ispartaicd2009.pdf 7737KB May 03 2011 12:00:00 AM

T.C.
ISPARTA VALİLİĞİ
İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ
ISPARTA
ÇEVRE DURUM RAPORU
2009
i

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
HAZIRLAYANLAR
Tayfun BÜYÜKKÜPCÜ
Isparta Đl Çevre ve Orman Müdürü
Mustafa ZORLU
ÇED ve Çevre Yönetimi Şube Müdürü
Rapor Koordinatörü
Kıymet DEMĐR
Uzman Biyolog
Yayınlayan:
Isparta Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Đletişim Adresi:
Đstanbul Cad. No:71 -32200- ISPARTA Tel:0246 228 74 63 Faks:0246 228 53 96
www.ispartacevreorman.gov.tr
ii

Đnsanoğlu, yaratılışından bugüne kadar çevresi ile sürekli iletişim halinde
olmuştur. Her geçen gün daha da artan üretim hırsı, doğal kaynakların insafsızca
tüketilmesi ve yüksek oranlara ulaşan nüfus artışının oluşturduğu çevre problemleri ile
üzerinde yaşadığı çevreyi kirletir ve doğal dengesini bozar. Diğer taraftan ise kirlenen ve
bozulan doğal çevresini nasıl tamir edeceğini düşünür.
21. yüzyıla girdiğimiz bu günlerde sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçen
insanoğlu, tüm dünyada tahrip edilmiş ve kirletilmiş bir “ÇEVREYĐ” onarıp yeniden eski
haline getirmenin ne kadar pahalı ve zor bir iş olduğunu anladıkça, kalkınmanın gereği
olan faaliyetleri; Çevreyi kirletmeden, tahrip etmeden ve çevre dostu teknoloji ile
yapmanın en akılcı bir yaklaşım olduğunu keşfetmiştir. Bilgi toplumu, çevrenin
korunması, geliştirilmesi, iyileştirilmesi ve gelecek nesillere daha temiz bir çevre
bırakılabilmesi amacıyla izlenmesi gereken yolun “ULUSAL ÇEVRE YÖNETĐMĐ” olduğunu
görmüştür. Bu yöntem bizlere, sağlıklı bir çevre için tedaviden önce koruma, koruyarak
kullanma ve geliştirerek koruma prensibini verir.
Çevreyi kirletmede anahtar unsur olan insan, kirlettiği çevreyi temizlemesini de
bilmeli ve en azından mevcut kaynakları koruyarak Anayasamızın 56. Maddesinde
ifadesini bulan “Herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip” olduğunu
genç kuşaklara öğretmelidir.
Unutulmamalıdır ki her şey insan ve onun mutluluğu içindir. Dolayısıyla tüm
toplumumuzun çevre konusunda bilinçlendirilmesi, çevreye duyarlı ve kalıcı davranışların
geliştirilmesi zorunludur.
Đlimizin çevre değerleri açısından bugünkü durumunu ortaya koymak amacıyla Đl
Çevre ve Orman Müdürlüğünce hazırlanan ve Đlimizin Çevre Envanterine de esas teşkil
edecek, bu raporun ilgililere faydalı olacağı inancı ile emeği geçenlere teşekkür ederim.
Ali Haydar ÖNER
Isparta Valisi
iii

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
21.Yüzyıla girdiğimiz bugünlerde insanoğlu; yaşadığı dünyanın ciddi boyutlarda
kirlendiğini, sınırlı olan doğal kaynakların artan nüfus karşısında hızla tükendiğini ve kendi
elleriyle kurduğu teknolojinin bilinçsizce kullanılması neticesinde bozulan çevrenin
kendisini mutsuz ettiğini görmeye başlamıştır.
Tahrip edilmiş ve kirletilmiş bir çevreyi onarıp, temizleyip yeniden sağlıklı ve
dengeli bir hale getirmenin nedenli güç ve pahalı bir iş olduğunu anlayan toplumlar,
kalkınmanın gereği olan faaliyetlerin, çevreyi tahrip etmeden ve kirletmeden yerine
getirmenin en akılcı bir yaklaşım olduğunu kabul etmişlerdir. Đnsanlığın bilim ve
teknolojiden vazgeçerek doğayı koruması da mümkün değildir. Bilim ve teknoloji kendi
başına bizatihi üstün değerler değildir. Ancak, insan hayatı açısından anlam sahibidirler.
Yapılması gereken bilim ve teknolojiyi, sürdürülebilir kalkınma modeli içerisinde çevre
problemlerini asgariye indiren hizmet sektörlerinde kullanmaktır.
Ülkemizde de çevreye duyarlı yüksek teknolojiye yöneliş söz konusudur. Bu
yönelişi bilimsel bir temele kavuşturmak ve oturtmak için ileri teknoloji parkları ile önemi
anlaşılan araştırma ve geliştirme laboratuarları kurulmaktadır.
Çocuklarımıza daha sağlıklı ve temiz bir çevre bırakabilmek için, çevre bilincine
erişmiş, araştıran, geliştiren, çevreyi kirletenleri uyaran, olumlu davranış alışkanlıkları
kazanan bir nesil yetiştirmek zorundayız.
Đlimizin çevre değerleri açısından bugünkü durumunu ortaya koymak amacıyla
hazırladığımız bu raporun; çevre sorunlarının tanınması ve çözüm yollarının aranmasında,
çevreyle ilgili araştırma, inceleme yapanlara hareket noktası olması ve ışık tutabilmesi
amacıyla hazırlanmıştır.
Bu raporun hazırlanmasında yardımcı olan kurum, kuruluş ve kişiler ile emeği
geçen personelimize teşekkür ederim.
Tayfun BÜYÜKKÜPCÜ
Đl Çevre ve Orman Müdürü
iv

İÇİNDEKİLER
A.COĞRAFİ KAPSAM ..................................................................................................................... 1
A.1. GİRİŞ ..................................................................................................................................... 1
A.2. İL VE İLÇE SINIRLARI ................................................................................................................ 5
A.3. İLİN COĞRAFİ DURUMU ......................................................................................................... 9
A.4. İLİN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU .............................................................. 10
A.5. JEOLOJİK YAPI VE STRATİGRAFİ............................................................................................. 11
A.5.1. METAMORFİZMA VE MAGMATİZMA .......................................................................................... 15
A.5.2. TEKTONİK VE PALEOCOĞRAFYA .................................................................................................. 15
A.5.3. ISPARTA VE YAKIN ÇEVRESİNDE DEPREM TEHLİKESİ .................................................................... 17
A.5.3.1. Faylanma .................................................................................................................................. 18
A.5.3.2. Depremsellik ............................................................................................................................ 20
B.DOĞAL KAYNAKLAR ............................................................................................................. 23
B.1. ENERJİ KAYNAKLARI ............................................................................................................. 23
B.1.1. GÜNEŞ ......................................................................................................................................... 23
B.1.2. SU GÜCÜ ...................................................................................................................................... 23
B.1.3. KÖMÜR ........................................................................................................................................ 23
B.1.4. DOĞAL GAZ .................................................................................................................................. 23
B.1.5. RÜZGAR ....................................................................................................................................... 24
B.1.6. BİYOKÜTLE ................................................................................................................................... 24
B.1.7. PETROL ........................................................................................................................................ 24
B.1.8. JEOTERMAL SAHALAR .................................................................................................................. 24
B.2. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ............................................................................................................ 24
B.2.1. ORMANLAR .................................................................................................................................. 24
B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları .................................................................................... 25
B.2.2. ÇAYIR VE MERA ............................................................................................................................ 25
B.2.3. SULAK ALANLAR ........................................................................................................................... 25
B.2.4. ENDEMİK BİTKİLER (FLORA) ......................................................................................................... 26
B.2.5. ENDEMİK HAYVANLAR (FAUNA) .................................................................................................. 28
B.2.6. MİLLİ PARKLAR, TABİAT PARKLARI, TABİAT ANITI VE TABİATI KORUMA ALANLARI ..................... 29
B.2.6.1. Milli Parklar .............................................................................................................................. 29
B.2.6.2. Tabiat Parkları .......................................................................................................................... 30
B.2.6.3. Tabiat Koruma Alanları ............................................................................................................. 31
B.2.6.4. Mesire Yerleri ........................................................................................................................... 31
B.2.6.5. Tabiat Anıtları ........................................................................................................................... 32
B.3. TOPRAK ............................................................................................................................... 32
B.4. SU KAYNAKLARI ................................................................................................................... 33
B.4.1. İÇME SUYU KAYNAKLARI VE BARAJLAR ........................................................................................ 33
B.4.2. YERALTI SU KAYNAKLARI .............................................................................................................. 36
v

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.3. AKARSULAR ................................................................................................................................. 36
B.4.4. GÖLLER VE GÖLETLER .................................................................................................................. 39
B.4.4.1. Göller ........................................................................................................................................ 39
B.4.4.2. Göletler..................................................................................................................................... 40
B.4.4.3. Uygulama Programında veya İnşa Halindeki Göletler .............................................................. 40
B.4.4.4. Planlama Aşamasındaki Göletler .............................................................................................. 40
B.5. MİNERAL KAYNAKLAR .......................................................................................................... 40
B.5.1. SANAYİ MADENLERİ ..................................................................................................................... 41
B.5.2. METALİK MADENLER ................................................................................................................... 41
B.5.3. ENERJİ MADENLERİ ...................................................................................................................... 41
B.5.4. TAŞ OCAKLARI NİZAMNAMESİNE TABİ OLAN DOĞAL MALZEMELER ........................................... 41
C.HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) .............................................................................................. 43
C.1. İKLİM VE HAVA .................................................................................................................... 43
C.1.1. DOĞAL DEĞİŞKENLER .................................................................................................................. 43
C.1.1.1. Rüzgar ....................................................................................................................................... 43
C.1.1.2. Basınç ....................................................................................................................................... 44
C.1.1.3. Nem .......................................................................................................................................... 44
C.1.1.4. Sıcaklık ...................................................................................................................................... 44
C.1.1.5. Buharlaşma ............................................................................................................................... 45
C.1.1.6. Yağışlar ..................................................................................................................................... 45
C.1.1.6.1. Yağmur .................................................................................................................................. 45
C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı ........................................................................................................... 45
C.1.1.7. Seller ......................................................................................................................................... 45
C.1.1.8. Kuraklık ..................................................................................................................................... 45
C.1.1.9. Mikroklima ............................................................................................................................... 45
C.1.2. YAPAY ETMENLER ........................................................................................................................ 46
C.1.2.1. Plansız Kentleşme ..................................................................................................................... 46
C.1.2.2. Yeşil Alanlar .............................................................................................................................. 46
C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar ..................................................................................................... 49
C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar ............................................................................................................. 51
C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar ........................................................................................... 51
C.2. HAVAYI KİRLETİCİ GAZLAR VE KAYNAKLARI ........................................................................... 54
C.2.1. KÜKÜRTDİOKSİT KONSANTRASYONU VE DUMAN ....................................................................... 54
C.2.2. PARTİKÜL MADDE (PM) EMİSYONLARI ........................................................................................ 56
C.2.3. KARBONMONOKSİT EMİSYONLARI .............................................................................................. 57
C.2.4. AZOT OKSİT (NO) EMİSYONLARI .................................................................................................. 57
C.2.5. HİDROKARBON VE KURŞUN EMİSYONLARI .................................................................................. 57
C.3. ATMOSFERİK KİRLİLİK ........................................................................................................... 57
C.3.1. OZON TABAKASININ İNCELMESİNİN ETKİLERİ ............................................................................. 57
C.3.2. ASİT YAĞIŞLARININ ETKİLERİ ........................................................................................................ 58
C.4. HAVA KİRLETİCİLERİNİN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ .................................................................. 59
C.4.1. DOĞAL ÇEVREYE ETKİLERİ ............................................................................................................ 59
C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri ............................................................................................................... 59
vi

C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri ............................................................................................................. 59
C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri ............................................................................................ 59
C.4.1.4. İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri ................................................................................................ 60
C.4.2. YAPAY ÇEVREYE (GÖRÜNTÜ KİRLİLİĞİ ÜZERİNE) ETKİLERİ ........................................................... 60
D.SU .......................................................................................................................................... 62
D.1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI ........................................................................................... 62
D.1.1. YERALTI SULARI ........................................................................................................................... 62
D.1.2. JEOTERMAL KAYNAKLAR ............................................................................................................. 64
D.1.3. AKARSULAR ................................................................................................................................. 64
D.1.4. GÖLLER, GÖLETLER, REZERVUARLAR .......................................................................................... 67
D.1.4.1. Göller ........................................................................................................................................ 67
D.1.4.2. İşletmede Olan Göletler ........................................................................................................... 70
D.1.4.3. Uygulama Programında veya İnşa Halindeki Göletler ............................................................. 77
D.1.4.4. Planlama Aşamasındaki Göletler ............................................................................................. 78
D.1.5. DENİZLER .......................................................................................................................... 80
D.2. DOĞAL DRENAJ SİSTEMLERİ ................................................................................................. 80
D.3. SU KAYNAKLARININ KİRLİLİĞİ VE ÇEVREYE ETKİLERİ .............................................................. 82
D.3.1. YERALTI SULARI VE KİRLİLİK ......................................................................................................... 82
D.3.2. AKARSULARDA KİRLİLİK ............................................................................................................... 83
D.3.3. GÖLLER, GÖLETLER VE REZERVUARLARDA KİRLİLİK .................................................................... 84
D.3.3.1. Eğirdir Gölü ve Kirlilik ............................................................................................................... 85
D.3.3.2. Kovada Gölü ............................................................................................................................. 85
D.3.3.3. Beyşehir Gölü ........................................................................................................................... 86
D.3.3.4. Burdur Gölü .............................................................................................................................. 86
D.3.4. DENİZLERDE KİRLİLİK ................................................................................................................... 87
D.4. SU VE KIYI YÖNETİMİ STRATEJİ VE POLİTİKALARI ................................................................... 87
D.5. SU KAYNAKLARINDA KİRLİLİK ETKENLERİ .............................................................................. 89
D.5.1. TUZLULUK .................................................................................................................................... 90
D.5.2. ZEHİRLİ GAZLAR ........................................................................................................................... 90
D.5.3. AZOT VE FOSFORUN YOL AÇTIĞI KİRLİLİK .................................................................................... 90
D.5.4. AĞIR METALLER VE İZ ELEMENTLER ............................................................................................ 91
D.5.5. ZEHİRLİ ORGANİK BİLEŞİKLER ...................................................................................................... 91
D.5.5.1. Siyanürler ................................................................................................................................. 91
D.5.5.2. Petrol ve Türevleri .................................................................................................................... 91
D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller ............................................................................................. 91
D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği ............................................................................................................ 91
D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği .............................................................................................................. 92
D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği .......................................................................................................... 92
D.5.6. ÇÖZÜNMÜŞ ORGANİK MADDELER .............................................................................................. 92
D.5.7. PATOJENLER ................................................................................................................................ 92
D.5.8.ASKIDA KATI MADDELER .............................................................................................................. 93
D.5.9. RADYOAKTİF KİRLETİCİLER VE SU KİRLİLİĞİ .................................................................................. 93
vii

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
E.TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI ........................................................................................... 94
E.1. GENEL TOPRAK YAPISI .......................................................................................................... 94
E.2. TOPRAK KİRLİLİĞİ ................................................................................................................. 94
E.2.1. KİMYASAL KİRLENME ................................................................................................................... 95
E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme ................................................................................................................. 95
E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme .................................................................................................................. 96
E.2.2. MİKROBİYAL KİRLENME ............................................................................................................... 96
E.3. ARAZİ .................................................................................................................................. 97
E.3.1. ARAZİ VARLIĞI .............................................................................................................................. 97
E.3.1.1. Arazi Sınıfları ............................................................................................................................. 97
E.3.1.2. Kullanım Durumu ...................................................................................................................... 98
E.3.2. ARAZİ PROBLEMLERİ .................................................................................................................... 99
F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER .................................................................................. 100
F.1. EKOSİSTEM TİPLERİ ............................................................................................................. 102
F.1.1. ORMANLAR ................................................................................................................................ 102
F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı ...................................................................................................... 102
F.1.1.2. İlin Orman Envanteri ............................................................................................................... 103
F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları ...................................................................................................... 104
F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları ................................................................................... 105
F.1.2. ÇAYIR VE MERALAR .................................................................................................................... 105
F.1.3. SULAK ALANLAR ......................................................................................................................... 106
F.1.4. STEP EKOSİSTEMLERİ ................................................................................................................. 109
F.2. FLORA ................................................................................................................................. 109
F.2.1. HABİTAT VE TOPLULUKLARI ....................................................................................................... 109
F.2.2. TÜRLER VE POPULASYONLARI .................................................................................................... 111
F.3. ENDEMİK HAYVANLAR (FAUNA) ........................................................................................... 186
F.3.1. HABİTAT VE TOPLULUKLAR ........................................................................................................ 186
F.3.2. TÜRLER VE POPULASYONLARI .................................................................................................... 186
F.3.3. HAYVAN YAŞAMA HAKLARI ........................................................................................................ 212
F.3.3.1. Evcil Hayvanlar ........................................................................................................................ 212
F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar ................................................................................................................. 212
F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar ............................................................................................................... 212
F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar ........................... 212
F.3.3.3. Hayvan Hakları İhlalleri ........................................................................................................... 212
F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği ........................................................... 212
F.4. HASSAS YÖRELER KAPSAMINDA OLAN ALANLAR .................................................................. 212
F.4.1. ÜLKEMİZ MEVZUATI GEREĞİNCE KORUNMASI GEREKLİ ALANLAR ............................................ 212
F.4.1.1. 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2.maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunu’nun 3.Maddesi
Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiatı Koruma
Alanları” .................................................................................................................................. 212
viii

F.4.1.2. 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca, Çevre ve Orman Bakanlığınca Belirlenen “Yaban
Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”........................................... 219
F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2. maddesinin “a Tanımlar”
bendinin 1.2.3. ve 5. alt bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma
Alanı” olarak Tanımlanan ve aynı Kanun ile 3386 sayılı Kanunun ilgili Maddeleri Uyarınca
tespiti ve tescili yapılan alanlar. ............................................................................................. 219
F.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri, Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları ... 220
F.4.1.5. 04.09.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği’nin 17. ve 17.7.1999 tarih ve 23742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Yönetmelikle değişik 18.19.20.maddelerinde tanımlanan alanlar ......................................... 223
F.4.1.6. Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri” ........ 223
F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından “Özel Çevre
Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar .......................................................... 223
F.4.1.8. 2960 sayılı Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar ....................................... 224
F.4.1.9. 6831 sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler ........................................ 224
F.4.1.10. 3621 sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar .......................................... 224
F.4.1.11. 5373 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen
Alanlar ..................................................................................................................................... 224
F.4.1.12. 4342 sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar .................................................................... 224
F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Sulak
Alanların Korunması Yönetmeliği’nde Belirtilen Alanlar ........................................................ 224
F.4.2. ÜLKEMİZİN TARAF OLDUĞU ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER UYARINCA KORUNMASI GEREKLİ
ALANLAR .................................................................................................................................... 225
F.4.2.1. 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Dünya Kültür
Ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür ve Turizm
Bakanlığı tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel Miras” Ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen
Kültürel, Tarihi Ve Doğal Alanlar............................................................................................. 225
F.4.2.2. 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı R.G.’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Özellikle Su Kuşları
Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi”
(RAMSAR Söz.) uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar ........................................................ 225
F.4.3. KORUNMASI GEREKEN ALANLAR ............................................................................................... 225
F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve
Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar ......................................................................................... 225
F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma Alanları, Sulanan Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma
Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I.ve II. Sınıf ile Özel
mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı ................................................................................. 226
F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı veya
Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri
Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan
Bütün Sular, Bataklık, Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren
Kenar Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler .............................................. 227
F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltı Suyu İşletme Sahaları ..................................................................... 227
F.4.3.5 . Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya nesli tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir
Türler ve Ülkemiz için Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi,
ix

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik
Oluşumların Bulunduğu Alanlar.............................................................................................. 227
F.4.3.6 . Mesire Yerleri; 6831 sayılı Orman Kanunu’na Tabi Alanlarda Halkın Rekreasyonel Kullanımını
Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini
Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar .............................................................................................. 229
G.TURİZM ................................................................................................................................ 232
G.1. YÖRENİN TURİSTİK DEĞERLERİ ............................................................................................ 232
G.1.1. YÖRENİN DOĞAL DEĞERLERİ ..................................................................................................... 233
G.1.1.1. Konum .................................................................................................................................... 233
G.1.1.2. Fiziki Özellikler ....................................................................................................................... 233
G.1.2. KÜLTÜREL DEĞERLER ................................................................................................................ 242
G.1.2.1. Tarihsel Gelişim ...................................................................................................................... 242
G.1.2.2. Merkez ve İlçelerde Tarihsel Gelişim ..................................................................................... 247
G.1.2.3. Merkez ve İlçelerde Kültür ve Tabiat Varlıkları ...................................................................... 254
G.1.2.4. Sit Alanları .............................................................................................................................. 285
G.1.2.5. Sosyo – Kültürel Yapı .............................................................................................................. 289
G.1.2.5.1. İlçelerde Sosyo-Kültürel Yapı .............................................................................................. 299
G.1.2.6. Sosyal Yapı Örgütlenmesi ...................................................................................................... 302
G.2. TURİZM ÇEŞİTLERİ............................................................................................................... 303
G.2.1. KIŞ TURİZMİ ............................................................................................................................... 303
G.2.2. İNANÇ TURİZMİ ......................................................................................................................... 304
G.2.3. EKOTURİZM ............................................................................................................................... 306
G.2.3.1. Kuş Gözlemciliği ..................................................................................................................... 306
G.2.3.2. Endemik Bitki Gözlemciliği ..................................................................................................... 307
G.2.3.3. Foto Safari .............................................................................................................................. 307
G.2.3.4. Trekking Parkurları ................................................................................................................. 307
G.2.3.5. Oryantiring ............................................................................................................................. 307
G.2.3.6. Skuba ...................................................................................................................................... 307
G.2.3.7. Absailing ................................................................................................................................. 307
G.2.3.8. Yayla Turizmi .......................................................................................................................... 308
G.2.3.9. Kamp-Karavan Turizmi ........................................................................................................... 308
G.2.3.10. Av Turizmi ............................................................................................................................ 308
G.2.3.11. Dağ Turizmi .......................................................................................................................... 308
G.2.3.12. Yamaç Paraşütçülüğü ........................................................................................................... 309
G.2.3.13. Mağara Turizmi .................................................................................................................... 309
G.2.3.14. Su Sporları Turizmi ............................................................................................................... 309
G.2.3.15. Sağlık Turizmi ....................................................................................................................... 310
G.2.4.16. İpekyolu Projesi .................................................................................................................... 310
G.3. TURİSTİK ALTYAPI ............................................................................................................... 310
G.4. TURİST SAYISI ..................................................................................................................... 313
G.5. TURİZM EKONOMİSİ ........................................................................................................... 314
G.6. TURİZM-ÇEVRE İLİŞKİSİ ....................................................................................................... 321
x

H.TARIM VE HAYVANCILIK .................................................................................................... 335
H.1. GENEL TARIMSAL YAPI ........................................................................................................ 335
H.1.1. İLÇELERDE TARIM ...................................................................................................................... 336
H.2. TARIMSAL ÜRETİM ............................................................................................................. 342
H.2.1. BİTKİSEL ÜRETİM ....................................................................................................................... 342
H.2.1.1. Tarla Bitkileri .......................................................................................................................... 342
H.2.1.1.1. Buğdaygiller ........................................................................................................................ 342
H.2.1.1.2 Baklagiller ............................................................................................................................. 342
H.2.1.1.3. Yem Bitkileri ........................................................................................................................ 343
H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler .............................................................................................................. 343
H.2.1.2. Bahçe Bitkileri ........................................................................................................................ 343
H.2.1.2.1. Meyve Üretimi .................................................................................................................... 343
H.2.1.2.2. Sebze Üretimi ...................................................................................................................... 345
H.2.1.2.3. Süs Bitkileri .......................................................................................................................... 345
H.2.2. HAYVANSAL ÜRETİM ................................................................................................................. 345
H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık ............................................................................................................. 345
H.2.2.2. Küçükkbaş Hayvancılık ........................................................................................................... 346
H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) ..................................................................................... 346
H.2.2.4. Su Ürünleri ............................................................................................................................. 346
H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı .................................................................................................................... 346
H.2.2.6. Arıcılık..................................................................................................................................... 346
H.3. ORGANİK TARIM ................................................................................................................. 346
H.4. TARIMSAL İŞLETMELER ....................................................................................................... 347
H.4.1. KAMU İŞLETMELERİ ................................................................................................................... 347
H.4.2. ÖZEL İŞLETMELER ...................................................................................................................... 347
H.5. TARIMSAL FAALİYETLER ...................................................................................................... 347
H.5.1. PESTİSİT KULLANIMI .................................................................................................................. 347
H.5.2. GÜBRE KULLANIMI .................................................................................................................... 347
H.5.3. TOPRAK KULLANIMI .................................................................................................................. 348
I.MADENCİLİK ......................................................................................................................... 350
I.1. MADEN KANUNUNA TABİ OLAN MADENLER VE TAŞ OCAKLARI NİZAMNAMESİNE TABİ DOĞAL
MALZEMELER ............................................................................................................................ 350
I.1.1. SANAYİ MADENLERİ .................................................................................................................... 350
I.1.2. METALİK MADENLER .................................................................................................................. 351
I.1.3. ENERJİ MADENLERİ ..................................................................................................................... 351
I.1.4. TAŞ OCAKLARI NİZAMNAMESİNE TABİ OLAN DOĞAL MALZEMELER .......................................... 351
I.2. MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN YAPILDIĞI YERLERİN ÖZELLİKLERİ ........................................... 352
I.3. CEVHER ZENGİNLEŞTİRME .................................................................................................... 352
I.4. MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ ....................................................... 353
I.5. MADENCİLİK FAALİYETLERİ SONUCUNDA ARAZİ KULLANIM AMACIYLA YAPILAN
REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARI ................................................................................................. 353
xi

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
J.ENERJİ ................................................................................................................................... 354
J.1. BİRİNCİL ENERJİ KAYNAKLARI ............................................................................................... 354
J.1.1. TAŞKÖMÜRÜ .............................................................................................................................. 354
J.1.2. LİNYİT .......................................................................................................................................... 354
J.1.3. ASFALTİT ..................................................................................................................................... 354
J.1.4. BİTÜMLÜ ŞİST ............................................................................................................................. 354
J.1.5. HAM PETROL .............................................................................................................................. 354
J.1.6. DOĞALGAZ ................................................................................................................................. 354
J.1.7. NÜKLEER KAYNAKLAR (URANYUM VE TORYUM) ........................................................................ 354
J.1.8. ORMAN ....................................................................................................................................... 355
J.1.9. HİDROLİK .................................................................................................................................... 355
J.1.10. JEOTERMAL .............................................................................................................................. 355
J.1.11. GÜNEŞ ...................................................................................................................................... 355
J.1.12. RÜZGAR .................................................................................................................................... 356
J.1.13. BİYOKÜTLE ................................................................................................................................ 356
J.2. İKİNCİL ENERJİ KAYNAKLARI ................................................................................................. 357
J.2.1. TERMİK ENERJİ ............................................................................................................................ 357
J.2.2. HİDROLİK ENERJİ ......................................................................................................................... 357
J.2.3. NÜKLEER ENERJİ ......................................................................................................................... 360
J.2.4. YENİLENEBİLİR ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ ............................................................................... 360
J.3. ENERJİ TÜKETİMİNİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI ............................................................... 360
J.4. ENERJİ TASARRUFU İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR ............................................................. 360
K.SANAYİ VE TEKNOLOJİ ........................................................................................................ 362
K.1. İL SANAYİNİN GELİŞİMİ, YER SEÇİMİ SÜREÇLERİ VE BUNU ETKİLEYEN ETKENLER ..................... 362
K.2. GENEL ANLAMDA SANAYİNİN GRUPLANDIRILMASI .............................................................. 362
K.3. SANAYİNİN İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI .................................................................................. 364
K.4. SANAYİ GRUPLARINA GÖRE İŞYERİ SAYILARI VE İSTİHDAM DURUMU .................................... 368
K.5. SANAYİ GRUPLARINA GÖRE ÜRETİM TEKNOLOJİSİ VE ENERJİ KULLANIMI .............................. 368
K.6. SANAYİDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI VE ALINAN ÖNLEMLER ................................ 369
K.6.1. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ ........................................................... 369
K.6.2. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN SU KİRLİLİĞİ ................................................................ 370
K.6.3. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN TOPRAK KİRLİLİĞİ ....................................................... 370
K.6.4. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ .................................................... 371
K.6.5. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR ...................................................................... 371
K.7. SANAYİ TESİSLERİNİN ACİL DURUM PLANI ............................................................................ 371
L.ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME ................................................................................... 372
L.1. ALTYAPI .............................................................................................................................. 372
L.1.1. TEMİZ SU SİSTEMİ ...................................................................................................................... 372
L.1.1.1. Merkez İlçede İçme Suyu Kaynakları ...................................................................................... 372
xii

L.1.1.2. Kırsal Yerleşmelerde İçme ve Kullanma Suyu ......................................................................... 373
L.1.2. ATIKSU SİSTEMİ, KANALİZASYON VE ARITMA SİSTEMİ ............................................................... 375
L.1.2.1. İlçelerde Altyapı Durumu ........................................................................................................ 375
L.1.2.2. Köy İçi Alt Yapıları ................................................................................................................... 378
L.1.3. YEŞİL ALANLAR ........................................................................................................................... 378
L.1.4. ELEKTRİK İLETİM HATLARI .......................................................................................................... 378
L.1.5. DOĞALGAZ BORU HATLARI ....................................................................................................... 378
L.2. ULAŞIM ............................................................................................................................... 378
L.2.1. KARAYOLLARI ............................................................................................................................. 378
L.2.1.1. Karayolları Genel ..................................................................................................................... 378
L.2.1.2. Ulaşım Planlaması ................................................................................................................... 379
L.2.1.3. Toplu Taşıma Sistemleri .......................................................................................................... 379
L.2.1.4. Kent İçi Yollar .......................................................................................................................... 379
L.2.1.5. Araç Sayıları ............................................................................................................................ 379
L.2.2. DEMİRYOLLARI ........................................................................................................................... 380
L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler ........................................................................................................ 381
L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları ...................................................................................................... 382
L.2.3. DENİZ, GÖL VE NEHİR TAŞIMACILIĞI .......................................................................................... 382
L.2.3.1. Limanlar .................................................................................................................................. 382
L.2.3.2. Taşımacılık............................................................................................................................... 382
L.2.4. HAVAYOLLARI ............................................................................................................................. 382
L.3. HABERLEŞME ...................................................................................................................... 383
L.4. İLİN PLANLAMA DURUMU ................................................................................................... 384
L.5. İLDEKİ BAZ İSTASYONLARI .................................................................................................... 384
M.YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS ........................................................................................ 385
M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA .......................................................................................... 385
M.1.1. KENTSEL ALANLAR .................................................................................................................... 385
M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri .............................................................................. 385
M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni ........................................................................................................ 385
M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları .............................................................................................. 385
M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk .................................................................................................. 392
M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları ..................................................................................................... 392
M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi .................................................................................................. 392
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar ......................................................... 393
M.1.2. KIRSAL ALANLAR ....................................................................................................................... 393
M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni .......................................................................................................... 393
M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti ...................................................................................................................... 393
M.2. ALTYAPI............................................................................................................................. 393
M.3. BİNALAR VE YAPI ÇEŞİTLERİ ................................................................................................ 393
M.3.1. KAMU BİNALARI ....................................................................................................................... 393
M.3.2. OKULLAR................................................................................................................................... 394
M.3.3. HASTANELER VE SAĞLIK TESİSLERİ ........................................................................................... 403
M.3.4. SOSYAL VE KÜLTÜREL TESİSLER ................................................................................................ 407
xiii

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
M.3.4.1. Bilimsel ve Sosyal Üniteler .................................................................................................... 407
M.3.4.2. Sosyal Hizmetler .................................................................................................................... 408
M.3.4.3. İlçelerdeki Spor Tesisleri ....................................................................................................... 409
M.3.4.4. Doğa Sporları ......................................................................................................................... 412
M.3.5. ENDÜSTRİYEL YAPILAR ............................................................................................................. 413
M.3.6. GÖÇER VE HAREKETLİ BARINAKLAR.......................................................................................... 413
M.3.7. OTEL-MOTEL VE TURİZM AMAÇLI DİĞER YAPILAR ................................................................... 413
M.3.8. BÜROLAR VE DÜKKANLAR ........................................................................................................ 414
M.3.9. KIRSAL ALANDA YAPILAŞMA ..................................................................................................... 414
M.3.10. YEREL MİMARİ ÖZELLİKLER .................................................................................................... 414
M.3.11. BİNA YAPIMINDA KULLANILAN YEREL MATERYALLER ............................................................ 414
M.4. SOSYO-EKONOMİK YAPI ..................................................................................................... 414
M.4.1. İŞ ALANLARI VE İŞSİZLİK ............................................................................................................ 414
M.4.1.1. Isparta İli’nin Ekonomik Yapısına Genel Bakış ....................................................................... 414
M.4.2. GÖÇLER ..................................................................................................................................... 415
M.4.3. GÖÇEBE İŞÇİLER (MEVSİMLİK) .................................................................................................. 415
M.4.4. KENT TOPRAĞININ MÜLKİYET DAĞILIMI .................................................................................. 415
M.4.5. KONUT YAPIM SÜREÇLERİ ........................................................................................................ 415
M.4.6. GECEKONDU İSLAH VE ÖNLEME BÖLGELERİ ............................................................................ 416
M.5. YERLEŞİM YERLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ .......................................................................... 416
M.5.1. GÖRÜNTÜ KİRLİLİĞİ .................................................................................................................. 416
M.5.2. BİNALARDA SES İZOLASYONU................................................................................................... 416
M.5.3. HAVAALANLARI VE ÇEVRESİNDE OLUŞTURULAN GÜRÜLTÜ ZONLARI ..................................... 416
M.5.4. TİCARİ VE ENDÜSTRİYEL GÜRÜLTÜ ........................................................................................... 416
M.5.5. KENTSEL ATIKLAR ..................................................................................................................... 416
M.5.6. BİNALARDA ISI YALITIMI ........................................................................................................... 416
M.6. NÜFUS ............................................................................................................................... 416
M.6.1. NÜFUSUN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ ......................................................................................... 416
M.6.2. NÜFUSUN YAŞ, CİNSİYET VE EĞİTİM GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI......................................... 416
M.6.3. İL VE İLÇELERİN NÜFUS YOĞUNLUKLARI ................................................................................... 417
M.6.4. NÜFUS DEĞİŞİM ORANI ............................................................................................................ 417
N.ATIKLAR .............................................................................................................................. 418
N.1. EVSEL KATI ATIKLAR ............................................................................................................ 418
N.2. TEHLİKELİ ATIKLAR .............................................................................................................. 420
N.3. ÖZEL ATIKLAR ..................................................................................................................... 421
N.3.1. TIBBİ ATIKLAR ............................................................................................................................ 421
N.3.2. ATIK YAĞLAR ............................................................................................................................. 422
N.3.3. BİTKİSEL VE HAYVANSAL ATIK YAĞLAR ...................................................................................... 423
N.3.4. PİL VE AKÜLER ........................................................................................................................... 423
N.3.5. CİPS VE DİĞER YAKMA FIRINLARINDAN KAYNAKLANAN KÜLLER .............................................. 423
N.3.6. TARAMA ÇAMURLARI ................................................................................................................ 423
N.3.7. ELEKTRİK VE ELEKTRONİK ATIKLAR ............................................................................................ 423
N.3.8. KULLANIM ÖMRÜ BİTMİŞ ARAÇLAR .......................................................................................... 424
xiv

N.4. DİĞER ATIKLAR ................................................................................................................... 424
N.4.1. AMBALAJ ATIKLARI .................................................................................................................... 424
N.4.2. HAYVAN KADAVRALARI ............................................................................................................. 425
N.4.3. MEZBAHA ATIKLARI ................................................................................................................... 425
N.5. ATIK YÖNETİMİ ................................................................................................................... 425
N.6. KATI ATIKLARIN MİKTAR VE KOMPOZİSYONU ...................................................................... 425
N.7. KATI ATIKLARIN BİRİKTİRİLMESİ, TOPLANMASI, TAŞINMASI VE AKTARMA MERKEZLERİ ........ 426
N.8. ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERİ .................................................................................... 427
N.8.1. KATI ATIKLARIN DEPOLANMASI ................................................................................................ 427
N.8.2. ATIKLARIN YAKILMASI ............................................................................................................... 427
N.8.3. KOMPOST .................................................................................................................................. 427
N.9. ATIKLARIN GERİ KAZANIMI VE DEĞERLENDİRMESİ ............................................................... 428
N.10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ............................................................................. 428
O.GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM ...................................................................................................... 429
O.1. GÜRÜLTÜ ........................................................................................................................... 429
O.1.1. GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI ............................................................................................................. 429
O.1.1.1. Trafik Gürültüsü ..................................................................................................................... 429
O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü ................................................................................................................. 429
O.1.1.3. İnşaat Gürültüsü .................................................................................................................... 430
O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler ................................................................................ 430
O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü ................................................................................. 430
O.1.2. GÜRÜLTÜ İLE MÜCADELE .......................................................................................................... 431
O.1.3. GÜRÜLTÜNÜN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ ................................................................................... 432
O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri .............................................................................. 432
O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri ............................................................................... 432
O.1.4. GÜRÜLTÜNÜN İNSANLAR ÜZERİNE OLAN ETKİLERİ .................................................................. 432
O.1.4.1. Fiziksel Etkileri ........................................................................................................................ 433
O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri .................................................................................................................... 433
O.1.4.3. Psikolojik Etkileri .................................................................................................................... 433
O.1.4.4. Performans Üzerine Etkileri ................................................................................................... 434
O.2. TİTREŞİM............................................................................................................................ 434
P.AFETLER .............................................................................................................................. 435
P.1. DOĞAL AFETLER .................................................................................................................. 438
P.1.1. DEPREMLER ............................................................................................................................... 438
P.1.2. HEYELAN VE ÇIĞLAR ................................................................................................................... 440
P.1.3. SELLER ........................................................................................................................................ 441
P.1.4. ORMAN, OTLAK VE SAZLIK YANGINLARI .................................................................................... 443
P.1.5. ORMANLAR ÜZERİNDE BİYOTİK VE ABİYOTİK FAKTÖRLERİN ETKİLERİ ....................................... 443
P.1.6. FIRTINALAR ................................................................................................................................ 443
P.2. DİĞER AFETLER ................................................................................................................... 443
xv

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
P.3. AFETLERİN ETKİLERİ VE YARDIM TEDBİRLERİ ........................................................................ 443
P.3.1. SİVİL SAVUNMA BİRİMLERİ ........................................................................................................ 446
P.3.2. YANGIN KONTROL VE ÖNLEME TEDBİRLERİ............................................................................... 447
P.3.3. İLKYARDIM SERVİSLERİ .............................................................................................................. 447
P.3.4. AFETZEDELER VE MÜLTECİLERİN YENİDEN İSKANI ..................................................................... 447
P.3.5. TEHLİKELİ MADDELERİN YURTİÇİ VE SINIRLARARASI TAŞINIMI İÇİN ALINAN TEDBİRLER .......... 447
P.3.6. AFETLER VE BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR .............................................................................. 447
R.SAĞLIK VE ÇEVRE ................................................................................................................ 449
R.1. TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ .................................................................................................. 449
R.1.1. SAĞLIK KURUMLARININ DAĞILIMI ............................................................................................. 449
R.1.2. BULAŞICI HASTALIKLAR .............................................................................................................. 450
R.1.2.1. İçme, Kullanma ve Sulama Suları ........................................................................................... 455
R.1.2.2. Denizler .................................................................................................................................. 456
R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar .................................................................................................................. 456
R.1.3. GIDA HİJYENİ .............................................................................................................................. 457
R.1.4. AŞILAMA ÇALIŞMALARI ............................................................................................................. 457
R.1.5. BEBEK ÖLÜMLERİ ....................................................................................................................... 458
R.1.6. ÖLÜMLERİN HASTALIK, YAŞ VE CİNS GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI .......................................... 460
R.1.7. AİLE PLANLAMASI ÇALIŞMALARI ............................................................................................... 461
R.2. ÇEVRE KİRLİLİĞİ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN SAĞLIK RİSKLERİ ............................................ 461
R.2.1. KENTSEL HAVA KİRLİLİĞİNİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ ................................................ 461
R.2.2. SU KİRLİLİĞİNİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ .................................................................... 462
R.2.3. ATIKLARIN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ ............................................................................ 464
R.2.4. GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ ..................................................................... 464
R.2.5. PESTİSİTLERİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ ...................................................................... 465
R.2.6. İYONİZE RADYASYONDAN KORUNMA ....................................................................................... 466
R.2.7. BAZ İSTASYONLARINDAN YAYILAN RADYASYONUN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ ............ 467
S.ÇEVRE EĞİTİMİ .................................................................................................................... 469
S.1. KAMU KURULUŞLARININ ÇEVRE EĞİTİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLERİ......................................... 469
S.1.1. MİLLİ EĞİTİM İLE İŞBİRLİĞİ ......................................................................................................... 469
S.1.1.1. Okullarda Çevre Eğitimi .......................................................................................................... 469
S.1.1.2. Trafik ve Çevre Bilgisi .............................................................................................................. 469
S.1.2. AVCI EĞİTİMİ .............................................................................................................................. 469
S.1.3. KALORİFERCİ EĞİTİMİ ................................................................................................................. 470
S.2. ÇEVRE İLE İLGİLİ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VE FAALİYETLERİ .................................................... 470
S.2.1. ÇEVRE DERNEKLERİ .................................................................................................................... 470
S.2.2. ÇEVRE KULÜBÜ .......................................................................................................................... 470
T.ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA ....................................................................................... 471
xvi

T.1. ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN VE ÇEVRESEL TAHRİBATIN ÖNLENMESİ .................................................. 471
T.2. DOĞAL KAYNAKLARIN EKOLOJİK DENGELER ESAS ALINARAK VERİMLİ KULLANIMI, KORUNMASI
VE GELİŞTİRİLMESİ ..................................................................................................................... 472
T.3. EKONOMİK VE SOSYAL FAALİYETLERİN ÇEVRENİN TAŞIMA KAPASİTESİNİ AŞMAYACAK BİÇİMDE
PLANLANMASI .......................................................................................................................... 476
T.4. ÇEVRENİN İNSAN-PSİKOSOSYAL İHTİYAÇLARIYLA UYUMUNUN SAĞLANMASI ........................ 490
T.5. ÇEVREYE DUYARLI ARAZİ KULLANIM PLANLAMASI ............................................................... 491
T.6. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ ....................................................................................... 492
xvii

COĞRAFİ KAPSAM
A.COĞRAFİ KAPSAM
A.1. GĐRĐŞ
COĞRAFYA
Güller ve göller diyarı Đlimiz Isparta, Akdeniz Bölgesinin, Antalya Bölümünde ve
Göller Yöresinde; Burdur, Afyonkarahisar, Konya, Antalya Đlleri ile Beyşehir ve Burdur
gölleri arasında yer almaktadır.
Merkez ilçesiyle birlikte toplam 12 ilçesi bulunmaktadır. Akdeniz iklimi ile Orta
Anadolu’da yaşanan karasal iklim arasında geçiş bölgesinde yer almaktadır. Bu nedenle il
sınırları içinde her iki iklimin özellikleri gözlenir. Akdeniz kıyılarında görülen sıcaklık ve
yağış özellikleri ile karasal iklimin düşük sıcaklık ve düşük yağış özellikleri tam olarak
gözlenmez. Đlin güneyinde (Sütçüler) Akdeniz, kuzeyinde (Ş.Karaağaç, Yalvaç) ise karasal
iklimin özellikleri gözlenir.
Isparta’da 1500 m yükselti kuşağına kadar, Akdeniz’e özgü maki türü ağaççıklarla
birlikte, meşenin egemen olduğu yapraklı ormanlar bulunur. Eğirdir Gölü’nün kuzeyinde,
Gelendost-Yalvaç arasında, Afşar Yöresinde, Isparta-Ağlasun arasında ve Sütçüler
Bölgesinde yer yer iyi koru niteliği gösteren yapraklı ormanlar geniş alanlar kaplar. Yapraklı
ormanlar üzerinde 1700-1800 metrelere kadar kızılçam, karaçam, sedir ve ardıç gibi ibreli
ağaçlardan oluşan ve özellikle ilin güneyinde çok iyi koru özelliği gösteren, iğne yapraklı
ormanlar yayılmıştır. Bu ağaçlardan başka buralarda yer yer köknar ağaçlarına da
rastlanmaktadır.
Kızılçam ve karaçamdan sonra Đl’de en çok alan kaplayan ağaç Torosların temel ağacı
olan sedirdir. Ancak, olumsuz insan etkileri nedeniyle daralmıştır. Sedir ormanları, ancak
Davras Dağı eteklerinde, Barla-Senirkent arasında ve yüksek dağların doğu ve kuzey
yamaçlarında yayılım göstermiştir.
Sınırları içerisinde çok sayıda göl, milli park ve tabiat koruma alanı vardır. Eğirdir,
Kovada ve Gölcük Gölleri “altın üçgen” olarak adlandırılır. Isparta ili ülkemizde hatta
Dünyada, sınırlarında en fazla göl ve gölet bulunduran Đl’dir.
Eğirdir Gölü tahribata uğramamış ve henüz su kalitesi fazla değer kaybetmemiş
Türkiye'nin ikinci büyük tatlı su gölüdür. Isparta ilinin Đçme suyunun temin edildiği Eğirdir
Gölü, göl-dağ turizmi açısından olduğu kadar balık avcılığı, su sporları ve rekreasyon
imkanları ile de bulunmaz bir yurt köşesidir. Bir çöküntü gölü olan Eğirdir’e bilhassa
etrafında bulunan çeşitli yükseklikteki dağlar da ilginç bir görünüm kazandırmaktadır. Göl ve
çevresinde yamaç paraşütçülüğü, rüzgar sörfü, kamp-karavan turizmi, kuş gözlemciliği, doğa
yürüyüş ve eğlence sporları yapılmaktadır. Eğirdir Gölü’nün tatlı su balıklarının yaşamasına
elverişli olması, amatör ve profesyonel balık avcılığı imkanı sağlamaktadır.
Isparta ili sahip olduğu topografik yapısı, dağları, ırmakları, gülleri ve kanyonları ile
ayrıca bu değerleri örten orman yapısı ile Antalya’nın arka bahçesi olarak sahip olduğu bu
değerleri Antalya’ya gelen turistlere ve büyük şehirlerde oturan doğaseverlere sunmaktadır.
Isparta’daki turizmin daha iyi tanıtılabilmesi için Antalya turizmi ile entegrasyon çalışmaları
yürütülmektedir.
1

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Dağları ve gölleri çok, ekine elverişli yeri az olmakla beraber toprağı verimlidir. Her
türlü tahıldan başka şeker pancarı, kenevir, haşhaş, tütün ve susam yetiştirilir. Hayvan
ürünleri de zengindir. Ormanlarından da oldukça fayda sağlanır. Özellikle gül yağcılığı ve
halıcılığı en önemli ekonomik değerlerini oluşturur.
Harita A.1. Đlin Coğrafi Konumu
ĐLĐMĐZ COĞRAFĐ KONUMU
Đlimiz, Akdeniz Bölgesinin batı bölümünde, “Göller Bölgesi” denilen iç
kesiminde yer alır. Yüzölçümü 8.933 km 2 dir.Yüzölçümünün % 68’ini dağlar
oluşturur. Rakım :1030’dur.
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
TARĐHÇE
Isparta ve çevresi, târih sahnesine Hititlerle çıkar. Hititler zamânında bölgenin ismi
“Arvaza” idi. Hititlerin yıkılışından sonra Frikya Krallığı bu topraklara sâhip olmak istemişse
de, burayı Lidyalılar ele geçirmişlerdir. M.Ö. 4. asırda Lidyalıların elinde bulunan bu
topraklarla, Kızılırmak batısındaki toprakları Persler istilâ etmiştir. Makedonya Kralı
Đskender, Doğu seferine çıktığında Perslerden bu bölgeyi almıştır. Đskender’in ölümü ile
Makedonya krallığı generalleri arasında taksim edilmiş ve Isparta çevresi Selevkos Devletinin
olmuştur. Roma Đmparatorluğu M.Ö. 1. asırda Selevkos Devletini ilhak edince, Isparta ve
civârı Roma hâkimiyeti altına girmiştir. O târihlerde Isparta, “Psidia” isimli küçük bir şehirdi.
Roma Đmparatorluğu M.S. 395’te ikiye bölününce bu bölge Doğu Roma’nın payına
düşmüştür.
1071 Malazgirt Zaferinden sonra Türkler, Isparta ve çevresini Bizanstan alarak
fethetmişlerse de, Birinci Haçlı Seferinde Bizanslılar bu bölgeyi yeniden istilâ etmişlerdir.
Selçuklu Türkleri 1203 senesinde Bizanslılardan geri alarak, yeniden bu bölgeyi ve Isparta’yı
fethetmişlerdir. 1300 senesinden sonra Eğirdir’de bulunan Hamidoğulları Beyliği, Isparta ve
çevresini Türkiye Selçukluları ve Đlhanlılara bağlı olarak idare etmiştir. Bir ara topraklarına
Đlhanlılar tarafından el konulmuş ve bölgeyi Đlhanlı valiler idare etmiştir. 1327’de
Hamidoğulları Beyliği yeniden kurulmuştur. Bu beyliğin bir kolu da Antalya’da Tekeoğulları
olarak hüküm sürmüştür.
2

COĞRAFİ KAPSAM
1335’te Đlhanlılar târih sahnesinden çekilince Hamidoğulları bağımsız olmuştur.
1380’de Sultan Murâd Han zamanında (Yalvaç ve Şarkîkaraağaç) 80 bin Osmanlı altını
karşılığı satın alınmıştır. Hamidoğulları Birinci Kosova Savaşında Osmanlılara asker yardımı
yapmıştır. 1391’de Yıldırım Bâyezîd Hân, Isparta’nın geri kalan kısmını ve Hamidoğulları
Beyliğini de Osmanlı Devletine katmıştır. Osmanlı Devrinde Isparta, Anadolu
Beylerbeyliğinin 14 sancağından birine, Tanzimâttan sonra Konya eyâletinin 5 sancağından
birine merkez olmuştur. Isparta ismi yalnız merkez için kullanılmış sancağın ismi “Hamid
ili” (Hamidâbâd) olarak kullanılmıştır.
Hititler bölgeye “bereket” mânâsına gelen“Baris” ismini vermişler. Romalılar “Psidia”
ismi verilen bu bölgeye hâkim olunca, “Baris” ismi yerine, kendi dillerine uygun olan
“Sbarita” demişler. Şehir, Türkler tarafından fethedilince buraya “Đsbarita” demişler. Zamanla
bu kelime halk dilinde “Isparta” olarak yerleşmiş. Osmanlı devrinde Isparta sancağına
Hamidâbâd, sancak merkezine ise Isparta denmiştir.
Başka bir tarihsel kaynağa göre, 1948 yılında L. Robert, bulduğu bir yazıtla bu antik
kentin Keçiborlu-Kılıç Kasabası yakınında Fari’de olduğunu belirtmiştir. Isparta adının
ilkçağdaki kökeni olarak Saporda adı üzerinde durulmaktadır. Polybiosda’ki (V.72) bir
metinde “Aynı yılın yazında, Selgelilerce kuşatılan ve zapt edilmek tehlikesiyle karşılaşan
Pednelissos’un halkı Seleukos Prensi Akhaios’a ulak gönderip yardım istedi. Bu isteğin
hemen kabul edilmesi üzerine Pednalissoslular yardım gelecek umuduyla
yüreklendiklerinden, kuşatmaya inatla direnir oldular; Akhaiosda seferin komutanlığına
Garyeris’i atayarak, onunla birlikte 6.000 yaya ve 500 atlıyı yardıma gönderdi. Selge’liler bu
kuvvetin geldiğini duyunca askerlerinin çoğuyla ‘Basamaklar’ denilen yerdeki geçidi tuttular.
Saporda'ya giriş onların denetimindeydi ve tüm geçit verebilecek diğer yerleri geçilmez hale
getirmişlerdi” yazmaktadır. Selge güney Pisidia’dadır. Pednelissos’un yeri kesin olarak tespit
edilmiş olmamakla birlikte Selge civarındaki kentlerden birisi olduğu düşünülmektedir.
Sardes (Salihli)de üstlenen Seleukos Prensi Akhaios bölgeye göndereceği yardım için
Eumenia (Çivril), Apameia (Dinar), Isparta, Çandır yolunu kullanmış olmalıdır. Bu durumda
“Saportaya giriş onların denetimindeydi” derken sözü edilen geçidin şimdiki Isparta civarında
olabileceği ileri sürülmektedir. XIV. yüzyıl Arap kaynaklarında ilin bugün bulunduğu yöre
Saparta olarak anılmakta, Isparta adının bu sözcükten geldiği sanılmaktadır.
Isparta 1203 senesinden bu yana düşman istilâsına uğramamış bir ilimizdir.
Cumhuriyet devrinde il olmuştur.
I. Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti ve müttefiklerinin aleyhine sona ermesinin
ardından, 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Antlaşması’nın 7. Maddesi
doğrultusunda, galip ülkeler, daha önce kendi aralarında yaptıkları gizli antlaşmalara göre
çeşitli bölgeleri işgal etmeye başladılar. Bu işgallere karşı da bütün Anadolu’da tepki
hareketleri ortaya çıkmaya başladı. Đşte Türk milletinin varlığını ve istiklalini korumak için
bütün imkânlarını sonuna kadar seferber ettiği olağanüstü bu döneme Milli Mücadele Dönemi
denilmektedir. Anadolu’nun hemen hemen her yerinde millî teşkilatların kurulduğu, düşmana
karşı top yekun bir ayaklanmanın millî bir galeyanın oluştuğu bu dönemde, millî mücadele
ruhunun filizlenip, başarıya ulaşmasında Isparta’nın da olağanüstü hizmet ve katkıları
olmuştur.
Düşman Đşgallerine Karşı Isparta’dan Đlk Tepkiler: Yunanlıların Đzmir’e ayak bastığı
duyulur duyulmaz, Anadolu’nun diğer yerlerinde olduğu gibi Isparta ve kazalarında da
olağanüstü bir heyecan oluşmuş, halk galeyana gelmiştir. Đzmir’in işgalinin ilk günü 15
Mayıs’ta bütün Yalvaçlılar Đstanbul’da Sadrazamlığa işgali kınayan protesto telgrafları
gönderdiler. Bu telgrafta; “Biz namusumuz ile yaşayacağız, namusumuz ile öleceğiz. Türk
milleti zilletle yaşayamaz. Bu kadar hakir bir millete katlanarak yaşamak isteyen bir Türk ve
3

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Müslüman düşünülemez. Biz daha ölmedik. Büyük hakanımıza şanlı tarihimizin son kurbanı
olacağız. Gayret borcumuz, ya Đzmir ya ölümdür. Vatan için ölmeye âmâdeyiz” deniyordu.
Yine aynı gün Keçiborlu, Uluborlu ve Şarkîkaraağaç işgallere tepki göstermiştir.
Đlçelerde bu gelişmeler meydana gelirken, Isparta’da millî mücadelenin öncülerinden
olan Hafız Đbrahim (Demiralay), memleketi olan Gelendost’un Afşar nahiyesine gelerek,
evinde yörenin ileri gelenleriyle vatanın içinde bulunduğu durumu görüştü ve bu
görüşmelerin sonucunda; “Đzmir’in işgali meselesini Đstanbul Hükümeti’nin siyaset masası
değil ancak Türk’ün kendi kuvvet ve silahı halledecektir” denilerek halk silahlı direnişe
çağrıldı. Yine Isparta’da millî mücadelenin önderlerinden olan ve o günlerde henüz 22
yaşında olan Akkaşzâde Süleyman Turgut da Gençler Yükselme Cemiyeti Başkanı olarak
Hafız Đbrahim’le birlikte bütün Ispartalıların hislerine tercüman olarak Isparta’da bir protesto
mitingi yapılmasına önayak oldular. 11 Haziran 1919’da Hükümet Konağı önündeki
meydanda 15.000 kişinin katıldığı büyük bir miting düzenlendi. Mitingde alınan kararlar Đtilaf
Devletleri temsilcilerine ve Paris Barış Konferansına telgrafla bildirildi.
O günlerde Đzmir’den gelen bazı Ispartalıların, Yunanlıların yaptığı insanlık dışı
mezalimi anlatmaları üzerine halk büsbütün galeyana gelmiştir. Hafız Đbrahim bu haberleri
duyar duymaz Isparta halkını cihada davet etti. Bu davet üzerine tüm ahali Isparta’da
toplanmaya başladı. Đlk protesto mitinginin üzerinden daha 10 gün geçmeden 20 Haziran
1919 özellikle şehrin pazarı olması münasebetiyle Çarşamba günü Isparta’da ikinci bir miting
yapıldı. Yaklaşık 18.000 kişinin katıldığı bu büyük mitingin öncekinden farkı silahlı bir
toplantı ve gösteri olmasıdır. Mitingin başlangıcından sonuna kadar, şehrin bütün camilerinin
minarelerinden tekbirler getirildi, halk Allah için cihada davet edildi. Oradakiler de bu davete
yemin ederek söz verdiler.
Isparta’da Millî Teşkilatlanma ve Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Mondros
Mütarekesinden sonra Anadolu’nun diğer yerlerinde olduğu gibi Isparta’da da cemiyetler
kuruldu. Bunların başında Cemiyet-i Đlmiye ve Gençler Yükselme Cemiyeti geliyordu.
Isparta’da milli hislerin uyanması, bilinçlenmesinde ve kamuoyunun oluşmasında bu
cemiyetlerin büyük rolü oldu. Bu cemiyetler düşmana karşı mücadele gündeme gelince
Isparta Millî Müdafaa-i Vataniye Heyeti adı altında faaliyet göstermeye başladı. Bu arada
Đstanbul Hükümeti’ne sadık bazı mülkî idarecilerin milli yapılanmaya karşı olumsuz
davranışları da oluyordu. Bütün olumsuz gelişmelere rağmen Heyet-i Temsiliye’nin aldığı
olumlu tedbirler neticesinde 21 Eylül 1919’da Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti resmen
kuruldu. Aynı günlerde Isparta mutasarrıflığı Đstanbul Hükümeti ile bağlantısını keserek,
Heyet-i Temsiliye’ye bağlandı. Bu bağlılık ve Isparta’daki milli teşkilat ve alt birimleri 27
Eylül 1919’da bir telgrafla Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal’e bir rapor halinde bildirildi.
Mustafa Kemal Paşa da bir gün sonra gönderdiği cevapla Isparta Müdafaa-i Hukuk
Cemiyetini bu faaliyetlerinden dolayı taltif ederek başarılar diliyordu.
Artık Ekim 1919’dan itibaren Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Isparta’da tek otorite olarak
her türlü sosyal ve siyasi olayları kontrolü altına aldı. Đlk aşamada batı cephesinde Yunanlılara
karşı mücadele eden milis kuvvetlerimize, ardından da daha sonra bölgeye gönderilen düzenli
birliklere maddi, manevi ve insan gücü olarak yardımlarda bulundu.
Isparta ve havalisinden toplanıp, cepheye gönderilen mücahitler cephede canla başla
mücadelelerine devam ederken Hafız Đbrahim, Mustafa Kemal Paşa’nın izniyle Fevzi
Paşa’nın da isteği üzerine yeni bir kuvvet oluşturup, cepheye sevk etmek üzere
görevlendirildi. 1920 yılı Ağustos ayı başlarında Ankara’dan Isparta’ya gelen Hafız Đbrahim
hemen hazırlıklara başladı ve üç gün içinde 100 süvari ve 200 piyadeden oluşan gönüllü
teşkilatı meydana getirdi. Bu kuvvete “Demiralay” adı verildi. Aynı zamanda Demiralay’ın
komutanlığını da üzerine alan Hafız Đbrahim birliklerinin başında derhal cepheye hareket etti.
4

COĞRAFİ KAPSAM
Cepheye hareket ederken TBMM’ne bir telgrafla bilgi verirken şu ifadeleri kullanıyordu:
“Cenâb-ı kâdir mukaddes gayemize bizi vasıl edinceye kadar silahlarımızı düşman sinesinden
ayırmayacağımıza yemin ve alayın bayrağı altında ruhumuzu teslim etmeye imanımızla karar
verdik”. Mustafa Kemal Paşa da Büyük Millet Meclisi adına gönderdiği cevabi yazıda vatanın
korunması konusunda gösterdiği hassasiyet ve fedakarlığından dolayı Isparta sancağına
teşekkür etti.
Demiralay, cepheye ulaştıktan sonra Sarayköy, Buldan-Güney-Çal cephelerinde
düşmana karşı mücadelesinde olağanüstü başarılar göstererek destanlar yazdı. Bu yüzden Batı
cephesindeki başarılar içerisinde Demiralay’ın ayrı bir yeri vardır. Başarılarından dolayı
TBMM ve Batı cephesi komutanlığının sürekli olarak takdirini toplamıştır. Demiralay, 2
Aralık 1920’de düzenli ordu içine alınmış ve 39. Piyade Alayı adıyla sonuna kadar millî
mücadelede yer almıştır.
ATATÜRK’ÜN ISPARTAYA GELĐŞĐ
6 MART 1930
Millî mücadelenin en şiddetli dönemlerinde Isparta, asker göndermenin yanı sıra
cephenin yiyecek ve giyecek ihtiyacının hemen hemen tamamını karşılıyor, yiyeceklerin bir
kısmını çoğu zaman halktan toplanan ayni yardımlarla sağlanıyordu. Düşman zulmünden
kaçan Aydın muhacirlerine, hatta Maraş cephesine, nerede ihtiyaç varsa oraya yapabildiği
kadar maddi yardımlar yapmıştır. Cephe gerisi hizmetleri içerisinde yaralı askerlerin bakımı
ve tedavisi de vardı. Etrafındaki cepheye yakın illerin hemen hepsinin düşman işgalinde veya
işgal tehdidinde bulunması sebebiyle cephe gerisi, lojistik hizmetler bakımından Isparta’yı
daha da ön plana çıkarmıştır. Bu maksatla oluşturulan hastane hizmetleri bugünkü, bölgenin
önemli ve tek asker hastanesinin de temelinin atılmasında önayak olmuştur.
A.2. ĐL ve ĐLÇE SINIRLARI
Aksu Keçiborlu Şarkîkaraağaç
Atabey Merkez Uluborlu
Eğirdir Senirkent Yalvaç
Gönen Sütçüler Yenişarbademli
Gelendost
Isparta’nın biri Merkez olmak üzere on üç ilçesi vardır.
5

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Merkez Đlçe:
Đlçe toprakları genelde düzdür. Doğusunda Davras Dağı, güney batısında Akdağ, orta
kesiminde ise Isparta Ovası yer alır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Gülcülük ve gülyağcılık
yaygındır. Bağcılık gelişmiştir. Yüksek kesimlerde hayvancılık yapılır. Đplik Fabrikası,
Sümerbank Halı Fabrikası, Çimento Fabrikası un fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Đlçe
merkezi Akdağ’ın kuzey eteklerinde kurulmuştur. Đzmir-Aydın-Eğirdir demiryoluna
Bozanönü istasyonunda ayrılan bir hatla bağlanır. Mimârî bakımdan modern bir şehir olan
Isparta Anadolu’nun hızla gelişen illerindendir.
Aksu Đlçesi:
Đlçe toprakları orta yükseklikteki engebeli alanlardan meydana gelmiştir. Doğusunda
Dedegül Dağları yer alır. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Başlıca tarım ürünleri
buğday, patates ve soğandır. Yüksek kesimlerde hayvancılık yapılır. Evlerde halı ve kilim
dokumacılığı yaygındır. Đlçe merkezi, Dedegöl Dağları eteklerinde kurulmuştur. Eğirdir’e
bağlı bucak iken 19 Haziran 1987’de 3392 sayılı kânunla ilçe olmuştur.
Atabey Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 5 köyü vardır. Yüzölçümü 202 km 2 olup, nüfus yoğunluğu
37’dir. Đlçe topraklarının kuzey ve batısında Barla Dağı güneyinde Bazonönü Ovası yer alır.
Barla Dağının güneyinde zengin çayırlarla kaplı 1000-1500 m yükseklikte platolar vardır.
Ekonomisi gül yetiştiriciliği ve gülyağcılığına dayanır. El tezgahlarında yapılan Halıcılık
önde gelen geçim kaynağıdır. Đplik fabrikası başlıca sanayi kuruluşudur. Đlçe merkezi
denizden 1000 m yükseklikte Barla Dağı eteklerinde kurulmuştur. Eski adı Agros’tur. Tarihi
çok eskilere dayanır. Güney batısında Antik Seleukei Sidara şehri kalıntıları vardır. 1921’de
Büyük Millet Meclisi kararıyla Atabey ismini aldı. Đlçe belediyesi 1910’da kurulmuştur.
Eğirdir Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 23, Kocapınar bucağına bağlı 2 köyü vardır. Đlçe topraklarını
Eğirdir Gölü ile bu gölü Isparta Ovasından ayıran dağlardan meydana gelir. Kuzeybatısında
Barla Dağı, batısında Davras Dağı, doğusunda Dedegül Dağı yer alır. Eğirdir Gölünün büyük
bölümü ile Kovada Gölü ilçe sınırları içinde kalır. Başlıca düzlükler göle dökülen dere
vadilerinde yer alır. Ekonomisi tarım, hayvancılık ve balıkçılığa dayanır. Başlıca tarım
ürünleri buğday, patates ve soğan olup, ayrıca az miktarda arpa, şekerpancarı, fasulye ve
nohut yetiştirilir. Göl çevresinde sulanabilen arazide sebze ve meyvecilik yapılır. En çok elma
üretilir. Yaylalarda ise en çok koyun ve kıl keçisi, köylerde ise daha çok sığır beslenir. Gölde
tatlı su balıkçılığı yapılır. Kerevit, sazan ve sudak başlıca av ürünleridir. Kerevit yurt dışına
ihraç edilir.
Đlçe merkezi Eğirdir Gölünün güney kıyısında göle doğru uzanan Kaleburnu
Yarımadası üzerinde kurulmuştur. Isparta-Konya karayolu ilçeden geçer. Đl merkezine 36 km
mesafededir. Isparta’dan ilçe istasyonuna kadar gelen bir demiryolu vardır. Hamidoğulları
Beyliğine başşehirlik yapmıştır. Đlçede ülke çapında hizmet veren Kemik Hastalıkları
Hastanesi ve Süleyman Demirel Üniversitesine bağlı, Su Ürünleri Yüksek Okulu vardır.
6

COĞRAFİ KAPSAM
Gelendost Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 13 köyü vardır. Yüzölçümü 624 km 2 olup, nüfus yoğunluğu
36’dır.Đlçe topraklarının kuzeyinde Kirişli Dağı, güneyinde Dedegül Dağı ve bu dağların
ortasında Gelendost Ovası yer alır. Eğirdir Gölünün bir bölümü ilçe sınırları içinde kalır.
Ovayı Doğanoğlu (Yalvaç) Deresi sular.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, nohut, haşhaş ve
şekerpancarıdır. Bağcılık ve elma yetiştiriciliği yaygın olarak yapılır.Hayvancılık ikinci
derecede geçim kaynağıdır. En çok koyun ve kılkeçisi beslenir. Ev tezgahlarında halı
dokumacılığı yapılır.
Đlçe merkezi, Eğirdir Gölünün doğu kıyısında bir ova kenarında kurulmuştur.Isparta-
Konya karayolu ilçenin güneydoğu kıyısından geçer.Đl merkezine 81 km mesafededir.
Denizden 940 m yüksekliktedir. 1952’de ilçe olan Gelendost’un belediyesi 1951’de
kurulmuştur.
Gönen Đlçesi:
Đlçe toprakları orta yükseklikteki düzlük alanlardan meydana gelir. Isparta Ovasının
bir kısmı ilçe sınırlarında kalır. Ekonomisi tarıma dayalıdır.Gül yetiştiriciliği ve gül yağcılık
yaygındır. Yüksek kesimlerde hayvancılık yapılır. Ev tezgahlarında halı dokunur. Merkez
ilçeye bağlı belediyelik bir kaza iken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kanunla ilçe oldu.
Keçiborlu Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 15 köyü vardır. Yüzölçümü 565 km 2 olup, nüfus yoğunluğu
35’dir. Đlçe toprakları orta yükseklikte engebeli araziden meydana gelir.Kuzeydoğusunda
Karakuş Dağı, güneybatısında SöğütDağı, doğusunda Kapı Dağı yer alır. Bu dağların
ortasında bir plato vardır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı,
arpa, buğday ve elma olup, ayrıca az miktarda soğan, patates, armut ve haşhaş yetiştirilir.
Bağcılık ve gülcülük yaygındır.Hayvancılık ikinci derecede gelir kaynağı olup, canlı hayvan
ticaretine yöneliktir. Ev tezgahlarında halı dokumacılığı yapılır. Đlçe topraklarındaki kükürt
yatakları Etibank tarafından işletilir.
Đlçe merkezi Keçiborlu Deresi Vâdisinde kurulmuştur.Đstanbul-Antalya ve Eğirdir-
Isparta-Đzmir demiryolu ilçeden geçer. Đl merkezine 40 km mesafededir. Denizden yüksekliği
1040 metredir. Đlçe belediyesi 1902’de kurulmuştur.
Senirkent Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 8 köyü vardır. Yüzölçümü 600 km 2 olup, nüfus yoğunluğu
41’dir. Đlçe toprakları kuzey ve güneyden dağlarla çevrilmiş bir alanda yer alır. Güneyinde
Barla ve Kapı Dağları, kuzeyinde Karakuş Dağları ile bu dağların ortasında Senirkent Ovası
yer alır. Eğirdir Gölünün bir bölümü ilçe sınırları içinde kalır. Ovayı Gençali Deresi sular.
Ekonomisi tarım ve dokumacılığa dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı, arpa, elma,
üzüm, buğday ve soğan olup, ayrıca az miktarda patates, baklagiller ve armut yetiştirilir. El
tezgahlarında halıcılık yaygın olarak yapılır.Salça fabrikası başlıca sanayi kuruluşudur. Đlçe
merkezi Hoyran Gölüne (Eğirdir Gölünün kuzey parçası) açılan bir ovanın batı kenarında
kurulmuştur. Denizden yüksekliği 1040 metredir. Đl merkezine 72 km mesafededir. Fazla
gelişmemiş olan Senirkent 1952’de Đlçe olmuştur. Đlçe belediyesi 1886’da kurulmuştur.
7

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sütçüler Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 20, Kasımlar bucağına bağlı 8 köyü vardır. Yüzölçümü 1288
km 2 olup, nüfus yoğunluğu 17’dir. Đlçe toprakları engebeli alanlardan meydana gelir.
Doğusunda Dedegül Dağı, orta ve güneyinde Kuyucak Dağı yer alır. Dağların yüksek
kesimlerinde hayvancılık açısından önemli yaylalar vardır. Dağlar meşe, köknar, kızılçam,
karaçam, sedir ve ardıç ormanları ile kaplıdır.
Ekonomisi hayvancılığa dayalıdır. Ekime müsait toprakları azdır. Başlıca tarım
ürünleri buğday, arpa ve elmadır. Ev tezgâhlarında halı dokumacılığı yapılır. Đlçe merkezi,
Aksu Çayına karışan bir dere vadisinde yamaçlara kurulmuştur. Denizden yüksekliği 1000
metredir. Önemli yollardan, uzak olduğundan gelişmemiş, küçük bir yerleşim merkezidir.
Eski ismi Cebel’dir. Đl merkezine 102 km mesafededir. Belediyesi 1938’de kurulmuştur.
Şarkîkaraağaç Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 27 köyü vardır. Đlçe toprakları genelde dağlıktır. Kuzey ve
kuzeydoğusunda Sultan Dağları, güneyinde Dedegül Dağı, batısında Anamas Dağı ve bu
dağların ortasında Şarkîkaraağaç Ovası yer alır. Ovayı Eğri Çayı sular. Beyşehir Gölünün bir
bölümü ilçe sınırları içinde kalır. Dağlarda köknar, sedir, karaçam ve ardıç ormanları vardır.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı,üzüm, buğday, elma, arpa,
patates, haşhaş, nohut, soğan, fasulye ve armuttur.Hayvancılık gelişmiş olup, genelde sığır ve
koyun beslenir. Ev tezgahlarında dokumacılık yapılır.Yem, barit, tuğla, kiremit fabrikaları
başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.
Uluborlu Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 4 köyü vardır.Yüzölçümü 322 km 2 olup, nüfus yoğunluğu
37’dir. Đlçe toprakları üç tarafı dağlarla çevrili bir alanda yer alır.Kuzey ve batısını Karakuş
dağları, güneyini ise Kapıdağ engebelendirir. Dağlardan kaynaklanan suları Gençali Deresi
toplar. Senirkent Ovasının bir bölümü ilçe sınırları içinde kalır. Ekonomisi tarım ve
dokumacılığa dayanır. Başlıca tarım ürünleri arpa ve buğday olup, ayrıca az miktarda elma,
üzüm, nohut, patates, armut ve soğan yetiştirilir.Süt üretimi gayesiyle sığır besiciliği yapılır.
Ev tezgahlarında halı dokumacılığı yaygındır. Đlçe topraklarında kireçtaşı yatakları vardır. Đlçe
merkezi, Kapıdağ eteklerinde düz bir alanda kurulmuştur.Tarihi çok eski devirlere kadar
uzanmaktadır.Konya’yı Yalvaç üzerinden Denizli’ye bağlayan karayolu ilçeden geçer. Đl
merkezine 69 km mesâfededir. Belediyesi 1864’te kurulmuştur.
Yalvaç Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 21, Bağkonak bucağına bağlı 9 köyü vardır. Yüzölçümü 1415
km 2 , olup nüfus yoğunluğu 60’tır. Đlçe toprakları genelde dağlıktır. Kuzeyinde Karakuş
Dağları ve Sultandağları, güneyinde Güllüce Dağı, güneybatısında Kirişli Dağı yer alır.
Dağların iç kesiminde orta yükseklikte düzlükler vardır. Dağlardan kaynaklanan suları
Hoyran ve Yalvaç dereleri toplar. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri elma,
buğday, üzüm, arpa, şekerpancarı, patates, armut, soğan ve haşhaştır. Hayvancılık gelişmiştir.
Koyun ve sığır besiciliğinin yanında az miktarda Ankara keçisi de beslenir. Tuğla, kiremit
fabrikaları ve tabakâneler başlıca sanâyi kuruluşlarıdır. Đlçe merkezi Eğirdir Gölü havzasının
kuzeydoğusunda Sultan Dağlarının eteklerinde kurulmuştur. Deniz’den yüksekliği 1160
metredir. Akşehir’i Senirkent üzerinden Denizli ve Isparta’ya bağlayan karayolu ilçeden
geçer. Tarihi çok eski devirlere dayanan bir yerleşim merkezidir.Đsmini Oğuz Beylerinden
Sakız ve Emir boyuna mensup Yalvaç Beyden almıştır. Đlçe belediyesi 1864’te kurulmuştur.
8

COĞRAFİ KAPSAM
Yenişarbademli Đlçesi:
Merkez bucağına bağlı 2 köyü vardır.Đlçe toprakları dağlıktır. Batısında Dedegül
Dağları yer alır. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Evlerde halı dokumacılığı
yaygındır.Đlçe merkezi Dedegül Dağları eteklerinde kurulmuştur. Şarkikaraağaç’a bağlı bir
bucak iken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kanunla ilçe oldu.
Harita A.2. Isparta Đlçe Sınırları
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
A.3. ĐLĐN COĞRAFĐ DURUMU
Isparta ili, Akdeniz Bölgesi’nin kuzeyinde yer alan Göller bölgesinde yer almaktadır.
Đl, 300 20’ ve 310 33’ doğu boylamları ile 370 18’ ve 380 30’ kuzey enlemleri arasında
bulunmaktadır. 8.933 km2’lik yüzölçümüne sahip olan Isparta ili, kuzey ve kuzeybatıdan
Afyon ilinin Sultandağı, Çay, Şuhut, Dinar ve Dazkırı, batıdan ve güneybatıdan Burdur ilinin
Merkez, Ağlasun ve Bucak, güneyden Antalya ilinin Serik ve Manavgat, doğu ve
güneydoğudan ise Konya ilinin Akşehir, Doğanhisar ve Beyşehir ilçeleri ile çevrilmiştir.
Isparta Đli Batı Akdeniz Bölgesi’ndedir. Ülkenin Güneybatısı’nda, Akdeniz
Bölgesi’nin Batı bölümünde yer alan ve Batı Akdeniz Bölgesi olarak adlandırılan bölge;
Antalya, Burdur ve Isparta illerinden meydana gelir. Bu üç ilin toplam alanı 35839 km 2 dir ve
ülke alanının yaklaşık % 5 ‘ ini kapsar.
Bölgeyi; güneyde Akdeniz, kara yönünde ise Muğla, Denizli, Afyon, Konya ve Đçel il
sınırları çevreler. Üçgene benzeyen bölgenin Doğu-Batı uzunluğu 300 km Kuzey-Güney
uzunluğu ise 184 km’dir.
Bölgenin en büyük kenti olan Antalya’nın Ankara, Đzmir ve Adana gibi ülkenin en
büyük kentlerine olan uzaklığı hemen hemen aynıdır. (550 km civarında) Đstanbul’a olan
uzaklık ise 724 km’dir.
Batı Akdeniz Bölgesi dört alt bölgeden oluşmaktadır. Bu alt bölgeler kuzeyden güneye
doğru sırasıyla Kuzey Göller Bölgesi, Batı Yaylaları Bölgesi, Dağlar Bölgesi ve Sahil
9

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bölgesi’dir. Sahil Bölgesi en önemli bölge olup içinde bölgenin de en önemli ili olan Antalya
Đli’ni barındırmaktadır.
Bu bölge de doğal farklılıklardan ötürü kıyı, ova ve eşik sahaları olarak üç bölgeye
ayrılmaktadır. Isparta Đli kuzey Göller Bölgesi’nde, Burdur Đli, Batı Yaylaları Bölgesi’nde
bulunmaktadır.
A.4. ĐLĐN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJĐK DURUMU
Isparta ili, batısında 854 m rakımlı Burdur Gölü, kuzeydoğusunda 916 m rakımlı
Eğirdir Gölü vb. düşük alanlar yanında doğusunda 2635 m rakımlı Davras Dağı ve 2046 m
rakımlı Dulup Tepe vb. yüksek alanlar içeren bir topografya göstermektedir. Isparta il
merkezinin bulunduğu alan ise yerel olarak 950 m rakımlı bir plato görünümündedir. Bunun
yanında Beyşehir Gölü batısında, 2892 m’ye varan yüksek alanlar (Tepeler) içeren KD-GD
Dedegöl Dağları bulunmaktadır. Beyşehir Gölü’nün rakımı ise 1222 m’dir. Isparta kuzeyinde
yer alan Senirkent güneyindeki Barla Dağı, 2799 m ile Isparta ili sınırları içerisindeki yüksek
alanlardan birisidir. Yüksek alanlar genellikle KD-GB, KB-GD ve K-G doğrultularında
uzanım göstermektedir. Aksu Çayı ile Köprü Çayı Isparta ili sınırları içerisinde bulunan
yaklaşık K-G doğrultulu önemli iki akarsudur.
Jeomorfolojik bakımdan ise genel olarak “Sivri doruklu, sarp” ve “Yassı doruklu DI-
DII aşınım yüzeyleri” alanlar arasında yer alan “Yazılar, Neojen üzerinde DIII yüzeyleri”,
“Yaylalar, yaşlı formasyonlar üzerinde Dil yüzeyleri” ve (Sekili ovalar) olarak tanımlanan
yüzey şekillerinden oluşan engebeli bir yapı göstermektedir. Isparta Ovası, bu oluşum
içerisinde yüksek alanlar arasında kapalı bir alüvyon ovası görünümündedir.
Đlimiz Batı Toroslar Sıra Dağlarının eteklerinde kurulmuş olup içerisinde Gölcük
(Krater), Eğirdir-Hoyran, Kovada ve Beyşehir Gölü’nün bir kısmı bulunmaktadır.
Harita A.3. Isparta Đli Jeomorfolojisi
Kaynak: Erol, 1982
10

COĞRAFİ KAPSAM
Tablo A.1. Đlimizde bulunan ova, yayla, dağ ve tepeler
OVA ve YAYLA Isparta Ovası Bozanönü Ovası Gönen Ovası Keçiborlu Ovası
Garip Ovası Gençali Ovası Kuleönü Ovası Hoyran Ovası Aydoğmuş Ovası
Yılanlı Ovası Pamukova Ş.Karaağaç Ovası Kul Ovası Karacahisar Yaylası
DAĞ ve TEPE Dedegöl Dağı (2853) Barla Dağı (2799) Çürük Dağı (2757) Davraz Dağı (2635)
Kapı Dağı (2446) Akdağ (2333) Gelincik Dağ (2315) Dumanlı Dağ (2210) Akarca Dağı (2110)
Kızıldağ (2100) Dulup Dağı (2046) Çirişli Dağı (1889) Karadağ (1849) Yayla Dağı (1610)
Geresin Dağı (1375)
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
A.5. JEOLOJĐK YAPI VE STRATĐGRAFĐ
Isparta Đli, 13 ilçesi ile birlikte, Akdeniz – Göller Bölgesi ve Batı Toroslar dağ
kuşağında, Afyon, Konya, Antalya ve Burdur illeri arasında yer almaktadır. Jeolojik
bakımdan ise Batı Toridler orojenik kuşağında, Türkiye’de ve dünyada bilimsel olarak büyük
bir öneme sahip “Isparta Büklümü (Isparta Açısı)” üzerinde bulunmaktadır. Đl sınırları
içerisinde Paleozoyik (I. Zaman)’den günümüze kadar oluşan ve farklı kökenli kayaç istifleri
ile zengin bir jeoloji müzesi halindedir. Jeoloji eğitiminde bir laboratuar olması yanında
Isparta, zengin ve doğal jeolojik yapıları ile görsel ve bilimsel turizme çok uygun bir
potansiyele sahiptir.
Harita A.4. Isparta Đli Jeoloji Haritası
11
Kaynak: Bingöl, 1989

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Genel olarak ilin kuzeydoğu ve güneydoğusundaki dar alanlarda Paleozoyik (I.
Zaman, 570-245 my), çok geniş bir alanda yayılım gösteren Mesozoyik (II. Zaman, 65 my-
Günümüz)’a ait kayaç istiflerine rastlamak mümkündür.
Jeolojik konumu bakımından, Isparta Büklümü’nün ortasında yer alan Isparta ili-
Merkez ilçesi, bölgesel tektonikten önemli ölçüde etkilenmiş olan Mesozoyik ve Senozoyik
yaşlı bir stratigrafik-jeolojik yapı üzerinde bulunmaktadır. Đlçenin tamamına yakın
kesimlerinde, bölgede Isparta Ofiyolit Karmaşığı olarak da bilinen ve kıta-okyanus
levhalarının çarpışması sonucu dalan levhadan sıyrılarak ortaya çıkan okyanusal kabuk
malzemesinin (ofiyolitik kayaçlar) bindirme ve nap fayları ile yerleşen bir ofiyolitik temel yer
almaktadır. Bu temel ile birlikte, yer yer ofiyolit kütleleri arasında ve üzerinde yüzlek veren
Geç Triyas-Erken Jura (230-200 my) yaşlı derin denizel kayaç istifleri bulunmaktadır.
Ofiyolit kütleleri ve derin deniz serileri ile uyumsuz veya tektonik dokunaklı olarak dağılım
gösteren diğer bir birim, Mezosoyik’in büyük bir bölümünü kapsayan (230-80 my)
sıkıştırılmış bir karbonat kayaç (kireçtaşı ve dolomit) istifidir. Đlçenin batı bölümünde
yayılımlı olarak göze çarpan ve Alt Tersiyer (Senozoyik)’in bir bölümünü kapsayan (60-40
my.) Çökelim ürünü denizel kırıntılı ve karbonat kayaç istifleri bulunmaktadır. Đlçenin
güneydoğu kesimlerinde, Neojen başında (22-23 my) bölgeye ulaşan yeni bir denizin ürünü
olan Miyosen yaşlı sığ denizel kırıntılı kayaçları, altta bulunan daha yaşlı kayaç istifleri
üzerinde gelişen engebeli bir erozyonal yüzeyi örtmektedir. Geç Tersiyer’in Geç Miyosen-
Pliyosen (6.5-1.6 my) döneminde bölgede faaliyet gösteren karasal volkanizmanın ürünleri
olan volkanit ve piroklastik kayaç serileri ise ilçenin batı-güneybatı bölümünde
yüzeylenmektedir. Merkez ilçe sınırları içerisindeki en genç oluşum ise günümüzde de halen
çökelimi süren ve Isparta-Atabey ovasında yayılım gösteren Kuvaterner yaşlı alüvyonlardır.
Isparta-Merkez ilçesinin kuzeyinde yer alan Gönen ve Atabey ilçeleri, jeolojik
bakımından diğer ilçelere göre daha genç bir zemin üzerinde yer almaktadır. Üst Kretase-
Tersiyer (67-65 my.) geçişine ait denizel kırıntılı ve karbonat kayaçlarla uyumsuz olarak
bulunan Eosen denizel ve Eosen-Oligosen (37-35 my) karasal kökenli kayaç istifleri, ilçelerin
kuzey bölümlerinde hakimdir. Güney kesimlerinde ise, Kuvaterner yaşlı alüvyonlar Isparta ve
Eğirdir gölüne kadar uzanan geniş bir alüvyon ovasının bir bölümünü kaplamaktadır.
Isparta’nın Keçiborlu ilçesi, ofiyolitik kayaçlar ve Mesozoyik yaşlı derin denizel
kayaç ve karbonat kayaç yüzlekleri içermesine karşın çoğunlukla Alt Tersiyer yaşlı denizel ve
karasal kayaç istifleri ile Kuvaterner çökellerinden oluşan bir jeolojik zemin üzerinde
bulunmaktadır. Genel olarak ofiyolitik karmaşığın içerdiği Mesozoyik yaşlı yabancı blokları
nedeniyle Gökçebağ Karışığı olarak adlandırılan bir tektono-stratigrafik birim üzerine
uyumsuz olarak gelen Alt Tersiyer (Paleosen-Eosen) denizel, Eosen-Oligosen göl çökelleri ile
ilçenin Burdur ve Isparta’ya doğru uzanan geniş bir kuşak içerisinde yer alan Kuvaterner
alüvyon çökelleri gözlenmektedir.
Isparta ilinin kuzeyinde yer alan Uluborlu, temelde Mesozoyik yaşlı denizel karbonat
kayaç istiflerinin yaygın olarak gözlendiği, ilçenin güneyinde bu temel ile uyumsuz dokanaklı
olarak yer alan Alt Tersiyer denizel kayaç istiflerinin de katıldığı engebeli bir topografya
üzerinde yer almaktadır. Đlçenin en genç kayaçları ise ilçe merkezinin de üzerinde bulunduğu
yaklaşık D-B doğrultulu olarak Senirkent ve Hoyran uzanan Kuvaterner yaşlı alüvyon
çökellerinden oluşmaktadır.
Uluborlu’nun doğusunda bulunan Senirkent, Mesozoyik yaşlı denizel karbonat kayaç
istiflerinin yaygın olarak gözlendiği temel üzerinde, uyumsuz olarak yer alan ve ilçenin
kuzeyindeki dar alanlarda yayılım gösteren Alt Tersiyer denizel kayaç istiflerinin de katıldığı
engebeli bir topografya üzerinde yer almaktadır. Đlçe merkezinin de üzerinde bulunduğu
12

COĞRAFİ KAPSAM
yaklaşık D-B doğrultulu olarak Hoyran gölüne kadar uzanan Kuvaterner yaşlı alüvyon
çökelleri yörenin en genç kayaç istifidir.
Senirkent’in kuzey komşusu olan Yalvaç’ın doğusunda, Sultandağları’nın bir
bölümüne karşılık gelen ve kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu olarak yayılım gösteren
Paleozoyik yaşlı şistler, yörenin en yaşlı jeolojik kayaçlarını oluşturmaktadır. Jura-Kretase
yaşlı karbonat kökenli denizel kayaç istifleri, Üst kretase denizel serilerine ait kayaç istifleri,
Paleozoyik serilerinin yayılımına uygun tektonik sistem içerisinde, diğer temel stratigrafık
birimlerdir. Yörenin orta ve batı bölümünde, Hoyran ve Eğirdir göllerine açılan Kuvaterner
akarsu alüvyon çökelleri tarafından kesilen Üst Miyosen-Pliyosen kömürlü karasal çökelleri,
Paleozoyik ve Mesozoyik kayaç istiflerinden oluşan engebeli bir topografya üzerinde
uyumsuz olarak yer almaktadır.
Eğirdir ilçesi, güneyinde yer alan Alt Mesozoyik’in derin denizel çökel istifleri ile
ofiyolik kayaçların çoğunlukta olduğu ofiyolitli kompleks ve kuzeyinde yayılım gösteren
Mesozoyik karbonat kayaç serilerinden oluşan engebeli topografya oluşturan kısmen yaşlı bir
temel üzerinde kuzey-güney doğrultulu bir graben içerisinde çökelen Kuvaterner alüvyon
çekellerini taşıyan bir jeolojik dağılıma sahiptir.
Eğirdir’in doğusunda yer alan Gelendost ilçesi, güneyden kuzeye doğru gençleşen bir
stratigrafik istife sahiptir. Đlçenin güneyinde, geniş yüzlek veren Jura-Kretase karbonat
kayaçlar, kuzeyinde ise daha çok batı bölümde engebeli alanlar halinde ortaya çıkan
ofiyolitler, Mesozoyik karbonatları ve Üst Kretase denizel serilerinden oluşan ortak bir
aşınma yüzeyi üzerinde uyumsuz olarak yer alan Üst Miyosen-Pliyosen karasal çökelleri
bulunmaktadır. Yörenin batısından kuzeydoğu yönüne doğru uzanan Kuvaterner yaşlı akarsu
alüvyon çökelleri ilçenin en genç birimleridir.
Gelendost’un güneyinde, Beyşehir gölüne kıyısı olan Şarkîkaraağaç ilçesi,
Paleozoyik’den Senozoyik’e kadar değişen çeşitli kayaç topluluklarını kapsayan bir alanda
yer almaktadır. Đlçenin kuzeydoğu kesiminde, Yalvaç doğusunda bulunan, kuzeybatıgüneydoğu
yayılımlı Paleozoyik yaşlı şistler bulunmaktadır. Metamorfitlerin, yörenin
Beyşehir gölüne doğru olan orta kesimlerde aynı doğrultuda uzanan ofiyolitik kayaçlarla
birlikte temelde bulunduğu gözlenmektedir. Bu birimler ile uyumsuz ve tektonik dokanaklı
olarak yörenin güney bölümünde geniş yüzlekler veren Jura-Kretase karbonat kayaçları,
yöredeki topografik yükselimleri oluşturmaktadır. Đlçenin kuzey kesiminde bulunan Üst
Miyosen pliyosen yaşlı karasal çökelleri ve Beyşehir gölüne açılan genel tektonik yapıya
uyumlu graben alanlarında oluşan Kuvaterner alüvyonlar, yörenin genç kayaç örtüleridir.
Şarkîkaraağaç güneyinde yer alan Aksu ve Yenişarbademli ilçelerinin büyük
bölümünü Alt Mesozoyik derin deniz sediman katkılı ofıyolitli serileri tarafından bindirmeli
olarak belirlenen Jura-Kretase yaşlı karbonat kayaçlar kaplamaktadır. Sadece
Yenişarbademli’nin Beyşehir gölüne kıyısı olan doğu bölümünde yer alan Alt Tersiyer
çökellerine ait kalıntılar ve göle açılan Kuvaterner akarsu alüvyonları gözlenmektedir.
Isparta ilinin güneyinde yer alan son ilçesi Sütçüler’de içerisinde Paleozoyik yaşlı
blokların da yer aldığı Alt Mesozoyik derin denizel çökel katkılı ofîyolitli karmaşık ve
ofiyolitik kayaç kütleleri ile bindirmeli olarak tanımlanan Mesozoyik ve Jura-Kretase yaşlı
kalın karbonat istifleri geniş alanlarda yayılım gösterirler. Đlçenin güney kesiminde ise
bölgesel tektoniğe uyumlu olarak yerleşik bulunan Miyosen denizel çökellerine ait kayaçlar
yüzeylenmektedir.
13

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Şekil A.1. Isparta ve Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafi Kesiti
Kaynak: MTA, 2009
14

COĞRAFİ KAPSAM
A.5.1. METAMORFĐZMA VE MAGMATĐZMA
Batı Toroslarda, ilimizin batısında bulunan Gölcük ve yöresinde yapılan
araştırmalarda, yüzeyleme veren formasyonlar, tortul, ultramatik ve volkanik kayaçlar olmak
üzere başlıca üç gruba ayrılırlar. Buralardan tortullara ait en yaşlı formasyonu Akdağ
kireçtaşları oluşturmaktadır. Diğerlerini konglomeralar ve filişler meydana getirmektedir.
Akdağ kireçtaşları Jura - Alt Kretase, konglomeralar Eosen ve filişler ise Oligosen yaşlıdır.
Magmatizma ürünü olarak volkanitler ve piroklastitler görülür. Ultramafitler, harzburjitler ve
serpantinitlerden oluşmaktadır. Ultramafitler, bugünkü yerini Kretase - Tersiyer sınırında,
volkanitler ise Pliyosen başında almışlardır.
Gölcük ve çevresindeki volkanik kayaçlar, traki - andezitler, sıkı tüfler, kül tüfler ve
sünger taşlarından ibarettir. Volkanik kayaçlar üzerinde yapılan mikroskop çalışmaları ve
kimyasal analizler sonucu, birleşimlerinin andezitten trakite kadar değiştiği belirlenmiştir.
Volkanitlerde egemen mineralleri, zonlu feldspatlar, biyotitler, piroksenler ve hornblendler
oluşturmaktadır.
Piroklastitlerden hem sıkı tüfler, hem de kül tüflerde volkanik cam egemen
olduğundan ve klitik kristalen madde içeriği % 10’u aşamadığından bunlar vitrofirik tüfler
olarak adlandırılmışlardır.
Diğer taraftan, volkanik kayaçlar kalkalen karakterde olup; Al içeriklerinin yüksek,
buna karşılık TiO değerlerinin % 1’in altında olmasından ötürü orojenik bir yerleşimin
temsilcisidirler.
Kayaç örneklerinin kantitatif kimyasal analizleri, X – ışınları, floresans ve atomik
soğutma yöntemleri ile yapılmıştır. Su örnekleri, TSE su standartlarında verilen yöntemlerle
analize tabi tutulmuş ve kayaçtaki fluorür arasındaki ilişki araştırılmıştır.
Kayaç örneklerinin kantitatif analizlerinde ortalama fluorür içeriği 800 ppm dolayında
olup, kayaçlardaki fluorür ile bunlara temas eden suların fluorür içeriği arasında doğru orantı
olduğu görülmüştür. Fluorür içeriği yüksek olan kaynak sularını özellikle volkanoklastik
kaynakları katederek gelenler oluşturmaktadır. Söz konusu kaynak sularından kalın tüf
serilerini yıkayarak yüzeye çıkanlarda fluorür içeriğinin arttığı dikkati çekmektedir.
A.5.2. TEKTONĐK VE PALEOCOĞRAFYA
Isparta ilinde Paleotektonik ve Neotektonik döneme ait tektonik etkilerle oluşan, genel
olarak Herziniyen ve Alpin orojenezleri (dağ oluşum evreleri) ile şekillenen tektonik hatlar
bulunmaktadır. Bunlardan günümüzde fosil faylar olarak söz edilebilecek bindirme veya nap
faylarının Erken ve Orta Alpin orojenik dönemlerinde ve Geç Kretase’den başlayıp Erken
Tersiyer’e kadar süren bir tektonik sürecin ürünleridir. Isparta-Merkez, Eğirdir, Gelendost,
Yalvaç, Şarkîkaraağaç, Aksu, Yenişarbademli ve Sütçüler ilçeleri sınırları içerisinde
çoğunlukla Alt Mesozoyik derin denizel çökel katkılı ofiyolitik kayaç kütleleri ile Mesozoyik
yaşlı çeşitli karbonat serileri arasında sınır oluşturmaktadır. Bu bindirme nap sisteminin
yerleşiminin son evresi ve sonrasında, bir kısmında günümüzde de hareketliliğin devam ettiği
izlenen (deprem verileri ile) kuzey-güney, kuzeydoğu-güneybatı ve kuzeybatı-güneydoğu
yönlü ve çoğunlukla yanal atımlı fay sistemleri gelişmiştir. Isparta Açısı’nın (Isparta
Büklümü) doğu kanadını oluşturan Şarkîkaraağaç, Aksu, Gelendost ve Yalvaç ilçe sınırları
içerisinde kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu bindirmeler bulunmaktadır. Neotektonik dönemde
bölgede gelişen kuzey-güney sıkışması nedeni ile ortaya çıkan kuzey-güney doğrultulu graben
sistemlerini oluşturan normal faylar, Eğirdir ve Sütçüler ilçelerinde yer almaktadır. Fay
gölleri olan Eğirdir, Hoyran, Burdur ve Beyşehir göllerini sınırlayan veya kesen ve
15

