JEM405 Maden Yatakları Ders Notu – II (Prof.Dr.Şükrü KOÇ)

2.BÖLÜM
2.1. CEVHERLEŞME VE YAN KAYAÇ ĐLĐŞKĐLERĐ
Cevher kütlelerinin yan kayaç ile ilişkileri denilince;
1. Geometrik ilişkiler (Yataklanma şekilleri)
2. Cevher yerleşmesi ile ilgili ilişkiler.
3. Yaş ilişkileri
2.1.1. GEOMETRĐK ĐLĐŞKĐLER (YATAKLANMA ŞEKĐLLERĐ)
Maden yataklarının şekilleri ve yan kayaçla ilgilerinin incelenmesi maden yatağı incelemelerinde bilhassa
ekonomik değerlendirilmesinin yapılabilmesi ve oluşumuna yaklaşılabilmesi açısından çok önemlidir.
Tabiatta çok çeşitli yataklanma şekilleri vardır. Ayrıca birçokları tarafından değişik şekillerde
sınıflandırılmışlardır. Mesela yataklanma şekilleri;
a) Düzenli yataklanmalar ( Katman ve katmanımsı yataklar, damarla, mercekler)
b) Yarı düzenli yataklanmalar ( pipo şekilli yataklar, bacalar)
c) Düzensiz yataklanmalar (Dissemine yataklar, stoklar)
Şeklinde sınıflandırıldığı gibi;
a) Đzometrik şekilli yataklar ( Maden yatağının her yönde olan uzunlukları yaklaşık birbirine
eşittir; stoklar, stokvörkler gibi)
b) Plaka şekilli yataklar ( tabaka ve bantlar, damarlar)
c) Boru şekilli yataklar
Şeklinde de sınıflandırılmıştır. Bu yatak şekillerini kesin kes birbirinden ayırmak zordur. Yani
birbirine geçişler gösterirler. Oldukça karmaşık şekilli oldukları bilinen bu yataklanma şekillerini
daha anlaşılır bir gruplandırılmayla şöyle sınıflandırabiliriz.
2.1.1.a. Stoklar: Đntrüzif kayaçlarda olduğu gibi yan ve örtü kayaçlarını delerek sokulum yaparak oluşan
ve yan taşla düzgün olmayan sınırlar gösteren bir yataklanma şeklidir (Şekil 2.1) Genel olarak tektonik
yarık ve çatlaklara bağlıdır. Bu tip yataklanmada cevherin geliş yollarının bilinmesi cevherleşme ve yan
kayaç ilişkilerinin daha kolay tespit edilmesini sağlar. Stok oluşumu ile birlikte diğer tip yataklanmalarda
görülebilir. Bilhassa subvolkanik çözeltilerin tüf ve volkanik breş gibi yantaşlardaki yataklanmalarında
stoklar yanında baca, hortum, damarcık ağı gibi yataklanma şekilleri de görülür.
6