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
çoğunlukla Geç Alpin tektonik dönemini yansıtan kırık takımları ise bölgesel sıkışma ve
makaslama kuvvetleri sonucunda oluşan kuzeybatı-güneydoğu, kuzeydoğu-güneybatı
doğrultulu yanal atımlı fay takımları halinde Isparta-Merkez, Keçiborlu, Uluborlu, Senirkent,
Eğirdir, Gelendost ve Şarkikaraağaç yörelerinde yaygındır. Deprem üretmeleri nedeniyle bu
faylardan bir kısmının halen aktif oldukları belirlenmiştir. Burdur gölü doğusunu sınırlayan ve
Bucak’a kadar uzanan kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu ve gölü öteleyen kuzeybatı
güneydoğu doğrultulu faylar üzerinde yoğunlaşan deprem verileri, bu yanal atımlı fayların
günümüzde de aktif olduklarını göstermektedir. Isparta-Merkez ilçesinde Kayıköy fayı,
Eğirdir fayları, ve Yalvaç fayı, bilinen diğer deprem üreten yanal atımlı faylardır. Sütçüler’de
de yakın zamanda kaydedilen deprem verileri, kuzey-güney doğrultulu olduğundan bu
doğrultuda uzanan graben alanlarını sınırlayan normal faylarda da hareketliliğin sürdüğü
anlaşılmaktadır.
Harita A.5. Isparta Đli ve Đlçelerinin Paleocoğrafyası
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
16

COĞRAFİ KAPSAM
A.5.3. ISPARTA ve YAKIN ÇEVRESĐNDE DEPREM TEHLĐKESĐ
Isparta 1. derece deprem bölgesi olmakla birlikte, kırıklı bir yapıya sahip olup,
yeryüzü katmanı yumuşak bir topraktan meydana gelmektedir. Afet Đşleri Genel
Müdürlüğünün verilerine göre Isparta'da en büyük olası depremi 6,5 büyüklüğünde
değerlendirilmektedir. Isparta’da etkili olabilecek 2 fay kuşağı bulunmakta ve Isparta bu fay
kuşağının ortasında kalmaktadır. Toprak yapısının yumuşak olması nedeniyle deprem şiddetli
hissedilmektedir. Isparta büklümü ile nitelendirilen fay kuşağı Aksu bindirmesi ve Burdur
fayıdır. Bu fay kuşaklarının harekete geçmesi ile depreme maruz kalıyor.
Akdeniz Bölgesi gün geçtikçe Güney Ege Bölgesine doğru kaymaktadır. Bu durum
Afrika levhalarının, yani kütlelerinin Güneyden Türkiye'yi ittirmesinden ileri gelmektedir.
Akdeniz Bölgesi, kırık fay hatları ile dolu olduğundan da kolayca hareket etmektedir.
Akdeniz Bölgesi Afrika levhalarına maruz kalmasından dolayı Ege Bölgesine kaymaktadır.
Burdur ve Sivrihisar mevkilerinde kayma oranı oldukça fazladır.
Antalya Körfezi kuzeyinde, Toros kuşağının kuzeye doğru yönelmiş yaklaşık ters "V"
biçimli olan bu kesimi Blumenthal (1963) tarafından "Isparta Büklümü" olarak
adlandırılmıştır. Yapısal kökenli bu deformasyon, bölgedeki tektonizma etkinliğinin en
önemli göstergesidir (Altınkale, 2001).
Harita A.6. Anadolu’nun Tektonik Birlikleri Haritası
Kaynak: Özgül, 1984
Günümüzde tektonik yönden aktif olan Isparta, Burdur, eski jeolojik devirlerde de
yapısal gerilmelerin etkisi altında kalmış ve değişik tür kıvrımlı, kırıklı, bindirmeli ve faylı
yapılar kazanmıştır (Karaman, 1994). Kuzey kesimi " Göller Bölgesi " olarak da anılan
Isparta Büklümü, kabaca Denizli, Fethiye, Alanya, Antalya, Akseki, Ahırlı, Seydişehir,
Beyşehir, Akşehir, Çay, Afyon, Sandıklı ve Çivril ile sınırlanır (Koçyiğit, 1983).
17

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Harita A.7. Isparta Büklümü Yapısal Haritası
(1) Denizel Sedimanlar, (2) Antalya Formasyonu, (3) Beydağları Masifi,
(4) Beydağları Platformu, (5) Karbonat Platform, (6) Barla Dağ ve Zindan Masifi,
(7) Metamorfik Seri, (8) Likya ve Beyşehir-Hoyran Napları, (9, 10) Antalya Napları,
(11, 12) Bindirme Fayı
Kaynak: Poisson vd., 1984
A.5.3.1. Faylanma
K-G yönde yaklaşık 180 km D-B yönde 100 km genişliğinde üçgen şekilli olan Isparta
Büklümü, KD yönlü Burdur fayı ve KB yönlü Akşehir-Simav fayı arasında yer alır ve üç
kırıkla karakterize edilir Bunlar, Batıda Burdur fayı ve doğuda bulunan Antalya fayı ile
sınırlanan Teke Kırığı, K-G yönlü Antalya ve Kırkkavak faylarıyla sınırlanan ve Kovada
grabenini de içine alan Antalya Kırığı ve Kırkkavak ve Akşehir fayları arasında kalan Akseki
Kırığı’dır. Bölgede, KD ve KB yönlü çekimli fay sistemleri, Eğirdir Gölü kuzeyinde kesişir.
Tektonik olarak kuzey yönlü Eğirdir-Kovada grabeni, Isparta Büklümü’nü ikiye ayırır. Bu
eksenin batısındaki tektonik çizgiler KD gidişli, doğusundaki tektonik çizgiler ise KB
gidişlidir (Yağmurlu vd., 1997, 2000).
Blok faylanmanın en iyi gözlendiği alanlardan biri olan Isparta Büklümü kuzey
kesiminin fay haritasında, önemli normal faylar (Çivril, Acıgöl, Burdur, Dinar, Akçaköy,
Karadilli, Senirkent, Kovada, Anamas, Beyşehir, Akşehir fayları) ile bunlar arasında kalan
çöküntü ve yükselti alanlarının (Çivril, Acıgöl, Burdur, Kovada, Beyşehir, Akşehir, Karadilli
ve Hoyran çöküntüleri) ilişkisi görülmektedir.
18

COĞRAFİ KAPSAM
Çöküntü alanlarının içi Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı karasal tortullar ve alüvyonlarla
doldurulmuştur. Hemen hemen tüm önemli faylar ve bunlar tarafından sınırlanan çöküntü
alanı içinde akmakta olan dereler, düşey yükselmenin bir kanıtı olarak, yataklarını derine
kazmış olup, günümüzde diri faylar, doğrudan doğruya, alüvyonlarla daha yaşlı birimleri
dokanağa getirmiştir. Yine, çöküntü alanı içinde yer alan göller, diri faylanmanın bir diğer
kanıtı olarak, birer kenarlarını doğrudan fay düzlemine yaslamışlardır. Örneğin Acıgöl,
Burdur Gölü, Beyşehir Gölü, Hoyran-Eğirdir Gölleri gibi Türkiye ve yakın dolayında Yeni
Tektonik Dönemi denetleyen önemli yapı unsurları Ege Hendeği, Kuzey Anadolu Fayı, Doğu
Anadolu Fayı ve Ege Graben sistemidir (Koçyiğit, 1984).
Isparta Büklümü, Orta Tersiyer’den günümüze kadar geçirdiği sıkışma ve genişleme
tektonik olaylarıyla biçim kazanmıştır. Ege plakasında grabenlerin oluşumu ve Kuzey
Anadolu Fayı’nın şekillenmesi esnasında plakalar, güneybatıya doğru harekete geçmiş ve
büklümün şekillenmesinde etkili olmuştur. Bunun yanında, Likya, Beyşehir-Hoyran ve
Antalya naplarının, Toros Karbonat Platformu üzerine yerleşmesiyle, Kıbrıs ve Helenik
yayları şekillenmiş ve bu yaylar boyunca Afrika ve Avrasya plakaları birbirine yaklaşarak,
Isparta Büklümü bölgesinde K-G doğrultulu sıkışma tektoniğinin oluşmasıyla sonuçlanmıştır.
Ege plakasının güneybatı yönde genişlemesi ve Anadolu plakasının batıya doğru olan
hareketi, Isparta Büklümü batısındaki Likya bloğunun Burdur fayı boyunca GB doğrultuda
saat yönünün tersi yönde dönmesiyle, büklümün doğu kanadının ise saat yönünde dönmesiyle
sonuçlanmıştır.
Harita A.8. Isparta Büklümü’ndeki Kırıkları ve Yunan-Kıbrıs yayları arasındaki ilişkiyi
Gösteren GB-Anadolu’nun Ana Tektonik Özellikleri Haritası
(McKenzie, 1978; Dilek vd., 1990; Anastakis ve Kelling, 1991’den değiştirilmiştir.)
Kaynak: Yağmurlu vd., 1997
19

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Harita A.9. Isparta Büklümü Kuzey Kesiminin Yalınlaştırılmış Yeni Tektonik Haritası
A: Faylar için nokta diyagramı, B: Fay Haritası, C ve D: Enine kesitler
Kaynak: Koçyiğit, 1984
Dilek ve Rowland (1993)’e göre; Erken Triyas-Jura süresince Beydağları ve Anamas-
Akseki platformları arasındaki KD yönlü rift zonu gelişimini, rift birikimleri ve okyanusal
kabuğun üçgen şekilli rift zonu oluşturduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu okyanus, Geç
Maestrihtiyen boyunca D-B sıkışma kuvvetleriyle kapanmaya başlar. Rift sedimanları ve
ofiyolitler batıda Beydağları, doğuda Anamas-Akseki platformları üzerine bindirmiştir. Aynı
çalışmacılara göre, Beyşehir-Hoyran, Hadim ve Likya napları, Orta-Geç Tersiyer boyunca
karbonat platformları üzerine yerleşmiştir. Isparta Büklümü’nü sınırlayan Burdur ve Akşehir
oblik fayları bu yüzden, Geç Maestrihtiyen boyunca sütur zonlarına paralel gelişmiş ve
Neotektonik lineasyon tekrar aktif olmaya başlamıştır (Yağmurlu vd., 1997).
A.5.3.2. Depremsellik
Isparta ili, Türkiye'nin deprem riski dağılım haritasında genel olarak birinci derecedeki
deprem kuşağı üzerinde yer almaktadır. Sadece Sütçüler ve Yenişarbademli ilçelerinde ikinci
derece ve Sütçüler’in doğu sınırındaki dar bir alanda üçüncü derece deprem riski taşıyan bir
dağılım bulunmaktadır. Isparta Đli’nde bu güne kadar en şiddetli depremin, 4 Ekim 1914
yılında meydana geldiği ve depremin ertesi gün akşamına kadar kısa aralıklarla 467 kez
tekrarlandığı ve bu durumun 3 gün sürdüğü belirtilmiştir.
Isparta ili genelinde etkili deprem kaynağı olan fay sistemleri 25 km. batıda bulunan
Burdur fayı, Senirkent Kumdanlı fayı, Dinar depremlerinin kaynağı olan Acıgöl fayı, ilin
kuzeyinde bulunan Tatarlı fayıdır.
20

COĞRAFİ KAPSAM
Şekil A.2. Isparta Büklümü oluşum şeması
(1) Ege Bölgesi’nin genişleme rejimine bağlı olarak saat yönünün tersi yönde dönmesi,
(2) Anadolu plakasının batıya doğru olan hareketine bağlı olarak saat yönünde dönmesi,
(3) K-G sıkışma bölgesi
Kaynak: Yağmurlu, 2000
KAYNAKLAR:
Altınkale, S., 2001. Eğirdir ve Burdur Göllerinin Hidrojeokimyasal ve Đzotop
Jeokimyasal Karşılaştırılması, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), 59s.
Anastakis, G. and Kelling, G., 1991. Tectonic connection of the Hellenic and Cyprus
arcs and related geotectonic elements. Marine Geology, 97, 261-277.
Blumenthal, M. M., 1963. Le systeme structural du Taurus sud Anatolien. Paul Fellot,
2, Soc. Geol. France, 611-662.
Bingöl, E. 1989 Türkiye Jeoloji Haritası Ölçek: 1/2 000 000. MTA-Ankara.
Dilek, Y., Thy, P.,Moores, E.M. and Ramsden, T.W., 1990. Tectonic evolution of the
Troodos ophiolite within the Tethyan framework: Tectonics, Vol. 9/4, 811-823.
Dilek, Y. ve Rowland, J., 1993. Evolution of conjugate passive margin pairs in
Mesozoic southern Turkey: Tectonics, 12, 954-970 s.
Erol, O., 1982, Batı Anadolu'nun Genç Tektoniği ve volkanizması: Türkiye Jeol. Kur.
36. Bilimsel Teknik Kurultayı Panel Yay., 15-21, Ankara.
Đl Çevre Durum Raporu, 2008.
21

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Karaman, M. E., 1994. Isparta-Burdur arasının jeolojisi ve tektonik özellikleri. TJK
Bülteni, 37 (2), 119-134, Ankara.
Koçyiğit, A., 1983. Hoyran gölü (Isparta büklümü) dolayının tektoniği. TJK.Bült.
26/1, 1-10, Ankara.
Koçyiğit, A. 1984. Güneybatı Türkiye ve Yakın Dolayında Levha içi Yeni Tektonik
Gelişim. TJK Bült., 27(1), 1-17.
McKenzie, D.P., 1978. Active tectonics of the Alpine-Himalayan Belt: The Aegean
sea and its surronding regions, Geophys. J. R. Astr. Soc., 55, 217-254.
MTA Đnternet Sitesi, 2009.
Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evolution of the central Taurides: Tekeli, O.
ve Göncüoğlu. M.C. ed-, Geology of the Taurus Bell. MTA Yayl., 77-90, Ankara.
Poisson, A., Akay, E., Dumont, J. F. and Uysal, S., 1984. Isparta Angle (W Taurids):
A Mesozoic paleorift. In: O. Tekeli and C. Göncüoğlu Eds., Geology of the Taurus belt, sp.
Pub. MTA, Ankara, 11-26.
Yağmurlu, F., Savaşcın, Y., and Ergün, M., 1997. Relation of alkaline volcanism and
active tectonism within the evolution of Isparta Angle, SW-Turkey: The Journal of Geology,
v.105, p.717-728.
Yağmurlu, F., 2000. Burdur fayının sismotektonik özellikleri : Batı Anadolu’nun
Depremselliği Sempozyumu, Bildiriler, s. 143-152, ĐZMĐR.
22

DOĞAL KAYNAKLAR
B.DOĞAL KAYNAKLAR
B.1. ENERJĐ KAYNAKLARI
B.1.1. GÜNEŞ
Yenilenebilir enerji kaynaklarından potansiyeli Isparta’da oldukça fazladır.Konuyla
ilgili ayrıntılı bilgi J bölümünde verilmektedir.
B.1.2. SU GÜCÜ
1- Köprü ırmağı
Yıllık ortalama akım : 96,36 hm 3
2- Değirmen deresi
Yıllık ortalama akım : 58,62 hm 3
Hidrolik Enerji
HES Adı Tahsis Edilen Su Üretim Kapasitesi
Kovada I HES 41,0 hm 3 /yıl 35 GWh/yıl
Kovada II HES 41,0 hm 3 /yıl 222 GWh/yıl
Çayköy HES 73,31 hm 3 /yıl 36 GWh/yıl
Sütçüler HES 60,8 hm 3 /yıl 12,2 GWh/yıl
Yaylabel HES
20,43 GWh/yıl
B.1.3. KÖMÜR
Isparta Đli’nin Eğirdir ve Yalvaç Đlçesi’nde kömür sahaları bulunmaktadır. Bunlardan
Eğirdir ilçesi Akbenli Köyü civarında bulunan sahalar arazinin işletmeye müsait olmaması
nedeniyle 1991 yılından bu yana işletilmemektedir. Ancak son dönemde tekrar işletilmek
amacıyla girişimler mevcuttur.
2009 yılı içerisinde Yalvaç Đlçesi’nin Yarıkkaya Köyünde yapılacak olan kömür ocağı
faaliyetleri için izin işlemlerinde bulunulmuştur.
B.1.4. DOĞAL GAZ
Bilindiği gibi doğalgaz yakıtı, diğer yakıtlara göre hava kirliliğine katkısı daha az olan
bir yakıttır. Đlimizdeki mevcut doğal gaz hat uzunluğu 224 km’dir ve 4 adet işletmeye alınmış
doğalgaz bölge istasyonu vardır.
Gerek sanayi bölgelerinde gerekse yerleşim birimlerinde doğalgaz kullanımına
geçilmesi ile birlikte şehirdeki hava kirliliğinin azalması beklenmektedir. Bu nedenle
doğalgaz hattı bağlanan bölgelerde sanayicilerin ve yerleşim birimi sakinlerinin doğalgaz
23

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
kullanımı konusunda bilgilendirilmesi ve teşvik edilmesi hava kirliliğinin azaltılmasında etkili
olacaktır.
B.1.5. RÜZGAR
Isparta Đlinde rüzgar enerjisi potansiyelinin tam bir taraması ve ölçümü henüz
yapılmamış ve rüzgar haritası oluşturulmamıştır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi C bölümünde
mevcuttur.
B.1.6. BĐYOKÜTLE
Anaerobik biyoteknoloji ile biyogaz üretimi yenilenebilir enerji kaynakları arasında
önemli bir yeri olan biyokütle enerjisinin elde edilme yöntemlerinden birisidir. Konu ile ilgili
ayrıntılı bilgi J bölümünde mevcuttur.
B.1.7. PETROL
Đlimizde ham petrol rezervi bulunmamaktadır.
B.1.8. JEOTERMAL SAHALAR
Đlimizde çıkan jeotermal kaynakların ısıl değeri çok düşük olduğu için ekonomik bir
değeri yoktur.
B.2. BĐYOLOJĐK ÇEŞĐTLĐLĐK
B.2.1. ORMANLAR
Kasnak meşesi, bölgede 1350-1500m’ler arasında yayılır. Bu toplulukların üst
kısımlarında Cedrus libani, Abies cilicica, Quercus cerris ve Pinus nigra ssp. pallasiana, alt
seviyelerinde ise, Pinus brutia, Arbuthus unedo, A. andrachne, Genista acanthoclada gibi
ağaç ve çalılar gelişir. Quercus vulcanica, Gökbelenköy civarında oldukça saf topluluklar
oluşturur.
1- Astragalo oxytropifolia-Pinetum caramanicae ass. nova, Birliğin karakteristik ve
ayırt edici türü olan Asragalus oxytropifolius türü endemik bir Iran-Turan elementi olup Batı,
Güney ve Orta Anadolu’da kalker ana kayalar üzerinde yayılış gösterir.
2- Veronico syriaci-Cedretum libani ass. nova, birliğin dominant türü Cedrus libani ve
ko-dominant türü de Veronica syriaca’dır.
3- Minoartio globulosi-Juniperetum excelsae ass. nova; birliğin karakteristik ve ayırt
edici türü olan Minuartia globulosa kayalık ve taşlık yerlerde yetişen bir Doğu Akdeniz
elementi olup, Balkanlar, Batı Suriye ve Kıbrıs’ta da yayılış gösterir.
4- Hyperico polyphylli-Pinetum brutae ass. nova; Birliğin karakteristik ve ayırt edici
türleri; Pinus brutia, Hypericum polyphyllum ssp. polyphyllum, Sideritis condensata ve
Lotononis genistoides’dir.
5- Sileno squamigeri-Quercetum cerridis ass. nova; Birliğin karakteristik ve ayırt edici
türleri; Quercus cerris var. cerris, Silene squamigera ssp. squamigera ve Phlomis grandiflora
ssp. grandiflora’dır.
24

DOĞAL KAYNAKLAR
6- Diantho cibrarii-Quercetum vulcanicae, birliğinin karakter ve ayırtedici türleri;
Quercus vulcanica, Scutellaria rubicunda ssp. brevibracteata, Dianthus cibrarius, Poa
speluncarum ve Scaligeria capillifolia’ dır. Birlik bitki sosyolojisi bakımından Lonicero-
Cedrion alyansı ile QUERCO-CEDRETALIA LIBANI ordosuna bağlanır. Birlikte az
sayıda Quercetea pubescentis sınıfına ait az sayıda türlerde bulunur (Akman, 2005).
Isparta ili arazisinin yarısına yakın bir kısmı ormanlardan oluşmaktadır. Bu alanlar
içinde verimli orman ağaçlarının yanı sıra fundalık ve çalılık alanlara da karşılaşılmaktadır.
Bu araziler dışındaki alanlarda ise bitki örtüsü otlardır. Aksu Vadisi boyunca Davras Dağı
eteklerine kadar, Akdeniz sahillerinin tipik bitkilerinden olan zeytin, mersin gibi ağaçlara
rastlanır. Davras Dağı’nın güney eteklerinde sedir ağaçları da bu bitki topluluklarına katılır.
Isparta’da 1500 m yükselti kuşağına kadar, Akdeniz’e özgü maki türü ağaççıklarla
birlikte, meşenin egemen olduğu yapraklı ormanlar bulunur. Eğirdir Gölü’nün kuzeyinde,
Gelendost-Yalvaç arasında, Afşar yöresinde, Isparta-Ağlasun arasında ve Sütçüler bölgesinde
yer yer iyi koru niteliği gösteren yapraklı ormanlar geniş alanlar kaplar. Yapraklı ormanlar
üzerinde 1700-1800 m’lere kadar kızılçam, karaçam, sedir ve ardıç gibi ibreli ağaçlardan
oluşan ve özellikle ilin güneyinde çok iyi koru özelliği gösteren, iğne yapraklı ormanlar
yayılmıştır. Bu ağaçlardan başka buralarda yer yer köknar ağaçlarına da rastlanmaktadır.
Kızılçam ve karaçamdan sonra ilde en çok alan kaplayan ağaç Torosların temel ağacı
olan sedir, olumsuz insan etkileri nedeniyle daralmıştır. Sedir ormanları, ancak Davras Dağı
eteklerinde, Barla- Senirkent arasında ve yüksek dağların doğu ve kuzey yamaçlarında
yayılmıştır.
Asli Orman Ağaçları: Isparta Orman Bölge Müdürlüğü ormanlarında kızılçam,
karaçam, sedir, göknar, ardıç, sarıçam (Gölcük Tabiat Parkında) gibi ibreliler ile meşe, çınar,
kızılağaç, akasya, dişbudak, kestane ve sığla gibi yapraklı türler bulunmaktadır.
Diğer Orman Ağaç ve Ağaççıkları: Pırnal Meşesi, kermes meşesi, akçaağaç,
akçakesme, kocayemiş, zeytin, keçiboynuzu, defne ve mersin ağaç türleri yörede
bulunmaktadır.
B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları
Đl sınırları içerisinde kavak, okaliptüs, söğüt, kızılağaç gibi türlerin yetiştirildiği tarım
arazilerine yönelik herhangi bir veriye ulaşılamaıştır.
B.2.2. ÇAYIR VE MERA
Đlimizde 216 yerleşim biriminde 14275,8722 ha çayır, mera yaylak ve otlak tespit
edilmiş olup, 120 yerleşim yerinde 12062,2901 ha çayır, mera, yaylak ve otlağın tahdit
çalışmaları tamamlanmıştır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi F Bölümü Mera Başlığı altında
verilmiştir.
B.2.3. SULAK ALANLAR
Đlimizde bulunan sulak alanların adları aşağıdaki gibidir. (F maddesinde ayrıntılı
olarak verilmektedir.)
25

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Kayaağzı Mevkii, Eğirdir Gölü, Gölcük Krater Gölü, Kovada Gölü, Kocagöl, Burdur
Gölü, Aksu Çayı’dır.
B.2.4. ENDEMĐK BĐTKĐLER (FLORA)
Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı kategorisine giren Barla Dağı, Dedegöl Dağları
Isparta, Eğirdir ve Kovada Gölü arasında kalan bölgelerdir Bu alanlar “Endemik” bitki türleri
açısından zengin olup, Kermes Meşesi (Quercus coccifera) ağırlıklı “maki kuşağı” dağın
güney, doğu ve kuzey taraflarında 870-1300 m arasında yer alır.
Bu kuşaktaki diğer odunsu bitkiler arasında Crataegus monogyna, Jasminium
fruticans, Juniperus oxycedrus, Lonicera etrusca ve Palirus spina-christi sayılabilir. Dağın
güneydoğusunda yer alan maki topluluğu, içerdiği zengin Cyclamen mirabile populasyonları
nedeni ile önemlidir. Türkiye’ye endemik ve nadir C.mirabile’nin asıl yayılış alanı, batıda
Büyük Menderes Nehri’nin aşağı çığırlarındaki alçak tepelerdir. Bu nedenle türün bu alandaki
kopuk populasyonları çok önemlidir. Orman kuşağında Cedrus libani, Juniperus excelsa ve
Pinus nigra ssp. pallasian hakimdir. Dağın kuzey yamaçlarında geniş alanlar kaplar. Boylu
ardıç (Juniperus excelsa) ve yer yer kokulu ardıç (Juniperus foetidissima) ile birlikte, 1000-
1450 m arasında sert kireç taşları üzerinde açık orman toplulukları oluşturur.
Bu habitatta, lokal bir tür olan Carduus olympicus ssp. hypoleucus da yer alır. Cedrus
libani, 1450-1800 m’ler arasında Pinus nigra ssp. pallasiana ile karışık topluluklar oluşturur.
Bu alan sedir ağaçlarının Türkiye’nin batı bölümündeki yayılma alanının en kuzey
noktalarından biri olması nedeniyle önemlidir.
Saf Pinus nigra ssp. pallasiana toplulukları 1200-1800 m arasında yer alır. Bu kuşakta
Centaurea cariensis ssp. maculiceps gibi nadir ve lokal bitkilere rastlanır.
Subalpin kuşakta, yer yer adi ardıç (Juniperus communis ssp. nana) ağırlıklı bodur
bitki toplulukları ve Valeriana oligantha gibi nadir bitki türleri yetişir.
Alpin kuşakta, Acantholimon ulicinum- Onobrychis cornuta yastık formunda bitki
topluluğu hakimdir.
Bu kuşakta yer alan karakteristik bitkiler arasında, Cyclotrichum origanifolium ve
Silene caryophylloides ssp. glandulosa sayılabilir. Ayrıca Asyneuma compactum ve
Olymposciadum caespitosum gibi ülke çapında nadir bitki türleri de kayıtlıdır.
Bu alan, Akdeniz ve Đç Anadolu Bölgeleri arasındaki sınırda yer alması nedeniyle,
zengin bir floraya sahiptir. Türkiye’ye endemik 127 takson kayıtlıdır. Aethionema thesifolium
ülkemizde yalnızca buraya özgüdür. Alanda ülke çapında nadir 27 takson bulunur. Bunlardan
6’sı buradan başka, yalnızca Doğu Ege Adaları’nda kayıtlıdır. Bu alan ayrıca, Dianthus
erinaceus, Festuca punctoria ve Olymposciadum caespitosum gibi önemli taksonlar içerir.
Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Aethionema thesifolium (EN-V**),
Olymposciadum caespitosum (EN-V), Cyclamen mirabile (EN-V).
Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Türler; Alkanna phrygia (EN-R), Asperula
nitida ssp.hirtella(RN-R), Astragalus gilvus (EN-R), Asyneuma compactum (EN-R),
26

DOĞAL KAYNAKLAR
Campanula macrostyla (EN-R), Dianthus erinaceus (EN-R*) ve diğer 18 tür. (Bu türler
Isparta Đli Endemik Bitki Listesinde yer almaktadır).
Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı’ndan birisi de Isparta ili sınırları içerisinde yer
alan “Dedegöl Dağları”dır. Beyşehir gölünün batısında yaklaşık 60 km uzanan bir dağ
silsilesidir. Bitki örtüsü, dağlılk göknar-sedir-çam ormanı (-2000 m) ve ağaç sınırının
üzerinde açık alpin mera, taşlık yamaç ve sarp kayalık bitki topluluklarından oluşur. Endemik
bitkiler bakımından zengin florası, ülke çapında nadir 52 takson içerir. Bunlardan 6’sı birkaç
istisna dışında, yalnızca Dedegöl Dağları’na özgüdür. Aubretia anamasica, Polygala pruinosa
ssp. megaptera, Ranunculus gueneri, Geranium cinereum ssp. subcaulescens var. pisidicum,
Sempervivum ispartae ve S. pisidicum.
Orman bitki örtüsü genellikle 2000 m yüksekliğe kadar çıkar. Cedrus libani, Pinus
nigra ssp. pallasiana ve Abies cilicica ssp. isaurica karışık orman vejetasyonunun başlıca
ağaç türleridir. Bu iğne yapraklı ormanın açıklıklarında çalı ve mera vejetasyonu yer alır.
Bu topluluklar, içerdikleri Delphinium gueneri, Cicer isauricum, Ranunculus gueneri,
Sempervivum pisisicum, Verbascum adenocarpum ve V. sorgerae gibi ülke çapında nadir
bitkiler bakımından önemlidir.
Bu dağ silsilesinin alçak kesimlerinde Kasımlar Köyü civarlarında, çok lokal olarak
Pinus brutia (Kızılçam), Aksu Çayı ve Kapız Nehri boyunca uzanan düzlüklerde Platanus
orientalis (Çınar) toplulukları göze çarpar. Kapız Nehri kenarında, Avrupa-Sibirya floristik
taksonlarından oluşan bir anklav gelişmiştir.
Ağaç sınırının üzerindeki Subalpin kuşak bitki örtüsü, dağ step meraları ve boylu ardıç
(Juniperus excelsa)- kokulu ardıç (J. foetidissima) ağırlıklı ardıç topluluklarından oluşur. Dağ
silsilesininin en yüksek bölümlerini oluşturan açık dağ sırtlarında alpin mera, seyrek bitki
örtüsü içeren taşılk zirve, sarp kireçtaşı kayalıkları ve çok geniş taşlık yamaç bitki
topluluklarının bir mozaiği yer alır. Alpin mera topluluklarında; Astragalus angustifolius,
Acantholimon ssp. Daphne oleoides ve Onobrychis cornuta gibi yastık formunda dikenli
bitkiler yaygındır.
Silsilenin zirve bölümünde yetişen lokal ve nadir bitkiler arasında Aethionema
subulatum, Asyneuma compactum, Cerastium macrantum, Galium sorgerae, Geranium
cinereum ssp. subcaulescens, var. pisidicum, Lamium eriocephalum ssp. glandulosidens ve
Vavilovia formosa sayılabilir.
Dedegöl Dağları florası, Akdeniz ve Đç Anadolu bölgelerinin arasındaki sınırda
bulunmasının etkilerini taşır. Kapız Nehri’nin doğduğu yerdeki derin vadiler, nadir/ veya
endemik bitkiler bakımından çok zengindir (Güner vd., 2000).
Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Acer hyrcanum ssp. sphaerocaryum
(EN, V),
Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Türler; 49 takson
Ulusal Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Amelanchier parviflora var. dentata (EN-
R*) ve Micromeria cristata (EN-R) tehlike altındaki türlerdir (WWF-Türkiye, 2005).
27

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta ili sınırları içerisinde Eğreltiotları’ndan (Pteridophyta) 3 familya, 3 cinse ait 7
tür, Yarıaçık tohumlu bitkilerden (Gymnospermae) 2 familya ve 3 cinse ait 7 tür ve alttür,
Tohumlu Bitkilerden (Angiospermae) 76 familya ait toplam 1566 tür ve alttür seviyesinde
bitki tespit edilmiştir. Tıbbi önemi olan bitkilerin sayısı 64 (Tablo 2.92), ekonomik olanlar ise
103’dir (Tablo 2.93). Tespit edilen 301 Endemik bitkinin kategorileri ise şöyledir; 21 EN, 4
CR, 23 VU, 3 DD, 30 LR (cd), 38 LR (nt) ve 182 LR (lc)’dir.
B.2.5. ENDEMĐK HAYVANLAR (FAUNA)
Isparta Đli sınırları içinde ikiyaşamlılara, genelde göl, gölet gibi yoğun su bitkilerinin
olan sazlık veya yoğun su bitkileri olan kısımlarda, ayrıca durgun akan veya göllenmiş suların
yakınında veya orman içi nemli taşlık alanlarda rastlamak mümkündür. Yaşamları genelde
suya bağımlıdır. Genelde ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olan ikiyaşamlılar
yumurtalarını suya bırakır veya su bitkilerine yapıştırırlar. Karada yaşayanlar bile üreme
zamanı yumurtalarını suya bırakırlar. Sınıf olarak başlıca omurgasız avcılarıdır. Besinlerini
sudaki böcek ve larvalar, karada ise genelde uçan böcekler, solucan ve yumuşakçalar
oluşturur. Sularda başkalaşım geçiren larvalar ise algler ve planktonlarla beslenir.
Đkiyaşamlıların omurgasızlarla beslenmesi miktar olarak şaşılacak boyutlardadır. Yapılan
çalışmalar sonunda bir göletteki yaklaşık bin kurbağanın yılda çoğunluğu böcek olan 4,8
milyon adet omurgasız tükettiği belirlenmiştir. Başlıca düşmanları arasında su kuşları, bazı
yırtıcı kuşlar, su kaplumbağaları, yılanlar ve bazı memeli hayvanlar sayılabilir. Sudaki
larvalar ise küçük balıkların, su yılanlarının ve bazı böceklerin larvaları tarafından besin
olarak alınır.
Son yıllarda sulak alanlardaki kirlilik ve bu alanların hızla azalması, sucul ortamlara
değişik balık türlerinin atılması ikiyaşamlıların populasyon yoğunluğunda önemli azalmalara
neden olmaktadır.
Isparta Đli sınırları içinde sürüngenlere orman içi taşlık, kayalık alanlarda, güneş
görebilen gazelli alanlarda, su ve su kaynağı kenarlarında, orman içi açık ve çalılık alanlarda,
orman bitimindeki açık alanlardaki çalılık ve taşlık alanlarda, tarla, bağ gibi kültür alanlarıyla
yerleşim alanlarında rastlanabilir. Genellikle ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olan
sürüngenler yumurtalarını toprak içine, çürümekte olan ağaç veya yaprak, dal gibi ağaç
döküntüleri altına, güneş gören taşların altına, kazılan toprak içine bırakırlar. Sürüngenlerde
metamorfoz görülmediğinden çıkan yavrular erginin bir minyatürü olup hemen besin aramaya
başlarlar. Genelde etçil olduklarından besinlerini canlı ikiyaşamlılar, solucan, kemirici, balık,
çeşitli larva ve böcekler, kendi hemcinsleri oluşturur. Karada yaşayan bazı kertenkele ve
kaplumbağalar ise bitkilerin yaprak çiçek gibi kısımlarıyla beslenirler.
Yırtıcı kuşların çoğu, baykuş, karga, leylek gibi kuşlar, bazı balıklar, sansar, tilki,
porsuk, çakal, kirpi, köpek gibi memeli hayvanlar başlıca düşmanlarıdır. Bunlar sürüngenleri
besin olarak alırlar. Diğer düşmanlarının başında kendi hemcinsleri gelir.
Isparta Đli sınırları içinde sürüngen türlerine yönelik spesifik kapsamlı çalışmalar
bulunmamaktadır. Bu nedenle türlerin tespitinde öncelikle literatür bulguları ele alınmış ve bir
tablo halinde verilmiştir.
28

DOĞAL KAYNAKLAR
Kuşlara su kenarları, sık veya seyrek ağaçlık alanlar, çalılıklar, orman sınırı dışındaki
açık alanlar, bahçe ve tarla gibi her çeşit habitatta rastlamak mümkündür. Kuşların tümü
ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olduğundan habitatlarındaki ağaçların üzerine
veya topraktaki oyuklara yuva yaparak yumurtalarını buraya bırakırlar. Đlkbahar ve sonbahar
başlarında Türkiye kuş göçlerinin yolu üzerinde olduğundan bu mevsimlerde habitatlardaki
kuşların tür sayısı artar. Göçmen kuşların bir kısmı bölgede kaldığından yaz mevsimindeki tür
sayısı da kışa nazaran daha fazladır
Isparta ili sınırları içinde memelilere seyrek ve sık ağaçlık alanlarda, çalılıklarda, taban
florası zengin orman altında, orman içi su kenarlarındaki ağaçsılar, çalılıklar ve bunların
kökleri arasında, yine orman içi taşlık, büyük kayalık, mağara, oyuk ve çürümekte olan ağaç
veya döküntülerinin arasında, bataklık ve ağaç sınırının dışındaki açık alanlarda, kültür
alanlarına yakın yerlerde, yerleşim alanlarında rastlanabilir. Isparta ili oldukça zengin memeli
türlerine sahiptir. Ancak bunlardan bazı türler, geniş bir yaşama alanına sahip olmaları, ayrıca
göç etmeleri nedeniyle devamlı il sınırları içinde rastlamak mümkün olmayabilir.
Memelilerin bir kısmı böcek, solucan, topraktaki larva gibi canlılarla (Erinaceidae,
Soricidae), bir kısmı tohum, meyve, kök, yumru, yaprak ve bitki filizleri gibi bitkisel
besinlerle (Leporidae, Sciuridae, Cricitedae, Spalacidae, Gliridae, Muridae, Cervidae), bir
kısmı etle (Canidae, Mustelidae), bir kısmı ise her türlü besinle (Suidae, Ursidae) beslenirler.
Vivipar (=Doğurarak üreyenler omurgalılar) olan memeliler değişik zaman ve sayıda doğum
yaparlar.
B.2.6. MĐLLĐ PARKLAR, TABĐAT PARKLARI, TABĐAT ANITI VE TABĐATI
KORUMA ALANLARI
Doğa Koruma ve Milli Parklar sınırları içerisinde 2 adet Milli Park, 3 adet Tabiat
Parkı, 2 adet Tabiatı Koruma Alanı, 2 adet Mesire Yeri, 13 adet Tabiat Anıtı bulunmaktadır.
B.2.6.1. Milli Parklar
Kızıldağ Milli Parkı
Şarkikaraağaç, Yenişarbademli, Beyşehir, Gölkonak, Gedikli, Sarıkabalı, Belceğiz,
Armutlu, Karakaya, Kıyakdede, Yassıbel, Beyköy, Çeltek, Yeniköy, Çatlı, Fakılar ve
Kurucova yerleşimlerini içine alan Kızıldağ Milli Parkı toplam alanı 59 600 ha’ olup, 25 500
ha’ı orman alanı, 17 356 ha’ı açık alan ve 16 744 ha’ı göl alanıdır. 20.02.1993 tarihinde milli
park alanı olarak tescil görmüştür.
Jeolojik yapısını kalkerler ve karstik yer şekilleri meydana getirir. Karaçam, sedir,
toros göknarı, ardıç, meşe, titrek kavak, dere boylarında; ıhlamur, Çınar, söğüt gibi ağaçlar ile
keklik, çulluk, sığırcık, ardıç kuşları, kartal, şahin, akbaba baykuş ve diğer böcekçil kuşlar ile
62 yerli, 43 kış göçmeni, 49 yaz göçmeni, 27 transit göçmen olmak üzere 181 kuş türü tespit
edilmiştir. Bünyesinde, kır gazinosu, müşterek tesis, 15 adet bungolow, mescit, 40 çadırlık
kamp alanı, WC ve çeşmeler bulundurur.
29

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Kovada Gölü Milli Parkı
Eğirdir Đlçesine bağlı olan yerleşimleri içine alan ayrıca Sütçüler Đlçesine bağlı
Karadiken Köyü’nün tamamını kaplayan Kovada Gölü Milli Parkı toplam alanı 6534.0 ha
olup, 4722.0 ha’ı orman alanı, 810.5 ha’ı göl alanı 1001.5 ha alanı ziraat arazisidir. 1970
yılında tescil görmüştür.
Gölü çevreleyen formasyonlar geniş alanları kaplayan masif kalkerlerdir. Güney
tarafında kalkerlerin altında kil ve kumtaşı tabakaları bulunmaktadır. Kuzeyde ise, en yeni
jeolojik formasyon olan alüvyonlara rastlanmaktadır. Bu sebeplerle Kovada Gölü, tektonik
hareketler sonucu oluşmuş karstik bir polyedir.
Gölün en derin yeri günümüzde 7 m’dir. Suda bulunan ve göle yeşil renk veren
tortular gölün dibinin görülmesini engellemektedir. Kartal, şahin, karga türleri, çulluk, keklik,
saksağan ve tespiti yapılmamış çok sayıda yerli veya göçmen kuş türünün yanında 59 adet
yerli, 26 adet kış göçmeni, 48 adet yaz göçmeni, 20 adet transit göçen olmak üzere 153 adet
su kuşu türü bulunmaktadır. Ormanlık alanlarda 49 kuş türü tespit edilmiştir. Pullu sazan,
kadife, sudak havuz balığı ve kerevit göldeki balık türleridir.
Milli Park içinde günübirlik veya geceleme tesisleri ile alt yapısı olmadığından
ziyaretler kısa duraklamalar için olmaktadır.
B.2.6.2. Tabiat Parkları
Gölcük Tabiat Parkı
Merkez ilçe sınırlarında yer alan Gölcük Tabiat Park alanı toplam 5925.0 ha alan olup,
83.0 ha göl yüzeyine sahiptir. Sınırları içinde yerleşim alanı bulunmamaktadır. Ancak,
Yakaören, Gelincik, Darıderesi köyleri ile Merkez ilçenin tarlalarının bir kısmı tabiat parkı
sınırları içinde kalmaktadır. 1991 yılında tescil görmüştür.
Yakın bir jeolojik zamanda çok önemli bir volkanizmanın merkezi olmuştur. Derin
faylar boyunca çıkan lavlar büyük volkan konileri oluşturmuştur. Doğal bitki örtüsü
akçakesme, tespih çalısı, laden, katırtırnağı ve geven gibi çok yıllık bitkilerle çeşitli otsu
bitkiler iken karaçam, sarıçam, sedir ve yalancı akasya plantasyonlarıyla saha
ağaçlandırılmıştır.
Geceleme tesislerinin olmaması sebebiyle Isparta ve Burdur halkı tarafından
günübirlik piknik amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Yazılı Kanyon Tabiat Parkı
Sütçüler Đlçesi, Çandır Köyü sınırlarını kapsayan Yazılı Kanyon Tabiat Parkı toplam
alanı 600.0 ha olup, 1989 yılında tescil görmüştür. Aksu Çayı’nın bir kolu olan Yazılı
Dere’nin ve arazinin karstik yapısından ileri gelen kanyondur. Yaban Keçisi, yaban domuzu,
tilki, tavşan, porsuk, su samuru, sincap, kartal kuzgun, doğan, şahin, güvercin, üveyik, çulluk
gibi kuşların yanında 36 kuş türü tespit edilmiştir. Alabalık ve yılan balığı da görülmektedir.
Kızılçam, karaçam, ardıç, meşe türleri, çınar, kızılağaç, ceviz, keçiboynuzu, defne,
sandal, sakız, tespih çalısı, alıç, karaçalı, sarmaşık, zakkum, laden, yaban gülü ve tespiti
yapılamayan çok sayıda otsu bitki türlerini barındırmaktadır.
30

DOĞAL KAYNAKLAR
Antik Çağdan bu yana Antalya Đç Anadolu bağlantısını sağlayan Kral ve Đpek Yolu, bu
yol üzerinde bulunan ve tabiat parkının içinde kalan kaya yazıtı mahalli önemli değerlerdir.
Gelincik Dağı Tabiat Parkı
Senirkent-Eğirdir Đlçesi sınırlarında bulunan Tabiat Parkı toplam alanı 2593.0 ha olup,
14.1.2.2005 yılında tescil olmuştur. Akdeniz iklimi ile Đç Anadolu iklimi arasında geçiş
bölgesinde yer almaktadır. 1100-2900 rakımlar arasında yer alan sahada sedir-karaçam
ormanları bulunmaktadır. Biyolojik açıdan zengin floraya sahip, Gelincik Dağı’nda bol
miktarda soğanlı, tıbbi ve aromatik özelliklere sahip bitkiler bulunmaktadır.
Sahada 127 çeşit endemik takson tespiti yapılmıştır. 3. jeolojik zamanda oluşmuş
kalkerden meydana gelmiştir. Ana kayanın çok büyük kısmı kalker oluşumlarıdır. Genel saha
içinde anıt meşçere niteliğinde anıt sedir ağaçları ile kaplı eşsiz sedir ağaçları ile kaplı sedir
ormanı bulunmaktadır. Sahanın Çam Dağı olarak bilinen mevkisine dini turizm amaçlı çok
sayıda ziyaretçi gelmektedir.
B.2.6.3. Tabiat Koruma Alanları
Kasnak Meşesi Tabiat Koruma Alanı
Eğirdir Yukarıgökdere Köyü sınırlarında bulunan Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma
Alanı 1300.0 ha orman alanı olup, 1987 yılında tescil olmuştur. Arazi genel hatları ile çok
taşlıktır. Sahada floristik analiz yapılmış ve 218 bitki türü tespit edilmiştir. Dağ ve step
bitkilerinin tamamına yakını bulunmaktadır. Sahaya adını veren ve ülkemizdeki en yaşlı ve
yayılışı en geniş tür olan kasnak meşesi (Quercus vulcanica) yanında mazı meşeleri sedir,
karaçam, toros göknarı, ardıç türleri ile Akçaağaç ve dişbudak türleri de bulunmaktadır.
B.2.6.4. Mesire Yerleri
Bayboğan Mesire Yeri (A Tipi)
Eğirdir Bayboğan Mevkii sınırlarında yer alan Mesire Yeri 2003 yılında tescil
olmuştur. Saha içinde 18 yatak kapasiteli geceleme üniteleri, kır gazinosu ve plaj tesisleri
mevcuttur.
Başpınar Mesire Yeri
Aksu ilçesi sınırlarındadır. 1 ha alanı kapsar ve 1991 yılında tesis edilmiştir.
Isparta Kent Ormanı
Đl Merkezinde Sidre Mevkiinde 55 ha alan içinde 2005 yılında tesis edilmiştir.
Eğirdir Kent Ormanı
Oluklaç Mevkiinde 52 ha alan içinde 2006 yılında tesis edilmiştir.
Sütçüler Kent Ormanı
Sütçüler-Isparta karayolu üzerinde, Sütçüler ilçesine 2 km mesafede bulunmaktadır.
Kent ormanı 40 Ha’lık alan üzerinde 2006 yılında tesis edilmiştir.
Çamyol Mesire Yeri
Eğiridir Đlçesinde, Eğiridir-Aksu karayolu üzerindedir. 2 ha sahayı kapsar ve 1963
yılında tesis edilmiştir.
Yeşildere Mesire Yeri
Sütçüler ilçesindedir. 10 ha sahayı kapsar. Ulaşım stabilize yolla sağlanır. 1990 yılında
tesis edilmiştir.
31

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tota Mesire Yeri
Sütçüler Đlçesindedir. Sütçüler-Kasımlar karayolu üzerindedir. 20 ha alanda 1991
yılında tesis edilmiştir.
Düzkır Mesire Yeri
Yalvaç ilçesindedir. 0,5 ha alanda 1984 yılında tesis edilmiştir.
Çetince Mesire Yeri
Yalvaç ilçesindedir. 1 ha alanı vardır ve 1988 yılında tesis edilmiştir.
Suçıkan Mesire Yeri
Yalvaç Đlçesindedir. 0.2. ha alanı vardır.
Gönen Göleti-Akyokuş Tepe Mesire Yeri
Gönen Đlçesindedir. Yolunun bir kısmı asfalt bir kısmı stabilizedir. 20.5 ha sahada
21/07/1998 yılında tesis edilmiştir.
Keçiborlu Göleti Mesire Yeri
Keçiborlu Đlçesindedir. Yolu asfalttır. 1.5 km’si stabilizedir. 26/11/1999 yılında tesis
edilmiştir.
Güneykent Orman Đçi Mesire Yeri
Gönen Đlçesi Cilbeyli Güneykent Mevkiinde 2006 yılında tesis edilmiştir. Alanı 7,66
ha’dır.
B.2.6.5. Tabiat Anıtları
Ana Sedir Tabiat Anıtı (Senirkent)
Anadolu Kestanesi Tabiat Anıtı (Sütçüler)
Barla Sedir Tabiat Anıtı (Senirkent)
Boylu Ardıç Tabiat Anıtı (Sütçüler)
Boylu Ardıç Tabiat Anıtı (Uluborlu)
Çatalçam Tabiat Anıtı (Sütçüler)
Doğu Çınarı (Eğirdir)
Doğu Çınarı Tabiat Anıtı (Eğirdir)
Söğüt Yaylası Ulu Ardıç T.A (Sütçüler)
Toros Sediri Tabiat Anıtı (Senirkent)
Toros Sediri Tabiat Anıtı (Senirkent)
Toros Sediri Tabiat Anıtı (Senirkent)
Yaz Ihlamuru Tabiat Anıtı (Sütçüler)
B.3. TOPRAK
Bu konulardaki en son resmi bilgiler mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün,
Isparta Đli Arazi Varlığı (1994, Ankara) isimli yayınlarından alınmıştır.
Đlimiz içerisinde bulunan büyük toprak grupları, özellikleri ve dağılımı aşağıda kısaca
açıklanmıştır.
Alüviyal Topraklar: Bu topraklar akarsular tarafından taşınıp, depolanan materyaller
üzerinde oluşan AC profili genç topraklardır.
Bu grup topraklara Đlimizde Gelendost, Yalvaç, Senirkent, Atabey ve Şarkikaraağaç
ovalarında rastlanılmaktadır. Isparta Đlinde Alüviyal topraklar 52637 hektardır. Bunun 27241
hektarı 1. sınıf, 20267 hektarı 2. sınıf, 4182 hektarı 3. sınıf ve 947 hektarı 4. sınıftır.
Kollüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında
yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmiş topraklardır. Isparta Đlinde Kollüviyal topraklar
32

DOĞAL KAYNAKLAR
58546 hektardır. Bunun 21736 hektarı 1. sınıf, 25700 hektarı 2. sınıf, 9516 hektarı 3. sınıf,
1108 hektarı 4. sınıf, 86 hektarı 5. sınıf, 400 hektarı 7. sınıftır.
B.4. SU KAYNAKLARI
B.4.1. ĐÇME SUYU KAYNAKLARI VE BARAJLAR
EĞĐRDĐR GÖLÜ:
Maksimum su seviyesi
: 918,96 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 487,76 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 4005,10 hm 3
En derin yeri
: 13,6 metre
Gölü besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım (hm 3 )
a-Pupa çayı-Senirkent köprüsü 12,84
b-Gelendost deresi-Avşar köprüsü 61,27
c-Çaydere 47,68
d-Hoyran deresi-Gökçeali 9,97
e- Gölün kendi yağış havzası
Göl çıkış suları:
Adı Tahsis edilen su miktarı (hm 3 )
a-Cazibeli ve pompaj sulamaları
334,78(Planlanan)
b-Isparta ili içme suyu
30,00(Planlanan)
Suyun sınıfı: C2S1
GÖLCÜK GÖLÜ:
Maksimum su seviyesi
: 1385,95 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 1,084 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 25,74 hm 3
Ortalama derinlik
: 34 metre
Gölü besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım(hm 3 )
a-Yağış havzası -
Göl çıkış suları:
Adı Yıllık ortalama akım(hm 3 )
a-Isparta ili içme suyu -
Suyun sınıfı: C2S1
Isparta ilinde, Sulama amaçlı olarak inşa edilen Darıderesi Göleti Isparta iline 2007
yılında içme ve kullanma suyu amaçlı olarak tahsis edilmiş olup, bunun dışında içme ve
kullanma suyu amacıyla projelendirilen herhangi bir baraj yoktur. Đl sınırları içerisinde yer
alan diğer barajlar sulama amaçlıdır.
33

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
BARAJLAR
A-Đşletmede Olan Barajlar
1-Yalvaç (Sücüllü) Barajı:
Normal su seviyesi
: 1180,25 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,84 km 2
Normal su seviyesi hacmi :8,9 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1167,4 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,34 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 1,6 hm 3
Yalvaç barajının talvegten yüksekliği 31,80 metredir.
Barajı besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım (hm 3 )
a-Sücüllü (Kuruçay) deresi 17,74
Baraj çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
a-Yalvaç barajı-Çıkış 8,78
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
(Yalvaç Sulaması Revizyonu–1970 den alınmıştır.)
2-Uluborlu Barajı:
Normal su seviyesi
: 1152,40 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 1,100 km 2
Normal su seviyesi hacmi :21,30 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1118,40 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,192 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 1,4 hm 3
Aktif hacim : 19,90 hm 3
2005 yılında alınan yeni batimetrik haritaya göre hazırlanan 2006 Yılında
hazırlanan Isparta-Uluborlu Barajı Rehabilitasyon Raporuna göre;
Normal su seviyesi
: 1153,30 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 1,062 km 2
Normal su seviyesi hacmi :19,90 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1120,40 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,141 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,93 hm 3
Yeni Aktif hacim : 18,97 hm 3
Uluborlu barajının talvegten yüksekliği 57,0 metredir.
34

DOĞAL KAYNAKLAR
Barajı besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım(hm 3 )
a-Üyüllü Çayı (Şalgamlı ve Kuruçay dereleri) 13,29
Baraj çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı(hm 3 )
a-Uluborlu Barajı-Çıkış 8,66
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
3-Sorgun Barajı:
Normal su seviyesi
: 1397,10 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,91 km 2
Normal su seviyesi hacmi :12,78 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1373,00 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,134 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,33 hm 3
Sorgun barajının talvegten yüksekliği 34,25 metredir.
Barajı besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım(hm 3 )
a-Sorgun deresi 16,10
Suyun sınıfı: C2S1-C1S1
Amacı: Sulama
Yağış alanı: 22,2 km 2
4-Karacaören Barajı:
45,5 km2 yüzey alanına sahip olan Karacaören barajının 23,83 km2’si Isparta, 21,67
km2’si Burdur il sınırları içerisinde yer almaktadır.
Normal su seviyesi
: 270,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 45,5 km 2
Normal su seviyesi hacmi :1194,0 hm 3
Minimum su seviyesi
: 242,0 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 19,71 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 347 hm 3
Planlama raporunda minimum su seviyesi: 230 m, minimum su seviyesi yüzey alanı
11,596 km 2 , minimum su seviyesi hacmi 160 hm 3 ’tür. Fakat Đşletme Bakım Daire Başkanlığı’
ndan 19.04.2006 tarihinde alınan değerlere göre minimum işletme kotu 242 metredir.
Karacaören barajının talvegten yüksekliği 84,30 metredir.
Karacaören Barajının drenaj alanı 5446 km 2 (Eğirdir Gölü dahil)’dir.
Barajı besleyen sular:
Adı Yıllık ortalama akım(hm 3 )
Aksu çayı, Değirmen deresi
975,27 hm3
35

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Baraj çıkış suları: Sulama+Enerji
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama+Enerji (Karacaören II barajından Antalya iline içme suyu alınması
planlanmıştır).
Sulamaya verilen su miktarı: 480,8 hm 3
B- Đnşaatı Devam Eden Barajlar
-
B.4.2. YERALTI SU KAYNAKLARI
Đşletmeye Açılmış Yeraltısuyu Tesisleri
Ağırlıklı olarak 1970–2007 yılları arasında yoğunlaşan yeraltı suyu çalışmaları Isparta
ilinde 29 sulama kooperatifinde 169 adet işletme kuyusu açılarak 5860 ha net 6927 ha brüt
arazinin yeraltı suyundan sulanması sağlanmıştır. Isparta ilinde tespit edilmiş olan 91 hm 3 /yıl
yenilenebilir emniyetli yeraltı suyu rezervinin 37 hm 3 /yıllık kısmı fiilen çekilerek sulamakullanma
ve içmeye verilmektedir.
Isparta Đli Yeraltısuyu Sulama Kooperatifleri
29 Kooperatif, 169 kuyu, 5860 ha (net), 6927 ha (brüt)
S.No Kooperatif Adı Kuyu
Kuyu
ha S. No Kooperatif Adı
Sayısı
Sayısı
ha
1 Merkez-SAV 8 260 16 Keçiborlu-KAPLANLI 2 55
2 Merkez-YAZISÖĞÜT 3 90 17
Keçiborlu-
GÜNEYKENT
4 90
3 Merkez-ALĐKÖY 3 70 18 Keçiborlu-KILIÇ 12 445
4 Merkez-DEREGÜMÜ 5 140 19 Keçiborlu-SENĐR 20 940
5 Merkez-YAKAÖREN 2 30 20 Keçiborlu-AYDOĞMUŞ 2 40
6 Merkez-KAYI 4 105 21 Keçiborlu-MERKEZ 13 215
7 Merkez-ÇÜNÜR 7 200 22 Keçiborlu-ARDIÇLI 3 60
8
Merkez-BÜYÜK
HACILAR
3 90 23 Senirkent-MERKEZ 19 665
9
Merkez-KÜÇÜK
HACILAR
1 15 24 Sütçüler-YEŞĐLYURT 3 115
10 Merkez-GÖLBAŞI 3 180 25 Ş. Karaağaç-MERKEZ 14 550
11 Merkez-KOÇTEPE 4 100 26 Ş. Karaağaç-BEYKÖY 2 120
12 Merkez-GELĐNCĐK 3 40 27
Ş. Karaağaç-
ÇĐÇEKPINAR
6 300
13 Gönen-MERKEZ 8 250 28 Yalvaç- TOKMACIK 5 280
14 Gönen-ĐĞDECĐK 1 80 29 Yalvaç-AYVALI 3 85
15 Keçiborlu-GÜMÜŞGÜN 6 250
B.4.3. AKARSULAR
AKARSULAR
1- Isparta Çayı-Gökbel
Yıllık ortalama akım: 58,42 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören barajını besliyor.
36

DOĞAL KAYNAKLAR
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
2- Yenice Suyu-Aksu (Köprü Irmağı):
Antalya Köprü ırmağının menbaıdır.
Yıllık ortalama akım: 96,36 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Sorgun Barajı ve Çayköy HES
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Yenice suyu, kurak aylarda besleniyor.
3-Aksu Çayı
Yıllık ortalama akım: 389,0 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Kurak aylarda besleniyor.
4- Çaydere-Çay (Eğirdir)
Yıllık ortalama akım: 47,68 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Çaydere kurak aylarda besleniyor.
5- Sücüllü (Kuruçay) Deresi (Sücüllü Barajı-Giriş)- Yalvaç
Yıllık ortalama akım: 15,77 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Yalvaç (Sücüllü) barajını besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Sücüllü Deresi kurak aylarda besleniyor.
6- Pupa Çayı-Senirkent Köprüsü
Yıllık ortalama akım: 12,84 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Uluborlu barajı ve Eğirdir gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Pupa Çayı kurak aylarda beslenmiyor.
37

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
7- Gelendost Deresi (Avşar Çayı) - Avşar Köprüsü
Yıllık ortalama akım: 61,27 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Gelendost Deresi kurak aylarda beslenmiyor.
8- Değirmen Deresi- Sütçüler
Yıllık ortalama akım: 58,62 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören Barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Değirmen Deresi kurak aylarda besleniyor.
9- Değirmen Deresi- Selimler
Yıllık ortalama akım: 218,72 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Değirmen Deresi kurak aylarda besleniyor.
10- Hoyran Deresi-Gökçeali
Yıllık ortalama akım: 9,97 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir Gölü’nü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Hoyran deresi kurak aylarda beslenmiyor.
11- Şarkikaraağaç Deresi-Şarkikaraağaç
Yıllık ortalama akım: 32,22 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Beyşehir Gölü’nü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Şarkikaraağaç Deresi kurak aylarda besleniyor.
38

DOĞAL KAYNAKLAR
Tablo B.1. Isparta Đlindeki Akarsuların Aylaragöre Akım (hm 3 ) ve Debileri (m 3 /s)
Suyun Adı Ekim Kas Aral. Oca. Şub. Mart Nis. May. Haz. Tem Ağu. Eyl.
Isparta
Çayı
Aksu ç.
(Köprü ır.)
Aksu
Çayı
Çay
Deresi
Sücüllü
Brj.-giriş
Pupa
Çayı
Gelendost
Deresi
Değirmen
D.-Sütçüler
Değirmen
D.-Selimler
Hoyran
Deresi
Ş.karaağaç
Deresi
Akım - - - - - - - - - - - -
Debi - - - - - - - - - - - -
Akım 2.45 3.52 7.57 6.53 6.15 11.76 20.81 17..08 8.83 5.32 3.73 2.61
Debi 0.91 1.36 2.83 2.44 2.54 4.39 8.03 6.38 3.41 1.99 1.39 1.01
Akım
Debi
Akım 0.58 1.23 4.84 6.96 7.61 7.63 8.89 6.61 2.20 0.39 0.23 0.21
Debi 0.22 0.48 1.81 2.60 3.15 2.85 3.43 2.47 0.85 0.15 0.09 0.08
Akım 0.41 0.47 0.70 0.73 1.37 3.06 5.49 1.97 0.87 0.27 0.19 0.24
Debi 0.15 0.18 0.26 0.27 0.57 1.14 2.12 0.76 0.36 0.10 0.07 0.09
Akım 0.16 0.29 0.79 1.61 2.17 2.65 2.86 1.64 0.56 0.08 0.02 0.02
Debi 0.06 0.11 0.29 0.60 0.90 0.99 1.10 0.61 0.22 0.03 0.01 0.01
Akım 0.78 1.86 3.55 6.09 8.43 12.58 17.58 8.30 1.68 0.21 0.11 0.10
Debi 0.29 0.72 1.33 2.27 3.48 4.70 6.78 3.10 0.65 0.08 0.04 0.04
Akım 1.41 3.18 7.81 7.69 8.65 8.46 9.85 5.96 2.53 1.22 0.93 0.92
Debi 0.53 1.23 3.43 3.23 3.58 3.16 3.80 2.23 0.98 0.46 0.35 0.35
Akım 9.04 14.43 25.50 23.42 23.43 30.00 28.40 21.06 13.08 10.98 10.17 9.21
Debi 3.38 5.57 9.52 8.74 9.69 11.20 11.10 7.86 5.05 4.10 3.80 3.55
Akım 0.13 0.12 0.31 0.50 1.00 2.15 3.56 1.53 0.60 0.05 0.04 0.00
Debi 0.05 0.05 0.12 0.19 0.41 0.80 1.37 0.57 0.23 0.02 0.01 0.00
Akım 0.38 0.74 2.48 3.73 4.89 7.39 7.06 3.34 1.22 0.46 0.28 0.23
Debi 0.14 0.29 0.93 1.39 2.02 2.76 2.72 1.25 0.47 0.17 0.10 0.09
Not: 1) Bu değerler 2001 su yılı dahil değerlerdir. (Akım Gözlem yıllığındaki değerler
alınmıştır). Sadece Isparta çayı müteferrik olarak ölçüldüğü için 2005 su yılı dahil değerlerdir.
2) Aksu çayı yıllık ortalama akımı Eğirdir Gölü Hidroloji Raporundan alınmıştır.
(Aksu Çayı Isparta il sınırları içerisindeki su potansiyeli 389 hm 3 (12,33 m 3 /s), Burdur il
sınırları içerisindeki su potansiyeli 221 hm 3 (7,01 m 3 /s); Bölge çıkışındaki toplam su
potansiyeli 610 hm 3 ’tür (19,34 m 3 /s).
B.4.4. GÖLLER VE GÖLETLER
B.4.4.1. Göller
Kaynak: DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü
Isparta il sınırları içinde yer alan göller Eğirdir Gölü, Kovada Gölü ve Gölcük Gölü,
Beyşehir Gölü, kısmen Burdur Gölü’dür.
39

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.4.2. Göletler
Isparta ilinde işletmede olan göletler: Gönen–Bağarası Göleti, Yalvaç– Hisarardı
Göleti, Atabey Göleti, Yalvaç–Dedeçam Göleti, Uluborlu–Đleydağı Göleti, Şarkikaraağaç–
Örenköy Göleti, Gelendost–Balcı Göleti, Eğirdir-Barla Göleti, Şarkikaraağaç–Çarıksaraylar
(Şehitler) Göleti, Yalvaç–Körküler Göleti, Yalvaç–Çetince Göleti’dir.
B.4.4.3. Uygulama Programında veya Đnşa Halindeki Göletler
Şarkikaraağaç–Köprüköy Göleti, Isparta-Darıdere Göleti, Yalvaç-Kozluçay Göleti’dir.
B.4.4.4. Planlama Aşamasındaki Göletler
Yalvaç-Mısırlı Göleti’dir.
Göller ve göletlerle ilgili ayrıntılı bilgiler D. Su Bölümünde yer almaktadır.
B.5. MĐNERAL KAYNAKLAR
Isparta ili, belirli yörelerde halen işletilen veya işletilebilir potansiyele sahip ekonomik
değerde ve günümüz teknolojileriyle üretim olanağı bulunmayan (ekonomik olmayan)
değerde metalik maden, endüstriyel hammadde ve enerji hammadde kaynakları bakımından
çeşitli kaynaklara sahiptir. Bu kaynaklar, günümüz bilim ve teknolojilerine dayalı olarak
yapılacak araştırmalar doğrultusunda artırılabilecektir.
Isparta-Merkez ilçesi, halen işletilmekte olan pomza (Gölcük) ve tras (Dereboğazı),
çimento hammaddesi (Senirce) ve kil (Minas) yanında taş ve kum-çakıl ocağı, mermer, kil ve
arsenik cevherleşmeleri gibi endüstriyel hammaddeler bakımından geliştirilebilir bir
potansiyele sahip bulunmaktadır.
Keçiborlu, zengin kükürt yataklarına sahiptir. Burdur gölü kıyısında (Kılıç, Senir)
işletilmekte olan çakıl-kum ve taş ocakları bulunmaktadır. Ayrıca Eosen-Oligosen
konglomeraları içerisinde (Kozluca) bazı manganez cevherleşmelerine rastlanmıştır.
Atabey’deki kum ocağı halen işletilmektedir.
Şarkikaraağaç, kısmen işletilmekte olan (Muratbağı) demir gibi metalik maden ve
barit gibi endüstriyel hammaddeler bakımından geliştirilebilir bir potansiyele sahiptir.
Aksu ve Eğirdir sınırındaki (Havutlu, Baklan, Bağıllı) ortak bir alanda yüzeylenen
ofıyolitik kayaçlarda (Kızıldağ ofıyoliti) geliştirilebilir ve işletilebilir kromit yatakları
bulunmaktadır. Yöre, manganez oluşumları nedeniyle de metalik madenler bakımından
değerlendirilebilir bir potansiyele sahiptir. Ayrıca Baklan güneyinde petrol sızıntıları ve
asfaltit oluşumlarına ilişkin veriler araştırma konusudur.
Sütçüler ilçesi sınırları içerisinde, Kasımlar ve Kızılkilise yörelerinde pirit, kalkopirit
ve manyetit metalik cevherleşmeleri yanında Belence ve Đncedam yörelerinde de mavi-gri ve
siyah mermer potansiyeli bulunmaktadır.
Yalvaç kuzeyinde (Süllüce) işletilen demir yatağı yanında Gelendost sınırında kromit
gibi metalik maden ve manyezit gibi endüstriyel hammaddeler bulunmaktadır. Kaşıkara
yöresinde işletilen linyit yatakları ilçenin doğal enerji hammadde kaynaklarındandır. Yalvaç
Yarıkkaya, Eğirdir Kovada kesimlerinde de ekonomik değerde olmayan kömür yatakları
belirlenmiştir.
40

DOĞAL KAYNAKLAR
B.5.1. SANAYĐ MADENLERĐ
Pomza: Isparta ilinin güneyi ve batısında olmak üzere çok geniş alanlarda yayılmıştır.
Pomza düzeylerinin kalınlığı 30 cm ile 10 m arasında değişir. Rezervi 150 milyon ton olup,
sahalar Isparta Belediyesi adına ruhsatlıdır. Bölgede hafif yapı malzemesi olarak briket
yapımında kullanılır.
Kükürt: Keçiborlu’da Kumludere, Kükürtdere, Kokordere, Değirmendere ve
Bebeşderede kükürt yatakları bulunmaktadır. Gölcük volkanizmasıyla ilişkili olarak oluşmuş
olan kükürt yatakları, 1930’lu yıllardan itibaren işletilmekteydi. Şu anda ekonomik olmaması
nedeniyle kükürt işletmeciliği yapılmamaktadır.
B.5.2. METALĐK MADENLER
Krom: Eğirdir - Bağıllı - Ayvalıpınar dolayında harzburjit ve dunitler içerisinde
mercekler şeklinde bulunan krom cevherleşmeleri % 20 - 45 arasında Cr 3 O 3 tenorüne sahiptir.
Bölgede 30 ayrı noktada bulunan kromitlerden 150.000 ton jeolojik rezervinin olduğu
belirlenmiştir.
Arsenik: Isparta - Göltaş Çimento Fabrikası civarında bulunan bu cevherleşme, fliş
düzeylerinde damarlar şeklinde bulunur. % 35’ler dolayında As 2 S 3 içeren yatağın
hesaplanmış rezervi 34.000 tondur.
Manganez: Eğirdir - Havutlu, Koçular - Bağıllı dolaylarında pelajik sedimanlar içinde
radyolaritlerle birlikte bulunan manganezler sedimanter kökenli gözlenmektedir. Rezervi,
tenoru konusunda veri yoktur. Ekonomik görülmektedir.
B.5.3. ENERJĐ MADENLERĐ
Linyit: Yukarı Kaşıkara dolayında özel sektörün işlettiği, kalorisi düşük kömür
yatakları mevcuttur.
Petrol: Eğirdir - Kızıldağ - Üçyıldız dolaylarında petrol sızıntıları mevcuttur. Ayrıca
yörede asfaltit kalıntıları saptanmıştır.
B.5.4. TAŞ OCAKLARI NĐZAMNAMESĐNE TABĐ OLAN DOĞAL
MALZEMELER
Kum-Çakıl Yatakları: Isparta yöresinde, Atabey kum-çakıl yatağı, Yakaören
yakınlarında kum yatakları, Isparta - Sav yolu üzerinde kum-çakıl yatakları, Kılıç Köyü
dolaylarında kum-çakıl yatakları bulunmaktadır. Bunlardan Atabey ve Kılıç Köyü kum-çakıl
yatakları rezervleri ve kaliteleriyle önemli depolardır.
Çimento Hammaddelerinden Kil ve Kireçtaşı: Göltaş Çimento Fabrikası yakınında
hali hazırda işletilmekte olup; rezervi konusunda yapılmış bir araştırma yoktur.
Mermer: Isparta dolayında halen Gökçebağ dolayında bej renkli kireçtaşları mermer
olarak Modülmer Mermer A.Ş. tarafından işletilmektedir. Belence-Eğirdir dolayında siyah
mermer mevcuttur (Ekonomik olmadığı için işletilmiyor). Gönen dolaylarında konglomeralar
mevcuttur (Ekonomik olmadığı için işletilmiyor). Gölcük andezitleri mermer olarak
işletilebilir.
Şarkîkaraağaç Göksöğüt-Yalvaç-Koruyaka Kireçtaşları: Plaketli olup, bahçe
duvarı ve bina yapımında kullanılmaktadır. Rezervi bilinmemektedir.
41

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta-Direkli Andezit Ocakları: Temel taşı, bahçe duvarı ve inşaatlarda duvar
olarak kullanılan Direkli andezitlerinin rezervi konusunda bilgi mevcut değildir. Ancak
Isparta yöresinde milyarlarca m 3 benzer taş mevcuttur.
Barit: (Isparta-Şarkîkaraağaç Barit Yatakları) Özel sektör tarafından barit yatakları
1973’lerden bu yana işletilmektedir. Şistler ve kireçtaşlarında yer alan barit yatağının rezervi
17 milyon ton olup, tenoru %30’lardan % 90’lara ulaşır.
Manyezit: Isparta Aşağı Tırtar’da manyezit yataklarının bulunduğu bilinmektedir,
ancak incelenmemiştir.
Tras: Isparta - Antalya yolu üzerinde Sav Kasabası yakınlarında çimentoya katılan bu
materyal temelde tüllerden meydana gelmiştir. Göltaş Çimento Fabrikası tarafından
kullanılmaktadır. Rezervi 30 milyon ton’dur.
KAYNAKLAR:
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2009
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Bașer, K. H. C. 2000. Flora of Turkey and the
East Aegean Islands. Vol. 11 (Supplement 2). Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
SDÜ Yenilenebilir Enerji Kaynakları Araştırma Merkezi, 2009
Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
WWF-Türkiye, 2005
42

HAVA (Atmosfer ve İklim)
C.HAVA (Atmosfer ve İklim)
C.1. ĐKLĐM VE HAVA
Isparta yöresi, kış aylarında Đzlanda alçak basıncının Balkanlar üzerinden ve Orta
Akdeniz’e inerek ılımanlaşmış şeklinde etkilenir. Kış aylarında kuru soğukların sebebi olan
Sibirya yüksek basıncı zaman zaman bölgeye kadar sokulmaktadır. Ayrıca kış aylarında geçiş
dönemlerinde Kuzey Afrika üzerinden gelen tropikal hava kütlelerinin etkisi gözlenir. Yaz
aylarında ise Basra alçak basınç sistemi ve Azor yüksek basınç sisteminin etkili olduğu
görülür. Isparta ili uzun süreli gözlemlerin klimatolojik olarak incelenmesi sonucunda,
Akdeniz iklimi ile Orta Anadolu’da yaşanan karasal iklim arasında geçiş bölgesinde yer
almaktadır. Bu nedenle il sınırları içinde her iki iklimin özellikleri gözlenir. Akdeniz
kıyılarında görülen sıcaklık ve yağış özellikleri ile karasal iklimin düşük sıcaklık ve düşük
yağış özellikleri tam olarak gözlenmez. Đlin güneyinde (Sütçüler) Akdeniz, kuzeyinde
(Şarkîkaraağaç, Yalvaç) ise karasal iklimin özellikleri gözlenir.
C.1.1. DOĞAL DEĞĐŞKENLER
C.1.1.1. Rüzgar
Isparta Đli, Akdeniz iklimi ile Orta Anadolu iklimi arasındaki geçiş bölgesinde yer
almaktadır. Bu nedenle il sınırları içinde her iki iklimin özellikleri görülür. Ancak Akdeniz
kıyılarında görülen yüksek sıcaklık ve yağış ile karasal iklimin özelliği olan düşük sıcaklık ve
nispeten düşük yağış bu bölgede tam olarak görülmez. Đlin Akdeniz’e açık olan güney
bölgesindeki istasyonlarda Akdeniz ikliminin özellikleri görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar
ilin kuzey bölümüne göre ılık ve yağışlı geçer. Đlde kuzeye doğru gidildikçe karasal iklimin
etkisi görülür ve kışlar daha soğuk geçer. Đlin kuzeyinde bulunan meteoroloji istasyonları
daha az yağış almaktadır.
Tablo C.1. Isparta Đli Aylık Maksimum ve Ortalama Rüzgar Yönü ve Hızı Değerleri
Aylık Maksimum Rüzgar Yönü ve Hızı (m/sn)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
G.D.
29,1
G.D.
24,5
G.D.
20,4
G.D.
13,9
G.D.
25,0
D.
19,8
K.
16,9
K.D.
15,3
G.D.
11,4
G.B.
15,3
G.
18,1
G.
21,6
Yılık
Ort.
19,3
Aylık Ortalama Rüzgar Yönü ve Hızı (m/sn)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
G.B.
2,1
G.
2,7
G.B.
2,7
G.B.
2,1
G.
1,9
G.D.
2,1
G.D.
2,1
G.D.
1,8
G.
1,7
G.
1,8
B.
1,6
G.B.
2,1
Yıllık
Ort.
G.B.
2,1
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Isparta il merkezinde meydana gelen hava kirliliğini meteorolojik olarak incelersek,
kötü yakıt kullanımı nedeniyle ve havanın enverziyonlu geçmesi kirlilik oranlarını
artırmaktadır. Özellikle enverziyon başlangıç seviyesinin yerden itibaren veya yere yakın
oluşması kirliliği artırıcı etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
43

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Enverziyonun yere yakın ve kirleticilerin fazla olması rüzgarın durumuna göre
şiddetini artırmakta veya azaltmaktadır. Kuvvetli rüzgarın olduğu havalarda kirlilik düşük
seviyelerde kalmakta ama sakin ve rüzgarsız havalarda kirlilik katlanarak etkisini
artırabilmektedir.
C.1.1.2. Basınç
Isparta’da rasat edilmiş yerel basıncın ortalama, en yüksek ve en düşük basınç
değerleri aşağıda verilmiştir.
Tablo C.2. Isparta Đli Aylık Ortalama Basınç Değerleri
Aylık Ortalama Basınç (mb)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
903.3 897,4 899.4 900.9 902.4 901.5 899.5 900,7 902,4 903,4 904,3 900,2 901,3
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Yıllık
Ort.
C.1.1.3. Nem
Tablo C.3. Isparta Đli Aylara Göre Ortalama Nem Değerleri
Aylık Ortalama Nem (%)
Yıllık
Ort.
77 80 70 63 61 48 47 40 57 63 72 81 63
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
C.1.1.4. Sıcaklık
Tablo C.4. Isparta Đli Aylara Göre Ortalama, Maksimum ve Minimum Sıcaklık Değerleri
Aylık Ortalama Sıcaklık (˚C)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Yıllık
Ort.
3,5 4,1 5,6 11 15,1 21 23,6 23,1 18 15,1 7,6 5,8 12,8
Aylık Maksimum Sıcaklık (˚C)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Yıllık
Ort.
12,8 13,1 21,1 21,8 28,5 32,8 34,5 34,9 32,6 26,1 19,9 14,2 24,4
Aylık Minimum Sıcaklık (˚C)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
-10,5 -2,9 -4,2 1,0 3,5 8,6 12,5 9,5 4,3 5,2 -2,7 -3,5 1,7
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Yıllık
Ort.
44

HAVA (Atmosfer ve İklim)
C.1.1.5. Buharlaşma
Tablo C.5. Isparta Đli Aylık Ortalama Buharlaşma Miktarları
Aylık Ortalama Buharlaşma Miktarı (mm)
Yıllık
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Ort.
ÖLÇÜM
ÖLÇÜM
3,8 5,2 7,6 7,8 7,5 4,7 3,4
5,7*
YAPILMADI
YAPILMADI
(*) Buharlaşma ölçümleri don mevsiminde (Kasım,Aralık,Ocak,Şubat,Mart ayları) yapılmamakta olup yıllık
ortalaması da 7 ay üzerinden hesaplanmıştır.
C.1.1.6. Yağışlar
C.1.1.6.1. Yağmur
Tablo C.6. Isparta Đli Aylık Toplam Yağış Miktarları
Aylık Toplam Yağış (kg/m 2 )
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Yıllık
Ort.
125,6 70,3 55,2 40,4 66,6 26,8 18,0 0,2 26,2 17,1 51,6 168,6 666,6
C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı
Tablo C.7. Isparta Đli Aylık Toplam Yağışlı Gün Sayıları
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık Top.
Kar Yağışlı Gün Sayısı 4 10 5 1 20
En Yüksek Kar Kalınlığı (cm) 7 2 7 7
Karla Örtülü Gün Sayısı 2 2 1 5
Kırağılı Gün Sayısı 9 3 4 9 10 35
Donlu Gün Sayısı 15 15 13 13 10 66
Sisli Gün Sayısı 2 2 1 5
Dolulu Gün Sayısı 1 4 5
Kaynak: Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
C.1.1.7. Seller
2009 yılında Đlimizde sel olayı yaşanmamıştır.
C.1.1.8. Kuraklık
2009 Ocak ayında Türkiye genelindeki yağışlar geçen yıl Ocak ayına göre yüzde
109,2 oranında artmıştır. Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgeleri dışındaki tüm bölgelerde
kuraklık sorunu olmadığı, tüm yörelerde normal ve normalin üzerinde yağış alan bir sezon
geçirildiği ilgili otoritelerce bildirilmiştir.
C.1.1.9. Mikroklima
Đlimizde Kasımlar ve Sütçüler yerleşim bölgeleri Antalya Havzası ile Akdeniz’e açık
olmaları nedeniyle mikroklima özelliği göstermektedir. Bu bölgeler kışın daha ılıktır ve almış
olduğu yağış miktarı daha fazladır.
45

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
C.1.2. YAPAY ETMENLER
C.1.2.1. Plansız Kentleşme
Kentlere, kırsal bölgelerden çok fazla göç meydana gelmektedir ki Isparta ili fazlaca
göç alan illerimizden değildir. Bazı kentler göçlerin etkisi ile çok hızlı büyümektedir. Bu da
kentlerde birçok sorunun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu sorunların başlıcaları şunlardır.
Hava Kirliliği
Kentlerimizdeki en önemli sorunlardan biridir. Birçok kentimizde görülür.
Kentlerdeki hava kirliliğinin nedenleri;
• Kullanılan kalitesiz yakıtlar
• Egzoz gazları
• Kentlerin konumu
• Soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılmaması
• Olumsuz hava koşulları gibi olaylardır.
Kaliteli yakıtların kullanılması ile soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılması hava
kirliliğini azaltacaktır. Otomobillerin egzozlarından çıkan gazlar da hava kirliliğine neden
olur.
Kentlerimizin çukur yerlerde kurulması da hava kirliliğini artırır. Etrafı dağlarla çevrili
olan kentlerde rüzgâr hızı yavaşlar. Bu yüzden havadaki zararlı gazlar, rüzgârlar tarafından
başka yerlere taşınamaz. Bu da hava kirliliğini artırır.
Kentlerimizin konumları uygun olsa bile olumsuz hava koşulları ve rüzgâr esmemesi
de hava kirliliğinin artmasına neden olabilir.
C.1.2.2. Yeşil Alanlar
Isparta’nın genel alanı 8.258.035 dekar olup bunun 3.642.310 dekar (% 44,1) orman
alanıdır. Ormanların 1.456.515 dekarı (% 40) normal vasıfta, 2.185.795 dekarı (% 60) bozuk
vasıftadır.
Isparta’da ilk ağaçlandırma çalışmalarına 1956 yılında erozyon kontrolü amacıyla
Gölcük havzasında başlanmıştır. 1956 yılından 2009 yılı sonuna kadar;
477.020 dekar Ağaçlandırma,
209.490 dekar Erozyon Kontrolü,
24.500 dekar Rehabilitasyon (bozuk orman alanlarının iyileştirilmesi),
12.400 dekar mera ıslahı ile
4.515 dekar özel ağaçlandırma yapılmıştır.
Çalışma yapılan sahanın genel alanı 727.925 dekardır. Bu miktar il yüzölçümünün %
8,7’si, ildeki ormanlık alanın %19,7’si ve Eğirdir Gölü’nün yaklaşık 1,5 katıdır.
Fidan üretimi, Eğirdir ilçesinde bulunan orman fidanlığında yapılmaktadır. Yıllık
üretim programı çerçevesinde 20 hektarlık alan üzerinde yaklaşık 4 ile 12 milyon adet fidan
üretimi gerçekleştirilmektedir. Buna paralel de tohum üretimi yapılmaktadır.
2009 yılı Fidan Üretimi; 8.020.000 adet muhtelif üretimdir.
2009 yılı Tohum Üretimi; 5490 kg muhtelif üretimdir.
46

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Tablo C.8. Isparta Đlinde Geçmiş Yıllarda Đl Bazında Yapılan AGM Faaliyetleri (Hektar)
YILLAR
Erozyon
Ağaçlandırma
Rehabili-tasyon Mer’a Islahı Özel Ağaçlandırma
Kontrolü
1991 ve öncesi 33.458 7.837 - - 131
1992 1.177 100 - - 30
1993 1.525 615 - - -
1994 562 50 - - -
1995 440 100 - - -
1996 1.330 1150 - 200 30
1997 900 1600 - 290 2
1998 1.240 1747 - - 35
1999 292 1440 - 300 -
2000 920 1650 - 350 -
2001 1.020 1000 - 100 25
2002 1.200 400 - - -
2003 917 500 - - -
2004 350 700 300 - -
2005 100 610 800 - -
2006 300 315 700 - 24
2007 800 390 - - 5,8
2008 470 400 350 - 136,7
2009 200 400 300 - 32,24
TOPLAM 47.201 21.004 2.450 1.240 451,74
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Tablo C.9. 2009 Yılı Yatırım Programı ve Gerçekleşme Durumu
Program
Gerçekleşme
Yatırım Türü Miktarı Ödeneği Miktarı
Harcama (YTL)
(Ha) (YTL) (Ha)
Ağaçlandırma Tesis 800 880.000 200 354.947
Erozyon Kontrolü Tesis 400 260.000 400 251.315
Rehabilitasyon 300 99.000 300 98.999
Özel Ağaçlandırma 100 669.000 32.24 668.528
Tesis Toplamı 1600 1.908.000 932.24 1.373,789
Ağaçlandırma Bakım 1600 403.863 1600 399.954
Erozyon Kont. Bakım 1100 285.200 1100 265.323
Rehabilitasyon Bakım 730 86.290 730 82.839
Ara Toplam 3430 775.353 3430 748.116
K.T.K. Koruma 7639 151.653 7639 147.675
Bakım Toplamı 3430 927.006 3430 895.791
GENEL TOPLAM 2.835.006 2.269.580
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
2009 yılında sahalara dikilen fidan miktarları;
Yalvaç Đlçesine bağlı Yukarı Tırtar köyündeki Tırtar Rehabilitasyon sahasına 144.000
adet sedir, karaçam, ardıç ve muhtelif yapraklı türler dikilmiştir.
Sav Beldesi ile Çobanisa Köyü arasında bulunan Sav erozyon kontrolü projesi
sahasına 265.000 adet sedir, karaçam, ardıç ve muhtelif yapraklı türler dikilmiştir.
47

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yalvaç Hisarardı Köyü ile Sücüllü arasındaki sahaya 752.000 adet sedir, karaçam,
ardıç ve muhtelif yapraklı türler dikilmiştir.
Aksu ilçesine bağlı Yukarıyaylabel Erozyon Kontrolü Proje sahasına 165.000 adet
sedir, karaçam, ardıç ve muhtelif yapraklı türler dikilmiştir.
03.12.2009 tarihi itibariyle aplikasyonları yapılıp araziye dikilen fidan ve adetleri
aşağıda verilmiştir.
Fidan Türü
Miktarı
(Adet)
Cedrus libani A.Rich., (Toros sediri/Lübnan sediri) 1658
Pinus nigra Arnold., (Anadolu Karaçamı) 230
Abies cilicica (Ant.et Kotschy.)Carr., (Toros Göknarı) 330
Betula verrucosa Ehrn., (Huş) 244
Cercis siliquasttrum L. (Erguvan) 137
Fraxinus ornus L. (Çiçekli Dişbudak) 138
Fagus sp. (Kayın) 424
Quercus spp. (Meşe) 370
TOPLAM 3531
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından saha ve yakın çevresine olmak
üzere Cedrus libani A.Rich., (Toros sediri/Lübnan sediri) dikilmiştir.
2000
GENEL TOPLAM 5531
Özel Ağaçlandırmalar
Isparta Đli içinde şimdiye kadar toplam 7774,3 dekarlık, 25 adet özel ağaçlandırma
projesi hazırlanarak Genel Müdürlükçe onaylanmıştır. Bunlardan; 3850 dekarlık 16 adet proje
başarılı bir şekilde uygulanmıştır. 686 dekarlık alandaki 7 adet özel ağaçlandırma projesi,
proje sahiplerinin sözleşme ve taahhütlerine bağlı kalmamasından dolayı ya da kendi talebi
üzerine iptal edilmiştir.
2009 yılında 1689.4 dekar alanda 3 adet projede çalışma yapılmış ve arazi hazırlığı
işleri tamamlanmıştır. Fidan dikimi ve bakım çalışmaları takip eden yıllar içinde yapılacaktır.
Bu projelere 668.528 TL harcama yapılmıştır.
Tablo C.10. Başarılı Özel Ağaçlandırma Projeleri
Sıra No Proje Sahibinin Adı Yılı Alanı (Da) Durumu Mülkiyeti
1 Göltaş Tic. A.Ş. 1987 1110,00 Başarılı Orman
2 Harmanören Köyü Muhtarlığı 1989 200,00 Başarılı Hazine
3 Göltaş Tic. A.Ş. 1992 300,00 Başarılı Orman
4 Serpil Köyü Tüzel Kişiliği 1996 280,00 Başarılı Orman
5 Aydoğmuş Belediyesi 1996 20,00 Başarılı Orman
6 Hüseyin UZUN (Senirkent) 1997 20,00 Başarılı Özel
7 Bademli Köyü Muhtarlığı 1998 350,00 Başarılı Orman
8 Isparta Đl Özel Đdaresi Müdürlüğü 2006 200,00 Başarılı Orman
48

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Sıra No Proje Sahibinin Adı Yılı Alanı (Da) Durumu Mülkiyeti
9 Selçuk Demirdal (Uluborlu) 2007 40,00 Başarılı Orman
10 Hisardı KTK 2008 30,00 Başarılı Orman
11 Đl Özel Đdaresi (Yalvaç) 2008 978,00 Başarılı Hazine
12 Aşağı Gökdere KTK 2008 21,30 Revize istendi Hazine
13 Çayköy KTK 2008 135,00 Revize istendi Orman
14 Mustafa Serkan Demirekin (Sütçüler) 2008 37,00 Revize edildi Orman
15 Aşağı Gökdere KTK 2008 52,00 Revize edildi Orman
16 Garip KTK 2008 1115,00 Revize edildi Hazine
17 Bademli KTK 2008 32,00 Revize istendi Orman
18 Đl Özel Đdaresi (Yalvaç) 2008 978,00 Revize edildi Hazine
19 Osman Toptaş (Gönen) 2008 40,70 Revize edildi Orman
20 Ahmet Duvar (Aksu) 2008 220,00 Revize edildi Orman
21 Kemal Güngör (Eğirdir) 2008 10,00 Başarılı Özel
22 Serkan Demirekin (Aksu-Sütçüler) 2008 58,00 Başarılı Orman
23 Terziler KTK 2009 30,00 Başarılı Özel
24 Đl Özel Đdaresi (Yalvaç) 2009 176,60 Başarılı Hazine
25 Eyüpler KTK 2009 115,8 Başarılı Özel
Kaynak: Đl Çevre ve Orman müdürlüğü, 2009
C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar
Isınmadan kaynaklı hava kirliliğinin kontrolü için Đlimizin yakıt programları,
Bakanlığımızın ilgili Genelgeleri ve Mahalli Çevre Kurulu Kararları doğrultusunda, Đlimizin
topoğrafik yapısı da göz önüne alınarak belirlenmektedir. Đlimizde ısınma amaçlı kullanılan
katı ve sıvı yakıtların Mahalli Çevre Kurulunca belirlenen kriter değerleri taşıması esastır.
Kriter değerleri taşımayan yakıtların Đlimize girişi, yakılması, depolanması ve satılması
yasaklanmıştır.
Bakanlığımızın 07.02.2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde; Đlimiz Mahalli Çevre Kurulu’nun 30.04.2009 tarih
ve 167 sayılı kararı ile ithal kömür özellikleri, 02.06.2009 tarih ve 168 sayılı kararı ile de yerli
kömür özellikleri belirlenmiş ve uygulamaya konulmuştur.
Đlimizde ısınma amaçlı sıvı yakıt olarak, kükürt içeriği maksimum % 1,0 (+ 0,1
tolerans) olan yerli veya ithal Fuel- oil kullanılması sağlanmaktadır.
Isınma, sanayi ve enerji üretim amacıyla kullanılacak yerli ve ithal kömürlerle, kömür
briketlerinin ve torba kömürlerinin özellikleri Mahalli Çevre Kurulunca aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir:
Tablo C.10. Isparta Đlinde MÇK ile belirlenmiş olan kömür nitelikleri
Yerli Kömürlerin Özellikleri
Sınırlar
Toplam Kükürt (kuru bazda) En çok % 1 ( + 0,02 Tolerans )
Alt Isıl Değer (kuru bazda)
En az 5400 Kcal/kg
Toplam Nem (orijinalde) En çok %25
Kül (kuru bazda) En çok %25
Boyut* (satışa sunulan)
18-150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için en çok % 10
tolerans)
*Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.
49

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đthal Kömürlerin Özellikleri Sınırlar
Alt Isıl Değeri (Kuru Bazda) En az 7000 Kcal/kg
Toplam Kükürt ( Kuru Bazda ) En Çok % 1.0 ( % + 0,1 Tolerans )
Toplam Nem (Orijinalde )
Uçucu Madde (Kuru Bazda )
En Çok % 13
% 14- 26 ( + 2 Tolerans )
Kül ( Kuru bazda ) En Çok % 16 ( + 2 Tolerans )
18 – 150 mm
Ebad Sınırı (Boyut-Satışa Sunulan) 18 mm Altı Max. En Çok % 10 Tolerans.
150 mm. Üstü Max. En Çok % 10 Tolerans
Đlçelerimizde Isınma Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömürlerin Özellikleri:
Alt Isıl Değeri ( Kuru Bazda) Min. 4200 Kcal/kg (- 200 Kcal/kg tolerans)
Toplam Kükürt ( Kuru Bazda) % 2,3 Max.
Toplam Nem ( Orijinalde) Max. % 30
Kül ( Kuru Bazda ) Max. %30
18 – 150 mm.
Ebad Sınırı ( Boyut-Satışa Sunulan) 18 mm. Altı Max. En Çok % 10 Tolerans
150 mm. Üstü Max. En Çok % 10 Tolerans
Sanayi Amaçlı Đthal Kömürlerin Özellikleri:
Alt Isıl Değeri (Kuru Bazda) Min. 7000 Kcal/kg ( - 500 Kcal/kg Tolerans )
Toplam Kükürt (Kuru Bazda ) Max. % 1 (+0,1 Tolerans)
Uçucu madde (Kuru Bazda ) Max. % 36 ( + 1 Tolerans)
Ebad Sınırı ( Boyut-Satışa Sunulan) 0 – 50 mm.
Sanayi Amaçlı Yerli Kömürlerin Özellikleri:
Alt Isıl Değeri ( Kuru Bazda)
Emisyon Đznine Baca gazında ETKHKKY’nde belirtilen
sınır değerlerin sağlanması koşuluyla kısıtlama yok
Toplam Kükürt ( Kuru Bazda )
Uçucu madde ( Kuru Bazda )
Ebad Sınırı ( Boyut-Satışa Sunulan)
Tozumayı önleyici her türlü tedbirin alınması koşuluyla
boyut ve torba kısıtlaması yok
Briket Kömürün Özellikleri:
Özellik Sınıf 1 Sınıf 2
Alt Isı Değeri 1) (kcal/kg), en az 5000 4000
Baca gazına geçen kükürt oranı(%), m/m, en fazla 0.8 1.0
Düşme sağlamlığı (%), m/m, en az 90 80
Aşınma sağlamlığı (%), m/m, en az 75 65
Kırılma sağlamlığı Yastık veya yumurta şeklindeki briketlerde (Kgf), en az 80 60
Tabanı düzgün geometrik şekilli briketlerde
(Kg/ cm 2 ), en az
50
130 100
Suya dayanım 2) (%), en az 70 70
Isıl verimi (%), en az 75 75
Duman emisyon oranı ( g / kg), en fazla 8 12
1) Bu özellik orijinal ( Satışa sunulan) Briket bazındadır.
2) Su geçirmeyen torbalar içerisinde satılan briketlerde bu özellik aranmaz
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde ve
alınan Đlimiz Mahalli Çevre Kurulu kararları doğrultusunda; 2009-2010 yılı kış dönemi için
25 adet firmaya Kömür Satış Đzin Belgesi, 95 adet firmaya Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi
ve 2 adet Kömür Ocağı’na Kömür Uygunluk Belgesi tanzim edilmiştir. Ayrıca Đlimize giren
kömür satış izin belgesi almış olan firmaların kömürlerinden Bakanlığımızca analizleri
yapılmak üzere 13 adet numune alınmıştır. Đlimize Nisan 2008–Nisan 2009 tarihleri arasında
27.222.140 kg Yerli Kömür, 75.698.316 kg Đthal Kömür olmak üzere toplam 102.920.456 kg
kömür girişi olmuştur.
Bakanlığımızın 29.06.2006 tarih ve 2006/19 sayılı Genelge’si kapsamında Çevre
Birimini oluşturan Isparta Belediye Başkanlığı’na 22.03.2007 tarih ve 17377 sayılı

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Bakanlığımız yazısı ile Katı Yakıtların denetimi ve Đdari Yaptırım Kararı Verme hususlarında
Yetki Devri yapılmıştır.
Ayrıca Đlimizde yaklaşık olarak 73.000 adet konut bulunmaktadır ve bu konutlardan
yaklaşık 25.000 adedinde doğalgaz kullanabilir duruma getirilmiştir. Đlimizdeki mevcut doğal
gaz hat uzunluğu 224 km’dir ve 4 adet işletmeye alınmış doğalgaz bölge istasyonu vardır.
Doğalgaz yıllık miktarı 6.521.229 m 3 olup, 14 adet Ticarethane, 5 adet Sanayi kuruluşu, 24
adet Resmi Daire ve 1775 meskende doğalgaz kullanılmaktadır.
C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar
Đlimizde endüstriyel kaynaklı hava kirliliği yaratan tesislerden en büyükleri GÖLTAŞ
Göller Bölgesi Çimento Sanayi A.Ş. ve OR-MA Orman Ürünleri A.Ş.’dir. Bu firmalar konu
ile ilgili olarak sıklıkla denetlenmekte ve hava kirliliğini önleyici tedbirlere riayet etmeleri
Müdürlüğümüzce sağlanmaktadır. OR-MA Orman Ürünleri A.Ş.’ne 06/06/2008 tarih ve
A.32.05.383 belge numaralı tarihte emisyon izni verilmiştir. Tesiste hava kirliliğini en aza
indirme amaçlı kurutma bacalarından çıkan su buharı ve tozun minimize edilmesi amacıyla
pulvarize sulu filtre sistemi devrededir.
2009 yılı içerisinde; Đlimizde MÇK Kararı ile Emisyon Đzin Belgesi alan ve emisyon
izinleri Bakanlığımızla değerlendirilmekte olan işletmeler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo C.11. Đlimizde 2009 Yılında Emisyon Đzni Alan Sanayi Tesisleri
Sanayi Tesisinin Adı Adresi Üretimi
Emisyon Đzin Belgesi
Tarihi/ No
Kalemaden San. ve Tic. A.Ş. Isparta- Gümüşgün Taş Ocağı 10.01.2002/ 22
Göltaş Göller Bölgesi Çimento San.
ve Tic. A.Ş.
Isparta- Gönen Çimento 07.09.2005/ A.32.3.128
Mogaz Petrol Gazları A.Ş. Isparta- Gönen LPG Dolum Tesisi 30.12.2005/ A.32.4.161
Uğur ÜNLÜ Đnş. Tah. Nak. Mad.
San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne ait Taş
Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi
Isparta- Gönen Taş Ocağı 31.03.2006/ B.32.33
Karayolları 134. Şube Şefliği Asfalt
Plent Tesisi
As Ado Hazir Beton San. Nak. ve
Tic. A.Ş.
Başer Maden San. ve Tic. A.Ş.
Đl Özel Đdaresi
Gülal Tarım Hayvancılık Ür. Đth.
Đhr. San. Tic. A.Ş.
Isparta- Keçiborlu
Asfalt
Yama Malzemesi
20.05.2009/ B.32.48
Isparta- Gönen Hazır Beton Tesisi 20.06.2009/ B.32.49
Isparta-Şarkikaraağaç
Isparta- Büyükhacılar
C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar
Barit Öğütme,
Zenginleştirme ve
Paketleme Tesisi
Taş Ocağı Kırma
Eleme Tesisi
29.06.2009/ B.32.50
28.12.2009/ B.32.51
Isparta-Şarkikaraağaç Süt Ürünleri 28.12.2009/ B.32.52
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Isparta Đli’nde trafikten kaynaklı emisyonların hava kirliliğini arttırıcı etkisi olmakla
birlikte, kirliliğe katkısı, ısınmadan kaynaklı emisyonların katkısı yanında düşük kalmaktadır.
Motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirleticiler karbonmonoksitler, yanmamış hidrokarbonlar ve
azot oksitlerdir. Kurşunlu benzin kullanılması halinde egsoz dumanlarında kurşun da
bulunmaktadır.
Đlimiz sınırlarında egzoz emisyon ölçümü, 11 ayrı özel şirkete ait sabit istasyonda
yapılmaktadır.
51

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bu ölçüm istasyonlarının belgeleri ve çalışmaları Müdürlüğümüzce denetlenmektedir.
2008 yılı Kasım ayı sonu itibariyle toplam 20.543 adet araç muayenesi yapılarak egzoz
emisyon pulu verilmiştir. Ayrıca, Müdürlüğümüz ve Đl Emniyet Müdürlüğü elemanlarıyla
birlikte seyir halindeki araçlarda emisyon pulu kontrolleri yapılarak 22 gün yol denetimi
yapılmıştır.
Tablo C.12. Isparta Đli 2008 Yılı Egzos Emisyon Ölçüm Verileri
YIL
Trafiğe Kayıtlı Araç
Sayısı
2008 105 442
Ölçüm yapılan Araç
Sayısı
19 809
Kesilen Ceza
Sayısı
Kesilen Ceza
Miktarı
2 1 154 YTL
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
2009 yılına ait egzos emisyon ölçüm verileri 2010 yılı Şubat ayı sonu itibariyle
değerlendirilecektir.
TÜĐK tarafından yayınlanan haber bültenleri ile taşıt yoğunluğu en fazla olan 10 il
belirlenmektedir. Bu bültenlere göre Isparta Đli 2001 ve 2006 yılları arası Ocak ayı sonu
itibariyle taşıt yoğunluğu açısından ilk on il arasında yer almamıştır. TÜĐK Ekim 2009
verilerinde ise Isparta ilk on il arasında yer almamaktadır.
Tablo C.13. Isparta Đli Motorlu Kara Taşıtları Sayısı (Motorsuz (römork ve yarı römork) kara taşıtları
hariç)
Toplam Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet Özel amaçlı taşıtlar Traktör
118 076 48 831 1 961 215 14 005 4 389 30 747 248 16 680
Kaynak: TÜĐK, 2009
Motorlu taşıtlardan kaynaklı hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla, egzos gazı emisyon
ölçümlerinin, araçların bakım ve muayenelerinin düzenli olarak yaptırılması sağlanmalıdır.
Trafik ışıklarında yapılacak düzenlemelerle araçların gereksiz dur-kalk yapması önlenmelidir.
Araçlarda kurşunsuz bezin ve havalandırılmış yakıt kullanılmalıdır. Ayrıca sürücülerin
konuyla ilgili olarak bilgilendirilmesi ve aydınlatılmasına yönelik çalışmalar yapılarak
araçların egsoz emisyon ölçümlerinin ve bakımlarının yaptırılması sağlanmalıdır.
Hava Kirliliği Ölçüm Çalışmaları
Bilindiği üzere hava kirliliği, modern hayatın getirdiği en önemli problemlerden biri
olup, esas kaynağı yanma olaylarıdır. Değişik faktörlerin rol oynamasına rağmen, hava
kirliliğinin asıl sebepleri olarak endüstri tesislerinden, atmosferik özelliklerden, konutların
ısıtılmasından, motorlu taşıtlardan çıkan emisyonlardan ve bölgenin topoğrafik yapısından
kaynaklanmaktadır.
Her tarafı dağlarla çevrili ve çanak görünümde bir topoğrafik yapıya sahip olan
Đlimizde; özelikle Ekim-Mart aylarını içeren kış döneminde ısınmadan kaynaklanan hava
kirliliği yaşanmaktadır. Bu dönem içerisinde durgun meteorolojik şartların yaşandığı günlerde
kirlilik daha yoğun olarak gözlenmektedir. Đlimiz Bakanlığımızın 2008/11 sayılı Genelgesinde
52

HAVA (Atmosfer ve İklim)
belirtildiği şekli ile 1. derece de hava kirliliği yaşanan iller arasında yer almaktadır,
Đlçelerimiz ise 2. Grup kirli ilçeler statüsünde değerlendirilmiştir.
Hava kirliliği, 24 saat esasına göre çalışan dijital cihazlarla Müdürlüğümüz tarafından
ölçülmektedir. Ölçümler Đlimiz Merkez Belediye Đşhanında bir adet, Đl Çevre ve Orman
Müdürlüğü hizmet binasında bir adet olmak üzere 2 istasyonda devam etmektedir. 24 saat ve
15’er dakika aralarla SO2 ve PM miktarları tespit edilmektedir. Cihazlarımız tarafından
ölçülen değerlere Bakanlığımız tarafından oluşturulmuş olan “Hava Kalitesi Đzleme Ağı”
vasıtasıyla anında internet aracılığıyla Bakanlığımız internet sitesinden de ulaşımı ve takibi
sağlanabilmektedir.
Şekil C.1. a) Belediye iş hanında, b) Müdürlüğümüz bahçesinde bulunan hava kalitesi ölçüm cihazları
Tablo C.14. Isparta Đli 2000-2009 Yılları SO 2 ve Duman (PM) Değişimi
SO 2
(µg/m 3 )
2000-2001 136 93
2001-2002 114 72
2002-2003 150 106
2003-2004 100 123
2004-2005 90 110
2005-2006 50 105
2006-2007 116 114
2007-2008 102 126
2008-2009 103 119
Kış Sezonu Değişimi
(Ekim-Mart)
DUMAN (PM)
(µg/m 3 )
Tablo C.15. Isparta Şehir Merkezinde Ekim-Mart Dönemi Hava Kirliliği Ölçüm Sonuçları
KIŞ
DÖNEMĐ
EKĐM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART ORTALAMA
SO 2 PM SO 2 PM SO 2 PM SO 2 PM SO 2 PM SO 2 PM SO 2 PM
2006-2007 - 44 - 48 178 189 98 192 - 132 73 79 116 114
2007-2008 23 61 83 109 124 152 169 170 152 180 60 81 102 126
2008-2009 - 47 103 157 148 183 62 83 70 82 130 159 103 119
SO 2 (µg / m 3 ), PM (µg / m 3 ) Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
53

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đlimiz dahilinde görülen 2008-2009 kış sezonundaki hava kirliliği SO2 değerinde bir
önceki yıl ile aynı ortalamada seyretmiş ve PM’de % 5,4 azalma göstermiştir. 2009-2010 kış
sezonuyla ilgili değerlendirme Ekim-Mart sezon bitiminde yapılacaktır.
C.2. HAVAYI KĐRLETĐCĐ GAZLAR VE KAYNAKLARI
Ülke genelinde havayı kirletici gazların kabul edilebilir sınır değerleri tabloda
verilmiştir.
Tablo C.16. Türkiye’de bazı kirleticiler için hava kalitesi sınır değerleri Parantezdeki değerler
saatliktir.
Kirletici
UVS ( µg/m³) KVS ( µg/m³)
Kükürt dioksit (SO 2 )
Kükürt trioksit (SO 3 )
a – Genel 150 400 (900)
B – Endüstri bölgeleri 250 400 (900)
Karbon monoksit (CO) 10000 30000
Azot dioksit (NO 2 ) 100 300
Azot monoksit (NO) 200 600
Klor(Cl 2 ) 100 300
Klorlu hidrojen (HCl) ve gaz halde anorganik klorürler (Cl¯ ) 100 300
Ozon (03) fotokimyasal oksitleyiciler - (240)
Hidrokarbonlar (HC) - 140 (280)
Hidrojen sülfür (H 2 S) - 40 (100)
Havada asılı partikül maddeler (PM) 10 µ ve daha küçük partiküller 150 300
a- Genel
b- Endüstri Bölgeleri 200 400
PM içinde kurşun (Pb) ve bileşikleri 2 -
PM içinde kadmiyum (Cd) ve bileşikleri 0.004 -
Çöken tozlarda kurşun ve bileşikleri 500 -
Çöken tozlarda kadmiyum ve bileşikleri 7.5 -
C.2.1. KÜKÜRTDĐOKSĐT KONSANTRASYONU VE DUMAN
Đlimiz merkezinde 2000 - 2009, yılları arasındaki SO 2 ve PM ölçüm değerlerindeki kış
sezonu değişimleri tablo halinde yukarıda verilmiştir.
Đlimizde hava kalitesi ölçümleri ölçüm istayonları vasıtasıyla otamatik olarak 24 saat
yapılmakta ve veriler Bakanlığımız tarafından oluşturulan “Hava Kalitesi Đzleme Ağı”
sistemine otomatik olarak aktarılmaktadır.
54

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Kükürtdioksit
Şekil C.2. 2000-2001 ve 2008-2009 Kış Dönemi SO 2 Ortalamaları (µg/m 3 )
Kış Sezonu Değişimi (Ekim-Mart)
SO2 Ortalamaları
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Seri 1
2000-2001
2001-2002
2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2006-2007
2007-2008
2008-2009
Yıllar
Tablo C.17. 2000-2001 ile 2008-2009 Kış Dönemi Aylık SO 2 Ölçüm Sonuçları
KIŞ DÖNEMĐ EKĐM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART ORTALAMA
2000-2001 46 155 187 185 147 96 136
2001-2002 33 112 129 195 144 70 114
2002-2003 36 203 279 181 90 111 150
2003-2004 28 106 128 128 118 92 100
2004-2005 26 83 157 113 81 78 90
2005-2006 39 66 - - 61 34 50
2006-2007 - - 178 98 - 73 117
2007-2008 23 83 124 169 152 60 102
2008-2009 - 103 148 62 70 130 103
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Duman
Tablo C.18. 2000-2001 ile 2008-2009 Kış Dönemi Ortalama SO 2 ve Duman Değişimi
Kış Sezonu Değişimi SO 2 (µg/m³) DUMAN (µg/m³)
(Ekim-Mart)
2000-2001 136 93
2001-2002 114 72
2002-2003 150 106
2003-2004 100 123
2004-2005 90 110
2005-2006 50 105
2006-2007 116 114
2007-2008 102 126
2008-2009 103 119
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
55

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
C.2.2. PARTĐKÜL MADDE (PM) EMĐSYONLARI
Tablo C.19. 2000-2001 ile 2008-2009 Kış Dönemi PM Ölçüm Sonuçları
KIŞ DÖNEMĐ 2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009
EKĐM 62 53 66 68 90 64 44 61 47
KASIM 110 79 100 114 106 88 48 109 157
ARALIK 101 71 168 159 151 144 189 152 183
OCAK 123 - 107 152 122 128 192 170 83
ŞUBAT - - 90 135 87 131 132 180 82
MART 68 86 105 110 101 74 79 81 159
ORTALAMA 93 72 106 123 110 105 114 126 119
Şekil C.3. 2000-2001 ile 2008-2009 Kış Dönemi PM Ortalamaları (µg/m 3 )
Kış Sezonu Değişimi
PM Konsantrasyonları
140
120
100
80
60
40
20
0
2000-2001
2001-2002
2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2006-2007
2007-2008
2008-2009
Seri 1
Yıllar
TÜĐK tarafından, kükürt dioksit ve partikül madde ortalamalarının en yüksek olduğu
il ve ilçe merkezleri, yapılan ölçüm sonuçlarına göre belirlenmekte ve TÜĐK haber bültenleri
ile yayınlanmaktadır. Tablo C.20’de Isparta Đli’nin 1996-1997 ve 2008-2009 yılı kış aylarında
SO 2 ve PM kirlilikleri açısından iller bazında sıralaması verilmiştir.
Tablo C.20. Isparta Đli 1996-1997 ve 2008-2009 Yılı Kış Aylarında SO 2 ve PM Kirlilikleri
Đller Bazında Sıralaması
SO
Kış Sezonları
2 (µg/m 3 )
PM
En Kirli Đller Sıralaması En Kirli Đller Sıralaması
1996-1997 11. sırada 26.sırada
1997-1998 16. sırada 30. sırada
1998-1999 - 12. sırada
1999-2000 23. sırada 11. sırada
2001-2002 16. sırada -
2002-2003 6. sırada 5. sırada
2003-2004 10. sırada 3. sırada
2004-2005 12. sırada 4. sırada
2005-2006 - -
2006-2007 - -
2007-2008 7. sırada -
2008-2009 4. sırada 5. sırada
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
56

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Özellikle kış aylarında artış gösteren hava kirliliğinin ısınma amaçlı kullanılan
yakıtlardan kaynaklandığı açıkça görülmektedir. Yaz aylarında düşük miktarlarda ölçülen
kirletici konsantrasyonları ise sanayi tesislerinde kullanılan yakıtlardan ve trafikte kullanılan
araçların egsozlarından kaynaklanmakta olduğu söylenebilir.
C.2.3. KARBONMONOKSĐT EMĐSYONLARI
Tüm karbonmonoksit (CO) emisyonlarının % 70 - 90’ından, azotoksit (NO)
emisyonlarının % 40 - 70’inden, hidrokarbon (HC) emisyonlarının yaklaşık % 50’sinden ve
şehir bazında kurşun emisyonlarının % 100’ünden özellikle motorlu taşıtlar sorumludur. Bu
emisyonların zararları, yakıtın eksik yanması, tam yanmaması sonucunda çıkar.
CO: Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olan CO gazı, kapalı bir ortamda zehirleyici
olup hatta öldürebilir niteliktedir. Havada %o 3 sınır değerinde öldürücüdür.
C.2.4. AZOT OKSĐT (NO) EMĐSYONLARI
NO: Renksiz kokusuz ve tatsız bir gazdır. Motor içindeki yüksek sıcaklık nedeniyle
ortaya çıkar. NO’ nun solunumunda akciğer dokusu hasara uğrayıp felce uğrar.
C.2.5. HĐDROKARBON VE KURŞUN EMĐSYONLARI
HC: Yakıtın eksik yanması ve benzinin depodan veya dolum sırasında buharlaşması
ile ortaya çıkar. Bazı HC’ler mukozada tahrişe yol açar, bazıları ise kanserojendir.
KURŞUN: Motorda vuruntuyu önlemek için benzine katılan kurşun bileşikleri doku,
kan, kemik ve sinir sistemi için zararlıdır.
C.3. ATMOSFERĐK KĐRLĐLĐK
C.3.1. OZON TABAKASININ ĐNCELMESĐNĐN ETKĐLERĐ
Dünya atmosferi çeşitli gazlardan oluşur. Ayrıca küçük miktarlarda bazı asal gazlar
bulunmaktadır. Güneşten gelen ışınlar (ısı ışınları/kısa dalgalı ışınlar), atmosferi geçerek
yeryüzünü ısıtır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutar ve yeryüzünün ısı
kaybına engel olurlar (CO 2 , havada en çok ısı tutma özelliği olan gazdır.)
Atmosferin, ışığı geçirme ve ısıyı tutma özelliği vardır. Atmosferin ısıyı tutma
yeteneği sayesinde suların sıcaklığı dengede kalır. Böylece nehirlerin ve okyanusların
donması engellenmiş olur. Bu şekilde oluşan, atmosferin ısıtma ve yalıtma etkisine sera etkisi
denir. Dünya atmosferi cam seralara benzer bir özellik gösterir.
Bilindiği gibi atmosferde az miktarda bulunan ozon gazı; yeryüzündeki tüm canlı
varlıkları güneşin öldürücü ultraviyole ışınlarına karşı koruyan bir kalkan görevi görmektedir.
Çünkü bu gaz güneşten gelen ışınların büyük kısmını yansıtan bir gazdır. Eğer ozon tabakası
olmasaydı, güneşin UV-b (yeşil) radyasyonu yeryüzüne ulaşarak canlılar üzerinde genetik
zararlara yol açardı.
Atmosferdeki ozon gazı için çok hassas bir denge söz konusudur. Bu gaz atmosferin
üst katmanlarında bir tabaka oluşturur ve bu gaz tabakası güneşten gelen öldürücü ışınları
filtre eder. Bu sayede yeryüzüne ulaşabilen ışın miktarı canlı varlıklar için yararlı bir şekle
dönüşür. Ancak bu gaz tabakasının incelmesi ya da delinmesi söz konusu olduğunda
kendisinden beklenen işlevleri yerine getiremez ve güneş ışınları canlılar için gerçek bir
tehlike haline dönüşür.
57

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bunun yanı sıra, güneş ışığında fotokimyasal tepkimeye giren egsoz gazları, kirli
havadan oluşan duman bulutlarında ozon ve nitrojen dioksit oluşturmaktadır. Böylece
atmosferin yeryüzüne yakın alt kısımlarında da bir Ozon Kirliliği meydana gelmektedir... Son
yıllarda dünyamızdaki en önemli çevre sorunlarının başında yukarıda sözünü ettiğimiz gibi
"Ozon kirliliği" ile "Ozon tabakasındaki incelmeler ve delinmeler" gelmektedir.
Ozon bir sera gazı olduğu için ozon değişimi ve iklim değişikliği arasında önemli bağ
vardır. Geçtiğimiz 10 yıllık periyotlarda oluşan stratosferik ozon incelmesi hem de küresel
troposferik ozondaki artışlar iklim değişikliğine katkıda bulunmaktadır. Đklim değişikliğine
olan bu katkılar önemlidir, ancak diğer tüm sera gazlarından olan toplam katkı ile
karşılaştırıldığında küçük olduğu görülür. Kloroflorokarbon (CFC), Hidrokloroflorokarbon
(HCFC) ve Halonlar gibi ozonu incelten gazlar aynı zamanda iklim değişikliğine de katkıda
bulunduğu için Ozon ve Đklim Değişikliği arasında dolaylı bir bağ vardır.
Son yıllarda atmosferdeki CO 2 miktarı hava kirlenmesine bağlı olarak hızla
artmaktadır. Metan, ozon ve kloroflorokarbon (CFC) gibi sera gazları çeşitli insan aktiviteleri
ile atmosfere katılmaktadır. Bu gazların tamamının ısı tutma özelliği vardır.
CO 2 ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, atmosferin ısısının yükselmesine
sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınma olarak ifade edilir. Bu durumun, buzulların erimesi ve
okyanusların yükselmesi gibi ciddi sonuçlar doğuracak iklim değişmelerine yol açmasından
endişe edilmektedir.
C.3.2. ASĐT YAĞIŞLARININ ETKĐLERĐ
Çeşitli endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan yakıtlar, fosil
yakıtlara dayalı olarak enerji üreten termik santraller ile egzoz gazları havayı kirletmekte ve
kükürtdioksit (SO 2 ), azotoksit (NO), hidrokarbon ve partikül madde yaymaktadırlar. Havada
2-7 gün asılı kalabilen bu kirleticiler, su partikülleri ile tepkimeye girerek asit meydana
getirmekte ve yağmurlarla birleşerek yeryüzüne asit yağmurları olarak inmektedir.
· Asit yağmurları göl ve akarsularda asit dengesini bozarak, tüm canlıları etkilemekte,
hatta bazı türlerin ölümüne yol açmaktadır,
· En büyük etki ormanlar üzerinde görülmektedir. Asidik yağışlar, ağaçların
yapraklarındaki büyüme ve gelişmeyi engellemektedir,
· Yeryüzüne inen asit yağmurları, suya ve toprağa geçerek yapılarını değiştirmekte,
bunun sonucunda toprak ve suyla ilişkide olan canlılar zarar görmektedir.
Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir.
Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna
taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın
asitleşmesine en çok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa geçen
kükürt bileşikleridir. Azot bileşikleri ise bitkilerin özümseyeceği miktardan fazla olduğu
zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır.
Asitleşmenin çevre üzerinde dolayı olmakla birlikte yine çok önemli etkilerinden biri
de, endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan asit nemidir. Toprağa ya da göl yataklarına inmiş
civa, kadmiyum ya da alüminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal
koşullar altında çözünmez sayılan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin
zinciri ya da içme suyu yoluyla bitki, hayvan ve insana ulaşıp toksik etkiler yaratmaktadır.
Ağaç köklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme
sonucunda toprakta harekete geçen alüminyumdur.
58

HAVA (Atmosfer ve İklim)
Büyük şehirlerin çoğunda insan yapısı bina ve anıtlara asit yağmurlarının yaptığı
zararın göstergesi çoktur. Tarihi yapılar, binalar, açık metal yüzeyler, boya kaplamalar ve bazı
plastikler, sülfürdioksit ve yağışın sulandırdığı bu asitten dolayı bozulma gösterir.
C.4. HAVA KĐRLETĐCĐLERĐNĐN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ
C.4.1. DOĞAL ÇEVREYE ETKĐLERĐ
Havanın gerek insan sağlığına, gerekse tabiata zarar verici hale gelmesi, kirletici
denen unsurların fazlalaşmasıyla olur. Kirleticiler, belirli bir kaynaktan atmosfere bırakılan
birincil kirleticiler ve atmosferdeki kimyasal reaksiyonlar sonucu meydana gelen ikincil
kirleticiler olarak ikiye ayrılırlar. Bu kirleticilerin, havada belirli ölçümlerin üstünde çıkması
halinde hava kirliliği meydana gelmektedir.
C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri
Zirai mücadele için yapılan ilaçlamalarda, havadaki ilaç zerrelerinin rüzgarla sulara
taşınması veya tarım ilaçları üretimi yapan fabrikaların atıklarının su kaynaklarına arıtılmadan
verilmesi sebebiyle sular kirlenmektedir.
Asidik yağışlar yer altı ve yerüstü sularını kirletir. Dolayısıyla bu suların ulaştığı göl
ve denizler buralarda yaşayan canlılar (balıklar, kuşlar ve bitkiler vb.) zarar görür. Kirlenmiş
kaynak suyunu içen, kirlenmiş göl ve denizlerdeki balıklarla beslenen insanlar da bu
kirlilikten etkilenir.
Yağmur suyu yeryüzüne indiği andan itibaren kirlilik oranında ani bir artış olur.
Hayvansal ve bitkisel artıklar, doğal ve suni gübreler, pestisitler ve mikroorganizmalar su ile
yeraltına doğru taşınır.
C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri
Asit yağmurları topraktaki minerallerle tepkimeye girerek toprağın yapısını bozarlar.
Topraktaki su asidik özellik kazanmaktadır. Yeni asidik ortama uyum sağlamayan bitki türleri
yok olmakta veya bünyelerinde asitli suyu barındırmaktadır.
SO 2 ’nin bitkilere olan bu doğru etkisinden başka, yöredeki yağışların ve bağıl nemin
fazlalığı da topraktaki asitleşmeyi arttırıcı, bazlarda fakirleştirici ve mikrobiyolojik aktiviteyi
yok edici bir etkide bulunarak, dolaylı olarak bitkilerin direncinin azalmasına neden olur. Bu
direnç zayıfladığında zararlı böcek ve mantarların üremesi için gerekli ortamı oluşturur. Bu
böcek ve mantarlar bitki örtüsünü ve kalitesini giderek yok ederler.
Ayrıca; SO 2 ’nin asit yağmuru şeklinde toprağa geçmesi ve toprağın kimyasal yapısının
zamanla değişmesi, Termik santrallerinin baca küllerinin kül yağmuru olarak toprağa yağması
ve toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının zamanla değişmesi, asit yağmurları sonucu
ormanların kuruması ve bu alanlardaki topraklarda su erozyonunun hızlanması gibi etkileri
görülmektedir.
C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri
Özellikle endüstriyel faaliyetler esnasında bacalardan kontrolsüz olarak açığa çıkan
gaz ve partiküller çok uzak mesafelere dahi taşınarak bitkiler ve topraklar üzerinde
birikmektedir. Havaya verilen gazlar başta karbonmonoksit, kükürtdioksit, azotdioksit,
hidrojenflorür ve hidrokarbonlar gibi kirletici emisyonlar içermekte ve bunların fazlalığı asit
yağmurlarına neden olmaktadır. Asit yağmurlarının etkisi ile topraklar asitleşmekte ve bitki
örtüsü tahrip olmaktadır. Ayrıca emisyonlar içerisinde bulunan bakır, çinko, demir, mangan
59

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
gibi ağır metaller toprak ve bitkiler üzerinde birikmekte ve yığılmaktadır. Bu suretle
bitkilerde fotosentez yavaşlamakta, renk bozulmaları olmakta ve verim düşmektedir. Ayrıca
bu asit yağmurları ile orman tahribatları meydana gelmektedir.
Tablo C.22. Hava kirleticilerinin bitkiler üzerinde yaptığı tahribatlar
Kirletici Süre mg/m³ Etkileri
SO 2 8 Saat 785 Klorosis, benekleşme
Ozon 4 Saat 59 Kozalarda nekrotik etki
PAN 6 Saat 50 Yaprak yüzeylerinin parlaklaşması
NO 2 4 Saat 4700 Yaprakta beyaz veya kahverengi ölü noktalar
HF 5 Hafta 0.08 Yaprakların uç ve kenarlarında yanıklar, küçülme ve nekrotik bölgeler.
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
C.4.1.4. Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Tablo C.23. En çok rastlanan hava kirleticileri ve etkileri
Kirletici
Etkileri
SO 2
Havada 0,6 mg/m 3 konsantrasyondan fazla bulunduğunda ağız, burun, göz vb. organlarda,
vücut sıvılarında çözünerek tahrişe yol açar.
SO 2 ve
Asit nitelikli aerosoller soluk borularının en ince kapiler kısımlarına inerek sülfürik asit
Đnce tozlar oluşumuna yol açar. Kronik bronşit, solunum yolu rahatsızlıkları olasılığı artar.
NO 2
Soluk borusunda ve mukoz dokularda çözünebilir. Solunum yolu hastalıklarında krizlere
neden olabilir.
NO
Kan hemoglobininde methomoglobin teşkiliyle oksijen taşıma kapasitesini bloke eder.
CO
Oksijenin dolaşım sistemindeki dağılma mekanizmasını bloke ederek boğulmaya yol açar.
Merkezi sinir sistemi, yorgunluk, bayılma, bilinç kaybı, uyku hali ile kendini gösteren
zehirlenmelere yol açar.
O 3
Solunum yollarında şiddetli tahriş etkisi yaratır, solunum yoluyla vücudun diğer
organlarına ulaştığında enzim, protein, aminoasit, lipid vb. organikleri etkiler.
Kromozom köprülerini bozabilir. Vücudu enfeksiyonlara açık hale getirir, göz yaşarması,
öksürük yapar.
H 2 S
Göz ve mukoz dokuları tahriş eder. Sinirlilik, yorgunluk, hafif tahriş, baş ağrısı, uyku hali
verir ve zehirlenme ile ölüme yol açabilir.
Cl 2 ve HCl Her ikisi de solunum yollarında tahriş ve yanıklara yol açar. Mukoz Dokuda absorblanan,
suda iyi çözünen maddelerdir.
HF Kalsiyum içeren dokuda kalsiyuma bağlıyarak suda çözünürlüğü yüksek olan CaF 2
bileşiğini teşkil ettiğinden diş ve kemik dokusunda tahriplere yol açar.
HCHO
Göz ve soluk borusunda tahriş etkisi yapar, kanserojen ve mutojenik Etkileri olduğu
(Formaldehit) tahmin edilmektedir.
Diğer Aldehitler Göz ve solunum yollarında tahriş etkisi vardır.
C 6 H 6 (Benzen) Benzen buharları solunum sisteminde uzun süreli dozlanma halinde kemik iliğindeki kan
yapan sistemlere, karaciğer metabolizmasına ve yağ dokusuna girerek, kansızlık ve kan
kanserine yol açmaktadır.
Halojenli
Deri üzerine etkisi fazla olan, karaciğer ve böbreklerde etkisi olabilen Merkezi sinir
Hidrokarbonlar sistemi vb. sistemlere zarar veren zehirlerdir.
Pb
Merkezi sinir sistemine, karaciğer ve böbreğe zarar verir.
Co
Vitamin ve mineral maddelerde rezorpsiyon sonucu böbrek fonksiyonlarını bozucu etkiler
yapmaktadır.
Asbest
Uzun süreli tozlanma sonucunda akciğer kanserine sebep olmaktadır.
Kaynak: Isparta Đl Çevre Durum Raporu 2008
C.4.2. YAPAY ÇEVREYE (GÖRÜNTÜ KĐRLĐLĐĞĐ ÜZERĐNE) ETKĐLERĐ
Hava kirleticilerinin pek çoğu tabi olaylar neticesinde atmosfere verilmektedir. Đnsan
faaliyetleri neticesi ortaya çıkan kirleticiler, yakma tesislerinden (ısınma, vb.) ulaşım
60

HAVA (Atmosfer ve İklim)
vasıtalarından ve sanayi kuruluşlarından kaynaklanır. Hava kirlenmesine sebep olan kükürt
bileşiklerinden en önemlisi kükürt dioksitlerdir. Genel olarak hava kirleticilerinin %18'ini
teşkil eder. Ulaşım vasıtalarının sebep olduğu en önemli kirleticiler egzoz gazlarıdır.
Otomobillerin sebep olduğu partikül halindeki kirleticiler duman (Smog) ve kurşun
zerreciklerinden ibarettir. Yine sanayi tesislerinden atmosfere verilen emisyonlar çeşitli
fabrikalara göre değişir. Bunun için akla gelebilen her türlü kirletici muhtelif sanayi
kuruluşlarından atmosfere verilebilir. Her tip sanayi için sebep olduğu kirleticiler ayrı ayrı
etüd edilmelidir.
Hava kirliliği hızlı nüfus artışı, çarpık kentleşme, kalitesiz yakıt kullanımı, motorlu
taşıt sayısının giderek artması ve insanların bilinçsiz davranışları ile yüzyılımızın en büyük
çevre problemlerinden biri haline gelmiştir. Isparta şehrinin de coğrafi ve meteorolojik
özellikleri bakımından yoğun bir hava kirlenmesi potansiyeli vardır. Kent merkezinde uzun
yıllardan bu yana kış aylarında yaşanmakta olan hava kirliliği önemli boyutlara ulaşmıştır.
Isparta’da özellikle kış aylarında yaşanan hava kirliliğinin insan sağlığı üzerinde
etkileri vardır. Hava kirliliği insanların hem beden hem de ruh sağlığını olumsuz olarak
etkilemektedir. Hava kirliliğine maruz kalan insanlarda, farklı akciğer ve solunum yolu
hastalıkları, kalp rahatsızlığı, baş dönmesi gibi rahatsızlıklar görülmektedir. Hava kirleticileri
başta sağlık, parasal kayıplar, havanın kirlenmesi, bitki örtüsünün bozulması gibi pek çok
olumsuz etkilere sebep olmaktadır.
Yapay çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirgemek için kentleşme, yapı
dokuları oluşumunda fiziksel çevre etkilerini göz önüne çıkaran imar planları oluşturulmalı ve
uygulanmalıdır. Isı yalıtımının önemi konusunda insanlar eğitilerek yalıtımsız bina yapımı
engellenmelidir. Yakıt seçiminin dikkatlice ve ekonomik bir şekilde yapılması
amaçlanmalıdır. Havayı en az kirleten doğalgazın kullanımı hızlandırılmalı ve
yaygınlaştırılmalıdır. Öncelikle sanayi kesimi olmak üzere büyük binalarda baca gazları
arıtılmalıdır. Önemli bir nokta da yeşil alanların çoğaltılarak kirliliğin etkisini en aza
indirgemek olarak düşünülmelidir. Plansız ve sağlıksız kentleşmenin ortaya koyacağı olumsuz
etkiler, tarihsel çevre, mimar miras ve diğer kültürel zenginliklere dolaylı olarak etki edecek
ve bu güzellikler, yavaş yavaş yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır. Bunun için bu
miras ve zenginliklerimiz korunmalı yaşatılmalı, güncel ve gerekli fonksiyonlarla kentimiz
insanına kazandırılmalıdır.
KAYNAKLAR:
Isparta Belediyesi (Fen Đşleri Müdürlüğü), 2009
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đl Meteoroloji Müdürlüğü, 2009
Türkiye Đstatistik Kurumu (TÜĐK) Resmi Đnternet Sitesi, 2009
61

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
D.SU
D.1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI
D.1.1. YERALTI SULARI
Su, Özellikle “Tatlı su” denilince atmosferden yeryüzüne su buharının yoğunlaşması
sonucunda oluşan, yağmur, kar, dolu, kırağı ve çiğ şeklinde düşen “Atmosferik sular” yada
meteorolojik sular anlaşılmaktadır.
Yeryüzüne düşen suların bir bölümü; yüzeysel akışa geçerek, dereleri, akarsuları
oluşturan ve göl-deniz-okyanuslarla son bularak depolanır. Bu yüzey sularının bir bölümü
tuzlu-acı su içerir.
Yeryüzüne düşen yağış sularının önemli bir bölümü ise jeolojik formasyonların suyu
geçirmesine ve taşımasına uygunluğu oranında, süzülerek aşağılara iner ve yeraltı suları
depolarını oluşturur. Jeolojik formasyonların suyu geçirme, taşıma ve depolama özellik ve
oranlarına AKĐFER adı verilir.
Yeraltında depolanan sular, kütlelerin yapısına, geçirimlilik özelliğine ve derinliğine
göre kaynak (memba) suları, normalin üzerinde (1000 mg/lt’den fazla) erimiş madde içeren
maden suları, normalin üzerinde sıcak (20 o C’den fazla) olan sular termal sular olarak
isimlendirilirler. Yeraltı suları bazen doğal yolları izleyerek, kaynaklar şeklinde kendiliğinden
yeryüzüne çıkar, bazen de insan eli ile yapılan ameliyeler sonucunda (Kuyu, sondaj, galeri
vb.) yeryüzüne çıkartılır.
Ülkemiz, gerek bol debili yüzey sularını içeren akarsu ağı, gerekse memba, maden ve
termal sular türündeki yeraltı suları açısından oldukça zengindir.
Yeryüzüne düşen yağışın bir bölümü yeraltına süzüldüğü gibi, bir bölümü de bitkiler
karalar, akarsular, göller ve denizlerden buharlaşarak (B) tekrar atmosfere kavuşur, suyun
atmosferden gelip yeryüzüne düşmesinden başlayarak, geçirdiği çeşitli evrelerden sonra tekrar
atmosfere dönüşüne “Hidrolojik dolaşım” adı verilmektedir.
Bu dolaşım sonucunda, faz değiştiren ancak zerresi kaybolmayan bu değerli varlığın
öğeleri arasında
Y = A + B + S şeklinde ifade edilen bir denge vardır.
Y= Yağış
A= Akış
B= Buharlaşma
S= Depolama katsayısı
Bu denge formülündeki değerler sayısal olarak ölçülerek
S= Y-(A + B)
formülünden yeraltına süzülen ve depolanan su miktarı hesaplanabilir.
Özetle, yeraltına süzülerek orada depolanan, bazen dakika, bazen yüzyıllar
mertebesinde, bazen birkaç metre, bazen kilometrelerce uzun yol aldıktan sonra, soğuk veya
sıcak su kaynakları şeklinde yeryüzüne çıkan ya da kuyularla (sondaj-sığ kuyu-keson kuyugaleri)
çıkartılan yeraltı sularının ana kökeni atmosferik sulardır. Beslenme-çekim dengesinin
bozulmadığı sürece yıllık rezerv yenilenme kabiliyetine sahiptir.
62

SU
Isparta Đli Yeraltı Suyu Durumunun Genel Değerlendirilmesi
Genel Bilgiler
Toros kuşağının kuzey kuşağında yer alan Isparta ili jeolojik ve tektonik yapı itibariyle
karmaşık bir durum göstermektedir. Jeolojik ve tektonik yapıdaki bu karmaşıklık nedeniyle
yörede yapılan ve yapılacak yeraltı suyu etütlerine özel bir itina gösterilmesi gerekmektedir.
Dar drenaj alanları ile çevrili küçük cep ovalarda yapılan etütlerde yeraltı suyu akiferinin ve
geometrisinin daha sağlıklı belirlenebilmesi için yöre şartlarının iyi gözlenmesi ve
değerlendirilmesi gerekmektedir.
Isparta Đli Yeraltı Suyu Etüdleri Ve Tespit Edilen Akiferler
Isparta ili ve ilçelerinde günümüze kadar 8 büyük ovada planlama kademesinde
hidrojeolojik etüt, 62 yerleşim biriminde münferit hidrojeolojik etüt, 35 yerleşim biriminde
jeofizik etüt yapılarak 91 hm 3 /yıl emniyetli yeraltısuyu rezervi tespit edilmiştir. 8933 km 2
yüzölçümüne sahip Isparta ilinde yaklaşık 4500 km 2 lik alanda yeraltı suyu etütleri
yapılmıştır.
Yapılan yeraltı suyu etütlerine göre; Isparta iline ait 8 büyük ovadaki yeraltı suyu
genel envanterinde de görüleceği gibi homojen bir akifer tarifi ve boyutlandırılması olası
değildir. Genel olarak ovalarda ve düşük eğimli sahalarda yüzeylenim gösteren Pliosen yaşlı
kum-çakıl-kireçtaşı ve konglomera seviyeleri ile kuaterner yaşlı alüvyon kumlu-çakıllı
seviyelerinin yanı sıra yamaç molozu ve birikinti konileri yörenin belli başlı akiferleridir.
Toros kuşağında yer alan ve tabanında geçirimsiz jeolojik birimlerin (Ofiyolit-Serpantin-Fliş)
bariyer teşkil eden allokton kireçtaşlarının ova kenarlarında tespit edilebilen seviyeleri iyi
akifer niteliği göstermektedir.
Akiferlerin ana ovalardaki değerlendirilmesi şöyledir:
Ana Ova
Akifer Cinsi
1- Hoyran Ovası
Plio kuaterner yaşlı kum-çakıl-kireçtaşı, konglomera ve allokton
kireçtaşları
2- Yalvaç Ovası Plio-kuaterner çökeller-Allokton kireçtaşları
3- Gelendost Ovası Plio-kuaterner çökeller-Allokton kireçtaşları
4- Isparta Atabey Ovası Plio-kuaterner çökeller-Neojen-kçt-Allokton kireçtaşları
5- Keçiborlu Ovası Plio-kuaterner çökeller-Neojen-kçt-Allokton kireçtaşları
6- Uluborlu Senirkent Plio-kuaternerçökeller-Oligosen kong-Allokton kireçtaşları
7- Şarkikaraağaç Ovası Plio-kuaterner çökeller-Neojen kireçtaşı
Su Kimyası
DSĐ’ce yapılan yeraltı suyu çalışmaları Isparta’da tamamen sulama suyuna yönelik
çalışmalar olup, su kalitesi de bu amaca yönelik değerlendirilmektedir. Genel olarak tespiti
yapılan sular C2S1 ve C2S2 sulama suyu sınıfına giren sulardır.
63

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đşletmeye Açılmış Yeraltı Suyu Tesisleri
Ağırlıklı olarak 1970-2007 yılları arasında yoğunlaşan yeraltı suyu çalışmaları Isparta
ilinde 29 sulama kooperatifinde 169 adet işletme kuyusu açılarak 5860 ha net 6927 ha brüt
arazinin yeraltı suyundan sulanması sağlanmıştır. Isparta ilinde tespit edilmiş olan 91 hm 3 /yıl
yenilenebilir emniyetli yeraltı suyu rezervinin 37 hm 3 /yıllık kısmı fiilen çekilerek sulamakullanma
ve içmeye verilmektedir
Isparta Đli Yer altı Suyu Sulama Kooperatifleri
Tablo D.1. Isparta Đli Yeraltı suyu Sulama Kooperatif Bilgileri
S.No Kooperatif Adı
Kuyu
Kuyu
ha S.No Kooperatif Adı
Ad.
Ad.
ha
1 Merkez-SAV 8 260 16 Keçiborlu-KAPLANLI 2 55
2 Merkez-YAZISÖĞÜT 3 90 17 Keçiborlu-GÜNEYKENT 4 90
3 Merkez-ALĐKÖY 3 70 18 Keçiborlu-KILIÇ 12 445
4 Merkez-DEREGÜMÜ 5 140 19 Keçiborlu-SENĐR 20 940
5 Merkez-YAKAÖREN 2 30 20 Keçiborlu-AYDOĞMUŞ 2 40
6 Merkez-KAYI 4 105 21 Keçiborlu-MERKEZ 13 215
7 Merkez-ÇÜNÜR 7 200 22 Keçiborlu-ARDIÇLI 3 60
Merkez-BÜYÜK
3 90
8 HACILAR
23 Senirkent-MERKEZ
19 665
Merkez-KÜÇÜK
1 15
9 HACILAR
24 Sütçüler-YEŞĐLYURT
3 115
10 Merkez-GÖLBAŞI 3 180 25 Ş. Karaağaç-MERKEZ 14 550
11 Merkez-KOÇTEPE 4 100 26 Ş. Karaağaç-BEYKÖY 2 120
12 Merkez-GELĐNCĐK 3 40 27 Ş. Karaağaç-ÇĐÇEKPINAR 6 300
13 Gönen-MERKEZ 8 250 28 Yalvaç- TOKMACIK 5 280
14 Gönen-ĐĞDECĐK 1 80 29 Yalvaç-AYVALI 3 85
15 Keçiborlu-GÜMÜŞGÜN 6 250
(29 Koop., 169 kuyu, 5860 ha (net), 6927 ha (brüt))
Kaynak: DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2009
D.1.2. JEOTERMAL KAYNAKLAR
Đlimizde çıkan jeotermal kaynakların ısıl değeri çok düşük olduğu için ekonomik bir
değeri yoktur.
D.1.3. AKARSULAR
1- Isparta çayı-Gökbel
Yıllık ortalama akım: 58,42 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
2- Yenice Suyu-Aksu (Köprü ırmağı):
Antalya Köprü ırmağının menbaııdır.
Yıllık ortalama akım: 96,36 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Sorgun Barajı ve Çayköy HES
64

SU
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Yenice suyu, kurak aylarda besleniyor.
3-Aksu çayı
Yıllık ortalama akım: 389,0 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Kurak aylarda besleniyor.
4- Çaydere-Çay (Eğirdir)
Yıllık ortalama akım: 47,68 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Çaydere kurak aylarda besleniyor.
5- Sücüllü(Kuruçay) deresi(Sücüllü barajı-Giriş)- Yalvaç
Yıllık ortalama akım: 15,77 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Yalvaç (Sücüllü) barajını besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Sücüllü Deresi kurak aylarda besleniyor.
6- Pupa çayı-Senirkent köprüsü
Yıllık ortalama akım: 12,84 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Uluborlu barajı ve Eğirdir Gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Pupa Çayı kurak aylarda beslenmiyor.
7- Gelendost deresi (Avşar çayı) - Avşar köprüsü
Yıllık ortalama akım: 61,27 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir Gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Gelendost Deresi kurak aylarda beslenmiyor.
8- Değirmen deresi- Sütçüler
Yıllık ortalama akım: 58,62 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören Barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
65

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Değirmen Deresi kurak aylarda besleniyor.
9- Değirmen deresi- Selimler
Yıllık ortalama akım: 218,72 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Karacaören Barajını besliyor.
Amacı: Enerji
Suyun sınıfı:C2S1
Değirmen Deresi kurak aylarda besleniyor.
10- Hoyran deresi-Gökçeali
Yıllık ortalama akım: 9,97 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Eğirdir Gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Hoyran Deresi kurak aylarda beslenmiyor.
11- Şarkikaraağaç Deresi-Şarkikaraağaç
Yıllık ortalama akım: 32,22 hm 3
Nasıl yararlanıldığı: Beyşehir Gölünü besliyor.
Amacı: Sulama
Suyun sınıfı:C2S1
Şarkikaraağaç Deresi kurak aylarda besleniyor.
66

SU
D.1.4. GÖLLER, GÖLETLER, REZERVUARLAR
D.1.4.1. Göller
Eğirdir Gölü
Beyşehir Gölü’nden sonra Türkiye’nin 2. büyük tatlı suyudur. Eğirdir Gölü yağışlı
yıllarda kış aylarında derinliği en fazla 13.6 m’yi bulmakta; kurak yıllarda yazın 12 m’ye
düşmektedir. Eğirdir Gölü 487.76 km 2 ’lik yüzölçümü ile Türkiye’nin 4. büyük gölüdür.
Kuzey-Güney uzunluğu 50 km olan gölün, Doğu-Batı genişliği 3-15 km arasında
değişmektedir. Gölün esas kotları 914.62 m ile 918.96 m arasında değişmektedir. Suyun sınıfı
C 2 S 1 olup sulamada ve içmede kullanılmaktadır. Maksimum kot olan 918.96 m’de 4005,10
hm 3 su bulunmakta ve 487.76 km 2 alanı yüzey alanında olmaktadır. Göl çıkışındaki sular
Kovada Kanalları ile Kovada-1, Kovada-2 ve Kovada-3 elektrik santrallerine ve daha sonra da
Karacaören Barajı’na ulaşır. Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından,
gölden yararlanılarak gerçekleştirilen tarımsal sulamanın şeklinin değiştirilmesi gerekliliği
belirtilmiş, elimizdeki kaynakların en temiz ve verimli şekilde kullanılmasının bir zorunluluk
olduğu ifade edilmiştir. Đlgili kurum tarafından tarımsal amaçlı su kullanımında, salma sulama
yerine damlama sulama tekniğine geçişin sağlanması ve bu sayede mevcut duruma göre su
seviyesinde çok fazla oynamayacağı için gölün doğal yapısı daha uzun süre korunacağı
belirtilmiştir (MTA., II. Bölge Müd., Araştırma Raporu Görüşleri, 2006).
Maksimum su seviyesi
: 918,96 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 487,76 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 4005,1 hm 3
Minimum su seviyesi
: 914,62 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 431,08 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 2097,96 hm 3
Eğirdir Gölü’nün en derin yeri 13,6 metredir. Mevsimlere göre ortalama 0,6-0,7
metrelik salınımlar yapmaktadır.
Gölü besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Pupa çayı-Senirkent köprüsü 12,84
Gelendost deresi-Avşar köprüsü 61,27
Çaydere-Çay 47,68
Hoyran deresi-Gökçeali 9,97
Gölün kendi yağış havzası
Göl çıkış suları:
Adı Tahsis edilen su miktarı (hm 3 )
Cazibeli ve pompaj sulamaları 334,78 (Planlanan)
Isparta ili içme suyu
30,00 (Planlanan)
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama ve içme suyu
67

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Kovada Gölü
Eğirdir Gölü’nün güneyinde kuzey - güney doğrultusunda yer alan tektonik bir göldür.
Kovada Gölü etrafını çevreleyen ormanlar ve doğal yapısının güzelliği ile önem kazanmış ve
1970 yılında Milli Park olarak ayrılmıştır. Kovada Gölü’ne kanalla giren su bir by-pass kanalı
ile alınarak doğruca hidroelektrik santral kanalına verilmiştir. Bu sebeple göle su girdisi
azalınca göl seviyesi düşmüştür. Ayrıca gölün güney kısmındaki taban düdenlerinden de çok
su kaçakları vardır. Su kaçıran düdenler 1978 - 1980 yıllarında D.S.Đ. tarafından kapatılmıştır.
Maksimum su seviyesi
: 905,50 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 8,78 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 29,89 hm 3
Minimum su seviyesi
: 904,60 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 8,43 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 22,1 hm 3
Kovada gölünün ortalama derinliği 5,0 metredir. Mevsimlere göre ortalama 1,5
metrelik salınımlar yapmaktadır.
Gölü besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Yağış Havzası
Göl çıkış suları:
Adı Yıllık ortalama akım (hm 3 )
Kovada gölü-Çıkış 308,45
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Enerji
Gölcük Gölü
Saha yakın bir jeolojik zamanda çok önemli bir volkanizmanın merkezi olmuş ve derin
faylar boyunca çıkan lavlar büyük bir volkan konisi oluşturmuştur. Gölcük volkan konisi bir
patlama ile parçalanmış ve merkezi kesimin çökmesi ile bir kaldera meydana gelmiştir.
Havzadaki mevcut su kaynakları bu kalderayı besleyerek Gölcük Gölünü oluşturmuştur.
Gölcük Gölü ve çevresi Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 1997 yılında Turizm Merkezi ilan
edilmiştir. Kapalı bir havza olması nedeniyle içme-kullanma suyu haricinde doğal boşalımı
yoktur. Önemli beslenim kaynağı bulunmamakta olup kendi yağış havzasından
beslenmektedir.
Maksimum su seviyesi
: 1385,95 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 1,084 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 25,74 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1370,28 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,74 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 12,25 hm 3
Gölcük Gölü’nün ortalama derinliği 34 metredir. Mevsimlere göre ortalama 1,0
metrelik salınımlar yapmaktadır.
68

SU
Gölü besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Yağış Havzası -
Göl çıkış suları:
Adı Yıllık ortalama akım (hm 3 )
Isparta ili içme suyu -
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Đçme suyu
Beyşehir Gölü
Tatlı su rezervi bakımından en büyük tabii göl olan Beyşehir Gölü 730 km 2 yüzey
alanına sahiptir ve Gölün 85 km 2 ’si Isparta, 645 km 2 ’si Konya il sınırlarında kalmaktadır.
Beyşehir ilçesinin kuzeyinde, Şarkikaraağaç ilçesinin güneyinde yer almaktadır. Toros
sıradağlarının iki fay kırıklığı arasında oluşmuş olan gölün denizden yüksekliği 1124
metredir. Bu yükseklik periyodik zaman dilimi içinde max. 1126 m ye çıkmakta, min. 1121 m
ye düşerek gölde 5 m’ye yaklaşan seviye farkı meydana gelmektedir. Türkiye’nin hala
içilebilir nitelikteki en büyük su deposu olan bu göl, gölden çeşitli amaçlarla gelişigüzel su
çekilmesi nedeniyle yavaş yavaş yok olma, kirlenme ve bozulma tehlikesi ile karşı karşıya
kalmaktadır.
Maksimum işletme kotu
: 1125,50 m
Maksimum işletme kotu yüzey alanı : 722,017 km 2
Maksimum işletme kotu hacmi : 5409,9 hm3
Minimum su seviyesi
: 1121,0 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 611,161 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 2411,3 hm 3
Beyşehir gölünün ortalama derinliği 11 metredir.
Gölü Besleyen Sular:
Sarısu Deresi, Büyükçay, Köprüçay, Şarkikaraağaç suyu, Beyşehir kanalı, Eflatun çayı,
Bademli deresi ve gölün kendi yağış havzasıdır.
Amacı: Sulama
Burdur Gölü
237 km2 yüzey alanına sahip olan Burdur Gölünün 57 km2’si Isparta, 180 km2’si
Burdur il sınırları içerisinde yer almaktadır.
Maksimum su seviyesi
: 857,56 m
Maksimum su seviyesi yüzey alanı : 237 km 2
Maksimum su seviyesi hacmi : 7413,20 hm 3
Minimum su seviyesi
: 845,11 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 165,69 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 4890,02 hm 3
Burdur Gölü’nün ortalama derinliği 80 metredir.
69

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Gölü besleyen sular:
Bozçay, Suludere, Keçiborlu Deresi ve gölün kendi yağış havzasıdır.
Göl çıkış suları: Yok.
Suyun sınıfı: C4S4,C5S5
Amacı: Turizm
D.1.4.2. Đşletmede Olan Göletler
Gönen-Bağarası Göleti, Yalvaç-Hisarardı Göleti, Atabey Göleti, Yalvaç-Dedeçam
Göleti, Uluborlu-Đleydağı Göleti, Şarkikaraağaç-Örenköy Göleti, Gelendost-Balcı Göleti,
Eğirdir Barla Göleti, Şarkikaraağaç-Çarıksaraylar (Şehitler) Göleti, Yalvaç-Körküler Göleti,
Yalvaç-Çetince Göleti
Gönen-Bağarası Göleti:
Normal su seviyesi
: 1080,50 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,113 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 0,77 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1069,60 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,023 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,074 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 23,25 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Bağarası Deresi 1,535
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Bağarası göleti-Çıkış 0,74
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Gönen-Bağarası Göleti
Yalvaç-Hisarardı Göleti
70

SU
Yalvaç-Hisarardı Göleti:
: 1183,0 m
Normal su seviyesi
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,11 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,0 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1163,50 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,007 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,015 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 24,90 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Suçıkan Deresi 1,569
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Hisarardı Göleti-Çıkış 0,87
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Atabey Göleti
Normal su seviyesi
: 1051,50 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,345 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 2,30 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1036,80 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,024 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,041 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 22,50 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Kısık Deresi 2,538
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Atabey göleti-Çıkış 1,865
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Atabey Göleti
Yalvaç-Dedeçam Göleti
71

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yalvaç–Dedeçam Göleti
Normal su seviyesi
: 1277,10 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,123 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 0,99 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1269,30 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,058 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,315 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 24,30 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Kazıkboğazı Deresi 1,106
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Dedeçam göleti-Çıkış 0,912
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Uluborlu–Đleydağı Göleti
Normal su seviyesi
: 1244,40 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,093 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 0,80 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1231,0 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,022 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,069 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 26,90 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı
Yıllık Ortalama Akım
(hm 3 )
Ahır Deresi 1,272
Gölet çıkış suları:
Adı
Đleydağı göleti-Çıkış
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Sulamaya verilen su
miktarı (hm 3 )
72

SU
Uluborlu-Đleydağı Göleti
Şarkikaraağaç-Örenköy Göleti
Şarkikaraağaç–Örenköy Göleti
Normal su seviyesi
: 1259,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,202 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,61 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1250,45 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,085 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,42 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 27,50 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Gürleyik (Karakaya) Deresi 3,318
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Örenköy göleti-Çıkış 1,44
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Gelendost–Balcı Göleti
Normal su seviyesi
: 1462,5 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,178 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,345 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1452,80 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,060 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,235 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 25,0 m’dir.
73

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Börülce Deresi 1,058
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Balcı göleti-Çıkış 0,717
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Gelendost-Balcı Göleti
Eğirdir-Barla Göleti
Eğirdir-Barla Göleti
Normal su seviyesi
: 1255,50 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,152 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,40 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1246,50 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,064 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,31 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 30,65 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Dereardı Deresi 2,076
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Barla göleti-Çıkış 0,952
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
74

SU
Şarkikaraağaç–Çarıksaraylar (Şehitler) Göleti
Normal su seviyesi
: 1285,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,334 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 4,177 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1258,0 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,019 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,060 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 42,0 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Çarıksaraylar Deresi 4,538
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Çarıksaraylar göleti-Çıkış 3,471
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Şarkikaraağaç-Şehitler Göleti
Yalvaç-Körküler Göleti
Yalvaç–Körküler Göleti
Normal su seviyesi
: 1248,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,153 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,575 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1234,4 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,051 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,260 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 30,0 m’dir.
75

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Ayıöldü Deresi 2,767
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Körküler göleti-Çıkış 1,171
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Yalvaç–Çetince Göleti
Normal su seviyesi
: 1200,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,138 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,105 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1189,20 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,043 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,163 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 28,30 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Akçaşar Deresi 2,105
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Çetince göleti-Çıkış 1,170
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Yalvaç-Çetince Göleti
76

SU
D.1.4.3. Uygulama Programında veya Đnşa Halindeki Göletler
Şarkikaraağaç-Köprüköy Göleti:
Normal su seviyesi
: 1323,20 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,425 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 5,48 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1300,70 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,077 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,38 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 40,78 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Köprüköy Deresi 7,34
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Köprüköy göleti-Çıkış 4,903
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Isparta-Darıdere Göleti
Normal su seviyesi
: 1061,0 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,21 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 3,61 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1029,0 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,028 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,125 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 50,0 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Darıdere (Minasın) çayı 13,27
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Darıdere göleti-Çıkış 3,38
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama + Đçme suyu
77

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yalvaç-Kozluçay Göleti
Normal su seviyesi
: 1318,50 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,160 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 2,48 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1290,00 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,023 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,145 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 50,0 m’dir.
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Kayapınarı Deresi 4,261
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Kozluçay göleti-Çıkış 1,79
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
Şarkikaraağaç-Köprüköy Göleti Isparta-Darıdere Göleti Yalvaç-Kozluçay Göleti
D.1.4.4. Planlama Aşamasındaki Göletler
Yalvaç-Mısırlı Göleti
Normal su seviyesi
: 1066,20 m
Normal su seviyesi yüzey alanı : 0,186 km 2
Normal su seviyesi hacmi : 1,38 hm 3
Minimum su seviyesi
: 1054,20 m
Minimum su seviyesi yüzey alanı : 0,037 km 2
Minimum su seviyesi hacmi : 0,10 hm 3
Göletin talvegten yüksekliği 21,0 m’dir.
78

SU
Göleti besleyen sular:
Adı Yıllık Ortalama Akım (hm 3 )
Dereköy Deresi 5,54
Gölet çıkış suları:
Adı Sulamaya verilen su miktarı (hm 3 )
Mısırlı göleti-Çıkış 1,019
Suyun sınıfı: C2S1
Amacı: Sulama
79
Kaynak: DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2008

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
D.1.5. DENĐZLER
Isparta Đlinin denize kıyısı bulunmamaktadır.
D.2. DOĞAL DRENAJ SĐSTEMLERĐ
A. Akarsular ve Diğer Yerüstü Sular için
Tablo D.2. Đşletmedeki taşkın koruma, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri
Sıra
Taşkın Tesisinin Koruma Koruduğu Yerleşim
Taşkın Tesisinin Adı
No
Yeri (Đlçe) Alanı (ha) Yeri ve Adedi
1 Kayı Köyü T.K Merkez 1 Köy
2 Yakaören (Ilağus Köyü) T.K Merkez 1 Köy
3 Sav Kasabası T.K Merkez 90 1 Kasaba
4 Hanife Sultan Mah. T.K Merkez
5 Şehir Đçi Deresi T.K Merkez
6 B.Hacılar ve K.Hacılar T.K Merkez 42
7 Şehir Đçi Dereleri T.R.K Merkez 2 Mahalle
8 Merkez Emre ve Keçeci Mah. T.K. Merkez 2 Mahalle
9 Aksu deresi Islahı T.K Aksu 1 Đlçe
10 Anamas Bucak Mah. T.K Aksu 1 Mahalle
11 Katip Köyü T.K Aksu 1 Köy
12 Sofular Köyü T.K Aksu 10 1 Köy
13 Koçular Köyü T.K Aksu 38
14 Sofular Köyü T.R.K. Aksu 170 1 Köy
15 Yılanlı Bataklığı Kurutulması Aksu 187
16 Sevinçbey Köyü T.K Eğirdir 40 1 Köy
17 A.Gökdere Đnişdibi Mah. T.K Eğirdir 1 Mahalle
18 Ağılköy Zirai Arazileri T.K Eğirdir 1 Köy
19 Çay Dere T.K Eğirdir 20 1 Köy
20 Balkırı Köyü T.K Eğirdir 45
21 Bedre Köyü T.K Eğirdir 70
22 Gökçe Höyük (Banus) Eğirdir 300
23 Eğirdir Gölayağı Islahı T.K Eğirdir 1 100
24 Baklan Köyü T.K Eğirdir 1 Köy
25 Balkırı Köyü T.K Eğirdir 45
26 Çayköy Arazileri T.R.K Eğirdir 200
27 Eyüpler Köyü T.R.K Eğirdir 5
28 Afşar Köyü T.K Gelendost 900 1 Köy
29 Bağıllı Kasabası T.K Gelendost 1 Kasaba
30 Yaka Kasabası T.K Gelendost 130 1 Kasaba
31 Yaka Kasabası T.R.K Gelendost 130 1 Mahalle
32 Đlçe Merkezi T.K Gönen
33 Gönen Boşaltım Kanalı T.K Gönen 1 Đlçe
34 Güneykent Kasabası T.K Gönen 1 Kasaba
35 Gümüşgün Asmalı Dere T.R.K Gönen 115 1 Köy
36 Đlçe Merkezi T.K Keçiborlu 1 Đlçe
37 Orta ve Hasanbey Mah. T.K Keçiborlu 1 Mahalle
38 Kozluca Köyü T.K Keçiborlu 1 Köy
39 Senir Kasabası T.K Keçiborlu 40
40 Aydoğmuş Kasabası T.K Keçiborlu 1 Kasaba
41 Senir Ovası Yan Dereleri T.R.K Keçiborlu 114 1 Köy
42 Arak Köyü T.K Ş.Karaağaç 10 1 Yerleşim Yeri
43 Arak Köyü Deve Götüren Deresi T.K Ş.Karaağaç 1 200
44 Gedikli Köyü T.K Ş.Karaağaç 5 1 Köy
45 Deliçay-Yakaemir Köyü T.K Ş.Karaağaç 250 1 Köy
46 Çiçekpınar Kasabası T.K Ş.Karaağaç 1 Yerleşim Yeri
47 Çarıksaraylar Kasabası Deli Çay Isl.T.K Ş.Karaağaç 50
48 Çarıksaraylar Kas. Şafak ve Özdere T.R.K Ş.Karaağaç 15 1 Mahalle
49 Muratbağı Köyü T.R.K Ş.Karaağaç 88 1 Köy
80

SU
Sıra
Taşkın Tesisinin Koruma Koruduğu Yerleşim
Taşkın Tesisinin Adı
No
Yeri (Đlçe) Alanı (ha) Yeri ve Adedi
50 Çeltek Zindan Deresi T.R.K Ş.Karaağaç 33 1 Köy
51 Başköy T.K Senirkent 1 Köy
52 Gençali Köyü T.K Senirkent 15 1 Köy
53 B.Kabaca Kasabası T.K Senirkent 350 1 Kasaba
54 Uluğbey Kasabası T.K Senirkent 105
55 Senirkent Ovası Yan Deresi T.K Senirkent 303
56 Akkeçili Köyü T.R.K Senirkent 31 1 köy
57 Đlçe Merkezi T.R.K Senirkent 1 Đlçe
58 Yassıören Kasabası T.R.K Senirkent 636 1 Köy
59 Ayvalıpınar Kasabası T.K Sütçüler 50
60 Kesme Kasabası T.K Sütçüler 50 1 Kasaba
61 Karadiken Köyü Zirai Arazileri T.K Sütçüler 50
62 Đlçe Merkezi T.K Sütçüler 50
63 A.Yayla Beli Köyü T.K Sütçüler 5 1 Köy
64 Belence Köyü T.K Sütçüler 1 Köy
65 Üğollü (Pupa) Çayı Islahı T.K. Uluborlu 500 1 Đlçe
66
Uluborlu Barajı Yukarı Havza Islahı
T.R.K.
Uluborlu
1 Baraj
67
Uluborlu Kuru ve Güreşyeri Dereleri
T.R.K
Uluborlu
2 Mahalle
68 Uluborlu Şehir Çayı Deresi Uluborlu 354
69 Bağlarbaşı (Söğütdibi) T.K Yalvaç 108
70 Korukaya Köyü T.K Yalvaç 1 Köy
71 Sücüllü Kasabası T.K Yalvaç 120 1 Kasaba
72 Dedeçam Kasabası T.K Yalvaç 1 Kasaba
73 Hüyüklü Kasabası T.K Yalvaç 1 Kasaba
74 Çetince Kasabası T.K Yalvaç 300 1 Kasaba
75 Hisarardı Köyü T.K Yalvaç 30 1 Köy
76 Yalvaç Deresi Islahı T.K Yalvaç 50 1 Đlçe
77 Đlçe Merkezi T.K Yalvaç
78 Kumdanlı Çayı Islahı T.K Yalvaç 1 Kasaba
79 Körküler Kasabası Yalvaç 1 Kasaba
80 Kozluçay Kasabası T.K Yalvaç 1 Kasaba
81 Özbayat Gemen Çayı T.K Yalvaç 148 1 Kasaba
82 Kuyucak Kasabası T.K Yalvaç
83 Hisarardı Köyü Kuyucak Deresi T.K Yalvaç 46 1 Mahalle
84 Çakırcal Köyü T.K Yalvaç 7,5 1 Köy
85 Eyüpler Köyü T.K Yalvaç 1 Köy
86 Bahtiyar Köyü T.K Yalvaç 1 Köy
87 Söğütdibi Köyü T.K Yalvaç 1 Köy
88 Yalvaç Barj. Demirci Deresi T.R.K Yalvaç 1 Baraj
89 Bağkonak Kasabası T.R.K Yalvaç 19 1 Kasaba
90 Tokmacık Kasabası T.R.K Yalvaç 1 Köy
91 Yalvaç Devret Çayı T.R.K Yalvaç 174 3 Köy, 1 Baraj
92 Dedeçam-Yukarı Çamlıca Deresi T.R.K Yalvaç 285 1 Kasaba,1 Gölet
Toplam 9 228,5
72 Yerleşim Yeri
3 Baraj, 1 Gölet
B. Yeraltı Suları için
81
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Isparta Đli sınırları içerisinde 8 adet büyük ovada detaylı hidrojeolojik etüt yapıldığı
belirtilmiştir. Bu ovalar; Isparta - Merkez, Hoyran Ovası, Yalvaç Ovası, Gelendost Ovası,
Atabey Ovası, Keçiborlu Ovası, Şarkikaraağaç Ovası ve Uluborlu - Senirkent Ovalarıdır.
Ovalar toplamında ilgili kurum tarafından 91,00 hm 3 /yıl yeraltı suyu rezervi hesaplandığı
belirtilmiştir. Toplam rezervden tahsis edilen 62,80 hm 3 /yıl, tahsise göre kalan rezerv 28,2

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
hm 3 /yıl, tahsis edilenden fiilen çekilen 31,4 hm 3 /yıl olup fiili çekime göre kalan rezerv 59,6
hm 3 /yıl şeklinde açıklanmıştır. Genel olarak yeraltı suyu akiferleri serbest akiferlerdir. Su
kalitesi C 2 S 1 sulama suyu sınıfındadır. Isparta ilinde bulunan yeraltı su kaynaklarının yeri,
kapasiteleri ve nitelikleri ile ilgili bilgiler tabloda verilmiştir.
Tablo D.3. Isparta Đli Yeraltı Su Kaynaklarının Yeri ve Kapasiteleri
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
D.3. SU KAYNAKLARININ KĐRLĐLĐĞĐ VE ÇEVREYE ETKĐLERĐ
Yağmur suyu yeryüzüne indiği andan itibaren kirlilik oranında ani bir artış olur.
Hayvansal ve bitkisel artıklar, doğal ve suni gübreler, pestisitler ve mikroorganizmalar su ile
yeraltına doğru taşınır.
Suyun yüzey kısımlarındaki toprak tabakasından süzülmesi sonucunda, zemin cinsi
özelliklerine de bağlı olarak kalitesinde önemli miktarlarda artış olur. Askıdaki maddelerin
tamamına yakını topraktaki süzülme yoluyla uzaklaşır. Bunun sonucunda mikroorganizmalar
büyük ölçüde azalırken, suyun karbondioksit miktarı artar, oksijen miktarı ise azalır.
D.3.1. YERALTI SULARI VE KĐRLĐLĐK
Bölgedeki (Eğirdir-Burdur Gölleri arası) yeraltı suları Ca-HCO 3 tipi sular olarak
sınıflandırılabilir. Eğirdir Gölü suları da yöredeki yeraltı suları ile yakın özelliklere sahip
olup, Ca-Mg-HCO 3 tipi sular olarak tanımlanabilir. Eğirdir Gölü suları 630 mg/L’ye kadar
olan iyon konsantrasyonu nedeni ile iyi kalitede, içilebilir sular sınıfına girmektedir.
Burdur Gölü kapalı bir havzadır, yani gölün dışarıya akışı yoktur ve gölü besleyen
önemli bir akarsu da bulunmaz. Bu nedenle Burdur Gölü suları yüksek buharlaşma oranı
dolayısıyla çok yüksek miktarda çözünmüş iyon konsantrasyonuna sahiptir. Burdur Gölü
suları içilemez kalitede sular sınıfına girmektedir ve Na-Mg-(Cl)-SO 4 -HCO 3 tipi sulardır.
Burdur Gölü çevresindeki yeraltı suları ise yine Eğirdir Gölü yeraltı suları ile benzerlik
göstermekte olup Ca-HCO 3 tipi sulardır (Altınkale, 2001).
Yeraltı suyu kirlenmesinin en büyük sebebi, evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan
alıcı ortamlara verilmesidir. Katı, sıvı ve gaz atıklar alıcı ortama verildikten sonra; iklim
durumuna, toprağın yapısına, yeryüzü şekline, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı
sularına karışır.
Ayrıca zirai mücadele ilaçlarının aşırı ve bilinçsiz kullanımı önemli bir kirlilik
sebebidir. Kanalizasyon sisteminin bulunmadığı yerlerde, tuvalet çukurlarından ve
82

SU
gübrelerden sızan kirli sular yeraltı suyuna karışarak, özellikle yaz aylarında ölümlere yol
açan bulaşıcı hastalıklara sebep olmaktadır.
D.3.2. AKARSULARDA KĐRLĐLĐK
Akarsular; küçük dereler, yağmur, kar ve kaynak sularıyla beslenirler. Kanalizasyon
suları, fabrika atıkları ile havayı kirleten etkenlerin yağmur ve yüzey akışlarıyla taşınması,
tarımsal faaliyetler sonucu oluşan pestisit ve gübre gibi kimyasal atıklar, akarsuları kirleten
başlıca etkenlerdir. Akarsular ve okyanuslar belli bir seviyeye kadar olan kirliliği arıtma
özelliğine sahiptir. Bu sınır aşıldığında suda aşırı kirlilik ve bozulma başlar. Akarsuların bazı
etkenlerle kirlenmesi sonucu akarsularda mevcut olan ekolojik denge bozulmakta, bitkiler ve
hayvanlar olumsuz yönde etkilenmektedir.
Isparta Çayı
Isparta Çayı; Dere Mahallesi üstünde Karakaya mevkiinden gelen ve yöre halkı
tarafından Beldibi Çayı ve Andık Deresi olarak adlandırılan dere ile Gökçay mevkiinden
gelen derenin birleşerek Isparta şehir merkezinden geçtikten sonra Darıderesi ile Sav
Kasabasında birleşerek Antalya Yolu güzergahı boyunca akışını devam ettirip Karacaören
Baraj Göllerine ulaşmaktadır.
Isparta Çayı kirlilik etkenlerinden en önemlisini Isparta Deri Organize Bölgesi
atıksuları oluşturmaktadır. Daha önce Đl merkezine bulunan deri işletmecileri Minasın
mevkiinde bulunan Yeni Deri Organize Sanayi Bölgesine 2009 yılında taşınmışlardır. Ancak
yeni sanayi bölgesinin alıcı ortamı da yine Isparta Çayı vasıtası ile Karacaören Baraj
Gölleridir. Sanayi Bölgesine ait Atıksu Arıtma Tesisi projesi Çevre ve Orman Bakanlığınca
onaylanmış olup Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca inşaat ihalesine çıkılacaktır.
Isparta Çayı Güzergahında 5 adet mermer işletmesi bulunmaktadır. Hepsinin çökeltim
siloları mevcut olup mermer yıkama suları tekrar tesiste kullanılmaktadır. Çaya atıksu deşarjı
yapılmamaktadır. Arıza durumlarında geçmiş yıllarda çaya atıksu deşarj yapıldığı
gözlemlenmiş olup yapılan denetimlerle işletmeler kontrol altına alınmıştır.
Isparta-Antalya karayolu güzargahında bulunan Sav Kasabası atıksuları da Isparta
çayına deşarj edilmektedir. Sav Belediye Başkanlığınca yaptırılmış olan Atıksu Arıtma Tesisi
Projesi Valiliğimizce onaylanmış olup Belediyesince inşaatın yapılabilmesi amacıyla
Bakanlığımıza finans talebinde bulunulmuştur.
Ayrıca Isparta Belediyesi Atık Su Arıtma Tesisi çıkış suları Isparta çayına
verilmektedir. Söz konusu tesise 30.09.2005 tarihinde 5 yıl geçerli Deşarj Đzin Belgesi
verilmiştir. Son yıllarda maksimum kapasite ile çalışan tesiste sıksık by-pass (tahliye )
işlemleri yapıldığından çıkış sularının deşarj edildiği kanalda, Isparta çayında ve Karacaören
Baraj Göllerinde kirliliğe neden olmuştur. 22 Temmuz 2009 tarihinde tesisin 2. kademe
kapasite artışı yapılarak ilave tesisler de işletmeye alınmıştır. Tesisin kapasitesi 38.000
m 3 /gün’den 60.000 m 3 /gün’e çıkarılmıştır.
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan 3 aylık periyotlarda numune alınarak
çeşitli noktalarda analizler yapılmaktadır. Isparta Çayı Dereboğazı Akım Gözlem
Đstasyonunda 2003 ve 2008 yılları arasında 3 aylık periyotlarda alınan numune analizleri
aşağıda verilmiştir.
83

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.4. Isparta Çayı Dereboğazı Analiz Sonuçları Ortalamaları
Isparta Çayı Dereboğazı
Parametre
Birim
Numune Alım Yılları
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Debi m 3 /sn 1,59 2,79 1,06 1,81 0,301 1,193
Su Sıcaklığı
o C 15,50 13,50 15,50 9,00 16,6 15,5
PH 7,90 8,55 8,10 8,10 7,9 8,05
Elektriksel Đletkenlik (25 0 C) mhos/cm 676,25 572,00 726,25 690,50 1204 749,25
Toplam Çözünmüş Katılar mg/lt 432,75 366,00 462,25 442,00 836 479,75
Askıdaki Katılar mg/lt 67,00 24,00 102,50 93,50 173 48,75
Bulanıklılık SiO 2, JTU,NTU 22,75 104,50 93,00 178 23,75
Renk Pt – Co 8,75 25,00 17,50 130 28,75
Bikarbonat mg/lt CaCO 3 272,38 227,13 283,63 312,75 415 280,38
Karbonat mg/lt CaCO3 4,25 19,00 3,60 7,20 0 7,5
Klorür mg/lt 58,03 28,00 45,02 44,31 105 53,53
Amonyak Azotu mg/lt 5,70 1,97 5,48 8,16 1,283 1,517
Nitrit Azotu mg/lt 0,55 0,27 0,49 0,14 0,066 0,240
Nitrat Azotu mg/lt 1,47 1,46 1,01 0,38 0,15 0,28
Çözünmüş Oksijen mg/lt 6,99 9,80 7,38 11,85 3,2 6,73
Permanganat Değeri mg/lt 10,04 7,48 16,69 18,52 39,8 23,6
BOI mg/lt 16,00 16,75 25,50 23,00 90 44,5
Toplam Sertlik mg/lt,CaCO 3 245,25 240,25 263,25 294,50 275 243,5
Orta - Fosfat mg/lt 2,69 2,83 9,58 6,91 13,20 5,57
Sülfat mg/lt 57,53 22,53 41,20 22,25 21,8 33,18
Sodyum mg/lt 56,80 29,05 51,76 38,53 130 65.55
Potasyum mg/lt 4,03 3,25 9,16 8,19 21,72 9,85
Kalsiyum mg/lt 62,15 63,10 61,87 63,43 46,6 56.95
Magnezyum mg/lt 21,88 20,13 26,47 33,14 38,8 26,55
KOI mg/lt 20,94 25,66 33,58 40,20 158 67,55
Toplam Kjeldahl Azotu mg/lt 13,60 6,19 6,61 6,56 20 6,25
Florür mg/lt 0,00 0,00 0,00 0,00 00
Bor mg/lt 0,08 0,14 0,11 0,19 0,82 0,32
Çinko mg/lt 0,00 0,00 0,00 0,00 00
Toplam fosfat mg/lt 0,00 1,69 0,00 0,00 00
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008- DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2009
D.3.3. GÖLLER, GÖLETLER VE REZERVUARLARDA KĐRLĐLĐK
Göl kirlenmesinin ana unsurları akarsular ve atmosferik olaylardır. Akarsularla taşınan
çözünmüş ve askıdaki maddelerin önemli miktarı erozyon ve kimyasal çözünme sonucu
oluşur. Ayrıca asit yağmurları da kirliliği artırmaktadır. Göle karışan kirleticilerin büyük bir
kısmı akarsular, endüstriyel atıklar ve drenaj yoluyla taşınmasına karşılık, atmosferle kirliliğin
taşınması da son derece önemlidir. Havadaki kirleticilerin yağışlar ve rüzgar gibi atmosferik
etkenlerle uzun mesafelere taşınması ve yerüstü sularına karışması sonucu su kirliliği
meydana gelmektedir.
Đl genelinde yüzeysel su kaynaklarının kirlenmesine sebep olan en önemli unsurlar,
gerek evsel kullanımlar gerekse sanayi tesislerinin kullanımları sonucu oluşan evsel ve
endüstriyel nitelikli atık suların herhangi bir arıtım işlemine tabi tutulmadan yüzeysel su
kaynaklarına verilmesidir. Ayrıca tarım alanlarında aşırı gübreleme sonrasında yağışlarla
84

SU
yeraltı sularına ve yüzeysel su kaynaklarına azot ve fosfat taşınması da gölün su kalitesini
olumsuz etkileyebilmektedir.
D.3.3.1. Eğirdir Gölü ve Kirlilik
Eğirdir Gölü Beyşehir Gölü’nden sonra Türkiye’nin 2. büyük tatlı su Gölü olup, içme–
kullanma suyu ve sulama suyu amaçlı kullanılmaktadır.
Eğirdir Gölünü tehdit eden en önemli kirlilik kaynağı Yalvaç Đlçesi’nde bulunan deri
işletmeleridir. Söz konusu işletmeler ilkel şartlarda ve yerleşim biriminin içinde faaliyetlerini
çok uzun yıllardır sürdürmektedirler. Küçük Deri Sanayi Sitesi olarak yer seçimi yapılan yeni
yerlerine biran önce taşınmaları gerekmektedir. Burada sadece deri işletmelerine ait alıcı
ortam deşarj standartlarını sağlayacak şekilde bir arıtma tesisi yapmaları ya da Yalvaç
Belediyesi Biyolojik Arıtma Tesisinin yanına, yeri ve projesi mevcut olan Kimyasal Arıtma
Tesisinin de yapılarak Belediye Atıksu Arıtma Tesisine bağlanması gerekmektedir. Söz
konusu alternatiflerinin değerlendirilerek ekonomik ve/veya teknik açıdan uygun olanının bir
an önce yapılarak faaliyete geçirilmesi gerekmektedir.
Eğirdir Gölü Su Toplama Havzasında Eğirdir, Uluborlu, Senirkent, Gelendost ve
Yalvaç olmak üzere 5 adet Đlçe bulunmaktadır. 22 adet belde belediyesi ve 54 adet köy
yerleşim birimi ile birlikte havzada toplam 81 adet yerleşim birimi bulunmaktadır. Bunlardan
Eğirdir ve Yalvaç Đlçesine ait Atıksu Arıtma Tesisi mevcuttur. Ayrıca Đl Özel Đdaresi
tarafından bazı köylerde Doğal Arıtma Tesisi uygulamaları yapılmaktadır.
Eğirdir Gölü Havzası için Bakanlığımızca Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 16.
maddesi gereğince Özel Hüküm hazırlanması çalışmaları TUBĐTAK’a verilmiştir. 13 ayda
bitirilmek üzere 2009 yılı Ağustos ayında sözleşme imzalanmıştır. Söz konusu Özel Hüküm
kapsamınca havzada bulunan bütün yerleşim birimleri için Arıtma tipleri önerilecektir.
Gölü besleyen en önemli su kaynakları, Çaydere, Pupa çayı, Gelendost (Avşar çayı)
deresi ve Hoyran deresi ve Aksu çayıdır. Bu dereler vasıtasıyla evsel nitelikli kirliliğin
Eğirdir Gölüne ulaşması sözkonusudur. Bu nedenle Özel hüküm çalışmaları tamamlanır
tamamlanmaz havza için belirlenencek olan arıtma tesisi projelerinin bir an önce hayata
geçirilmesi önem taşımaktadır.
Eğirdir Gölü etrafında bulunan yerleşim birimlerinde özellikle Eğirdir Đlçesinde
konumu itibarı ile mutlak koruma alanlarını ihlal eden yapılaşmalar görülmektedir. Eğirdir
ilçesi, etrafındaki dağlarla göl arasına sıkışmıştır. Bu nedenle Çevre Kanunu çıkarılmadan
önce yerleşik düzene geçmiş olan küçük yerleşim birimleri, Çevre Kanunun çıkarılması
sonrası Eğirdir Gölü etrafındaki mutlak koruma veya kısa mesafeli koruma alanları içerisinde
kalmıştır. TÜBĐTAK tarafından hazırlanmakta olan Özel Hüküm çalışmaları ile Göl
etrafındaki yapılaşma çalışmaları da değerlendirilecektir.
Eğirdir Gölü’nde tek kirlilik kaynağı evsel ve endüstriyel olmayıp, göl havzasında
yoğun bir şekilde yapılmakta olan meyvecilik üretiminden kaynaklanan zirai kirlilik de söz
konusudur. Hatta zirai kirlilik evsel kirlilikten daha önemli boyutlardadır.
D.3.3.2. Kovada Gölü
Isparta Đli’nin diğer bir önemli yüzeysel su kaynağı olan Kovada Gölü, eşsiz
güzellikleriyle dikkat çeken bir milli parktır. Kovada Gölünün su kalitesi dış etkiler nedeniyle
bozulmaktadır. Gölün su kalitesinin bozulmasında en önemli kirletici kaynak Kovada
Kanalıdır. Eğirdir ilçesi yerleşim birimine ait evsel ve endüstriyel kaynaklı atıksuların
arıtıldığı arıtma tesisi çıkış suları Kovada Kanalı’na deşarj edilmektedir. Eğirdir Belediyesi
Atıksu Arıtma Tesisinde normal sezonda Đlçenin evsel nitelikli atıksularını arıtmada fazla
85

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
sorun yaşanmamaktadır. Ancak Đlçede bulunan 2 adet meyve suyu fabrikasının yoğun olarak
çalıştığı dönemlerde tesisin çalışma düzeni bozularak verim standartların altına düşmektedir.
Bu da Kovada Kanalında kirliliğe sebep olmaktadır. Bu nedenle Eğirdir Đlçesi ile birlikte Đki
adet meyve suyu fabrikasının da atıksularını arıtacak şekilde mevcut arıtma tesisinde ilave ve
revizyon projesi hazırlatılmış olup proje Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylanmıştır.
Belediyesince ilgili fabrikalarında katılımı ile inşaat yapımına geçimle aşamasındadır.
Kovada Kanalı mevkiinde bulunan soğukhava depoları kapalı devre çalışmakta olup,
kanala herhangi bir atıksu deşarjı sözkonusu değildir. Ancak sezon başlangıcında fabrikada
yaptıkları bakım ve temizlik döneminde yüzey yıkama suları ile kanalda kirliliğe sebep
oldukları gözlenmektedir.
Eğirdir Đlçesi’nde özellikle Boğazova bölgesinde tarımsal faaliyetlerini gerçekleştiren
çiftçilerin, ilaçlama çalışmaları sonrası boşalan ilaç kutularını gelişi güzel Kovada kanalına
atmaları kanalın kirlenmesine neden olmaktadır.
D.3.3.3. Beyşehir Gölü
Đçme-kullanma suyu ve sulama suyu amaçlı kullanılan ve ülkemizin önemli
göllerinden biri olan Beyşehir Gölünün bir kısmı Isparta ili sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Yerleşim birimlerinden kaynaklanan evsel nitelikli atık suların arıtılmadan Gölü besleyen
derelere verilmektedir. Özellikle Şarkikaraağaç ilçesi, Çarıksaray, Çiçekpınar ve Göksöğüt
beldeleri ve Fakılar köyü kanalizasyonları doğrudan veya dolaylı olarak herhangi bir artıma
işlemine tabi tutulmadan, Beyşehir Gölünü besleyen Deliçaya verilmektedir. Mevsimsel
şartlar ve derenin debisine bağlı olarak, bu kirlilik, içme ve kullanma suyu rezervuarı olan
Beyşehir Gölü’ne ulaşabilmektedir.
D.3.3.4. Burdur Gölü
Uluslar arası öneme sahip bir sulak alan olan Burdur Gölünün bir kısmı Đlimiz sınırları
içinde kalmaktadır.
Isparta Đli Gönen Đlçesi’nde bulunan Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi
(SDOSB), Burdur Gölü havzasında yer almaktadır. SDOSB de tekstil, mobilya, madeni eşyamakina,
taş, toprak grubu, gıda, plastik ve kereste gibi sektörlere ilişkin sanayi tesisleri
bulunmaktadır. SDOSB’nin fiziksel, kimyasal, biyolojik ve kum filtreli ileri arıtım
teknolojisine sahip atık su arıtma tesis mevcut olup, 2003 yılının Aralık ayında işletmeye
alınmıştır. Söz konusu atık su arıtma tesisi 4000 m 3 /gün kapasiteli olup, mevcut durumda 700
m 3 /gün debisinde atık su oluşmaktadır. Söz konusu tesise 29.07.2008 tarihinde 5 yıl süreli
Deşarj Đzin Belgesi verilmiştir. Atık su arıtma tesisinden çıkan arıtılmış sular aşamalı olarak
kuru dere yatağına deşarj edilmektedir.
Ayrıca Havza’da, Isparta Süleyman Demirel havalimanı yer almakta olup, sözkonusu
limanın evsel nitelikli atıksuları için paket arıtma tesisi bulunmaktadır. Söz konusu tesisie
28.02.2008 tarihinde 5 yıl süreli Deşarj Đzin Belgesi verilmiştir. Tesisten çıkan arıtılmış
atıksular su toplama kanalına verilmektedir.
Keçiborlu Đlçesi’nde bulunan gülyağı fabrikaları yıl içinde sezonluk çalıştıklarından
(30-40 gün) atıksuları için arıtma tesisi yaptırılmamıştır. Sözkonusu tesislerin atıksularının
sızdırmasız havuzlarda biriktirilerek sezon sonunda buharlaşmadan arta kalan kısmın
vidanjörlerle arıtma tesisine işletmeci tarafından taşınması sağlanmaktadır.
86

SU
D.3.4. DENĐZLERDE KĐRLĐLĐK
Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrili olduğundan deniz kirliliği hayati önem
taşımaktadır. Denizlerin taşımacılık ve turizm amacıyla kullanılması, evsel, endüstriyel
atıkların arıtılmadan veya kısmen arıtılarak denize verilmesi, deniz kazaları sonucu meydana
gelen petrol akıntıları, akarsulardan denizlere ulaşan tarımsal atıklar, kirlenmeyi meydana
getiren başlıca etkenlerdir. Deniz kirliliğine sebep olan atıklar belirli bir zamanda, bir
bölgedeki kirlenme yoğunluğuna bağlı olarak insan sağlığına ve çevreye olumsuz yönde etki
etmektedir. Isparta ilinin denizle bağlantılı hiçbir noktası bulunmamaktadır.
D.4. SU VE KIYI YÖNETĐMĐ STRATEJĐ VE POLĐTĐKALARI
Isparta Đl ve Đlçe merkezleri ile beldelerinin altyapı kanalizasyon ve arıtma tesisi
durumları ile deşarj yerleri aşağıda verilmiştir.
Đlçe
Tablo D.5. Belediyelerin Kanalizasyon ve Arıtma Tesisi Durumları ve Deşarj Yerleri
Belediye
Kanalizasyon
Durumu
Arıtma
Tesisi
Durumu
Kanalizasyon Deşarj Noktası
Var (%) Yok Var Yok
Aksu Aksu % 90 X Aksu deresi
Yakaafşar % 80 X Erenler mevkiindeki 4 kademeli fosseptik çıkışı Koca
dereye veriliyor
Atabey Atabey % 100 X Akçay deresi
Đslamköy % 100 X Akçay deresi
Gelendost Gelendost % 60 X -
Bağıllı % 90 X Sızdırmalı fosseptik
Yaka X X Fosseptik
Gönen Gönen % 85 X Arıtma tesisleri için tahsis edilen alandaki büyük
ölçekli hendeklere
Güneykent % 80 X Güssüm Dere ile birleşerek Kalburcu mevkiine
veriliyor
Eğirdir Eğirdir % 95 X Kovada Kanalı
Barla % 65 X Fosseptik
Gökçehüyük % 80 X Banus deresi
Sarıidris % 95 X Düden mevkii
Keçiborlu Keçiborlu % 95 X Çayıryolu deresi
Aydoğmuş % 95 X Đshak Deresi
Kılıç % 100 X -
Senir % 75 X -
Đncesu % 90 X Sel deresi
Sütçüler Sütçüler % 70 X Ardıçtarla mevkiinde kuru dere yatağı (ayrıca 120
haneli Başköz mahallesi ferdi fosseptiklere veriyor)
Ayvalıpınar % 80 X Aksu Köprü Çayı
Kasımlar X X Fosseptikler
Kesme X X Fosseptikler
Şarkikaraa
ğaç
Şarkikaraağaç X Deliçay (Karaçayır Mevkiinden veriliyor)
Çarıksaraylar % 80 Deliçay
Çiçekpınar % 30 X Deliçay
Göksöğüt % 35 X Deliçay
Senirkent Senirkent X
Büyükkabaca % 95 X Pupa çayı
Yassıören % 80 X Topraklı mevkiinde çukur arazi + fosseptik
Ulubey Var Popa çayı
Yenişarbademli
Yenişarbademli % 65 X Fosseptik sonrası düden yapılarına veriliyor
87

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đlçe
Belediye
Kanalizasyon
Durumu
Arıtma
Tesisi
Durumu
88
Kanalizasyon Deşarj Noktası
Var (%) Yok Var Yok
Uluborlu Uluborlu X Pupa çayı
Yalvaç Yalvaç X -
Bağkonak % 90 Çamlıca mevkii
Çetince % 90 Öz dere
Dedeçam % 80 Kuruçay
Hüyüklü % 70 Eğirler mevkiinde Yalvaç deresi veriliyor
Kozluçay % 90 Cevizli deresi ( Çayaltı Mevkiinden veriliyor)
Tokmacık % 90 X Ahmetkuyusu Mevkiindeki toplama çukuru
Körküler Var Kızıller mevkiinde dere yatağına veriliyor
Özgüney % 90 X Taşoluk-Arpalık Mevkiindeki dere yatağına
Kuyucak % 90 Kuruçay
Özbayat % 60 Çay deresi
Sücüllü Var Yalvaç deresi
Yukarıkaşıkara % 90 -
Isparta Isparta % 100 X Isparta Çayı
Büyükgökçeli % 100 X Fosseptik
Sav % 98 X Isparta çayı (Yarbaşı mevkiinden veriliyor)
Tablodan da görüleceği üzere Yalvaç, Eğirdir ve Isparta belediyeleri dışındaki
belediyelerin atık suları herhangi bir arıtma işlemine tabi tutulmadan yüzeysel su
kaynaklarına ve boş arazilere verilmektedir. Bu da hem atık suların verildiği derelerin hem de
bu derelerin beslediği Eğirdir Gölü, Kovada Gölü, Burdur Gölü ve Beyşehir göllerinin
kirlenmesine neden olmaktadır.
2872 Sayılı Çevre Kanunu ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince
Đlimizde bulunan bütün Belediyelerden atıksu arıtma tesislerini yapmaları hususunda Đş
Termin Planları alınmıştır. Bakanlığımızca Biyolojik Atısu Arıtma Tesisi yapmak isteyen
Belediyelere nüfuslarına uygun olarak Tip projeler verilmektedir.
Ayrıca Eğirdir Gölü Havzası için Bakanlığımızca Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği
16. maddesi gereğince Özel Hüküm hazırlanması çalışmaları TUBĐTAK’a verilmiştir. 13
ayda bitirilmek üzere 2009 yılı Ağustos ayında sözleşme imzalanmıştır. Söz konusu Özel
Hüküm kapsamınca havzada bulunan bütün yerleşim birimleri için Arıtma tipleri
önerilecektir.
Bütün bu çalışmaların yanısıra; 17.05.2005 tarihinde, 25818 Sayı ile yayınlanan Sulak
Alanların Korunması Yönetmeliğinin 5. Maddesine istinaden Müdürlüğümüzce “Eğirdir Gölü
Yönetim Planı” hazırlanması düşünülmüştür. Bu konu öncelikle Valilik ve Đl Genel
Meclisinde değerlendirilmiştir ve Kasım 2006 tarihinde “Eğirdir Gölü Yönetim Planı”
çalışmalarına başlanmıştır.
Đl Çevre Orman Müdürlüğü’nün koordinatörlüğünde Đl bazında ilgili kamu kurum ve
kuruluşları (Tarım Đl Müdürlüğü, DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Đl Müdürlüğü,
Eğirdir Belediyesi, Eğirdir Su Ürünleri Araş. Enstitüsü) ile Süleyman Demirel
Üniversitesi’nin ilgili fakültelerinden (SDÜ Ziraat Fakültesi, SDÜ Çevre Müh. Bölümü, SDÜ
Orman Fakültesi, SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi, SDÜ Fen-Ed. Fakültesi Biyoloji
Bölümü) oluşan bir çalışma grubu oluşturularak çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
Đlk olarak yerel halk ve kamu kurumları, Eğirdir Gölü ve göl yönetim planlamaları
konusunda bilgilendirilmiştir. Odak gruplar olan, göl çevresinde yer alan ilçelerin köy
muhtarları, balıkçı kooperatifleri seçilerek eğitim ve bilgilendirme çalışmalarına devam
edilmiştir.

SU
Alanında uzman olan çalışma grubu üyeleri tarafından, anket çalışmaları, zonlama
çalışmaları, su ve toprak örneklemesi ve analizleri gibi çeşitli çalışmalar da
gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmalar sonucunda 6 ideal hedef, 13 faaliyet hedefi ve 49 faaliyet belirlenmiştir.
Plan dahilinde belirlenen ideal hedefler aşağıda sıralanmıştır;
• gölde kirliliğin azaltılması,
• göldeki balıkçılığın sürdürülebilirliğinin sağlanması,
• göl çevresindeki turizm faaliyetlerinin eko turizm şeklinde sürdürülebilirliğinin
sağlanması,
• göl çevresinde yapılan tarımın ve hayvancılığın optimum şartlarda
sürdürülebilirliğinin sağlanması,
• göl çevresindeki yaban hayatının ve orman ekosisteminin sürdürülebilirliğinin
sağlanması,
• göl havzası hakkındaki bilgilerin paylaşılması.
27.03.2008 tarihinde Ulusal Sulak Alan Komisyonu (USAK) tarafından “Eğirdir Gölü
Yönetim Planı” onaylanmış ilgili kurum ve kuruluşlara plan kararları ve sorumlulukları çeşitli
tarihlerdeki yazılarımızla duyurulmuştur.
“Eğirdir Gölü Yönetim Planı”nı bugün değerlendirdiğimizde, plan dahilinde belirlenen
6 ideal hedefe ulaşabilmek için yapılması gereken, 49 faaliyetten 42 tanesine (buda yaklaşık
faaliyetlerin %86’sını ifade eder) başlandığı göz önüne alınırsa planın oldukça gerçekçi
olduğu sonucuna varılabilir.
D.5. SU KAYNAKLARINDA KĐRLĐLĐK ETKENLERĐ
Üç tarafı denizlerle çevrili olan ve çok sayıda yerüstü ve yeraltı su kaynaklarının
bulunduğu ülkemizde sular, evsel ve endüstriyel atıklarla kirlenmektedir. Bu atıkların
arıtılmadan su yataklarına verilmesi, katı atıkların düzensiz olarak alıcı ortama bırakılması,
ayrıca bilinçsizce yapılan zirai ilaçlama ve gübrelemeden dolayı yerüstü suları kirlenmektedir.
Sanayinin çevre üzerindeki olumsuz etkisi diğer faktörlerden çok daha fazladır. Sanayi
kuruluşlarının; sıvı atıkları ile su kirliliğine, buna bağlı olarak gelişen toprak ve bitki örtüsü
üzerinde aşırı kirlenmelere sebep olduğu ve doğa tahribine yol açtığı bilinmektedir. Ayrıca
son yıllarda sanayi ve teknolojinin hızla gelişmesi sonucu köyden kente göç olayı artmış, bu
durum hızlı ve düzensiz yapılaşmaya yol açmıştır.
Zirai mücadele için yapılan ilaçlamalarda, havadaki ilaç zerrelerinin rüzgarla sulara
taşınması veya tarım ilaçları üretimi yapan fabrikaların atıklarının su kaynaklarına arıtılmadan
verilmesi sebebiyle sular kirlenmektedir.
Diğer yandan kimyasal gübrelerin bilinçsizce ve aşırı kullanımı da zamanla toprağı
çoraklaştırmakta, bunun sonucunda hem toprağın verimi düşmekte, hem de yeraltı sularına
sızması ve yüzey su akışlarıyla birlikte yerüstü sularına karışması neticesinde su kirliliğine
sebep olmaktadır.
Yer altı su kirliliğini oluşturan etmenler fosseptik çukurlar, kanalizasyon, katı artık
iyonları, doğal ve yapay gübreler, tarım ilaçları, endüstriyle atılan metaller, fenoller ya da
radyoaktif maddeler gibi çevre ortamına kontrolsüz verilmesi halinde su kaynaklarına ulaşma
olasılıkları vardır.
Yüzeysel suların kirlenmesine neden olan kaynaklar: Evsel, endüstriyel ve tarımsal
olarak gruplandırabiliriz.
89

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Evsel Atıklar: Suyun evlerde yanlış kullanımı sonucu suyla beraber ortaya çıkan
organik madde, deterjan, mikroorganizma, azot ve fosfor gibi bileşenleri içeren sulardır.
Organik Madde: Evsel atıklar büyük bir organik kirlilik taşımaktadır. Ayrışma olayı
sırasında sudaki diğer canlılar içinde gerekli oksijen tüketilir.
Endüstriyel Atıklar: Her türlü endüstriyel atığın suya boşaltıldığı yerden itibaren
etkilerini göstermeye başlar. Özellikle endüstri sanayinin yanlış yerde kurulması ve kurulan
fabrikaların filtrasyonsuz (süzgeçsiz) artıklarının suya boşaltılması.
D.5.1. TUZLULUK
Tüm inorganik tuzlar suda çözünmektedir. Sularda doğal olarak en sık rastlanan tuzlar,
kalsiyum, sodyum bikarbonat, sülfat ve klorürlerdir. Çeşitli tuzların sudaki çözünürlüğü
önemli değişimler göstermektedir. Evsel ve endüstriyel atıksuların yüzeysel sulara deşarjı
sonucunda bu sulardaki klorür, sülfat, nitrat ve fosfat derişimleri yükselir. Söz konusu
atıksular alıcı ortamlara diğer bazı toksik maddeleri de taşımaktadır.
D.5.2. ZEHĐRLĐ GAZLAR
Sularda bulunan başlıca gazlar H 2 , N 2 , CH 4 , O 2 , H 2 S, SO 2 ve NH 3 ’dür.Sularda
çözünen gazların cinsi ve miktarı bölgelere, sıcaklığa ve suyun doygunluk derecesine bağlı
olarak değişmektedir. Sularda çeşitli gazların doygunluk derecesi sıcaklığın azalmasıyla
birlikte artmaktadır. H 2 S suda çok iyi çözünen bir gaz olup, anaerobik koşullarda organik
maddenin parçalanması sonucu oluşmaktadır. Kuvvetli bir solunum ve enzim zehiridir.
pH’daki artışla birlikte zehir etkisi azalır. Balıklar için zehirlilik sınırı 16 mgSO 2 /L
civarındadır. Suda ayrıca HCl varsa bu sınır 0.5 mgSO 2 /L’ye kadar düşmektedir.
D.5.3. AZOT VE FOSFORUN YOL AÇTIĞI KĐRLĐLĐK
Yüzeysel sulardaki azot, temel olarak doğal, evsel, endüstriyel, tarımsal kaynaklardan
meydana gelmektedir. Gerek canlı bünyesinde, gerek ölü organizmalarda gerekse besin
maddelerinde bulunan azot, doğada azot döngüsü içinde sürekli dinamik bir haldedir. Evsel
atık suya kişi başına 8-15 g/gün azot katkısı bulunmaktadır. Endüstriyel tesislerden endüstri
türüne bağlı olarak önemli miktarda azot, su ortamına verilmektedir. Azot yükü veren başlıca
endüstri kuruluşları gübre, nitroselüloz, gıda, deri, bira ve su endüstrileri ile mezbahalardır.
Nitrat iyonları topraktan kolaylıkla yıkanarak suya geçmekte, böylece tarımsal drenaj suyu
içerisinde önemli miktarda nitrat iyonu bulunmaktadır. Đçme suyu temini amacıyla
kullanılacak yüzeysel sularda amonyum konsantrasyonunun 0.2-1.5 mg/L arasında olması
gerekmektedir. Đçme sularında 4.5 mg/L’yi aştığında sağlık problemleri ortaya çıkmaktadır.
Amonyak suda yaşayan canlılar üzerine zehir etkisi yapmaktadır.
Sularda fosfor çeşitli fosfat türleri şeklinde bulunur ve gerek doğal sularda ve gerekse
su ve atıksu arıtımında çok sayıda reaksiyona girmektedir. Fosfor nedeniyle ortaya çıkan su
kirlenmesinin %83’ü endüstriyel ve evsel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Evsel
atıksulardaki fosfatların ise %32-70’i deterjanlardan kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla tarımsal
kaynaklı fosfor kirlenmesi diğer kaynaklara göre daha azdır. Aşırı fosfor konsantrasyonu
akarsu, göl ve denizlerde ötrofikasyona yol açmaktadır. Temizlik malzemeleri (deterjan vb)
bulunan polifosfatlar veya fosfor bileşikleri, suyun yüzey gerilimini değiştirerek (köpük
oluşumu) biyolojik olayları olumsuz yönde etkileyebilir.
90

SU
D.5.4. AĞIR METALLER VE ĐZ ELEMENTLER
Zehir etkisi yaratan maddeler eser miktarlarda bulunsalar bile hastalıklara ve ölümler
yol açabilir. Çok düşük konsantrasyonlarda toksik etki yapan bu maddeler; Ag, As, Be, Cd,
Cr, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, Zn gibi elementler oluşturmaktadır.
Bor; sularda borik asit veya sodyum borat şeklinde bulunmaktadır. Boraksın
toksisitesi balıklar için 3-7 mg/L’dir.
Mangan ve Demir ağır metaller arasında toksisitesi en az olanlardır.
Demir hidroksit 1mg Fe/L’de balıklar için toksit etkiye sahiptir.
Nikel’in balıklar için zararlılık sınırı 1-1.5 mg/Ldir.
Krom atıksularda hem katyon hem de anyon formunda bulunmaktadır. Balıklar için
toksisite sınırı 28-80 mgCr/L’dir. Đçme sularında sınır değer 0.05 mgPb/L’dir.
Bakır küçük canlılar için yüksek derecede zehirlidir. Đçme sularında bakırın toksisitesi
0.05 mgCu/L bulunmaktadır.
Civa, mikrofloraya kuvvetli zehir etkisi yapmaktadır.100 mg Hg/L’de mikrobiyal
aktivitenin durmasına neden olmaktadır.
D.5.5. ZEHĐRLĐ ORGANĐK BĐLEŞĐKLER
D.5.5.1. Siyanürler
Siyanür ve bileşikleri çevresel ortamlarda doğal olarak bulunduğu gibi endüstriyel
işlemlerde ara ürün olarak ortaya çıkabilmektedir. Endüstriyel işlemler sonucu çevreye verilen
siyanür bileşikleri gaz, sıvı ve katı ortamda bulunabilirler. Atıksularında siyanür bulunan ve
bileşikleri bulunan endüstri alanları, petrol rafinerileri, kok ve havagazı fabrikaları, maden
işletmeleri, metal sanayi, tekstil sanayi, ilaç sanayi, plastik ve sentetik kauçuk özen
gösterilmelidir. Đçme suyunda sınır değer 0.05 mgCN/L’dir. Genel olarak siyanürün balıklar
için toksisite değeri 0.03-0.25 mgCN/Ldir.
D.5.5.2. Petrol ve Türevleri
Doğal kaynaklarda sıvı halde bulunan ham petrol, karbon ve hidrojen gibi temel
elementlerle birlikte ayrıca, azot, kükürt, oksijen ve diğer elementleri de içermektedir. Petrol
su yüzeyinde çeşitli kalınlıklarda film oluşturarak gaz alışverişini engellemektedir. Đçme
sularında petrol ürünlerinin insanlarca fark edilen sınır, benzin için 0.00005 mg/L, dizel yağı
için 0.005 mg/L, diğer yağlar için 0,2-1,0 mg/L’dir.
D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller
Söz konusu bileşikler teknikte hidrolik yağları, plastik endüstrisinde yumuşatıcı ve
elektro teknikte izolasyon materyali olarak kullanılmaktadır. Klor bileşiği arttıkça bu
bileşikler katı bir yapı kazanırlar. Yağda eriyen ve hayvansal organizmalarda biriken
bileşiklerdir. Bu bileşiklerin toksik etkisi henüz daha araştırılmadığından bu konuda kesin bir
şey söylemek mümkün değildir. Ancak, havada ve suda bulunan miktarları mikrogram
düzeyini aşmamalıdır.
D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği
Pestisitler veya biyositler istenmeyen organizmaları yok etmede kullanılan sentetik
organik bileşiklerdir. Zararlılarla mücadele ve bitki koruma amacıyla kullanılan her türlü ilaç
ve preparatlar ve bunların imalatında kullanılan pestisit grubuna girmektedir. Çeşitli pestisit
91

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
gruplarından; Aldirin, Endosülfan, DDT (Diklor-Difenil-Trikloreatn), Lindan, Hapteklor,
Parthion, Malathion, Trichlorophon ve Demeton su faunasına toksit etki yaptığından su
yakınında kesinlikle bulunmamaları ve sulara karışmamaları gerekmektedir. Pestisitlerin içme
suları için izin verilen konsantrasyonları söz konusudur. Endirin, Lindan, Toksafen,
Metoksiklor için sınır konsantrasyonları sırasıyla 0.0002, 0.004, 0.005 ve 0.1 mg/L.dir.
D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği
Gübrenin, toprak analizi yapılmadan bilinçsizce kullanımı sonucunda önemli boyutta
çevre kirliliği ortaya çıkmaktadır. Yanlış ve aşırı gübre kullanımı toprak ve su kirliliğine
sebep olmaktadır. Bunun önemli boyutta enerji ve finansman kaybına da neden olduğu
bilinmektedir. Nitrat ve fosfat gibi suda kolay erimeyen kimyasal maddelerin yüzey ve yer altı
sularına karışmasıyla insan sağlığı yönünden zararlı sonuçlarla karşılaşılabilmektedir. Gübre
kullanımı sonucunda ortaya çıkan çevre kirlenmesi konusunda Türkiye'nin sahip olduğu
avantaj, birim alanda gübre kullanımının düşük düzeylerde olmasıdır. Ancak avantaja karşı
bilinen bir gerçek, yanlış gübre kullanımının bazı bölgelerde mevcut olmasıdır. Özellikle
yoğun seracılık yapılan bölgelerde aşırı gübre kullanımı ortaya çıkmaktadır.
Ama unutulmaması gereken bazı sorunların ortaya çıkmasıyla birlikte alınacak
tedbirler güçleşmekte, maliyeti son derece artmaktadır. Dolayısıyla ülkemizde şimdilik
gübreleme ile ilgili çevresel sorunlar yok deyip gerekli önlemleri almamak son derece yanlış
olacaktır. Burada alınacak en önemli tedbir günümüzde ve gelecekte kullanılacak gübrenin
bölgelere göre dengeli dağılımının sağlanması, bir bölgede yetersiz gübre kullanımı söz
konusu iken diğer bölgelerde çok aşırı ve dengesiz gübre kullanımından kaçınılmasıdır.
Ayrıca gübrenin, toprağın besin maddesi gereksinimine ve verimlilik esasına dayalı olarak
kullanılmasını sağlayacak önlemlerin alınması ile gübre kullanımının neden olduğu çevre
kirliliğine karşı ülkenin korunması, böylelikle enerji ve finansman tasarrufunda bulunulması
mümkün olacaktır (Topbas vd., 1998).
Uygulanan gübrenin ancak belli bir kısmı bitkiler tarafından kullanılmakta, geriye
kalan kısmı akarsulara, içme sularına ve çevreye yayılmakta, insan, bitki ve hayvan sağlığını
tehdit etmektedir.
D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği
Deterjanlar: özellikle organik kökenli olmayan deterjanlar doğal döngüye katılması
uzun süre aldığı gibi bazen de doğal döngüdeki canlılara ve zincirin kendisine patojen etki
yapmaktadır.
D.5.6. ÇÖZÜNMÜŞ ORGANĐK MADDELER
Mikroorganizmalar: Evsel atıkların arıtılmaksızın su ortamına atılmasında birçok
mikroorganizmanın içinde bulunması nedeniyle temiz sulara mikroorganizmalar taşınmış
olacaktır. Özellikle tüberküloz, sarılık, kolera, menenjit, bağırsak enfeksiyonu vb.
hastalıkların bakterileri su ortamında bulaşan ve yetişen patojenlerdir.
D.5.7. PATOJENLER
Organik maddelerle birlikte mikroplar ve özellikle patojenler de sulara karışmaktadır.
Genellikle yerleşim yerlerinin kirlenmiş sularında fazla miktarda patojen bulunmaktadır.
Đnsan ve hayvanlardan idrar ve dışkı yoluyla çok sayıda patojen sulara karışmaktadır. Atık
suların tarımda tekrar kullanılmasında patojenler önemli bir sağlık riski oluşturur. Đçme suları
şebekeye verilmeden önce patojenlerin uzaklaştırılması için dezenfekte edilmelidir.
92

SU
Dezenfeksiyon yapılmaması ya da yetersiz kalması durumunda çeşitli salgın hastalıklar
çıkmaktadır. Suların dezenfeksiyonu patojen ve indikatör organizmaların giderilmesi içindir.
D.5.8.ASKIDA KATI MADDELER
Yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük olan tanecikler, suyun yüzeyine çıkarlar ve
yüzeysel sulardaki yüzücü maddeleri oluştururlar. Yüzeysel sulardaki askıda bulunan
tanecikler, mineral ya da organik kökenli olabilirler. Askı halindeki organik maddenin küçük
bir kısmı zemin erozyonundan kaynaklanmakta olup, çoğunluğunu bitki artıkları, humus,
doğal gübreler, evsel ve endüstriyel atık sular oluşturmaktadır. Akarsulardaki askıda katı
maddesini azaltmak amacıyla ağaçlandırma, teraslama gibi önlemler alınabilir. Đçme ve
kullanma suyu temini için kullanılan arıtma tesislerinde askıdaki maddeler çökelme ve
filtreden geçirme gibi işlemlerle giderilmektedir. Isparta ilinde açık maden işletmeciliği
yapılan bölgelerde bitki örtüsü, topografik yapı ve su kalitesi zarar görmektedir.
D.5.9. RADYOAKTĐF KĐRLETĐCĐLER VE SU KĐRLĐLĐĞĐ
Radyasyonun zararları genellikle zamanla ortaya çıkan bir etki olup, ani etki ancak
atom bombalarının yol açtığı ölümler ve yüksek radyasyondaki yanmalar şeklinde kendini
göstermektedir.
Geçmişte yapılan nükleer silah denemelerinden dolayı radyoaktif maddelerle
yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek, radyoaktif
yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, özellikle yüzeysel suların
kirlenmesine sebep olmaktadır. 1960'lı yıllarda en yüksek seviyeye çıkmış olan radyoaktif
yağışlarda, nükleer silah denemelerinin havada yapılmasının yasaklanması sonucu, 1970'li
yıllardan sonra azalma görülmüştür.
KAYNAKLAR:
Altınkale S., 2001. Eğirdir ve Burdur Göllerinin Hidrojeokimyasal ve Đzotop
Jeokimyasal Karşılaştırılması, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), 59 s.
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2009
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
MTA., II. Bölge Müd., Araştırma Raporu Görüşleri, 2006
Topbas M.T., Brohi R.A., Karaman M.R., 1998, Çevre Kirliliği, T.C. Çevre Bakanlığı
Yayınları, Ankara.
93

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
E.TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
E.1. GENEL TOPRAK YAPISI
Genel Toprak Yapısı: Isparta ili topraklarında kültür bitkilerinin yetiştirilmesini ve
tarımsal kullanımı kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlık-kayalık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve
alkalilik gibi sorunlar bulunmaktadır.
Erozyon: En yaygını su erozyonu olup; rüzgar erozyonu kayda değer oranda değildir.
Erozyondan etkilenen alan 81610 hektar olup; il genelinin %12 sini teşkil eder. Bu arazilerin
de %27,2 si kuru, %36,8 i sulu tarım arazisi ile %28,4 ü bağ bahçe arazisi, geri kalanı da diğer
arazilerdir.
Toprak Sığlığı: Toprakta köklerin geliştiği ve besin maddelerinin ve suyun temin
edildiği bölgenin derinliği bitki gelişimi açısından önemlidir. Đlimiz topraklarının 116205
hektarı (%11,8) 90 cm den fazla derinliğe sahiptir. Orta derinliğe sahip topraklar 87104 hektar
olup; %(12,8) alanı kaplamaktadır. Bu araziler genellikle orta ve dik eğimlerde bulunur. Sığ
ve çok sığ topraklar 404314 hektar olup %59,6 alanı kaplamaktadır. Bu topraklarda çok
şiddetli erozyon hüküm sürmektedir.
Taşlılık ve Kayalılık: Üzerinde bitki gelişimine zarar verecek derecede taşlılık ve
kayalılık ihtiva eden topraklar 152344 hektar olup; %22,4 oranı mevcuttur. Taşlılık ve
kayalılık hem yüzeyde hem de profilde olabilir.
Drenaj: Alüviyal düzlüklerde ve taban suyunun her zaman veya yılın belli
bölümlerinde bitki gelişimine zarar verecek kadar yüksek düzeyde bulunduğu topraklar 26881
hektardır.
Tuzluluk–Sodiklik: Đlimizde genellikle arazinin düz ve taban suyu seviyesinin yüksek
olduğu alanlar ile tuzların üst toprak tabakasında yıkanamaması, yukarı arazilerden tuzun
taşınarak çukur arazilerde birikmesi, düşük kaliteli sulama suyu kullanılması ve yeterli drenaj
imkanının bulunmaması nedenleriyle, ilimiz topraklarının 27326 hektarlık tarım toprağı bu
problemden etkilenmiş bulunmaktadır.
E.2. TOPRAK KĐRLĐLĐĞĐ
Yeryüzünün en üst tabakasını oluşturan örtüye toprak denir. Toprak tüm canlıların
besin ve hayat kaynağıdır. Bitkiler; insan ve hayvanların, toprakta bitkilerin besin kaynağıdır.
Çünkü bitkiler ihtiyaç duyduğu inorganik besin ve suyu topraktan alırlar.
Toprağın canlılara sağladığı faydalardan biri de yer altı sularının süzülerek canlıların
kullanabileceği hale getirilmesidir (doğal arıtma).
Bugün toprak alanları, bir yandan kentleşme ve altyapı alanları olarak kullanılmakta
diğer yandan kirlilik gibi çok ciddi bir çevre sorunu ile karşı karşıya kalmaktadır. Toprak
kirliliği düşünüldüğünde, toprak alanlarının arttırılamadığı ve toprakların geri dönüşümünün
mümkün olmayan kaynaklar olduğu unutulmamalıdır.
Toprak kirliliğine neden olan başlıca etmenler;
Ev, iş yeri ve hastane ve sanayi atıkları,
Radyoaktif atıklar,
94

TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
Hava kirliliği sonucu oluşan asit yağmurları,
Gereksiz yere ve aşırı miktarda yapay gübre, tarım ilacı vb. kullanılması,
Tarımda gereksiz ya da aşırı hormon kullanımı,
Suların kirlenmesi.
Su kirliliği toprak kirliliğine neden olurken, toprak kirliliği de özellikle yer altı
sularının kirlenmesine neden olur.
E.2.1. KĐMYASAL KĐRLENME
Pek çok kimyasal madde içeren tarım ilaçlarının (Örn. Böcek öldürücüler, ot
öldürücüler, mantar ilaçları) su ve toprak kirlenmesinde önemli payı vardır. Đlimiz tarım
topraklarının yaklaşık % 60 ı bu tür kirlenme ile karşı karşıyadır.
E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme
Çeşitli endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan yakıtlar, fosil
yakıtlara dayalı olarak enerji üreten termik santraller ile egzoz gazları havayı kirletmekte ve
kükürtdioksit (SO2), azotoksit (NO), hidrokarbon ve partikül madde yaymaktadırlar. Havada
2-7 gün asılı kalabilen bu kirleticiler, su partikülleri ile tepkimeye girerek asit meydana
getirmekte ve yağmurlarla birleşerek yeryüzüne asit yağmurları olarak inmektedir.
Asit Yağmurlarının Zararları:
· Asit yağmurları göl ve akarsularda asit dengesini bozarak, tüm canlıları etkilemekte,
hatta bazı türlerin ölümüne yol açmaktadır,
· En büyük etki ormanlar üzerinde görülmektedir. Asidik yağışlar, ağaçların
yapraklarındaki büyüme ve gelişmeyi engellemektedir,
· Yeryüzüne inen asit yağmurları, suya ve toprağa geçerek yapılarını değiştirmekte,
bunun sonucunda toprak ve suyla ilişkide olan canlılar zarar görmektedir. Asit yağmuru
toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir. Toprağın yapısında
bulunan kalsiyum magnezyum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta toprağın
zayıflamasına ve ticari verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın asitleşmesine en çok
katkıda bulunan maddeler atmosferde birikme sonucu toprağa geçen kükürt bileşikleridir.
Azot bileşikleri ise bitkilerin özümseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın
asitleşmesinde rol oynamaktadır.
Asidik zerrecikler genellikle sülfürdioksit ve nitrikoksitlerin atmosferdeki
yayılmasıyla oluşur. Oluşan nitrikasit ve sülfürikasit diğer partiküllere yapışır ve insan ve
çevre sağlığını tehdit eder duruma gelir.
Hava kirliliğini, meydana getiren ozon, okside olmuş hidrokarbonlar etilen ve diğer
olofin grubu hidrokarbonlar, Asetilenler, Amonyak, Kükürt gazları, Hidrojen Sülfür Flüoritler
ve herbisitlerdir. Genellikle kirli havalarda anormal miktarda ozon ve okside olmuş müessir
maddeler bulunmaktadır. Kükürt gazları ile flüoritler sanayi bölgelerinde fabrika bacalarından
çıkan zararlı gazların başlıcalarıdır. Hava kirliliğini meydana getiren kaynaklar ise şu şekilde
sıralanabilir.
—Fabrika bacalarından çıkan dumanlar
—Taşıtların egzoz gazlarından çıkan gazlar
—Kalorifer ve soba gibi ısıtma sistemlerinden çıkan dumanlar
—Anız, çapa artıkları, budama artıkları ve çalı çırpı gibi artıkların yakılmasından
meydana gelen dumanlar
—Orman yangınlarının meydana getirdiği dumanlar
—Fabrikadan çıkan kimyasal artıklar toprağı kirleten etmenler olarak tespit edilmiştir.
95

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Hava kirliliği daha ziyade endüstri merkezlerinde ve yerleşim merkezleri civarında
gelişen
Bağ-bahçe ziraatını olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kirliliğine karşı en hassas
olan tarım ürünleri sebze ve çiçek olarak tespit edilmiştir. Hava kirliliği özellikle yaprakları
yenen sebzelere yaptığı zarar çok büyüktür. Yapraklarda lekelenme, beneklenme ve kıvrılma
şeklinde zarar yapar. Zarar özellikle olgun yaprak üzerinde daha çoktur. Henüz açılmamış
veya yeni açılmış yapraklar üzerinde zarar söz konusu olmamaktadır. Hava kirliliğinden
marul ve ıspanak çok zarar görür. Hava kirliliğine karşı bitkilerin gösterdiği hassasiyet detaylı
olarak şu şekilde tespit edilmiştir.
Meyveli Ağaçlar:
Hassas olan türler kayısı ve ceviz
Dayanıklı olan türler badem, elma, kiraz, zeytin, şeftali ve erik
Sebzeler:
Hassas olan türler: Fasulye, pancar, kereviz, acı marul, göbekli marul, soğan,
maydanoz, domates ve turp.
Dayanıklı olan türler: bazı fasulye çeşitleri, yaprak karnabahar, havuç, mısır, hıyar,
patlıcan, pırasa, kavun, biber, bezelye, patates, kırmızıturp, kabak.
Tarla Bitkileri:
Hassas olan türler: yonca, yulaf, sudan otu ve Şeker pancarı
Dayanıklı olan türler: arpa, buğday, börülce, mısır ve fiğ
BOI gübreli ve sulu şartlarda yetiştirilen bitkiler okside hidrokarbonlardan daha çok
zarar görmektedirler. Düşük sıcaklıklarda yetiştirilen bitkiler yüksek sıcaklıklarda
yetiştirilenlere göre daha zarar görmektedirler. Bu bakımdan toprak verimliliği, bol sulama ve
yüksek toprak nemi, sıcak hava gibi uygun şartlar altında kuvvetli ve sağlıklı olarak
yetiştirilen bitkilerin hava kirliliğinden oluşan zararlılara karşı hassasiyetleri fazla olmaktadır.
E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme
Katı atıkların düzensiz, vahşi depolama yöntemleriyle depolanması toprak kirliliğinin
yanı sıra, su kirliliği, hava kirliliği, görsel kirliliği ve koku problemlerini de beraberinde
getirmektedir. Düzenli katı atık depolama tesislerinde uygun yer seçimi ve taban
izolasyonunun sağlanması ile toprak kirliliğinin yanı sıra yer altı sularının kirlenmesinin ve
meydana gelebilecek diğer olumsuzlukların da (koku, sinek, haşere vb.) önüne geçilmiş
olacaktır.
Đlde evsel nitelikli katı atıklardan kaynaklı toprak kirliliğin önlenmesi amacıyla, 13 ilçe
ve toplam 51 adet Belediye arasında Belediyeler Birliği kurulması ve il genelinde oluşan evsel
nitelikli katı atıkların bertarafı konusunda düzenli katı atık depolama sahaları kurulması
konusunda çalışmalar yapılmıştır. 3 Birlik oluşturulmuş ve konu ile ilgili çalışmalar büyük bir
hassesiyetle sürdürülmektedir.
Katı atıkların bertarafına ilişkin geniş bilgiye Atıklar bölümünde değinilmiştir.
E.2.2. MĐKROBĐYAL KĐRLENME
Toprak kirliliğine sebep olan etkenlerden biri de gübre ve zirai mücadele ilaçlarının
kontrolsüzce kullanılmasıdır. Toprak ve yetiştirilen bitkiden istenilen verimin alınabilmesi
96

TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
için toprak ve yaprak analizlerinin yapılması ve her toprak için kullanılacak organik ve
kimyasal gübre miktarının bu doğrultuda belirlenmesi sağlanmalıdır. Toprak ve bitkinin
isteğine bağlı gübreleme yapılması için atılabilecek en önemli adım çiftçilere eğitimler
verilmesidir. Bu amaçla Eğirdir Bahçe Kültürleri ve Araştırma Enstitüsü’nde, Toprak ve
Yaprak Analiz laboratuarı kurulmuştur. Ayrıca Isparta Đl Tarım Müdürlüğü tarafından toprak
numunesi alımı kampanyaları yürütülmüştür. Alınan toprak numunelerinin analiz sonuçları ve
yorumlarının tarım sezonu başlamadan çiftçilere ulaştırılması ve bilinçsiz gübreleme sonucu
hem topraktaki besin maddelerini bitkinin alamamasının hem de toprağın kimyasal yapısının
değişmesinin önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Daha öncede belirtildiği gibi Isparta ili
genelinde önemli ölçüde bir toprak kirliliği yaşanmamaktadır. Isparta il arazisinin önemli bir
kısmının dağlık olması, tarıma elverişli düz arazilerin azlığı ve verimin düşük olması
nedeniyle il ekonomisinin tarımsal üretime dayalı olduğu söylenemez. Ancak özellikle Eğirdir
Gölü civarında yapılan meyve yetiştiriciliğinde kalite ve verimi arttırmak için zirai mücadele
ilaçları (pestisit) kullanımı sonucu, ticari gübrelerden kaynaklı nitrat kirliliği ve aşırı miktarda
fosfat birikimi oluşmaktadır. Bu nedenle tarımsal faaliyetlerin yoğunluklu olduğu bu bölgede
toprak analizleri sonucu ilaçlama ve gübreleme yapılması sağlanarak, aşırı gübreleme ve
ilaçlamanın önlenmesi gerekmektedir. Kimyasal gübrelerin toprakta birikim durumu
Araştırma Enstitüleri ve laboratuarlarda belirlenebilmektedir. Yapılan toprak analiz
sonuçlarında topraklarda organik madde oranı çok düşük çıkmış olup, bu sonuçlar yeteri
kadar çiftlik gübresi kullanılmadığını göstermiştir. Kullanılan kimyevi gübrenin içeriği azot,
fosfor, potasyum (N-P-K) dan meydana gelmektedir. Tahlil sonuçları önceki yıllarda gübre
kullanımının tarım arazileri için fazla olmadığını göstermiş olup, toprakta birikim tespit
edilmemiştir. Son üç yılın kullanılan saf azot miktarı ve gübrelenen alanın dikkate alınması
sonucu dekar başına 4 - 4.8 kg saf azot kullanıldığı görülmüş olup, yapılan araştırmalar
sulanmayan toprakta 5-7 kg saf azot isteği bulunduğu sulanan arazilerde ise 11-13 kg saf azot
verilmesi gerektiği ortaya koymaktadır. Buna bağlı olarak Isparta Đli’ndeki tarım arazilerinde
gübre kullanımın aşırı olmadığını göstermiştir.
Đlimiz topraklarının gerek kentsel atık sularla ve gerekse benzeri kirli sularla toprağa
geçen ve çevre sağlığı açısından son derece önemli olan bakteri, virüs ve bazı protozoa türleri
ile kirlenme konusunda herhangi bir tespite rastlanmamıştır.
E.3. ARAZĐ
E.3.1. ARAZĐ VARLIĞI
E.3.1.1. Arazi Sınıfları
Arazi kullanım kabiliyet sınıflamasına göre; ilimiz arazileri kapladığı alanlar ile yüzdeleri;
1. sınıf araziler 49.712 hektar olup; il yüzölçümünün %6 sını oluşturmaktadır.
2. sınıf araziler 70.362 hektar olup; il yüzölçümünün %8,6 sını oluşturmaktadır.
3. sınıf araziler 40.055 hektar olup; il yüzölçümünün %4,9 unu oluşturmaktadır.
4. sınıf araziler 37.378 hektar olup il yüzölçümünün %4,6 sını oluşturmaktadır.
5. sınıf araziler 2.398 hektar olup; il yüzölçümünün; %0,3 ünü oluşturmaktadır.
6. sınıf araziler 69.777 hektar olup; il yüzölçümünün; % 8,5 unu oluşturmaktadır.
7. sınıf araziler 40.0195 hektar olup; il yüzölçümünün; %48,9 unu oluşturmaktadır.
8. sınıf araziler 148.997 hektar olup; il yüzölçümünün; %18,2 sini oluşturmaktadır.
97

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Şekil E.1. Isparta Đli Arazi Sınıfları Yüzde Dağılımları
Arazi Sınıfları Dağılımı
1. Sınıf araziler 2. Sınıf araziler 3. Sınıf araziler 4. Sınıf araziler
5. Sınıf araziler 6. Sınıf araziler 7. Sınıf araziler 8. Sınıf araziler
18%
6%
9%
5%
5% 0%
9%
49%
Kaynak: Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
E.3.1.2. Kullanım Durumu
Mevcut arazinin kullanım şekli; 2007 yılı istatistikî verilerine göre; tarım alanı 251282
hektar, mera alanı 13848,7 hektar, diğer alanlar 15837,6 hektar; orman alanı (1994 yılı mülga
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Isparta Đli Arazi Varlığı ı kayıtlarına göre) 190930 hektardır.
Şekil E.2. Isparta Đli Arazi Kullanım Durumu
Arazi Kullanım Durumu
1. Tarım 2. Mera 3. Diğer 4. Orman
41%
53%
3%
3%
Kaynak: Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
98

TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
E.3.2. ARAZĐ PROBLEMLERĐ
Toprak sığlığı açısından ilimiz topraklarının 404314 hektarı (% 59,6) çok sığdır.
Taşlılık-kayalılık problemi, ilimiz arazilerinin 152344 hektarında (%22,4) görülür.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
99

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Tablolarda Kullanılan Kısaltmalar:
IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources:
Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik)
IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources: Doğa
ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik), türlerin ve doğanın korunmasına
yönelik önemli çalışmalar yapan bir Gönüllü Kuruluş (NGO)’dur. IUCN içinde Türleri
Yaşatma Komisyonu (Species Survival Commission) global anlamda tür ve alttürlerin koruma
statüsünü belirlemeye ve değerlendirmeye çalışır. Elde ettiği bulgulara göre türleri soyu
tükenmiş, tehdit altında, zarar görebilir vb kategoriler altında toplar. IUCN türler hakkında
elde ettiği bilgileri Red Data Book olarak bilinen bir kitap içinde yayınlamaktadır. IUCN Red
Data Book içine her ülkede türler üzerinde çalışan bilim adamlarından elde ettiği bilgileri
dahil etmektedir. Bu şekilde bütün dünyayı içine alacak şekilde türler hakkında önemli bir
veri tabanı da oluşturmuş olmaktadır. IUCN’in belirlediği ve kullandığı kategoriler (EX, EW,
CR, EN, VU, LR, DD);
Bu tehlike kategorileri ve anlamları aşağıda verilmiştir.
EX (EXTĐNCT) = TÜKENMĐŞ: Eğer son ferdinin öldüğü konusunda hiçbir şüphe
yoksa bu takson EX kategorisindedir.
EW (EXTINCT IN THE WILD) = DOĞADA TÜKENMĐŞ: Eğer bir takson
doğada kaybolmuş ve yalnız kültüre alınmış olarak yaşamaya devam ediyorsa bu kategoriye
konur.
CR (CRITICALLY ENDANGERED) = KRĐTĐK DÜZEYDE TEHLĐKEDE
(KT): Önlem alınmadığı takdirde çok yakın bir gelecekte soyunun tükenme riski yüksek olan
taksonlardır. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.
EN (ENDANGERED) = TEHLĐKEDE: CR kategorisi kadar olmamakla birlikte,
çok yakın bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan sahip türlerdir. A, B, C,
D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.
VU (VULNARABLE) = HASSAS TÜRLER (ZARAR GÖREBĐLĐR): Orta vadeli
bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türlerdir. A, B, C, D ve E olmak
üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.
LR (LOWER RISK) = AZ TEHDĐT ALTINDA: Üstteki gruplardan herhangi birine
konamayan, onlardan populasyon yoğunluğu daha iyi olan takson bu kategoriye konur.
Gelecekteki durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek üç alt kategorisi vardır.
1- (cd) Concervation Dependent = Koruma Önlemi Gerektiren: Takson beş yıl içinde
yukarıdaki kategorilerden birine konulacak ve hem tür hem de habitat açısından özel
bir koruma statüsü gerektirenler.
2- (nt) Near Threatened = Tehdit Altına Girebilir. Bir evvelki gruba konamayan ancak
VU kategorisine konmaya yakın adayalar.
3- (lc) Least Concern = En Az Endişe Verici: Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve
yehdit altında olamayanlar.
100

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
DD (DATA DEFICIENT) =VERĐ YETERSĐZ: Bir taksonun dağılım ve bolluğu
hakkındaki bilgi yetersizse takson bu gruba konur.
E (ENDEMĐK): Yalnız belirli bir bölgede yaşayan takson. Örneğin: Đç Anadolu'ya
endemik (yalnız iç Anadolu'da bulunur), Türkiye'ye endemik (yalnız Türkiye topraklarında
bulunur) gibi.
NT (NEAR THREATENED) = YAKIN ZAMANDA TEHLĐKE SINIRINA
GĐREBĐLĐR: Üstteki tehlike kategorilerine girmeyen ancak sayılarının azalma eğiliminde
olmasından dolayı yakın zamanda tehlike kategorilerine girmesi beklenen taksonlar için
kullanılan kategoridir.
Demirsoy (1990) göre Türkiye koşulları için tespit edilmiş kategoriler.
R: Nadir
I: Bilinmiyor.
V: Tehdit altında
nt: Yaygın, bol olan ve tehlikede olmayan :
BERN SÖZLEŞMESĐ (Avrupa’nınYaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma
Sözleşmesi)
II No’lu listede (Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri)
III No’lu listede (Korunan fauna türleri)
Tablolarda verilen “Red Data Book" kategorileri aşağıdaki listede açıklamaları
verilmiştir (Bezzel, 1980-b).
A1 : Bu gruba şu an nesli tükenmiş olanlarla tükenme tehlikesi altında
olanlar ve ileride tükenecek türler girmektedir. Đki alt gruba ayrılır
A2 : Bu gruba birey sayısı çeşitli bölgelerde 26–50 çift arasında belirlenen
türler girmekle beraber yayılış gösterdikleri tüm bölgelerde tehlike altındadırlar.
Populasyon yoğunlukları sınırlı olan ve sayıları gün geçtikçe gerileyen veya yöresel
olarak raslanmayan türler bu gruba girmektedir.
A3 : Bu gruba birey sayısıları 51-(200) 500 çift olarak saptanan ancak bazı
bölgelerde çok nadir görülen türler girmektedir. Bunlar yurdun büyük bölümünde
populasyon yoğunluğu düşmüş olduğundan tehlike altındadırlar. Dolayısıyla bu
gruptakiler korunmaya muhtaçtır.
A4 : Bu gruba sınırlı bölgelerde yayılış gösteren populasyon yoğunlukları
belirli bölgelerde azalmış ancak tükenme tehlikesi altında olmayan türler girer. Bunlar
gizli tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu grupta birey sayısı 501–5000 çift veya
daha fazladır.
A1–2 : Bu gruba birey sayısı 1–25 çift olarak belirlenen türler girmektedir.
Bunlar izole ve küçük populasyonlar halinde yaşadıklarından mutlak korunmaları
gerekmektedir.
B3 : Bu gruba Anadolu’da çoğalamayan fakat gecici olarak gelen veya
transit göçen ya da kışlayan türler girer.
G (Göçmen): Yurtta kuluçkaya yattıktan sonra göçen türler.
T (Transit): Yurtta kuluçkaya yatmayan ve transit köçleri sırasında yurdu kullanan
türler.
101

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Y (Yerli): Düzenli olarak yurtta kuluçkaya yatan yerli kuşlar.
KZ (Kış Ziyaretçisi): Kış aylarını yurtta geçiren kış ziyaretçisi türler. Bunlar kuluçka
döneminde kuluçkaya yattıkları ülkeye giderler.
F.1. EKOSĐSTEM TĐPLERĐ
F.1.1. ORMANLAR
Kermes Meşesi Ormanları (Q. coccifera); 800-1300m.’ler arasında dağılım gösterir
(Barla dağı). Kermes Meşesi (Quercus coccifera) ağırlıklı “ maki kuşağı” dağın güney, doğu
ve kuzey taraflarında 870-1300 m. arasında yer alır. Bu kuşaktaki diğer odunsu bitkiler
arasında Crataegus monogyna, Jasminium fruticans, Juniperus oxycedrus, Lonicera etrusca
ve Palirus spina-christi sayılabilir.
Kasnak Meşesi Ormanları (Quercus vulcanica); Isparta-Eğirdir ve Kovada gölünün
arasında kalan bölgelerde 1350-1500 m’ler arasında yayılış gösterir. Quercus vulcanica,
Gökbelenköy civarında oldukça saf topluluklar oluşturur.
Sedir (Cedrus libani) Ormanları; Barla Dağı’nda Cedrus libani, 1450-1800 m’ler
arasında Pinus nigra ssp. pallasiana ile karışık topluluklar oluşturur. Dedegöl Dağları’nda
Sedir, Karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana) ve Göknar (Abies cilicica ssp. isaurica) ile
karışık orman vejetasyonunun başlıca ağaç türleridir. Bu iğne yapraklı ormanın açıklıklarında
çalı ve mera vejetasyonu yer alır. Isparta-Eğirdir ve Kovada Gölü’nün arasında kalan
bölgelerde 1500 m’den sonra Göknar, meşe ve karaçam ile karışık topluluklar oluşturur.
Göknar (Abies cilicica ssp. isaurica) Ormanları; Dedegöl dağlarında Göknar,
Karaçam ve Sedir ile birlikte 2000m.’lere kadar çıkar. Isparta-Eğirdir ve Kovada gölünün
arasında kalan bölgelerde 1500m’den sonra Sedir, meşe ve karaçam ile karışık topluluklar
oluşturur.
Ardıç Ormanları; Barla Dağı’nda, Boylu ardıç (Juniperus excelsa) yer yer kokulu
ardıç (Juniperus foetidissima) ile birlikte, 1000-1450 m arasında sert kireç taşları üzerinde
açık orman toplulukları oluşturur. Dedegöl dağların da ağaç sınırının üzerindeki Subalpin
kuşak bitki örtüsü, dağ step meraları ve boylu ardıç (Juniperus excelsa)- kokulu ardıç (J.
foetidissima) ağırlıklı ardıç topluluklarından oluşur.
Karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana) Ormanları; Barla Dağı’nda Karaçam, 1450-
1800 m’ler arasında Sedir ile karışık topluluklar oluşturur. Dedegöl dağlarında Karaçam,
Sedir ve Göknar ( Abies cilicica ssp. isaurica) ile karışık orman vejetasyonunun başlıca ağaç
türleridir. Isparta-Eğirdir ve Kovada Gölü’nün arasında kalan bölgelerde 1500 m’den sonra
Göknar, meşe ve sedir ile karışık topluluklar oluşturur.
Orman bitki örtüsü, Barla Dağı’nda alçak kesimler başta olmak üzere, aşırı otlatma ve
doğal habitatların tarım alanlarına dönüştürülmesi nedeniyle bozulmaktadır. Dedegöl
dağlarındaki orman bitki örtüsü sürekli kesim ve otlatma nedenleri ile giderek azalmakta ve
kendini yenileme olanağı bulamamaktadır. Isparta, Eğirdir ve Kovada Gölü arasında kalan
bölgede aşırı otlatma ve kaçak kesimler bitki örtüsüne sürekli zarar vermektedir.
F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı
Orman, mikroorganizmalardan böceklere, kuşlardan memeli hayvanalar otsu
bitkilerden ağaçlara kadar tüm canlı ve cansız öğelerden oluşan bir topluluktur. Orman,
kendini yenileme ve sürekli değişim özelliği dolayısyla, insanın yıkıcı müdahalesine rağmen
yaşamını devam ettirebilir. Orman bu özelliği ile en önemli elemanı ağaçlar olan çok çeşitli
102

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
canlıların yer aldığı bir biyolojik yaşam birliğidir. Rüzgar ve soğuk etkisi orman içinde az,
rutubet fazladır. Ağaçlardan süzülerek gelen güneş ışığı orman altında otsu bitkilerin
fotosentez yapmalarına imkan verir. Aşırı yağışların bir kısmı yapraklar tarafından tutulur ve
toprağa düşmeden buharlaşarak tekrar atmosfere döner.
Orman, toprak üzerinde diğer canlılar topluluğuna yaşama ortamı sağlayan organik bir
biyokütle oluşturur. Bu biyokütle mantar, bakteri ve çeşitli canlı organizmaların yaşama
ortamıdır. Böcekler, sürüngenler, kara yosunları, likenler, fareler vb. hayvanlar burada
yaşarlar. Burası her çeşit ağaç ve bitki tohumlarının da çimlenip geliştiği, kök saldığı
tabakadır. Bu sahalar ağaçsız bölgeler av ve yaban hayatının yaşama ve beslenme yerleridir.
Ormanda yatay ve düşey yönde devamlı olarak su, enerji ve mineral akımı vardır.Burada
beslenen hayvanlar, gittikleri yerlere enerji ve mineral maddelerini yiyecek halinde
taşırlar.Diğer taraftan rüzgar, tohum ve yaprakları bir yerden diğer yere taşır, gerek rüzgar ve
gerekse hayvanlar birçok bitkinin yayılma ve çoğalmasına neden olur.Orman azalması sonucu
çevre kirliliği ve erozyon tehlikesi artmakta, tahrip olan ormanlar kirlenmeyi azaltıcı
fonksiyonunu tam yapamamaktadır.
F.1.1.2. Đlin Orman Envanteri
Đlimiz sınırları içerisindeki ormanlarımızın ağaç türlerine göre dağılışı mevcut
Amenajman Planlarımıza göre şöyledir;
Kızılçam : 34 515 Ha.
Karaçam : 59 508 Ha.
Ardıç : 86 053 Ha.
Sedir : 12 548 Ha.
Meşe : 22 716 Ha.
Göknar : 548 Ha.
Akasya : 671 Ha.
Çınar : 20 Ha.
Sığla : 6 Ha.
Maki : 63 Ha.
Karışık : 137 311 Ha. ( Ağaç türleri alan olarak ayrılamaz )
TOPLAM : 353 959 Ha.
Bu ormanlarımızın tamamı Devlet Ormanıdır.
Đlimizdeki Ormanlar Đşletme Şekillerine göre;
Đyi Koru : 136 675 Ha.
Bozuk Koru : 163 920 Ha.
Đyi Baltalık : 691 Ha.
Bozuk Baltalık: 52 673 Ha.
TOPLAM : 353 959 Ha.
Amenajman Planlarına göre Ormanların;
Serveti: 15.364.096 M 3 .
Artımı : 312.521 M 3 .
Etası : 93.093 M 3 . Tür.
103

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đl Ormanlarından yapılan üretim miktarı ve çeşidi; ( 2009 yılı üretimi )
F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları
Orman ekosisteminin işlevlerini başlıca 4 başlık altında inceleyebiliriz.
Düzenleme işlevleri
Ekosistemin biyokimyasal döngüler üzerine yaptığı etkileri (Hava Kalitesinin
Düzenlenmesi)
Đklimsel düzenleme potansiyelini (Hava koşullarına tampon), suyu düzenleme
potansiyelini (selden korunma), su temini ve toprağın tutulması, toprak oluşumu, biyoeneji
sabitleştirmesi, besin döngüsü üzerine etkileri gibi işlevleri anlatır. Orman ekosistemi, iklim,
toprak su gibi tabiat elemanlarının korunması ve denge içinde tutulması rüzgar ve kumul
hareketlerine karşı koyarak su akışının düzenlenmesi, yer altı su kaynaklarının devamlılığını
sağlaması baraj ve göletlerin ekonomik ömrünü uzatması bakımından etkin rol oynar.
Orman suyu tuttuğundan buharlaşmayı yavaşlatır ve kuraklığı önler, yağışın
düşmesine sebep olur. Topraktan aldığuı suyun bir kısmını terleme ile atmosfere verir, keza
karbon özümlemesi ile de havaya oksijen verir. Havadan karbondioksiti alır. Böylece iklim
canlıların hayati varlığı açısından olumlu yönde etkiler.
Ormanları oluşturan ağaçlar ve bitkiler çok sayı ve uzunluktaki kökleri ile toprağa
sarar, toprak yüzeyini yaprak ve doğal parçaları ile kapatır, böylece toprağın yağışlarla ve
rüzgarla taşınmasını engeller (erozyonu önler).
Toprak üzerine dökülen dal ve yaprakları çürür ve ayrışarak başta azot ve birçok
mineral maddeler halinde toprağa karışır. Böylece bitkilerin yaşaması ve gelişmesi için
gerekli besin maddesini transfer eder. (Gübreleşme)Yazın kuru rüzgarlar topraktaki nemi yok
eder. Ormanlar rüzgarın hızını ve toprakla direkt temasını önleyerek toprağın nem kaybını
önler.
Deniz kenarlarında kültür arazileri denizden gelen ve tuz ihtiva edenrüzgarlardan
olumsuz etkilenir. Buralarda orman şeritleri tarım alanlarını ve toprağı korur.(Rüzgar şeritleri)
Ormanlar doğal oksijen depolarıdır. Kirli havadaki karbondioksiti yaprakları
vasıtasıyla süzmek suretiyle alır, dışarıya oksijeni verir.
Habitat işlevleri
CĐNSĐ
BĐRĐMĐ MĐKTARI
Tomruk M 3 91.394
Tel Direk M 3 1.123
Maden Direk M 3 10.549
Sanayi Odunu M 3 4.553
Kağıtlık Odun M 3 24.059
Lif Yonga Odunu M 3 41.080
Sırık- Çubuk M 3
Endistüriyel Odun Toplamı M 3 172.758
Orman ekosisteminin habitat işlevleri dendiğinde barınak işlevi (sürekli alanda
yaşayan ve/veya göç eden canlılar için yaşam alanı oluşturma potansiyeli)ve bakım işlevinden
bahsedilir. Ormanlar bünyesinde barındırdığı sakinleri için tabii sığınaktır. Ormanlar bu
anlamda savunma aracı olarak ta değerlendirilebilir.
104

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Üretim işlevleri
Asli orman ürünleri üretimi, tali orman ürünleri üretimi, istihdama katkısı sayılabilir.
Orman ekosistemi yeneilenebilir enerji ve yakıt kaynakları temini açısından incelenebilir.
Tıbbi malzemeler için hammadde teşkiletmesi, insanoğlunu genetik alanındaki
çalışmaları için bir depo olması ve ayrıca süs amaçlı ürünler sağlamak da orman
ekosisteminin diğer üretim işlevleri arasında yer alır.
Bilgi işlevleri
Ekoturizm anlamında rekreasyonel potansiyel oluşturur. Ormanlar bünyesinde
bulundurduğu çok çeşitli canlı ve bitkilerle eşsiz renk konsantrasyon, estetik bir yapı ve
insanların ruhuna hitap eden birçok mesaj bulundurur. Bilimsel araştırmalara ve eğitsel
faaliyetlere kaynaklık etme açısından işlevi de vardır.
F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları
- Đlimizde orman kadastrosu tamamlanmış orman alanı 413.160 hektardır.
- Isparta Đlinde 2009 yılı sonu itibarıyla 3066 Ha. Orman alanı 2/B ile orman sınırları
dışarısına çıkarılmıştır.
- Isparta Đlinde 286.070 Ha orman alanının tescil ve tahsis işlemi yapılmıştır.
- Isparta Đlinde 2009 yılında 32 adet tapulu kesim yapılmış ve bu kesimlerde toplam
843 m3 KGH tespiti yapılmıştır. Kesimler dağınık ve münferit olduğundan alan olarak
ifade etmek uygun değildir.
- Đlimizde 17 adet 661 Ha özel ağaçlandırma sahası vardır.% 6 yapılaşma söz konusu
değildir.
- Đlimizde 16. maddeye göre 638 adet ile 437 Ha alana 17. maddeye göre 1358 adet
ile 14894 Ha alana, 18. maddeye göre 8 adet ile 3,51 Ha alana izin verilmiştir.
F.1.2. ÇAYIR VE MERALAR
Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı Isparta Đl Müdürlüğü 4342 Sayılı Mera Kanunu
Uygulamaları
Isparta Đlinde 13 Đlçe Merkezi, 37 Kasaba ve 175 köy olmak üzere toplam 225
yerleşim birimi mevcuttur. Bugüne kadar 216 yerleşim biriminde tespit çalışmaları
tamamlanmıştır.
Tespit çalışmaları tamamlanan 216 yerleşim biriminden;
63 Yerleşim biriminde mera, yaylak, kışlak, otlak ve çayıra rastlanmamıştır.
216 yerleşim biriminde 14.275,8722 ha çayır, mera yaylak ve otlak tespit edilmiş
olup, 120 yerleşim yerinde 12.062,2901 ha çayır, mera, yaylak ve otlağın tahdit çalışmaları
tamamlanmıştır.
Ayrıca bugüne kadar toplam 56 yerleşim biriminde tahsis işlemleri için gerekli
yazışmalar yapılarak tapu kütüklerine mera olarak kayıtları yapılmıştır.
Mera Islah ve Amenajman Projeleri Çalışmaları
Đlimizde yürütülen Mera Islah ve Amenajman Projeleri 2004 yılında başlamış olup
bugüne kadar Şarkikaraağaç Đlçesi Göksöğüt kasabasında 2.450 dekarda, Çiçekpınar
kasabasında 3.375 dekar, Yalvaç Đlçesi Hüyüklü kasabasında 2.589 dekarda, Kumdanlı
kasabasında 1.954 dekarda, Akçaşar köyünde 418 dekarda, Keçiborlu Đlçesi Kaplanlı ve
105

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Aydoğmuş Ksabasında 867 dekarda ve Senirkent Đlçesi Büyükkabaca kasabasında 3255
dekarda, toplam 14.908 dekarlık alanda mera ıslah ve amenajman projeleri yapılarak
çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca Đlimizde çayır ve meralardan yararlanma ve otlatma
zamanları ile ilgili Đl Mera Komisyonunun her yılın Ocak ayında yapılan ilk toplantısında
Đlimizin otlatma mevsimi tarihleri, Đl otlatma ve amenajman planlarının hazırlanması, çayır ve
meralarda otlayacak büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan alınacak otlatma bedellerinin
belirlenmesi gibi çalışmaları yapmaktadır.
F.1.3. SULAK ALANLAR
Sulak alanların vejetasyonu örtü bakımından zengin tür çeşitliliği bakımından fakirdir.
Su içi, kıyı ve kıyı dışında, suyun ve gölün durumuna göre farklı yaşam alanları oluştuğunda
tür sayısında çoğalma görülebilir. Sulak alan vejetasyonunda vejetasyonu oluşturan
topluluklar iki grup halinde su içi ve kıyı bataklık toplulukları şeklinde ele alınmışlardır.
• Beyşehir Gölü
• Eğirdir Gölü
• Kovada Gölü
• Gölcük Gölü
• Karacaören Baraj Gölü
• Güneykent Uludere Sulama Göleti
• Güneykent Uzundere Sulama Göleti
• Dinek 1 Sulama Göleti
• Özbayat I ve II Sulama Göletleri
• Bataklık vb. yapay sulak alanlarda mevcuttur
Kayaağzı Mevkii
Senirkent; Eğirdir gölünün kuzeybatısında Kayaağzı Köyü yakınında yamaç dibinden
çıkan kuvvetli bir su kaynağının oluşturduğu küçük bir sulak alandır. Suyu tatlıdır. Denizden
950 m yüksekliktedir.
Eğirdir Gölü
Eğirdir Đlçesi’nin kuzeyinde, kuzey güney doğrultusunda uzanan tektonik kökenli bir
göldür. Barla ve Çirişli dağları arasında yer alan bir daralma ile göl kıyıları birbirine yaklaşır.
En dar yeri 2 km olan göl iki kısım halindedir. Kuzey parçasına Hoyran, güney parçaya
Eğirdir gölü adı verilir. Uzunluğu 50 km, kuzey parçanın eni 10 km, güneyin ise 16 km’dir.
Yüzölçümü 48.800 hektar, denizden yüksekliği 940 m’dir. Derinliği ortalama 6-7 m, en derin
yeri 16 m’dir. Göl, Uluborlu yönünden gelen Popa Çayı, Hoyran Ovası’ndan inen Değirmen
çayı ve Yalvaç tarafından gelen Akçay gibi derelerle beslenir. Kuzeyde Karamık
Bataklığı’nın sularını boşaltan düden, Hoyran tarafından Tırtar altından çıkar ve göle girer.
Kanlıpalamut Pınarı, Karaot Avlağı Pınarı, Havutlu Pınar (Pınarbaşı), Koca Pınar ve
Kayaağzı Pınarı önemli pınarlardır. Göl suları güneydeki Irmak suyu ayağı ile Kovada
Gölü’ne ve oradan Kurudere ile Aksu Irmağı’na akarak Akdeniz’e ulaşır.
Ekolojik karakteri itibariyle Beyşehir Gölü’ne benzemektedir. Gölün derin kısımları
orta gıdalı, sığ kısımları ise bol gıdalı özelliktedir.
Kıyı Bataklık Toplulukları
Phragmitetum communis (Gams 1927) Schmale 1939
106

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Gölün batı kıyısında yer yer topluluklar oluşturmaktadır. Su derinliği 0-20 cm, örtü %
80-90, örtü yüksekliği 150-200 cm’dir. Eşlik eden türler Typha angustifolia, Myriophyllum
spicatum, Potamogeton lucens’dir.
Scirpetum lacustris Schmale 1939
Gölün kuzey ve kuzeybatı kesimlerinde topluluklar oluşturur. Su derinliği 20-30 cm,
örtü % 80-100, örtü yüksekliği 100-200 cm, tür sayısı 9-11 arasındadır. Bu türler, Polygonium
amphibium, Nuphar lutea, Butomus umbellatus, Alisma gramineum, Veronica anagallisaquatica,
su içinde batık olarak Potamogeton perfoliatus, P. lucens, P. nodosus, P. pusillus,
Ceratophyllum submersum ve Myriophyllum spicatum’dur.
Juncus heldreichianus ssp. orientalis
Hoyran-Esendere arasında kıyıda çamur ve çok sığ zeminde görülür. Örtü % 50-70,
örtü yüksekliği 100-200 cm’dir. Juncus hybridus, J.articulatus, Scirpioides holoschoenus,
Eleocharis palustris, Sparganium erectum subsp. neglectum, Phalaris arundinacea, Alisma
gramineum bulunuşu yüksek olan türlerdir.
Gölcük Gölü
Isparta’nın 5 km güneybatısında 1400 m yükseklikte volkanik kökenli bir göldür. 100
hektar yüzölçümü olan gölün derinliği 36 m’dir. Yağmur suları ve dip kaynakları ile beslenir.
Suyu tatlıdır.
Kovada Gölü
Eğiridir Gölü’nün 8 km güneyinde, küzey güney doğrultusunda uzanan tektonik bir
göldür. Uzunluğu 10 km, genişliği 2 km kadardır. 900 m yükseklikte yer alan göl 900 hektar
olup en derin yeri 6 m’dir. Eğirdir Gölü’nden gelen bir kanal ile beslenir. Gölün güneyinden
Arap düdeninden yere batan sular Haymana Köyü altında Gökböğet denilen yerde çıkarak
Kumdere ile Aksu Irmağı’na karışır.
Kıyı Bataklık Toplulukları
Scirpetum lacustris Schmale 1939
Batak kısımlarda bulunur. Su derinliği 10-20 cm, örtü % 60-70, örtü yüksekliği 150-
200 cm’dir. Beraber bulunan türler Eleocharis palustris, Butomus umbellatus, Rorippa aurea,
Alisma gramineum, Typha laxmannii, Potamogeton crispus ve P.panormitanus’dur.
Kocagöl
Isparta-Bucak karayolu üzerinde Akdağ güneyinde Çanakçı Köyü yakınındadır.
Denizden yükseltisi 1100 m, alanı 200 hektar kadardır. Suları düdenler tarafından çekilir,
yazın kurur.
Beyşehir Gölü
Konya ili sınırları içinde yer alan Gölün Batı kesimleri Isparta ili sınırları içine
girmektedir. Sultan Dağları ile Anamas Dağları arasında yer alan Beyşehir gölü Türkiye’nin
en büyük tatlısu gölüdür. Uzunluğu 45 km, genişliği ortalama 13-15 km arasındadır.
Denizden 1150 m yükseklikte olan göl 65.600 hektar olup en derin yeri 70 m’dir.
Su Đçi Toplulukları
Ceratophylletum demersi (Soo 1928) Eggler 1933
107

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Gölün Isparta sınırlarında yoğun olarak bulunur. Su derinliği 100-200 cm, örtü % 90-
100 olup birliğe eşlik eden türler; Potamogeton crispus, P.pectinatus, P.lucens, P.nodosus,
Myriophyllum spicatum, M.verticillatum, Nuphar lutea, Urticularia australis’dir.
Nuphar lutei-Nymphaetum albae (Nowinski 1930) Tomasz, 1977
Gölün 150-250 cm su derinliği olan yerlerde % 85-100 örtü oranında bulunur. Tür
sayısı 3-8’dir. Eşlik eden türler; Myriophyllum spicatum, Potamogeton lucens, Urticularia
australis, Phragmites australis, Ceratophyllum demersum’dur.
Myriophylletum verticillati Soo 1927
Gölün kuzeybatı ucunda su derinliği 10-150 cm olan yerlerde bulunur. Örtü % 75-100,
tür sayısı 3-8 arasındadır. Eşlik eden türler; Potamogeton lucens, Urticularia australis,
Phragmites australis, Myriophyllum spicatum, Polgonium amphibium, Ceratophyllum
demersum’dur.
Kıyı Bataklık Toplulukları
Phragmitetum communis (Gams 1927) Schmale 1939
Gölün hemen tüm kıyılarında -topluluklar oluşturmaktadır. Su derinliği 0-200 cm, örtü
% 80-100, örtü yüksekliği 150-300 cm’dir.
Eşlik eden türler Ceratophyllum demersum, Polgonium amphibium, Nuphar lutea,
Typha angustifolia, Myriophyllum verticillatum, Potamogeton lucens’dir.
Typhetum angustifoliae Pignattii 1953
Su derinliği 0-250 cm, örtü % 80-100, örtü yüksekliği 200-300 cm, eşlik eden türler 2-
9’dur. Eşlik eden türler Ceratophyllum demersum, Polgonium lapathifolium, Polgonium
amphibium, Nuphar lutea, Typha angustifolia, Myriophyllum spicatum, Potamogeton
lucens’dir.
Burdur Gölü
Đdari olarak Burdur ve Isparta illeri sınırları içerisinde yer almaktadır. Burdur Gölü,
Söğüt Dağı ile Suludere-Yayladağ kütleleri arasında, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda
uzanan oluk şeklindeki tektonik çöküntünün sularla dolması sonucu oluşmuştur. Kapalı bir
havzada yer alan gölün dışarıya akıntısı yoktur. Türkiye'nin en derin göllerinden birisidir.
Kuzeybatıda yer alan Kapı burnu önlerinde derinliği 100 metreyi bulur. Burdur Gölü, bitki
coğrafyası bakımından Akdeniz floristik bölgesinde yer almaktadır.
Gölün beslenimi, göl alanına düşen yağışlar, göle ulaşan mevsimlik ve sürekli
akarsular ile akiferlerin yer altı suyu akımı ile, boşalımı ise: havza dışına boşalım olmadığı
için buharlaşma ile olmaktadır. Göl su seviyesi ve alanı, yağışlara bağlı olarak, yıllara ve
mevsimlere göre değişiklikler göstermektedir.
Göl suları tuzlu ve arseniklidir. Gölde bu kimyasal yapıya uyum sağlamış endemik
canlılar yaşamaktadır.
Bitki toplulukları güney kesimdeki Yazıkent-Karakent Köyleri arasındaki akarsuların
göle karıştığı ve tuzluluğun nispeten daha az olduğu bölgelerde bulunmaktadır. Bu alanlardaki
hakim bitki örtüsünü Cyperacea familyasına ait iki tür ve Poaceae familyasından Phragmites
australis temsil etmektedir.
Aksu Çayı
Aksu Deresi alg florasında, Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta ve
Euglenophyta bölümlerine ait toplam 73 tür tespit edilmiştir (Ertan ve Morkoyunlu 1998).
108

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Bacillariophyta grubu içerisinde Navicula Broy., Nitzschia Hassall, Surirella Turpin,
Amphora Ehr., Cymbella Agardh, Cocconeis Ehr., Fragilaria Lyngbye cinslerine ait türler ile
Synedra ulna (Nitz.) Ehr. türü bol miktarda bulunmuştur. Diyatomeler dısında
Cyanophyta’dan Oscillatoria limosa (Roth.) C.A.Agardh, Oscillatoria formosa Broy.,
Merismopedia punctata Meyen. türleri de araştırmanın yapıldığı yıl içinde nispeten devamlı
ve bol olarak gözlenmiştir. Diğer bölüm üyeleri ise yılın farklı aylarında değişen bolluklarda
tespit edilmiştir. Sonuç olarak mevcut florada Bacillariophyta tür çeşitliliği bakımından
dominanttır.
Ayrıca Göksu, Karacaören Baraj Gölü, Köprü Çayı, Çandır Deresi, Gönen Baraj Gölü
Isparta Đli’ndeki diğer sulak alanlardır.
F.1.4. STEP EKOSĐSTEMLERĐ
Dedegöl Dağları’nda ağaç sınırının üzerindeki Subalpin kuşak bitki örtüsü, dağ step
meraları ve boylu ardıç (Juniperus excelsa) - kokulu ardıç (J. foetidissima) ağırlıklı ardıç
topluluklarından oluşur. Isparta, Eğirdir ve Kovada gölü arasında kalan bölgenin orman, çalı
ve kaya vejetasyonlarının dışındaki alanlarda step vejetasyonu hakimdir. Bu alanda step
vejetasyonuna ait 3 “Bitki Birliği” tespit edilmiştir. Aşırı hayvan otlatması bu alanlardaki bazı
nadir türlerin geleceği için önemli bir tehlike oluşturmaktadır.
F.2. FLORA
F.2.1. HABĐTAT VE TOPLULUKLARI
Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı kategorisine giren Barla Dağı, Dedegöl Dağları
Isparta, Eğirdir ve Kovada gölü arasında kalan bölgelerdir Bu alanlar “Endemik” bitki türleri
açısından zengin olup, Kermes Meşesi (Quercus coccifera) ağırlıklı “ maki kuşağı” dağın
güney, doğu ve kuzey taraflarında 870-1300 m arasında yer alır.
Bu kuşaktaki diğer odunsu bitkiler arasında Crataegus monogyna, Jasminium
fruticans, Juniperus oxycedrus, Lonicera etrusca ve Palirus spina-christi sayılabilir. Dağın
güneydoğusunda yer alan maki topluluğu, içerdiği zengin Cyclamen mirabile populasyonları
nedeni ile önemlidir. Türkiye’ye endemik ve nadir C.mirabile’nin asıl yayılış alanı, batıda
Büyük Menderes Nehri’nin aşağı çığırlarındaki alçak tepelerdir. Bu nedenle türün bu alandaki
kopuk populasyonları çok önemlidir. Orman kuşağında Cedrus libani, Juniperus excelsa ve
Pinus nigra ssp. pallasiana hakimdir. Dağın kuzey yamaçlarında geniş alanlar kaplar. Boylu
ardıç (Juniperus excelsa) ve yer yer kokulu ardıç (Juniperus foetidissima) ile birlikte, 1000-
1450 m. arasında sert kireç taşları üzerinde açık orman toplulukları oluşturur.
Bu habitatta, lokal bir tür olan Carduus olympicus ssp. hypoleucus da yer alır. Cedrus
libani, 1450-1800 m’ler arasında Pinus nigra ssp. pallasiana ile karışık topluluklar oluşturur.
Bu alan sedir ağaçlarının Türkiye’nin batı bölümündeki yayılma alanının en kuzey
noktalarından biri olması nedeniyle önemlidir.
Saf Pinus nigra ssp. pallasiana toplulukları 1200-1800 m arasında yer alır. Bu kuşakta
Centaurea cariensis ssp. maculiceps gibi nadir ve lokal bitkilere rastlanır.
Subalpin kuşakta, yer yer adi ardıç (Juniperus communis ssp. nana) ağırlıklı bodur
bitki toplulukları ve Valeriana oligantha gibi nadir bitki türleri yetişir. Alpin kuşakta,
Acantholimon ulicinum- Onobrychis cornuta yastık formunda bitki topluluğu hakimdir.
109

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bu kuşakta yer alan karakteristik bitkiler arasında, Cyclotrichum origanifolium ve
Silene caryophylloides ssp. glandulosa sayılabilir. Ayrıca Asyneuma compactum ve
Olymposciadum caespitosum gibi ülke çapında nadir bitki türleri de kayıtlıdır.
Bu alan, Akdeniz ve Đç Anadolu Bölgeleri arasındaki sınırda yer alması nedeniyle,
zengin bir floraya sahiptir. Türkiye’ye endemik 127 takson kayıtlıdır. Aethionema thesifolium
ülkemizde yalnızca buraya özgüdür. Alanda ülke çapında nadir 27 takson bulunur. Bunlardan
6’sı buradan başka, yalnızca Doğu Ege Adaları’nda kayıtlıdır. Bu alan ayrıca, Dianthus
erinaceus, Festuca punctoria ve Olymposciadum caespitosum gibi önemli taksonlar içerir.
(Bekat, L., 2005).
Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Aethionema thesifolium (EN-V**),
Olymposciadum caespitosum (EN-V), Cyclamen mirabile (EN-V).
Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Türler; Alkanna phrygia (EN-R), Asperula
nitida ssp. hirtella (RN-R), Astragalus gilvus (EN-R), Asyneuma compactum (EN-R),
Campanula macrostyla (EN-R), Dianthus erinaceus (EN-R*) ve diğer 18 tür.( Bu türler
Isparta Đli Endemik Bitki Listesinde yer almaktadır).
Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı’ndan birisi de Isparta ili sınırları içerisinde yer
alan “Dedegöl Dağları”dır. Beyşehir gölünün batısında yaklaşık 60 km uzanan bir dağ
silsilesidir. Bitki örtüsü, dağlılk göknar-sedir-çam ormanı(-2000m.) ve ağaç sınırının üzerinde
açık alpin mera, taşlık yamaç ve sarp kayalık bitki topluluklarından oluşur. Endemik bitkiler
bakımından zengin florası, ülke çapında nadir 52 takson içerir. Bunlardan 6’sı birkaç istisna
dışında, yalnızca Dedegöl Dağları’na özgüdür. Aubretia anamasica, Polygala pruinosa ssp.
megaptera, Ranunculus gueneri, Geranium cinereum ssp. subcaulescens var. pisidicum,
Sempervivum ispartae ve S. pisidicum.
Orman bitki örtüsü genellikle 2000 m yüksekliğe kadar çıkar. Cedrus libani, Pinus
nigra ssp. pallasiana ve Abies cilicica ssp. isaurica karışık orman vejetasyonunun başlıca
ağaç türleridir. Bu iğne yapraklı ormanın açıklıklarında çalı ve mera vejetasyonu yer alır.
Bu topluluklar, içerdikleri Delphinium gueneri, Cicer isauricum, Ranunculus gueneri,
Sempervivum pisisicum, Verbascum adenocarpum ve V. sorgerae gibi ülke çapında nadir
bitkiler bakımından önemlidir.
Bu dağ silsilesinin alçak kesimlerinde Kasımlar Köyü civarlarında, çok lokal olarak
Pinus brutia (Kızılçam), Aksu Çayı ve Kapız Nehri boyunca uzanan düzlüklerde Platanus
orientalis (Çınar) toplulukları göze çarpar. Kapız nehri kenarında, Avrupa-Sibirya floristik
taksonlarından oluşan bir anklav gelişmiştir.
Ağaç sınırının üzerindeki Subalpin kuşak bitki örtüsü, dağ step meraları ve boylu
ardıç (Juniperus excelsa)- kokulu ardıç (J. foetidissima) ağırlıklı ardıç topluluklarından
oluşur. Dağ silsilesininin en yüksek bölümlerini oluşturan açık dağ sırtlarında alpin mera,
seyrek bitki örtüsü içeren taşılk zirve, sarp kireçtaşı kayalıkları ve çok geniş taşlık yamaç bitki
topluluklarının bir mozaiği yer alır. Alpin mera topluluklarında; Astragalus angustifolius,
Acantholimon ssp., Daphne oleoides ve Onobrychis cornuta gibi yastık formunda dikenli
bitkiler yaygındır.
Silsilenin zirve bölümünde yetişen lokal ve nadir bitkiler arasında Aethionema
subulatum, Asyneuma compactum, Cerastium macrantum, Galium sorgerae, Geranium
cinereum ssp. subcaulescens, var. pisidicum, Lamium eriocephalum ssp. glandulosidens ve
Vavilovia formosa sayılabilir.
110

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Dedegöl Dağları florası, Akdeniz ve Đç Anadolu bölgelerinin arasındaki sınırda
bulunmasının etkilerini taşır. Kapız Nehri’nin doğduğu yerdeki derin vadiler, nadir/ veya
endemik bitkiler bakımından çok zengindir (Güner, A. 2005).
Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Acer hyrcanum ssp. sphaerocaryum
(EN, V),
Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Türler; 49 takson
Ulusal Ölçekte Tehlike Altındaki Türler; Amelanchier parviflora var. dentata (EN-
R*) ve Micromeria cristata (EN-R) tehlike altındaki türlerdir (WWF-Türkiye, 2005).
Isparta ili sınırları içerisinde Eğreltiotları’ndan (Pteridophyta) 3 familya, 3 cinse ait 7
tür, Yarıaçık tohumlu bitkilerden (Gymnospermae) 2 familya ve 3 cinse ait 7 tür ve alttür,
Tohumlu Bitkilerden (Angiospermae) 76 familya ait toplam 1566 tür ve alttür seviyesinde
bitki tespit edilmiştir. Tıbbi önemi olan bitkilerin sayısı 64 (Tablo 2.92), ekonomik olanlar ise
103’dir (Tablo 2.93). Tespit edilen 301 Endemik bitkinin kategorileri ise şöyledir; 21 EN, 4
CR, 23 VU, 3 DD, 30 LR (cd), 38 LR (nt) ve 182 LR (lc)’dir.
F.2.2. TÜRLER VE POPULASYONLARI
Tablo F.1. Bitki Listesi
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. Tüylü ayı pençesi
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1427
Aceraceae
Acer monspessulanum L.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Akçaağaç
subsp. monspessulanum
1100 m 17.7.1992 K 869
Alismataceae Alisma gramineum Lej. Çoban düdüğü Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Alismataceae Alisma lanceolatum With.
Mızrak yapraklı
susinirotu
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Alismataceae Alisma plantago-aquatica L. Susinirotu Eğirdir gölü
Alismataceae
Baldellia ranunculoides
L.Parl
Beyşehir gölü
Alismataceae Damasonium alisma Miller Yıldız meyve Beyşehir gölü
Alismataceae Sagittaria sagittifolia L. Suoku Beyşehir gölü
Amaranthaceae Amaranthus albus L. Tilki kuyruğu
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, tarla
kenarı, 1150 m, 7 x 1995, Mutlu 1617.
Amaranthaceae
Amaranthus chlorostachys
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, tarla
Tilki kuyruğu
Willd.
kenarı, 1150 m, 7 x 1995, Mutlu 1168.
Amaranthaceae Amaranthus retroflexus L. Tilki kuyruğu
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, tarla
kenarı, 1150 m, 7 x 1995, Mutlu 1626.
Amaryllidaceae Galanthus elwesii Hook.f. Kardelen
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1350 m, 4 iii 1995, Mutlu 1210
Amaryllidaceae Galanthus gracilis Celak. Kardelen
Kızıldağ batı yamaçlar, 1400 m, 4 iii
1995, Mutlu 1212
Anacardiaceae
Pistacia terebinthus L. subsp.
Tencerepınarı, 1300-1400 m, 3 vi 1995,
Menengiç
palestina (Boiss.) Engl.
Mutlu 1470
Apiaceae
Actinolema macrolema
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Boiss.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1567
Apiaceae
Anthriscus cerefolium (L.)
Hoffm.
Frenk Maydanozu TÜBĐVES
Apiaceae
Antriscus nemorosa
(M.Bieb.) Spreng.
Apiaceae Apium nodiflorum (L.) Lag. Kereviz Eğirdir gölü
Beşkardeşler geçidi, Cedrus libani-
Juniperus excelsa ormanı, 1250 m, 16 x
1994, Mutlu 1151.
111

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Apiaceae Artedia squamata L.
Apiaceae
Astrantia maxima Pallas
subsp. haradjianii (Grintz.)
Rech. fil.
Astransya
112
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
TÜBĐVES
Apiaceae Berula erecta (Huds.) Coville Eğirdir gölü
Apiaceae Bifora radians M.Bieb. Yabani Kişniş
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1385.
Apiaceae Bunium ferulaceum Sm. Đncirop
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
Apiaceae
Bunium microcarpum
(Boiss.) Freyn subsp.
microcarpum
Đncirop
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1720
Apiaceae Bupleurum croceum Fenzl Tavşan kulağı
Apiaceae
Bupleurum falcatum L.
subsp. persicum (Boiss.)
Koso-Pol.
Tavşan kulağı
Apiaceae Bupleurum odontites L. Tavşan kulağı
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 2 vi 1995, Mutlu 1557
TÜBĐVES
Uluborlu, Başköy-Uluborlu, yol kenarı
tarla, 1250 m G.Kaynak 10079
Apiaceae
Bupleurum heldeichii Boiss.
& Bal.
Tavşan kulağı TÜBĐVES
Apiaceae
Bupleurum sulphureum
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Tavşan kulağı
Boiss. & Bal.
m, 24 vi 1994, Mutlu 758
Apiaceae Caucalis platycarpos L.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1250 m, 23 vii 1994, Mutlu
1042. Medit.
Apiaceae Chaerophyllum aureum L. Frenk Maydanozu TÜBĐVES
Apiaceae
Crenosciadium siifolium
Boiss. & Heldr.
TÜBĐVES
Apiaceae Daucus carota L. Yabani Havuç
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Echinophora tenuifolia L.
subsp. sibthorpiana (Guss.)
Tutin
Echinophora tournefortii
Jaub. & Spach.
Eryngium campestre L. var.
virens Link
Eşek dikeni
Apiaceae Eryngium kotschyi Boiss. Eşek dikeni
Apiaceae
Eryngium palmito Boiss. &
Heldr.
Eşek dikeni
Apiaceae Falcaria vulgaris Bernh. Kazayağı
Apiaceae
Ferula rigidula Fisch. ex DC. Çakşır
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1004.
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1182
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 975
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1122.
Kızıldağ, 1600-1700 m, Cedrus libani
ormanı, 25 vi 1994, Mutlu 927
TÜBĐVES
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1250-1300 m, 23 vii 1994,
Mutlu 1045.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1591
Apiaceae Ferulago aucheri Boiss. Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Apiaceae
Ferulago plathycarpa Boiss.
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
& Bal.
Mutlu 934
Apiaceae Ferulago trachycarpa Boiss. Kuzu Kişnişi TÜBĐVES
Apiaceae Heracleum humile Sm. Tavşancıl otu TÜBĐVES
Apiaceae
Johrenia dichotoma DC.
Gelendost, Yakaköy kasabası
subsp. dichotoma
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Apiaceae
Johrenia tortuosa (Fisch. &
Küçüksivri Tepesi batı yamaç, 1250-
Mey) D.F.Chamb.
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 948.
Apiaceae Laser trilobum (L.) Borkh. Kefe Kimyonu TÜBĐVES

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Apiaceae
Laserpitium petrophilum
Boiss. & Heldr.
TÜBĐVES
Apiaceae
Lisaea strigosa (Banks. &
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Sol.) Eig.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1553
Apiaceae
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
Malabaila secacul Banks &
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Sol.
Mutlu 601.
Apiaceae Oenanthe aquatica (L.) Poiret Su raziyanesi Beyşehir gölü
Apiaceae
Olymposciadium
caespitosum (Sm.) Wolff
TÜBĐVES
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Apiaceae
Opopanax hispidus (Friv.)
Griseb
Orlaya daucoides (L.)
Greuter
Pastinaca sativa L. subsp.
urens (Req. ex Godron)
Celak
Peucedanum alpinum (Sieber
ex Schultes) Burtt & Davis
Peucedanum chryseum
(Boiss. & Heldr.)
Chamberlain
Peucedanum depauperatum
Boiss. & Bal.
Pimpinella tragium Vill.
subsp. lithophila (Schischk.)
Tutin
Prangos ferulacea (L.) Lindl.
Prangos meliocarpoides
Boiss. var. meliocarpoides
Prangos uechtritzii Boiss. &
Hausskn.
Scandix australis L. subsp.
grandiflora (L.) Thell.
Scandix iberica M.Bieb.
Scandix macrorhyncha
C.A.Mey.
Apiaceae Scandix pecten-veneris L.
Apiaceae
Apiaceae
Scandix stellata Banks &
Sol.
Seseli gummiferum Pallas ex
Smith subsp. corymbosum
(Boiss. & Heldr.) Davis
Smyrnium connatum Boiss.
& Kotschy
Hınzır raziyanesi
Hınzır raziyanesi
Hınzır raziyanesi
Anason
Leylek otu
Seseli
Beşkardeşler geçidi, Cedrus libani-
Juniperus excelsa ormanı, 1250 m, 16 x
1994, Mutlu 1152.
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü-
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 910.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 791.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 26
v 1994, Mutlu 413
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1416.
Kıyakdede – Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1334.
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 496.
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 23 iv 1994, Mutlu 353.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 275.
TÜBĐVES
Baldıran-Yabani
Apiaceae
kereviz
Apiaceae Stefanoffia insoluta Kljuykov TÜBĐVES
Apiaceae
Torilis leptophylla (L.) Rchb.
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 781
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 493.
113

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Apiaceae Torilis ucranica Spreng. Torilis
Beltaşı Dağı, 1250-1350 m, 25 vi 1994,
Mutlu 894.
Apiaceae
Orman evleri hastane binası arası,
Turgenia latifolia (L.)
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
Hoffm.
v 1994, Mutlu 414.
Apiaceae
Xanthogalum purpurascens
Halvan
TÜBĐVES
Apocynaceae
Apocynaceae
Lallem.
Trachomitum venetum (L.)
Woodson subsp. sarmatiense
(Woodson) Avetisian
Vinca herbacea Waldst. &
Kit.
Cezayir Menekşesi
Araceae Acorus calamus L. Eğir-Eğril Beyşehir gölü
Araceae
Arum detruncatum
C.A.Meyer var. detruncatum
Yılanyastığı TÜBĐVES
Araceae
Arum conophalloides
Kotschy ex Schott var.
conophalloides
Yılanyastığı
Araceae
Araceae
Arum elongatum Steven
subsp. detruncatum
(C.A.Meyer ex Schott)
H.Riedel
Arum orientale M.Bieb.
subsp. orientale
Yılanyastığı
Yılanyastığı
Aristolochiaceae Aristolochia maurorum L. Zeravend
Asclepiadaceae
Asclepidaceae
Asclepidaceae
Aspidiaceae
Aspidiaceae
Cynanchum acutum L.
subsp. acutum
Vincetoxicum canescens
(Willd.) Decne. subsp.
canescens
Vincetoxicum fuscatum
(Hornem.) Rchb.fil. subsp.
fuscatum
Dryopteris filix-mas (L.)
Schott
Dryopteris pallida (Bory)
Fomin
Panzehir otu
Panzehir otu
Eğrelti
Eğrelti
Aspleniaceae Ceterach officinarum DC. Eğrelti
Asteraceae Achillea biebersteinii Afan. Civanperçemi
Uluborlu, Uluborlu barajı-Đkizoluk,
1150-1350 m G.Kaynak 10421
Küçüksivri Tepesi batı yamaç, Cedrus
libani ormanı, 1500-1550 m, 23 iv
1994, Mutlu 348.
Uluborlu, Đleydağ-Gönen, 1200 m
G.Kaynak 5685
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı , 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 593
Akçeşme, su kanalı, tarla kenarı, 1100
m, 16 x 1994, Mutlu 1039
TÜBĐVES
Asteraceae Achillea grandifolia Friv. Civanperçemi TÜBĐVES
Asteraceae
Achillea kotschyi Boiss.
subsp. kotschyi Boiss.
Ayvadana TÜBĐVES
Asteraceae
Achillea setacea Waldst. &
Kit
Civanperçemi TÜBĐVES
Asteraceae Acroptilon repens (L.) DC. Kekre
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 819
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1083.
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 158
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğu yamaçlar,
kayalık taşlık alanlar, 1400-1650
16.06.1991 K 541
Cedrus libani ormanı, kayalık, 1200-
1300 m, 17 xi 1993, Mutlu 159
Gelendost, Esinyurt köyü, yol kenarı,
1000 m
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 704.
Asteraceae Anthemis austriaca Jacq. Köpek Papatyası TÜBĐVES
Asteraceae Anthemis biebersteinii Afan. Köpek Papatyası
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 662
Asteraceae Anthemis coarctata Poir. Köpek Papatyası
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 915.
114

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Anthemis coelopoda Boiss.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
Asteraceae
Köpek Papatyası
var. bourgaei Boiss.
1995, Mutlu 1377-1435.
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
Asteraceae Anthemis cotula L. Köpek Papatyası
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1630.
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Anthemis cretica L. subsp.
absinthifolia (Boiss.)
Grierson
Anthemis cretica L. subsp.
albida (Boiss.) Grierson
Anthemis cretica L. subsp.
anatolica (Boiss.) Grierson
Anthemis cretica L. subsp.
cassia (Boiss.) Grierson
Anthemis cretica L. subsp.
leucanthemoides (Boiss.)
Grierson
Anthemis nobilis L. subsp.
neilreichii (Jos.Kern.)
Formanek
Köpek Papatyası
Köpek Papatyası
Köpek Papatyası
Köpek Papatyası
Köpek Papatyası
Köpek Papatyası
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 678-783.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi doğu yamaç, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 849
Asteraceae
Anthemis tinctoria L. var.
Park girişi yol kenarı, 1300 m, 2 vi
Köpek Papatyası
discoidea (All.) DC.
1995, Mutlu 1442.
Asteraceae
Anthemis tinctoria L. var.
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Köpek Papatyası
tinctoria
Mutlu 914.
Asteraceae
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
Anthemis wiedemanniana
Köpek Papatyası libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Fisch. & Mey.
Mutlu 526
Asteraceae Anthemis wilhelmsii K.Koch Köpek Papatyası
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 651
Asteraceae
Arctium minus (Tepesi)
Bernh. subsp. pubens (Bab.)
Aranes
Çatakbaşı Tepesi, bahçe
kenarlarında,1150 m, 8 ix 1996, Mutlu
1783
Asteraceae Artemisia campestris L. Kara yavşan TÜBĐVES
Asteraceae
Artemisia scoparia Waldst. &
Pelin-Kara süpürge TÜBĐVES
Kit
Asteraceae Aster alpinus L. Saraypatı TÜBĐVES
Asteraceae Aster laevis L. Saraypatı
Park girişi yol kenarı, 1100-1250 m, 7
ix 1996, Mutlu 1750. (Kültür).
Asteraceae Bellis perennis L.
Göztepe Dağı, çayır, 1200 m, 23 iv
1995, Mutlu 1290.
Asteraceae Bidens tripartita L. Beyşehir gölü
Asteraceae
Bombycilaena erecta (L.)
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1500-
Smoljan.
1600 m, 3 vi 1995, Mutlu 1507.
Asteraceae
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
Carduus nutans L. subsp.
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
nutans
Mutlu 539.
Asteraceae
Asteraceae
Carduus pycnocephalus L.
subsp. albidus (M.Bieb.)
Kazmi
Carlina oligocephala Boiss.
& Kotschy subsp.
oligocephala
Asteraceae Carthamus lanatus L. Yabani safran TÜBĐVES
Asteraceae Carthamus tinctorius L.
Aspir-Yabani
safran
TÜBĐVES
Asteraceae
Centaurea anthemifolia
Hub.-Mor.
Peygamber Çiçeği
Asteraceae Centaurea calolepis Boiss. Peygamber Çiçeği TÜBĐVES
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 568.
Kıyakdede - Göztepe Dağı, 1200-1300
m, 23 vii 1994, Mutlu 999.
Beltaşı Dağı, 1150-1250 m, 25 vi 1994,
Mutlu 900
115

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Centaurea cariensis Boiss.
subsp. longipapposa
Wagenitz
Peygamber Çiçeği
Asteraceae Centaurea depressa M.Bieb. Peygamber Çiçeği
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Centaurea drabifolia Sm.
subsp. austro-occidentalis
Wagenitz
Centaurea drabifolia Sm.
subsp. detonsa (Bornm.)
Wagenitz
Centaurea iberica Trevir. ex
Spreng.
Centaurea mathiolifolia
Boiss.
Centaurea pichleri Boiss.
subsp. pichleri
Peygamber Çiçeği
Peygamber Çiçeği
Peygamber Çiçeği
Peygamber Çiçeği
Gelin düğmesi
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 642-697
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 652.
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi doğu yamaç, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 846.
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1009.
TÜBĐVES
Asteraceae Centaurea pulchella Ledeb. Peygamber Çiçeği TÜBĐVES
Asteraceae
Centaurea reuterana Boiss.
var. phrygia Bornm.
Peygamber Çiçeği TÜBĐVES
Asteraceae
Centaurea reuterana Boiss.
var. reuterana
Peygamber Çiçeği TÜBĐVES
Asteraceae
Centaurea solstitialis L.
subsp. solstitialis
Peygamber Çiçeği
Asteraceae
Centaurea thirkei Schultz
Bip.
Peygamber Çiçeği TÜBĐVES
Asteraceae Centaurea triumfettii All. Peygamber Çiçeği
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Centaurea urvillei DC. subsp.
hayekiana Wagenitz
Centaurea urvillei DC. subsp.
stepposa Wagenitz
Centaurea urvillei DC. subsp.
urvillei DC.
Peygamber Çiçeği
Peygamber Çiçeği
Peygamber Çiçeği
Asteraceae Centaurea virgata Lam. Peygamber Çiçeği
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Cephalorrhynchus tuberosus
(Stev.) Schchian
Chardinia orientalis (L.)
O.Kuntze
Chondrilla juncea L. var.
juncea
Cicerbita variabilis (Bornm.)
Bornm.
Cichorium glandulosum
Boiss. & Huet.
Çengel sakızı
Karahindiba
Asteraceae Cichorium intybus L. Karahindiba
Asteraceae
Cirsium arvense (L.) Scop.
subsp. vestitum (Wimmer &
Grab.) Petrak
Deve dikeni
Asteraceae Cirsium canum (L.) All. Deve dikeni
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 277.
Beşkardeşler geçidi, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 856.
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 658.
TÜBĐVES
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 567
TÜBĐVES
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 583.
TÜBĐVES
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1073.
TÜBĐVES
Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1120.
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 752.
Çatakbaşı Tepesi, 1150 m, 8 ix 1996,
Mutlu 1590
116

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Cirsium cassium P.H.Davis
Kızıldağ, yol kenarı, 1400 m, 7 ix 1996,
Deve dikeni
& Parris
Mutlu 1777
Asteraceae
Cirsium dirmilense
Kızıldağ kuzey yamaç, 1250- 1300 m, 7
Deve dikeni
R.M.Burton
ix 1996, Mutlu 1777
Asteraceae
Cirsium lappaceum (Bieb.)
Fischer subsp. anatolicum Deve dikeni TÜBĐVES
Petrak
Asteraceae Cirsium leucopsis DC. Deve dikeni TÜBĐVES
Asteraceae
Cirsium libanoticum DC.
subsp. lycaonicum (Boiss. & Deve dikeni TÜBĐVES
Heldr.) Davis & Parris
Asteraceae Cirsium sintenisii Freyn Deve dikeni
Kıyakdede – Göztepe Dağı, 1200-1300
m, 23 vii 1994, Mutlu 989
Asteraceae Cirsium vulgare (Savi) Ten. Deve dikeni
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150-1300 m, 8 ix 1996, Mutlu 1784.
Asteraceae
Cnicus benedictus L. var.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
Şevketibostan
benedictus
1995, Mutlu 1370.
Asteraceae
Cnicus benedictus L. var.
kotschyi Boiss.
Şevketibostan TÜBĐVES
Asteraceae Cousinia iconica Hub.-Mor.
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 972
Asteraceae Crepis alpina L. Hindiba TÜBĐVES
Asteraceae
Crepis foetida L. subsp. Tüylü kanak-Kokar Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
rhoeadifolia (M.Bieb.) Celak. ot
ormanı, 1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 808.
Asteraceae
Crepis macropus Boiss. &
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Hindiba
Heldr.
m, 24 vi 1994, Mutlu 665-693
Asteraceae
Crepis pulchra L. subsp.
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, -1250-
Hindiba
pulchra
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 859.
Asteraceae Crepis sancta (L.) Babc. Hindiba
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 469.
Asteraceae Crepis setosa Hallier f.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 691
Asteraceae
Crupina crupinastrum
Park girişi yol kenarı, 1300 m, 2 vi
(Moris) Vis.
1995, Mutlu 1443.
Asteraceae Doronicum orientale Hoffm. Kaplan otu TÜBĐVES
Asteraceae Echinops ritro L.
Kirpi dikeni-Mavi Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
dünya
1100 m
Asteraceae
Echinops viscosus DC.
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
Kirpi dikeni-Mavi
subsp. bithynicus (Boiss.)
kenarlarında, 1200-1300 m, 23 vii
dünya
Rech.f.
1994, Mutlu 986.
Asteraceae
Asteraceae
Echinops viscosus DC.
subsp. viscosus Bornm.
Erigeron acer L. subsp.
pycnotrichus (Vierh.)
Grierson
Kirpi dikeni-Mavi
dünya
Şifa otu
117
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Asteraceae
Erigeron cilicicus Boiss. ex
Vierh.
Şifa otu
TÜBĐVES
Asteraceae Filago eriocephala Guss. Keçe otu TÜBĐVES
Asteraceae Helianthus annuus L. Ayçiçeği
Asteraceae
Asteraceae
Helichrysum arenarium (L.)
Moench subsp. aucheri
(Boiss.) P.H.Davis &
Kupicha
Helichrysum chionophilum
Boiss. & Bal.
Ölmez çiçek-
Saman çiçeği
Ölmez çiçek-
Saman çiçeği
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1536.
(Kültür).
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 577
TÜBĐVES

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Helichrysum plicatum DC. Ölmez çiçeksubsp.
plicatum
Saman çiçeği
TÜBĐVES
Asteraceae
Helichrysum plicatum DC.
Ölmez çiçeksubsp.
polyphyllum (Ledeb.)
Saman çiçeği
Davis & Kupicha
TÜBĐVES
Asteraceae
Hieracium lasiochaetum
(Bornm. & Zahn) Sell &
West
Şahin otu
Asteraceae Hieracium pannosum Boiss. Şahin otu
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 677
Asteraceae
Hieracium phrygiense Sell &
West
Şahin otu TÜBĐVES
Asteraceae
Hieracium
pseudodontotrichum Hub.- Şahin otu TÜBĐVES
Mor.
Asteraceae Inula anatolica Boiss. Andız otu TÜBĐVES
Asteraceae Inula heterolepis Boiss. Andız otu
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 973.
Asteraceae Inula montbertiana DC. Andız otu
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 903
Asteraceae Inula oculus-christi L. Andız-Pire otu TÜBĐVES
Asteraceae Inula viscosa (L.) Aiton Andız otu Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Asteraceae Jurinea consanguinea DC.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1070.
Asteraceae
Jurinella moschus (Habl.)
Bobrov subsp. moschus
Dede gülü TÜBĐVES
Asteraceae Lactuca intricata Boiss. Yabani Marul TÜBĐVES
Asteraceae Lactuca sativa L. Yabani Marul
Asteraceae Lactuca serriola L. Yabani Marul
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, tarla
kenarında, 1150-1300 m, 7 x 1995,
Mutlu 1618. (Kültür).
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150-1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1584
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Asteraceae
Lapsana communis L. Subsp.
intermedia (Bieb.) Hayek
Sarı Çiçek
Asteraceae
Lapsana communis L. Subsp.
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
pisidica (Boiss. & Heldr.) Sarı Çiçek
kenarı, 1000-1100 m
Rech.
Asteraceae
Leontodon asperrimus
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
(Willd.) Ballet.
1994, Mutlu 829.
Leontodon crispus Vill.
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
Asteraceae subsp. asper (Waldst. & Kit.)
ormanı, 1100-1250 m, -27 v 1994,
Rohl. var. asper
Mutlu 509.
Asteraceae
Leontodon oxylepis Boiss. &
Heldr. var. Oxylepis
Arslan dişi TÜBĐVES
Asteraceae
Leucocyclus formosus Boiss.
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1600 m,
subsp. formosus
3 vi 1995, Mutlu 1515
Asteraceae Logfia arvensis (L.) Holub
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 916.
Asteraceae
Matricaria chamomilla L.
Park girişi, 1200 m, 2 vi 1995, Mutlu
Papatya
var. chamomilla
1802.
Asteraceae Mycelis muralis (L.) Dum. TÜBĐVES
Asteraceae Onopordum acanthium L. Galagan TÜBĐVES
Onopordum bracteatum
Asteraceae
Boiss. & Heldr. var.
Kıyakdede - Göztepe Dağı, 1200-1300
Eşek dikeni
arachnoideum Erik &
m, 23 vii 1994, Mutlu 995
Sümbül.
118

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Onopordum bracteatum
Boiss. & Heldr. var.
bracteatum
Eşek dikeni
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Onopordum carduchorum
Bornm. & Beauverd
Picnomon acarna (L.) Cass.
Picris altissima Delile
Asteraceae Picris hieracioides L.
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Picris strigosa Bieb. var.
strigosa
Picris strigosa M.Bieb.
Pilosella cymosa (L.) C.H. &
F.W.Schultz
Pilosella cymosa (L.) Schultz
Sch. & F.W.Schultz
Pilosella echioides (Lumn.)
C.H. & F.W. Schultz subsp.
procera (Fries) Sell & West
Pilosella hoppeana (Sch.Bip.)
SchultzSch. & F.W.Schultz
subsp. cilicica (NP) P.D.Sell
& C.West
Pilosella hoppeana (Sch.Bip.)
SchultzSch. & F.W.Schultz
subsp. troica (Zahn) P.D.Sell
& C.West
Pilosella pilloselloides (Vill.)
Sojak. subsp. megalomastrix
(Naeg. & Peter) P.D.Sell &
C.West
Pilosella piloselloides (Vill.)
Sojak subsp. piloselloides
(Vill.) Sojak
Pilosella x macrotricha
(Boiss.) C.H. & F.W. Schultz
Pilosella x ruprechtii (Boiss.)
Sell & West
Pulicaria dysenterica (L.)
Bernh.
Rhagadiolus angulosus
Eşek dikeni
Kıyakdede – Göztepe Dağı, 1200-1300
m, 23 vii 1994, Mutlu 998
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 16
x 1994, Mutlu 1154.
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
kenarı, 1000 m
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1007
TÜBĐVES
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200-1300 m, 23 vii
1994, Mutlu 987-1001
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 810
TÜBĐVES
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1714.
Beşkardeşler geçidi, Cedrus libani
ormanı, 1250-1300 m, 25 vi 1994,
Mutlu 850.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300-1500 m, 3 vi 1995, Mutlu
1466.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Asteraceae
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1619.
Asteraceae
Kıyakdede dağı doğu yamaç Dağı,
(Jaub. & Spach) Kupicha
1150 m, 11 v 1995, Mutlu 1317
Asteraceae
Scariola viminea (L.)
Kıyakdede-Göztepe Dağı, 1200-1300
F.W.Schmidt
m, 23 vii 1994, Mutlu 993.
Asteraceae Scolymus hispanicus L. Diken
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
kenarı, 1000 m
Asteraceae Scolymus maculatus L. Diken TÜBĐVES
Scorzonera cana
Asteraceae
(C.A.Meyer) Hoffm. var.
radicosa (Boiss.)
Dede sakalı TÜBĐVES
Chamberlain
119

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Scorzonera cana (C.A.Mey.)
Hoffm. var. jacquiniana
(W.Koch) D.F.Chamb.
Dede sakalı
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Scorzonera cana
(C.A.Meyer) Hoffm. var.
alpina (Boiss.) Chamberlain
Scorzonera eriophora DC.
Scorzonera laciniata L.
subsp. calcitrapifolia (Vahl)
Marie
Scorzonera mollis M.Bieb.
subsp. szowitzii (DC.)
D.F.Chamb.
Scorzonera pseudolanata
Grossh.
Scorzonera pygmaea Sibth.
& Sm. subsp. nutans
(Czeczott) Chamberlain
Scorzonera semicana DC.
Scorzonera suberosa K.
Koch. subsp. cariensis
(Boiss.) D.F.Chamb.
Asteraceae Scorzonera tomentosa L.
Asteraceae
Scorzonera violacea
Chamberlain
Dede sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Asteraceae Senecio mollis Willd. Kanarya otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
iv 1994, Mutlu 867.
TÜBĐVES
Kuzey yamaç of Külbaşı Tepesi, 1200
m, 3 vi 1995, Mutlu 1512
TÜBĐVES
Asteraceae Senecio othonnae Bieb. Kanarya otu TÜBĐVES
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Senecio vernalis Waldst. &
Kit.
Siebera nana (DC.) Bornm.
Sonchus asper (L.) Tepesi
subsp. glaucescens (Jord.)
Ball
Tanacetum argenteum
(Lam.) Willd. subsp.
argenteum
Tanacetum argenteum
(Lam.) Willd. subsp. canum
(C.Koch) Grierson var.
pumilum Grierson
Tanacetum armenum (DC.)
Schultz Bip.
Kanarya otu
Solucan otu
Solucan otu
Solucan otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1300 m, 3 iv
1994, Mutlu 334
Kıyakdede dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1150 m, 16 x 1994, Mutlu
1325
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1550-1800 m
Kızıldağ, Cedrus libani ormanı, 1600-
1700 m, 3 vi 1995, Mutlu 1460
Küçüksivri Tepesi batı yamaç, Cedrus
libani ormanı, 1250-1300 m, 26 iii
1994, Mutlu 249
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1550-1800 m
Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Kızıldağ kuzey yamaç, 1250 m, 23 vii
1994, Mutlu 1046
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 285-437.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1414.
Çatakbaşı Tepesi, 1150-1300 m, 16 vii
1995, Mutlu 1590
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Asteraceae Tanacetum aucheri DC. Solucan otu TÜBĐVES
Asteraceae
Tanacetum balsamita L.
subsp. balsamita
Solucan otu
Tanacetum cadmeum
Asteraceae (Boiss.) Heywood subsp. Solucan otu
cadmeum
Asteraceae
Tanacetum cilicicum (Boiss.)
Grierson
Solucan otu
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 656
TÜBĐVES
120

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Asteraceae
Taraxacum aleppicum
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
Hindiba
Dahlst.
ve kenarı, 1000 m
Asteraceae
Taraxacum assemanii
Blanche
Hindiba
TÜBĐVES
Asteraceae Taraxacum bithynicum DC. Hindiba
Yandağ, Büyük sivri tepe, kayalık,
Asteraceae Taraxacum buttleri Soest Hindiba
Asteraceae
Taraxacum calocephalum
Hand.-Mazz. emend. Dahlst.
Kara Hindiba
1600-1700 m
Yörük mezarlığı, tarla kenarlarında,
900-1000 m, 25 iii 1994, Mutlu 247.
TÜBĐVES
Asteraceae Taraxacum hybernum Stev. Hindiba
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Asteraceae
Taraxacum macrolepium
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
Hindiba
Schischkin
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Asteraceae
Taraxacum serotinum
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Hindiba
(Waldst. & Kit.) Poir.
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1128.
Asteraceae Taraxacum turcicum Soest Türk kara hindibası
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 307
Asteraceae
Tragopogon buphthalmoides
(DC.) Boiss. var.
buphthalmoides
Yemlik
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 510
Asteraceae Tragopogon dubius Scop.
Yemlik-Teke
sakalı
TÜBĐVES
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Tragopogon latifolius Boiss.
var. angustifolius Boiss.
Tragopogon longirostris
Bisch. ex Sch. Bip. var.
abbreviatus Boiss.
Tragopogon oligolepis
Hartvig & Strid
Tripleurospermum callosum
(Boiss. & Heldr.) E.Hossain
Yemlik
Yemlik
Yemlik
Papatya
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1008
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 506b.
TÜBĐVES
Asteraceae Tussilago farfara L. Öksürük otu TÜBĐVES
Asteraceae Xanthium spinosum L. Butırak
Asteraceae
Xanthium strumarium L.
subsp. cavanillesii (Schouw)
D.Löve & Dans.
Butırak
Asteraceae Xeranthemum annuum L. Butırak
Asteraceae
Xeranthemum
longipapposum Fisch. &
Mey.
Butırak
Berberidaceae Berberis crataegina DC. Kadın tuzluğu
Berberidaceae Berberis cretica L. Kadın tuzluğu TÜBĐVES
Berberidaceae
Boraginaceae
Leontice leontopetalum L.
subsp. leontopetalum
Alkanna areolata Boiss. var.
areolata
Havaciva otu
Boraginaceae Alkanna incana Boiss. Havaciva otu
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 548
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, su kanalı
kenarı, 1150-1300 m, 7 x 1995, Mutlu
1635.
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1628.
Sazlıpınar - Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 770.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 725
Kızıldağ Kuzey yamaç, 1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 1041
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1150 m, 23 iv 1994,
Mutlu 1328
Alaardıç Tepesi, 1200-1300 m, 3 iii
1995, Mutlu 1196
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 587
121

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Boraginaceae Alkanna kotschyana DC. Havaciva otu
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaç, nemli
kaya altları, 1200-1400 25.5.1991 K
365
Boraginaceae
Alkanna pamphyllica Hub.-
Uluborlu, Tekketepe, Özbahçe-TV
Havaciva otu
Mor.
kulesi, kayalık, 1530 m G.Kaynak 8235
Boraginaceae
Alkanna tinctoria (L.) Tausch
subsp. subleiocarpa (Hub.- Havaciva otu TÜBĐVES
Mor.) Hub.-Mor.
Boraginaceae Alkanna tubulosa Boiss. Havaciva otu
Gelendost, Madenli köy güney doğusu,
1200 m, 3.8.1992, K896
Boraginaceae Anchusa aggregata Lehm. Sığırdili
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Boraginaceae
Anchusa azurea Mill. var.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Sığırdili
azurea
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1554.
Boraginaceae
Anchusa barrelieri (All.)
Vitman var. orientalis Sığırdili
TÜBĐVES
Guşuleac
Boraginaceae
Anchusa leptophylla Roemer
Gelendost, Madenli köy güney doğusu,
& Schultes subsp.
Sığırdili
1200 m
leptophylla
Boraginaceae Anchusa pusilla Guşul. Sığırdili
Kıyakdede Dağı, 1150 m, 11 v 1995,
Boraginaceae
Anchusa undulata L. subsp.
hybrida (Ten.) Cout.
Boraginaceae Asperugo procumbens L.
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Brunnera orientalis (Schenk)
Johnston
Buglossoides arvensis (L.)
I.M.Johnst.
Buglossoides tenuiflora
(L.fil) Johnstone
Buglossoides incrassata
(Guss.) I.M.Johnst.
Cerinthe minor L. subsp.
auriculata (Ten.) Domac
Sığırdili
Mum çiçeği
Boraginaceae Cynoglossum creticum Mill. Köpek dili
Boraginaceae Cynoglossum montanum L. Köpek dili
Boraginaceae
Boraginaceae
Cynoglottis chetikiana Vural
& Kit Tan subsp. chetikiana
Cynoglottis chetikiana Vural
& Kit Tan subsp.
paphlagonica (Hausskn. ex
Bornm.) Vural & Kit Tan
Boraginaceae Echium italicum L. Engerek otu
Boraginaceae
Heliotropium dolosum De
Not
Siğil otu
Boraginaceae Heliotropium europaeum L. Siğil otu
Mutlu 1308.
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 23 iv 1994, Mutlu 358.
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1150 m, 11 v 1995, Mutlu 1302
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, 1250-
1300 m, 24 iii 1994, Mutlu 204.
Uluborlu, Çapalı köyü, yol kenarı, 1000
m, G.Kaynak 11779
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 805
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 528.
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1176.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1717. Euro.-Sib.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Boraginaceae Heliotropium supinum L. Siğil otu TÜBĐVES
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 537
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1150 m, 11 v 1995, Mutlu 981. Medit.
122

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Boraginaceae
Heterocaryum szovitsianum
(Fisch. & Mey.) A. DC.
TÜBĐVES
Boraginaceae
Lappula barbata (Bieb.)
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
Gürke
ve kenarı, 1000 m
Boraginaceae
Lithospermum
Uluborlu, Tekketepe, TV kulesi,
purpurocaeruleum L.
kayalık, 1878 m G.Kaynak 10307
Boraginaceae Moltkia aurea Boiss. Moltkia
Kıyakdede Dağı, 1150 m, 11 v 1995,
Mutlu 1311
Boraginaceae
Myosotis alpestris
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m,
Unutmabeni
F.W.Schmidt subsp. alpestris
11 v 1995, Mutlu 1349.
Boraginaceae Myosotis incrassata Guss. Unutmabeni TÜBĐVES
Boraginaceae
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
Myosotis lithospermifolia
Unutmabeni ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
(Willd.) Hornem.
Mutlu 581.
Boraginaceae
Myosotis minutiflora Boiss.
Unutmabeni TÜBĐVES
Boraginaceae
Boraginaceae
& Reuter
Myosotis ramosissima
Rochel ex Schult. subsp.
ramosissima
Myosotis refracta Boiss.
subsp. refracta
Unutmabeni
Unutmabeni
Boraginaceae Myosotis sicula Guss. Unutmabeni
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Myosotis stricta Link ex
Roem. & Schult.
Neatostema apulum (L.)
Johnstone
Nonea macrosperma Boiss.
& Heldr.
Omphalodes luciliae Boiss.
subsp. luciliae
Onosma ambigens Lacaita
Onosma aucheranum DC.
Onosma bornmuelleri
Hausskn.
Onosma bracteosum
Hausskn. & Bornm.
Onosma cappadocicum Siehe
ex Riedl
Onosma heterophyllum
Griseb.
Onosma inexspectatum
Teppner
Onosma isauricum Boiss. &
Heldr.
Onosma sieheanum Hayek
Onosma stenolobum
Hausskn. ex H.Riedl
Onosma tauricum Pallas ex
Willd. var. brevifolium DC.
Unutmabeni
Nona
Benian
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Emzik otu-
Havaciva
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1248.
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 368
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m, 3
vi 1995, Mutlu 1510.
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 492
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 866
TÜBĐVES
Park girişi, 1300 m, 2 vi 1995, Mutlu
1446
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 540
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
TÜBĐVES
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
123

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Boraginaceae
Paracaryum racemosum
(Schreber) Britten var.
racemosum
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Boraginaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Rindera lanata (Lam.) Bunge
var. canescens (A.DC.)
Kusn.
Rochelia cancellata Boiss. &
Bal.
Rochelia disperma (L.f.)
K.Koch var. disperma
Solenanthus stamineus
(Desf.) Wettst.
Aethionema arabicum (L.)
Andrz. Ex DC.
Aethionema cordatum
(Desf.) Boiss.
Aethionema iberideum
(Boiss.) Boiss.
Aethionema oppositifolium
(Pers.) Hedge
Aethionema subulatum
(Boiss. & Heldr.) Boiss.
Aethionema thesiifolium
Boiss. & Heldr.
Alliaria petiolata (M.Bieb.)
Cavara & Grande
Taşçanta
Taşçanta
Taşçanta
Taşçanta
Taşçanta
Taşçanta
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 290.
TÜBĐVES
Buzlukale Tepesi, serpantin, 1250-1300
m, 23 iv 1994, Mutlu 365
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani-Quercus coccifera ormanı, 1150-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 610
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 773
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Brassicaceae Alyssum aurantiacum Boiss. Kuduz otu TÜBĐVES
Brassicaceae
Alyssum caucasica Willd.
subsp. caucasica
Kuduz otu
Alyssum condensatum Boiss.
Brassicaceae & Hausskn. subsp. flexibile Kuduz otu
(Nyar.) T.R.Dudley
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Alyssum contemptum Schott
& Kotschy
Alyssum dasycarpum Steph.
ex Willd.
Alyssum desertorum Stapf.
var. desertorum
Kuduz otu
Kuduz otu
Kuduz otu
Brassicaceae Alyssum filiforme Nyar. Kuduz otu
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Alyssum foliosum Bory &
Chaub. var. foliosum
Alyssum fulvescens Sibth. &
Sm. var. stellatocarpum
Hub.-Mor.
Alyssum minus (L.) Rothm.
var. Micranthium (E.Mey.)
T.R.Dudley
Alyssum mouradicum Boiss.
& Bal.
Alyssum murale Waldst. &
Kit. subsp. murale var.
murale
Kuduz otu
Kuduz otu
Kuduz otu
Kuduz otu
Kuduz otu
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1716.
Kırmızı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m,
25 iii 1994, Mutlu 218.
Beltaşı Dağı, 1250-1350 m, 25 vi 1994,
Mutlu 896.
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
Kırmızı Tepesi güney yamaç, 1200 m,
25 iii 1994, Mutlu 223.
Buzkale Tepesi, Quercus coccifera
maki, serpantin, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 366.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 673.
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Çatak Dağı kuzey yamaç, tarla
kenarlarında, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1217.
Park girişi, Cedrus libani açıklıkları,
1200-1300 m, 18 xi 1993, Mutlu 175.
Kızıldağ kuzey yamaç, 1300 m, 24 vii
1994, Mutlu 1058.
124

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Brassicaceae Alyssum nova Vill. Kuduz otu
Buzkale Tepesi, Quercus coccifera
maki, serpantin, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 375.
Brassicaceae
Alyssum pateri Nyar. subsp.
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Kuduz otu
pateri
Mutlu 1086
Brassicaceae
Alyssum peltarioides Boiss.
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, 1250-
subsp. virgatiforme (Nyar.) Kuduz otu
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 865
T.R.Dudley
Brassicaceae Alyssum stribrnyi Vel. Kuduz otu
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Brassicaceae Alyssum strictum Willd. Kuduz otu
Brassicaceae
Brassicaceae
Alyssum strigosum Banks &
Sol. subsp. cedrorum (Schott
& Kotschy) Dudley
Anchonium elichrysifolium
(DC.) Boiss. subsp.
elichrysifolium
Kuduz otu
Brassicaceae Arabis aubrietioides Boiss. Kaz teresi
Brassicaceae
Arabis caucasica Willd.
subsp. brevifolia (DC.)
Cullen
Kaz teresi
Brassicaceae Arabis nova Vill. Kaz teresi
Brassicaceae Arabis verna (L.) DC. Kaz teresi
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Aubrieta anamasica Peşmen
& Güner
Aubrieta canescens (Boiss.)
Bornm. subsp. canescens
Aubrieta canescens (Boiss.)
Bornm. subsp. cilicica
(Boiss.) Cullen
Obrizya
Obrizya
Obrizya
Brassicaceae Aubrieta pinardii Boiss. Obrizya
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Barbarea intermedia Bor
Barbarea plantaginea DC.
Barbarea verna (Mill.)
Aschers.
Boraeva orientalis Jaub. &
Spach
Camelina rumelica Velen.
Capsella bursa-pastoris (L.)
Medik.
Cardaria draba (L.) Desv.
subsp. draba
Chorispora syriaca Boiss.
Çoban çantası
alanlar, 1350-1450 m
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 274
TÜBĐVES
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994.
Mutlu 1085
Beltaşı Dağı, Quercus coccifera-
Juniperus excelsa ormanı, 1300-1400
m, 25 iii 1994, Mutlu 243
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, su kanalı kenarı, 1150 m,
11 v 1995, Mutlu 1333.
Karakaya köyü, göl kıyısı, 1100 m, 23
iv 1995, Mutlu 1276.
Beyşehir gölü
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, tarla
kenarı, 1200 m, 3 vi 1994, Mutlu 1518.
Ulusazlıpınar, 1000-1100 m, 23 iv
1994, Mutlu 356
Orman evleri-su pompası arası, Cedrus
libani ormanı, 1150-1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 340.
Külbaşı Tepesi-Uzunburun Tepesi,
1150-1250 m, 24 vi 1994, Mutlu 666
Çatak Dağı kuzey yamaç, tarla
kenarlarında, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1219
125

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Brassicaceae Clypeola jonthlaspi L.
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1241.
Brassicaceae
Conringia grandiflora Boiss.
Gelendost, Yakaköy kasabası
& Heldr.
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Brassicaceae
Conringia orientalis (L.)
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
Andrz.
m, 23 iv 1995, Mutlu 1282
Brassicaceae
Conringia perfoliata
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
(C.A.Mey.) N.Busch
Mutlu 1242
Brassicaceae
Crambe tataria Sebeök. var.
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyütataria
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
Brassicaceae
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
Descurainia sophia (L.)
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
Webb ex Prantl
1336.
Brassicaceae
Draba bruniifolia Stev.
subsp. heterocoma (Fenzl)
Coode & Cullen var.
Kaya çiçeği TÜBĐVES
heterocoma
Brassicaceae
Draba bruniifolia Stev.
subsp. heterocoma (Fenzl)
Coode & Cullen var. nana
Kaya çiçeği TÜBĐVES
(Stapf) Schulz
Brassicaceae Drabopsis verna K.Koch
Külbaşı Tepesi, 1150 m, 22 iv 1995,
Brassicaceae
Erophila verna (L.) Chevall.
subsp. verna
Brassicaceae Eruca sativa Mill. Turp otu
Brassicaceae
Erysimum crassipes Fisch. &
Mey.
Brassicaceae Erysimum repandum L.
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Euclidium syriacum (L.)
R.Br.
Fibigia eriocarpa (DC.)
Boiss.
Hesperis balansae Fourn.
subsp. mytilensis Dvoarak
Bahçe jülyeni
Mutlu 1252
Küçüksivri tepesi kuzey yamaç, 1250-
1300 m, 24 iii 1994, Mutlu 203.
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
m, 23 iv 1995, Mutlu 1278. (Kültür).
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1688.
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
m, 23 iv 1995, Mutlu 1284.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1392.
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, serpantin, 1200-1300 m, 17 xi
1993, Mutlu 161.
Kamp alanı-Hastane binası, Cedrus
libani ormanı , 1350-1400 m, 5 vi 1999,
A. Duran 4583.
Hesperis bicuspidata (Willd.)
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Brassicaceae
Bahçe jülyeni
Poiret
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
Brassicaceae Hesperis kotschyi Boiss. Bahçe jülyeni
1994, Mutlu 838
Hirschfeldia incana (L.)
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
Brassicaceae
Lag.Foss.
kenarı, 1000 m
Brassicaceae Iberis sempervirens L. Hünkarbeğendi TÜBĐVES
Isatis cappadocica Desv.
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Brassicaceae Subsp. alyssifolia (Boiss.) Çivit otu
Davis
Brassicaceae
Brassicaceae
Brassicaceae
Isatis glauca Aucher ex
Boiss. subsp. galatica Yild.
Isatis glauca Aucher ex
Boiss. subsp. glauca
Isatis tinctoria L. subsp.
corymbosa (Boiss.) Davis
Brassicaceae Lepidium perfoliatum L.
Çivit otu
Çivit otu
Yabani civit otu
Akçeşme, su kanalı, 1200 m, 2 vi 1995,
Mutlu 1023
Çatakbaşı Tepesi, 1200 m, 16 vii 1995,
Mutlu 1606
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 22 iv
1995, Mutlu 1373
126

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Brassicaceae
Lepidium sativum L. subsp.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 22 iv
sativum
1995, Mutlu 1374. (Kültür).
Brassicaceae
Malcolmia africana (L.)
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
R.Br.
1995, Mutlu 1428.
Brassicaceae
Mathiola longipetala (Vent.)
DC. subsp. bicornis (Sibth. & Şebboy
Sm.) P.W.Ball
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1339
Brassicaceae Matthiola montana Boiss. Şebboy TÜBĐVES
Brassicaceae Myagrum perfoliatum L.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Brassicaceae Nasturtium officinale R.Br. Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Brassicaceae Neslia apiculata Fisch. Gelendost, Bağıllı köyü, 1000 m
Brassicaceae Raphanus raphanistrum L.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 11 v
1995, Mutlu 1386. (Kültür).
Brassicaceae Rapistrum rugosum (L.) All.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1387
Brassicaceae Ricotia varians Burtt TÜBĐVES
Brassicaceae Rorippa amphibia (L.) Besser Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Brassicaceae
Rorippa aurea (Boiss. &
Heldr.) Hub.-Mor.
Beyşehir gölü
Brassicaceae Rorippa sylvestre (L.) Besser Beyşehir gölü
Brassicaceae Sinapis arvensis L. Hardal otu
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1782
Brassicaceae Sisymbrium altissimum L.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 283.
Brassicaceae Sisymbrium loeselii L.
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
Brassicaceae
Brassicaceae
Sisymbrium officinale (L.)
Scop.
Sterigmostemum sulphureum
(Banks & Solander) Bornm.
subsp. glandulosum Hub.-
Mor. & Reese
Brassicaceae Thlaspi arvense L. Akça çiçeği
Brassicaceae
Thlaspi ochroleucum Boiss.
& Heldr.
Akça çiçeği
Brassicaceae Thlaspi perfoliatum L. Akça çiçeği
Butomaceae Butomus umbellatus L.
Campanulaceae
Campanulaceae
Campanulaceae
Campanulaceae
Campanulaceae
Campanulaceae
Asyneuma compactum
(Boiss. & Heldr.) Damboldt
Asyneuma limonifolium (L.)
Janch. subsp. pestalozzae
(Boiss.) Damboldt
Asyneuma limonifolium (L.)
Janchen subsp. limonifolium
Asyneuma lycium (Boiss.)
Bornm.
Asyneuma linifolium (Boiss.
& Heldr.) Bornm. subsp.
linifolium
Asyneuma michauxioides
(Boiss.) Damboldt
Şemsiye çiçekli
hasırsazı
127
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1788.
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
kenarı, 1000 m
TÜBĐVES
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1343.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 266-443.
Küçük sivri kuzey yamaç, maki, 1250-
1300 m, 24 iii 1994, Mutlu 201.
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü, Gölcük,
Kovada gölü
TÜBĐVES
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 909
TÜBĐVES
Uluborlu, Kapıdağ, Kartal Tepesi,
Kayalık, 2000 m, G.Kaynak 10445
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 836
TÜBĐVES

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Campanulaceae
Asyneuma rigidum (Willd.)
Grossh. subsp. sibthorpianum
(Roemer & Schultes)
TÜBĐVES
Damboldt
Campanulaceae
Asyneuma virgatum (Labill.)
Bornm. cichoriiforme
(Boiss.) Damboldt
Campanulaceae
Campanula argaea Boiss. &
Bal.
Çan çiçeği
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 831
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 1160
Campanulaceae
Campanula balansae Boiss. Çan çiçeği-
& Hausskn.
Çıngırak otu
TÜBĐVES
Campanulaceae Campanula cymbalaria Sm. Çan çiçeği TÜBĐVES
Campanulaceae
Campanula involucrata
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1500-
Çan çiçeği
Aucher ex A.DC.
1600 m, 3 vi 1995, Mutlu 1504
Campanulaceae
Campanula lyrata Lam. Çan çiçeğisubsp.
lyrata
Çıngırak otu
TÜBĐVES
Campanulaceae
Campanula macrostyla
Boiss. & Heldr.
Çan çiçeği TÜBĐVES
Campanulaceae
Campanula phrygia Jaub. &
Spach
Çan çiçeği TÜBĐVES
Campanulaceae
Campanula stricta L. var.
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Çan çiçeği
stricta
Mutlu 932
Campanulaceae
Campanula stricta L. var.
Uluborlu, Kapıdağ, Akçay, Kayalık,
Çan çiçeği
alidagensis Dambolt
1000-1300 m, G.Kaynak 10282
Campanulaceae
Orman evleri hastane binası arası,
Legousia falcata (Ten.)
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
Fritsch
v 1994, Mutlu 466
Campanulaceae
Campanulaceae
Legousia pentagonia (L.)
Thell.
Legousia speculum-veneris
(L.) Chaix.
Capparaceae Cleome ornithopodioides L. Kleom
Caprifoliaceae
Caprifoliaceae
Lonicera etrusca Santi var.
etrusca
Lonicera nummulariifolia
Jaub. & Spach subsp.
nummulariifolia
Caprifoliaceae Sambucus ebulus L.
Hanımeli
Hanımeli
Cüce mürver-Azı
otu
Caryophyllaceae Agrostemma githago L. Karamık
Caryophyllaceae Agrostemma gracilis Boiss. Karamık
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Arenaria acerosa Boiss. &
Heldr.
Arenaria ledebouriana Fenzl
var. grandiflora Hartvig &
Strid
Arenaria ledebouriana Frenzl
var. parviflora Boiss.
Arenaria leptoclados (Rchb.)
Guss.
Arenaria rotundifolia Bieb.
subsp. rotundifolia
Kumotu
Kumotu
Kumotu
Kumotu
Kumotu
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 521
Gelendost, Yakaköy kasabası-Söbüova
yaylası, 1200-1400 m
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1629.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi , 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 672-738
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Orman evleri park girişi arası, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 546.
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 744
TÜBĐVES
Kızıldağ, 1100-1250 m, 25 vi 1994,
Mutlu 940
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, kumtaşı,
1250 m, 3 vi 1995, Mutlu 1485.
TÜBĐVES
128

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Caryophyllaceae Arenaria serpyllifolia L. Kumotu
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1550-1800 m
Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. Kumotu TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Bolanthus frankenioides
(Boiss.) Bark. var.
fasciculatus (Boiss. &
TÜBĐVES
Heldr.) Bark.
Caryophyllaceae
Bolanthus minuartioides
(Jaub. & Spach.) Hub.-Mor.
TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Cerastium anomalum
Waldst. & Kit.
Boynuz otu Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Caryophyllaceae
Cerastium banaticum (Roch.)
Heuffel
Boynuz otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Cerastium brachypetalum
Pers. subsp. Roeseri (Boiss.
& Heldr.) E.Nyman
Boynuz otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 339.
Caryophyllaceae
Cerastium dichotomum L.
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
Boynuz otu
subsp. dichotomum
1994, Mutlu 377.
Caryophyllaceae Cerastium fragillimum Boiss. Boynuz otu
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
Caryophyllaceae Cerastium gracile Dufour. Boynuz otu
Caryophyllaceae
Cerastium macranthum
Boiss.
Caryophyllaceae Cucubalus baccifer L.
Boynuz otu
129
1700-1750 m
Külbaşı Tepesi, 1150 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1251.
TÜBĐVES
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1171.
Caryophyllaceae Dianthus acrochlorus Stapf Yabani Karanfil TÜBĐVES
Caryophyllaceae Dianthus anatolicus Boiss. Yabani Karanfil
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 863
Caryophyllaceae Dianthus calocephalus Boiss. Yabani Karanfil
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
Caryophyllaceae
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç,
Dianthus crinitus Sm. var.
Yabani Karanfil Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
crinitus
vi 1994, Mutlu 824.
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Dianthus elegans dIUrv. var.
elegans
Dianthus leucophaeus Sibth.
& Sm. var. leucophaeus
Dianthus micranthus Boiss.
& Heldr.
Dianthus zonatus Fenzl var.
hypochlorus (Boiss. &
Heldr.) Reeve
Gypsophila arrosti Guss. var.
nebulosa (Boiss. & Heldr.)
Bark.
Yabani Karanfil
Yabani Karanfil
Yabani Karanfil
Yabani Karanfil
Çöven
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında, 16
x 1994, Mutlu 1125.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Caryophyllaceae Gypsophila pilosa Hudson Çöven TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Holosteum umbellatum L.
var. umbellatum
Minuartia anatolica (Boiss.)
Woron. var. anatolica
Minuartia anatolica (Boiss.)
Woron. var. arachnoidea
McNeill
Minuartia erytrosepala
(Boiss.) Hand.-Mazz. var.
erytrosepala
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1565.
Orman evleri su pompası arası, Cedrus
libani ormanı, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 325
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi , 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 749
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 843.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Caryophyllaceae
Minuartia hamata (Hausskn.) Koru otu-
Mattf.
Minuarzya
Caryophyllaceae
Minuartia hirsuta (M.Bieb.)
Koru otu-
Hand.- Mazz. subsp. falcata
Minuarzya
(Griseb.) Mattf.
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Minuartia juniperina (L.)
Maire & Petitm.
Minuartia leucocephala
(Boiss.) Mattf.
Minuartia leucocephaloides
(Bornm.) Bornm.
Minuartia montana L. Subsp.
wiesneri (Stapf) Mc Neil
Minuartia pestallozzae
(Boiss.) Bornm.
Minuartia umbellulifera
(Boiss.) McNeill subsp.
umbellulifera var.
umbellulifera
Moenchia mantica (L.) Bartl.
subsp. caerulea (Boiss.)
A.R.Clapham
Petrorhagia saxifraga (L.)
Link
Saponaria dalmasii Boissieu
Saponaria kotschyi Boiss.
Saponaria mesogitana Boiss.
Caryophyllaceae Saponaria orientalis L.
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Saponaria pamphylica Boiss.
& Heldr.
Silene alba (Mill.)
E.H.L.Krause subsp.
eriocalycina (Boiss.) Walters
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Koru otu-
Minuarzya
Sabun otu-Çöğen
otu
Sabun otu-Çöğen
otu
Sabun otu-Çöğen
otu
Sabun otu-Çöğen
otu
Sabun otu-Çöğen
otu
Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae Silene bupleuroides L. Nakıl-Yapışkan otu
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 359
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, 1150 m,
11 v 1995, Mutlu 1323.
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
TÜBĐVES
Park girişi, 1100-1250 m, 27 v 1995,
Mutlu 527
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
TÜBĐVES
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1200 m,
11 v 1995, Mutlu 1351.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1690
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
Zeybek Tepesi Kuzey yamaç, bahçe
kenarı, 1150-1300 m, 7 x 1995, Mutlu
1627.
Kızıldağ Kuzey yamaç, 1300 m, 24 vii
1994, Mutlu 1048
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 741.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1071.
Kızıldağ kuzey yamaç, 1400-1500 m,
11 v 1995, Mutlu 1361
Caryophyllaceae
Silene cappadocica Boiss. &
Heldr.
Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae
Silene caramanica Boiss. &
Heldr.
Nakıl-Yapışkan otu Yandağ, Göztaş tepe, 1700-1750 m
Silene caryophylloides
Caryophyllaceae
(Poir.) Otth subsp. echinus
(Boiss. & Heldr.) Coode &
Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Cullen
Silene caryophylloides
Caryophyllaceae
(Poiret) Otth subsp.
eglandulosa (Chowdh.)
Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Coode & Cullen
Caryophyllaceae Silene compacta Fischer Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae Silene conoidea L.
Kıyakdede Dağı, 1150 m, 11 v 1995,
Nakıl-Yapışkan otu
Mutlu 1295.
130

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Caryophyllaceae
Silene dichotoma Ehrh.
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Nakıl-Yapışkan otu
subsp. dichotoma
Caryophyllaceae
Silene fabaria (L.) Sibth &
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Nakıl-Yapışkan otu
Sm.
Mutlu 908.
Caryophyllaceae Silene ispartensis Ghazanfar Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae Silene italica (L.) Pers.
Orman evleri hastane binası arası,
Nakıl-Yapışkan otu Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 26
v 1994, Mutlu 447.
Caryophyllaceae
Silene lucida Chowdh. subsp.
Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
glandulosa Ekim
Caryophyllaceae Silene noctiflora L. Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae Silene odontopetala Fenzl Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Silene oreades Boiss. &
Heldr.
Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae Silene otites (L.) Wibel
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, 1250 m, 3
Nakıl-Yapışkan otu
vi 1995, Mutlu 1483.
Caryophyllaceae Silene ryhnchocarpa Boiss. Nakıl-Yapışkan otu TÜBĐVES
Caryophyllaceae
Silene spergulifolia (Desf.)
Kızıldağ Kuzey yamaç, 1400-1500 m,
Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae
M.Bieb.
Silene squamigera Boiss.
subsp. squamigera
Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae Silene subconica Friv. Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae
Silene supina Bieb. subsp.
pruniosa (Boiss.) Chowdh.
Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae Silene tunicoides Boiss. Nakıl-Yapışkan otu
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Silene vulgaris (Moench)
Garcker var. vulgaris
Telephium imperati L. subsp.
orientale (Boiss.) E.Nyman
Vaccaria pyramidata Medik
var. grandiflora (Fisch. ex
DC.) Cullen
Caryophyllaceae Velezia rigida L.
Nakıl-Yapışkan otu
Celastraceae
Euonymus latifolius (L.)
Miller subsp. latifolius
Đğ ağacı
TÜBĐVES
Ceratophyllaceae Ceratophyllum demersum L. Boynuz otu Beyşehir gölü
Ceratophyllaceae
Ceratophyllum submersum
L.
Boynuz otu Eğirdir gölü
Chenopodiaceae Atriplex lasiantha Boiss. Kaz ayağı
Chenopodiaceae Atriplex patula L. Kaz ayağı
Chenopodiaceae
Beta lomatogona Fisch. &
Mey.
Yabani Pancar
Chenopodiaceae Beta vulgaris L. Yabani Pancar
Chenopodiaceae
Chenopodium album L.
subsp. album var.
microphyllum (Boenn.)
Aellen
Kaz ayağı
Chenopodiaceae Chenopodium botrys L. Kaz ayağı
Chenopodiaceae
Chenopodium ficifolium Sm. Kaz ayağı
131
11 v 1995, Mutlu 1356
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Armutlu köyü, 1250 m, 3 vi 1995,
Mutlu 1473.
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1695
Park girişi yol kenarı, tarla kenarı, 1200
m, 2 vi 1995, Mutlu 1423.
Buzlukale Tepesi, 1150-1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 891.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, tarla
kenarlarında, 1150-1250 m, 24 vi 1994,
Mutlu 793.
Beltaşı Dağı, 1150-1250 m, 25 vi 1994,
Mutlu 898.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Park girişi yol kenarı, 1100-1250 m, 7
ix 1996, Mutlu 1756.
Ulusazlıpınar, 1000-1100 m, 25 vi
1994, Mutlu 943
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 8 ix 1996, 1796. (Kültür)
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 982.
Kızıldağ Kuzey yamaç, 1300 m, 24 vii
1994, Mutlu 1075.
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 979.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Chenopodiaceae
Chenopodium foliosum
(Moench) Aschers.
Kaz ayağı
Chenopodiaceae Chenopodium vulvaria L. Kaz ayağı
Chenopodiaceae
Chenopodiaceae
Chenopodiaceae
Chenopodiaceae
Kochia scoparia (L.) Schrad.
Noaea obtusifolia (Willd.)
DC.
Noaea mucronata (Forssk.)
Aschers. & Schweinf. subsp.
mucronata
Salsola ruthenica Iljin
Cistaceae Cistus creticus L. Laden
Cistaceae Cistus laurifolius L. Laden
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Cistaceae
Fumana aciphylla Boiss.
Fumana thymifolia (L.)
Verlot var. viridis (Ten.)
Boiss.
Fumana paphlagonica
Bornm. & Janch.
Fumana procumbens (Dun.)
Gren. & Godr.
Helianthemum canum (L.)
Baumg.
Helianthemum kotschyanum
Boiss.
Helianthemum ledifolium
(L.) Mill. var. lasiocarpum
(Willk.) Bornm.
Helianthemum ledifolium
(L.) Mill. var. microcarpum
Willk.
Helianthemum nummularium
(L.) Miller subsp.
nummularium
Helianthemum nummularium
(L.) Miller
subsp.tomentosum (Scop.)
Schinz. & Thell
Helianthemum salicifolium
(L.) Mill.
Convolvulaceae Convolvulus althaeoides L.
Hatmimsi
Sarmaşık
Convolvulaceae Convolvulus arvensis L. Kahkaha çiçeği
Convolvulaceae
Convolvulaceae
Convolvulus betonicifolius
Mill. subsp. betonicifolius
Convolvulus compactus
Boiss.
Kahkaha çiçeği
Kahkaha çiçeği
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 821.
Kızıldağ kuzey yamaç, 1300 m, 24 vii
1994, Mutlu 1066.
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1642.
Uluborlu, Başdeğirmen, eski santral,
1100-1400 m G.Kaynak 11879A
Park girişi yol kenarı, 1200-1400 m, 18
xi 1993, Mutlu 181.
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1637.
Uluborlu, Đnhisar, Otluseki, 1300 m
G.Kaynak 7168
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 472
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 925
Uluborlu, Đleydağ köyü, 1200 m
G.Kaynak 14281
Külbaşı Tepesi-Uzunburun Tepesi,
1150-1250 m, 24 vi 1994, Mutlu 634
Orman evleri park girişi arası, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 554.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1709.
Orman evleri park girişi arası, 1150-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 214
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 467.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 468.
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150 m, 22
iv 1994, Mutlu 661.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1581.
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 503.
132

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Convolvulaceae
Convolvulus elegantissimus
Miller
Kahkaha çiçeği TÜBĐVES
Convolvulaceae
Convolvulus galaticus
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
Kahkaha çiçeği
Rostan ex Choisy
1995, Mutlu 1406
Convolvulaceae
Convolvulus holosericeus
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Kahkaha çiçeği
Bieb. subsp. holosericeus
1100 m
Convolvulaceae Convolvulus lineatus L. Kahkaha çiçeği
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 494.
Cornaceae Cornus mas L. Kızılcık TÜBĐVES
Corylaceae
Corylus avellana L. var.
avellana L.
Fındık
TÜBĐVES
Crassulaceae
Rosularia chrysantha (Boiss.)
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Rosularya
Takht.
Mutlu 933
Crassulaceae
Rosularia libanotica (Lab.)
Muirhead
Rosularya TÜBĐVES
Crassulaceae Sedum acre L. Dam Koruğu
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
Crassulaceae Sedum album L. Dam Koruğu
Küçüksivri Tepesi batı yamaç, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 946.
Crassulaceae Sedum amplexicaule DC. Dam Koruğu
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 450
Crassulaceae Sedum dasyphyllum L. Dam Koruğu TÜBĐVES
Crassulaceae
Sedum laconicum Boiss. &
Heldr.
Dam Koruğu TÜBĐVES
Crassulaceae Sedum magellense Ten. Dam Koruğu TÜBĐVES
Crassulaceae
Sedum pisidicum Peşmen &
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü-
Dam Koruğu
Güner
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
Crassulaceae Sedum reflexum L. Dam Koruğu TÜBĐVES
Crassulaceae Sedum rubens L. Dam Koruğu TÜBĐVES
Crassulaceae
Sedum sartorianum Boiss.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Dam Koruğu
subsp. sartorianum
m, 24 vi 1994, Mutlu 753.
Crassulaceae Sedum sempervivoides Bieb. Dam Koruğu
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
Crassulaceae
Sempervivum ispartae
Muirhead
Herdem taze TÜBĐVES
Crassulaceae
Sempervivum pisidicum
Peşmen & Güner
Herdem taze TÜBĐVES
Crassulaceae Umbilicus erectus DC. Göbek otu
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1081.
Cucurbitaceae Bryonia cretica L.
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Cucurbitaceae
Bryonia multiflora Boiss. &
Gelendost, Yakaköy kasabası
Heldr.
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Cucurbitaceae Cucurbita pepo L. Kabak
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1582.
(Kültür).
Cucurbitaceae
Ecbalium elaterium (L.) Eşek hıyarı, Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
A.Rich.
Cırtatan
kenarı, 1000 m
Cupressaceae Juniperus excelsa M.Bieb. Kokar Ardıç
Zeybek Tepesi, Kuzey yamaç, Cedrus
libani ormanı, 1200-1300 m, 17 xi
1993, Mutlu 150
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
Cupressaceae Juniperus foetidissima Willd. Pis Kokar Ardıç ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 167
133

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Cupressaceae
Juniperus oxycedrus L.
subsp. oxycedrus
Katran Ardıçı
Cupressaceae Juniperus sabina L. Sabin Ardıçı
Cuscutaceae Cuscuta europaea L. Eftimon TÜBĐVES
Cuscutaceae
Cuscuta palaestina Boiss.
subsp. balansae (Boiss. &
Reuter ex Yuncker) Plitmann
Küsküt-Cin Saçı
Cuscutaceae Cuscuta planiflora Ten. Küsküt-Cin Saçı TÜBĐVES
Cyperaceae
Blysmus compressus (L.)
Panzer ex Link
Blismus
TÜBĐVES
Cyperaceae
Bolboschoenus maritimus
(L.) Palla var. maritimus
Cyperaceae Carex distans L. Saparna
Cyperaceae
Cyperaceae
Carex divulsa Stokes subsp.
coriogyne (Nelmes) Ö.
Nilsson
Carex flacca Schreb. subsp.
serrulata (Biv.) Greuter
Saparna
Saparna
Cyperaceae Carex halleriana Asso Saparna
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 162
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 152
Kızıldağ, Campanula üzerinde, 1700 m,
25 vi 1994, Mutlu 935.
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Ulusazlıpınar, 1000-1100 m, 25 vi
1994, Mutlu 883
TÜBĐVES
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 501
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı , 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 442
Cyperaceae Carex hirta L. Saparna Gölcük
Cyperaceae Carex muricata L. Saparna
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1624.
Cyperaceae Carex otrubae Podp. Saparna TÜBĐVES
Cyperaceae Carex riparia Curtis Saparna TÜBĐVES
Cyperaceae Cyperus glaber L. Kırkboğum Beyşehir gölü
Cyperaceae Cyperus longus L. Kırkboğum
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 968.
Cyperaceae
Eleocharis palustris (L.)
Eğirdir gölü, Kovada gölü, Koca göl,
Bataklık sivrisazı
Roemer & Schultes
Beyşehir gölü
Cyperaceae
Juncus alpinus Vill. subsp.
alpinus
Kofa
TÜBĐVES
Cyperaceae Juncus articulatus L. Kofa Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Cyperaceae Juncus compressus Jacq. Kofa Kovada gölü
Cyperaceae
Juncus gerardi Loisel. subsp.
libanoticus (Thieb.) Snog.
Kofa
TÜBĐVES
Cyperaceae Juncus hybridus Brot. Kofa Eğirdir gölü
Cyperaceae Juncus sphaerocarpus Nees Kofa TÜBĐVES
Cyperaceae
Schoenoplectus lacustris (L.)
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü, Kovada
Hasır sazı
Palla subsp. lacustris
gölü
Cyperaceae
Schoenoplectus supinus (L.)
Palla
Hasır sazı Beyşehir gölü
Cyperaceae
Scirpoides holoschoenus (L.)
Eğirdir gölü, Kovada gölü, Beyşehir
Sojak
gölü
Dipsacaceae
Cephalaria syriaca (L.)
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Schrad.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1540.
Dipsacaceae
Cephalaria transsylvanica
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
(L.) Schrad.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1549.
Dipsacaceae Dipsacus fullonum L. Fırça otu
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1005.
Dipsacaceae Dipsacus laciniatus L. Fırça otu TÜBĐVES
134

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Knautia integrifolia (L.) Bert.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
Dipsacaceae
Var. bidens (Sm.) Borbas
ve kenarı, 1000 m
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Dipsacaceae Pterocephalus pinardii Boiss.
alanlar, 1350-1450 m
Pterocephalus plumosus (L.)
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, tarla kenarı,
Dipsacaceae
Coult.
1250 m, 3 vi 1995, Mutlu 1491.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Dipsacaceae Scabiosa argentea L. Uyuz otu
m, 24 vi 1994, Mutlu 689.
Dipsacaceae
Scabiosa columbaria L.
subsp. ochroleuca (L.) Celak
var. webbiana (Don)
Matthews
Uyuz otu
Dipsacaceae Scabiosa rotata M.Bieb. Uyuz otu
Elaeagnaceae Elaeagnus angustifolia L. Đğde
135
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, tarla
kenarlarında, 1250 m, 24 vi 1994,
Mutlu 683
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1114.
Elatinaceae Elatine alsinastrum L. Beyşehir gölü
Ephedraceae Ephedra major Host Ephedra
Küçüksivri tepesi, Cedrus libani
ormanı, 1250-1300 m, 25 iii 1994,
Mutlu 207
Equisetaceae Equisetum arvense L Atkuyruğu
Kıyakdede-Göztepe dağları arası, 1200
m, 11 v 1995, Mutlu 1340
Equisetaceae Equisetum palustre L. Atkuyruğu
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaç, nemli
kaya altları, 1200-1400 5.7.1991 K 635
Equisetaceae
Equisetum ramosissimum
Kıyakdede-Göztepe dağları arası, 1150
Atkuyruğu
Desf.
m, 11 v 1995, Mutlu 1327
Ericaceae Pyrola chlorantha Swartz TÜBĐVES
Euphorbiaceae Andrachne telephioides L. Sandal
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 376.
Euphorbiaceae
Chrozophora tinctoria (L.)
Akçeşme, su kanalı, tarla kenarı, 1100
Raf.
m, 16 x 1994, Mutlu 1024.
Euphorbiaceae Euphorbia aleppica L. Sütleğen
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1531.
Euphorbiaceae
Euphorbia anacampseros
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Sütleğen
Boiss. var. anacampseros
Mutlu 1227
Euphorbiaceae
Euphorbia arvalis Boiss. &
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Sütleğen
Heldr.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1539-1577
Euphorbiaceae Euphorbia chamaesyce L.
Alçak boylu
Sütleğen
Euphorbiaceae Euphorbia eriophora Boiss. Sütleğen
Euphorbiaceae
Euphorbiaceae
Euphorbiaceae
Euphorbia erythrodon Boiss.
& Heldr.
Euphorbia falcata L. subsp.
falcata
Euphorbia falcata L. subsp.
macrostegia (Bornm.)
O.Schwarz
Sütleğen
Sütleğen
Sütleğen
Euphorbiaceae Euphorbia helioscopia L. Sütleğen
Euphorbiaceae
Euphorbia herniariifolia
Willd. var. herniariifolia
Sütleğen
Euphorbiaceae Euphorbia kotschyana Fenzl Sütleğen
Euphorbiaceae
Euphorbia macroclada Boiss. Sütleğen
TÜBĐVES
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1568
TÜBĐVES
Bedikpınarı, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 854.
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 1015
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Zeybek Tepesi, kaya çatlakları, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 842.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 421
Gelendost, Madenli köy güney doğusu,
1200 m

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Euphorbiaceae Euphorbia myrsinites L. Sütleğen Yandağ, Göztaş tepe, 1700-1750 m
Euphorbiaceae Euphorbia palustris L. Bataklık sütleğeni Beyşehir gölü
Euphorbiaceae
Euphorbia phymatosperma
Boiss. & Gaill. subsp.
phymatosperma
Sütleğen
Euphorbiaceae Euphorbia rigida Bieb. Sütleğen
Euphorbiaceae
Euphorbia seguieriana
Necker subsp. seguieriana
Sütleğen
Euphorbiaceae Euphorbia stricta L. Sütleğen
Euphorbiaceae
Euphorbia szovitsii Fisch. &
Mey. var. szovitsii
Sütleğen
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 361.
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, 1100-1200 m, 25 viii 1994,
Mutlu 954
TÜBĐVES
Euphorbiaceae Euphorbia taurinensis All. Sütleğen
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 1013.
Euphorbiaceae Mercurialis annua L. Köpek Lahanası
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1538-1573.
Euphorbiaceae
Mercurialis ovata Sternb. &
Hoppe
Köpek Lahanası TÜBĐVES
Fabaceae
Alhagi pseudoalhagi
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
Deve dikeni
(M.Bieb.) Desv.
1100 m, 24 vi 1994, Mutlu 978
Fabaceae
Anthyllis vulneraria L.
subsp. pulchella (Vis.) Kumtırfılı TÜBĐVES
Bornm.
Fabaceae
Astragalus acmonotrichus
Yandağ, Büyük sivri tepe, kayalık,
Geven
Fenzl.
1600-1700 m
Fabaceae
Astragalus angustifolius
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
Lam. subsp. angustifolius Geven
1994, Mutlu 363.
var. angustifolius
Fabaceae
Astragalus angustifolius
Lam. subsp. pungens (Willd.) Geven
Hayek
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1995, Mutlu 431.
Fabaceae
Astragalus brachypterus
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1200 m,
Geven
Fisch.
3 iv 1995, Mutlu 1508
Fabaceae
Astragalus campylosema
Boiss. subsp. atropurpureus Geven
TÜBĐVES
(Boiss.) Chamberlain
Fabaceae
Astragalus campylosema
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
Geven
Boiss. subsp. campylosema
1000-1150 m
Fabaceae Astragalus cataonicus Bunge Geven TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus condensatus
Ledeb.
Geven
Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Fabaceae
Astragalus depressus L. var.
depressus
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae
Fabaceae
Astragalus elongatus Willd.
subsp. elongatus
Astragalus gymnolobus
Fisch.
Geven
Geven
Fabaceae Astragalus hamosus L. Geven
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 447.
Külbaşı Tepesi, yol kenarı, 1150-1300
m, 3 vi 1995, Mutlu 1506
Park girişi, tarla kenarlarında, 1200 m,
27 v 1994, Mutlu 1452.
Fabaceae Astragalus heldrechii Boiss. Geven TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus isparticus Kit Tan
& Sorger
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae Astragalus lycius Boiss. Geven Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Fabaceae Astragalus lydius Boiss. Geven TÜBĐVES
136

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Astragalus macrocephalus
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Fabaceae
Willd. Subsp. finitimus Geven
1100 m
(Bunge) Chamb.
Astragalus mesogitanus
Kızıldağ, 1500 m, 25 vi 1994, Mutlu
Fabaceae
Geven
Boiss.
906
Fabaceae
Astragalus micropterus
Fisch.
Geven
Fabaceae Astragalus nanus DC. Geven TÜBĐVES
Fabaceae Astragalus onobrychis L. Geven TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus oxytropifolius
Boiss.
Geven
Fabaceae
Astragalus paecilanthus
Boiss. & Heldr.
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus pisidicus Boiss. &
Heldr.
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus plumosus Willd.
subsp. krugianus (Freyn &
Bornm.) D.F.Chamb. &
V.A.Matthews
Geven
Fabaceae Astragalus ponticus Pall. Geven TÜBĐVES
Fabaceae Astragalus prusianus Boiss. Geven TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus sitrictifolius
Boiss. var. kutepovii Sirj.
Geven
Fabaceae
Astragalus sorgerae Hub.-
Mor. & Chamb.
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae
Astragalus squalidus Boiss.
& Noe
Geven
TÜBĐVES
Fabaceae Astragalus strictispinis Boiss. Geven TÜBĐVES
Astragalus tmoleus Boiss.
Fabaceae
var. bounacanthus (Boiss.) Geven
D.F.Chamb.
Fabaceae Astragalus vulnerariae DC. Geven
137
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 715
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
Cedrus libani ormanı, 1100-1250 m, 27
v 1994, Mutlu 591
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
1150-1250 m, 27 v 1994, Mutlu 533
Akçeşme, su kanalı, tarla kenarı, 1150
m, 23 vii 1994, Mutlu 1038
Kıyakdede-Göztepe Dağı, 1200-1300
m, 23 vii 1996, Mutlu 995
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
Cedrus libani ormanı, 1100-1250 m, 27
v 1994, Mutlu 538
Fabaceae Astragalus warburgii Bornm. Geven TÜBĐVES
Fabaceae
Chamaecytisus eriocarpus
(Boiss.) Rothm.
TÜBĐVES
Fabaceae
Chamaecytisus pygmaeus
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
(Willd.) Rothm.
1100-1250 m, 25 vi 1994, Mutlu 588
Fabaceae Cicer anatolicum Alef. Yabani Nohut
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Fabaceae Cicer arietinum L. Yabani Nohut
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, 1250 m, 3
vi 1995, Mutlu 1495. (Kültür)
Fabaceae
Orman evleri hastane binası arası,
Colutea melanocalyx Boiss.
Patlangaç Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
& Heldr. subsp. melanocalyx
v 1994, Mutlu 411
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Coronilla emerus L. Subsp.
emeroides (Boiss. & Sprun.)
Uhrova
Coronilla scorpioides (L.)
Koch
Coronilla varia L. subsp.
varia
Dorycnium pentaphyllum
Scop. subsp. anatolicum
(Boiss.) Gams
Koronilla
Koronilla
Koronilla
Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 458.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 686.
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 506.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Fabaceae Galega officinalis L.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 -m, 16 vii 1995, Mutlu 1550
Fabaceae Genista albida Willd. Katır Tırnağı
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
Fabaceae Genista involucrata Spach Katır Tırnağı
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 844
Fabaceae
Genista lydia Boiss. var.
lydia
Katır Tırnağı TÜBĐVES
Fabaceae
Glycyrrhiza glabra L. var.
glandulifera (Waldst. & Kit.) Meyan kökü TÜBĐVES
Boiss.
Fabaceae
Gonocytisus angulatus (L.)
Spach
TÜBĐVES
Fabaceae
Hedysarum varium Willd.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
açıklığı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1054
Fabaceae
Lathyrus aphaca L. var.
Mürdümük
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
Fabaceae
aphaca
Lathyrus aphaca L. var.
pseudoaphaca (Boiss.)
P.H.Davis
Mürdümük
Fabaceae Lathyrus chloranthus Boiss. Mürdümük TÜBĐVES
Fabaceae
Lathyrus czeczottianus
Bassler
Mürdümük TÜBĐVES
Fabaceae
Lathyrus digitatus (M.Bieb.)
Fiori
Mürdümük
Fabaceae Lathyrus inconspicuus L. Mürdümük
Fabaceae Lathyrus nissolia L. Mürdümük
Fabaceae Lathyrus pratensis L. Mürdümük TÜBĐVES
Fabaceae Lathyrus sativus L. Mürdümük
Fabaceae
Lathyrus saxatilis (Vent.)
Vis.
Mürdümük
Fabaceae Lathyrus setifolius L. Mürdümük
Fabaceae Lathyrus spathulatus Cel. Mürdümük
Fabaceae
Fabaceae
Lotononis genistoides
(Fenzl) Benth.
Lotus aegaeus (Griseb.)
Boiss.
Fabaceae Lotus angustissimus L.
Fabaceae
Fabaceae
Lotus corniculatus L. subsp.
corniculatus
Lotus corniculatus L. subsp.
tenuifolius L.
Lüfer otu
Daryapraklı
Gazelotu
Lüfer otu
Fabaceae Medicago constrica Dur. Yonca
Fabaceae Medicago lupulina L. Yonca
Gazel boynuzu
138
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 457
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 272.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1312.
Buzlukale Tepesi, Quercus coccifera
çalılığı, 1250-1300 m, 23 iv 1994,
Mutlu 364
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 459
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 679
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 901
Beyşehir gölü
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 418.
Beyşehir gölü
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Fabaceae
Fabaceae
Medicago minima (L.) L. ex
Bartal. var. brevispina Benth.
Medicago minima (L.) L. ex
Bartal. var. minima
Yonca
Yonca
Fabaceae Medicago noeana Boiss. Yonca
Fabaceae
Fabaceae
Medicago orbicularis (L.)
Bartal.
Medicago polymorpha L.
var. polymorpha
Yonca
Yonca
Fabaceae Medicago radiata L. Yonca
Fabaceae
Fabaceae
Medicago rigidula (L.) All.
var. rigidula
Medicago sativa L. subsp.
sativa L.
Yonca
Yonca
Fabaceae Medicago x varia Martyn Yonca
Fabaceae
Melilotus alba Desr.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1721.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 463.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Park girişi, tarla kenarlarında, 1200 m,
2 vi 1995, Mutlu 1454.
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, tarla kenarı,
1250 m, 3 vi 1995, Mutlu 1492
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 170.
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 417.
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
açıklığı, 1100-1200 m, 25 vi 1994,
Mutlu 957.
Çatakbaşı Tepesi, yol kenarı, 1150-
Fabaceae
Melilotus officinalis (L.)
Desr.
1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1121.
Fabaceae
Onobrychis armena Boiss. &
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Korunga
Huet
alanlar, 1350-1450 m
Fabaceae
Onobrychis cornuta (L.)
Desv.
Korunga
TÜBĐVES
Fabaceae
Onobrychis fallax Freyn &
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1500-
Korunga
Sint.
1600 m, 3 vi 1995, Mutlu 1505
Fabaceae Onobrychis gracilis Besser Korunga TÜBĐVES
Fabaceae
Onobrychis hypargyrea
Boiss.
Korunga
TÜBĐVES
Onobrychis montana DC.
Fabaceae
subsp. cadmea (Boiss.) P. W. Korunga
TÜBĐVES
Ball
Fabaceae
Fabaceae
Onobrychis mutensis Kit Tan
& Sorger
Onobrychis oxydontha Boiss.
subsp. armena (Boiss. &
Huet) Aktoklu
Korunga
Korunga
Fabaceae Onobrychis pisidica Boiss. Korunga
Fabaceae Ononis pusilla L. Kayışkıran
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Ononis spinosa L. subsp.
leiosperma (Boiss.) Sirj.
Pisum sativum L. subsp.
brevipedunculatum
(P.H.Davis & Meikle) Ponert
Pisum sativum L. subsp.
sativum var. sativum
Kayışkıran
Yabani nohut
Yabani nohut
Fabaceae Robinia pseudoacacia L. Yalancı Akasya
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 454
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1300 m, 27 v 1994,
Mutlu 600
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 696
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, yol
kenarı, 1150 m, 16 x 1994, Mutlu 1158.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1419.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
1100-1250 m, 27 v 1994, Mutlu 536.
(Kültür).
139

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Fabaceae
Tetragonolobus maritimus
(L.) Roth
TÜBĐVES
Fabaceae
Trifolium arvense L. var.
Tencerepınarı, tarla kenarlarında, 1250
Çayır üçgülü
arvense
m, 3 vi 1995, Mutlu 1480.
Fabaceae Trifolium campestre Schreb. Çayır üçgülü
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 456.
Fabaceae Trifolium caudatum Boiss. Çayır üçgülü TÜBĐVES
Fabaceae Trifolium hirtum All. Çayır üçgülü
Külbaşı Tepesi Kuzey yamaç, 1200 m,
3 vi 1995, Mutlu 1514
Fabaceae
Trifolium hybridum L. var.
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
Çayır üçgülü
hybridum
1000-1150 m
Fabaceae Trifolium lucanicum Gasp. Çayır üçgülü
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1722
Fabaceae
Trifolium nigrescens Viv.
subsp. petrisavii (Clem.)
Holmboe
Çayır üçgülü
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
Cedrus libani ormanı, 1100-1250 m, 27
v 1994, Mutlu 500.
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Trifolium purpureum Lois.
Var. pamphylicum (Boiss. &
Heldr.) Zoh.
Trifolium pannonicum Jacq.
subsp. elongatom (Willd.)
Zoh.
Trifolium physodes Stev. ex
Bieb. var. physodes
Trifolium pratense L. var.
pratense
Trifolium repens L. Var.
repens
Trifolium resupinatum L.
var. resupinatum L.
Çayır üçgülü
Çayır üçgülü
Çayır üçgülü
Çayır üçgülü
Çayır üçgülü
Çayır üçgülü
Fabaceae Trifolium scabrum L. Çayır üçgülü
140
Uluborlu, Hekimdöndüren civarı, 1450-
1650 G.Kaynak 12669
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 869
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani-Quercus coccifera açıklığı, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 561
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
TÜBĐVES
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Fabaceae Trifolium speciosum Willd. Çayır üçgülü TÜBĐVES
Fabaceae
Trifolium sylvaticum Gerard
Tencerepınarı, tarla kenarlarında, 1250
Çayır üçgülü
ex Loisel
m, 3 vi 1995, Mutlu 1482.
Fabaceae Trigonella aurantiaca Boiss. Tırfıl Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Fabaceae
Trigonella balansae Boiss. &
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
Tırfıl
Reuter
1600-1850 m
Fabaceae
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
Trigonella brachycarpa
Tırfıl
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
(Fisch.) Moris
Mutlu 511
Fabaceae
Trigonella cephalotes Boiss.
& Bal.
Trigonella coerulescens
(Bieb.) Hal.
Tırfıl
TÜBĐVES
Fabaceae
Tırfıl
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
Fabaceae Trigonella fischeriana Ser. Tırfıl
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1725
Fabaceae
Trigonella foenum-graecum
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Tırfıl
L.
1100 m
Fabaceae Trigonella lunata Boiss. Tırfıl TÜBĐVES
Fabaceae
Trigonella monantha
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
Tırfıl
C.A.Meyer subsp. monantha
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Fabaceae Trigonella monspeliaca L. Tırfıl
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Fabaceae
Trigonella polycarpa Boiss.
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
Tırfıl
& Heldr.
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Fabaceae
Trigonella spruneriana Boiss.
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
Tırfıl
Subsp. spruneriana
kenarı, 1000-1100 m
Fabaceae Trigonella strangulata Boiss. Tırfıl
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1726
Fabaceae
Orman evleri hastane binası arası,
Trigonella tenuis Fisch. ex
Tırfıl
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 27
Bieb.
v 1994, Mutlu 462
Fabaceae Trigonella velutina Boiss. Tırfıl
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 499
Fabaceae
Vavilovia formosa (Stev.)
A.Fed.
TÜBĐVES
Fabaceae Vicia caesarea Boiss. & Bal. Fiğ TÜBĐVES
Fabaceae Vicia cassia Boiss. Fiğ TÜBĐVES
Fabaceae
Vicia cracca L. subsp.
atroviolacea (Bornm.) Davis
Fiğ
TÜBĐVES
Fabaceae
Vicia cracca L. subsp.
stenophylla Velen.
Fabaceae Vicia cuspidata Boiss. Fiğ TÜBĐVES
Fiğ
Fabaceae Vicia ervilia (L.) Willd. Fiğ
Fabaceae Vicia hirsuta (L.) S.F.Gray Fiğ
Fabaceae Vicia hybrida L. Fiğ
Fabaceae Vicia lathyroides L. Fiğ
Fabaceae
Fabaceae
Vicia narbonensis L. subsp.
narbonensis
Vicia pannonica Crantz var.
pannonica
Fiğ
Fiğ
Fabaceae Vicia peregrina L. Fiğ
Fabaceae
Fabaceae
Vicia sativa L. subsp. nigra
(L.) Ehrh. var. nigra
Vicia sativa L. subsp. nigra
(L.) Ehrh. var. segetalis
(Thuill.) Ser. ex DC.
Fiğ
Fiğ
Fabaceae Vicia sativa L. subsp. sativa Fiğ
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Vicia truncatula Fischer EX
Bieb.
Vicia villosa Roth subsp.
dasycarpa (Ten.) Cav.
Vicia villosa Roth subsp.
eriocarpa (Hausskn.)
P.W.Ball
Vigna unguiculata (L.) Walp.
subsp. unguiculata
Fiğ
Fiğ
Fiğ
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
Cedrus libani ormanı, 1100-1250 m, 27
v 1994, Mutlu 543.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1712.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1411.
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
Cedrus libani ormanı, 1100-1250 m, 27
v 1994, Mutlu 555.
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1338.
TÜBĐVES
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1383.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı , 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 427.
TÜBĐVES
141

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Fagaceae Quercus cerris L. var. cerris Saçlı Meşe
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1250-1350 m, 7 ix 1996, Mutlu
1776
Fagaceae Quercus coccifera L. Kermes Meşesi
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 165
Fagaceae
Fagaceae
Quercus infectoria Olivier
subsp. boissieri (Reuter)
O.Schwarz
Quercus ithaburensis Decne.
subsp. macrolepis (Kotschy)
Hedge & Yalt.
Mazı Meşesi
Meşe
Fagaceae Quercus pubescens Willd. Tüylü Meşe
Fagaceae Quercus trojana Webb Truva Meşesi
Fagaceae
Gentianaceae
Gentianaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Geraniaceae
Quercus vulcanica [Boiss. &
Heldr. ex] Kotschy
Centaurium erythrea Rafn.
Subsp. turcicum (Velen.)
Melderis
Centaurium tenuiflorum
(Hoffmanns. & Link) Fritsch
ex E.Jansen subsp.
tenuiflorum
Erodium absinthoides Willd.
subsp. absinthoides
Erodium acaule (L.) Bech. &
Thell.
Erodium amanum Boiss. &
Kotschy
Erodium ciconium (L.)
L'Herit
Erodium cicutarium (L.)
L'Herit. subsp. bipinnatum
(Cav.) Tourlet
Erodium cicutarium (L.)
L'Herit. subsp. cicutarium
Erodium pelargoniiflorum
Boiss. & Heldr.
Geranium cinereum Cav.
subsp. subcaulescens
(L'Herit. ex DC.) Hayek var.
subcaulescens
Geranium glaberrimum
Boiss. & Heldr.
Geranium lasiopus Boiss. &
Heldr.
Kasnak Meşesi
Dönbaba
Dönbaba
Dönbaba
Dönbaba
Dönbaba
Dönbaba
Dönbaba
Turnagagası
Turnagagası
Turnagagası
Geraniaceae Geranium lucidum L. Turnagagası
Geraniaceae
Geranium macrostylum
Boiss.
Turnagagası
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 157.
Zeybek Tepesi, tarla kenarlarında,
1250-1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 832.
TÜBĐVES
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 884.
TÜBĐVES
Göcek kaynağı, 900-1000 m, 25 iii
1994, Mutlu 227
Kırmızı Tepesi Kuzey yamaç, 1200 m,
25 iii 1994, Mutlu 222
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Beltaşı Dağı, Cedrus libani-Juniperus
excelsa ormanı, 1300-1400 m, 25 iii
1994, Mutlu 235.
Orman evleri su pompası arası, Cedrus
libani ormanı, 1150-1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 310.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Yandağ, Büyük sivri tepe, kayalık,
1600-1700 m
Küçüksivri Tepesi doğu yamaç, rocky
crevices, 1250-1300 m, 25 vi 1994,
Mutlu 848
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1300 m, 5 v
1995, Mutlu 1249.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 288
142

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Geraniaceae Geranium purpureum Vill. Turnagagası
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Geraniaceae Geranium pusillum Burm. Fil Turnagagası
Uluborlu, Tekketepe, TV kulesi,
kayalık, 1878 m G.Kaynak 8340
Geraniaceae
Geranium pyrenaicum
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Turnagagası
Burm.f.
1150 -m, 16 vii 1995, Mutlu 1542.
Geraniaceae Geranium robertianum L. Turnagagası TÜBĐVES
Geraniaceae Geranium rotundifolium L. Turnagagası
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 421.
Geraniaceae Geranium sylvaticum L. Turnagagası
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 966
Geraniaceae
Geranium tuberosum L.
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
Turnagagası
subsp. tuberosum
m, 23 iv 1995, Mutlu 1277.
Geraniaceae
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
Pelargonium endlicherianum
Sardunya ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
Fenzl
1065.
Globulariaceae Globularia orientalis L. Küre çiçeği
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, Quercus
coccifera-Cistus laurifolius, 1150-1250
Globulariaceae
Globularia trichosantha
Fisch. & Mey.
Küre çiçeği
Grossulariaceae Ribes orientale Desf. Frenk Üzümü TÜBĐVES
Guttiferae
Hypericum aviculariifolium
Jaub. & Spach subsp.
aviculariifolium var.
aviculariifolium
Sarı Kantaron
Guttiferae
Guttiferae
Guttiferae
Guttiferae
Guttiferae
Guttiferae
Guttiferae
Hypericum aviculariifolium
Jaub. & Spach subsp.
depilatum (Freyn & Bornm.)
N.Robson var. depilatum
Hypericum aviculariifolium
Jaub. & Spach subsp.
uniflorum (Boiss. & Heldr.)
Robson
Hypericum confertum
Choisy subsp. confertum
Hypericum confertum
Choisy subsp. stenobotrys
(Boiss.) Holmboe
Hypericum elongatum
Ledeb. subsp.
microcalycinum Boiss. &
Heldr.) Robson
Hypericum heterophyllum
Vent.
Hypericum hyssopifolium
Chaix. subsp. elongatum
(Ledeb.) Woronow var.
microcalycinum (Boiss.&
Heldr.) Boiss.
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
Sarı Kantaron
m, 24 vi 1994, Mutlu 668
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 287.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1710.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1067
TÜBĐVES
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300-1500 m, 3 vi 1996, Mutlu
1467.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi , 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 761
Orman evleri park girişi arası, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 558
Guttiferae Hypericum lydium Boiss. Sarı Kantaron Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Guttiferae Hypericum montbretii Spach Sarı Kantaron TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1100-1200 m, 25
Guttiferae Hypericum perforatum L. Delikli Kılıç otu
vi 1994, Mutlu 955.
143

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Guttiferae Hypericum scabrum L. Sarı Kantaron
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 638
Guttiferae Hypericum ternatum Poulter Sarı Kantaron TÜBĐVES
Gymnogramnaceae
Anogramma leptophylla (L.)
Kuzgun tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Link
Mutlu 1084
Haloragidaceae Myriophyllum spicatum L. Binyaprak Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Haloragidaceae
Myriophyllum verticillatum Başaklı
L.
sucivanperçemi
Beyşehir gölü
Hydrocharitaceae Hydrocharis morsus-ranae L. Kurbağa zehiri Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Illecebraceae Herniaria glabra L.
Zeybek Tepesi Kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1616.
Illecebraceae
Herniaria micrantha
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
A.K.Jacks. & Turrill.
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1787
Illecebraceae Herniaria pisidica Brummitt Kırık otu TÜBĐVES
Illecebraceae
Paronychia amani Chaudhri
var. amani
Dolama otu TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Illecebraceae Paronychia argyroloba Stapf. Dolama otu Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 433
Illecebraceae
Paronychia carica Chaudhri
var. carica
Dolama otu TÜBĐVES
Illecebraceae
Paronychia carica Chaudhri
Dolama otu TÜBĐVES
Illecebraceae
var. stipulata Chaudhri
Paronychia kurdica Boiss.
subsp. kurdica var. kurdica
Dolama otu
Illecebraceae Paronychia lycica Chaudhri Dolama otu
Iridaceae
Iridaceae
Crocus biflorus Miller subsp.
crewei (Hooker fil.) Mathew
Crocus chrysanthus (Herb.)
Herb.
Çiğdem
Çiğdem
Iridaceae Crocus danfordiae Maw Çiğdem
TÜBĐVES
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
TÜBĐVES
Iridaceae Crocus fleischeri Gay Çiğdem TÜBĐVES
Iridaceae
Crocus pallasii Goldb. subsp.
pallasii
Çiğdem
Iridaceae Gladiolus italicus Miller Glayör
Iridaceae
Gladiolus anatolicus (Boiss.)
Stapf
Glayör
Iridaceae
Gladiolus atroviolaceus
Boiss.
Glayör
Iridaceae Iris pseudacorus L. Sarı Süsen Beyşehir gölü
Iridaceae Iris schactii Markgraf Süsen
Iridaceae
Iris stenophylla Hausskn. &
Siehe ex Baker subsp.
stenophylla
Süsen
Juglandaceae Juglans regia L. Ceviz
Juncaceae
Juncus heldreichianus
T.Marsson ex Parl. subsp.
heldreichianus
Hasır otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 24
iii 1994, Mutlu 195-197.
Sazlıpınar, 1150-1250 m, 4 iii 1995,
Mutlu 1205
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 16 x
1994, Mutlu 1134.
Uluborlu, Đleydağ-Gönen, 1350 m
G.Kaynak 5711
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1700
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Kızıldağ batı yamaçlar, 1400 m, 4 iii
1995, Mutlu 1213
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, 1250-
1300 m, 24 iii 1994, Mutlu 198
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1346. (Kültür).
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 882
144

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Juncaceae
Juncus heldreichianus
T.Marsson ex Parl. subsp.
orientalis Snog.
Hasır otu
145
Park girişi yol kenarı, 1200-1300 m, 18
xi 1993, Mutlu 178
Juncaceae Juncus inflexus L. Hasır otu
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1598.
Juncaceae Juncus maritimus Lam. Hasır otu Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Juncaceae
Juncus sparganiifolius Boiss.
& Kotschy ex Buchenau
Hasır otu
Juncaceae Luzula forsteri (Sm.) DC. Luzul TÜBĐVES
Juncaginaceae Triglochin palustris L. TÜBĐVES
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Acinos rotundifolius Pers.
Ajuga chamaepitys (L.)
Schreb. subsp. chia (Schreb.)
Arcang. var. chia
Ajuga chamaepitys (L.)
Schreb. subsp. palaestina
(Boiss.) Bornm.
Ajuga chamaepitys (L.)
Schreb. subsp. mesogitana
(Boiss.) Bornm.
Ballota nigra L. subsp.
anatolica P.H.Davis
Clinopodium vulgare L.
subsp. vulgare L.
Cyclotrichium origanifolium
(Labill.) Manden. & Scheng.
Kısamahmut
Kısamahmut
Kısamahmut
Yabani Fesleğen
Lamiaceae Lamium amplexicaule L. Ballıbaba
Lamiaceae
Lamium garganicum L.
subsp. reniforme (Montbret
& Aucher ex Benth.)
R.R.Mill
Lamium moschatum Miller
Ballıbaba
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 873
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 369.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1415.
Uluborlu, Kapıdağ, Step, 1200-1400
G.Kaynak 10070
Buzlukale Tepesi, 1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 352.
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 149
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Arpaderesi Tepesi güney yamaçlar,
1100-1250 m, 25 iii 1994, Mutlu 229.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 280.
Lamiaceae
Uluborlu, Başköy-Uluborlu, yol kenarı
Ballıbaba
var. rhodium (Gand.) R.Mill
tarla, 1100 m G.Kaynak 10302
Lamiaceae
Lamium garganicum L.
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
Ballıbaba
subsp. striatum (Sm.) Hayek
1000-1150 m
Orman evleri park girişi, Cedrus libani-
Lamiaceae Lamium pisidicum R.R.Mill Ballıbaba Quercus coccifera ormanı, 1300 m, 27
v 1994, Mutlu 599
Lamiaceae Lycopus europaeus L. Kurt ayağı Eğirdir gölü
Lamiaceae
Marrubium astracanicum
Jacq. subsp. astracanicum
Đt sineği
TÜBĐVES
Marrubium astracanicum
Lamiaceae Jacq. subsp. macrodon Đt sineği
TÜBĐVES
(Bornm.) P. H. Davis
Lamiaceae
Marrubium globosum
Montbret & Aucher ex
Bentham subsp. globosum
Đt sineği
Lamiaceae Marrubium lutescens Boiss. Đt sineği TÜBĐVES
Lamiaceae
Marrubium parviflorum
Fisch. & Mey. subsp.
parviflorum
Đt sineği
Lamiaceae
Marrubium parviflorum
Fisch. & Mey. subsp.
parviflorum Fisch. & Mey.
Đt sineği
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü-
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 719
TÜBĐVES
Lamiaceae Mentha aquatica L. Su nanesi Kayaağzı mevkii, Beyşehir gölü

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Lamiaceae
Mentha longifolia (L.) Huds.
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
subsp. typhoides (Briq.) Yabani Nane
Mutlu 1002.
Harley var. thyphoides
Lamiaceae
Mentha spicata L. subsp.
spicata
Yabani Nane Beyşehir gölü
Lamiaceae
Micromeria cristata (Hampe)
Griseb. subsp. phrygia P.H.
Davis
TÜBĐVES
Lamiaceae
Micromeria myrtifolia Boiss.
& Hohen.
Güvercin otu
Lamiaceae Nepeta cadmea Boiss. Kedi nanesi
Lamiaceae Nepeta italica L. Kedi nanesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Nepeta nuda L. subsp.
albiflora (Boiss.) Gams
Kedi nanesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Nepeta nuda L. subsp.
glandulifera Hub.-Mor. &
Davis
Kedi nanesi
Lamiaceae
Nepeta nuda L. subsp. nuda
L.
Kedi nanesi
Lamiaceae Ocimum basilicum L. Fesleğen
Lamiaceae Origanum onites L. Mercanköşk
Lamiaceae
Origanum saccatum P.H.
Davis
Mercanköşk
Lamiaceae Origanum sipyleum L. Mercanköşk
Lamiaceae
Origanum vulgare L. subsp.
viride (Boiss.) Hayek
Mercanköşk
Lamiaceae Phlomis armeniaca Willd. Alevdudak
Lamiaceae
Lamiaceae
Phlomis grandiflora
H.S.Thompson var.
grandiflora
Phlomis leucophracta P.H.
Davis & Hub.-Mor.
Alevdudak
Alevdudak
Lamiaceae Phlomis nissolii L. Alevdudak
Beltaşı Dağı, 1150-1250 m, 26 iii 1994,
Mutlu 897
Zeybek Tepesi, Juniperus excelsa-
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 870
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü-
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
TÜBĐVES
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1537.
(Kültür).
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 892
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi , 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 641
TÜBĐVES
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 926
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Lamiaceae
Phlomis pungens Willd. var.
hirta Valen.
Alevdudak
Lamiaceae Phlomis samia L. Alevdudak TÜBĐVES
Lamiaceae Prasium majus L. TÜBĐVES
Lamiaceae Prunella orientalis Bornm. TÜBĐVES
Lamiaceae Prunella vulgaris L.
Lamiaceae Salvia aethiopis L. Adaçayı
Lamiaceae
Salvia bracteata Banks &
Sol.
Adaçayı
Lamiaceae Salvia cadmica Boiss. Adaçayı
Lamiaceae
Salvia candidissima Vahl
subsp. occidentalis Hedge
Adaçayı
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 712.
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
Gelendost, Esinyurt köyü, yol kenarı,
1000 m
Armutlu köyü, tarla, 1200 m, 3 vi 1995,
Mutlu 1496
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 486
TÜBĐVES
146

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Lamiaceae
Salvia cryptantha Montbret
& Aucher ex Benth.
Adaçayı
Lamiaceae
Salvia cyanescens Boiss. &
Bal.
Adaçayı
Lamiaceae Salvia dichroantha Stapf Adaçayı TÜBĐVES
Lamiaceae Salvia frigida Boiss. Adaçayı
Lamiaceae
Salvia heldreichiana Boiss.
ex Benth.
Adaçayı
Lamiaceae Salvia syriaca L. Adaçayı
Lamiaceae Salvia tomentosa Mill. Adaçayı
Lamiaceae
Salvia verticillata L. subsp.
amasiaca (Freyn & Bornm.)
Bornm.
Adaçayı
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 415
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 874
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 586
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 841
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1422
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 631
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 708.
Lamiaceae Salvia virgata Jacq. Adaçayı
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 663
Lamiaceae Salvia viridis L. Adaçayı
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Lamiaceae Satureja cuneifolia Ten. Satureja
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1628
Lamiaceae Satureja thymbra L. Satureja TÜBĐVES
Lamiaceae
Scutellaria albida L. subsp.
Albida
Kaside
TÜBĐVES
Lamiaceae Scutellaria altissima L. Kaside TÜBĐVES
Lamiaceae Scutellaria galericulata L. Kaside
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1999, H.Şağban
2831.
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Scutellaria orientalis L.
subsp. alpina (Boiss.) O.
Schwarz var. alpina (Boiss.)
O. Schwarz
Scutellaria orientalis L.
subsp. pinnatifida
Edmondson
Scutellaria rubicunda
Hornem. subsp. subvelutina
(Rech. fil) Edmondson
Kaside
Kaside
Kaside
Lamiaceae Scutellaria salviifolia Benth. Kara Kurbağa otu
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Sideritis condensata Boiss. &
Heldr. apud Bentham
Sideritis congesta P.H.Davis
& Hub.-Mor.
Sideritis montana L. subsp.
montana
Sideritis montana L. subsp.
remota (d'Urv.) P.W.Ball ex
Heywood
Sideritis pisidica Boiss. &
Heldr. apud Bentham
Sideritis serratifolia Hub.-
Mor.
Kara Kurbağa otu
Kara Kurbağa otu
Kara Kurbağa otu
Kara Kurbağa otu
Kara Kurbağa otu
Kara Kurbağa otu
TÜBĐVES
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Park girişi, tarla kenarlarında, 1200 m,
2 vi 1995, Mutlu 1450
TÜBĐVES
Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 674
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
TÜBĐVES
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150-1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1589
147

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Lamiaceae
Stachys annua (L) L. subsp.
ammophila (Boiss. & Bal.) Yaz Karabaşı TÜBĐVES
Samuelss.
Lamiaceae
Stachys annua (L.) L. subsp.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
Karabaş
annua var. annua
1995, Mutlu 1430.
Lamiaceae
Stachys citrina Boiss. &
Heldr. subsp. citrina
Karabaş
TÜBĐVES
Lamiaceae
Stachys cretica L. subsp.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Karabaş
anatolica Rech.f.
m, 24 vi 1994, Mutlu 706
Lamiaceae
Stachys cretica L. subsp.
smyrnaea Rech. fil.
Karabaş
TÜBĐVES
Lamiaceae
Stachys germenica L. subsp.
bithynica (Boiss.)
Tüylü Karabaş TÜBĐVES
Bhattacharjee
Lamiaceae
Stachys iberica Bieb. subsp.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
iberica Bieb. var. densipilosa Karabaş
m, 24 vi 1994, Mutlu 73
Bhattacharjee
Lamiaceae
Stachys lavandulifolia Vahl
Karabaş
TÜBĐVES
Lamiaceae
Lamiaceae
var. lavandulifolia
Stachys woronowii
(Schischkin ex Grossh.) R.
Mill
Teucrium chamaedrys L.
subsp. chamaedrys
Karabaş
Yer Meşesi
TÜBĐVES
Lamiaceae
Teucrium chamaedrys L.
subsp. lydium O. Schwarz
Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Teucrium kotschyanum
Poech
Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Teucrium lamiifolium D'Urv.
subsp. lamiifolium D'Urv.
Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae Teucrium montanum L. Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Teucrium orientale L. var.
orientale
Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae Teucrium polium L. Yer Meşesi
Lamiaceae Teucrium pruinosum Boiss. Yer Meşesi TÜBĐVES
Teucrium scordium L.
Lamiaceae
Subsp. scordioides
Bataklık
(Schreber) Maire & kısamahmut otu
Beyşehir gölü
Petitmengin
Lamiaceae Teucrium spinosum L. Yer Meşesi TÜBĐVES
Lamiaceae
Thymus cherlerioides Vis.
var. cherlioides
Kekik
TÜBĐVES
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reich.f.) Jalas var.
antalyanus (Klokov) Jalas
Kekik
Lamiaceae
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reich.f.) Jalas var.
chaubardii
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reich.f.) Jalas var.
subisophyllus (Borbas) Jalas
Kekik
Kekik
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1061
Çatakbaşı Tepesi, 1150-1300 m, 16 vii
1995, Mutlu 1597.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 735
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 766.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1397.
148

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Presl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reichb. fil.) Jalas
Kekik
TÜBĐVES
var. alternus Jalas
Lamiaceae
Thymus sipyleus Boiss.
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
Kekik
subsp. sipyleus var. sipyleus
1994, Mutlu 840
Lamiaceae
Thymus zygioides Griseb.
subsp. lycaonicus (Celak.)
Ronniger
Kekik
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 820
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Lamiaceae
Wiedemannia orientalis
Fisch. & Mey.
Ziziphora clinopodioides
Lam.
Ziziphora persica Bunge
Ziziphora taurica Bieb.
Subsp. taurica
Lamiaceae Ziziphora tenuior L.
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 23 iv 1994, Mutlu 357
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 464
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 1111
Lemnaceae Lemna gibba L.
Şişkin Su
Mercimeği
Kayaağzı mevkii
Lemnaceae Lemna minor L.
Küçük
sumercimeği
Kayaağzı mevkii, Beyşehir gölü
Lemnaceae Lemna triculsa L.
Zincirsi
sumercimeği
Beyşehir gölü
Lentibulariaceae Utricularia australis R.Br. Sumiğferi Beyşehir gölü
Lentibulariaceae Utricularia vulgaris L. Su Tulumcuğu TÜBĐVES
Liliaceae Allium ampeloprasum L. Yabani Soğan
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1410
Liliaceae Allium atroviolaceum Boiss. Yabani Soğan
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 714.
Liliaceae Allium cassium Boiss. Yabani Soğan TÜBĐVES
Liliaceae Allium cepa L. Yabani Soğan
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Allium cupani Rafin. subsp.
hirtovaginatum (Kunth)
Stearn
Allium flavum L. subsp.
tauricum (Besser ex Rchb.)
Stearn var. tauricum
Allium frigidum Boiss. &
Heldr.
Allium guttatum Steven
subsp. sardoum (Moris)
Stearn
Allium myrianthum Boiss.
var. floribus albidis Regel
Yabani Soğan
Yabani Soğan
Yabani Soğan
Yabani Soğan
Yabani Soğan
Liliaceae Allium orientale Boiss. Yabani Soğan
Liliaceae
Liliaceae
Allium paniculatum L.
subsp. paniculatum
Allium phanerantherum
Boiss. & Hausskn. subsp.
phanerantherum
Yabani Soğan
Yabani Soğan
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1535.
(Kültür).
TÜBĐVES
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 904.
TÜBĐVES
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 751
TÜBĐVES
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m,
11 v 1995, Mutlu 1348
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200-1300 m, 23 vii
1994, Mutlu 997
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1575
149

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Liliaceae Allium reuterianum Boiss. Yabani Soğan TÜBĐVES
Liliaceae Allium scabriflorum Boiss. Yabani Soğan
Çatakbaşı Tepesi, 1150 m, 16 vii 1995,
Mutlu 1596
Liliaceae
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
Allium scorodoprasum L.
Yabani Soğan ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
subsp. rotundum (L.) Stearn
Mutlu 516
Liliaceae
Allium sibthorpianum
Yabani Soğan TÜBĐVES
Schultez & Schultez fil.
Allium sphaerocephalon L.
subsp. sphaerocephalon
Liliaceae
Yabani Soğan
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 799
Liliaceae Allium stamineum Boiss. Yabani Soğan
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 702
Liliaceae Allium stylosum O.Schwarz Yabani Soğan TÜBĐVES
Liliaceae Allium vineale L. Yabani Soğan
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m, 3
vi 1995, Mutlu 1517.
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Asphodeline anatolica E.
Tuzlacı
Asphodeline damascena
(Boiss.) Baker subsp.
damascena
Asphodeline lutea (L.)
Reichb.
Bellevalia tauri Feinbrun
Colchicum baytopiorum C.D.
Brickel
Yalancı çiriş
Yalancı çiriş
Yalancı çiriş
Acı Çiğdem
Liliaceae Colchicum burttii Meikle Acı Çiğdem
TÜBĐVES
Beltaşı Dağı, 1150-1250 m, 25 vi 1994,
Mutlu 899
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1300 m, 24 iii
1994, Mutlu 595
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 24
iii 1994, Mutlu 196
Liliaceae
Colchicum cilicicum (Boiss.)
Dammer
Acı Çiğdem TÜBĐVES
Liliaceae Colchicum kotschyi Boiss. Acı Çiğdem TÜBĐVES
Liliaceae
Colchicum szovitsii Fisch. &
Mey.
Acı Çiğdem TÜBĐVES
Liliaceae
Colchicum triphyllum
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Acı Çiğdem
G.Kunze
Liliaceae Colchicum variegatum L. Acı Çiğdem
Külbaşı Tepesi, yol kenarı, 1150 m, 7 x
1995, Mutlu 1647
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Fritillaria acmopetala Boiss.
subsp. acmopetala
Fritillaria carica Rix. subsp.
carica
Fritillaria crassifolia Boiss. &
Huet subsp. crassifolia
Fritillaria hermonis Fenzl
subsp. amana Rix
Ters Lale
Ters Lale
Ters Lale
Ters Lale
Liliaceae Fritillaria pinardii Boiss. Ters Lale
Liliaceae
Fritillaria sibthorpiana (Sm.)
Baker subsp. sibthorpiana
Ters Lale
Liliaceae Fritillaria whittallii Baker Ters Lale
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1300-1500 m, 23
iv 1994, Mutlu 1269
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi batı yamaç, Cedrus
libani ormanı, 1500-1550 m, 24 iii
1994, Mutlu 342
Kızıl Tepesi batı yamaçlar, 1400- 1500
m, 26 iii 1994, Mutlu 248
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1300-1500 m, 23
iv 1994, Mutlu 1129
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 11 v 1995,
Mutlu 1357
150

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Liliaceae
Gagea bohemica (Zauschn.)
Sazlıpınar, 1150-1250 m, 4 iii 1995, -
Altın yıldız
Sch. Bip. & Schult. f.
Mutlu 1206.
Liliaceae
Gagea foliosa (J. & C.Presl)
Schultes & Schultes fil.
Altın yıldız TÜBĐVES
Liliaceae Gagea granatelli (Parl.) Parl. Altın yıldız
Karakaya köyü, tarla kenarlarında, 900-
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Gagea peduncularis (J. &
C.Presl) Pascher
Gagea villosa (Bieb.) Duby
var. villosa
Hyacinthella heldreichii
(Boiss.) Chouard
Merendera attica (Spruner)
Boiss. & Spruner
Merendera sobolifera
C.A.Mey. apud Fisch. &
Mey.
Merendera trigyna (Steven
ex Adam) Stapf
Muscari armeniacum
Leichtlin ex Baker
Muscari comosum (L.)
Miller
Altın yıldız
Altın yıldız
Sümbül
Çayır zafranı
Çayır zafranı
Çayır zafranı
Misk soğanı
Misk soğanı
Liliaceae Muscari neglectum Guss. Misk soğanı
1000 m, 25 iii 1994, Mutlu 231
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, Cedrus
libani ormanı, 1250-1300 m, 24 iii
1994, Mutlu 206.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kırmızı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m,
25 iii 1994, Mutlu 220
TÜBĐVES
Kıyakdede Dağı doğu yamaçlar, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1301.
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, 1250-
1300 m, 23 iii 1994, Mutlu 199.
Liliaceae Muscari tenuiflorum Tausch Misk soğanı TÜBĐVES
Liliaceae
Ornithogalum armeniacum
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m,
Tükürük otu
Baker
11 v 1995, Mutlu 1350
Liliaceae Ornithogalum comosum L. Tükürük otu TÜBĐVES
Liliaceae
Ornithogalum lanceolatum
Labill.
Tükürük otu TÜBĐVES
Liliaceae
Ornithogalum montanum
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Tükürük otu
Cyr.
1100 m
Liliaceae Ornithogalum narbonense L. Tükürük otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 864
Liliaceae
Ornithogalum oligophyllum
E.D.Clarke
Tükürük otu
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 347.
Liliaceae Ornithogalum pyrenaicum L. Tükürük otu TÜBĐVES
Liliaceae
Ornithogalum
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
Tükürük otu
sphaerocarpum Kerner
kenarı, 1000 m
Liliaceae
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
Ornithogalum ulophyllum
Tükürük otu ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Hand.-Mazz.
Mutlu 608.
Liliaceae Ornithogalum umbellatum L. Tükürük otu TÜBĐVES
Liliaceae
Ornithogalum wiedemannii
Boiss.
Tükürük otu
Liliaceae Polygonatum orientale Desf. Mührüsüleyman TÜBĐVES
Liliaceae Scilla autumnalis L. Mavi yıldız
Liliaceae Scilla bifolia L. Mavi yıldız TÜBĐVES
Liliaceae Scilla melaina Speta Mavi yıldız TÜBĐVES
Liliaceae
Tulipa armena Boiss. var.
lycica (Baker) Marais
Lale
Kıyakdede Dağı, 1150 m, 23 vii 1994,
Mutlu 1310.
Zeybek Tepesi, 1300 m, 7 x 1995,
Mutlu 1643
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1600 m,
11 v 1995, Mutlu 1355. En.- LC.
151

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Liliaceae
Tulipa orphanidea Boiss. ex
Heldr.
Lale
TÜBĐVES
Liliaceae Tulipa sylvestris L. Lale
Park girişi yol kenarı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 299.
Liliaceae Tulipa sylvestris L. Lale TÜBĐVES
Linaceae
Linum austriacum L. subsp.
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
Keten
austriacum
kenarı, 1000-1100 m
Linaceae Linum catharticum L. Keten TÜBĐVES
Linaceae
Linum flavum L. Subsp.
scabrinerve (Davis) Davis
Keten
Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Linaceae
Linum hirsutum L. subsp.
anatolicum (Boiss.) Hayek
var. anatolicum
Keten
Orman evler park girişi arası, Quercus
coccifera 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 484
Linaceae
Linum hirsutum L. subsp.
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
Keten
pseudoanatolicum Davis
1000-1150 m
Linaceae Linum nodiflorum L. Keten
Orman evler park girişi arası, Quercus
coccifera çalılığı, 1100-1250 m, 27 v
1994, Mutlu 549.
Linaceae Linum tenuiflorum L. Keten Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Loranthaceae
Loranthaceae
Arceuthobium oxycedri
(DC.) M. Bieb.
Viscum album L. subsp.
album
Lythraceae Lythrum hyssopifolia L.
Ardıç Burcu
Ökse otu
Park girişi yol kenarı, 1200-1400 m, 18
xi 1993, Mutlu 177.
Çatakbaşı Tepesi, Crataegus üzerinde,
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1119.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1602.
Lythraceae Lythrum saicaria L. Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Lythraceae Lythrum thymifolia L. Beyşehir gölü
Lythraceae
Lythrum tribracteatum
Salzm.
Beyşehir gölü
Malvaceae
Alcea apterocarpa (Fenzl)
Park girişi yol kenarı, 1100 m, 25 vi
Gülhatmi
Boiss.
1994, Mutlu 958
Malvaceae Alcea pallida Waldst. & Kit. Gülhatmi
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1632.
Malvaceae Alcea pisidica Hub.-Mor. Gülhatmi TÜBĐVES
Malvaceae Althaea cannabina L. Kenevir Hatmi Eğirdir gölü
Malvaceae Althaea officinalis L. Tıbbi Hatmi Beyşehir gölü
Malvaceae Malva neglecta Wallr. Ebegümeci
Malvaceae Malva sylvestris L. Ebegümeci
Moraceae Morus nigra L. Kırmızı Dut
Morinaceae Morina persica L.
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1180
Armutlu köyü, tarla, 1200 m, 3 vi 1995,
Mutlu 1500.
Park girişi yol kenarı, 1100-1250 m, 7
ix 1996, Mutlu 1743. (Kültür).
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, kuzey
yamaç, 1150 m, 7 x 1995, Mutlu 1621
Najadaceae
Najas marina L. subsp.
armata (Lindb.fil.) Horn
Dikenli superisi Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Najadaceae Najas minor All. Küçük superisi Beyşehir gölü
Nymphaeaceae Nuphar lutea (L.) Sm. Sarı Nilüfer Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Nymphaeaceae Nymphaea alba L. Beyaz Nilüfer Beyşehir gölü
Oleaceae
Oleaceae
Fraxinus angustifolia Vahl
subsp. angustifolia
Fraxinus ornus L. subsp.
cilicica (Lingelsh.) Yalt.
Dişbudak
Dişbudak
Oleaceae Jasminum fruticans L. Yasemin
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 321
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 430
152

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Oleaceae
Olea europaea L. var.
europaea L.
Yabani Zeytin TÜBĐVES
Oleaceae Phillyrea latifolia L. Akçakesme TÜBĐVES
Onagraceae Epilobium angustifolium L. Yakı otu TÜBĐVES
Onagraceae
Epilobium gemmascens
C.A.Meyer
Yakı otu
TÜBĐVES
Onagraceae Epilobium hirsutum L. Yakı otu
Park girişi, kaynak civarı, 1150-1200
m, 16 x 1994, Mutlu 1137.
Onagraceae
Epilobium lanceolatun Seb.
Yakı otu
TÜBĐVES
Onagraceae
Onagraceae
Orchidaceae
Orchidaceae
Orchidaceae
Orchidaceae
Orchidaceae
& Mauri
Epilobium minutiflorum
Hausskn.
Epilobium tetragonum L.
Subsp. tetragonum
Anacamptis pyramidalis (L)
L.C.M.Richard
Cephalanthera damasonium
(Miller) Druce
Cephalanthera epipactoides
Fisch. & Mey.
Cephalanthera kurdica
Bornm. ex Kranzlin
Cephalanthera longifolia (L.)
Fritsch
Yakı otu
Dörtköşeli yakıotu
Orkide
Sefelantera
Sefelantera
Sefelantera
Sefelantera
153
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 707
Beyşehir gölü
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200 m, 11 v 1995, Mutlu
1342
Orchidaceae
Dactylorhiza romana (Seb.)
Soo subsp. romana
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae
Dactylorhiza saccifera
(Brongn.) Soo
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae
Epipactis condensata Boiss.
ex D.P.
Bataklık sahlebi Yandağ, Danaağılı tepe, 1450 m
Orchidaceae
Epipactis microphylla
(Ehrh.) Swartz
Bataklık sahlebi TÜBĐVES
Orchidaceae Listera ovata (L.) R. Br. Orkide TÜBĐVES
Orchidaceae
Neotinea maculata (Desf.)
Stearn
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae
Ophrys holoserica (Burm.
fil.) Greuter subsp.
holoserica
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae
Ophrys holoserica (Burm.
fil.) Greuter subsp.
heterochila Renz & Taub.
Orkide
WWF
Orchidaceae Orchis coriophora L. Orkide TÜBĐVES
Orchidaceae
Orchis mascula (L.) L. subsp.
pineterum (Boiss. &
Kotschy) E.G.Camus
Orkide
Orchidaceae
Orchis morio L. subsp. picta
(Loisel.) K. Richter
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae Orchis pallens L. Orkide TÜBĐVES
Orchidaceae Orchis sancta L. Orkide TÜBĐVES
Orchidaceae
Orchis spitzelii Sauter ex
W.Koch
Orkide
TÜBĐVES
Orchidaceae
Platanthera chlorantha
(Custer) Reichb.
Orkide
TÜBĐVES
Orobanchaceae
Orobanche caryophyllacea
Sm.
Canavar otu
Orman evleri su pompası, Cedrus
libani- Juniperus excelsa ormanı, 1150-
1250 m, 23 iv 1994, Mutlu 326.
E.Medit.
Kırmızı Tepesi kuzey yamaç, Thymus
üzerinde, 1200 m, 25 iii 1994, Mutlu
219.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Orobanchaceae Orobanche caucasica Beck Canavar otu
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, Lamiaceae
üzerinde, 1250 m, 3 vi 1995, Mutlu
1493.
Orobanchaceae Orobanche cilicica G. Beck Canavar otu TÜBĐVES
Orobanchaceae Orobanche fuliginosa Reuter Canavar otu TÜBĐVES
Orobanchaceae
Orobanche grisebachii
Gelendost, Yakaköy kasabası, bozkır,
Canavar otu
Reuter
1050 m
Orobanchaceae Orobanche minor Sm. Canavar otu
Külbaşı Tepesi, on Asteraceae, 1200 m,
3 vi 1995, Mutlu 1501.
Orobanchaceae Orobanche mutelii F.Schultz Canavar otu
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Orobanchaceae
Phelypaea coccinea (Bieb.)
Poiret
TÜBĐVES
Paeoniaceae
Paeonia mascula (L.) Miller
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
Ayı gülü-Şakayık
subsp. mascula
1700-1750 m
Papaveraceae
Corydalis solida (L.) Sw.
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç, 1250-
subsp. solida
1300 m, 24 iii 1994, Mutlu 200
Papaveraceae Fumaria asepala Boiss. Şahtere
Orman evleri hastane binası arası,
1250-1300 m, 23 iv 1994, Mutlu 269
Papaveraceae Fumaria cilicica Hausskn. Şahtere
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Papaveraceae Fumaria officinalis L. Şahtere
Karakaya village, Taşlı Tepesi, göl
kıyısı, 1100 m, 23 iv 1995, Mutlu 1273
Papaveraceae Fumaria parviflora Lam. Şahtere
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1409
Papaveraceae Fumaria vailantii Loisel Şahtere
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 371
Papaveraceae Glaucium flavum Crantz Boynuzlu Gelincik
Park girişi yol kenarları, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1405
Papaveraceae Glaucium leiocarpum Boiss. Boynuzlu Gelincik
Orman evleri Park girişi arası, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 525
Papaveraceae
Hypecoum imberbe Sibth. &
Karakaya köyü, tarla kenarlarında, 900-
Sm.
1000 m, 25 iii 1994, Mutlu 232
Papaveraceae Hypecoum pendulum L.
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1404
Papaveraceae Hypecoum procumbens L.
Ulusazlıpınar, 1000-1100 m, 23 iv
1994, Mutlu 351
Papaveraceae
Papaver apokrinomenon
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Gelincik
Fedde
m, 24 vi 1994, Mutlu 743
Papaveraceae Papaver argemone L. Gelincik
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1297
Papaveraceae
Buzlukale Tepesi, Quercus coccifera
Papaver commutatum Fisch.
Gelincik
çalılığı, 1250-1300 m, 23 iv 1994,
& Mey.
Mutlu 360
Papaveraceae Papaver dubium L. Gelincik
Orman evleri park girişi arası, 1100-
Papaveraceae
Papaver macrostomum
Boiss. & Huet ex Boiss.
Gelincik
Papaveraceae Papaver postii Fedde Gelincik
Papaveraceae Papaver rhoeas L. Gelincik
Papaveraceae Papaver somniferum L. Gelincik
Papaveraceae
Papaver spicatum Boiss. var.
spicatum
Gelincik
154
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 541
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1371-1412
Bedikpınarı, kaynak civarı, 1000-1100
m, 23 iv 1994, Mutlu 1095
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 481
Armutlu köyü, tarla, 1200 m, 3 vi 1995,
Mutlu 1519. (Kültür).
TÜBĐVES

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Papaveraceae
Papaver stylatum Boiss. &
Bal.
Gelincik
Papaveraceae
Roemeria hybrida (L.) DC.
subsp. hybrida
Pinaceae Cedrus libani A.Rich. Sedir, Katran
Pinaceae
Pinus nigra J.F.Arnold subsp.
pallasiana (Lamb.) Holmboe
Karaçam
Plantaginaceae Plantago holosteum Scop. Sinir otu
Plantaginaceae Plantago lanceolata L. Sinir otu
Plantaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plumbaginaceae
Plantago major L. subsp.
intermedia (Gilib.) Lange
Acantholimon acerosum
(Willd.) Boiss. var. acerosum
Acantholimon acerosum
(Willd.) Boiss. var.
brachystachyum Boiss.
Acantholimon caesareum
Boiss. & Bal.
Acantholimon puberulum
Boiss. & Bal. var. puberulum
Acantholimon ulicinum
(Willd. ex Sch. Bip.) Boiss.
var. ulicinum
Acantholimon venustum
Boiss. var. venustum
Armeria cariensis Boiss. var.
cariensis
Plumbaginaceae Plumbago europaea L.
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Aegilops biuncialis Vis.
Aegilops columnaris
Zhukovsky
Aegilops cylindrica Host
Aegilops geniculata Roth
Aegilops markgrafii
(Greuter) Hammer
Aegilops neglecta Req. ex
Bertol.
Aegilops triuncialis L. subsp.
triuncialis
Poaceae Agrostis stolonifera L.
Poaceae
Poaceae
Aira elegantissima Schur
subsp. elegantissima
Alopecurus arundinaceus
Poir.
Sinir otu
Kar dikeni
Kar dikeni
Kar dikeni
Kar dikeni
Kar dikeni
Kar dikeni
Tilki kuyruğu
Gelendost, Bağıllı köyü, 1000 m
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1298-1318
Kızıldağ kuzey yamaçlar, 1200-1300
m, 17 xi 1993, Mutlu 168
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Mutlu 166. (kültür).
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 768
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 807.
Kıyakdede Dağı, 1100 m, 25 vi 1994,
Mutlu 965.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150-1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1608
TÜBĐVES
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250 m, 25 vi
1994, Mutlu 814
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1550-1800 m
Tencerepınarı, tarla kenarlarında, 1250
m, 3 vi 1995, Mutlu 1474.
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1550-1800 m
Park girişi, Cedrus libani ormanı
açıklıkları, 1200-1300 m, 18 xi 1993,
Mutlu 174
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1200-1300 m, 11 v 1995,
Mutlu 992
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 727.
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1376
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1401
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1389.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 643
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Yol kenarı, park girişi, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1425
155

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Poaceae Alopecurus lanatus Sm. Tilki kuyruğu TÜBĐVES
Poaceae
Alopecurus myosuroides
Göztepe Dağı, 1200 m, 23 iv 1995,
Tilki kuyruğu
Huds. var. myosuroides
Mutlu 1283
Poaceae
Alopecurus textilis Boiss.
Küçüksivri Tepesi, 1500-1550 m, 23 iv
Tilki kuyruğu
subsp. textilis
1994, Mutlu 345
Poaceae
Anthoxanthum odoratum L.
subsp. odoratum L.
Haşişe
TÜBĐVES
Poaceae
Apera intermedia Hack. apud
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Zederb.
m, 24 vi 1994, Mutlu 782
Poaceae
Arrheatherum palaestinum
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, 1250 m, 3
Çayır Yulafı
Boiss.
vi 1995, Mutlu 1490
Poaceae
Arrhenatherum elatius (L.)
P.Beauv. ex J. & C.Presl Çayır Yulafı TÜBĐVES
subsp. elatius
Poaceae
Arrhenatherum kotschyi
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
Çayır Yulafı
Boiss.
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Poaceae
Avena barbata Pott ex Link
subsp. barbata
Yulaf
TÜBĐVES
Poaceae Avena sativa L. Yulaf
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1424. (Kültür).
Poaceae
Avena sterilis L. subsp.
Yulaf
TÜBĐVES
Poaceae
Poaceae
sterilis L.
Bothriochloa ischaemum (L.)
Keng
Brachypodium sylvaticum
(Hudson) P.Beauv.
Poaceae Briza humilis M.Bieb. Kuş ekmeği
156
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
doğusu, 1300-1350 m
TÜBĐVES
Poaceae Briza media L. Kuş ekmeği TÜBĐVES
Poaceae
Bromus benekenii (Lange)
Trimen
Brom otu
Poaceae
Bromus cappadocicus Boiss.
& Bal. subsp. cappadocicus
Brom otu TÜBĐVES
Poaceae Bromus danthoniae Trin. Brom otu
Poaceae Bromus intermedius Guss. Brom otu
Poaceae
Bromus japonicus Thunb.
subsp. japonicus
Brom otu
Poaceae Bromus scoparius L. Brom otu
Poaceae Bromus squarrosus L. Brom otu
Poaceae Bromus sterilis L. Brom otu
Poaceae Bromus tectorum L. Brom otu
Poaceae Bromus tomentellus Boiss. Brom otu
Poaceae
Poaceae
Calamagrostis
pseudophragmites (Haller
fil.) Koeler
Catabrosa aquatica (L.)
P.Beauv.
Suvari çayır otu
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300-1500 m, 3 vi 1996, Mutlu
1465
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 918
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 694.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 640
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, yol kenarı, 1250
m, 25 vi 1994, Mutlu 806.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 782.
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, yol kenarı, 1250-
1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 822.
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 11 v 1995,
Mutlu 1359
Gölcük
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1381.

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Poaceae
Chrysopogon gryllus (L.)
Trin. var. gryllus
Küçüksivri Tepesi, Cedrus libani
ormanı, 1250-1300 m, 23 iv 1994,
Mutlu 952
Poaceae
Crypsis schoenoides (L.)
Lam.
TÜBĐVES
Poaceae
Cynodon dactylon (L.) Pers.
Gelendost, yakaköy kasabası yolu, yol
Ayrık otu
var. dactylon
kenarı, 1000 m
Poaceae
Cynodon dactylon (L.) Pers.
Bedikpınarı, tarla kenarlarında, 1000-
Ayrık otu
var. villosus Regel
1100 m, 24 vii 1994, Mutlu 1093
Poaceae
Dactylis glomerata L. subsp.
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 27
Ayrık otu
hispanica (Roth) E.Nyman
v 1994, Mutlu 612
Poaceae
Deschampsia caespitosa (L.)
P.Beauv.
Toplu Kanş TÜBĐVES
Poaceae
Echinaria capitata (L.) Desf.
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
m, 23 iv 1995, Mutlu 1289
Poaceae
Echinochloa crus-galli (L.)
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
P.Beauv.
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1795
Poaceae Elymus canicus (L.) L.
Uluborlu, Đleydağ-Çatak, 1350 m
G.Kaynak 12699
Poaceae
Elymus elongatus (Host)
Yandağ, Diktaş tepe, bozkır, 1600-1700
Runemark subsp. elongatus
m
Poaceae
Elymus farctus (Viv.)
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Runemark ex Melderis
m, 24 vi 1994, Mutlu 755
subsp. farctus var. farctus
Poaceae
Elymus hispidus (Opiz)
Melderis subsp. barbulatus
(Schur) Melderis
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1696.
Poaceae
Elymus lazicus (Boiss.)
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Melderis subsp. divaricatus
alanlar, 1550-1800 m
(Boiss. & Bal.) Melderis
Poaceae
Elymus repens (L.) Gould
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
subsp. elogatiformis
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1575
(Drobov) Melderis
Poaceae
Elymus tauri (Boiss. & Bal.)
Melderis subsp. tauri
Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Poaceae
Eragrostis cilianensis (All.)
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
Vign.-Lut. Ex Janch.
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1792
Poaceae
Eragrostis collina Trin.
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1079.
Poaceae Eremopoa capillaris R.Mill TÜBĐVES
Poaceae
Eremopoa songarica
(Schrenk) Roshev.
TÜBĐVES
Poaceae Festuca heterophylla Lam. Fetük
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Festuca jeanpertii (St.-Yves)
F.Markgraf apud Hayek
subsp. jeanpertii
Festuca pinifolia (Hackel ex
Boiss.) Bornm. var. phrygia
(St.-Yves) Markgr.-Dannenb.
Festuca pinifolia (Hackel ex
Boiss.) Bornm. var. pinifolia
Festuca pinifolia (Hackel ex
Boiss.) Bornm. var. pinifolia
Festuca valesiaca Sch. Ex
Gaudin
Fetük
Fetük
Fetük
Fetük
Fetük
Sazlıpınar- Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 648
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
TÜBĐVES
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
alanlar, 1350-1450 m
157

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Poaceae
Gaudiniopsis sorgerae M.
Doğan
TÜBĐVES
Poaceae
Gaudinopsis macra (M.Bieb.)
Eig subsp. macra
Helictotrichon pubescens
Poaceae
(Hudson) Besser ex Schultes
& Schultes fil. subsp.
pubescens
Poaceae Hordeum bulbosum L. Arpa
Poaceae
Poaceae
Hordeum murinum L. subsp.
glaucum (Steud.) Tzvelev
Hyparrhenia hirta (L.) Stapf
Dıvar Arpası
Poaceae Isolepis setacea (L.) R.Br. TÜBĐVES
Armutlu köyü, tarla, 1200 m, 3 vi 1995,
Mutlu 1499
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, yol kenarı, 1250
m, 25 vi 1994, Mutlu 804.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 729.
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü, dere
içi taşlık alanlar 1300 m
Poaceae Koeleria brevis Steven Parlak ot
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1703
Poaceae Koeleria cristata (L.) Pers. Parlak ot TÜBĐVES
Poaceae Lolium perenne L. Delice
Gelendost, Madenli köy güney doğusu,
1200 m
Poaceae Lolium subulatum Vis. Delice
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1689
Poaceae
Melica ciliata L. subsp.
Boncuk otu
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Poaceae
Poaceae
Poaceae
ciliata
Melica penicillaris Boiss. &
Bal.
Milium vernale M.Bieb.
subsp. vernale
Milium vernale
M.Bieb.subsp. montianum
(Parl.) Al.Jah. & Maire
Boncuk otu
Milyum
Milyum
Poaceae Panicum miliaceum L. Akdarı TÜBĐVES
Mutlu 911-937
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
1994, Mutlu 834
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 573
Orman evleri su pompası, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 313
Poaceae
Pennisetum orientale Rich.
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1053-1057-1059
Poaceae Phalaris arundinacea L. Yem kanyaşı Eğirdir gölü, Gölcük, Beyşehir gölü
Poaceae Phleum boissieri Bornm. Đt kuyruğu
Park girişi, Cedrus libani ormanı, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 580
Poaceae
Phleum exaratum Hochst. ex
Đt kuyruğu TÜBĐVES
Poaceae
Griseb. subsp. exaratum
Phleum montanum C.Koch
subsp. serrulatum (Boiss.)
Dogan
Đt kuyruğu
Poaceae Phleum pratense L. Đt kuyruğu
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Phragmites australis (Cav.)
Trin. Ex Steud.
Piptatherum coerulescens
(Desf.) P.Beauv.
Piptatherum holciforme
(Bieb.) Roemer & Schultes
subsp. holciforme var.
glabrum Freiitag
Kargı
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 942
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Çatakbaşı Tepesi, su kanalı çevresi,
1150 m, 16 x 1994, Mutlu 1112
Hastane binası çevresi, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 26 v 1994,
Mutlu 429
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
158

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Poaceae
Piptatherum miliaceum (L.)
Cosson subsp. thomasii
TÜBĐVES
(Duby) Freitag
Poaceae
Poa alpina L. subsp. fallax
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Tavşan bıyığı
F.Herm.
1150 m, 22 iv 1995, Mutlu 1224.
Poaceae Poa angustifolia L. Tavşan bıyığı TÜBĐVES
Poaceae Poa annua L. Tavşan bıyığı
Karayaka köyü karşı yamaçlar, Taşlı
Tepesi, göl kıyısı, 1100 m, 23 iv 1995,
Mutlu 1274
Poaceae Poa bulbosa L. Tavşan bıyığı
Hastane binası çevresi, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 22 iv 1994,
Mutlu 267.
Poaceae Poa caucasica Trin Tavşan bıyığı TÜBĐVES
Poaceae
Poa diversifolia (Boiss. &
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Tavşan bıyığı
Bal.) Hack. Ex Boiss.
m, 24 vi 1994, Mutlu 688
Poaceae Poa nemoralis L. Tavşan bıyığı
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Poaceae Poa pratensis L. Tavşan bıyığı
Park girişi, Cedrus libani ormanı, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 529
Poaceae
Poa timoleontis Heldr. ex
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
Tavşan bıyığı
Boiss.
1994, Mutlu 367
Poaceae Poa trivialis L. Tavşan bıyığı
Yandağ, Yandağ kuzey ve doğusu
1600-1850 m
Poaceae
Polypogon monspeliensis
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
(L.) Desf.
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 964.
Poaceae
Pseudophleum gibbum
(Boiss.) M. Doğan
TÜBĐVES
Poaceae
Puccinellia distans (Jacq.)
Parl. Subsp. distans
Çorakotu Eğirdir gölü
Poaceae
Puccinellia koeieana
Melderis subsp. anatolica Kit
TÜBĐVES
Tan
Poaceae
Sclerochloa dura (L.)
P.Beauv.
TÜBĐVES
Poaceae Secale anatolicum Boiss. Çavdar
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü-
Köprülü yaylası, 1350-1650 m
Poaceae Sesleria alba Sm. Baş otu TÜBĐVES
Poaceae
Poaceae
Seteria viridis (L.) P.Beauv.
Stipa ehrenbergiana Trin. &
Rupr.
Sorguç otu
Poaceae Stipa holosericea Trin. Sorguç otu
Poaceae
Poaceae
Taeniatherum caput-medusae
(L.) Nevski subsp. asper
(Simonk.) Melderis
Trachynia distachya (L.)
Link
Poaceae Triticum aestivum L. Buğday
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Triticum baeoticum Boiss.
subsp. baeoticum
Vulpia ciliata Dumort subsp.
ciliata
Vulpia fasciculata (Forssk.)
Fritsch
Buğday
Zeybek Tepesi kuzey yamaç, tarlalar,
1150 m, 7 x 1995, Mutlu 1634
TÜBĐVES
Yol kenarı, park girişi, 1200m, 2 vi
1995, Mutlu 1429
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, tarla
kenarlarında, 1150-1250 m, 24 vi 1994,
Mutlu 796.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1728
Park girişi, tarla kenarlarında, 1200 m,
2 vi 1995, Mutlu 1384-1436. (Kültür).
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1523.
Göztepe Dağı, tarla kenarlarında, 1200
m, 23 iv 1995, Mutlu 1650-1805
Park girişi, Cedrus libani ormanı, 1100-
1250 m, 27 v 1994, Mutlu 520
159

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Poaceae
Vulpia myuros (L.)
C.C.Gmelin
Kalem yumak TÜBĐVES
Poaceae Vulpia unilateralis (L.) Stace Kalem yumak TÜBĐVES
Çatakbaşı tepesi, tarla kenarlarında,
Poaceae Zea mays L. subsp. mays Mısır
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1529.
(Kültür).
Polygalaceae
Polygala anatolica Boiss. &
Kızıldağ, Cedrus libani açıklıkları,
Süt otu
Heldr.
1600-1700 m, 25 vi 1994, Mutlu 921.
Polygalaceae
Polygala pruinosa Boiss.
Park girişi, 1300-1500 m, 3 vi 1995,
Süt otu
subsp. megaptera Cullen
Mutlu 1462.
Polygalaceae Polygala monspeliaca L. Süt otu
Uluborlu, Eski dereköy, kayalık, 1200
m G.Kaynak 12770
Polygalaceae Polygala supina Schreb. Süt otu TÜBĐVES
Polygonaceae
Atraphaxis billardieri Jaub.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Teke buğdayı
& Spach var. billardieri
m, 24 vi 1994, Mutlu 777
Polygonaceae Oxyria digyna (L.) Hill. Oxyria TÜBĐVES
Polygonaceae Polygonum amphibium L. Su çobandeğneği Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Polygonaceae Polygonum arenastrum Bor Çoban Değneği
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç, 1150-
1300 m, Cedrus libani ormanı, 1250 m,
7 x 1995, Mutlu 1640.
Polygonaceae Polygonum bellardii All. Çoban Değneği
Kızıldağ Kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1250 m, 23 vii 1994, Mutlu
1044.
Polygonaceae
Polygonum bistorta L. subsp.
bistorta L.
Çoban Değneği TÜBĐVES
Polygonaceae Polygonum cognatum Meisn. Çoban Değneği
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 1006.
Akçeşme, Sulama kanalı, tarla
Polygonaceae Polygonum convolvulus L. Çoban Değneği kenarlarında, 1150 m, 23 vii 1994,
Mutlu 1030.
Polygonaceae Polygonum lapathifolium L. Çoban Değneği
Küçüksivri Tepesi Kuzey yamaç, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1640.
Polygonaceae Polygonum persicaria L.
Kırmızı
çobandeğneği
Beyşehir gölü
Polygonaceae Polygonum pulchellum Lois. Çoban Değneği TÜBĐVES
Polygonaceae
Polygonum setosum Jacq.
Park girişi, Cedrus libani ormanı,
Çoban Değneği
subsp. setosum
açıklık, 1200 m, 2 vi 1995, Mutlu 172
Polygonaceae Rumex acetosella L. Kuzukulağı
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 683.
Polygonaceae
Rumex conglomeratus
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
Kuzukulağı
Murray
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1781.
Polygonaceae Rumex crispus L. Kuzukulağı
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 18 xi
1993, Mutlu 170
Polygonaceae Rumex patientia L. Kuzukulağı
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1396.
Polygonaceae Rumex pulcher L. Kuzukulağı
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1560. +
Beyşehir gölü
Polygonaceae Rumex scutatus L. Kuzukulağı
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü, dere
içi taşlık alanlar 1300 m
Portulacaceae Portulaca oleraceae L. Semiz otu
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1790.
Potamogetonaceae
Groenlandia densa (L.) Sıkyapraklı
Fourr.
susümbülü
Kayaağzı mevkii, Kovada gölü
Potamogetonaceae Potamogeton crispus L.
Kıvırcık yapraklı
susümbülü
Kovada gölü, Beyşehir gölü
Potamogetonaceae Potamogeton lucens L. Su Sümbülü Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Potamogetonaceae Potamogeton natans L. Su Sümbülü Eğirdir gölü
160

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Potamogetonaceae Potamogeton nodosus Poiret
Boğumlu
susümbülü
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Potamogetonaceae
Potamogeton panormitanus
Biv.
Su Sümbülü Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Potamogetonaceae Potamogeton pectinatus L. Taraksı susümbülü Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Potamogetonaceae Potamogeton perfoliatus L. Su Sümbülü Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Primulaceae
Anagallis arvensis L. var.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Farekulağı
caerulea (L.) Gouan
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1553.
Primulaceae Anagallis foemina Mill. Farekulağı
Akçeşme, sulama kanalı, tarla kenarı,
1150 m, 16 x 1994, Mutlu 1150
Primulaceae Androsace maxima L. Androsas
Beltaşı Dağı, 900-1000 m, 25 iii 1994,
Mutlu 233.
Primulaceae Androsace villosa L. Androsas TÜBĐVES
Primulaceae
Cyclamen cilicicum Boiss. &
Heldr. var. cilicicum
Sıklamen TÜBĐVES
Primulaceae Cyclamen mirabile Hildebr. Sıklamen TÜBĐVES
Primulaceae Lysimachia atropurpurea L. Altın kamışı
Park girişi yol kenarı, 1100 m, 25 vi
1994, Mutlu 956
Primulaceae Lysimachia punctata L. Altın kamışı TÜBĐVES
Primulaceae Primula auriculata Lam. Çuha çiçeği TÜBĐVES
Ranunculaceae
Buzlukale tepesi, Quercus coccifera
Adonis aestivalis L. subsp.
Kan Damlası çalılığı, kumtaşı, 1250-1300 m, 23 iv
aestivalis
1994, Mutlu 372
Ranunculaceae Adonis flammea Jacq. Kan Damlası
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Anemone blanda Schott &
Kotschy
Ceratocephalus falcatus (L.)
Pers.
Ceratocephalus testiculatus
(Crantz) Roth
Consolida glandulosa (Boiss.
& Huet) Bornm.
Consolida hellespontica
(Boiss.) Chater
Consolida orientalis (Gay)
Schrod.
Consolida raveyi (Boiss.)
Schršdinger
Consolida regalis Gray
subsp. paniculata (Host) So
var. paniculata
Delphinium gueneri P. H.
Davis
Yoğurtçuk
Süvari Mahmuzu
Süvari Mahmuzu
Süvari Mahmuzu
Süvari Mahmuzu
Süvari Mahmuzu
Hazeran
Ranunculaceae Delphinium peregrinum L. Hazeran
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Eranthis hyemalis (L.)
Salisb.
Nigella arvensis L. var.
glauca Boiss.
Çörekotu
Ranunculaceae Nigella lancifolia Hub.-Mor. Çörekotu
Ranunculaceae Nigella sativa L. Çörekotu
kenarı, 1000-1100 m
Zeybek tepesi, Kuzey yamaç, Cedrus
libani-Juniperus excelsa karışık ormanı,
1250-1300 m, 25 iii 1994, Mutlu 213
Çatak Dağı, tarla kenarlarında, 1150 m,
22 iv 1995, Mutlu 1216
Beşkardeşler geçidi, maki, 1200 m, 25
iii 1994, Mutlu 215
Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Sazlıpınar -Külbaşı tepesi, 1150-1200
m, 24 vi 1994, Mutlu 680
Park girişi, yol üzeri, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1388
Buzlukale Tepesi, Quercus coccifera
çalılığı, 1150-1250 m, 25 vi 1994,
Mutlu 889
Çatakbaşı tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1580
TÜBĐVES
Kıyakdede dağı, 1100 m, 23 vii 1994,
Mutlu 971
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Sazlıpınar - Külbaşı tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 776
Çatakbaşı tepesi, 1150 m, 16 vii 1995,
Mutlu 1524
Çatakbaşı tepesi, 1150-1300 m, 8 ix
1996, Mutlu 1779-1780
161

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Ranunculaceae Ranunculus argyreus Boiss. Düğün çiçeği
Buzlukale tepesi, Quercus coccifera
çalılığı, kumtaşı, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 378
Ranunculaceae Ranunculus arvensis L. Düğün çiçeği
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1100-
1150 m, 23 iv 1994, Mutlu 355
Ranunculaceae
Ranunculus brevifolius
Banks & Sol.
Düğün çiçeği TÜBĐVES
Ranunculaceae Ranunculus cadmicus Boiss. Düğün çiçeği
Çatak dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Ranunculaceae Ranunculus gracilis Clarke Düğün çiçeği
Ranunculaceae
Ranunculus
constantinopolitanus (DC.)
dIUrv.
Düğün çiçeği
Ranunculaceae Ranunculus cuneatus Boiss. Düğün çiçeği
Mutlu 1236
Uluborlu, Kapıdağ, Kalaycılar, 1700 m
G.Kaynak 11847
Kıyakdede dağı güney yamaçlar, 150
m, 11 v 1995, Mutlu 1303
Kıyakdede dağı güney yamaç, 1150 m,
11 v 1995, Mutlu 1314
Ranunculaceae
Ranunculus demissus DC.
var. major Boiss.
Düğün çiçeği TÜBĐVES
Ranunculaceae
Ranunculus ficaria L. subsp.
Külbaşı Tepesi, çayır, 1150 m, 22 iv
ficariiformis Rouy & Düğün çiçeği
1995, Mutlu 1255
Foucaud
Ranunculaceae
Ranunculus heterorhizus
Küçüksivri Tepesi, Cedrus libani
Düğün çiçeği
Boiss. & Bal.
ormanı, 1300 m, 23 iv 1994, Mutlu 336
Ranunculaceae
Ranunculus isthmicus Boiss.
Karakaya köyü, Taşlı Tepesi, göl kıyısı,
Düğün çiçeği
subsp. stepporum P.H.Davis
1100 m, 23 iv 1995, Mutlu 1272
Ranunculaceae
Ranunculus marginatus
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m, 3
dIUrv. var. Trachycarpus Düğün çiçeği
vi 1995, Mutlu 1511
(Fisch. & Mey.) Azn.
Ranunculaceae
Ranunculus neopolitanus
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
Düğün çiçeği
Ten.
kenarı, 1000-1100 m
Ranunculaceae Ranunculus repens L. Düğün çiçeği
Orman evleri, Park girişi, 1100-1250 m,
27 v 1994, Mutlu 504
Ranunculaceae Ranunculus rionii Lagger Düğün çiçeği Beyşehir Gölü
Ranunculaceae
Ranunculus saniculifolius
Viv.
Su Düğünçiçeği Eğirdir gölü, Gölcük, Beyşehir gölü
Ranunculaceae Ranunculus sceleratus L.
Ranunculaceae
Ranunculaceae
Ranunculus sericeus Banks
& Sol.
Ranunculus sphaerospermus
Boiss. & Blanche
Zehirli Düğün
çiçeği
Düğün çiçeği
Düğün çiçeği
Ranunculaceae
Ranunculus trichophyllus
Chaix
Düğün çiçeği
Ranunculaceae Ranunculus velutinus Ten. Düğün çiçeği TÜBĐVES
Ranunculaceae
Thalictrum isopyroides
C.A.Mey.
Resedaceae Reseda lutea L. var. lutea Muhabbet Çiçeği
Resedaceae Reseda luteola L. Muhabbet Çiçeği
Park girişi yol kenarlarında, 1200 m, 2
vi 1995, Mutlu 1390 + Eğirdir gölü
Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Karakaya köyü, Taşlı Tepesi, Beyşehir
gölü kıyısı, 1100 m, 23 iv 1995, Mutlu
1275
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç, 1200 m, 3
vi 1995, Mutlu 1502 + Eğirdir gölü
Kıyakdede Dağı doğu yamaç, tarla
kenarlarında, 1300 m, 23 iv 1994,
Mutlu 1329
Orman evleri park girişi arası, 1100-
1250 m, 27 vi 1994, Mutlu 507.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi , 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 703.
Orman evleri-Park girişi yol kenarı,
1150-1250 m, 24 vii 1994, Mutlu 1096
Rhamnaceae
Frangula alnus Mill. subsp.
alnus
Rhamnaceae Paliurus spina-christi Miller Karaçalı Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Rhamnaceae Rhamnus libanoticus Boiss. Cehri TÜBĐVES
162

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Rhamnaceae
Rhamnus oleoides L. Subsp.
graecus (Boiss. & Reut.) Cehri
Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Holmboe
Rhamnaceae Rhamnus rhodopeus Velen. Cehri
Akçeşme, su kanalı çevresi, tarla
kenarları, 1150 m, 23 vii 1994, Mutlu
Rhamnaceae
Rhamnus thymifolius
Bornm.
Rosaceae Agrimonia eupatoria L.
Rosaceae
Rosaceae
Rosaceae
Amelanchier parviflora
Boiss. var. dentata Browicz
Amelanchier parviflora
Boiss. var. parviflora
Amelanchier rotundifolia
(Lam.) Dum.-Courset subsp.
rotundifolia
Cehri
Kayaarmudu
Kayaarmudu
Kayaarmudu
1037.
Küçüksivri Tepesi kuzey yamaç,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 25
vi 1994, Mutlu 803
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1171. B3:
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 420
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 419.
TÜBĐVES
Rosaceae Amygdalus communis L. Badem
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1169.
Rosaceae Amygdalus graeca Lindl. Badem
Orman evleri park girişi arası, 1200 m,
2 vi 1995, Mutlu 1441
Rosaceae Aphanes arvensis TÜBĐVES
Rosaceae
Aremonia agrimonoides (L.)
DC.
TÜBĐVES
Rosaceae
Cerasus prostrata (Lab.) Ser.
var. prostrata
Mahlep
TÜBĐVES
Rosaceae Cerasus vulgaris Mill. Yabani Kiraz
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 545. (Kültür)
Rosaceae
Cotoneaster nummularia
Fisch. & Mey.
Dağ Muşmulası TÜBĐVES
Rosaceae
Crataegus aronia (L.) Bosc.
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
Ak Diken
ex DC. var. aronia
1100 m
Rosaceae
Crataegus aronia (L.) Bosc.
ex DC. var. minuta Browicz
Ak Diken TÜBĐVES
Rosaceae
Crataegus microphylla
Park girişi yol kenarı, Cedrus libani
Ak Diken
K.Koch
açıklığı, 1200 m, 18 xi 1993, Mutlu 171
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
subsp. azarella (Griseb)
Franco
Ak Diken
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 410.
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
subsp. monogyna
Ak Diken Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Rosaceae
Crataegus orientalis Pall. ex
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Ak Diken
M.Bieb. var. orientalis
1150--1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1117.
Rosaceae Crataegus sinaica Boiss. Ak Diken TÜBĐVES
Rosaceae Crataegus stevenii Pojark. Ak Diken TÜBĐVES
Rosaceae Crataegus szovitsii Pojark. Ak Diken
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
1100 m, 23 vii 1994, Mutlu 976
Rosaceae Cydonia oblonga Mill. Ayva
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 535. (Kültür).
Rosaceae
Eriolobus trilobatus (Poiret)
Roemer
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
163

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Rosaceae Geum urbanum L. Karanfil otu
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 584
Rosaceae
Malus sylvestris Mill. subsp.
orientalis (Uglitzk.) Browicz
var. orientalis
Elma
Orman evleri, yol kenarı, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 301. (Kültür).
Rosaceae Mespilus germanica L. Beşbıyık, Muşmula
Park girişi, 1150 m, 16 x 1994, Mutlu
1157. (Kültür)
Rosaceae
Orthurus heterocarpus
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
(Boiss.) Juz.
m, 24 vi 1994, Mutlu 1170.
Rosaceae Potentilla detommasii Ten. Beşparmak otu TÜBĐVES
Rosaceae Potentilla kotschyana Fenzl Beşparmak otu
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Rosaceae Potentilla recta L. Beşparmak otu
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani açıklığı, 1100-1250 m, 27 v
1994, Mutlu 566.
Rosaceae Potentilla reptans L. Beşparmak otu
Armutlu köyü, tarla kenarlarında, 1200
m, 3 vi 1995, Mutlu 1498.
Rosaceae
Potentilla speciosa Willd.
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
Beşparmak otu
var. speciosa
1700-1750 m
Rosaceae Potentilla supina L. Beşparmak otu
Beyşehir gölü kenarı, 1000 m, 23 vii
1994, Mutlu 1017.
Rosaceae
Prunus cocomilia Ten var.
Kıyakdede Dağı, tarla kenarlarında,
Yabani erik
cocomilia
1100 m, 24 vi 1994, Mutlu 961. VU.
Rosaceae
Orman evleri hastane binası arası,
Prunus divaricata Ledeb.
Yabani erik Cedrus libani ormanı , 1150-1250-1300
subsp. divaricata
m, 22 iv 1994, Mutlu 262.
Rosaceae
Prunus spinosa L. subsp.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Yabani erik
dasyphylla (Schur) Domin
1150-1300 m, 16 x 1994, Mutlu 1133
Rosaceae Prunus x domestica L. Yabani erik
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
Rosaceae
Rosaceae
Rosaceae
Pyrus communis L. subsp.
sativa (DC.) Hegi
Pyrus elaeagnifolia Pall.
subsp. eleagnifolia
Pyrus elaeagnifolia Pall.
subsp. kotschyana (Boiss.)
Browicz
Yabani Armut
Ahlat
Ahlat
Rosaceae Rosa canina L. Yabani Gül
Rosaceae
Rosa dumalis Bechst subsp.
boissieri (Crepin) Ö.Nilsson
var. antalyensis (Manden.)
Ö.Nilsson
Yabani Gül
m, 16 x 1994, Mutlu 1172. (Kültür)
Orman evleri su pompası arası, Cedrus
libani ormanı, 1150-1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 319. (Kültür).
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250-1300
m, 22 iv 1994, Mutlu 265.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 757.
Orman evleri park girişi arası, Cedrus
libani ormanı, 1150-1250 m, 26 v 1994,
Mutlu 482.
TÜBĐVES
Rosaceae Rosa pulverulenta Bieb. Yabani Gül TÜBĐVES
Rosaceae
Rubus canescens DC. var.
canescens DC.
Böğürtlen TÜBĐVES
Rosaceae
Rubus discolor Weihe &
Şarkikaraağaç, Yenicekale köyü
Böğürtlen
Nees
doğusu, 1300-1350 m
Rosaceae Rubus sanctus Schreb. Böğürtlen
Dörtsöğütler, bahçe kenarlarında, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1175.
Rosaceae
Sanguisorba minor Scop.
subsp. muricata (Spach)
Briq.
Çayır düğmesi
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 432.
164

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Rosaceae
Sorbus torminalis (L.) Crantz
var. torminalis
Üvez
TÜBĐVES
Rosaceae
Sorbus umbellata (Desf.)
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Üvez
Fritsch var. umbellata
alanlar, 1550-1650 m
Rubiaceae Asperula arvensis L. Yapışkan otu
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 455
Rubiaceae Asperula brevifolia Vent. Yapışkan otu
Bedikpınarı, 1100 m, 25 vi 1994, Mutlu
890
Rubiaceae
Asperula nitida Sm. subsp.
hirtella (Boiss.) Ehrend.
Yapışkan otu TÜBĐVES
Rubiaceae
Asperula orientalis Boiss. &
Külbaşı Tepesi kuzey yamaç v 1995,
Yapışkan otu
Hohen.
Mutlu 1330.
Rubiaceae
Asperula setosa Jaub. &
Spach
Yapışkan otu TÜBĐVES
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp.
Uluborlu, Tekketepe, Özbahçe-TV
Yapışkan otu
grandiflora Schönb.-Tem.
kulesi, kayalık, 1530 m G.Kaynak 9212
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp.
elmaliensis Schönb.-Tem.
Yapışkan otu TÜBĐVES
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Yapışkan otu
monticola Ehrend.
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1799
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp.
stricta Boiss.
Yapışkan otu TÜBĐVES
Rubiaceae Crucianella angustifolia L.
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1708. Medit.
Rubiaceae Crucianella bithynica Boiss.
Tencerepınarı, tarla kenarlarında, 1250
m, 3 vi 1995, Mutlu 1472
Rubiaceae Crucianella latifolia L. Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Rubiaceae
Crucianella macrostachya
Çatakbaşı Tepesi, yol kenarı, 1150-
Boiss.
1300 m, 16 vii 1995, Mutlu 1521
Rubiaceae
Cruciata articulata (L.)
TÜBĐVES
Rubiaceae
Rubiaceae
Rubiaceae
Ehrend.
Cruciata pedemontana
(Bellardi) Ehrend.
Cruciata taurica (Pall. ex
Willd.) Ehrend.
Galium album Mill. Subsp.
pycnotrichum (H.Braun)
Krendl.
Yoğurt otu
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 293
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
Rubiaceae Galium aparine L. Yoğurt otu
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Rubiaceae
Galium canum Req. Ex DC.
Yandağ, Namazgah tepe, kayalık
Yoğurt otu
subsp. canum
alanlar, 1350-1450 m
Rubiaceae Galium cilicicum Boiss. Yoğurt otu TÜBĐVES
Rubiaceae Galium dumosum Boiss. Yoğurt otu
Sazlıpınar -Külbaşı Tepesi, 1250-1300
m, 24 vi 1994, Mutlu 837
Rubiaceae
Rubiaceae
Rubiaceae
Rubiaceae
Galium floribundum Sm.
subsp. airoides Hub.-Mor. ex
Ehrend. & Schönb.-Tem.
Galium floribundum Sm.
subsp. floribundum
Galium incanum Sm. subsp.
centrale Ehrend.
Galium incanum Sm. subsp.
elatius (Boiss.) Ehrend.
Yoğurt otu
Yoğurt otu
Yoğurt otu
Yoğurt otu
TÜBĐVES
Sazlıpınar -Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 747.
TÜBĐVES
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
165

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Rubiaceae Galium peplidifolium Boiss. Yoğurt otu
Rubiaceae Galium rotundifolium L.
Değirmi Yapraklı
Yoğurt otu
Rubiaceae Galium setaceum Lam. Yoğurt otu
Rubiaceae
Rubiaceae
Rubiaceae
Rubiaceae
Galium sorgerae Ehrend. &
Schönb.-Tem.
Galium spurium L. subsp.
ibicinum (Boiss. &
Hausskn.ex Boiss.) Ehrend.
Galium spurium L. subsp.
spurium
Galium tenuissimum Bieb.
subsp. trichophorum (Kar. &
Kir.) Ehrend.
Yoğurt otu
Yoğurt otu
Yoğurt otu
Yoğurt otu
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 470
TÜBĐVES
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, 1250 m, 3
vi 1995, Mutlu 1487.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 449
TÜBĐVES
Rubiaceae Galium tmoleum Boiss. Yoğurt otu TÜBĐVES
Rubiaceae Galium tricornutum Dandy Yoğurt otu
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 794
Rubiaceae
Galium verticillatum
Zeybek Tepesi, 1250-1300 m, 25 vi
Yoğurt otu
Danthoine. ex Lam.
1994, Mutlu 830
Rubiaceae
Galium verum L. subsp.
Sazlıpınar -Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Yoğurt otu
glabrescens Ehrend.
m, 24 vi 1994, Mutlu 682
Rubiaceae
Galium verum L. subsp.
verum L.
Hakiki Yoğurt otu TÜBĐVES
Rubiaceae Rubia tinctorum L. Kökboya
Rutaceae Dictamnus albus L. TÜBĐVES
Rutaceae
Haplophyllum pumiliforme
Hub.-Mor. & Reese
TÜBĐVES
Rutaceae
Haplophyllum suaveolens
(DC.) G.Don. var.
suaveolens
Salicaceae Populus alba L. Akkavak
Salicaceae Salix alba L. Aksöğüt
Santalaceae
Saxifragaceae
Thesium billardieri Boiss.
Saxifraga exarata Vill. var.
adenophora (C. Koch) Engler
& Irmscher
Taşkıran
Saxifragaceae Saxifraga tridactylites L. Taşkıran
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1540
Eğirdir, Yeşilköy-Şaraphane köyleri,
1000-1150 m
Park girişi yol kenarı, 1150 m, 16 x
1994, Mutlu 1156
Orman evleri su pompası, Cedrus libani
ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 308
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 27 v 1994,
Mutlu 497
TÜBĐVES
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1246.
Scrophulariaceae
Anarrhinum orientale
Bentham
Aslanağzı TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Bungea trifida (Vahl)
C.A.Meyer
Şarkikaraağaç, Örenköy batısı, 1400 m
Scrophulariaceae
Chaenorhinum lithorale
(Bernh.) Fritish subsp.
pterosporum (Fisch. & Mey.)
TÜBĐVES
Davis
Scrophulariaceae Digitalis davisiana Heywood Yüksük otu TÜBĐVES
166

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Scrophulariaceae
Euphrasia minima Jacq. ex
DC. subsp. davisii Yeo
TÜBĐVES
Scrophulariaceae Euphrasia pectinata Ten. TÜBĐVES
Scrophulariaceae Gratiola officinalis L. Hüdaverdiotu Beyşehir gölü
Scrophulariaceae
Kickxia elatine (L.) Dumort.
subsp. crinita (Mabille)
Greuter
Scrophulariaceae
Linaria chalepensis (L.)
Miller var. chalepensis
Nevruz otu
Scrophulariaceae Linaria corifolia Desf. Nevruz otu
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Linaria genistifolia (L.) Mill.
subsp. confertiflora (Boiss.)
P.H.Davis
Linaria genistifolia (L.) Mill.
subsp. genistifolia
Nevruz otu
Nevruz otu
Scrophulariaceae Linaria grandiflora Desf. Nevruz otu TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Linaria iconia Boiss. &
Heldr.
Nevruz otu TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Linaria simplex (Willd.) DC. Nevruz otu
Misopates orontium (L.) Raf.
Odontites aucheri Boiss.
Odontites glutinosa (Bieb.)
Bentham
Odontites verna (Bellardi)
Dumort. subsp. serotina
(Dumort.) Corb.
Parantucellia latifolia (L.)
Caruel subsp. latifolia
167
Çatakbaşı Tepesi, bahçe kenarlarında,
1150 m, 8 ix 1996, Mutlu 1789
Gelendost, Yakaköy doğusu, 1000-
1100 m
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 748
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100 m, 26 v 1994, Mutlu 412
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
ormanı, 1100-1250 m, 26 v 1994,
Mutlu 557. Medit.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1526.
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 924
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1100-1250 m, 7
ix 1996, Mutlu 1751
Kıyakdede dağı doğu yamaç Dağı, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1324
Scrophulariaceae Pedicularis cadmea Boiss. Bit otu TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Pedicularis comosa L. var.
acmodonta (Boiss.) Boiss.
Bit otu
Gelendost, Korubucak mevkii, 1250 m
Scrophulariaceae
Pedicularis comosa L. var.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Bit otu
sibthorpii (Boiss.) Boiss.
m, 24 vi 1994, Mutlu 716.
Scrophulariaceae
Rhynchocorys elephas (L.)
Griseb. subsp. elephas
TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Scrophularia canina L. subsp.
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, tarla kenarı,
bicolor (Sibth. & Sm.) Sıraca otu
1250 m, 3 vi 1995, Mutlu 1489
Greuter
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophularia catariifolia
Boiss. & Heldr.
Scrophularia cryptophila
Boiss. & Heldr.
Scrophularia depauperata
Boiss.
Scrophularia xylorrhiza
Boiss. & Hausskn.
Scrophularia xanthoglossa
Boiss. var. Decipiens (Boiss.
& Kotschy) Boiss.
Sıraca otu
Sıraca otu
Sıraca otu
Sıraca otu
Sıraca otu
Zeybek Tepesi, kaya çatlaklarında,
1250-1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 835
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1087
TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Verbascum adenophorum
Boiss. & Bal.
Sığır Kuyruğu
Scrophulariaceae Verbascum blattaria L. Sığır Kuyruğu TÜBĐVES
Uluborlu, Başköy, Yol kenarı, 1180 m,
G.Kaynak 10773
Kıyakdede dağı doğu yamaç, 1150 m,
11 v 1995, Mutlu 1332
Kızıldağ, 1600-1700 m, 25 vi 1994,
Mutlu 917

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Scrophulariaceae
Verbascum cheiranthifolium
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
Sığır Kuyruğu
Boiss. var. cheiranthifolium
m, 24 vi 1994, Mutlu 698.
Scrophulariaceae
Verbascum cheiranthifolium
Boiss. var. heldreichii Boiss.
Sığır Kuyruğu TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Verbascum cheiranthifolium
Boiss. var. pisidicum (Boiss. Sığır Kuyruğu TÜBĐVES
& Heldr.) Murb.
Scrophulariaceae
Verbascum chrysochaete
Stapf
Sığır Kuyruğu TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Verbascum flavidum (Boiss.)
Freyn & Bornm.
Verbascum glomeratum
Boiss.
Verbascum glomerulosum
Hub.-Mor.
Verbascum insulare Boiss. &
Heldr.
Verbascum lasianthum
Boiss. ex Benth.
Verbascum leptocladum
Boiss. & Heldr.
Verbascum myriocarpum
Boiss. & Heldr.
Verbascum natolicum (Fisch.
& Mey.) Hub.-Mor.
Verbascum nudatum Murb.
var. nudatum
Verbascum pumiliforme
Hub.-Mor.
Verbascum pycnostachyum
Boiss. & Heldr.
Verbascum salviifolium
Boiss.
Verbascum sorgerae (Hub.-
Mor.) Hub.-Mor.
Verbascum symes Murb. &
Rech.f.
Veronica anagallis-aquatica
L. subsp. anagallis-aquatica
Veronica anagallis-aquatica
L. subsp. lysimachioides
(Boiss.) M. A. Fischer
Veronica anagallis-aquatica
L. subsp. oxycarpa (Boiss.)
Elenevskyi
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Sığır Kuyruğu
Mine Çiçeği
Mine Çiçeği
Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica anagalloides Guss. Mine Çiçeği
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1704
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1088
TÜBĐVES
Tencerepınarı, tarla kenarlarında, 1250
m, 3 vi 1995, Mutlu 1478
Çatakbaşı Tepesi, 1150-1300 m, 16 x
1994, Mutlu 1123.
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1089
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Kuzgun Tepesi, 1350 m, 24 vii 1994,
Mutlu 1090
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Park girişi yol kenarı, 1100-1250 m, 7
ix 1996, Mutlu 1753
Park girişi yol kenarı, 1200 m, 2 vi
1995, Mutlu 1391.
TÜBĐVES
TÜBĐVES
Scrophulariaceae Veronica baranetzkii Bordz. Mine Çiçeği TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Veronica beccabunga L.
subsp. beccabunga
Mine Çiçeği TÜBĐVES
Scrophulariaceae Veronica biloba Schreber Mine Çiçeği TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Veronica bornmuelleri
Hausskn.
Mine Çiçeği TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Veronica bozakmani
M.A.Fisch.
Mine Çiçeği
Beyşehir gölü kıyısı, çayır, 1000 m, 23
vii 1994, Mutlu 1018.
Kıyakdede dağı doğu yamaç Dağı, tarla
kenarlarında, 1150 m, 11 v 1995, Mutlu
1299
168

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Scrophulariaceae
Veronica campylopoda
Çatak Dağı, 1150-1300 m, 22 iv 1995,
Mine Çiçeği
Boiss.
Mutlu 1222.
Scrophulariaceae
Orman evleri hastane binası arası ,
Veronica cuneifolia D.Don
Mine Çiçeği Cedrus libani ormanı , 1250-1300 m, 22
subsp. cuneifolia
iv 1994, Mutlu 292
Scrophulariaceae
Veronica cuneifolia D.Don
subsp. isaurica P.H.Davis
Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica cymbalaria Bodard Mine Çiçeği
Scrophulariaceae
Veronica dichrus Schott &
Kotschy
Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica hederifolia L. Mine Çiçeği
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Veronica macrostachya Vahl
subsp. macrostachya
Veronica macrostachya Vahl
subsp. sorgerae
Mine Çiçeği
Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica multifida L. Mine Çiçeği
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Veronica orientalis Mill.
subsp. orientalis
Veronica pectinata L. var.
pectinata
Mine Çiçeği
Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica praecox All. Mine Çiçeği
Scrophulariaceae Veronica scardia Griseb. Mine Çiçeği
Scrophulariaceae
Veronica thymoides
P.H.Davis subsp.
hasandaghensis M.A.Fischer
Veronica triloba (Opiz)
Kerner
Mine Çiçeği
TÜBĐVES
Yandağ, Şekerci tepe batı yamaçları,
nemli kaya altları, 1200-1400 m
TÜBĐVES
Orman evleri, su pompası, Cedrus
libani ormanı, 1150-1250 m, 23 iv
1994, Mutlu 305.
Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
m, 24 vi 1994, Mutlu 1118.
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 294
Beşkardeşler geçidi, Cedrus libani
ormanı, 1250-1300 m, 16 x 1994,
Mutlu 1165.
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Zeybek Tepesi batı yamaç, 1200 m, 25
iii 1994, Mutlu 224.
Ulusazlıpınar, tarla kenarlarında, 1000-
1100 m, 25 vi 1994, Mutlu 880.
TÜBĐVES
Scrophulariaceae
Mine Çiçeği
Yandağ, Sarıtaş kuzeydoğusu, kayalıktaşlık
alanlar, 1400-1650 m
Orman evleri su pompası, Cedrus libani
Scrophulariaceae Veronica triphyllos L. Mine Çiçeği ormanı, 1150-1250 m, 23 iv 1994,
Mutlu 318.
Scrophulariaceae Veronica verna L. Mine Çiçeği
Yandağ, Ayıtaşı tepe, Ayıderesi mevkii
1700-1750 m
Sinopteridaceae
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
Chelianthes marantae (L.)
orman açıklıkları, 1200-1400 m, 18 xi
Domin
1993, Mutlu 180
Sinopteridaceae
Yol kenarları, Park Girişi, Cedrus libani
Chelianthes persica (Bory)
ormanı, 1200-1300 m, 17 xi 1993,
Kuhn
Mutlu 163
Solanaceae Datura stramonium L. Boru Çiçeği
Akçeşme, su kanalı, tarla kenarı, 1150
m, 16 x 1994, Mutlu 1026.
Solanaceae Hyoscyamus aureus L. Ban otu
Eğirdir, Yukarı Yeşilköy yolu, yol
kenarı, 1000-1100 m
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
Solanaceae Hyoscyamus niger L. Ban otu
ormanı, 1300 m, 24 vii 1994, Mutlu
1072.
Solanaceae Hyoscyamus reticulatus L. Ban otu TÜBĐVES
Solanaceae
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
Lycopersicon esculentum
Domates
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1546.
Mill.
(Kültür)
169

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Solanaceae Lycium depressum Stocks
Uluborlu, Başköy, Yol kenarı, 1160 m,
G.Kaynak 10412
Solanaceae Solanum alatum Moench Yaban yasemeni
Gelendost, Yakaköy kasabası
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Solanaceae Solanum dulcamara L. Yaban yasemeni
Kızıldağ kuzey yamaç, Cedrus libani
ormanı, 1400-1500 m, 23 vi 1996,
Mutlu 1072
Solanaceae
Solanum nigrum L. subsp.
Gelendost, Yakaköy kasabası
Solanum
nigrum
güneybatısı, kuru dere yatağı, 1100 m
Solanaceae
Solanum nigrum L. subsp.
Beyşehir gölü kenarı, 1000 m, 23 vii
Solanum
schultesii (Opiz) Wessely
1994, Mutlu 1022.
Sparganiaceae
Sparganium erectum L.
subsp. erectum
Dik kozakamışı Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Styracaceae Styrax officinalis L. Ayı Fındığı, Tespih Eğirdir, Sarıidris yolu, 1000-1250 m
Tamaricaceae Tamarix smyrnensis Bunge Đzmir Ilgını Eğirdir gölü
Thymelaeaceae
Orman evleri park girişi, Cedrus libani
Daphne oleoides Schreb. Zeytin Yapraklı
ormanı , 1100-1250 m, 27 v 1994,
subsp. oleoides
Yabani Defne
Mutlu 564.
Thymelaeaceae Daphne sericea Vahl Yabani Defne TÜBĐVES
Tiliaceae Tilia platyphyllos Scop. Yaz Ihlamuru TÜBĐVES
Typhaceae Thypha angustifolia L. Kofa Beyşehir gölü
Typhaceae Thypha laxmannii Lepechin Hasırkamışı Kovada gölü
Ulmaceae
Celtis glabrata Steven ex
Planchon
Çitlenbik TÜBĐVES
Ulmaceae Celtis tournefortii Lam. Çitlenbik
Fakılar köyü, Kaya Tepesi, 1250 m, 3
vi 1995, Mutlu 1488.
Ulmaceae Ulmus glabra Hudson Karaağaç TÜBĐVES
Urticaceae Parietaria judaica L.
Yapışkan ot-Cam Beşkardeşler geçidi, kaya çatlaklarında,
otu
1250-1300 m, 25 vi 1994, Mutlu 857.
Urticaceae Parietaria lusitanica L.
Yapışkan ot-Cam Sazlıpınar-Külbaşı Tepesi, 1150-1250
otu
m, 24 vi 1994, Mutlu 739
Urticaceae Urtica dioica L. Isırgan
Gelendost, Yakaköy kasabası-Söbüova
yaylası, 1200-1400 m
Valerianaceae
Centranthus longiflorus Stev.
subsp. longiflorus
Mahmuz çiçeği
Valerianaceae Valeriana dioscoridis Sm. Kedi otu
Valerianaceae
Valeriana oligantha Boiss. &
Heldr.
Kedi otu
Valerianaceae Valeriana phu L. Kedi otu
Valerianaceae
Valerianaceae
Valerianaceae
Valerianaceae
Valerianella carinata Loisel
Valerianella coronata (L.)
DC.
Valerianella glomerata (L.)
Moench
Valerianella vesicaria (L.)
Moench
Verbenaceae Verbena officinalis L.
Violaceae Viola heldreichiana Boiss. Yabani Menekşe
TÜBĐVES
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m, 22
iv 1994, Mutlu 270
TÜBĐVES
Buzlukale Tepesi, 1250-1300 m, 23 iv
1994, Mutlu 373.
Kuzey yamaç of Kırmızı Tepesi, 1200
m, 25 iii 1994, Mutlu 221.
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 452.
Gelendost, Yakaköy kasabası, tarla içi
ve kenarı, 1000 m
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1150-1250 m, 26
v 1994, Mutlu 451.
Zeybek Tepesi batı yamaçlar, 1150-
1300 m, 7 x 1995, Mutlu 1620.
Beltaşı Dağı, Quercus coccifera-
Juniperus excelsa ormanı, 1300-1400
m, 25 iii 1994, Mutlu 241.
170

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI LOKALĐTE
Violaceae
Viola kitaibeliana Roem. &
Arpaderesi Tepesi güney yamaç, 1100-
Yabani Menekşe
Schult.
1250 m, 25 iii 1994, Mutlu 230.
Violaceae
Viola kizildaghensis M.Dinç
Kızıldağ kuzey yamaç, 1400-1500 m,
Yabani Menekşe
& Yild.
11 v 1995, Mutlu 1360
Violaceae Viola modesta Fenzl Yabani Menekşe
Gelendost, Yakaköy kasabası-Söbüova
yaylası, 1200-1400 m
Violaceae Viola occulta Lehm. Yabani Menekşe
Orman evleri hastane binası arası,
Cedrus libani ormanı, 1250-1300 m,
Mutlu 289.
Violaceae Viola odorata L. Yabani Menekşe
Park girişi, çayır, 1250 m, 22 iv 1995,
Mutlu 1257.
Vitaceae Vitis vinifera L. Asma
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1534.
Zannichelliaceae
Zannichellia palustris L.
subsp. repens (Boenn.)
Schübler & Martens
Bataklık
susümbülü
Zygophyllaceae Peganum harmala L. Üzerlik
Zygophyllaceae Tribulus terrestris L.
Eğirdir gölü, Beyşehir gölü
Kıyakdede-Göztepe Dağı, tarla
kenarlarında, 1100-1150 m, 23 vii
1994, Mutlu 991.
Çatakbaşı Tepesi, tarla kenarlarında,
1150 m, 16 vii 1995, Mutlu 1528.
Tablo F.2. Tıbbi Bitkiler Listesi
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI TIBBĐ
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
Meyveleri ve çiçekleri kalp kuvvetlendirici,
Ak Diken
subsp. monogyna
damar sertliğine karşı, tansiyon düşürücü.
Guttiferae Hypericum perforatum L.
Delikli Kılıç Antiseptik etkili, yara iyileştirici olarak
otu
kullanılır. Çay olarak içilir.
Kurşun kökü,
Plumbaginaceae Plumbago europaea L. Diş otu-Sıtma Antiseptik ve bakteriostatik etkili
otu
Solanaceae Datura stramonium L. Boru Çiçeği
Astım nöbetlerini giderici sigara yapılır.
Tohumlarından Atropin elde edilir
Ateş düşürücü, safra söktürücü ve yara iyi
Boraginaceae Heliotropium europaeum L. Siğil otu edici. Taze yaprakları ezilerek siğil
tedavisinde kullanılır
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Lamiaceae Heldr. ex Reich.f.) Jalas Kekik Baharat ve çay olarak kullanılır
var. antalyanus (Klokov)
Jalas
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reich.f.) Jalas
Kekik Baharat ve çay olarak kullanılır
var. chaubardii
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Persl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reich.f.) Jalas Kekik Baharat ve çay olarak kullanılır
var. subisophyllus (Borbas)
Jalas
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Presl
subsp. chaubardii (Boiss. &
Heldr. ex Reichb. fil.) Jalas
var. alternus Jalas
Kekik Baharat ve çay olarak kullanılır
171

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI TIBBĐ
Loranthaceae
Lamiaceae
Viscum album L. subsp.
album
Thymus sipyleus Boiss.
subsp. sipyleus var.
sipyleus
Ökse otu
Kekik
Başağrısı, romatizma, gut hastalıklarına iyi
gelir. Đdrar söktürücü, böbrek ağrılarını
giderici.
Çay olarak içilir
Lamiaceae Origanum sipyleum L. Mercanköşk Çay olarak kullanılmaktadır
Lamiaceae
Origanum vulgare L. subsp.
viride (Boiss.) Hayek
Mercanköşk Çay olarak kullanılmaktadır.
Asteraceae
Matricaria chamomilla L.
Çiçekleri idrar artırıcı, iştah açıcı ve haricen
Papatya
var. chamomilla
yara iyi edici olarak kullanılır.
Papaveraceae
Papaver commutatum
Fisch. & Mey.
Gelincik Çiçekleri öksürük kesici olarak kullanılır.
Papaveraceae Papaver rhoeas L. Gelincik Çiçekleri öksürük kesici olarak kullanılır.
Çiçekleri yumuşatıcı olarak kullanılır.
Malvaceae
Alcea pallida Waldst. &
Çiçekleri nezle ve bronşit tedavisinde
Gülhatmi
Kit.
kullanılır. Özellikle egzamada cilt
rahatlatıcıdır.
Resedaceae
Rhamnaceae
Reseda lutea L. var. lutea
Frangula alnus Mill. subsp.
alnus
Muhabbet
Çiçeği
Barut Ağacı
Cuscutaceae Cuscuta europaea L. Eftimon
Aspleniaceae Ceterach officinarum DC. Eğrelti
Brassicaceae
Capsella bursa-pastoris (L.)
Medik.
Çoban çantası
Papaveraceae Fumaria officinalis L. Şahtere
Asteraceae Cichorium intybus L. Karahindiba
Çiçekleri yün boyamada kullanılır
Gövde ve dal kabukları müshil olarak
kullanılır
Đdrar artırıcı ve mushil olarak kullanılır.
Parazit bitki
Đdrar söktürücü, böbrek taşı düşürücü, kabız
olarak kullanılır
Kan dindirici, kum ve taş düşürücü
Karaciğer hastalıkları, sarılık tedavisi, kronik
cilt hastalıkları Sindirim sistemi hastalıkları
tedavisi
Karaciğer hastalıklarına sarılığa, ekzamaya
ve safra tembelliğine karşı kullanılır.
Asteraceae Scolymus hispanicus L. Diken Kökleri idrar artırıcı
Fabaceae
Ononis spinosa L. subsp.
leiosperma (Boiss.) Sirj.
Kayışkıran Kökleri idrar artırıcı ve taş düşürücü. Yaygın
Rosaceae Potentilla reptans L. Beşparmak otu Kökleri iplik boyamada kullanılır
Rosaceae Geum urbanum L. Karanfil otu
Kökleri kabız ve kuvvet verici olarak
kullanılır
Paeoniaceae
Paeonia mascula (L.) Miller
subsp. mascula
Rutaceae Dictamnus albus L.
Ayı gülü-
Şakayık
Kökleri yatıştırıcı ve kabız etkilere sahiptir
Köklerinden hazırlanan drog’lar
mensturasyon düzenleyici çayların terkibinde
kullanılır.
Polygonaceae Rumex scutatus L. Kuzukulağı Kökü yara iyi edici olarak kullanılır
Rosaceae
Orthurus heterocarpus
Kurutulmuş kökleri karanfil kokulu olup,
Kök karanfil
(Boiss.) Juz.
çaya koku vermek için kullanılır.
Lamiaceae
Ajuga chamaepitys (L.)
Kuvvet verici, terletici veya yara iyi edici
Schreb. subsp. chia Kısamahmut
olarak kullanılır
(Schreb.) Arcang. var. chia
Cupressaceae
Juniperus oxycedrus L.
subsp. Oxycedrus Katran Ardıçı Meyvaları antideprasan etkili.
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
subsp. azarella (Griseb)
Franco
Ak Diken
Rosaceae Rosa canina L. Yabani Gül
Meyvaları kalp kuvvetlendirici, damar
sertliğinekarşı, tansiyon düşürücü
Meyve C Vitamini ve minareler bakımından
zengindir. Soğuk algınlığına iyi gelir.
172

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI TIBBĐ
Rhamnaceae Paliurus spina-christi Miller Karaçalı
Meyveleri taş düşürücü ve idrar artırıcı olarak
kullanılır.
Malvaceae Malva sylvestris L. Ebegümeci Nezle ve bronşitte çayı içilir.
Salicaceae Salix alba L. Aksöğüt
Odunlarından bazı ilaçların yapımında
kullanılan bitkisel kömür elde edilir.
Kabuklarından elde edilen maddeler
romatizmal ve sinirsel ağrıları giderici etkiye
sahiptir.
Apiaceae Laser trilobum (L.) Borkh. Kefe Kimyonu Olgun meyveleri baharat olarak kullanılır
Lamiaceae
Öksürük-dizanteri karaciğer ve mide
Teucrium chamaedrys L.
Yer Meşesi hastalıklarına karşı, ateş düşürücü, iştah açıcı,
subsp. chamaedrys
kuvvet verici
Oleaceae
Fraxinus ornus L. subsp.
cilicica (Lingelsh.) Yalt.
Dişbudak
Rosaceae Potentilla recta L. Beşparmak otu
173
Özsuyu çoçuklar için en uygun kabız
gidericidir.
Rizomlarının çayı mide, bağırsak
hastalıklarında ve iştah açıcı olarak içilir.
Ağız boğaz ve dişeti infeksiyonlarında
gargara suyu olarak kullanılır.
Malvaceae Malva neglecta Wallr. Ebegümeci Sebze olarak kullanılır
Euphorbiaceae
Euphorbia falcata L. subsp.
macrostegia (Bornm.)
O.Schwarz
Sütleğen Sütü müshil etkili
Convolvulaceae Convolvulus arvensis L. Kahkaha çiçeği Taze sütü müshil olarak kullanılır.
Chenopodium album L.
Chenopodiaceae subsp. album var. Microphyllum
(Boenn.) Aellen
Kaz ayağı Tek yıllık otsu. Çorbası yapılır
Lamiaceae Lycopus europaeus L. Kurt ayağı
Tiroid bezinin salgısını azaltıcı (Göz
tedavisinde), kalp çarpıntısını azaltıcı
preperatlar yapılır.
Urticaceae Urtica dioica L. Isırgan Tohumları kuvvet verici.
Aspidiaceae
Dryopteris filix-mas (L.)
Schott
Eğrelti Toprak altı gövdesi şerit,kurt düşürücü.
Lamiaceae
Ballota nigra L. subsp.
Toprak üstü kısımları idrar artırıcı,
anatolica P.H.Davis
hazmettirici, kurt düşürücü.
Asteraceae Inula oculus-christi L. Andız-Pire otu
Toprak üstü kısımları kaynatılarak tatlandırıcı
olarak kullanılır
Lamiaceae Teucrium polium L. Yer Meşesi
Toprak üstü organları iştah açıcı ve mide
ağrılarını kesici
Asteraceae
Xanthium strumarium L.
subsp. cavanillesii
(Schouw) D.Löve & Dans.
Butırak
Yaprakları idrar artırıcı olarak kullanılır.
Asteraceae Xanthium spinosum L. Butırak Yaprakları idrar sökücü
Lythraceae Lythrum saicaria L.
Lamiaceae
Polygonaceae
Mentha longifolia (L.)
Huds. subsp. typhoides
(Briq.) Harley var.
thyphoides
Rumex conglomeratus
Murray
Yabani Nane
Kuzukulağı
Lamiaceae Salvia tomentosa Mill. Adaçayı
Asteraceae Tussilago farfara L. Öksürük otu
Valerianaceae
Chenopodiaceae
Centranthus longiflorus
Stev. subsp. longiflorus
Chenopodium foliosum
(Moench) Aschers.
Yaprakları kabız ve kan dindirici olarak
kullanılır.
Yaprakları koku ve lezzet verir
Yaprakları sebze olarak tüketilir.
Meyvalarından çay hazırlanır.
Yapraklarından elde edilen uçuçu yağ “elma
yağı” adıyla tedavide kullanılır
Yapraklarından göğüs yumuşatıcı olarak
faydalanılır
Mahmuz çiçeği Yatıştırıcı ve uyutucu olarak kullanılır.
Kaz ayağı
Yatıştırıcı, Öksürük kesici

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI TIBBĐ
Orchidaceae
Orchis mascula (L.) L.
subsp. pineterum (Boiss. &
Kotschy) E.G.Camus
Orkide
Solanaceae Hyoscyamus niger L. Ban otu
Tablo F.3. Ekonomik Bitkiler Listesi
174
Yumrularından sahlep, dondurma yapımında
yararlanılır
Zehirli. Yaprakları ağrı kesici olarak
kullanılır
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI EKONOMĐK
Resedaceae Reseda lutea L. var. lutea Muhabbet Çiçeği Çiçekleri yün boyamada kullanılır.
Guttiferae Hypericum perforatum L. Delikli Kılıç otu
Antiseptik etkili, yara iyileştirici olarak
kullanılır. Çay olarak içilir. Aktarlara
satılır.
Morinaceae Morina persica L. Çiçekleri koku verici olarak çaya katılır.
Fabaceae
Coronilla varia L. subsp.
Genç sürgünleri yenir. Ayrıca hayvan
Koronilla
varia
yemi olarak kullanılır.
Fabaceae
Medicago sativa L. subsp.
sativa L.
Yonca
Hayvan yemi, ekimi yapılmaktadır
Brassicaceae
Isatis tinctoria L. subsp.
Toprak üstü kısımlarından mavi boya
Yabani civit otu
corymbosa (Boiss.) Davis
elde edilir.
Ranunculaceae
Nigella arvensis L. var.
glauca Boiss.
Çörekotu Yağ elde etmek için ekimi yapılır.
Geraniaceae Geranium rotundifolium L. Turnagagası Yaprakları sebze olarak kullanılır.
Apiaceae Bunium ferulaceum Sm. Đncirop Yumruları çiğ olarak yenir.
Lamiaceae Teucrium polium L. Yer Meşesi Baharat ve çay olarak kullanılır.
Lamiaceae
Mentha spicata L. subsp.
spicata
Yabani Nane Baharat olarak kullanılır.
Lamiaceae
Thymus sipyleus Boiss.
subsp. sipyleus var. sipyleus
Kekik
Baharat olarak satılır.
Lamiaceae Origanum sipyleum L. Mercanköşk
Asteraceae
Fabaceae
Asteraceae
Fabaceae
Helichrysum plicatum DC.
subsp. polyphyllum (Ledeb.)
Davis & Kupicha
Trifolium pratense L. var.
pratense
Matricaria chamomilla L. var.
chamomilla
Melilotus officinalis (L.)
Desr.
Ölmez çiçek-
Saman çiçeği
Çayır üçgülü
Papatya
Çay olarak kullanılmaktadır. Dükkanlarda
satılmakta.
Çiçek dalları idrar ve safra artırıcı, taş
düşürücü. Aktarlarda satılır.
Çiçek durumları yenir.
Çiçekleri aktarlarda satılır.
Çiçekleri boyar madde olarak kullanılır.
Dipsacaceae Dipsacus laciniatus L. Fırça otu Çiçekleri kurutularak satılır.
Rhamnaceae Paliurus spina-christi Miller Karaçalı
Çiçekleri pazarda süs bitkisi olarak
satılmakta.
Asteraceae
Anthemis tinctoria L. var.
tinctoria
Köpek Papatyası
Asteraceae Inula viscosa (L.) Aiton Andız otu
Çiçeklerinden sarı boya elde edilir.
Çiçeklerinden sarı renkli bir boyar madde
hazırlanır.
Portulacaceae Portulaca oleraceae L. Semiz otu Çiğ veya pişirilerek yenir.
Apiaceae
Pimpinella tragium Vill.
subsp. lithophila (Schischk.)
Tutin
Anason Dallarından süpürge yapılır.
Tamaricaceae Tamarix smyrnensis Bunge Đzmir Ilgını Fidanları bahçeçilikte kullanılır.
Asteraceae Tragopogon dubius Scop.
Yemlik-Teke
sakalı
Genç bitkilerin kök ve yaprakları yenir.
Apiaceae Apium nodiflorum (L.) Lag. Kereviz Genç yaprakları sebze olarak satılır.
Asteraceae
Arctium minus (Tepesi)
Gövdeleri çiğ olarak yenir ve
Bernh. subsp. pubens (Bab.)
yapraklarından dolma yapılır.
Aranes

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI EKONOMĐK
Fabaceae
Trifolium repens L. Var.
repens
Çayır üçgülü Hayvan yemi olarak yetiştirilir.
Fabaceae Vicia sativa L. subsp. sativa Fiğ Hayvan yemi olarak yetiştirilir. Çiğ yenir.
Lamiaceae
Origanum vulgare L. subsp.
viride (Boiss.) Hayek
Mercanköşk Kekik olarak satılır.
Rosaceae Potentilla reptans L. Beşparmak otu Kökleri iplik boyamada kullanılır.
Asteraceae Lactuca serriola L. Yabani Marul Köklerinden dağ sakızı elde edilir.
Rubiaceae Rubia tinctorum L. Kökboya
Köklerinden kırmızı renkli boyar madde
elde edilir.
Asteraceae
Chondrilla juncea L. var.
Kökünden çıkan sütten çengel sakızı elde
Çengel sakızı
juncea
edilir. Taze yaprakları çiğ olarak yenir.
Malvaceae Alcea pallida Waldst. & Kit. Gülhatmi
Kurutulmuş çiçekleri hatmi çiçeği olarak
satılır.
Rosaceae
Orthurus heterocarpus
Kurutulmuş kökleri karanfil kokulu olup,
Kök karanfil
(Boiss.) Juz.
çaya koku vermek için kullanılır.
Aspleniaceae Ceterach officinarum DC. Eğrelti
Mayasıl otu, idrar söktürücü, böbrek taşı
düşürücü, kabız olarak kullanılır. Bu
nedenle aktarlar da satılır.
Anacardiaceae
Pistacia terebinthus L. subsp.
palestina (Boiss.) Engl.
Menengiç Menengiç kahvesi olarak satılır.
Cupressaceae
Juniperus oxycedrus L.
subsp. oxycedrus
Katran Ardıçı Meyveleri aktarlarda satılır.
Caprifoliaceae Sambucus ebulus L.
Cüce mürver-Azı
otu
Meyveleri boyar madde olarak kullanılır.
Rosaceae Rosa canina L. Yabani Gül Meyveleri ihraç edilir.
Ulmaceae
Celtis glabrata Steven ex
Meyveleri pazarda satılır. “Kavut” olarak
Çitlenbik
Planchon
yenir.
Rosaceae
Crataegus microphylla
K.Koch
Ak Diken Meyveleri satılır.
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
subsp. azarella (Griseb) Ak Diken Meyveleri satılır.
Franco
Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq.
subsp. monogyna
Ak Diken Meyveleri satılır.
Rosaceae
Crataegus orientalis Pall. ex
M.Bieb. var. orientalis
Ak Diken Meyveleri satılır.
Elaeagnaceae Elaeagnus angustifolia L. Đğde Meyveleri satılır.
Oleaceae
Olea europaea L. var.
europaea L.
Yabani Zeytin Meyveleri yenir ve yağ elde edilir.
Cornaceae Cornus mas L. Kızılcık Meyveleri yenir. Satılır.
Apiaceae Laser trilobum (L.) Borkh. Kefe Kimyonu Olgun meyveleri baharat olarak kullanılır.
Rosaceae
Pyrus communis L. subsp.
sativa (DC.) Hegi
Yabani Armut Olgun meyveleri yenir
Rosaceae
Pyrus elaeagnifolia Pall.
subsp. eleagnifolia
Ahlat
Olgun meyveleri yenir
Rosaceae
Pyrus elaeagnifolia Pall.
subsp. kotschyana (Boiss.) Ahlat
Olgun meyveleri yenir
Browicz
Rosaceae
Rubus canescens DC. var.
canescens DC.
Böğürtlen Olgun meyveleri yenir
Rosaceae
Rubus discolor Weihe &
Nees
Böğürtlen Olgun meyveleri yenir
Rosaceae
Malus sylvestris Mill. subsp.
orientalis (Uglitzk.) Browicz Elma
Olgun meyveleri yenir.
var. orientalis
Rosaceae Mespilus germanica L.
Beşbıyık,
Muşmula
Olgun meyveleri yenir.
175

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI EKONOMĐK
Rosaceae
Prunus spinosa L. subsp.
dasyphylla (Schur) Domin
Yabani erik Olgun meyveleri yenir.
Rosaceae Prunus x domestica L. Yabani erik Olgun meyveleri yenir.
Apiaceae Scandix pecten-veneris L.
Otsu kısımları salata ve börek yapımında
kullanılır.
Urticaceae Urtica dioica L. Isırgan
Otsu kısımları salata ve börek yapımında
kullanılır. Tohum ve sebze olrak satılır.
Asteraceae
Tragopogon latifolius Boiss.
var. angustifolius Boiss.
Yemlik Pazarlarda sebze olarak satılır.
Pinaceae
Pinus nigra J.F.Arnold subsp.
pallasiana (Lamb.) Holmboe
Karaçam Reçine ve kereste elde edilir.
Asteraceae
Taraxacum macrolepium
Schischkin
Hindiba Rozet yaprakları pazarda satılmaktadır.
Asteraceae Cichorium intybus L. Karahindiba
Rozet yaprakları salata olarak yenir,
pazarda satılır.
Asteraceae
Cnicus benedictus L. var.
kotschyi Boiss.
Şevketibostan Sebze olarak kullanılır.
Malvaceae Malva neglecta Wallr. Ebegümeci Sebze olarak kullanılır.
Apiaceae
Pastinaca sativa L. subsp.
urens (Req. ex Godron) Celak
Sebze olarak yenir.
Malvaceae Malva sylvestris L. Ebegümeci Sebze olarak yenir. Pazarlarda satılır.
Amaryllidaceae Galanthus elwesii Hook.f. Kardelen Soğanları ihraç edilmekte.
Ranunculaceae
Ranunculus ficaria L. subsp.
ficariiformis Rouy &
Foucaud
Düğün çiçeği Süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Brassicaceae
Fabaceae
Boraginaceae
Fagaceae
Corylaceae
Alliaria petiolata (M.Bieb.)
Cavara & Grande
Trigonella foenum-graecum
L.
Cerinthe minor L. subsp.
auriculata (Ten.) Domac
Quercus ithaburensis Decne.
subsp. macrolepis (Kotschy)
Hedge & Yalt.
Corylus avellana L. var.
avellana L.
Asteraceae Carthamus tinctorius L.
Tırfıl
Mum çiçeği
Meşe
Fındık
Aspir-Yabani
safran
Taze yaprakları sarımsak yerine kullanılır.
Tohumları için yetiştirilir. Otsu kısmı
kurutulup toz edildikten sonra baharat
olarak kullanılır.
Tohumları karaciğer hastalıklarında
kullanılır.
Tohumları pişirilerek yenir ve hayvan
yemi olarak değerlendirilir.
Tohumları yenir.
Tohumlarından yağ elde edilir.
Asteraceae Inula oculus-christi L. Andız-Pire otu
Toprak üstü kısımları kaynatılarak
tatlandırıcı olarak kullanılır.
Asteraceae
Cnicus benedictus L. var.
Toprak üstü kısımları pazarlarda sebze
Şevketibostan
benedictus
olarak satılır.
Asteraceae Bellis perennis L. Toprak üstü kısımları sebze olarak yenir.
Chenopodiaceae Chenopodium ficifolium Sm. Kaz ayağı Yaprak dalları sebze olarak kullanılır.
Apiaceae
Echinophora tenuifolia L.
Yaprak ve çiçekleri turşulara koku ve
subsp. sibthorpiana (Guss.)
lezzet vermek için konur.
Tutin
Apiaceae Ferulago trachycarpa Boiss. Kuzu Kişnişi Yaprakları pazarda satılır.
Plantaginaceae
Plantago major L. subsp.
intermedia (Gilib.) Lange
Sinir otu
Asteraceae Scolymus hispanicus L. Diken
Solanaceae
Lamiaceae
Solanum nigrum L. subsp.
nigrum
Salvia cryptantha Montbret &
Aucher ex Benth.
Solanum
Adaçayı
Yaprakları dolma yapımında kullanılır.
Yaprakları gençken sebze olarak yenir.
Kökleri idrar artırıcı.
Yaprakları haşlandıktan sonra salata
olarak yenir.
Yaprakları ipliği siyaha boyamak için
kullanılır
176

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI EKONOMĐK
Lamiaceae
Mentha longifolia (L.) Huds.
subsp. typhoides (Briq.)
Harley var. thyphoides
Yabani Nane
Yaprakları koku ve lezzet verir.
Pazarlarda satılır.
Brassicaceae
Lepidium sativum L. subsp.
Yaprakları pazarsa satılır. Salata olarak
sativum
kullanılır.
Papaveraceae
Papaver commutatum Fisch.
& Mey.
Gelincik Yaprakları sebze olarak satılır.
Papaveraceae Papaver rhoeas L. Gelincik Yaprakları sebze olarak satılır.
Polygonaceae
Rumex conglomeratus
Yaprakları sebze olarak tüketilir.
Kuzukulağı
Murray
Meyvelerinden çay hazırlanır.
Cistaceae Cistus creticus L. Laden
Yapraklarından “Ladanum” adı verilen bir
madde elde edilir.
Convolvulaceae Convolvulus arvensis L. Kahkaha çiçeği Yapraklarından çorba yapılır.
Lamiaceae Salvia tomentosa Mill. Adaçayı
Yapraklarından elde edilen uçuçu yağ
“elma yağı” adıyla tedavide kullanılır.
Asteraceae Tussilago farfara L. Öksürük otu
Yapraklarından göğüs yumuşatıcı olarak
faydalanılır. Dolması yapılır.
Polygonaceae Polygonum lapathifolium L. Çoban Değneği Yapraklı gövdeleri sebze olarak kullanılır.
Fabaceae
Apiaceae
Geraniaceae
Iridaceae
Orchidaceae
Orchidaceae
Onobrychis oxydontha Boiss.
subsp. armena (Boiss. &
Huet) Aktoklu
Bunium microcarpum
(Boiss.) Freyn subsp.
microcarpum
Geranium tuberosum L.
subsp. tuberosum
Crocus chrysanthus (Herb.)
Herb.
Orchis mascula (L.) L. subsp.
pinetorum (Boiss. &
Kotschy) E.G.Camus
Anacamptis pyramidalis (L)
L.C.M.Richard
Tablo F.4. Endemik Bitkiler Listesi
Korunga
Đncirop
Turnagagası
Çiğdem
Orkide
Orkide
Yem bitkisi tohumları yenir.
Yumruları çiğ veya pişirilerek yenir.
Yumruları yenir. Süs bitkisi olarak ihraç
edilmektedir.
Yumrularından çiğdem pilavı yapılır.
Yumrularından sahlep, dondurma
yapımında yararlanılır.
Yumrularından salep yapılır.
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Brassicaceae
Isatis glauca Aucher ex Boiss. subsp. galatica
Yild.
Çivit otu Endemik CR
Crassulaceae Sempervivum ispartae Muirhead Herdem taze Endemik CR
Fabaceae Onobrychis mutensis Kit Tan & Sorger Korunga Endemik CR
Lamiaceae
Nepeta nuda L. subsp. glandulifera Hub.-
Mor. & Davis
Kedi nanesi Endemik CR
Brassicaceae Aethionema thesiifolium Boiss. & Heldr. Taşçanta Endemik DD
Caryophyllaceae Saponaria dalmasii Boissieu
Sabun otu-
Çöğen otu
Endemik DD
Malvaceae Alcea pisidica Hub.-Mor. Gülhatmi Endemik DD
Apiaceae Crenosciadium siifolium Boiss. & Heldr. Endemik EN
Apiaceae Stefanoffia insoluta Kljuykov Endemik EN
Asteraceae Centaurea anthemifolia Hub.-Mor.
Peygamber
Çiçeği
Endemik EN
Asteraceae Cirsium cassium P.H.Davis & Parris Deve dikeni Endemik EN
Asteraceae
Onopordum bracteatum Boiss. & Heldr. var.
arachnoideum Erik & Sümbül.
Eşek dikeni Endemik EN
Asteraceae Tragopogon oligolepis Hartvig & Strid Yemlik Endemik EN
177

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Brassicaceae Ricotia varians Burtt Endemik EN
Caryophyllaceae Silene ispartensis Ghazanfar
Nakıl-Yapışkan
otu
Endemik EN
Caryophyllaceae
Silene lucida Chowdh. subsp. glandulosa Nakıl-Yapışkan
Ekim
otu
Endemik EN
Crassulaceae Sedum pisidicum Peşmen & Güner Dam Koruğu Endemik EN
Crassulaceae Sempervivum pisidicum Peşmen & Güner Herdem taze Endemik EN
Cyperaceae Blysmus compressus (L.) Panzer ex Link Blismus Endemik EN
Fabaceae
Colutea melanocalyx Boiss. & Heldr. subsp.
melanocalyx
Patlangaç Endemik EN
Fabaceae
Onobrychis oxydontha Boiss. subsp. armena
(Boiss. & Huet) Aktoklu
Korunga Endemik EN
Fabaceae Trigonella polycarpa Boiss. & Heldr. Tırfıl Endemik EN
Illecebraceae Herniaria pisidica Brummitt Kırık otu Endemik EN
Poaceae Gaudiniopsis sorgerae M. Doğan Endemik EN
Primulaceae Cyclamen mirabile Hildebr. Sıklamen Endemik EN
Scrophulariaceae Verbascum leptocladum Boiss. & Heldr. Sığır Kuyruğu Endemik EN
Scrophulariaceae Verbascum sorgerae (Hub.-Mor.) Hub.-Mor. Sığır Kuyruğu Endemik EN
Violaceae Viola kizildaghensis M.Dinç & Yild.
Yabani
Menekşe
Endemik EN
Apiaceae Olymposciadium caespitosum (Sm.) Wolff Endemik LR (cd)
Apiaceae
Seseli gummiferum Pallas ex Smith subsp.
corymbosum (Boiss. & Heldr.) Davis
Seseli Endemik LR (cd)
Asteraceae Cirsium dirmilense R.M.Burton Deve dikeni Endemik LR (cd)
Asteraceae Cousinia iconica Hub.-Mor. Endemik LR (cd)
Boraginaceae Alkanna incana Boiss. Havaciva otu Endemik LR (cd)
Boraginaceae Alkanna pamphyllica Hub.-Mor. Havaciva otu Endemik LR (cd)
Boraginaceae
Alkanna tinctoria (L.) Tausch subsp.
subleiocarpa (Hub.-Mor.) Hub.-Mor.
Havaciva otu Endemik LR (cd)
Brassicaceae
Aethionema subulatum (Boiss. & Heldr.)
Boiss.
Taşçanta Endemik LR (cd)
Brassicaceae Alyssum aurantiacum Boiss. Kuduz otu Endemik LR (cd)
Brassicaceae Aubrieta anamasica Peşmen & Güner Obrizya Endemik LR (cd)
Brassicaceae Conringia grandiflora Boiss. & Heldr. Endemik LR (cd)
Brassicaceae
Hesperis balansae Fourn. subsp. mytilensis
Dvoarak
Bahçe jülyeni Endemik LR (cd)
Campanulaceae
Campanula stricta L. var. alidagensis
Dambolt
Çan çiçeği Endemik LR (cd)
Caryophyllaceae
Bolanthus frankenioides (Boiss.) Bark. var.
fasciculatus (Boiss. & Heldr.) Bark.
Endemik LR (cd)
Caryophyllaceae Cerastium macranthum Boiss. Boynuz otu Endemik LR (cd)
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Dianthus acrochlorus Stapf
Gypsophila arrosti Guss. var. nebulosa
(Boiss. & Heldr.) Bark.
Yabani
Karanfil
Endemik
LR (cd)
Çöven Endemik LR (cd)
Caryophyllaceae Minuartia pestallozzae (Boiss.) Bornm.
Koru otu-
Minuarzya
Endemik LR (cd)
Geraniaceae Geranium glaberrimum Boiss. & Heldr. Turnagagası Endemik LR (cd)
Guttiferae
Hypericum aviculariifolium Jaub. & Spach
subsp. uniflorum (Boiss. & Heldr.) Robson
Sarı Kantaron Endemik LR (cd)
Lamiaceae Lamium pisidicum R.R.Mill Ballıbaba Endemik LR (cd)
Lamiaceae Origanum saccatum P.H. Davis Mercanköşk Endemik LR (cd)
178

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Lamiaceae
Sideritis condensata Boiss. & Heldr. apud Kara Kurbağa
Bentham
otu
Endemik LR (cd)
Liliaceae Asphodeline anatolica E. Tuzlacı Yalancı çiriş Endemik LR (cd)
Ranunculaceae Delphinium gueneri P. H. Davis Hazeran Endemik LR (cd)
Ranunculaceae Ranunculus heterorhizus Boiss. & Bal. Düğün çiçeği Endemik LR (cd)
Rutaceae
Haplophyllum pumiliforme Hub.-Mor. &
Reese
Endemik LR (cd)
Scrophulariaceae Digitalis davisiana Heywood Yüksük otu Endemik LR (cd)
Scrophulariaceae
Verbascum cheiranthifolium Boiss. var.
heldreichii Boiss.
Sığır Kuyruğu Endemik LR (cd)
Scrophulariaceae Verbascum salviifolium Boiss. Sığır Kuyruğu Endemik LR (cd)
Geraniaceae
Erodium absinthoides Willd. subsp.
absinthoides
Dönbaba Endemik LR (Ic)
Ranunculaceae
Consolida glandulosa (Boiss. & Huet) Süvari
Bornm.
Mahmuzu
Endemik LR (Ic)
Ranunculaceae Consolida raveyi (Boiss.) Schršdinger
Süvari
Mahmuzu
Endemik LR (Ic)
Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss.
Tüylü ayı
pençesi
Endemik LR (lc)
Apiaceae Bupleurum heldeichii Boiss. & Bal. Tavşan kulağı Endemik LR (lc)
Apiaceae Bupleurum sulphureum Boiss. & Bal. Tavşan kulağı Endemik LR (lc)
Apiaceae Eryngium kotschyi Boiss. Eşek dikeni Endemik LR (lc)
Apiaceae Ferulago aucheri Boiss. Endemik LR (lc)
Apiaceae Ferulago plathycarpa Boiss. & Bal. Endemik LR (lc)
Apiaceae
Prangos meliocarpoides Boiss. var.
meliocarpoides
Endemik LR (lc)
Asteraceae Anthemis wiedemanniana Fisch. & Mey.
Köpek
Papatyası
Endemik LR (lc)
Asteraceae Centaurea calolepis Boiss.
Peygamber
Çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Centaurea cariensis Boiss. subsp.
Peygamber
longipapposa Wagenitz
Çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Centaurea drabifolia Sm. subsp. austrooccidentalis
Wagenitz
Çiçeği
Peygamber
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Centaurea drabifolia Sm. subsp. detonsa Peygamber
(Bornm.) Wagenitz
Çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Centaurea reuterana Boiss. var. phrygia Peygamber
Bornm.
Çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Centaurea urvillei DC. subsp. hayekiana Peygamber
Wagenitz
Çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae Cicerbita variabilis (Bornm.) Bornm. Endemik LR (lc)
Asteraceae Cirsium leucopsis DC. Deve dikeni Endemik LR (lc)
Asteraceae
Cirsium libanoticum DC. subsp. lycaonicum
(Boiss. & Heldr.) Davis & Parris
Deve dikeni Endemik LR (lc)
Asteraceae Crepis macropus Boiss. & Heldr. Hindiba Endemik LR (lc)
Asteraceae Erigeron cilicicus Boiss. ex Vierh. Şifa otu Endemik LR (lc)
Asteraceae
Helichrysum arenarium (L.) Moench subsp. Ölmez çiçekaucheri
(Boiss.) P.H.Davis & Kupicha Saman çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae Helichrysum chionophilum Boiss. & Bal.
Ölmez çiçek-
Saman çiçeği
Endemik LR (lc)
Asteraceae
Hieracium lasiochaetum (Bornm. & Zahn)
Sell & West
Şahin otu Endemik LR (lc)
Asteraceae Hieracium phrygiense Sell & West Şahin otu Endemik LR (lc)
179

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Scorzonera eriophora DC.
Scorzonera semicana DC.
Scorzonera suberosa K. Koch. subsp.
cariensis (Boiss.) D.F.Chamb.
Asteraceae Scorzonera tomentosa L.
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Asteraceae
Scorzonera violacea Chamberlain
Tanacetum argenteum (Lam.) Willd. subsp.
argenteum
Tanacetum cadmeum (Boiss.) Heywood
subsp. cadmeum
Taraxacum turcicum Soest
180
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Đskorçin-Teke
sakalı
Endemik
Endemik
Endemik
Endemik
Endemik
RED
DATA
LR (lc)
LR (lc)
LR (lc)
LR (lc)
LR (lc)
Solucan otu Endemik LR (lc)
Solucan otu Endemik LR (lc)
Türk kara
hindibası
Endemik
LR (lc)
Asteraceae
Tripleurospermum callosum (Boiss. &
Heldr.) E.Hossain
Papatya Endemik LR (lc)
Boraginaceae Alkanna areolata Boiss. var. areolata Havaciva otu Endemik LR (lc)
Boraginaceae Alkanna kotschyana DC. Havaciva otu Endemik LR (lc)
Boraginaceae Alkanna tubulosa Boiss. Havaciva otu Endemik LR (lc)
Boraginaceae Moltkia aurea Boiss. Moltkia Endemik LR (lc)
Boraginaceae Nonea macrosperma Boiss. & Heldr. Nona Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma ambigens Lacaita
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma bornmuelleri Hausskn.
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma bracteosum Hausskn. & Bornm.
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma cappadocicum Siehe ex Riedl
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma inexspectatum Teppner
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma isauricum Boiss. & Heldr.
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Boraginaceae Onosma stenolobum Hausskn. ex H.Riedl
Emzik otu-
Havaciva
Endemik LR (lc)
Brassicaceae Alyssum filiforme Nyar. Kuduz otu Endemik LR (lc)
Brassicaceae Alyssum pateri Nyar. subsp. pateri Kuduz otu Endemik LR (lc)
Brassicaceae
Alyssum peltarioides Boiss. subsp.
virgatiforme (Nyar.) T.R.Dudley
Kuduz otu Endemik LR (lc)
Brassicaceae Arabis aubrietioides Boiss. Kaz teresi Endemik LR (lc)
Brassicaceae
Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm. subsp.
canescens
Obrizya Endemik LR (lc)
Brassicaceae
Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm. subsp.
cilicica (Boiss.) Cullen
Obrizya Endemik LR (lc)
Brassicaceae Aubrieta pinardii Boiss. Obrizya Endemik LR (lc)
Brassicaceae
Draba bruniifolia Stev. subsp. heterocoma
(Fenzl) Coode & Cullen var. nana (Stapf) Kaya çiçeği Endemik LR (lc)
Schulz
Brassicaceae Hesperis kotschyi Boiss. Bahçe jülyeni Endemik LR (lc)
Campanulaceae
Asyneuma limonifolium (L.) Janch. subsp.
pestalozzae (Boiss.) Damboldt
Endemik LR (lc)
Campanulaceae
Asyneuma linifolium (Boiss. & Heldr.)
Bornm. subsp. linifolium
Endemik LR (lc)

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Campanulaceae Asyneuma michauxioides (Boiss.) Damboldt Endemik LR (lc)
Campanulaceae
Asyneuma rigidum (Willd.) Grossh. subsp.
sibthorpianum (Roemer & Schultes)
Endemik LR (lc)
Damboldt
Campanulaceae
Asyneuma virgatum (Labill.) Bornm.
cichoriiforme (Boiss.) Damboldt
Endemik LR (lc)
Campanulaceae Campanula argaea Boiss. & Bal. Çan çiçeği Endemik LR (lc)
Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata
Çan çiçeği-
Çıngırak otu
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Arenaria acerosa Boiss. & Heldr. Kumotu Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Arenaria ledebouriana Frenzl var. parviflora
Boiss.
Kumotu Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. Kumotu Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Bolanthus minuartioides (Jaub. & Spach.)
Hub.-Mor.
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Dianthus anatolicus Boiss.
Yabani
Karanfil
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Dianthus leucophaeus Sibth. & Sm. var. Yabani
leucophaeus
Karanfil
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var. Koru otuanatolica
Minuarzya
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var. Koru otuarachnoidea
McNeill
Minuarzya
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Minuartia leucocephala (Boiss.) Mattf.
Koru otu-
Minuarzya
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Minuartia leucocephaloides (Bornm.) Bornm.
Koru otu-
Minuarzya
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae
Minuartia umbellulifera (Boiss.) McNeill Koru otusubsp.
umbellulifera var. umbellulifera Minuarzya
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Saponaria kotschyi Boiss.
Sabun otu-
Çöğen otu
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Saponaria pamphylica Boiss. & Heldr.
Sabun otu-
Çöğen otu
Endemik LR (lc)
Caryophyllaceae Silene caramanica Boiss. & Heldr.
Nakıl-Yapışkan
otu
Endemik LR (lc)
Cistaceae Fumana paphlagonica Bornm. & Janch. Endemik LR (lc)
Convolvulaceae Convolvulus galaticus Rostan ex Choisy Kahkaha çiçeği Endemik LR (lc)
Crassulaceae Rosularia chrysantha (Boiss.) Takht. Rosularya Endemik LR (lc)
Cyperaceae
Carex divulsa Stokes subsp. coriogyne
(Nelmes) Ö. Nilsson
Saparna Endemik LR (lc)
Dipsacaceae Pterocephalus pinardii Boiss. Endemik LR (lc)
Euphorbiaceae
Euphorbia anacampseros Boiss. var.
anacampseros
Sütleğen Endemik LR (lc)
Euphorbiaceae Euphorbia erythrodon Boiss. & Heldr. Sütleğen Endemik LR (lc)
Euphorbiaceae
Euphorbia falcata L. subsp. macrostegia
(Bornm.) O.Schwarz
Sütleğen Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus acmonotrichus Fenzl. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae
Astragalus campylosema Boiss. subsp.
atropurpureus (Boiss.) Chamberlain
Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae
Astragalus campylosema Boiss. subsp.
campylosema
Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus condensatus Ledeb. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus gymnolobus Fisch. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus lycius Boiss. Geven Endemik LR (lc)
181

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Fabaceae Astragalus lydius Boiss. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus mesogitanus Boiss. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus micropterus Fisch. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus pisidicus Boiss. & Heldr. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae
Astragalus tmoleus Boiss. var. bounacanthus
(Boiss.) D.F.Chamb.
Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Astragalus vulnerariae DC. Geven Endemik LR (lc)
Fabaceae Genista involucrata Spach Katır Tırnağı Endemik LR (lc)
Fabaceae Lathyrus czeczottianus Bassler Mürdümük Endemik LR (lc)
Fabaceae Onobrychis fallax Freyn & Sint. Korunga Endemik LR (lc)
Fabaceae Trifolium caudatum Boiss. Çayır üçgülü Endemik LR (lc)
Fabaceae
Trifolium pannonicum Jacq. subsp.
elongatom (Willd.) Zoh.
Çayır üçgülü Endemik LR (lc)
Fabaceae Vicia caesarea Boiss. & Bal. Fiğ Endemik LR (lc)
Geraniaceae Erodium amanum Boiss. & Kotschy Dönbaba Endemik LR (lc)
Guttiferae
Hypericum aviculariifolium Jaub. & Spach
subsp. aviculariifolium var. aviculariifolium
Sarı Kantaron Endemik LR (lc)
Guttiferae
Hypericum aviculariifolium Jaub. & Spach
subsp. depilatum (Freyn & Bornm.) Sarı Kantaron Endemik LR (lc)
N.Robson var. depilatum
Guttiferae
Hypericum confertum Choisy subsp.
confertum
Sarı Kantaron Endemik LR (lc)
Guttiferae Hypericum heterophyllum Vent. Sarı Kantaron Endemik LR (lc)
Illecebraceae Paronychia amani Chaudhri var. amani Dolama otu Endemik LR (lc)
Iridaceae Crocus danfordiae Maw Çiğdem Endemik LR (lc)
Iridaceae Crocus fleischeri Gay Çiğdem Endemik LR (lc)
Iridaceae Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf Glayör Endemik LR (lc)
Iridaceae Iris schactii Markgraf Süsen Endemik LR (lc)
Juncaceae
Juncus sparganiifolius Boiss. & Kotschy ex
Buchenau
Hasır otu Endemik LR (lc)
Lamiaceae Ballota nigra L. subsp. anatolica P.H.Davis Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Lamium moschatum Miller var. rhodium
(Gand.) R.Mill
Ballıbaba Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Marrubium astracanicum Jacq. subsp.
macrodon (Bornm.) P. H. Davis
Đt sineği Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Marrubium globosum Montbret & Aucher ex
Bentham subsp. globosum
Đt sineği Endemik LR (lc)
Lamiaceae Marrubium lutescens Boiss. Đt sineği Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Micromeria cristata (Hampe) Griseb. subsp.
phrygia P.H. Davis
Endemik LR (lc)
Lamiaceae Nepeta cadmea Boiss. Kedi nanesi Endemik LR (lc)
Lamiaceae Origanum sipyleum L. Mercanköşk Endemik LR (lc)
Lamiaceae Phlomis armeniaca Willd. Alevdudak Endemik LR (lc)
Lamiaceae Phlomis nissolii L. Alevdudak Endemik LR (lc)
Lamiaceae Salvia cadmica Boiss. Adaçayı Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Salvia cryptantha Montbret & Aucher ex
Benth.
Adaçayı Endemik LR (lc)
Lamiaceae Salvia cyanescens Boiss. & Bal. Adaçayı Endemik LR (lc)
Lamiaceae Salvia dichroantha Stapf Adaçayı Endemik LR (lc)
Lamiaceae Salvia heldreichiana Boiss. ex Benth. Adaçayı Endemik LR (lc)
Lamiaceae Scutellaria salviifolia Benth.
Kara Kurbağa
otu
Endemik LR (lc)
182

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Lamiaceae Stachys cretica L. subsp. anatolica Rech.f. Karabaş Endemik LR (lc)
Lamiaceae Stachys cretica L. subsp. smyrnaea Rech. fil. Karabaş Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Stachys iberica Bieb. subsp. iberica Bieb. var.
Karabaş
densipilosa Bhattacharjee
Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Thymus sipyleus Boiss. subsp. sipyleus var.
sipyleus
Kekik Endemik LR (lc)
Lamiaceae
Thymus zygioides Griseb. subsp. lycaonicus
(Celak.) Ronniger
Kekik Endemik LR (lc)
Lamiaceae Wiedemannia orientalis Fisch. & Mey. Endemik LR (lc)
Liliaceae Allium reuterianum Boiss. Yabani Soğan Endemik LR (lc)
Liliaceae Allium scabriflorum Boiss. Yabani Soğan Endemik LR (lc)
Liliaceae
Allium sibthorpianum Schultez & Schultez
fil.
Yabani Soğan Endemik LR (lc)
Liliaceae Allium stylosum O.Schwarz Yabani Soğan Endemik LR (lc)
Liliaceae Bellevalia tauri Feinbrun Endemik LR (lc)
Liliaceae Colchicum burttii Meikle Acı Çiğdem Endemik LR (lc)
Liliaceae
Fritillaria crassifolia Boiss. & Huet subsp.
crassifolia
Ters Lale Endemik LR (lc)
Liliaceae Hyacinthella heldreichii (Boiss.) Chouard Sümbül Endemik LR (lc)
Liliaceae
Tulipa armena Boiss. var. lycica (Baker)
Marais
Lale Endemik LR (lc)
Linaceae
Linum flavum L. Subsp. scabrinerve (Davis)
Davis
Keten Endemik LR (lc)
Linaceae
Linum hirsutum L. subsp. anatolicum
(Boiss.) Hayek var. anatolicum
Keten Endemik LR (lc)
Linaceae
Linum hirsutum L. subsp. pseudoanatolicum
Davis
Keten Endemik LR (lc)
Malvaceae Alcea apterocarpa (Fenzl) Boiss. Gülhatmi Endemik LR (lc)
Oleaceae
Fraxinus ornus L. subsp. cilicica (Lingelsh.)
Yalt.
Dişbudak Endemik LR (lc)
Papaveraceae Papaver apokrinomenon Fedde Gelincik Endemik LR (lc)
Papaveraceae Papaver spicatum Boiss. var. spicatum Gelincik Endemik LR (lc)
Plumbaginaceae
Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var.
brachystachyum Boiss.
Kar dikeni Endemik LR (lc)
Plumbaginaceae Acantholimon caesareum Boiss. & Bal. Kar dikeni Endemik LR (lc)
Poaceae Alopecurus lanatus Sm. Tilki kuyruğu Endemik LR (lc)
Poaceae
Festuca pinifolia (Hackel ex Boiss.) Bornm.
var. phrygia (St.-Yves) Markgr.-Dannenb.
Fetük Endemik LR (lc)
Poaceae
Puccinellia koeieana Melderis subsp.
anatolica Kit Tan
Endemik LR (lc)
Ranunculaceae Ranunculus demissus DC. var. major Boiss. Düğün çiçeği Endemik LR (lc)
Rhamnaceae Rhamnus rhodopeus Velen. Cehri Endemik LR (lc)
Rhamnaceae Rhamnus thymifolius Bornm. Cehri Endemik LR (lc)
Rosaceae Amelanchier parviflora Boiss. var. parviflora Kayaarmudu Endemik LR (lc)
Rosaceae
Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var.
minuta Browicz
Ak Diken Endemik LR (lc)
Rubiaceae Asperula brevifolia Vent. Yapışkan otu Endemik LR (lc)
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp. monticola
Ehrend.
Yapışkan otu Endemik LR (lc)
Rubiaceae Galium cilicicum Boiss. Yoğurt otu Endemik LR (lc)
Rubiaceae Galium dumosum Boiss. Yoğurt otu Endemik LR (lc)
Rubiaceae Galium incanum Sm. subsp. centrale Ehrend. Yoğurt otu Endemik LR (lc)
183

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Scrophulariaceae
Chaenorhinum lithorale (Bernh.) Fritish
subsp. pterosporum (Fisch. & Mey.) Davis
Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae
Euphrasia minima Jacq. ex DC. subsp. davisii
Yeo
Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Linaria corifolia Desf. Nevruz otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae
Linaria genistifolia (L.) Mill. subsp.
confertiflora (Boiss.) P.H.Davis
Nevruz otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Linaria iconia Boiss. & Heldr. Nevruz otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Pedicularis cadmea Boiss. Bit otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Scrophularia cryptophila Boiss. & Heldr. Sıraca otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Scrophularia depauperata Boiss. Sıraca otu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae
Verbascum cheiranthifolium Boiss. var.
pisidicum (Boiss. & Heldr.) Murb.
Sığır Kuyruğu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Verbascum insulare Boiss. & Heldr. Sığır Kuyruğu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Verbascum pycnostachyum Boiss. & Heldr. Sığır Kuyruğu Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Veronica cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia Mine Çiçeği Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae
Veronica cuneifolia D.Don subsp. isaurica
P.H.Davis
Mine Çiçeği Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae Veronica multifida L. Mine Çiçeği Endemik LR (lc)
Scrophulariaceae
Veronica thymoides P.H.Davis subsp.
hasandaghensis M.A.Fischer
Mine Çiçeği Endemik LR (lc)
Apiaceae Laserpitium petrophilum Boiss. & Heldr. Endemik LR (nt)
Asteraceae Cirsium sintenisii Freyn Deve dikeni Endemik LR (nt)
Asteraceae
Leucocyclus formosus Boiss. subsp.
formosus
Endemik LR (nt)
Boraginaceae Omphalodes luciliae Boiss. subsp. luciliae Benian Endemik LR (nt)
Brassicaceae
Isatis cappadocica Desv. Subsp. alyssifolia
(Boiss.) Davis
Çivit otu Endemik LR (nt)
Brassicaceae Matthiola montana Boiss. Şebboy Endemik LR (nt)
Campanulaceae
Asyneuma compactum (Boiss. & Heldr.)
Damboldt
Endemik LR (nt)
Campanulaceae Campanula balansae Boiss. & Hausskn.
Çan çiçeği-
Çıngırak otu
Endemik LR (nt)
Campanulaceae Campanula macrostyla Boiss. & Heldr. Çan çiçeği Endemik LR (nt)
Caryophyllaceae
Arenaria ledebouriana Fenzl var. grandiflora
Hartvig & Strid
Kumotu Endemik LR (nt)
Caryophyllaceae
Silene caryophylloides (Poir.) Otth subsp. Nakıl-Yapışkan
echinus (Boiss. & Heldr.) Coode & Cullen otu
Endemik LR (nt)
Caryophyllaceae Silene oreades Boiss. & Heldr.
Nakıl-Yapışkan
otu
Endemik LR (nt)
Caryophyllaceae Silene tunicoides Boiss.
Nakıl-Yapışkan
otu
Endemik LR (nt)
Fabaceae Astragalus heldrechii Boiss. Geven Endemik LR (nt)
Fabaceae Astragalus strictispinis Boiss. Geven Endemik LR (nt)
Fabaceae Onobrychis pisidica Boiss. Korunga Endemik LR (nt)
Fagaceae
Quercus vulcanica [Boiss. & Heldr. ex]
Kotschy
Kasnak Meşesi Endemik LR (nt)
Illecebraceae Paronychia argyroloba Stapf. Dolama otu Endemik LR (nt)
Lamiaceae
Phlomis leucophracta P.H. Davis & Hub.-
Mor.
Alevdudak Endemik LR (nt)
Lamiaceae Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.
Kara Kurbağa
otu
Endemik LR (nt)
Lamiaceae
Sideritis pisidica Boiss. & Heldr. apud Kara Kurbağa
Bentham
otu
Endemik LR (nt)
184

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Lamiaceae Stachys citrina Boiss. & Heldr. subsp. citrina Karabaş Endemik LR (nt)
Lamiaceae Thymus cherlerioides Vis. var. cherlioides Kekik Endemik LR (nt)
Lamiaceae
Thymus longicaulis C.Persl subsp. chaubardii
(Boiss. & Heldr. ex Reich.f.) Jalas var. Kekik Endemik LR (nt)
antalyanus (Klokov) Jalas
Liliaceae Colchicum baytopiorum C.D. Brickel Acı Çiğdem Endemik LR (nt)
Liliaceae Fritillaria carica Rix. subsp. carica Ters Lale Endemik LR (nt)
Poaceae
Piptatherum holciforme (Bieb.) Roemer &
Schultes subsp. holciforme var. glabrum
Endemik LR (nt)
Freiitag
Primulaceae
Cyclamen cilicicum Boiss. & Heldr. var.
cilicicum
Sıklamen Endemik LR (nt)
Rubiaceae
Asperula nitida Sm. subsp. hirtella (Boiss.)
Ehrend.
Yapışkan otu Endemik LR (nt)
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp. grandiflora
Schönb.-Tem.
Yapışkan otu Endemik LR (nt)
Rubiaceae
Asperula stricta Boiss. subsp. elmaliensis
Schönb.-Tem.
Yapışkan otu Endemik LR (nt)
Rubiaceae
Galium floribundum Sm. subsp. airoides
Hub.-Mor. ex Ehrend. & Schönb.-Tem.
Yoğurt otu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae Verbascum chrysochaete Stapf Sığır Kuyruğu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae Verbascum glomerulosum Hub.-Mor. Sığır Kuyruğu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae Verbascum myriocarpum Boiss. & Heldr. Sığır Kuyruğu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae
Verbascum natolicum (Fisch. & Mey.) Hub.-
Mor.
Sığır Kuyruğu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae Verbascum nudatum Murb. var. nudatum Sığır Kuyruğu Endemik LR (nt)
Scrophulariaceae Veronica dichrus Schott & Kotschy Mine Çiçeği Endemik LR (nt)
Asteraceae Centaurea mathiolifolia Boiss.
Peygamber
Çiçeği
Endemik VU
Asteraceae Hieracium pseudodontotrichum Hub.-Mor. Şahin otu Endemik VU
Asteraceae
Tanacetum argenteum (Lam.) Willd. subsp.
canum (C.Koch) Grierson var. pumilum Solucan otu Endemik VU
Boraginaceae
Boraginaceae
Grierson
Cynoglottis chetikiana Vural & Kit Tan
subsp. chetikiana
Onosma sieheanum Hayek
185
Emzik otu-
Havaciva
Endemik
Endemik
Brassicaceae
Alyssum fulvescens Sibth. & Sm. var.
stellatocarpum Hub.-Mor.
Kuduz otu Endemik VU
Campanulaceae Asyneuma lycium (Boiss.) Bornm. Endemik VU
Fabaceae Astragalus sorgerae Hub.-Mor. & Chamb. Geven Endemik VU
Fabaceae Trigonella cephalotes Boiss. & Bal. Tırfıl Endemik VU
Geraniaceae Erodium pelargoniiflorum Boiss. & Heldr. Dönbaba Endemik VU
Geraniaceae Geranium lasiopus Boiss. & Heldr. Turnagagası Endemik VU
Illecebraceae
Paronychia carica Chaudhri var. stipulata
Chaudhri
Dolama otu Endemik VU
Iridaceae
Iris stenophylla Hausskn. & Siehe ex Baker
subsp. stenophylla
Süsen Endemik VU
Lamiaceae Sideritis serratifolia Hub.-Mor.
Kara Kurbağa
otu
Endemik VU
Liliaceae
Fritillaria sibthorpiana (Sm.) Baker subsp.
sibthorpiana
Ters Lale Endemik VU
Liliaceae Fritillaria whittallii Baker Ters Lale Endemik VU
Poaceae Pseudophleum gibbum (Boiss.) M. Doğan Endemik VU
VU
VU

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
FAMĐLYA LATĐNCE ADI TÜRKÇE ADI ENDEMĐZM
RED
DATA
Rubiaceae Galium sorgerae Ehrend. & Schönb.-Tem. Yoğurt otu Endemik VU
Rubiaceae Galium tmoleum Boiss. Yoğurt otu Endemik VU
Scrophulariaceae Verbascum adenophorum Boiss. & Bal. Sığır Kuyruğu Endemik VU
Scrophulariaceae Verbascum pumiliforme Hub.-Mor. Sığır Kuyruğu Endemik VU
Scrophulariaceae Verbascum symes Murb. & Rech.f. Sığır Kuyruğu Endemik VU
Valerianaceae Valeriana oligantha Boiss. & Heldr. Kedi otu Endemik VU
F.3. ENDEMĐK HAYVANLAR (FAUNA)
F.3.1. HABĐTAT VE TOPLULUKLAR
Balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler, orman içi nemli taşlık
alanlarda, orman dışındaki otlu taşlı arazide, küçük su birikintilerindeki sazlar ve nemli orman
ağaçlarının üzerinde Gölcük ve havuzların yakınındaki gevşek ve yumuşak toprak içinde,
durgun akan veya birikinti su kenarındaki yoğun bitkili kıyılarda, açık orman ve dere
kenarlarındaki çayırlık alanlarda, kumlu, taşlı, kuru arazilerde, bağ, bahçe kenarları kısa otlu
alanlarda, seyrek bitki ve çalılık alanlardaki taş ve toprak içinde, az bitkili taşlık alanlar, step
alanları az bitki örtüsü olan taşlık arazide, açık alanlar ve yerleşim alanlarında, yazın çatılarda
kışın mağara ve bodrumlarda, mağara ve harabelerde ekseriya su yakınındaki çalılık
alanlarda, ormanlarda ve yerleşim yerlerine yakın yerlerde çeşitli ormanlarda su kenarlarına
yakın yerlerde, açık kültür alanlarında, yerleşim alanlarında, yazları küçük gruplar halinde
binalarda, dağlık alanlarda, yazın ağaç oyuklarında açık alanlarda, otluk alanlarda yaşarlar.
F.3.2. TÜRLER VE POPULASYONLARI
Phylum (Şube) : Chordata (Sırtipliler-Kordalılar)
Grup
: Craniata (= Vertebrata) (Omurgalılar)
Subphylum (Altşube) : Gnatostomata (Çeneliler)
Superclassis (Üstsınıf): Tetrapoda (Dörtayaklılar)
Classis (Sınıf): Amphibia (Đkiyaşamlılar)
Isparta Đli sınırları içinde ikiyaşamlılara, genelde göl, gölet gibi yoğun su bitkilerinin
olan sazlık veya yoğun su bitkileri olan kısımlarda, ayrıca durgun akan veya göllenmiş suların
yakınında veya orman içi nemli taşlık alanlarda rastlamak mümkündür. Yaşamları genelde
suya bağımlıdır. Genelde ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olan ikiyaşamlılar
yumurtalarını suya bırakır veya su bitkilerine yapıştırırlar. Karada yaşayanlar bile üreme
zamanı yumurtalarını suya bırakırlar. Sınıf olarak başlıca omurgasız avcılarıdır. Besinlerini
sudaki böcek ve larvalar, karada ise genelde uçan böcekler, solucan ve yumuşakçalar
oluşturur. Sularda başkalaşım geçiren larvalar ise algler ve planktonlarla beslenir.
Đkiyaşamlıların omurgasızlarla beslenmesi miktar olarak şaşılacak boyutlardadır. Yapılan
çalışmalar sonunda bir göletteki yaklaşık bin kurbağanın yılda çoğunluğu böcek olan 4,8
milyon adet omurgasız tükettiği belirlenmiştir. Başlıca düşmanları arasında su kuşları, bazı
yırtıcı kuşlar, su kaplumbağaları, yılanlar ve bazı memeli hayvanlar sayılabilir. Sudaki
186

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
larvalar ise küçük balıkların, su yılanlarının ve bazı böceklerin larvaları tarafından besin
olarak alınır.
Son yıllarda sulak alanlardaki kirlilik ve bu alanların hızla azalması, sucul ortamlara
değişik balık türlerinin atılması ikiyaşamlıların populasyon yoğunluğunda önemli azalmalara
neden olmaktadır. Ancak bu konuda yeterince araştırmanın olmayışı nedeniyle azalma
eğiliminin hangi oranda olduğu net olarak bilinmemektedir.
Isparta Đli sınırları ile ilgili ikiyaşamlı türlerine yönelik spesifik kapsamlı çalışmalar
bulunmaktadır. Bu nedenle türlerin tespitinde öncelikle literatür bulguları ele alınmış ve bir
tablo halinde verilmiştir.
Tablo F.2. Đkiyaşamlı Türlerine Đlişkin Literatür Bulguları
Latince Adı
Classis: Amphibia
Familia:
Bufonidae
Bufo bufo
(Linnaeus,1758)
Türkçe
Adı
Đki Yaşamlılar
Kara
Kurbağaları
Siğilli
Kurbağa
IUCN Bern Red
List
Kayıt
Şekli
Lokalite
Habitat
nt - - Literatür - Orman içi nemli taşlık
alanda
Bufo viridis
(Laurenti,1768)
Familia: Hylidae
Hyla arborea
(Linnaeus,1758)
Familia:
Pelobatidae
Pelobates syriacus
(Boettger,1889)
Familia: Ranidae
Rana ridibunda
Pallas,1771
Rana camarani
Boulenger, 1886
Gece
Kurbağası nt II - Literatür
Ağaç – Yaprak
Kurbağaları
Ağaç (Yaprak)
Kurbağası NT II - Literatür -
Toprak
Kurbağası nt -
Su Kurbağaları
Yeşil Su
Kurbağası
(Ova
kurbağası)
Şeritli
Kurbağa
-
Literatür -
nt - - Literatür -
nt - - Literatür -
-
Orman dışındaki otlu
taşlı arazide bulunabilir
Küçük su
birikintilerindeki sazlar
ve nemli orman
ağaçlarının üzerinde
rastlanabilir
Gölcük ve havuzların
yakınındaki gevşek ve
yumuşak toprak içinde
yaşar
Durgun akan veya
birikinti su kenarındaki
yoğun bitkili kıyılarda
yaşar
Açık orman ve dere
kenarlarındaki çayırlık
alanlarda yaşar
Classis (Sınıf): Reptilia (=Sürüngenler)
Isparta Đli sınırları içinde sürüngenlere orman içi taşlık, kayalık alanlarda, güneş
görebilen gazelli alanlarda, su ve su kaynağı kenarlarında, orman içi açık ve çalılık alanlarda,
orman bitimindeki açık alanlardaki çalılık ve taşlık alanlarda, tarla, bağ gibi kültür alanlarıyla
yerleşim alanlarında rastlanabilir. Genellikle ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olan
sürüngenler yumurtalarını toprak içine, çürümekte olan ağaç veya yaprak, dal gibi ağaç
döküntüleri altına, güneş gören taşların altına, kazılan toprak içine bırakırlar. Sürüngenlerde
metamorfoz görülmediğinden çıkan yavrular erginin bir minyatürü olup hemen besin aramaya
187

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
başlarlar. Genelde etçil olduklarından besinlerini canlı ikiyaşamlılar, solucan, kemirici, balık,
çeşitli larva ve böcekler, kendi hemcinsleri oluşturur. Karada yaşayan bazı kertenkele ve
kaplumbağalar ise bitkilerin yaprak çiçek gibi kısımlarıyla beslenirler.
Yırtıcı kuşların çoğu, baykuş, karga, leylek gibi kuşlar, bazı balıklar, sansar, tilki,
porsuk, çakal, kirpi, köpek gibi memeli hayvanlar başlıca düşmanlarıdır. Bunlar sürüngenleri
besin olarak alırlar. Diğer düşmanlarının başında kendi hemcinsleri gelir.
Isparta Đli sınırları içinde sürüngen türlerine yönelik spesifik kapsamlı çalışmalar
bulunmamaktadır. Bu nedenle türlerin tespitinde öncelikle literatür bulguları ele alınmış ve bir
tablo halinde verilmiştir.
Tablo F.3. Sürüngen Türlerine Đlişkin Literatür Bulguları
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Classis: Reptilia
Familia:
Testudinidae
Testudo graeca
(Linnaeus, 1758)
Familia: Emydidae
Emys orbicularis
(Linnaeus, 1758)
Familia:
Amphisbaenidae
Blanus strauchi
(Bedriaga, 1884)
Familia: Agamidae
Laudakia stellio
(Linnaeus,1758)
Familia: Gekkonidae
Cyrtopodion kotschyi
(Steindachner, 1870)
Familia: Scincidae
Ablepharus kitaibellii
(Bibron-Bory, 1833)
Eumeces schneideri
princeps(Eichwald,
1839)
Sürüngenler
Kara
Kaplumbağaları
Tosbağalar
Red-
List
Kayıt
Şekli
Tosbağa (=Kara
Kaplumbağası) VU II A1 Literatür -
Benekli
Kaplumbağa LR/nt II - Literatür
Kör Kertenkele nt - - Literatür -
Dikenli
Kertenkele - II - LĐteratür -
Đnce Parmaklı
Kertenkele I - - Literatür
Đnce Kertenkele nt II - Literatür -
Lokalite
Ereğli
Konya
civarı
Sarı Kertenkele nt III - Literatür Ereğli
Habitat
Kumlu, taşlı,
kuru arazilerde,
bağ, bahçe
kenarları, kısa
otlu alanlarda
yaşar
Durgun ve
yavaş akan
sularda, deniz
kenarı ve acı
sularda da
yaşar
Seyrek bitki ve
çalılık
alanlardaki taş
ve toprak
içinde yaşar
Kayalık ve taş
duvarlarda
rastlanır.
Az bitkili taşlık
ve kayalık
alanlarda yaşar.
Dibi çamurlu
göl ve
nehirlerde
yaşar
Açık arazide
taşlık veya
çalılık
alanlarda
188

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Familia:Lacertidae
Lacerta danfordi
(Gunther,1876)
Lacerta trilineata
Bedriaga,1886
Ophisops elegans
(Menetries, 1832)
Familia: Boidae
Eryx jaculus
(Linnaeus,1758)
Familia: Colubridae
Red-
List
Kayıt
Şekli
Toros
Kertenkelesi nt - - Literatür -
Đri Yeşil
Kertenkele nt II - Literatür
Tarla
Kertenkelesi nt II - Literatür -
Mahmuzlu
Yılan
nt - - Literatür -
Coluber najadum
(Eichwald, 1831) Đnce Yılan nt II - Literatür -
Coluber caspius
Gmelin,1789
Coluber nummifer
Reuss,1834
Coronella austriaca
(Laurenti,1768)
Hazer Yılanı nt - - Literatür -
Sikkeli Yılan nt - - Literatür -
Avusturya
Yılanı
nt II - Literatür -
Eirenis modestus
(Martin,1838) Uysal Yılan nt - - Literatür -
Elaphe quatuorlineata
(Lacepede, 1789) Sarı Yılan nt II - Literatür -
-
Lokalite
Elaphe hohenackeri
(Strauch,1873) Kafkas Yılanı - - - Literatür Akşehir
Elaphe situla
(Linnaeus,1758)
Ev Yılanı DD II - Literatür -
Habitat
Bitkili kayalık
ve taşlık
alanlarda
Orman içi sık
bitkili taşlık
alanlarda ve
dere kenarları
ile tarla-bahçe
aralarında
yaşar
Az bitkili taşlık
alanlar, step
alanları
Kurak kumlu
ve taşlı
alanlarda yaşar
Genellikle çalılık,
taşlık kuru
bölgelerde
Taşlık dere
kenarları,yamaç
ve
tarlalarda,
bataklık
alanalarda
yaşar
Az bitkili taşlık
bölgelerde
yaşar
Seyrek ve
küçük boylu
bitkilerin
bulunduğu
taşlık step ve
yarı çöl
ortamlarında
yaşar
Az bitki örtüsü
olan taşlık
arazide
Seyrek
ormanlık,
çalılık ve taşlık
alanlarda
Açık arazi veya
ormanlık
alanlarla, tarla
ve bahçelerde
yaşar
Taşlık, çalılık
bölgelerde,
bahçe, tarla,
evlerde yaşar
189

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Malpolon
monspessulanus
(Herman,1804)
Çukurbaşlı
Yılan
Red-
List
Kayıt
Şekli
nt III - Literatur -
Natrix natrix
(Linnaeus, 1758) Yarısucul Yılan nt - - LĐteratür -
Natrix tessellata
(Laurenti, 1768) Su yılanı nt II - Literatür -
Familia: Typhlopidae
Typlops vermicularis
Merrem, 1820 Kör Yılan nt - - Literatür -
Familia : Viperidae
Vipera xanthina
(Gray,1849)
Vipera ammodytes
(Linnaeus, 1758)
Şeritli engerek nt II - Literatür -
Boynuzlu
Engerek
nt II - Literatür
-
Lokalite
Habitat
Az bitkili taşlı
ve kuru
alanlarda yaşar.
Suya yakın
çayır ve taşlık
alanlarda
Suda veya su
kenarlarında
rastlanır
Nemli Toprak
ve taş
altlarında
Taşlık
alanlarda
orman içi ve
harabelerde
Kısa boylu
bitkili kuru ve
taşlık alanlarda
yaşar
Classis (Sınıf): Aves (Kuşlar)
Kuşlara su kenarları, sık veya seyrek ağaçlık alanlar, çalılıklar, orman sınırı dışındaki
açık alanlar, bahçe ve tarla gibi her çeşit habitatta rastlamak mümkündür. Kuşların tümü
ovipar (=Yumurta ile çoğalan omurgalılar) olduğundan habitatlarındaki ağaçların üzerine
veya topraktaki oyuklara yuva yaparak yumurtalarını buraya bırakırlar. Đlkbahar ve sonbahar
başlarında Türkiye kuş göçlerinin yolu üzerinde olduğundan bu mevsimlerde habitatlardaki
kuşların tür sayısı artar. Göçmen kuşların bir kısmı bölgede kaldığından yaz mevsimindeki tür
sayısı da kışa nazaran daha fazladır.
Kuşların bir kısmı tohum, meyve gibi bitkisel besinlerle beslenir. Ancak büyük kısmı
böcek ve böcek larvaları, kemirici, balık ve sürüngen gibi canlıları besin olarak aldığından
birçok hayvan populasyonunu baskı altında tutarak doğal dengenin devamlılığının
korunmasında büyük bir rol oynarlar.
Isparta Đli’nin kuş türlerine yönelik Tabur ve Ayvaz (2005-Beyşehir)’ın çalışması
dışında kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Bu nedenle kuş türlerinin tespitinde öncelikle
literatür bulguları ele alınmış ve bir tablo halinde verilmiştir. Verilen tablonun
oluşturulmasında kullanılan literatür konunun sonunda yer almaktadır.
Tablo F.4. Kuş Türlerine Đlişkin Literatür Bulguları
Podicepididae
Podiceps cristatus Bahri 1
Podiceps grisegna Kızılboyun batağan 1
Tachybaptus ruficollis Küçük batağan 1
Pelecanidae
Pelecanus crispus Tepeli pelikan 1
Phalacrocoracidae
Phalacrocorax carbo Karabatak 1
Phalacrocorax pygmeus Küçük karabatak 1
Ardeidae
190

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Ardeola ralloides Alacabalıkçıl 1
Nycticorax nycticorax Gece balıkçılı 1
Egretta alba Akbalıkçıl 1
Ardea purpurea Erguvani balıkçıl 1 - 6
Egretta garzetta Küçük akbalıkçıl 1 - 3
Ardea cinerea Gribalıkçıl 1 - 3
Ciconiidae
Ciconia ciconia Leylek 1 - 3 – 15 - 7
Ciconia nigra Karaleylek 11
Anatidae
Cygnus olor Kuğu 1
Anser Bozkaz 1
Anser albifrons Sakarca 1
Tadorna ferruginae Angıt 1
Anas platyrhyncos Yeşilbaş 1
Anas strepera Bozördek 1
Anas penelope Fiyu 1
Anas crecca Çamurcun 1
Anas querquedula Çıkrıkçın 1
Anas acuta Kılkuyruk 1
Anas clypeata Kaşıkgaga 1
Netta rufina Macar ördeği 1
Aythya ferina Elmabaş 1
Accipitridae
Haliaeetus albicilla Akkuyruklu kartal 20
Gypaetus barbatus Sakallı akbaba 1
Circus aeruginosus Saz delicesi 11
Circus cyaneus Gökçe delice 3-5-8
Circus machrourus Bozkır delicesi 11
Accipiter gentilis Çakırkuşu 2
Accipiter nisus Yoz Atmaca 2-3–5-4
Accipiter brevipes Yaz atmacası 6
Buteo buteo Şahin 2-3-5-6-7
Buteo rufinus Kızıl şahin 2 - 1 - 3 – 5 - 4 - 10 - 6 – 7-
8-16-12-18
Aquila chrysaetos Kaya kartalı 1
Hieraeetus pennatus Küçük kartal 3
Hieraetus fasciatus Tavşancıl 11
Falconidae
Falco tinnunculus Kerkenez 1-3-5-4-6-12
Falco vespertinus Aladoğan 7
Falco columbarius Bozdoğan 2-4
Falco peregrinus Gökdoğan 9
Phasianidae
Alectoris chukar Kınalı keklik 1-8
Coturnix coturnix Bıldırcın 2-8
Rallidae
Rallus aquaticus Su kılavuzu 20
Fulica atra Sakarmeke 1-3
Burhinidae
Burhinus oedicnemus Kocagöz 1
Glareolidae
Glareola pratincola Bataklık kırlangıçı 1
191

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Charadriidae
Vanellus vanellus Kızkuşu 1
Hoplopterus spinosus Mahmuzlu kızkuşu 1
Scolopacidae
Gallinago gallinago Su çulluğu 1
Scolopax rusticola Çulluk 3-6
Laridae
Larus melanocephalus Akdeniz martısı 1
Sterna hirundo Sumru 1
Columbidae
Columba livia Kaya güvercini 1-5-6-14-8-12
Columba oenas Gökçe güvercin 2
Columba palumbus Tahtalı 2-1
Streptopelia decaocta Kumru 1-3-6-7-14-8-12-19
Streptopelia turtur Üveyik 2-1-3
Strigidae
Athena noctua Kukumav 2-1-6-7-15-8-17
Otus scops Đshak kuşu 2
Asio otus Kulaklı ormanbaykuşu 2
Apodidae
Apus apus Ebabil 1-5-4-10-6-12
Apus melba Dağ sağanı 1
Alcedinidae
Alcedo atthis Yalıçapkını 3
Meropiidae
Merops superciliosus Yeşil arıkuşu 5
Merops apiaster Arıkuşu 2-1-3-5-4-6-7-14-12-19
Coraciidae
Coracias garrulus Gökkuzgun 2-3
Upupadae
Upupa epops Đbibik 2-1-3-5-6-7-5-8-18
Picidae
Picus viridis Yeşil ağaçkakan 2-5
Dendrocopus major Orman ağaçkakanı 2-1
Dendrocopus syriacus Alaca ağaçkakan 2-1-6-14-9
Dendrocopus medius Ortanca ağaçkakan 2
Dendrocopus minor Küçük ağaçkakan 2
Alaudidae
Melanocorypha calandra Tepeli toygar 1-7
Melanocorypha bimaculata Küçükboğmaklı Toygar 1
Calandrella brachydachtyla Bozkır toygarı 8
Galerida cristata Tepeli toygar 3-14-17
Lullula arborea Orman toygarı 1-9
Alauda arvensis Tarla kuşu 10-6-7
Hirundinidae
Riparia riparia Kum kırlangıcı 1-4
Pityonoprogne rupestris Kaya kırlangıcı 1-12
Hirundo daurica Kızıl kırlangıç 1
Hirundo rustica Kır kırlangıcı 3-5-4-12
Delichon urbica Ev kırlangıcı 5-4-6-7-8
Motacillidae
Anthus trivalis Ağaç incirkuşu 2-1
Anthus campestris Kır incirkuşu 1
192

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Motacilla flava Sarı kuyruksallayan 2-1-4
Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı 2-1-3-4
Motacilla alba Ak kuyruksallayan 2-1-3-4-13-8
Pyconotidae
Pycnonotus xanthopygos Arap bülbülü 5
Purinellidae
Cinclus cinclus Derekuşu 4
Troglodytes troglodytes Çitkuşu 2-6
Turdidae
Luscinia megarhyncos Bülbül 2
Irania gutturalis Taşbülbülü 8
Erithacus rubecula Kızılgerdan 2-3-5-4-6-9-8-12
Phoenicurus ochruros Kara kızılkuyruk 6-7
Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk 2-5-4-6
Saxicola torquata Taşkuşu 5-12
Saxicola torquata armenica Taşkuşu 3
Saxicola rubetra Çayır taşkuşu 8
Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan 3-7-17-12
Oenanthe pleschanka Alaca kuyrukkakan 3
Oenanthe hispanica Karakulaklı Kuyruk 4-12
Oenanthe isabellina Boz kuyrukkakan 12
Turdus torquatus Boğmaklı ardıç 2-1
Turdus merula Karatavuk 2-1-3-5-4-10-6-14-9-8-17-12
Turdus pilaris Tarla ardıcı 2
Turdus philomelos Öter ardıç 1-5-6-9-8
Turdus iliacus Kızılardıç 2-1
Turdus viscivorus Ökse ardıcı 2-5-6
Sylvidae
Acrocephalus
Kındıra kamışçını 3
schoenobaenus
Hippolais pallida Ak mukallit 2-4
Hippolais olivetorum Zeytin mukalliti 4
Sylvia rupelli Karaboğazlı ötleğen 11
Sylvia hortensis Akgözlü ötleğen 5-12
Sylvia atricapilla Karabaşlı ötleğen 11
Phylloscopus bonelli Boz söğütbülbülü 2
Phylloscopus collybita Çıvgın 2-4-5-3-6-7-14
Regulus regulus çalıkuşu 2-6
Muscicapidae
Muscicapa striata Benekli sinekkapan 3-5-4-2
Ficedula parva Küçük sinekkapan 4
Ficedula hypoleuca Kara sinekkapan 3-4
Aegithalidae
Aegithalos caudatus Uzunkuy. baştankara 3-4
Aegithalos caudatus temp. Uzunkuy. baştankara 2
Paridae
Parus lugubris Ak yanaklı baştankara 2-3-5-10-6-7-12
Parus lugubris anatoliae Ak yanaklı baştankara 2-3
Parus ater Çam baştankarası 2-1-3-5-4-17-12
Parus caeruleus Mavi baştankara 2-3-5-4-5-9-12
Parus major Büyük baştankara 2-1-3-5-4-10-6-7-9-8-12
Sittidae
Sitta krueperi Küçük sıvacıkuşu 2-3-5-4
193

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sitta europea Sıvacıkuşu 2-3-5-10-7-12
Sitta neumayer Kaya sıvacıkuşu 2-3-5-4-10
Tichodromadidae
Tichodroma muraria Duvar tırmaşıkkuşu 4
Certhiidae
Certhia familliaris Orman tırmaşıkkuşu 2
Certhia brachydactyla Bahçe tırmaşıkkuşu 2
Laniidae
Lanius collurio Kızılsırtlı örümcekkuşu 2-7-12
Lanius minor Karaalınlı örümcekkuşu 12
Lanius senator Kızılbaşlı örümcekkuşu 8
Lanius nubicus Maskeli örümcekkuşu 3-4-12
Corvidae
Garrulus glandarius Alakarga 2-1-3-5-4-6-14-12
Pica pica Saksağan 6-7-14-8-17-12-18
Corvus frigulegus Ekin kargası 7
Corvus corone Leş kargası 3-5-4-10-6-7-14-9-12
Corvus corax Kuzgun 2-5-9-12
Oriolidae
Oriolus oriolus Sarı asma 6-12
Sturnidae
Sturnus vulgaris Sığırcık 2-1-5-6-9-8
Passeridae
Montfringilla nivalis Kar serçesi 5
Petronia petronia Kaya serçesi 2
Passer hispaniolensis Söğüt serçesi 1-3-6
Passer domesticus Serçe 3-5-4-6-7-14-9-8-17-12-2
Passer montanus Ağaç serçesi 1-5
Fringillidae
Fringilla coelebs Đspinoz 2-1-3-5-4-10-6-7-14-9-8-17-
12-8
Fringilla montifringilla Dağ ispinozu 5-3-9-12-17
Serinus pusillus Kara iskete 8
Serinus serinus Küçük iskete 2-3-5-6-9-8
Carduelis chloris Florya 2-1-3-5-4-10-6-7
Carduelis carduelis Saka 13-14-9-8-12
Carduelis spinus Karabaşlı iskete 3-4-6
Carduelis cannabina Ketenkuşu 5-6-14-8-17-12
Carduelis flavirostris Sarıgagalı ketenkuşu 5
Coccothraustes
Kocabaş 5
coccothraustes
Emberizidae
Emberiza citrinella Sarı kirazkuşu 10-6
Emberiza cia Kaya kirazkuşu 2-5-10-6-9-12
Emberiza melanocephala Karabaşlı kirazkuşu 7-12
Emberiza caesia Kızıl kirazkuşu 11
Çalışma Alanları:
Kızıldağ Milli Parkı: 1 Aşağıtırtar: 11
Kasnak Meşesi Koruma Alanı: 2 Dere: 12
Kovada Milli Parkı: 3 Barla: 13
194

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Yazılı Kanyon Milli Parkı: 4 Gönen: 14
Gölcük Milli Parkı: 5 Eğirdir: 15
Atabey: 6 Darıören: 16
Bayat: 7 Davraz: 17
Çünür: 8 Karatepe: 18
Ayazmana: 9 Kayı: 19
Aksu: 10 Akkeçili: 20
Gündoğdu 2002’de yapmış olduğu çalışmasında Isparta Đli bazı korunan alanlarında
orman kuşları ile ilgili yaptığı gözlemlere ait verileri aşağıdaki tablo ile sınıflandırmıştır.
Tablo F.5. Isparta Đli Korunan Alanlardaki Orman Kuşları
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
CICONIIFORMES
Ardeidae
Kovada Gölü M.P. 24 Ocak 2001
Egretta garzetta (LINNE)
1
Küçük akbalıkçıl
2
Ardea cinerea LINNE
Gribalıkçıl
Kovada Gölü M.P. 24 Ocak 2001
Ciconiidae
3
Ciconia ciconia (LINNE) Kovada Gölü M.P. 28 Nisan 2000
Leylek
4
5
6
7
8
9
10
11
12
FALCONIFORMES
Accipitridae
Circus cyaneus (LINNE)
Gökçe delice
Accipiter gentilis (LINNE)
Çakırkuşu
Accipiter nisus (LINNE)
Yoz Atmaca
Buteo buteo (LINNE)
Şahin
Buteo rufinus (CRETZSCHMAR)
Kızıl Şahin
Hieraeetus pennatus (GMELIN)
Küçükkartal
Falconidae
Falco tinnunculus LINNE
Kerkenez
Falco columbarius LINNE
Bozdoğan
GRUIFORMES
Rallidae
Fulica atra (LINNE)
Sakarmeke
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
12 Eylül 2000
01 Temmuz 2000
Kasnak Meşesi T.K.A. 20 Ekim 1999
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Gölcük T.P.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
01 Temmuz 2000
30 Haziran 2000
25 Kasım 2000
14 Mart 2001
06 Ocak 2001
29 Nisan 2000
24 Ocak 2001
21 Temmuz 1999
14 Mart 2001
16 Nisan 2001
01 Temmuz 2000
23 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 20 Ocak 2001
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
26 Şubat 2000
30 Haziran 2000
01 Temmuz 2000
Yazılı Kanyon T.P. 16 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 25 Kasım 2000
195

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
CHARADRIIFORMES
Scolopacidae
13
Scolopax rusticola LINNE
Çulluk
Kovada Gölü M.P. 24 Ocak 2001
COLUMBIFORMES
Columbidae
Gölcük T.P. 02 Temmuz 1999
Columba livia GMELIN
14
12 Eylül 2000
Kaya güvercini
Streptopelia decaocta
15 (FRIVALDISKY)
Kovada Gölü M.P. 01 Temmuz 2000
Kumru
16
Streptopelia turtur (LINNE)
15 Temmuz 1999
Kovada Gölü M.P.
Üveyik
28 Nisan 2000
APODIFORMES
Apodidae
17
18
19
20
21
22
23
24
Apus apus (LINNE)
Ebabil
CORACIIFORMES
Alcedinidae
Alcedo atthis LINNE
Yalıçapkını
Meropiidae
Merops superciliosus (PALLAS)
Yeşilarıkuşu
Merops apiaster LINNE
Arıkuşu
Coraciidae
Coracias garrulus LINNE
Gökkuzgun
Upupadae
Upupa epops (LINNE)
Đbibik
PICIFORMES
Picidae
Picus viridis LINNE
Yeşil ağaçkakan
Dendrocopus sp.
Ağaçkakan
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
29 Nisan 2000
16 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 25 Kasım 2000
Gölcük T.P. 12 Eylül 2000
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
12 Eylül 2000
15 Eylül 2000
23 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 23 Nisan 2001
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
25 Haziran 1999
12 Eylül 2000
01 Temmuz 2000
20 Ekim 1999
12 Eylül 2000
01 Şubat 2000
06 Şubat 2000
05 Mart 2000
08 Mart 2000
20 Eylül 2000
20 Ocak 2001
30 Haziran 2000
25 Kasım 2000
24 Ocak 2001
01 Temmuz 2000
11 Ocak 2001
196

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
Dendrocopus syriacus
05 Mart 2000
25 (HEMP.&EHR.)
Alaca ağaçkakan
Kasnak Meşesi T.K.A. 10 Mart 2000
13 Mayıs 2000
PASSERIFORMES
Alaudae
26
Galerida cristata (LINNE) Kovada Gölü M.P. 23 Nisan 2001
Tepeli toygar
27
Hirundinidae
Riparia riparia (LINNE)
Kum kırlangıcı
Yazılı Kanyon T.P. 16 Nisan 2001
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
Hirundo rustica LINNE
Kır kırlangıcı
Delichon urbica (LINNE)
Ev kırlangıcı
Motacillidae
Motacilla flava LINNE
Sarı kuyruksallayan
Motacilla cinerea TUNSTALL
Dağ Kuyruksallayanı
Motacilla alba LINNE
Ak kuyruksallayan
Pyconotidae
Pycnonotus xanthopygos
(HEMP.&EHR.)
bülbülü
Purinellidae
Cinclus cinclus (LINNE)
Dere kuşu
Arap
Troglodytes troglodytes (LINNE)
Çitkuşu
Turdidae
Erithacus rubecula (LINNE)
Kızılgerdan
Phoenicurus phoenicurus
(LINNE)
Kızılkuyruk
Saxicola torquata (LINNE)
Taşkuşu
Saxicola torquata armenica
Taşkuşu
Oenanthe oenanthe (LINNE)
Kuyrukkakan
Oenanthe pleschanka
(LEPECHIN)
Alacakuyrukkakan
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
30 Haziran 2000
12 Eylül 2000
01 Temmuz 2000
15 Eylül 2000
12 Eylül 2000
Yazılı Kanyon T.P. 15 Eylül 2000
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
10 Şubat 2001
25 Kasım 2000
10 Şubat 2001
25 Kasım 2000
23 Nisan 2001
15 Eylül 2000
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Yazılı Kanyon T.P. 16 Nisan 2001
25 Kasım 2000
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
31 Ekim 1999
28 Ocak 2000
20 Ocak 2001
25 Kasım 2000
24 Ocak 2001
06 Ocak 2001
25 Kasım 2000
15 Eylül 2000
25 Kasım 2000
12 Eylül 2000
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Kovada Gölü M.P. 23 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 23 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 23 Nisan 2001
197

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
42
Oenanthe hispanica (LINNE)
Karakulaklı Kuyrukkakan
Yazılı Kanyon T.P. 16 Nisan 2001
43
Turdus torquatus LINNE
Boğmaklı ardıç
Kasnak Meşesi T.K.A. 31 Ekim 1999
Gölcük T.P.
22 Temmuz 1999
12 Eylül 2000
11 Ocak 2001
16 Ocak 2001
14 Mart 2000
Turdus merula LINNE
Kasnak Meşesi T.K.A. 21 Ocak 2000
23 Ocak 2000
28 Ocak 2000
01 Şubat 2000
26 Şubat 2000
44
12 Mart 2000
29 Nisan 2000
13 Mayıs 2000
20 Eylül 2000
20 Ocak 2001
Karatavuk
01 Temmuz 2000
25 Kasım 2000
Kovada Gölü M.P. 24 Ocak 2001
10 Şubat 2001
11 Kasım 2000
30 Haziran 2000
Yazılı Kanyon T.P. 25 Kasım 2000
45
Turdus sp.
Ardıçkuşu
Kovada Gölü M.P. 24 Ocak 2001
46
Turdus philomelos
14 Mart 2001
CHR.L.BREHM
Gölcük T.P.
06 Ocak 2001
Öter ardıç
Kasnak Meşesi T.K.A.
31 Ekim 1999
24 Aralık 1999
Turdus viscivorus LINNE
09 Mart 2000
47
20 Eylül 2000
Ökse ardıcı
20 Ocak 2001
Gölcük T.P.
14 Mart 2001
06 Ocak 2001
Sylvidae
Acrocephalus schoenobaenus
48 (LINNE) Kındıra Kovada Gölü M.P. 11 Kasım 2000
kamışçını
49
50
51
52
Hippolais pallida (HEMP.&EHR.)
Ak mukallit
Hippolais olivetorum
(STRICKLAND)
Zeytin mukalliti
Sylvia hortensis GMELIN)
Akgözlü ötleğen
Phylloscopus sp.
Söğütbülbülü
Kasnak Meşesi T.K.A.
Yazılı Kanyon T.P.
198
20 Ekim 2000
15 Eylül 2000
Yazılı Kanyon T.P. 15 Eylül 2000
Gölcük T.P. 12 Eylül 2000
Kovada Gölü M.P.
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
Kasnak Meşesi T.K.A.
Phylloscopus collybita
(VIEILLOT)
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
Çıvgın
Muscicapidae
Muscicapa striata (PALLAS)
Benekli sinekkapan
Ficedula parva (BECHSTEIN)
Küçük sinekkapan
Ficedula hypoleuca (PALLAS)
Karasinekkapan
Aegithalidae
Aegithalos caudatus (LINNE)
Uzunkuyruklu baştankara
Aegithalos caudatus temphronotus
GÜNTHER
Uzunkuyruklu baştankara
Paridae
Parus sp.
Baştankara
Parus lugubris TEMMINCK
Ak yanaklı baştankara
Parus lugubris anatoliae
HARTERT
Akyanaklı baştankara
Parus ater LINNE
Çam baştankarası
Parus caeruleus LINNE
Mavi baştankara
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
199
05 Mart 2000
28 Nisan 2000
20 Eylül 2000
15 Eylül 2000
12 Eylül 2000
01 Temmuz 2000
10 Şubat 2001
15 Eylül 2000
12 Eylül 2000
20 Eylül 2000
Yazılı Kanyon T.P. 25 Kasım 2000
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
23 Nisan 2001
16 Nisan 2001
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001
30 Haziran 2000
Kasnak Meşesi T.K.A. 20 Ocak 2001
Gölcük T.P. 06 Ocak 2001
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
04 Şubat 2000
25 Şubat 2000
26 Şubat 2000
29 Nisan 2000
25 Kasım 2000
20 Ocak 2001
24 Ocak 2001
20 Ekim 1999
12 Eylül 2000
11 Ocak 2001
14 Mart 2001
12 Mart 2000
20 Ocak 2001
01 Temmuz 2000
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001
30 Haziran 2000
15 Eylül 2000
31 Ekim 1999
14 Mart 2001
29 Nisan 2000
20 Eylül 2000
20 Ocak 2001
25 Kasım 2000
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001
30 Haziran 2000

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
Parus major LINNE
64
Büyük baştankara
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
17 Eylül 1999
12 Eylül 2000
11 Ocak 2001
14 Mart 2001
07 Aralık 1999
17 Aralık 1999
19 Aralık 1999
24 Aralık 1999
21 Ocak 2000
20 Eylül 2000
20 Ocak 2001
01 Temmuz 2000
10 Şubat 2001
23 Nisan 2001
24 Ocak 2001
30 Haziran 2000
15 Eylül 2000
25 Kasım 2000
16 Nisan 2001
Sittidae
Sitta krueperi PELZELN
65
66
67
68
69
70
71
72
Küçük sıvacıkuşu
Sitta europea LINNE
Sıvacıkuşu
Sitta neumayer MICHAHELLIS
Kaya sıvacıkuşu
Tichodromadidae
Tichodroma muraria (LINNE)
Duvar tırmaşıkkuşu
Certhiidae
Certhia sp.
Tırmaşık
Certhia familliaris LINNE
Orman tırmaşıkkuşu
Certhia brachydactyla
CHR.L.BREHM Bahçe
tırmaşıkkuşu
Laniidae
Lanius nubicus LICHTENSTEIN
Maskeli örümcekkuşu
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Yazılı Kanyon T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
11 Ocak 2001
10 Şubat 2001
20 Ocak 2001
15 Eylül 2000
05 Şubat 2000
06 Şubat 2000
26 Şubat 2000
07 Mayıs 2000
13 Mayıs 2000
20 Eylül 2000
01 Temmuz 2000
10 Şubat 2001
14 Mart 2001
12 Eylül 2000
20 Ocak 2001
14 Mart 2001
25 Kasım 2000
Yazılı Kanyon T.P. 25 Kasım 2000
Kasnak Meşesi T.K.A. 31 Ekim 1999
Kasnak Meşesi T.K.A. 31 Ekim 1999
Kasnak Meşesi T.K.A. 20 Ocak 2001
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
30 Haziran 2000
01 Temmuz 2000
200

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
Corvidae
Garrulus glandarius (LINNE)
73
Alakarga
Gölcük T.P.
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Yazılı Kanyon T.P.
13 Eylül 1999
12 Eylül 2000
14 Mart 2001
17 Aralık 1999
24 Aralık 1999
26 Şubat 2000
05 Mart 2000
09 Mart 2000
29 Nisan 2000
07 Mayıs 2000
13 Mayıs 2000
20 Eylül 2000
25 Kasım 2000
01 Temmuz 2000
20 Ocak 2001
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001
30 Haziran 2000
74
75
76
77
78
79
Corvus corone LINNE
Leş kargası
Corvus corax LINNE
Kuzgun
Sturnidae
Sturnus vulgaris LINNE
Sığırcık
Passeridae
Passer domesticus (LINNE)
Serçe
Passer hispaniolensis
(TEMMINCK)
Söğüt serçesi
Passer montanus (LINNE)
Ağaç serçesi
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
01 Temmuz 2000
25 Kasım 2000
24 Ocak 2001
06 Ocak 2001
30 Haziran 2000
15 Eylül 2000
25 Kasım 2000
16 Nisan 2001
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Gölcük T.P. 02 Temmuz 1999
14 Mart 2001
Kasnak Meşesi T.K.A.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Yazılı Kanyon T.P.
25 Şubat 2000
13 Mayıs 2000
05 Mart 2000
08 Mart 2000
10 Mart 2000
12 Mart 2000
28 Nisan 2000
07 Mayıs 2000
20 Ocak 2001
01 Temmuz 2000
10 Şubat 2001
24 Ocak 2001
14 Mart 2001
30 Haziran 2000
16 Nisan 2001
Kovada Gölü M.P. 01 Temmuz 2000
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
201

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge 1’in devamı
No Tür Adı Gözlem Yeri Gözlem Tarihi
80
Montfringilla nivalis (LINNE)
Kar serçesi
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Gölcük T.P.
10 Aralık 1999
12 Eylül 2000
Fringillidae
Fringilla coelebs LINNE
Yazılı Kanyon T.P.
Kovada Gölü M.P.
11 Ocak 2001
14 Mart 2001
16 Nisan 2001
25 Kasım 2000
81
23 Nisan 2001
11-25 Kasım 2000
24 Ocak 2001
01 Temmuz 2000
Đspinoz
10 Şubat 2001
23 Nisan 2001
20 Ocak 2001
82
83
84
Serinus pusillus (PALLAS)
Kara iskete
Carduelis chloris (LINNE)
Florya
Carduelis carduelis (LINNE)
Kasnak Meşesi T.K.A.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
Gölcük T.P.
Kovada Gölü M.P.
11 Ocak 2001
06 Ocak 2001
24 Ocak 2001
11 Ocak 2001
14 Mart 2001
06 Ocak 2001
10 Şubat 2001
21 Temmuz 1999
14 Mart 2001
06 Ocak 2001
02 Eylül 1999
13 Eylül 1999
08 Aralık 1999
09 Aralık 1999
01 Şubat 2000
05 Mart 2000
09 Mart 2000
01 Temmuz 2000
24 Ocak 2001
25 Kasım 2000
25 Kasım 2000
24 Ocak 2001
25 Kasım 2000
Saka
Yazılı Kanyon T.P.
Carduelis spinus (LINNE) Kovada Gölü M.P.
85
Karabaşlı iskete
Yazılı Kanyon T.P.
86
Carduelis cannabina (LINNE)
Ketenkuşu
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
87
Carduelis flavirostris (LINNE)
Sarıgagalı ketenkuşu
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Coccothraustes coccothraustes
88 (LINNE)
Gölcük T.P. 14 Mart 2001
Kocabaş
Emberizidae
Gölcük T.P.
10 Mart 2000
89
Emberiza cia LINNE
14 Mart 2001
Kaya kirazkuşu
Kasnak
20 Eylül 2000
90 Cercomela melanura Kovada Gölü M.P. 10 Şubat 2001
202

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Classis (Sınıf): Mammalia (Memeliler)
Isparta ili sınırları içinde memelilere seyrek ve sık ağaçlık alanlarda, çalılıklarda, taban
florası zengin orman altında, orman içi su kenarlarındaki ağaçsılar, çalılıklar ve bunların
kökleri arasında, yine orman içi taşlık, büyük kayalık, mağara, oyuk ve çürümekte olan ağaç
veya döküntülerinin arasında, bataklık ve ağaç sınırının dışındaki açık alanlarda, kültür
alanlarına yakın yerlerde, yerleşim alanlarında rastlanabilir. Isparta ili oldukça zengin memeli
türlerine sahiptir. Ancak bunlardan bazı türler, geniş bir yaşama alanına sahip olmaları, ayrıca
göç etmeleri nedeniyle devamlı il sınırları içinde rastlamak mümkün olmayabilir.
Memelilerin bir kısmı böcek, solucan, topraktaki larva gibi canlılarla (Erinaceidae,
Soricidae), bir kısmı tohum, meyve, kök, yumru, yaprak ve bitki filizleri gibi bitkisel
besinlerle (Leporidae, Sciuridae, Cricitedae, Spalacidae, Gliridae, Muridae, Cervidae), bir
kısmı etle (Canidae, Mustelidae), bir kısmı ise her türlü besinle (Suidae, Ursidae) beslenirler.
Vivipar (=Doğurarak üreyenler omurgalılar) olan memeliler değişik zaman ve sayıda doğum
yaparlar.
Isparta ili sınırları içinde memeli türlerine yönelik spesifik kapsamlı çalışmalar
bulunmaktadır. Bu nedenle türlerin tespitinde öncelikle literatür bulguları ele alınmış ve bir
tablo halinde verilmiştir.
Tablo F.6. Memeli Türlerine Đlişkin Literatür Bulguları
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Classis:
Mammalia
Familia:
Erinaceidae
Erinaceus concolar
Martin, 1838
Familia :
Soricidae
Crocidura
suaveolens
(Pallas,1811)
Crocidura
leucodon
(Hermann,1780)
Familia :
Rhinolophidae
Rhinolophus
ferrumequinum
(Schreber,1774)
Rhinolophus
hipposideros
(Bechstein,1800)
Memeli
Hayvanlar
Kirpiler
Kirpi
Sivri
Burunlu
Fareler
Bataklık
Sivrifaresi
Đki Renkli
Sivrifare
Nalburunlu
Yarasalar
Büyük
Nalburunlu
Yarasa
Küçük
Nalburunlu
Yarasa
nt
nt
nt
LR/nt
-
III
III
III
II
II
Red-
List
-
-
-
-
-
Kayıt
Şekli
Lokalite
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Habitat
Seyrek ağaçlık veya
açık alanlarda veya
yerleşim yerleri civarı,
bağ bahçe ve
gübreliklerde, nemli
yerlerde rastlanır
Orman içi dere
kenarlarında, nemli
çayırlık alanlarda
rastlanır
Orman kenarlarındaki
çalılık alanlarda
yuvalanır
Ağaçlık alanlarda,
nemli harabe,
bodrum,çatı aralarında
yaşar
Yazın tavanarası ve
kısmen ağaçlandırılmış
alanlarla, kışın
nemli mağara,bod-rum,
harabeleri tercih eder
203

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Rhinolophus
euryale
Blassius,1853
Rhinolophus
mehely Matschie,
1901
Familia:
Vespertilionidae
Pipistrellus
pipistrellus
(Schreber,1774)
Myotis myotis
(Borkhausen,1797)
Myotis blythii
(Tomes, 1857)
Myotis capaccinii
(Bonaparte,1837)
Hypsugo savii
(Bonaparte,1837)
Plecotus auritus
(Linnaeus,1758)
Plecotus austriacus
(Fischer,1829)
Barbastella
barbastellus
(Schreber,1774)
Miniopterus
schreibersii
( Kuhl,1819)
Familia :
Leporidae
Lepus europeus
Pallas,1778
Familia : Sciuridae
Akdeniz
Nalburunlu
Yarasa
Küçük
Nalburunlu
Yarasa
Düzburunlu
Yarasalar
Cüce Yarasa
Fare Kulaklı
veya Cüce
Yarasa
Küçük Fare
Kulaklı
Yarasa
Uzunayaklı
Yarasa
-
Kahverengi
Uzun
Kulaklı
Yarasa
Gri Uzun
Kulaklı
Yarasa
Basık
Burunlu
Yarasa
Uzun
Kanatlı
Yarasa
Tavşanlar
Yabani Tarla
Tavşan
Sincaplar
VU
VU
V
LR/nt
II
II
II-III
II
Red-
List
A2
A2
-
-
Kayıt
Şekli
Lokalite
Literatür -
Literatür -
Literatür -
LĐteratür -
V II - Literatür -
VU
-
V/R
V
VU
nt
-
II
II
III
II
II
II
III
A2c
-
-
A2
-
-
-
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Habitat
Büyük koloniler
halinde yazın
tavanarası ve kısmen
ağaçlık alanlarla, kışın
nemli mağara,bod-rum
ve harabeleri tercih
eder
Ağaçlık alanlarda,
nemli harabe,
bodrum,çatı aralarında
yaşar
Ağaçlık bölgelerde
ağaç kovukları mağara
ve bodrumlarda
bulunur
Daha çok açık alanları
ve yerleşim alanlarını
tercih eder. Yazın
çatılarda kışın mağara
ve bodrumlarda yaşar
Mağara ve harabelerde
yaşar
Ekseriya su
yakınındaki çalılık
alanlarda, kışın
mağara, galeri ve
bodrumlarda yaşar
Ormanlarda ve
yerleşim yerlerine
yakın yerlerde yaşarlar
Çeşitli ormanlarda su
kenarlarına yakın
yerlerde bulunur
Açık kültür
alanalarında, yerleşim
alanlarında, yazları
küçük gruplar halinde
binalarda yaşar
Ormanlık ve dağlık
alanlarda, yazın ağaç
oyuklarında
Açık alanlarda, yazın
mağaraları da tercih
eder
Otluk, Ormanlık ve
çalılık açık alanlarda,
kültür alanlarında
bulunur
204

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Sciurus anomalus
Güldenstaedt ,1785
Spermophilus
xanhoprymnus
(Bennett, 1835)
Familia :
Cricetidae
Cricetulus
migratorius
(Pallas,1773)
Mesocricetus
brandti (Nehring,
1898)
Familia :
Arvicolidae
Arvicola terrestris
(Linnaeus,1758)
Familia :
Spalacidae
Spalax leucodon
cilicicus
Mehely,1909
Familia : Gliridae
Dryomys nitedula
(Pallas, 1779)
Familia :
Dipodidae
Allactaga williamsi
laticeps Nehring,
1903
Familia : Muridae
Apodemus
mystacinus
(Danford and
Alston,1877)
Apodemus
sylvaticus
(Linnaeus,1758)
Apodemus iconicus
Heptner,1948
Microtus nivalis
(Martins,1842)
Kafkas
Sincabı
Gelengi
Veyatarla
Sincabı
Hamsterler
Cüce
Avurtlak
Koca
Avurtlak
Su Sıçanları
Su Sıçanı
Körfareler-
Kösnüler
Körfare-
Kösnü-
Körsıçan
Kış Uyurları
Kayalık
Uyuru
Sıçrayan
Fareler
Arap
Tavşanı
Hakiki Fare
Ve Sıçanlar
Kayalık
Faresi
Orman
Faresi
Orman
Faresi
Kar Faresi
Red-
List
Kayıt
Şekli
Lokalite
LR/nt II - Literatür -
nt - - Literatür -
LR/nt
nt
nt
nt/I
LR/nt
-
-
-
-
III
-
-
-
-
-
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür
Pazarköy-
(Isparta)
Eğirdir
nt - - Literatür Keçiborlu
nt
nt
nt
nt
-
-
-
III
-
-
-
-
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Habitat
Ormanlık alanlarda
yaşar
Bozkır –step alanları,
az otlu alanlar, tarla
kenarları
Step alanlarında, orman
açıklıklarında ve
kenarındaki otlu
alanlarda, tarla
kenarlarında yaşar
Step alanlarında,
seyrek otlu alanlarda,
tarla kenarlarında yaşar
Sık otlu ve kamışlı
durgun akan su
kenarlarında
Su basmayan step,
mera, tarım alanları
,orman açıklıkları ve
bahçelerde toprak
altında yuvalanır
Bitki örtüsü
bakımından fakir
kayalık alanlar
Step ve yarı çölleşmiş
taşsız alanlarda
Orman içi kayalık
alanlarda, kayalık
yerlerde, otlu ve
çalılıklı kayalıklarda
yuvalanır
Ormanlık alanlarda,
koruluklarda, orman
içi ve dere
kenarlarındaki
çalılıkların altında
yuvalanır
Seyrek çalılıklı kayalık
alanlarda
205

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Microtus guenhteri
(Danford and
Alston,1880)
Microtus
rosiaemeridionalis
Ognev,1924
Mus macedonicus
Petrov and Ruzıc,
1982
Rattus rattus
(Linnaeus,1758)
Rattus norvegicus
(Berkenhout,1769)
Meriones tristrami
lycaon
Thomas,1919
Familia : Canidae
Canis lupus
Linnaeus, 1758
Canis aurens
Linnaeus, 1758
Vulpes vulpes
Linnaeus,1758
Familia :
Mustelidae
Mustela nivalis
Linnaeus,1766
Mustela ermenia
Linnaeus, 1758
Martes martes
(Linnaeus, 1758)
Akdeniz
Tarla Faresi
Güney Tarla
Faresi
Ev Faresi
Ev Sıçanı
Göçmen
Sıçan
LR/nt
-
Red-
List
-
Kayıt
Şekli
Lokalite
Literatür -
- - - Literatür -
nt
nt
nt
-
-
-
-
-
-
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Çöl Sıçanı nt - - Literatür -
Köpekgiller
Kurt
Çakal
Kızıl Tilki
Sansarlar
Gelincik
Kakım-Ars
Ağaç
Sansarı
R(V)
nt
nt
nt
nt
nt
II
-
-
III
III
III
-
-
-
-
-
-
Literatür -
Literatür
Küre
Dağları
Milli Parkı
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Habitat
Seyrek kısa otlu
nispeten nemli
alanlarda ve tarla
kenarlarında
Seyrek kısa otlu çalılık
içeren alanlarda
Evlerdeki bodrum,
kiler gibi yerlerde,
tabiatta dere
kenarlarına yakın sık
bitkili ve kayalık
alanlarında yuvalanır
Evlerde çatılarda ve
kilerlerde, tabiatta su
kenarlarındaki sık
ağaçlık alanlarda
yuvalanır
Evlerde bodrum katları,
ağırlar ve
kanalizasyonlarda,
tabiatta pis su
akıntılarının
yakınındaki sık çalılık
alanlarda yuvalanır
1200 metreye kadar
Step ve tarla
kenarlarında yaşar
Ormanlık alanlar ve
orman sınırı üzerindeki
kayalık ve step alanları
Baltalık orman, maki
ve fundalıklarda,
meşeliklerde yaşar
Ağaçlık alanlarda,
çalılıklar arasında, tarla
ve yakınlardaki toprak
içi yuvalarda bulunur
Her türlü kovuk, delik,
açıklık, ağaç atıklarının
yığıldığı yerler,
kemiricilerin açtıkları
galeriler, tarım arazileri
, binalardaki delik ve
geniş çatlaklarda
yuvalanır
Ormanalarda, bozuk
orman ve ağaçlı kırsal
alanlarda yaşar
Ağaç kovuklarında,
sincap yuvalarında,
ağaç kökleri arasında,
taş kovuklarında
yuvalanır
206

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Latince Adı Türkçe Adı IUCN Bern
Martes foina
(Erxleben, 1777)
Vormela peregusna
(Güldenstaedt
,1770)
Meles meles
(Linnaeus,1758)
Lutra lutra
(Linnaeus, 1758)
Familia : Felidae
Felis chaus
Güldenstaedt, 1776
Felis silvestis
Schreber,1777
Lynx lynx
Linnaeus,1758
Familia : Suidae
Sus scrofa
Linnaeus, 1758
Familia: Cervidae
Cervus elaphus
Linnaeus, 1758
Familia : Bovidae
Capra aegagrus
Exleben,1777
Kaya
Sansarı
Kokarca-
Alacasansar-
Yerköpeği
Porsuk
Su Samuru
Saz Kedisi
Yaban
Kedisi
Vaşak
Yaban
Domuzları
Yaban
Domuzu
Geyikler
nt
V
R
NT
E
III
III
II
-
II
Red-
List
-
-
-
-
-
Kayıt
Şekli
I II - Literatür
NT
nt
III
-
-
-
Lokalite
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Literatür -
Toroslar’ın
iç
Annadolu
yamaçların
daki
ormanlık
alanlar
Literatür -
Literatür -
Kızıl Geyik nt/R III - Literatür -
Dağ Keçisi VU II A2 Literatür
Seydişehir
– Hadim -
Ermenek
Habitat
Kayalık ve taşlık
alanlarda, orman
kenarlarındaki
kayalıklarda yuvalanır
Açık arazilerde,
fundalık ve kayalık
yerlerde, dikenli
çalılıkların çevresinde,
tarım alanlarında,
bahçe ve step
alanalarında yaşar
Orman içi kayalık veya
otlu açık alanlarda,
tarla ve çayırlıklara
yakın yarı step
alanlarında
Su kenarına yakın sık
ağaçlık ve kayalık
alanlarda
Su kenarlarındaki
çalılık veya sazlık
alanlarda yaşar
Karışık veya nadiren
ibreli ormanlarda,
çalılık içeren kırlarda
veya kamışlıklarda
yaşar.
Yapraklı ve karışık
ormanların kayalık
alanlarında yaşar
Her tip ormanda,
sazlık, sık çalılıklar,
sazlı bataklıklar, göl ve
akarsu kenarlarındaki
çalılıklar arasında
rastlanır
Yapraklı karışık veya
iğne yapraklı
ormanlarda, ormaniçi
açıklıklarda otların bol
olduğu alanlarda yaşar
3000m.’ye kadar olan
ağaçlarla örtülü sarp
kayalıklarda veya
orman üstü otlu açık
alanlarda
Tablo F.7. Eğirdir Gölü Balık Türleri
207

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Türler ve Alttürler Yerel Adı Konumu
Cyprinidae
Cyprinus carpio L. Sazan Doğal
Carassius auratus Bloch Çim Sazanı, Takoz Aşılanmış
Vimba vimba L. Eğrez Doğal
Tinca tinca L. Kadife Aşılanmış
Pseudophoxinus egridirii Karaman Ot Balığı Doğal
Percidae
Sander lucioperca Berg Sudak, Dişli Aşılanmış
Gobiidae
Knipowitschia caucasica Berg Küçük Kaya Balığı Aşılanmış
Cyprinodontidae
Aphanius anatoliae anatoliae Leidenfrost Yosun Balığı, Dişli Sazancık Doğal
Poecilidae
Gambusia holbrooki Girard Sivrisinek Balığı Aşılanmış
Cobitidae
Orthrias angorae Steindachner Çöpçü Balığı Doğal
Cobitis siplicispinna Hanko Taşısıran Doğal
Doğal türler ve Mevcut Durumları
Cyprinidae
Cyprinus carpio L.
Vimba vimba L.
Pseudophoxinus egridirii Karaman
endemiktir.
Cyprinodontidae
Aphanius anatoliae anatoliae Leidenfrost
Cobitidae
Orthrias angorae Steindachner
Cobitis siplicispinna Hanko
Bol miktarda bulunur
Nadir olarak bulunur
Nadir olarak bulunur. Göl için
Bol miktarda bulunur
Bol miktarda bulunur
Bol miktarda bulunur
Karasal tarım için aşırı su kullanılması, yanlış balıklandırma gibi olumsuz koşullar;
gölde yayılış gösteren balık populasyonlarının doğal dengesinin bozulmasına, doğal türlerden
P.handlirshi ve C.pestai’nin neslinin tükenmesine, C.carpio, V.vimba ve P.egridiri gibi
taksonların populasyonlarının azalmasına neden olmuştur.
Göl Eğirdir Yalvaç ve Gelendost ilçelerinde bulunan 7 adet Su Ürünleri Kooperatifi
tarafından işletilmektedir. Gölde 2000 yılı itibariyle 396 tekne ve 477 balıkçı bulunmaktadır.
Ayrıca gölden Isparta ili içme suyunun bir kısmı ve çevredeki tarımsal alanların sulanması
için DSĐ ve diğer kuruluşların pompaları mevcuttur.
Gölün su seviyesinin düşürülmemesi, karasal tarımda kullanılan pestisit ve gübrelerin
kontrolü, balıkçığın gölün ekolojik yapısına uygun olarak düzenlenmesi, av yasaklarının
denetimi gereklidir.
Tablo F.8. Kovada Gölü Balık Türleri
Türler ve Alttürler Yerel Adı Konumu
Cyprinidae
Cyprinus carpio L. Sazan Doğal
Carassius auratus Bloch Çim Sazanı, Takoz Aşılanmış
Vimba vimba L. Eğrez Doğal
Tinca tinca L. Kadife Aşılanmış
208

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Percidae
Sander lucioperca Berg Sudak, Dişli Aşılanmış
Gobiidae
Knipowitschia caucasica Berg Küçük Kaya Balığı Aşılanmış
Poecilidae
Gambusia holbrooki Girard Sivrisinek Balığı Aşılanmış
Doğal türler ve Mevcut Durumları
Cyprinidae
Cyprinus carpio L.
Vimba vimba L.
Bol miktarda bulunur
Bol miktarda bulunur
Göl Milli park olması nedeniyle her türlü avcılığa kapalıdır. 1992 yılından itibaren
I.Sınıf Sit Alanıdır.
Gölün en büyük sorunu Boğazova iletim kanalı ile göle karışan Eğirdir ilçesi
kanalizasyon sularıdır. Kanalizasyon suları Eğirdir ilçesinin atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan
sonra doğrudan göle karışmaktadır. Havzadaki tarımsal faaliyetler diğer bir sorundur.
Tarımsal alanlarda özellikle Elma bahçelerinde kullanılan tarımsal ilaç ve gübreler yoğun
sulama sonucunda göle karışmaktadır. Yoğun sulamaya bağlı su seviyesindeki iniş çıkış ve
özellikle yaz aylarındaki düşüşler gölün kirlenmesine ve balık populasyonlarının olumsuz
etkilenmesine yol açmaktadır.
Kanalizasyon sularının gerekli şekilde arıtılarak göle verilmesi, Tarımsal faaliyetlerde
kullanılan gübre ve tarım ilaçlarının kontrolü ve su seviyesinin eski konuma getirilmesi
gerekmektedir.
Omurgasızlar
Böceklere sucul, yarı sucul ve karasal ekosistemlerdeki her çeşit habitata rastlamak
mümkündür. Ayrıca bitki ve hayvansal konukçularının bulunduğu her yerde rastlanabilir ve
bulundukları ortamlara kolayca uyum sağlayabilirler.
Bu kadar geniş yayılışa sahip olan böcekler, toprak yüzeyi veya yüzeyin altındaki bir
kaç cm’lik bölgelerde, odunlu ağaçların gövdelerinin içinde veya kabuk altında, omurgalı ve
omurgasız hayvanların vücutları üzerinde (Ektoparazitik) veya bazı organizmaların içinde
(Endoparazitik), organik artıkların bulunduğu bölgelerde, tahıl depoları ve yerleşim
alanlarında, post ve kıl gibi keratin içeren bölgelerde, çeşitli bitkisel ve hayvansal dokularda
açtıkları galerilerde veya oluşturdukları urların (gal’lerin) içinde, su içinde ve su kenarlarında,
kısaca yaşamın ve organizmaların olduğu hemen hemen her yerde rastlanabilir. Böcekler
genellikle kış ve sonbahar mevsimlerine nazaran yaz ve ilkbahar mevsimlerinde çok daha
aktif ve yoğundur. Çünkü türlerin tercihi olan besin, sıcaklık, nem, gün uzunluğu vb. çevresel
faktörler ılıman kuşakta, erken yaz veya yaz döneminde böceklerin daha aktif olmasına imkan
vermektedir.
Böcekler, besin zincirinde birçok omurgasız ve omurgalı hayvanın önemli besin
kaynağını oluşturduğu gibi çeşitli bitki türlerinin tozlaşmasında da birer polen taşıyıcısı olarak
görev yaparlar.
Isparta Đli sınırları içinde yer alan karasal ve sulak alanlarda Altınsaçlı vd., (2000);
Çıplak (2004a); Gök (2002); Japoshvili ve Karaca (2002); Özuluğ vd. (2001) farklı
Arthropoda türlerine yönelik spesifik kapsamlı çalışmalar yapmışlardır. Ancak çalışmalar
209

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
bölgesel türleri içerdiğinden tüm omurgasız faunasının tespitinde öncelikle literatürdeki
bulgular ordo, cins ve bazı olası türler şeklinde ele alınmış ve bir tablo halinde verilmiştir.
Tablo F.9. Omurgasızlara Đlişkin Literatür Bulguları
Ephemeroptera
Mecostethus sp
Odonata
Plecoptera
Phasmida
Orthoptera
Gryllus campestris
Gryllotalpa gryllotalpa
Locusta migrotoria
Dermaptra
Mantodea
Isoptera
Mallophaga
Homoptera
Planococcus vovae (Nassonov)
Phenacoccus aceris (Signoret, 1875)
Puto pilosellae (Sù ulc, 1898)
Puto superbus (Leonardi, 1907)
Kermes vermilio (Planchon)
Pulvinaria betulae (Linnaeus)
Eulecanium tiliae (Linnaeus)
Parthenolecanium corni (Bouche)
Rhodococcus perornatus (Cockerell & Parrott)
Sphaerolecanium prunastri Fonscolombe
Coccus hesperidum Linnaeus
Lepidosaphes malicola Borchsenius
Diaspidiotus prunorum (Laing)
Diaspidiotus perniciosus Comstock
Diaspidiotus ostreaformis (Curtis
Lepidosaphes ulmi Linnaeus
Lepidosaphes newsteadi (Sulc)
Leucaspis loewi Colvee
Carulaspis caruelii (Targioni-Tozzetti)
Salicicola kermanensis (Lindinger)
Parlatoria oleae (Colvee)
Acanthomytilus cedricola Balachowsky et Alkan
Nuculaspis abietis (Schrank)
Chionaspis salicis (Linnaeus)
Hemiptera
Lepidoptera
Diptera
Musca domestica
Tabanus autumnalis Linnaeus,1761
Hymenoptera
Elinora asiatica Enslin, 1910
Formica sp.
Bombus sp.
Tenthredo caucasica Eversmann, 1847
Tenthredo zonula Klug, 1817
Macrophya montana Scopoli, 1753
Vespula germanica
Vespa orientalis
Birgünlükler
Çekirgeler
Tayyare Böcekleri
Taş Sinekleri
Çalı Çekirgeleri
Çekirgeler
Cırcır Böceği
Dana Burnu
Kır Çekirgesi
Kulağa Kaçanlar
Peygamber Develeri
Termitler
Bitler
Tam Kanatlılar
Yarım Kanatlılar
Kelebekler
Sinekler
Ev Sineği
Sığır Sineği
Zar Kanatlılar
Karınca
Balarısı
Alman Eşekarısı
Eşek Arısı
210

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Polistes gallicus
Coleoptera
Melolontha sp.
Antipa macropus (Illiger, 1800)
Cheilotoma beldei Kasap, 1984
Clytra (Clytraria) novempunctata Oliver, 1808
Clytra (Clytra) laeviscula (Ratzeburg, 1837)
Clytra (Cyltraria) atraphaxidis ( Pallas, 1773 )
Coptocephala unifasciata (Scopoli, 1763)
Coccinella septenpunctata
Lachnaia sexpunctata (Scopoli, 1763)
Labidostomis rufa (Waltl, 1838)
Labidostomis oertzeni Weise, 1889
Labidostomis mesopotamica Heyden, 1886
Labidostomis peregrina Weise, 1900
Labidostomis asiatica Falderman, 1837
Labidostomis longimana (Linnaeus, 1758)
Labidostomis karamanica Weise, 1900
Smaragdina limbata (Steven, 1806)
Smaragdina (Monrosia) vaulogeri Pic, 1894
Smaragdina (Monrosia) xanthaspis (Germar,1824)
Smaragdina (Monrosia) tibialis (Brulle, 1832)
Smaragdina biornata (Lefevre, 1872)
Smaragdina (Monrosia) flavicollis (Charpentier,1825)
Anterastes burri
Pachybrachis limbatus (Menetries, 1836)
Pachybrachis fimbriolatus (Suffrian, 1848)
Pachybrachis tessellatus orientalis Weise, 1894
Pachybrachis sinuatus (Mulsant et Rey, 1859)
Cryptocephalu (Burlinius) populi Suffrian, 1848
Cryptocephalus concolor Suffrian, 1848
Cryptocephalus (Cryptodontus) prusias Suffrian,1853
Cryptocephalus biledjekensis Pic, 1909
Cryptocephalus moehringi Weise, 1884
Cryptocephalus (Burlinius) pygmaeus Fabricius,1792
Cryptocephalus moraei (Linnaeus, 1758)
Cryptocephalus imperialis Laicharting, 1781
Cryptocephalus (Burlinius) fulvus (Goeze,1777)
Cryptocephalus (Burlinius) ocellatus Drapiez, 1819
Cryptocephalus parvulus Müller, 1776
Cryptocephalus janthinus Germar, 1824
Cryptocephalus flavipes Fabricius, 1781
Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758)
Cryptocephalus octocasmus Bedel, 1898
Cryptocephalus (Burlinius) connexus Olivier, 1808
Cryptocephalus turcicus Suffrian, 1847
Familia: Cyprididae Baird, 1845
Eucypris zenkeri (Chyzer-Toth, 1858)
Heterocypris incongruens (Ramdohr, 1808)
Ostracoda
Ilyocypris gibba (Ramdohr, 1808)
Ilyocypris bradyi Sars, 1890
Candona neglecta G. O. Sars, 1887
Darwinula stevensoni (Brady & Robertson, 1870)
Physocypria kraepelini G. W. MŸller, 1903
Phsychrodromus olivaceus (Brady & Normann, 1889)
Eucypris inflata (Sars, 1903)
Eşek Arısı (=Sarıca Arı)
Kın Kanatlılar
Mayıs Böceği
Uğur Böceği
211

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Cypridopsis vidua (Miller, 1776)
Prionocypris zenkeri (Chyzer-That, 1858)
Plesiocypridopsis newtoni (Brady & Robertson, 1870)
Cyprinotus inaequivalvis Bronstein, 1928
Potamocypris variegata (Brady & Norman, 1889)
F.3.3. HAYVAN YAŞAMA HAKLARI
5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanun ve Yönetmelikleri hükümleri çerçevesinde Đlde
sokak hayvanları ve evcil hayvanlar ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır.
F.3.3.1. Evcil Hayvanlar
F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar
Belediye tarafından kayıt altına alınma çalışmaları sürdürülmektedir. Đl ve ilçe sınırları
dahilinde faaliyet gösteren tüm Pet shop sahiplerine (sadece satış yapan yerlere) 5199 sayılı
Hayvanları Koruma Kanunu ve Yönetmelik hükümleri gereği eğitim verilmesi planlanmıştır.
F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar
Başıboş hayvanların 3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunundaki öngörülen
durumlar dışında öldürülmeleri yasaktır.
Sahipsiz hayvanlar bakımevlerine götürülerek kısırlaştırılır, aşılanır ve kaydedilerek
alındıkları ortama brakılır.
Tıbbi ve cerrahi müdahaleler Veteriner Hekimler tarafından yapılır.
F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban
Hayvanlar
Đlimizde Sütçüler Đlçesi Çandır Köyü ve Müezzinler Köyü sınırları içerisinde kalan
alanlarda Dağ Keçisi ile ilgili olarak 2001 yılından bu yana koruma çalışmaları devam
ettirilmektedir.
F.3.3.3. Hayvan Hakları Đhlalleri
5199 sayılı Hayvanları Koruma Kaunu kapsamında Kanun hükümlerine uymayanlar
hakkında idari para cezaları uygulanmaktadır.
F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği
Kanun ve Yönetmelik gereği Valiliğin başkanlığında ihtiyaç halinde Đl Hayvanları
Koruma Kurulu toplantıları yapılmaktadır.
F.4. HASSAS YÖRELER KAPSAMINDA OLAN ALANLAR
F.4.1. ÜLKEMĐZ MEVZUATI GEREĞĐNCE KORUNMASI GEREKLĐ
ALANLAR
F.4.1.1. 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2.maddesinde Tanımlanan ve Bu
Kanunu’nun 3.Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”,
“Tabiat Anıtları” ve “Tabiatı Koruma Alanları”
Isparta sınırları içerisinde 2 adet Milli Park, 3 adet Tabiat Parkı, 1 adet Tabiatı Koruma
Alanı, 13 adet Tabiat Anıtı bulunmaktadır.
212

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
A. Milli Parklar
KIZILDAĞ MĐLLĐ PARKI
Đli
Đlçesi
: Isparta-Konya
: Ş.Karaağaç, Y.Bademli, Kurucova
Đlan tarihi: 20.02.1993
Alanı
:59 600 ha (Orman: 25 500 ha, Açıklık: 17 356 ha,Göl :16 744 ha)
Kızıldağ Milli Parkı sınırları içerisinde 2 ilçe (Şarkikaraağaç-Yenişarbademli) ve 14
köy yerleşimi (Gölkonak, Gedikli, Sarıkabalı, Belceğiz, Armutlu, Karayaka, Kıyakdede,
Yassıbel, Beyköy, Çeltek, Yeniköy, Çaltı, Fakılar, Kurucova) bulunmaktadır.
Milli Park alanının çok büyük olmasından dolayı iki bölüm halinde irdelemek daha
doğru olacaktır. Buna göre;
Kızıldağ bölümünde: 1 Adet Kır gazinosu, 1 Adet Müşterek tesis, 5 adet ahşap
bungalov, 20 Adet prefabrik bungolov, 1 Adet mescit, çadırlı kamp alanı, 2 Adet WC ve 2
Adet Çeşme bulunmaktadır.
Yenişarbademli bölümünde: (Pınargözü Günübirlik Kullanım Alanı) 1 adet Kır
gazinosu, 1 adet WC ve 1 Adet bulaşık Yıkama Yeri bulunmaktadır.
Pınargözü Mağarası: 15 km uzunluğu ile Türkiye’nin en uzun mağarasıdır.
Bulunduğu alan olarak mağaralar yönünden oldukça zengin olup, keşfedilmemiş birçok
mağaranın bulunma olasılığı yörenin jeolojik açıdan zengin olduğunu göstermektedir.
Mağaranın başlangıcı ve bitişi arasında 720 m’lik kot farkı bulunmaktadır. Mağaranın keşfi
tam olarak bitirilememiştir. Diğer yandan Dedegöl dağında 1996 yılında keşfedilen
Kuyukuyu mağarası 832 m’lik derinliği (1231 m uzunlukta) derinliği ile dünyada en derin
mağaralar içinde 125. ülkemizde ise 3. sırada bulunmaktadır.
Ulaşım: Yenişarbademli ilçesine Konya’dan 140 km, Aksu-Eğirdir-Isparta
güzergahından 110 km Isparta-Eğirdir-Şarkikaraağaç 120 km Konya-Şarkikaraağaç 150 km
Ziyaretçi Profili: Kızıldağ’ın kuzey yamaçları doğal saf sedir ormanları ile kaplıdır.
Beyşehir Gölünden esen güney rüzgârları, Bebik Pınarı Vadisi ve yer tutan mevkiilerinden
geçerek sedir ormanlarına ulaşmakta, burada yoğunlaşan hava ormanın ürettiği oksijenle
birleşerek serin, rutubetli ve bol oksijenli temiz bir hava akımı oluşturmaktadır. Bu sebeple,
özellikle; astım hastaları tarafından tercih edilmektedir. Buna ilaveten çevre yerleşim
yerlerinden günübirlik piknik maksatlı ziyaretçiler bulunmaktadır. Yenişarbademli ilçesinde
bulunan Pınargözü mesireliğini de günübirlik ziyaretçilerin yanında Dedegül Dağına yürüyüş
yapanların başlangıç noktası olarak kullanması sebebiylede özellikle yaz aylarının tatil
günlerinde ziyaretçi akını olmaktadır. Beyşehir Gölünü amatör balıkçılar ziyaret etmektedir.
KOVADA GÖLÜ MĐLLĐ PARKI
Đli : Isparta
Đlçesi : Eğirdir-Sütçüler
Alanı : 6534.0 Ha.
(4722.0 Ha. Orman Alanı)
(810,5 Ha. Göl Alanı)
(1001.5 Ha. Ziraat arazisi)
213

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đlan tarihi : 1970
Yerleşim Yerleri: Eğirdir Đlçesine bağlı olanlar; Kırıntı, Yuvalı, Serpil,
Yukarıgökdere, Akbelenli köyleri, Sütçüler Đlçesine bağlı Karadiken köylerinin tamamı veya
bir kısımları.
Kaynak Değerleri
Jeolojik Yapı: Gölü çevreleyen formasyonlar geniş alanları kaplayan massif
kalkerlerdir. Güney tarafında kalkerlerin altında kil ve kumtaşı tabakaları da bulunmaktadır.
Kuzeyde ise, en yeni jeolojik formasyon olan alüvyonlara rastlanmaktadır. Bu sebeplerle
Kovada Gölü; tektonik hareketler sonucu oluşmuş karstik bir polyedir.
FAUNA:
Memeliler: Yaban keçisi, sansar, yaban domuzu, porsuk, tavşan, tilki, ağaç sincabı.
Kuşlar; Kartal, şahin, karga türleri, çulluk, keklik, saksağan, tespiti yapılmamış çok
sayıda yerli veya göçmen kuş türünün yanında 59 adet yerli, 26 adet kış göçmeni, 48 adet yaz
göçmeni, 20 adet transit göçen olmak üzere 153 adet su kuşu türü bulunmaktadır. Ormanlık
alanlarda ise 49 kuş türü tespit edilmiştir.
Balıklar: Pullu sazan, kadife, sudak, havuz balığı, kerevit.
Sürüngenler: Adi kertenkele, kaplumbağa, yılan belli başlılarıdır.
FLORA :
Orman ağaç ve ağaçcıkları; Kızılçam, karaçam, sedir, toros göknarı, Meşe (sapsız,
saçlı, pırnal, kermes, kasnak) türleri, ardıç, çınar, çitlenbik, akçakesme, mirtus, menengiç,
boyacı sumağı, yemişen, böğürtlen, defne, tesbih çalısı, karaçalı, karamuk, laden. Otsu
bitkilerin yapılmış bir tespiti bulunmamaktadır.
Kültürel ve Arkeolojik Değerleri:
Gölün en derin yeri günümüzde 7 m’dir. Suda bulunan ve göle yeşil renk veren
tortular gölün dibinin görülmesini engellemektedir. Kovada Gölü Milli Parkı içerisinde eski
medeniyetlere ait hiçbir emare bulunmamakla birlikte yakın çevresinde tarihi ve arkeolojik
değeri çok yüksek önemli sahalar mevcuttur. Kovada Gölü, Greko-Romen Psidyasına çok
yakındır. Neolotik devirden Omanlı Devrine kadar yakın çevresinde yaşayanlara ait, Yazılı
Kanyon-Kral Yolu, Ağlasun (Sagalossos), Burdur (Hacılar Höyüğü), Eğirdir (Dündar Bey
Medresesi, Hızır Bey Camii), Atabey Medresesi, Yalvaç (Psidia bölgesi) gölün yakın
çevresindeki önemli kalıntı ve yapılardır.
Mevcut Kullanım:
Kovada Gölü Milli Parkı 1970 yılında Milli Park olarak ilan edilmiş, UDGP da 1970
yılında yaptırılmış olmasına rağmen yıllardır uygulanmamış olmasından dolayı günün
koşullarına cevap bulunamamış mevcut köylerle problemler artarak devam etmiştir.
Genel saha içinde 2003 yılında Kovada Koyu Günübirlik Kullanım Alanına SDÜ
Orman Fakültesi Peyzaj A.B.Dalına uygulama projesi çizdirilerek DKMP Genel Müdürlüğü
ile Antalya K.T.V.K.K’na Onaylattırılarak uygulamaya başlanılmıştır. Uygulama sırasında
sahada uzun yıllardır bulunmayan su-elektrik gibi alt yapı çalışmaları tamamlanarak saha
içerisinde kapı girişi, giriş kontrol kulübesi, 2+2’li WC, çeşme, çocuk oyun grubu, yürüyüş
yolları, ahşap piknik üniteleri (ahşap kamelya, piknik masası, bank v.b), ahşap iskele,
manzara seyir kulesi , tanıtım ve ikaz levhaları ,tanıtım ziyaretçi merkezi ,satış standları,
otopark , satış büfesi yaptırılmıştır.Bunun dışında genel sahanın revizyon Uzun Devreli
Gelişme Planı yapımı işi ihale edilmiş olup devam etmektedir.
214

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Ulaşım: Eğirdir Đlçesine 24 km, Isparta Đline 84 km, Antalya’ya 180 km’dir.
B. Tabiat Parkları
YAZILI KANYON TABĐAT PARKI
Đli : Isparta
Đlçesi : Sütçüler
Köyü : Çandır
Alanı : 600,0 Ha.
Đlan tarihi : 1989
Tesisler: 1 Adet Satış büfesi, 1 Adet Yağmur Barınağı, 1 Adet Wc ,1 Adet Ahşap
Baraka bulunmaktadır.Saha içerisinde elektrik ve su bulunmaktadır.
Kaynak Değerleri:
Jeolojik Yapı: Aksu Çayının bir kolu olan Yazılı Dere’nin ve arazinin karstik
yapısından ileri gelen kanyondur.
FAUNA:
Memeliler: Yaban Keçisi, Yaban domuzu, tilki, tavşan, porsuk, su samuru, sincap.
Kuşlar: Kartal, kuzgun, doğan, şahin, güvercin, üveyik, keklik, çulluk gibi büyük
kuşların yanında SDÜ orman fakültesince yapılmış bir tespite göre 36 kuş türü tespit
edilmiştir.
Balıklar: Alabalık ve yılan balığı.
FLORA:
Orman ağaç ve ağaçcıkları: Kızılçam, karaçam, ardıç, meşe (saçlı, pırnal) türleri,
çınar, kızılağaç, ceviz, keçiboynuzu, defne, sandal, sakız, tesbih çalısı, yabani zeytin, mersin,
alıç, karaçalı, sarmaşık, zakkum, laden, yaban gülü. Tespiti yapılmamakla birlikte çok sayıda
otsu bitki türleri bulunmaktadır.
Doğal, Kültürel Ve Arkeolojik Değerler:
Kanyon, yaz-kış akan Yazılı Dere’nin oluşturduğu küçük şelaleler ve gölcüklerin
yeşille meydana getirdiği harmoni eşsiz görüntüler oluşturmaktadır. Antik çağdan bu tarafa
gelen Antalya-Đç Anadolu bağlantısını sağlayan Kral veya Đpek Yolu, Bu yol üzerinde
bulunan ve Tabiat Parkının içinde kalan kaya yazıtı, rivayete göre St. Paul ile St.
Barnebau’nun karşılaşmalarına izafeten yapılan dua mahalli önemli değerleridir.
Ulaşım: Isparta’ya 69 km Isparta-Eğirdir güzergahından 84 km mesafededir.
GÖLCÜK TABĐAT PARKI
Đli : Isparta
Đlçesi : Merkez
215

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đlan tarihi: 1991
Alanı : 5925.0 ha (83.0 ha Göl yüzeyi) Sınırları içerisinde yerleşim alanı
bulunmamakla birlikte, Yakaören, Gelincik, Darıderesi köyleri ile merkez ilçenin tarlalarının
bir kısmı tabiat parkı sınırları içerisinde kalmaktadır.
Tesisler: 2 Adet kırgazinosu, 4 Adet WC, Çeşmeler, 1 Adet bekçi evi, Giriş kontrol,
çocuk oyun alanı bulunmaktadır.
Kaynak Değerleri
Fauna:
Memeliler: Yaban domuzu, tavşan, tilki, ağaç sincabı, porsuk.
Kuşlar: Keklik, karga, çulluk, şahin, su kuşları; yeşilbaş, sakarmeke ile birlikte tespiti
tam olarak yapılmamış çok sayıda diğer hayvanlar.
Flora: Doğal bitki örtüsü akça kesme, tespih çalısı, laden, katırtırnağı, ve geven gibi
çok yıllık bitkilerle çeşitli otsu bitkiler iken, gölün 1950’li yılların sonuna doğru Isparta Đlinin
içme suyunu temin maksadı ile kullanılmaya başlanmış ve. erozyonu önleme maksatlı olarak
önce DSĐ tarafından, sonra da Orman Bakanlığı tarafından yapılan ağaçlandırma sebebiyle
karaçam, sarıçam, sedir ve yalancı akasya plantasyonları ile bu türler sahaya getirilmiştir.
Dumlupınar Üniversitesince yapılan bir çalışmaya göre sahada; 47 familya ve 136 cinse bağlı
toplam 227 tür tespit edilmiş ve bunların 64 türü endemiktir.
Jeolojik Yapı: Yöre yakın bir jeolojik zamanda çok önemli bir volkanizmanın
merkezi olmuştur. Derin faylar boyunca çıkan lavlar büyük volkan konileri oluşturmuştur.
Bunlardan en önemlisi olan Gölcük Volkan Konisi, patlama ile parçalanmış ve merkezin
çökmesi ile bir kaldera içinde küçük volkan konileri oluşmuştur.
Doğal, Kültürel Ve Arkeolojik Değerler
Volkanizma merkezi olması ve buna bağlı olarak meydana gelen arazi şekillerinin
ortasında bulunan göl, ağaçlandırma çalışmaları neticesinde meydana gelen orman örtüsü
eşsiz bir peyzaj meydana getirmektedir. Tabiat parkının batı ve Isparta’ya bakan yüzünde
bulunan, Đslam inancına göre Evliya yattığına inanılan sidre türbesi önemli kültürel
değerlerindendir.
Ulaşım: Isparta Đl merkezine 12 km Burdur Đl merkezine 25 km’dir.
Mevcut Kullanım: Geceleme tesislerinin olmaması sebebi ile Isparta ve Burdur halkı
tarafından günübirlik olara piknik amaçlı olarak kullanılmaktadır.
GELĐNCĐK DAĞI TABĐAT PARKI
Đli
Đlçesi
Alanı
: Isparta
: Senirkent-Eğirdir
: 2593.0 Ha.(tamamı orman)
Đlan tarihi : 14.12.2005
Kaynak Değerleri
Đklim: Saha Akdeniz iklimi ile Đç Anadolu iklimi arasında geçiş bölgesinde yer
almaktadır.
216

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Jeolojik Yapı: 3. Jeolojik zamanda teşekkül etmiş ve kalkerden meydana gelmiştir..
Ana kayanın çok büyük kısmı kalker oluşumlarıdır.
Fauna: Saha zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahiptir. Ayrıca sahada Kırmızı
Orman Karıncası doğal olarak bulunmakta olup Kuzey yarı küredeki yayılış alanının en güney
sınırını teşkil eder.
Flora: Saha 1100-2900 rakımlar arasında yer alır ve sahada sedir-karaçam ormanları
bulunmaktadır. Münferit olarak da ardıç ağaçları bulunmaktadır. Biyolojik çeşitlilik açısından
zengin bir floraya sahip olan Gelincik Dağında da bol miktarda soğanlı, tıbbi ve aromatik
özelliklere sahip bitkiler bulunmaktadır. Sahada 127 çeşit endemik takson tespiti yapılmıştır.
Ulaşım: Saha Eğirdir-Barla yolu üzerinden Isparta şehir merkezine 70 km
mesafededir.
Mevcut Kullanım: Genel saha içerisinde anıt meşcere niteliğinde anıt sedir ağaçları
ile kaplı eşsiz sedir ormanı bulunmaktadır. Kapı Dağı ve Çam Dağı bölümünden izlenebilecek
eşsiz manzara güzellikleri bulunmaktadır. Sahanın Çam dağı olarak bilinen mevkisine dini
turizm amaçlı çok sayıda ziyaretçi gelmektedir.
C. Tabiatı Koruma Alanları
KASNAK MEŞESĐ TABĐATI KORUMA ALANI
Đli
Đlçesi
Köyü
: Isparta
: Eğirdir
Đlan tarihi : 1987
Alanı
Kaynak Değerleri
: Yukarıgökdere
: 1300.0 Ha. (Tamamı orman)
Jeolojik Yapı: Đkinci zaman ait gri renkli kalker ana kayadan ve bunların
ayrışmalarından oluşmuş kolliviyal depolar hakim bulunmaktadır. Arazi genel hatları ile çok
arızalı ve taşlıdır.
Fauna: Kurt, çakal, vaşak, yaban domuzu, tavşan, tilki gibi memeliler, Kartal, şahin,
doğan, keklik, karatavuk, ardıç kuşu gibi çok bilinen türlerin yanında, SDÜ Orman
Fakültesince yapılan bir araştırmaya göre 27 kuş türü tespit edilmiştir.
Flora: Sahada florastik analiz yapılmış ve 218 bitki türü tespit edilmiştir. Saha flora
yönünden çok zengin olup, dağ ve step bitkilerinin tamamına yakını bulunmaktadır. Bu
özellikleri sebebi ile adeta bir arberatumdur. Sahaya adını veren ve ülkemizdeki en yaşlı,en
geniş sahada yayılış gösteren Kasnak meşesi (Quercus vulcanica L.) nin yanında; saçlımakedonya-mazı
meşeleri, sedir, karaçam, toros göknarı, katran-kokar-boylu ardıç türleri,
akçaağaç, dişbudak türleri bulunmaktadır.
Kültürel ve Arkeolojik Değerler
Kasnak meşesinin odun yapısının özelliklerinden dolayı, kasnak, çamaşır teknesi ve
fıçı imalatın da kullanılmıştır. Bu özelliği onun tahrip olmasına sebep olduysa da odununun
yakacak değerinin az olması da aşırı tahribinin önüne geçmiştir.
Ulaşım: Isparta’ya 69 km Eğirdir’e 32 km’dir.
217

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
D. Tabiat Anıtları
Tablo F.10. Isparta Đli Tabiat Anıtları
ADI ĐLĐ ĐLÇESĐ Köy/belde/mevkiiYAŞ
218
BOY
(m)
ÇAP
(Cm)
ÇEVRE TESCĐL
(Cm) TARĐHĐ
Barla Sediri Isparta Senirkent Barla 320 15 190 570 1994
Ulu Ardıç Isparta Sütçüler Çandır 1000 27 250 785 1999
Çatalçam Isparta Sütçüler Belence 650-700 22 188 590 1995
Anadolu
Kestanesi
Isparta Sütçüler Kasımlar 190 12 100 314 2002
Boylu Ardıç Isparta Sütçüler Belence 450 16 150 471 2002
Yaz Ihlamuru Isparta Sütçüler Kasımlar 320 10 108 399 2002
Toros Sediri Isparta Senirkent Küçükkapı 740 22 172 540 2002
Ana Sedir Isparta Senirkent Kapıderesi 614 20 216 680 2002
Toros Sediri Isparta Senirkent Kapıderesi 655 20 216 680 2002
Toros Sediri Isparta Senirkent Kapıderesi 682 22 184 580 2002
Boylu Ardıç Isparta Uluborlu K.kabaca 500 13 202 634 2002
Doğu Çınarı Isparta Eğirdir Kırıntı - 21 310 973 2002
Doğu Çınarı Isparta Eğirdir Kırıntı 200 12 190 597 2002
E. Mesire Yerleri (Orman içi Dinlenme Yerleri)
1.BAYBOĞAN MESĐRE YERĐ
Đli
: Isparta
Đlçesi : Eğirdir
Köyü : Bayboğan
Đlan tarihi: 2003
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Genel saha Orman Genel Müdürlüğü ile mülga Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı
Genel Müdürlüğü arasında imzalanan 24.03.2003 tarihli protokol hükümleri çerçevesinde
;Bayboğan ( A Tipi) Orman Đçi Dinlenme Yeri olarak tescil edilmiş olup kuruluş raporu buna
istinaden hazırlanmıştır.
Ulaşım: Isparta – Eğirdir – Konya karayolunun üzerinde, Eğirdir’den sonra 2 km
ileride göl kıyısındadır.
Tesisler: Tesis, 18 yatak kapasiteli geceleme üniteleri, kır gazinosu ve plaj tesisleri
mevcuttur.
2.BAŞPINAR MESĐRE YERĐ
Đli: Isparta
Đlçesi: Aksu
Đlan Tarihi:11.04.2006

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Alanı:39.5 ha
Tipi: A tipi
Ulaşım: Aksu ilçe merkezine 7 km mesafededir.
F.4.1.2. 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca, Çevre ve Orman
Bakanlığınca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları”
YAZILI KAYA YABAN HAYATI GELĐŞTĐRME SAHASI
Đli: Isparta
Đlçesi: Eğirdir - Sütçüler
Alanı: 25.000 ha
Sınırları:
Doğusu: Kovada Gölü MP, Karadiken Köyü, Müezzinleri takiple Yazılı kanyon TP
Kuzeyi: Keçikayası Tepe, Kapıkaya t. Ve Gürlevik deresi ile eşik deresinin Kovada
Gölü Milli Parkı
Batısı: Burdur Đl sınırı Güneyi: Şeyhler köyünü takiple Selinler ve Kargıcak
mahalleleri
Isparta ilinde Av Turizmi kapsamındaki çalışmalar Sütçüler – Eğirdir ilçeleri
sınırlarında 2000 yılından beri sürmektedir.
AKSU ÖRNEK AVLAĞI
Đli: Isparta
Đlçesi: Aksu
Köyü: Koçular, Katip, Karağı
Alanı: 4340, 50 ha (3547,50 ha Or.-793 ha Z)
Đklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları nispeten soğuk ve yağışlı geçen, Akdeniz ve Đç
Anadolu Karasal iklimleri arasında bir geçiş iklimi egemendir.
Fauna: Yaban domuzu (Sus scrofa), tavşan (Lepus capensis), Kınalı keklik (Alectoris
chukar) başta olmak üzere tilki (Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), Anadolu
sincabı (Sciurus cnamolus), Ala karga (Garullus glandairus), Kirpi (Erinaceus
conculur), Serçe (Passer domesticus), Üveyik (Streptopelia turtur) ve fare
bulunmaktadır.
F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.
maddesinin “a Tanımlar” bendinin 1.2.3. ve 5. alt bentlerinde “Kültür Varlıkları”,
“Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” olarak Tanımlanan ve aynı Kanun ile
3386 sayılı Kanunun ilgili Maddeleri Uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar.
Isparta Đli doğal ve çevresel değerler bakımdan önemli özellikleri olan ve bu özellikleri
nedeniyle doğal sit alanı ya da farklı koruma statüleri olarak tespit edilen ve korunan birçok
alana sahiptir. Tabiat varlıkları; sahip oldukları statünün gereği olarak “Doğal Kaynak
219

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Değerleri” bölümünde ayrıntıda ele alınacaklar ve “Kültür ve Tabiat Varlıkları” bölümünün
bütünlüğünü sağlamak açısından, bu bölümde sadece sıralanacaklardır.
Tablo F.11. Đlçelerde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Olan Doğal Sit
Alanları
Sıra Adı Đlçe Sit Türü Derece Tescil Tarihi
1
Yukarı Gökdere Bölgesi, Kasnak
Meşe Ağaçlarının Yetiştiği Alan
Eğirdir Doğal Sit I 09.07.1976
2 Kovada Gölü ve Çevresi Eğirdir Doğal Sit ı 09.07.1976
3 Eğirdir Gölü Eğirdir Doğal Sit I-III 17.05.1996
4
5
Yenişarbademli Beldesi, Pınargözü
Mağarası
Zindan Deresi Mevkii, Zindan
Mağarası, Eurynedon Açıkhava
Tapınağı ve Roma Köprüsünün
Bulunduğu Alan
Ş.karaağaç Doğal Sit I 12.4.1985
Aksu
220
Arkeolojik
Sit
Doğal Sit
6 Beyşehir Gölü Y.Bademli Doğal Sit
I
22.05.1990
24.4.2003
14.10.1992
28.02.2003
7 Gölcük Krater Gölü ve Çevresi Merkez Doğal Sit I 28.07.1992
8 Eğirdir, Canada Eğirdir Doğal Sit I
9 Burdur Gölü ve Çevresi Doğal Sit I
10 Kızıldağ Ş.Karaağaç Doğal Sit I
15.03.1975/8300
(G.E.E.A.Y.K)
25.05.1998/3834
(Ant.K.K)
07.09.1988/368
(Đzmir II. Nolu
K.K)
Đl Turizm Müdürlüğü, 2009
F.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri, Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Đstihsal
ve Üreme Sahaları
1. Alanın Resmi Adı: Eğirdir Gölü
2. Rakım: Denizden yüksekliği ortalama 917 m dir.
Koordinatlar: Eğirdir Gölü, Güney Batı Akdeniz Bölgesinde Isparta ili sınırları
içerisinde 30 0 18' ve 31 0 22' doğu boylamları ile 37 0 48' ve 38 0 26' kuzey enlemleri arasında
yer almaktadır.
3. Alanı: 919.16 m maksimum kodunda 482 km 2 dir.
4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı: Oldukça berrak oligotrof özellikte bir göl olup
oksijence çok zengindir. Son yıllarda özellikle tarımsal çevreden gelen kimyasalların
meydana getirdiği kirlilikten dolayı içme suyu olarak kullanılan Eğirdir gölünün su
kalitesinde sapmalar görülmüştür.
5. Fiziksel Özellikler:
5.1. Đklim Özellikleri: Akdeniz iklimi ile karasal iç Anadolu arasında bir geçiş teşkil
eder. Buna göre yazları sıcak ve az yağışlı, kış ayları soğuk ve yağışlıdır.Đlk ve sonbahar
ayları ılıman ve yağışlı bir iklim karakterine sahiptir.

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
5.2. Jeomorfoloji: Eğirdir Gölü tektonik bir çöküntü gölüdür. Havzanın bu günkü şekli
Alp Tektonik hareketlerin neticesinde meydana gelmiştir.
5.3. Jeoloji: Eğirdir Gölü havzasında stratigrafik olarak tabanda paleozoik yaşlı şistler
ve kristalize kireç taşları yeralır. Bölge jeolojik zamanlarda geçirmiş olduğu tektonik
hareketler sonucunda kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Eğirdir Gölünün batı
kıyılarındaki karstik düdenler bölgedeki kayaç litolojisi ve tektonizmaya bağlı olarak
gelişmişlerdir.
5.4. Hidroloji: Eğirdir Gölü işletme çalışmaları çerçevesinde değerlenderilmeli
öncelikle göl su potansiyeli belirlenmeli ve mevcut işletme şeklinin analizi yapılmalıdır.
Ancak bu suretle gölün optimum işletme modeli kurulabilir. Göl suyunun seviye değişimini
etkileyen beslenim ve boşalım parametreleri ayrı ayrı belirlenerek hidrolik blanço
hazırlanmalıdır.
5.5. Hidrojeoloji: Eğirdir Gölünün komşu havzalarla olan hidrolojik ilişkisi konusunda
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen jeolojik
bulgulara göre kuzeyde bulunan Karamık bataklığından bir beslenimin olabileceği tahmin
edilmektedir.
5.6. Flora ve Fauna: 1950 li yıllarda gölde 10 balık türü tespit edilmiştir.1955 yılında
göle 10.000 adet etobur sudak balığı bırakılmıştır. Sudakla balıklandırmayı takip eden yıllarda
sudaklar hızla çoğalarak sazan ve eğrez dışındaki türlerin tamamını yok etmişlerdir.
Türkiye’de en fazla kerevitin avlandığı Eğirdir Gölünde 1985 yılında kerevitlerde kerevit
vebası (plague) hastalığı nedeniyle kerevit stoğu önemli ölçüde tahrip olmuştur. Eğirdir Gölü
son yıllarda kontrol dışı özellikle balıkçılar tarafından hiçbir bilimsel gerekçeye dayanmadan
havuz balığı, gümüş balığı ve son olarak da yayın balığı ile tanıştırılmıştır. Böyle bir
balıklandırılmanın göle hiçbir katkısı olmayacağı gibi zararı da olabilecektir ve olmaktadır.
6. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu: Eğirdir Gölü başta tarımsal sulama olmak
üzere içme ve kullanma suyu, balıkçılık, enerji elde edilmesi, turizm amaçlı kullanılmaktadır.
Bu çok maksatlı kullanımda sektörler arasında işbirliği olmadığı için birbirleri üzerindeki
etkileri bilinmediğinden sorunlar yaşanmakta idi. Bu durum Eğirdir Gölü Yönetim Planının
hazırlanması ve uygulamaya girmesiyle ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır.
7. Mevcut Sorunlar: Eğirdir Gölünün en önemli ve öncelikli sorunu göl su kalitesinde
son yıllarda meydana gelen sapmalardır. Đçme suyu olarak kullanılan gölün özellikle tarımsal
çevreden gelen kirlilik (pestisit ve gübre) ve de etrafında bulunan 81 beldenin evsel atıklarının
meydana getirdiği su kirliliğidir.
1. Alanın Resmi Adı: Beyşehir Gölü
2. Rakım: Denizden yüksekliği takribi 1124 m dir.
Koordinatlar: 37 0 45' K - 31 0 30' D
3. Alanı: 656 km 2 dir. Beyşehir Gölü Konya Đli Beyşehir Đlçesi ve Isparta Đli
Şarkikaraağaç Đlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Göl balıkçılık açısından Beyşehir
Avlağı ve Şarkikaraağaç Avlağı olmak üzere iki avlağa bölünmüş olup Beyşehir Avlağı gölün
yaklaşık 4/5 ini kapsar.
4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı: Oligotrof özellikte bir göl olup göl suyu yıl boyu
oksijence doymuş durumdadır. Ph 7-8.5 arasında değişmektedir. Orta sertlikte oldukça
temizdir.
5. Fiziksel Özellikler:
221

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
5.1. Đklim Özellikleri: Beyşehir Gölü çevresinde iklim kışları soğuk ve yağışlı yazları
sıcak ve kuraktır. Yıllık ortalama yağış 500 mm dir. Göl kış aylarında zaman zaman kısmen
donmaktadır.
5.2. Jeomorfoloji ve Jeoloji: Tektonik menşeyli bir göldür. Bozkır-Seydişehir-
Beyşehir teknesinin bir bölümünde oluşmuştur. Bu büyük tekne toros kıvrımları arasında
kalmış, üçüncü zaman göl tortularına yer vermiş yer kabuğunun buradaki çöküntü alanlarıdır.
Gölün batı yanında kıvrım dağları uzanışına paralel kırılma yerleri de vardır.
5.3. Hidroloji ve Hidrojeoloji: Göl su bütçesi özellikle kurak geçen 2007 yılında
önemli ölçüde açık vermiş ve buna bağlı olarak göl su kodu düşmüş ve buna da bağlı olarak
göl yüzey alanında önemli bir kayıp meydana gelmiştir. Türkiye’nin en büyük tatlısu gölü
olan Beyşehir Gölü 2007 yılında ikinci büyük tatlısu gölü olmuştur. Karstik bölgede bulunan
göl suları önceleri Suğla Gölüne ve oradan Çarşamba suyuna karışarak Konya ovasına doğru
akardı. Şimdi Konya ovasının sulanması için Beyşehir ilçesinde yapılmış olan 15 gözlü
regülatör vasıtasıyla göl suları doğrudan Çarşamba suyuna bağlanmıştır.
5.4. Flora ve Fauna: 1978 yılına kadar hiç biri etobur olmayan 8 tür balık yeralmakta
idi.1978 de göle aşılanan sudak bu türlerin büyük bir bölümünü ortadan kaldırmıştır.
Bunlardan en önemlisi yöre halkının beslenmesine önemli katkısı olan ve de endemik bir tür
olan Alburnus akili (Göğce balığı)dir.
5.5. Alan Kullanımı ve Mevcut Durum: Beyşehir Gölü ağırlıklı olarak tarımsal sulama
ve balıkçılık amaçlı kullanılmaktadır.
5.6. Mevcut Sorunlar: Gölün en önemli su giderini teşkil eden Çarşamba kanalına
akıtılacak sulama amaçlı su ihtiyacı dikkate alınarak minimum yüzey kodu tespit edilmediği
için göl su bütçesi göl ekosistemini bozacak şekilde açık verebilmektedir. Gölün minimum
işletme kodu bilimsel olarak tespit edilip gölden bu kodun altında su alımına müsaade
edilmemelidir.
1. Alanın Resmi Adı: Karacaören I Baraj Gölü
2. Rakım: 270 m’dir.
3. Alanı: 270 m normal su kodunda 4550 ha
4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı: Burdur ve Isparta il sınırları dahilinde bulunan
Karacaören 1 Baraj Gölü Aksu Çayı üzerinde sulama, taşkın kontrolü ve enerji üretimi
amacıyla 1989 yılında inşa edilmiştir. Baraj gölü 1990 yılında yapılan çalışmalar sonucunda 2
avlak bölgesine ayrılmış olup 2. avlak bölgesi Isparta ili Sütçüler Đlçesi sınırları dahilinde
normal su kodunda 1500 ha alana sahiptir.
5. Fiziksel Özellikler: Isparta Đli sınırları içerisinde mikro klima özelliği gösteren bir
bölgedir. Baraj Gölünde sazan, siraz, kızılkanat, yılan balığı ve alabalık bulunmaktadır. Baraj
Gölünde son yıllarda kafeslerde alabalık yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır. Baraj gölü başta
Isparta Çayı vasıtasıyla kirletilmektedir. Bunun dışında taşıma kapasitesinin üzerinde
yapılacak kafes yetiştiriciliği ile de kirletilebilecektir. Kurak dönemde enerji üretimi için
alınacak su mutlaka belirlenmelidir. Yoksa ani bir seviye düşüşü göl ekosistemi üzerinde çok
olumsuz sonuçlar doğurabilecektir.
222

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
F.4.1.5. 04.09.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği
Kontrol Yönetmeliği’nin 17. ve 17.7.1999 tarih ve 23742 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Yönetmelikle değişik 18.19.20.maddelerinde tanımlanan alanlar
Mutlak Koruma Alanları: Đlimiz sınırları içerisinde içme ve kullanma suyu kaynağı
olarak Eğirdir - Kovada ve Beyşehir Gölleri ile Isparta Merkez sınırı içerisinde bulunan
Gölcük Krater Gölü bulunmaktadır.
Bu kaynaklar içerisinde Eğirdir Gölü hariç diğerlerinde mutlak koruma alanlarını ihlal
eden yapılaşma ve kirletici unsurlar bulunmamaktadır.
Eğirdir Gölü’ndeki mutlak koruma alanının ihlal edilmesi, ilçenin konumundan
kaynaklanmaktadır. Đlçe etrafındaki dağlarla göl arasında sıkışık vaziyettedir. Aynı zamanda
ilçeye bağlı köylerde de aynı durum söz konusudur. Eğirdir Gölü’nde su toplama havzası
mutlak koruma alanı sınırı içinde kalmaktadır. Çünkü etraftaki dağlar mutlak koruma alanı
sınırları içine kadar sokulmaktadır. Dolayısıyla yerleşim mutlak ya da kısa mesafeli koruma
alanları içerisinde kalmıştır.
Eğirdir Gölü’nü kirletici bir kaynak olarak görülen Eğirdir Đlçesi kanalizasyonunu
arıtma tesisinin önümüzdeki yıllarda devreye girmesiyle problem olmaktan çıkacaktır.
Gölcük Krater Gölü’nde ise yaz aylarında ilimiz halkının piknik ve dinlenme sahası
kullanması nedeniyle halka hizmet verecek bir kaç tane sosyal tesis mevcuttur. Ancak
problem yaratmamaktadır.
Kısa Mesafeli Koruma Alanları: Eğirdir Gölü’nde çoğu yerde kısa mesafeli koruma
alanı dağlarla hatta dağlardan sonra başlar. Bir bölümde ise kısa veya orta mesafeli koruma
alanını kapsayacak genişlikte bantlar mevcuttur. Buralarda da yer yer balıkçı barınakları yada
bağ - bahçe evleri bulunmamaktadır. Beyşehir Gölü’nde bu yapılara çok nadir
rastlanmaktadır. Kovada Gölü etrafında bu koruma alanını ihlal eden yapılaşma veya başka
bir problem bulunmamaktadır. Aynı zamanda Kovada Gölü Milli Park olarak belirtilmiştir.
Gölcük Krater Gölü ise bir tabiat parkı olup, yaz aylarında Isparta halkı için rahat bir
piknik ve dinlenme alanıdır.
Orta Mesafeli Koruma Alanları: Eğirdir ve Beyşehir Gölleri etrafında anılan bu
koruma alanı sınırları içerisinde; Çevre Kanunu çıkmadan önce yerleşik düzene geçmiş köy
niteliğinde fazlaca yerleşim merkezleri bulunmaktadır. Ancak köy halkının sıvı ve katı
atıkları fosseptiklere verilmekte, su kaynakları için problem oluşturmamaktadır.
Diğer kaynaklar için herhangi bir yapılaşma ve problem bulunmamaktadır.
Uzun Mesafeli Koruma Alanları: Orta mesafeli koruma alanı için geçerli olan şartlar
ve durumlar bu koruma alanı içinde geçerlidir.
F.4.1.6. Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde Tanımlanan “Hassas
Kirlenme Bölgeleri”
Đlimizde “Hassas Kirlenme Bölgeleri” konusunda herhangi bir çalışma yapılmamıştır.
Đstatistik bir veri mevcut değildir.
F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu
Tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve Đlan Edilen Alanlar
Đlimizde özel çevre koruma bölgesi yoktur.
223

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
F.4.1.8. 2960 sayılı Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar
Đlimizde böyle bir alan yoktur.
F.4.1.9. 6831 sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler
Bu konu ile ilgili yapılmış envanter çalışması olup olmadığına dair herhangi bir
bilgiye ulaşılamamıştır. Ancak, Raporun ilgili bölümlerinde Đlimizdeki orman alanları sayısal
olarak verilmiştir.
F.4.1.10. 3621 sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar
Isparta Đli Eğirdir Đlçesine kıyısı olan Eğirdir Gölü ile Şarkikaraağaç ve
Yenişarbademli Đlçelerine kıyısı bulunan Beyşehir Gölü’ne ait kıyı kenar çizgisi tespit
çalışmaları; Yılı içerisindeki program ve ödenek tahsisi dahilinde, 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve
kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre DSĐ 18. Bölge Müdürlüğünce
belirlenen maksimum su kotu esas alınarak kıyı kenar çizgisi tespit komisyonu tarafından
yapılmaktadır.
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü’nce belirlenen maksimum su kotundan itibaren kıyının
jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerine göre kıyı kenar çizgisi tespit komisyonunca belirlenen
kıyı kenar çzigisi arasındaki alan, 3621 sayılı Kıyı kanunu ve Kanunun Uygulanmasına dair
Yönetmelik gereği yapı yasağı olan alanlar olarak belirlenmektedir.
F.4.1.11. 5373 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması
Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar
Đlimizde zeytincilik ıslahı çalışması yapılmamaktadır. Ancak Antalya sınırlarına yakın
alanlarda yabani zeytin türlerine rastlanmakla birlikte yapılmış envanter çalışması
bilinmemektedir.
F.4.1.12. 4342 sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar
4342 Sayılı Mera Kanunu çalışmaları parsel bazında yapılmakta olup, 2009 yılı
Türkiye Çevre Durum Raporunda bu başlık ile ilgili “Hassas Yöreler Kapsamına giren
Alanlar için Bilgiler” parsel bazında yaklaşık 1600 adet olduğundan ancak genel bilgiler
altında sunulmuştur.
F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak
Yürürlüğe Giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nde Belirtilen Alanlar
Tablo F.12. Sulak Alanlar ve Yerleri
ADI
MEVKĐSĐ
1- Eğirdir Gölü Eğirdir-Gelendost-Senirkent Đlçeleriyle sınırlı
2- Kovada Gölü – Adalar Eğirdir Đlçesi toprak sınırları içinde
3- Barla Belediyesi Barla Kasabası-Boyalı Mahallesi(Boyalı su biriktirme çukuru)
4- Boğazova Eğirdir Đlçesi yerleşim sınırları içinde
5- Sorgun Çayı Eğirdir Đlçesi Gökçehüyük Kasabası yakını
6- Yukarı Gökdere – Kazıklı Yukarı Gökdere köyü mevkii
7- Akot Çayı Yenişar Bademli Đlçesi yakını
8- Büyük Gökçeli Baraj Göleti Büyük Gökçeli Kasabası
9- Gölcük Krater Gölü Isparta Merkez sınırı içerisinde
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
224

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
F.4.2. ÜLKEMĐZĐN TARAF OLDUĞU ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER
UYARINCA KORUNMASI GEREKLĐ ALANLAR
F.4.2.1. 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Dünya Kültür Ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinin 1. ve 2. maddeleri
gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel
Miras” Ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi Ve Doğal Alanlar
A. KÜLTÜREL MĐRAS KAPSAMINA GĐREN ALANLAR
ANITLAR
a) Camiler b) Medreseler c) Kervansaraylar d) Hanlar
e) Türbeler f) Kaleler g) Kiliseler h) Anıt Ağaçlar *
* (Isparta Merkez ve Yalvaç Đlçesinde) Anıtsal yapı olarak kabul edilir)
YAPI TOPLULUKLARI
Kiliseler: Daha çok son Osmanlı döneminde yapılmış olup Merkez ilçede (Ayayogi -
Ayapayana) iki, Eğirdir ve Uluborlu’da birer adet olmak üzere dört kilise mevcuttur.
Kaleler: Eğirdir Kalesi, Uluborlu Kalesi, Sığırcık ( Çandar ) Kalesi olmak üzere üç
adet kale mevcuttur. Bu kaleler Roma - Bizans - Selçuklu - Osmanlı dönemi kültürünü ve
mimari örneklerini günümüze kadar taşırlar.
SĐTLER
Kentsel, Tarihi, Arkeolojik ve Doğal Sitler konusunda daha önceki bölümlerde bilgi
verilmiştir.
B. DOĞAL MĐRAS KAPSAMINA GĐREN ALANLAR
Đlimiz sınırları dahilinde bilim ve muhafaza açısından istisnai evrensel değeri olan
jeolojik ve fizyoğrafik oluşumlar, tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerinin yetiştiği
kesinleşmiş alanlar bulunmamaktadır. Đlimizde bilim, muhafaza veya doğal güzellik açısından
istisnai evrensel değeri olan doğal sitler veya kesinlikle belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır.
F.4.2.2. 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı R.G.’de yayınlanarak yürürlüğe giren
“Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak
Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Söz.) uyarınca Koruma Altına Alınmış
Alanlar
Đlimiz sınırlarında RAMSAR alanı bulunmamaktadır.
F.4.3. KORUNMASI GEREKEN ALANLAR
F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan
Olarak Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar
Đlimizdeki kaçak yapılaşmaların büyük bir bölümü Eğirdir Gölü Mutlak ve kısa
mesafeli koruma bandı içerisinde yer almaktadır.
Belediye mücavir alanları içerisinde kalan kaçak yapılarla ilgili olarak; Belediyelerin
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği çerçevesinde her türlü tedbiri alması ve kaçak yapıların
yıkılması konusunda gerekli çalışmaları yapmaları için sürekli uyarılar yapılmaktadır.
225

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Havza sınırlarının darlığı ve mevcut yerleşim bölgesindeki halkın iskan sıkıntısı
bölgede acil çözüm bekleyen bir sorun durumuna gelmiştir. Özellikle Eğirdir Gölü Mutlak,
kısa ve orta mesafeli koruma alanı içerisinde kalan köy, kasaba ve ilçelerde yeni aile
kuranların iskan yapamama konusunda büyük sıkıntı çektikleri bilinen bir gerçektir.
Bir taraftan içme ve kullanma suyu kaynağı durumunda bulunan göllerimizin
korunması diğer taraftan göl havzası içerisinde kurulu bulunan yerleşim birimlerinde yaşayan
vatandaşların zorunlu yeni iskan ihtiyaçları büyük bir çelişki oluşturmaktadır. Bu nedenle
Bakanlığımızca ihalesi yapılan Eğirdir Gölü Havzası Özel Hüküm Planı Çalışmaları
kapsamında; göl havzasının ve mevcut yerleşim birimlerinin durumları da dikkate alınarak su
kaynaklarımızın en iyi şekilde koruyacak tedbir ve yükümlülüklerin yanında, uzun yıllardır
bölgede yaşayan halkın ihtiyaç ve sıkıntılarını da giderecek sürdürülebilir ve uygulanabilir bir
planın yapılması büyük önem arz etmektedir.
Bölge halkının zorunlu ihtiyaç ve sıkıntıları dikkate alınmadan uygulamaya konulacak
bir planlama kaçak yapılaşmayı beraberinde getirecektir.
Yukarıda adı geçen göl havzalarında kalan bazı yerleşim birimleri için kanalizasyon
şebekesi ve nihai fosseptik yapılması konusunda; Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğünce,
Müdürlüğümüzden zaman zaman görüş sorulmaktadır. Bahse konu faaliyetlerle ilgili olarak
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinden hareketle gelen taleplerin büyük bir
çoğunluğuna olumsuz görüş verilmektedir.
Eğirdir Gölü ile ilgili olarak, Valiliğimiz ile TÜBĐTAK Marmara Araştırma Merkezi
Enerji Sistemleri ve Çevre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arasında 16.06.2000 tarihinde
yapılan bir protokolle; Eğirdir Gölü havzasındaki köy, kasaba ve ilçelerden kaynaklanan evsel
nitelikli atıksuların arıtımı için en uygun arıtma sistemlerinin ve yerlerinin tespit edilmesi
amacıyla ilgili Enstitü tarafından yürütülen çalışma sonucu da; evsel atıksuyu direkt ya da
indirek olarak Eğirdir Gölü’ne ulaşabilen 81 adet yerleşim birimi tespit edilmiş ve yerleşim
birimlerinin gölü kirletmesinin önlenmesi konusunda öneriler getirilmiştir. Đlimizde yapılan
meyve yetiştiriciliğinin büyük bir kısmı yine Eğirdir Gölü havzası içerisinde yapılmaktadır.
Meyve yetiştiriciliğinde verimi ve kaliteyi artırmak amacıyla kullanılan suni gübreler ve zirai
mücadele ilaçları da dikkatli ve kontrollü kullanılmadığı takdirde gölün kirlenmesine sebep
olacaktır. Bu konuda Tarım Đl Müdürlüğünce çiftçiler üzerinde yapılan eğitim ve yayım
çalışmaları artırılarak sürdürülmelidir.
Biyogenetik Rezerv Alanları
Đlimiz sınırları içerisinde tespit ve tescili yapılmış biyogenetik rezerv alanı araştırma
çalışmaları sürdürülmektedir.
F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma Alanları, Sulanan Sulanması
Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa
Bağlı Tarımda Kullanılan I.ve II. Sınıf ile Özel mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı
Đlimize ait tarım arazisi toplamı ilin yüzölçümünün % 23.25’lük bir kısmını oluşturur.
Bu miktar 251.286 ha’ lık bir alana tekabül etmektedir.
Türkiye genelindeki payı ise % 0.9 dur.
I. Sınıf tarım arazisi : 47.080 ha
II. Sınıf tarım arazisi
III. Sınıf tarım arazisi
: 64.920 ha
: 41.420 ha olup geri kalan kısmını diğer sınıflar teşkil eder.
226

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Tarım arazisinin % 54’ü tarla bitkileri yetiştiriciliği
% 2’si sebze yetiştiriciliği
% 11’i meyve ve bağ alanı olarak kullanılmaktadır.
Đlimizdeki meyve yetiştiriciliğinin büyük bir bölümü Eğirdir, Gelendost ve Senirkent
Đlçeleri’nde yoğunlaşmıştır. Eğirdir elması, Uluborlu kirazı ile ünlüdür. Ayrıca ilin genelinde
Isparta gülü yetiştiriciliği yaygındır.
Tarım Gelişim Alanları
Konu ile ilgili olarak Tarım başlığı altında açıklamalar mevcuttur.
1. 2. 3. Sınıf Tarım Alanları
I. Sınıf tarım arazisi : 47.080 Ha.
II. Sınıf tarım arazisi
III. Sınıf tarım arazisi
Özel Mahsul Plantasyon Alanları
: 64.920 Ha.
: 41.420 Ha.
Konu ile ilgili olarak Tarım başlığı altında açıklamalar mevcuttur.
F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun
veya Akıntılı, Tatlı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6
Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların
Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık, Sazlık ve Turbiyeler ile
Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Đtibaren Kenar Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan
Sulak Alan Kalan Yerler
Konuyla ilgili bilgiler Tablo F.16.’da verilmektedir.
F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltı Suyu Đşletme Sahaları
Konu ile ilgili olarak Su başlığı altında açıklamalar yapılmıştır.
F.4.3.5 . Bilimsel Araştırmalar Đçin Önem Arzeden ve/veya nesli tehlikeye Düşmüş
veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz için Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan
Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz
Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar
Endemik Bitki Ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar
Đlimiz sınırları içerisinde tespit ve tescili yapılmış endemik hayvan türü ve koruma
alanları bulunmamaktadır.
Endemik Bitki Olarak;
Sığla Ağacı: (Liquidambar orientalis) Kasnak Meşesi: (Quercus vulkanica) mevcut
olup, Sığla Ağacı’nın Sütçüler ve Aşağı Gökdere mevkilerinde yetiştirilmesi yapılır. Kasnak
Meşesi Koruma Alanı: Kovada Milli Parkı Ormanı’nın bir bölümünü teşkil etmekte, Yukarı
Gökdere mevkiinde yer alan dünyada nesli tükenmekte olan 1300 hektarlık kasnak meşesi
ormanı 1987 yılında koruma alanı olarak ilan edilmiştir.
227

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Koruma Altına Alınan Yabani Flora Ve Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar
Đlimiz sınırları içinde koruma altına alınan tespit ve tescili yapılmış yabani flora fauna
mevcut değildir.
Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar
Isparta Đli’nin zemini alüvyon (kil - kum - çakıl - şilt)’dan oluşmaktadır. Gölcük
yolunun güney tarafında asri mezarlığın batısında kalan alanlarda volkan tüfü (pomza) geniş
bir yer kaplamaktadır.
Şehir merkezinin güneyinde bulunan tepeler ise volkanik kayaçlar (riyolit trakit -
andezit) dan oluşmuştur. Burada doğu batı doğrultusunda bir fay mevcuttur. Isparta Çayı’nın
getirdiği malzeme Ayazmana Semti’nde birikerek kil, kum, çakıl ardalanmasından oluşmuş
bir yapı oluşturmuştur.
Isparta şehir merkezi ve yakın çevresi Türkiye deprem bölgeleri haritasına göre
1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Binaların yapımında bu durum dikkate alınması
gerekmektedir.
Merkez Darıören Köyü’nde 1986 yılında heyelan meydana gelmiş ve afetzedeler için
il merkezinde yer seçimi yapılmıştır. Eğirdir Đlçesi merkezi, Sivri Tepenin etekleri ile Eğirdir
Gölü arasında dar bir sahil şeridinde kurulmuş olup, zemini parçalanmış kireç taşları, bloklar
içeren yamaç molozu, çok çatlaklı kireç taşı ve alüvyon oluşturmaktadır. Eğirdir ilçe
merkezini Sivri Tepedeki Çatlaklı Kireç Taşı’ndan kopabilecek kayalar ile Sivri Tepenin
eteğindeki yamaç molozunun topuğundaki oyulmalardan meydana gelebilecek, yamaç
molozu heyelanı tehlikesi mevcuttur. Bu tehlikeden kurtulmak için düşebilecek kaya
bloklarının ıslahı yamaç molozunun yüzey eğiminin azaltılması ve topuğa ek yük konulması
gerekir. Eğirdir Đlçe merkezi 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır.
Eğirdir Đlçesi Mahmatlar Köyü 1973 yılında kaya düşmesi afetine maruz kalmış ve
afetzedeler evini yapana yardım (E.Y.Y.) metoduna göre konutlarını kendileri köy sınırları
içinde bir başka yere yapmışlardır.
Bağacık Köyü 1975 yılında kaya düşmesi afetine maruz kalmış ve afetzedelerden 43
kişiye yeni konutlar yapılmıştır.
Akdoğan Köyü 1982 yılında kaya düşmesi afetine maruz kalmış ve 29 kişiye yeni
konutlar yapılmıştır. Yuvalı Köyü’ndeki kaya düşmesi afetine kaya ıslah çalışmalarıyla
önlenmiştir. Yuvalı Köyü Aksak Mahallesi’ndeki kaya düşmesi olayının önlenmesi çalışması
devam etmektedir.
Beydere Köyü muhtemel kaya düşmesi olayına maruzdur ve ıslah çalışmalarıyla bu
tehlike giderilebilecektir.
Atabey Đlçesi 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Atabey Đlçesi Kapıcak Köyü
1967 yılında kaya düşmesi afetine maruz kalmıştır. Afetzedelere yeni evlerin yapımı devam
etmektedir.
Gelendost Đlçesi 2.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Đlçenin Bağıllı Köyü
1953 yılında su bas-kını afetine maruz kalmış ve afetzedeler evini yapana yardım metoduna
göre konutlarını kendileri yapmıştır.
Aksu Đlçesi’nin zemini, derelerin meydana getirdiği alüvyonlar arasında konglomera
gibi çeşitli nitelikli dolgu topraklarına sahiptir. Đlçe merkezinin içinden geçen Aksu Çayı’nın
her iki tarafındaki yaklaşık 50 m genişliğindeki bant heyelan tehlikesi nedeniyle imar
planında inşaat yapımına yasaklanmıştır. Buradaki heyelan tehlikesi istinad duvarı yapılarak
önlenebilir. Aksu Đlçesi Karağı Köyü 1972 yılında kaya düşmesi afetine maruz kalmış ve
228

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
afetzedeler evini yapana yardım metoduna göre konutlarını yapmışlardır. Aksu Đlçesi 2.derece
deprem bölgesinde yer almaktadır.
Yalvaç Đlçesi 2. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Yalvaç Đlçesi Sağır
Köyü’nde yerleşim yerinin çok yakınında küçük çapta heyelan meydana gelmiş, ancak
yerleşim yerini etkilememiştir.
Şarkikaraağaç Đlçesi 2.derece deprem bölgesinde yer almaktadır.
Yenişarbademli Đlçesi 3.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Sütçüler Đlçesi
Kasımlar Kasabası merkezinde küçük boyutta heyelan tehlikesi mevcuttur. Yerleşim yerinin
güneyinde eğilim artması nedeniyle yamaç stabilitesi olumsuz yönde etkilenmektedir. Ayrıca
kuzeyden güneye uzanan Körkülü Dere boyunca şev kaymaları ve akmaları mevcuttur.
Kasımlar Kasabası 3. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Kasımlar Kasabası’nın
zemini heyelana elverişli bir yapıdadır.
Senirkent Đlçesi 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Senirkent Đlçesi
Büyükkabaca Kasabası Dere Mahallesi’nde kaya düşmesi tehlikesi vardır. Kaya ıslah
çalışmalarıyla bu tehlike giderilebilir.
Uluborlu Đlçesi 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Uluborlu Đlçesi Dere Köyü
1966 yılında kaya düşmesi ve heyelan afetine maruz kalmış ve afetzedelere başka bir yerde
yeni evler yapılmıştır.
Keçiborlu Đlçesi 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Keçiborlu Đlçesi Senir
Kasabası, kasabanın güney batısındaki sırtlardan, konglomeratik kumtaşından oluşan
kayalardan, kaya düşmesi afetine maruz kalmış ve bu kayaların ıslahı ile afet tehlikesi ortadan
kaldırılmıştır. Senir Kasabası 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Gönen ilçesi
1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır.
Sonuç olarak heyelanları önlemek için; Yamaç eğimi azaltılır. Yamacın topuğuna
istinat duvarı yapılır. Heyelanı hızlandıran su ortamdan uzaklaştırılır. Eğer bu önlemler
heyelanı önlemeye yetmiyorsa, afete maruz binalar bir başka yere taşınır.
Kaya düşmesi afetinde ise, mümkünse kayaların ıslahı yapılır. Eğer kaya ıslahı
mümkün değilse afete maruz evler bir başka yere taşınır. Bunlar yapılırken yapılacak işlerin
ekonomik olmasına özen gösterilir.
F.4.3.6 . Mesire Yerleri; 6831 sayılı Orman Kanunu’na Tabi Alanlarda Halkın
Rekreasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden
Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar
Yöremizdeki Mesire yerleri yöremiz insanlarının günübirlik piknik ve dinlenmeleri
amacına yönelik olarak tesis ve tahsis edilmiştir. Bu alanlara ilişkin elimizde bulunan bilgiler
aşağıda verilmiştir.
Isparta kent ormanı: Isparta Đli Sidre mevkiinde 55 ha alan içerisinde 2005 yılında tesis
edilmiştir.
Eğirdir kent ormanı: Eğirdir Đlçesinde Oluklaç mevkiinde 52 ha alan içerisinde 2006 yılında
tesis edilmiştir.
Sütçüler kent ormanı: Sütçüler Đlçesinde Sütçüler-Isparta karayolu üzerinde, Sütçüler
ilçesine 2 km. mesafede bulunmaktadır. Kent ormanı 40 ha’lık alan içerisinde 2006 yılında tesis
edilmiştir.
229

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Gönen Göleti – Akyokuş Tepe: Gönen ilçesindedir. Yolunun bir kısmı asfalt bir kısmı
stabilizedir. 20.5 hektar sahada 21.07.1998 tarihinde tesis edilmiştir.
Keçiborlu Göleti: Keçiborlu ilçesindedir. Yolu asfalttır. 1.5 km’si stabilizedir.
26.11.1999 tarihinde tesis edilmiştir. Alanı 5,5 hektardır.
Güneykent Orman Đçi Mesire yeri: Gönen Đlçesi Cilbeyli güneykent mevkiinde. 2006
yılında tesis edilmiştir. Alanı 7,66 hektardır.
Akpınar Orman Đçi Dinlenme Yeri: Eğirdir Akpınar köyünde 4,4 ha alnada 2008
yılında tesis edilmiştir.
Erenler Tepe Orman Đçi Dinlenme Yeri: Kayı köyünde erenler tepe mevkinde 9,5
ha alanda 2007 yılında tesis edilmiştir.
Mevcut Sorunlar: Mesire yerlerinin bakım – onarım ve koruma masraflarının yüksek
olması nedeni ile ekonomik olarak işletilmeleri mümkün değildir. Ancak bu alanlara yakın
Belediyelerimizin ve Köy tüzel Kişiliklerinin bu yerleri işletmesi daha caziptir. Buraları
işletmek isteyen olursa yönetmeliklere uygun olarak taliplilere tahsis işlemi yapılmaktadır.
Burada belirtilen sorunlardan dolayı bu yerler hakkında fazla istatistiki bilgi yoktur.
KAYNAKLAR:
Altınşaclı, S., Kılıc, M. ve Altınşaclı, S. 2000. A preliminary study on the Ostracoda
(Crustacea) fauna of Lake Akşehir. Turkish Journal of Zoology. 24: 9-16.
Bibby, C. J., Burgess, N.D., ve Hill, D.A., 1992. Birds Census Techniques, Academic
Press, London, p 257.
Ertan, Ö. O., Morkoyunlu A., (1998). The Algae Flora of Aksu Stream (Isparta-
Turkey), Doğa-Türkey of Botany, 22: 239-255.
Gök, A., 2002. Faunistic studies on the species Pachybrachis Chevrolat and
Cryptocephalus Geoffroy (Coleoptera, Chrysomelidae, Cryptocephalinae) of Dedegöl
Mountains (Isparta) Turk. J. Zool., 26, (2002), 31-42.
Gündoğdu, E., 2001. Isparta Çevresindeki Bazı Korunan Alanlarda Orman Kuşları
Üzerine Gözlemler, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 68s.
Gündoğdu, E., 2002. Isparta Çevresindeki Bazı Korunan Alanlarda Orman Kuşları
Üzerine Gözlemler SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri:A, Sayı 1 Isparta 83-100s.
Çıplak, B., 2004a. Biogeography of Anatolia: the marker group Orthoptera. Memorie
della the Societa Entomologica Italiana 82/2:357–372.
Heinzel, H., Fitter, R., ve J. Parslow. 1992. Birds of Britain and Europe with North
Africa and The Middle East, p 384.
Isparta Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Başmühendisliği Arşivi, 2001. Isparta Đli
Sınırları Đçindeki Korunan Alanlar, 10s.
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
Japoshvili, G., Karaca, I., 2002. An annotated List of The Calcids ( Hymenoptera:
Calcidoidae) Parasitoids of Coccids ( Hemiptera: Coccoidea) in Isparta Province ( Turkey).
230

FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
Proc. of the IS, vol. XXI. Academy of sciences of Georgia Institute of Zoology, Tbilisi, 173-
175.
Japoshvili, G., Karaca I.., 2002. Two new subspecies of the genus Coccophagus
(Hymenoptera: Aphelinidae) from Turkey, Bulletin of Georgian Academy of Sciences,
Volume 166, Number 1, July-August, pp. 139-143.
Jonsson, L.,1993. Birds of Europe with North Africa and The Middle East. Princeton
University Press New Jersey, 559 s.
Kirwan, G.M., Martins, R.P., Eken, G., ve Davidsen, P., 1998. Checklist of the Birds
of Turkey, Sandgrouse, Supplement 1, p 32.
Kiziroğlu, Đ., 1989. Türkiye Kuşları, Orman Genel Müdürlüğü, Eğitim Dairesi
Başkanlığı, Ankara, 314 s.
Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Personeli Güçlendirme Vakfı,
2000. Türkiye’de Yaşayan Kuşlar, Yayın No: 001, Ankara, 267s.
Oğurlu, Đ., 1999. Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı Üzerine Araştırmalar, Proje
Raporu, SDÜ Araştırma Fonu Proje No: 123, Isparta, 14s.
Oğurlu, Đ., 2000. Kızıldağ Milli Parkı Fauna ve Yaban Hayatı, Kızıldağ Milli Parkı
Master Planı, Isparta, 136-161s.
Orman Bölge Müdürlüğü, 2009
Özuluğ, O., Kubanç, N., Gülen, D., 2001. Ostracod (Crustacea) Fauna of Lake Eğirdir
(Isparta), Turk. J. Zool., 25, 421-425.
Tabur, M.A., Ayvaz. Y., 2005. Birds of Lake Beyşehir. Turk J. Zool 29,361-369.
Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
Ünal, Y., Baran, N., Salihoğlu, B., 2000. Isparta Çevresinde Kuş Gözlemleri, SDÜ
Orman Fakültesi, Bitirme Tezi, Isparta, 54s.
231

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
G.TURİZM
G.1. YÖRENĐN TURĐSTĐK DEĞERLERĐ
Bacasız fabrika olarak görülen iç ve dış turizm özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra
ülkenin önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Dünya ülkeleri turizmi canlandırabilmek için
yüksek miktarda harcamalar yapmaktadırlar. Türkiye’mizin de dünya ve Avrupa turizm
pazarından daha büyük paylar alabilmesi için küresel düşünüp, bölgesel davranması
gerekmektedir. Bilindiği gibi kitle turizminde katılımcıların mutlu ve memnun ayrılmaları
turizmin devamlılığı açısından önemlidir. Kitle turizminin yanı sıra ferdi turizm de göz ardı
edilmemelidir. Her iki turizm çeşidinin de süreklilik açısından mastır planlarının iyi
yapılması, hedef kitlelerinin iyi seçilmesi gereklidir.
Isparta doğal, kültürel, tarihi güzellik ve zenginlikler diyarıdır. Đlin geçmişi, tarih
öncesi devirlere kadar gitmektedir. Antik çağda “BARĐS” ismini taşıyan ve başta Lidyalılar,
Frigler, Persler, Helenler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılara ait olmak üzere
pek çok büyük uygarlığın izlerini taşır. Bu yoğun tarihi geçmiş, şehre zenginlik katmıştır.
Cumhuriyet öncesinde Konya vilayetine bağlı “Hamidabad” adında bir livalık iken, 1923
yılında müstakil il olmuş ve “Isparta” adını almıştır. Göller ve güller diyarı Isparta Batı
Akdeniz bölgesinde yer alır. Zengin bir flora ve faunaya sahiptir. Güller diyarı Isparta'da gül
yetiştiriciliği gül endüstrisini geliştirmiştir. Gül yağı ve her türlü gül ürünleri iç pazarda
tüketilmekte, ayrıca dünyanın her tarafına ihraç edilmektedir. Isparta yıllık 550 bin ton elma
üretimi ile ülkenin en çok elma üreten ilidir. Geleneksel kültür ve el emeğiyle dokunan Isparta
halıları haklı bir üne sahiptir. 35.000 üniversite öğrencisi Isparta'yı bir eğitim merkezine
dönüştürmüştür. Sahip olduğu sağlık kuruluşları ve hastaneler Isparta’yı sağlık turizm
merkezi haline getirmektedir. Sınırları içerisinde çok sayıda göl, milli park ve tabiat koruma
alanı vardır. Eğirdir, Kovada ve Gölcük gölleri “altın üçgen” olarak adlandırılır. Isparta ili
dünyada, sınırlarında en fazla göl ve gölet bulunan ildir.
Eğirdir Gölü tahribata uğramamış ve henüz kirlenmemiş Türkiye'nin dördüncü büyük
tatlı su gölüdür. Bu değer yapısı ile Eğirdir Gölü, göl-dağ turizmi açısından olduğu kadar
balık avcılığı, su sporları ve rekreasyon imkanları ile bulunmaz bir yurt köşesidir. Bir çöküntü
gölü olan Eğridir’e bilhassa etrafında bulunan çeşitli yükseklikteki dağlar da ilginç bir
görünüm kazandırmaktadır. Göl ve çevresinde yamaç paraşütçülüğü, rüzgar sörfü, kampkaravan
turizmi, kuş gözlemciliği, trekking, canyoning, orienting yapılmaktadır. Eğirdir
Gölü’nün suyu, tatlı su balıklarının yaşamasına elverişli olması amatör ve profesyonel balık
avcılığı imkanını sağlamaktadır.
Turizmde çok çeşitlilik arz eden Isparta, alternatif turizm dallarından mağara turizmi
bakımından da büyük bir önem taşımaktadır. Özellikle son yıllarda dikkatlerin yoğunlaştığı
mağara turizmi, ili turistik cazibe merkezi haline getirebilecek bir potansiyele sahiptir.
Merkez ilçe, Yalvaç ve Eğirdir ilçeleri inanç turizmi açısından büyük önem arz etmektedir.
Hz. Đsa’nın 12 havarisinden olan St. Paul, St. Barnabas ve St. Yuanna Hristiyanlığı yaymak
amacıyla Kıbrıs’ın Paf Limanı’ndan Attalia (Antalya)’ya geçmişlerdir. St. Yuanna’nın
buradan tekrar Kudüs’e dönmek için ayrılmasından sonra St. Paul ve St. Barnabas Perge kenti
üzerinden Gebiz ve Adada kentlerini izleyip, Yalvaç Psidia Antiochia’sına eski kral Yolu’nu
izleyerek ulaşmışlardır. St. Paul Hristiyanlığın ilk resmi vaazını Yalvaç’ta şu anda kendi adını
taşıyan eski Sinagog’da vermiştir.
232

TURİZM
Doğal güzelliklere bürünmüş Isparta’nın da turizm pastasından payını alabilmesi için
turistik değerlerinin envanter çalışmaları bir an önce geliştirilmeli ve bu konuda çalışacak
sivil toplum örgütlerinin de faaliyete geçirilmesi gereklidir. Ülkemizin en önemli turizm
bölgesi olan Antalya ilinin kuzeyinde bulunan Isparta ili sahip olduğu topografik yapısı,
dağları, ırmakları, gülleri ve kanyonları ile ayrıca bu değerleri örten orman yapısı ile
Antalya’nın arka bahçesi olarak sahip olduğu bu değerleri Antalya’ya gelen turistlere ve
büyük şehirlerde oturan doğaseverlere sunmaktadır. Isparta’daki turizmin daha iyi
tanıtılabilmesi için Antalya turizmi ile entegrasyon çalışmaları yürütülmektedir.
G.1.1. YÖRENĐN DOĞAL DEĞERLERĐ
G.1.1.1. Konum
Antalya’ya yakın bir konumda olmasıyla önem kazanan Davraz Dağı 17.02.1995
tarihinde turizm merkezi olarak ilan edilmiştir. “Fiziki Özellikler” bölümünde Davraz Dağı
Kış Sporları Turizm Merkezi ile ilgili bilgilere yer verilmiş olup, alanın haritası ektedir.
G.1.1.2. Fiziki Özellikler
Isparta merkez ve ilçelerinde bulunan turistik kaynaklar ve turizm değerleri aşağıda
sırasıyla verilmektedir.
MERKEZ ĐLÇE
Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi
Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi: Davras Kayak Merkezi kristal gibi berrak
üç gölün ortasındadır ve kayak yaparken Eğirdir Gölü’ nün güzel görüntüsü insanı büyüler.
Bu üç göl Davras’ı bir altın üçgen içine alır. Amatör ve profesyonel kayakçılar için ideal
pistlere sahiptir. 1211 m uzunluğunda saatte 1000 kişi taşıma kapasiteli telesiyej tesisi
bulunmaktadır. Ayrıca 624 m uzunluğunda T-Bar tesisi de bulunmaktadır. Kuzey disiplini ve
Alp disiplini tur kayağı, snowboard, dağcılık, botanik gözlemcilik, yamaç paraşütü ve
trekking yapma imkanı bulunmaktadır. Isparta’ya 26 km Antalya’ ya 154 km ve Süleyman
Demirel Uluslar arası Havalimanına 58 km uzaklıkta bulunmaktadır. 4 yıldızlı, 280 yatak
kapasiteli bir otel ve 50 yatak kapasiteli ve 150 kişilik restoranlı bulunan modern bir oberj
tesisine sahiptir. Alternatif konaklama imkanı olarak, çok yakın olan Eğirdir’ de göl manzaralı
ve lezzetli balıklarla, eşsiz yöresel yemeklerden tadarak kayaktan kalan zamanınızı
değerlendirebilirsiniz. Ayrıca Isparta Merkezde de konaklama imkanları vardır.
Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi: Davras Kayak Merkezi kristal gibi berrak
üç gölün ortasındadır ve kayak yaparken Eğirdir Gölü’ nün güzel görüntüsü insanı büyüler.
Bu üç göl Davras’ı bir altın üçgen içine alır. 2637 metre yükseklikteki Davraz Dağında
iklimin karasal olması nedeniyle kar kalitesi çok yüksektir. Kuru kristal kar kayak için ideal
özellikler gösterir. ÜlkemizDE kar kalitesi bakımından Sarıkamış’ tan sonra ikinci sırda gelir.
Gölcük Tabiat Parkı: Merkez ilçenin güney batısındaki 1380 m rakımlı alan ve
çevresi yeni yetiştirilmiş ağaçlarla kaplı bir krater gölü olan Gölcük, şehir merkezine 12 km
uzaklıktadır. Asfalt yolla ulaşım imkanı bulunur. Gölün etrafı 150-300 m’yi bulan volkanik
küllü tepelerle çevrilidir. Daireyi andıran gölün çapı 1500 m derinliği yer yer 32 metreyi
bulur. Göl kıyısında piknik için tüm alt yapı tesisleri mevcuttur. Bir restaurant binası ve bir de
kır gazinosu bulunmaktadır. Gölcük gölü ve çevresi 1998 yılında Turizm Bakanlığınca turizm
merkezi ilan edilmiştir.
233

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Gölcük Tabiat Parkı’nda kızılçam, karaçam, meşe, sedir, akasya, akçakesme ve diğer
maki türü bitkiler ile tavşan, tilki, sincap, kaplumbağa, yılan ve çeşitli kuş türleri
bulunmaktadır.
Çatal Sedir Tabiat Anıtı: 250 yaşında, 34 m boyunda, 1.40 m çap ve 4.50 çevre
genişliğinde Sedir ağacı. 29.09.1994 tarihinde tesis edilmiştir.
Kapıkaya Mağarası: Merkez ilçeye bağlı Güneyce Köyü’nün 3 km güneyinde
Kapıkaya Tepesi’ndedir. Toplam uzunluğu 87 m’dir. Muhtemelen tarihi dönemlerde
kullanılmıştır. Hacminin çok geniş olması nedeniyle sığınak olarak da kullanılmaya çok
uygundur.
Ayazmana Mesireliği: Ayazmana mesire yeri Merkez ilçenin 2 km güneydoğusunda
olup, ilçeye asfalt bir yolla bağlıdır. Soğuk suları ile dinlenme yeri kestane ağaçlarıyla
kaplıdır. Piknik için tüm altyapı düzenlemeleri yapılmıştır.
Milas Mesireliği: Merkez ilçeye 10 km’lik bir asfalt yolla bağlı olan mesirelik soğuk
suları ve doğal güzellikleri ile ünlüdür.
Kirazlıdere Mesireliği: Hisartepe yamaçlarında, Isparta'yı kuşbakışı gören, etrafı bağ
ve bahçelerle kaplı ve lokantası bulunan bir dinlenme yeridir. Özellikle yaz aylarında
panoramik bir görüntüye sahiptir.
AKSU ĐLÇESĐ
Köprüçay Kanyonu: Aksu Đlçesi’nin 8 km kuzeyindeki Anamas Dağları’nın güney
yamacında bulunan Köprüçay Deresi Sorgun yaylasını geçtikten sonra Aksu kaynağının
sularını da alarak Zindan Boğazına girer. Burada küçük şelaleler oluşturduktan sonra Aksu
çayı ismini alır ve Zindan Boğazı’nın güneyinden Aksu ile Yılanlı Ovası’na açılır. Burada
kanyonun suları çevreyi sulamaktadır. Bu sular çam ormanları ve yeşil kayalar içerisinde bir
vadi oluşturur. Bundan sonra Belence Boğazı’nın içerisinde birkaç yan dere ile Başak
Dere’nin suyunu da alarak Kasımlar’a yönelir. Kasımlar’ın doğusunda Kartoz Çayı’yla
birleşir ve buradan sonra adı artık Köprüçay Irmağı’dır. Kartoz Çayı’nın da desteğini alan
Ayvalı Çayı, kalın kireçtaşlarını delmeye hazır bir potansiyel oluşturur. Bu nehir Kasımlar’ın
güneyinden başlayarak Değirmenözü Köyü’ne kadar (12 km) sadece kireçtaşları içinde devam
eder. Bu kesimde kendisinden 200-300 m yüksekliğe ulaşan dar bir kanyon oluşturur. Kanyon
boyunca kanyonun iki tarafındaki yüksek kayalar yer yer birbirlerine yaklaşmakta ve yöre
halkı tarafından kayalara “Öpüşen Kaya” ismi verilmektedir. Bundan sonra akan su
Değirmenözü Köyü’nün güneybatısında bir menderes yaparak, tekrar güneye yönelir ve ikinci
kanyona girer. Bu kanyonun uzunluğu 1,5 km’dir. Bu kısa kanyondan sonra nehir kıvrımlar
çizerek, adacıklar oluşturur, Çaltepe güneyine kadar; yaklaşık 15-20 km, yöre halkının
“Uyuyan Su” dedikleri durgun su şeklinde akar. Çaltepe güneyinden tekrar karbonatlı
kayaçlar içerisine giren su Oluk Köprü’ye kadar dar ve derin bir kanyon daha oluşturur. Bu
kanyonun uzunluğu 15 km’den daha fazladır. Bu kesimde 60 m’ye varan şelaleler ve zaman
zaman nehrin kayalar altında kaybolduğu alanlar olduğu belirtilmektedir. Köprüçay Antalya
Serik yakınlarında Akdeniz’e dökülür.
Kapız Kanyonu: Aksu Đlçesi, Yaka Köyü yakınında, Dedegöl Dağı’nda bulunan bu
kanyonun içerisinde şelaleler bulunmaktadır. Ayrıca çevresinde çınar, çam, ardıç başta olmak
üzere zengin bir bitki örtüsü bulunmaktadır. Yeterince tanınmayan bu kanyon içerisinde kuş
ve bazı hayvan türleri yaşamaktadır. Bahar aylarında kanyon içerisindeki Đnice Mağarası’ndan
sular akmaktadır.
Zindan Mağarası: Aksu ilçesinin 2 km kuzeydoğusunda, Aksu Çayı vadisinde yer
almaktadır. Toplam uzunluğu 760 m’dir. 1968 yılında yapılan araştırmalara göre mağaranın
234

TURİZM
uzunluğu 1150 m’dir. Đçerisinde yaz-kış aylarında devamlı olarak akan küçük bir dere vardır.
Bu dere Romalılar tarafından yapılan bir su kanalı ile derin olarak açılmış havuzlara boşalımı
sağlanmıştır. Zindan Mağarası’nın en büyük özelliği tarihi dönemlerde kullanılmış olmasıdır.
Mağaranın önünde Tanrı Eurymedon adına yapılan kutsal açık hava mabedinin kalıntıları
görülmektedir. Geç Roma veya erken Bizans dönemlerinde buranın ağzı kapatılarak bir nevi
sığınak ve ibadet yeri olarak kullanılmıştır. Ayrıca mağaranın giriş kısmında tabana döşenmiş
mozaik bulunmaktadır. Mağaranın önündeki köprünün kilit taşı üzerine Tanrı Eurymedon'un
kabartması işlenmiştir. Zindan Mağarası MTA Genel Müdürlüğü tarafından mimari projesi
hazırlanarak turizme açılması sağlanmıştır. Halen mağarada kazı, mağara içi ve dışı çevre
düzenlenmesi ve ışıklandırma çalışmaları devam etmektedir. Mağara doğal ve arkeolojik SĐT
alanı olarak tescil edilmiştir.
Gümüş Đni Mağarası: Aksu Đlçesinin Yayla Deresi mevkiindedir. Uzunluğu 201
m’dir. Mağaranın içi damlataş oluşumları, düdenler ve küçük havuzlarla süslüdür. Kuru bir
mağaradır. Evcil hayvanlar için iyi bir barınak olarak kullanılabilir. Bunun dışında
gerektiğinde sığınak olarak da kullanmaya elverişlidir.
Erenler Mağarası: Aksu ilçesi Havutlu Köyü Erenler Tepe'dedir. Kuru bir mağara
olup uzunluğu 57 m’dir. Đçerisinde bol damlataş oluşumların bulunması nedeniyle gelecekte
turizme açılabilecek özelliktedir.
Cıv Mağarası: Aksu ilçesinin doğusunda, Kızıldağın kuzeybatısında, Çayır
Yaylası’nda bulunur. Düden konumunda gelişmiş dikey bir mağaradır. Basamaklar halinde -
240 m’ye kadar derinliğe inilebilmekte olup, Isparta'nın en derin mağarasıdır.
Sorgun Yaylası: Aksu ilçesi sınırları içerisinde bol su kaynaklarına sahip Sorgun
Yaylası film çekimlerine de sahne olmuş iyi bir dinlenme yeridir.
ATABEY ĐLÇESĐ
Ertokuş Medresesi, Delik önü Mağarası, Yayla Doruğu Mağarası dikkati çeken turizm
güzellikleridir. Çayırlı Mescit ise piknik ve mesire alanı olarak kullanılmaktadır.
EĞĐRDĐR ĐLÇESĐ
Isparta ili sınırlarında yer alan Eğirdir, her mevsim ve günün her saatinde renk
değiştiren Eğirdir Gölü, tapusu Eğirdir halkı tarafından Yüce Önder Atatürk'e verilen Can
Adası, Türk Silahlı kuvvetlerinin Dağ Komando Okulu, dünyada eşine az rastlanan Kasnak
Meşesi ve Sığla Ormanları, Türkiye'nin en önde gelen Kemik Hastalıkları Hastanesi, elması
ve sadece Eğridir'de görülen Apollon Kelebeği ile tarih ve doğa zengini bir ilçedir.
Eğirdir Gölü: Isparta il hudutları içinde olduğu kadar Göller Bölgesi’nin de en önemli
göllerinden birisidir. 517 km 2 yüzölçümü ile Türkiye'nin 4. büyük gölüdür. Kuzey-güney
uzunluğu 50 km doğu-batı genişliği 3-15 km’dir. Göl, deniz seviyesinden 916 m yükseklikte
Sultan ve Karakuş dağlarının arasında, il alanının ortasında yer almaktadır. Ortalama derinliği
12 metre, maksimum derinliği ise Eğirdir yakınlarında 16,5 m’dir. Göl iki kısma
ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan ve daha küçük olan kısmına Hoyran bölümü, güneyde kalan
kısmına Eğirdir Gölü denir. Her iki bölüm Hoyran Boğazı ile birbirine bağlanır. Göl
içerisinde iki küçük ada vardır. Biri Can Ada diğeri Yeşil Ada (Nis)’dır. Son zamanlarda
suların azalmasıyla bu adalar bir yarım ada biçiminde Eğridir’e bağlanmıştır. Gölde sudak,
sazan, sıraz balıkları bulunmaktadır. Göl doğal sit alanıdır. Gölün birinci 300 m’lik kıyı şeridi
1996 yılında birinci dereceden sit alanı olarak ilan edilmiştir.
235

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yeşil Ada: Ev pansiyonculuğunun çok yaygın olduğu bu ada balık lokantaları ile
dikkat çeker. Doğal güzelliği yanında tarihi zenginlikleri de bulunan ada yerli yabancı
ziyaretçileri konuk etmektedir
Can Ada: Eğirdir ile Yeşil Ada arasında yer alan 7000 m² büyüklüğünde sevimli bir
adacıktır. Yapılaşma yoktur. Sadece piknik alanı olarak düzenlenmiştir. Ada Atatürk'ün
Eğridir’i ziyareti sırasında 1 Şubat 1933 tarihli Belediye Encümeni Kararı ile kendine hediye
edilmiştir. Şu anda Ata Parkı olarak rekreasyon çalışmaları devam etmektedir.
Altınkum Plajı: Eğirdir tren istasyonunun altında bulunan plaj ince kumlu olup gölün
yüzmeye en elverişli yeridir. Kıyıdan itibaren 200 m ilerlenmesine rağmen insan boyunu
geçmeyen sığlığı ile güvenli bir plajdır. Alt yapı ve çevre düzenlemeleri sonucunda “Mavi
Bayrak” ile ödüllendirilmiştir. Düzenli olarak göl suyu tahlilleri yapılmaktadır. Plajın 50 çadır
kapasitesi olup, kiralık bungalowlar da vardır.
Akpınar Köyü Seyir Terası: Akpınar Köyü, Eğirdir şehir merkezinden 7 km
uzaklıkta, Eğirdir gölünün kuşbakışı olarak seyredilebildiği şirin bir köydür. Đlimiz, Eğirdir
Đlçesi, Akpınar Köyünde, Hazine Mülkiyetindeki, 38,023 m 2 yüzölçümlü, 174 ada, 37 parsel
nolu taşınmaz; 4957/2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 8. maddesi uyarınca turizm
amaçlı değerlendirilmek üzere Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilmiştir.
Eğirdir Belediyesi Rekreasyon Alanı: Eğirdir-Konya yolu üzerinde sanayi sitesinin
karşısında üç yüz dönüm arazi üzerinde kurulmuş rekreasyon alanı iki adet çim futbol sahası
ile yaz aylarında birinci ve ikinci Türkiye Futbol Ligindeki Futbol takımları tarafından ikişer
haftalık periyodlarla kamp yeri olarak tercih edilmektedir. Rekreasyon alanı içersinde
rehabilite edildiğinde oldukça ilgi çekebilecek bir hayvanat bahçesi mevcuttur. Ayrıca olta
balıkçılığının yapılabileceği balık havuzları ile aile piknik alanları bulunmaktadır.
Bedre Koyu: Eğirdir-Barla yolu üzerinde merkeze 11 km mesafede 1500 m sahil
şeridi olan güzel bir dinlenme yeridir. Soyunma kabinleri, umumi mutfakları ve kamping
alanları vardır.
Pınar Pazarı Mesireliği: Eğirdir ilçesi, Bağlar Mahallesi’nde yeşil bir alan içerisinde
geleneksel olarak kurulan bir pazardır. 600 yıllık bir geçmişi vardır. Her yıl Eylül ayından
itibaren 8-12 hafta devam eder. Haftada bir gün (Pazar günleri) panayır mahiyetinde kurulan
pazarda; her çeşit ticari eşya, koyun, keçi, sığır ve süt ürünleri ile yörede yetiştirilen sebze ve
meyveler satılır. Pazar yerinde kesilen koyun ve keçi etleri fırınlarda fırın kebabı şeklinde
pişirilerek isteyenlere satılır
Pınar Pazarı’nın kurulduğu son hafta kadınlar pazarı olarak tertip edilir. Bu günde
kadınlar el emeği göz nuru olan el işlerini, oyalarını satışa sunarlar. Ayrıca âdetlere göre bu
pazarda kız beğenilerek görücülük yapıldığına da rastlanılır.
Çamyol Dinlenme Parkı: Eğirdir-Sütçüler karayolu üzerinde 15 km’de yer alan
orman içi dinlenme tesisidir. Đnsana rahatlık veren temiz orman havasının bulunduğu parkta
doğal içme suyu ve piknik için gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Çamyol dinlenme tesisleri
Milli Parklar Đdaresi'ne bağlı olarak çalışmaktadır.
Kovada Gölü Milli Parkı: Benzersiz flora zenginliği ve yaban hayatı çeşitliliğinin
yanı sıra, açık havada dinlenme ve eğlenme imkanları bakımından büyük potansiyele sahip
olması, doğal kaynakların ender bir peyzaj bütünlüğü içinde bir araya gelmesi, Kovada Gölü
ve çevresini milli park yapmaya yetmiştir. 6534 hektar büyüklüğündeki saha, 1970 yılında
milli park olarak ilan edilmiş olup, 1992 yılında l. derece doğal sit alanı olarak ilan edilmiştir.
Kovada Gölü Milli Park sahasının en önemli özelliği regreasyonel kullanıma müsait olan
doğal kaynaklarıdır. 9 km genişliğinde ve oldukça sığ olan gölün çevresi 20,6 km’dir.
236

TURİZM
Derinliği ise 6-7 metreye kadar iner. Suda bulunan ve göle yeşil renk veren tortular 1,5 m
derinlikten sonrasının görülmesine engel olurlar. Gölün deniz seviyesinden yükseltisi 900
m’dir. Yörenin oluşumunu sağlayan karst morfolojisi, bakir doğanın araştırılması, kampçılık,
yürüyüş, manzara seyretme ve tırmanma ziyaretçilerin katılacağı başlıca uğraşlardır
Zengin bir bitki örtüsüne sahip milli park; kızılçam, karaçam, saplı-sapsız-saçlı
meşeler, pırnal meşesi, kokar ağaç ve ardıç gibi ağaç türleri ile hayıt, sandal kocayemiş,
kocayemiş, funda, çitlembik, yabani zeytin, akçakesme, mersin, menengiç, boyacı sumağı,
muşmula, alıç, dağ muşmulası, böğürtlen, yabani gül, defne, tesbih ağacı, karaçalı, kördiken
gibi maki florasının çalıları ile kaplanmıştır.
Kovada Gölü'nde sazan, kadife ve tatlı su levreği, tatlı su ıstakozu bulunur. Bunun
yanı sıra düzensiz ve yasadışı avlanmalar, yaban hayatı çok çeşitli ve zengin olabilecek bu
yöreyi de kurutmuştur. Kovada çevresinde en çok bulunan yaban hayvanları, yaban domuzu,
sansar, porsuk, tilki, tavşan ve ağaç sincabıdır. Kovada Gölünde 153 tür su kuşu tespit
edilmiştir. Kuşlardan yaban ördeği, kaz, angut, keklik ve çulluk mevsimlere göre milli parkta
rastlanan belli başlı türlerdir.
Gelincik Dağı Tabiat Parkı: Eğirdir-Barla yolu üzerinde Isparta şehir merkezine 70
km mesafede 2593.0 ha ormanlık bir alanı kapsamaktadır. Saha zengin bir yaban hayatı
potansiyeline sahiptir. Ayrıca sahada Kırmızı Orman Karıncası doğal olarak bulunmakta olup,
Kuzey yarı küredeki yayılış alanının en güney sınırını teşkil eder. Saha 1100-2900 rakım
arasında yer alır ve saha sedir-karaçam ormanları bulunmaktadır. Münferit olarak da ardıç
ağaçları bulunmaktadır. Biyolojik çeşitlilik açısından zengin bir floraya sahip olan gelincik
dağında bol miktarda soğanlı, tıbbi ve aromatik özelliklere sahip bitkiler bulunmaktadır.
Sahada 127 çeşit endemik takson tespiti yapılmıştır. Genel saha içerisinde anıt meşcere
niteliğinde anıt sedir ağaçları ile kapalı eşsiz sedir ormanı bulunmaktadır. Kapı dağı ve Çam
dağı bölümünden izlenebilecek eşsiz manzara güzellikleri mevcuttur. Sahanın Çam dağı
olarak bilinen mevkisine dini turizm amaçlı çok sayıda ziyaretçi gelmektedir.
Kasnak Meşesi Tabiat Koruma Alanı: Eğirdir Đlçesi, Yukarı Gökdere Köyü
hudutları içerisinde bulunan Kasnak Meşesi Ormanı 1987 yılında tabiatı koruma alanı ilan
edilmiştir. 1300 hektar alanı kaplayan kasnak meşesi ormanı, Isparta il merkezine 57 km,
Eğirdir ilçe merkezine 22 km uzaklıktadır. Yüksekliği ise 1300-1848 m arasındadır.
Koruma alanı içerisinde 218 bitki türü tespit edilmiştir. Yörede kasnak meşesi, saçlı
meşesi, Makedonya meşesi, mazı meşesi, Lübnan sediri, karaçam, kızılçam, Toros köknarı,
Kakar ardıcı, boylu ardıcı, çınar yapraklı akçaağaç, akçaağaç, çiçekli dişbudak, sivri meyveli
dişbudak gibi ağaçlar ile tilki, porsuk, sansar, kurt, yaban domuzu ve sincap gibi yaban
hayvanları bulunmaktadır.
Kasnak meşesi, küçük grup ve kümeler halinde bulunur. Toprağın derin olduğu ve
çukur alanlarda en iyi gelişmeyi gösterir. 25-30 m boy ve 1.6 m kadar çapa ulaşmaktadır.
Kasnak meşesi, akmeşe grubuna dahil olup, sadece Türkiye'de yetişen bir türdür. Düzgün
gövdesiyle kaplamacılıkta ve parkecilikte kullanılmaktadır. Yıllar önce bu ağaç fıçı ve esnek
malzeme yapımında kullanıldığı için yöre halkı tarafından kasnak meşesi adıyla anılmıştır.
Đnönü Mağarası: Eğirdir Đlçesi, Sarıidris Köyünün 1.5 km güneyinde yükselen Đnönü
Tepe'nin kuzey yamacındadır. 227 m toplam uzunlukta yatay ve kuru bir mağaradır. Yağışlı
mevsimlerde Mağara'nın bazı kollarında küçük göletler oluşmaktadır. Genellikle kurudur.
Mağara içinde ısı 16 ºC dir. Hava nemi ise % 82’dir. Đnönü Mağarası, Đnönü Tepenin üzerinde
takke gibi oturan Jura-Kretase yaşlı kireç taşları içinde değişik yönlü kırıklar boyunca
gelişmiştir. Bu kireçtaşlarının altında Triyas yaşlı dolomit ve yer yer marn tabakaları yer alır.
Mağara bu karstlaşmayan katmanlar nedeni ile derine doğru gelişememiştir. Đnönü Mağarası
237

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
girişten itibaren dar galeriler halinde ve yatay bir şekilde gelişmiştir. Sadece giriş kısmında
geniş bir salon vardır. Burada kalın bir toprak tabakası ve içinde bol miktarda iskelet parçaları
vardır. Bundan da anlaşılıyor ki, mağaranın giriş kısmı ya iskan edilmiş ya da mezar olarak
kullanılmıştır. Galerilerin büyük kısmı boş olmasına karşın, bazı kollarda bol miktarda
damlataş oluşumları vardır. Yöre halkı tarafından eskiden beri bilinen mağaranın girişe yakın
kısımlarda toprağa gömülü olarak çok sayıda iskelet parçaları bulunmuştur. Bu konuda henüz
bir araştırma yapılmamıştır.
Bayboğan Ormaniçi Mesireliği: Eğirdir Đlçesi, Bayboğan Köyü sınırları içerisinde,
Konya Yolu istikametinde asfalta 2 km uzaklıkta, Eğirdir gölü kenarında, hakim bir tepede
18 yataklı geceleme ünitesi, restaurantı olan, plaj tesisleri bulunan, günübirlik kullanımlar için
düzenleme çalışmaları devam eden, 26 dönüm büyüklüğünde ormaniçi mesireliğidir.
GELENDOST ĐLÇESĐ
Korudağı (Kazıkbağları) Şehitliği:
Kahramanlar Ovası adıyla anılmaktadır. Miryokefalon Savaşı'nda şehit olan Güldede (Güllü
Gazi) ve Gülüm Erenleri mezarları Afşar köyü korusu ve Yenice Köyünde bulunmaktadır.
Afşar Köprüsü, Gelendost ilçesi Afşar köyündedir. Selçuklu dönemine aittir. Blok
taşlardan yapılmıştır.
Ertokuş Kervansarayı Yeşilköy sınırları içerisinde Eğirdir Gölü kenarındadır. Kudret
hanı veya Gelendost hanı adları ile de bilinir. Avlu ve kapalı mekandan oluşmuştur. 21x54
metre ölçülerindedir. Dış duvarları kale duvarları gibidir. Kapalı mekan üzeri tonozla
örtülüdür. Avlunun yan kemerinde odalar vardır. Kapalı mekan girişi kapısının üzerinde bir
kitabe vardır. Kitabeye göre kervansaray, 1223 yılında Mübarüziddin Ertokuş tarafından
yapılmıştır. Kitabesinde: "Es Sulta-i Ammere-hu fi Rabi-l alemi-l alem-i Mübarüziddin
Ertokuş sene işrin sitte miete 620" ifadesi yer alır. Türkçesi: Sultana mensup mücahid
ülemadan Mübareziddin Ertokuş 620 yılında iş bu misafirhaneyi Allah rızası için inşa
etmiştir.
Çaltı Köyü Mağarası: Gelendost'a 10 km uzaklıkta Çaltı Köyü sınırları içindeki
mağara, sulama kanalı çalışmaları sırasında, tünel kazılırken tesadüfen bulundu. Eşsiz bir
doğal güzelliğe sahip olan mağara, çevre köylülerin tahribatından zor da olsa kurtulmuş
durumdadır.
GÖNEN ĐLÇESĐ
Manastır mevkiinde bir koruluk içerisinde bulunan türbenin Yunus Emre’ye ait olduğu
iddia edilmektedir. Đsmail Hakkı Bursalı’nın Şakayık adlı eserinde, Yunus Emre’nin
mezarının, Keçiborlu yakınında, köyün doğu tarafında olan, dağ sırtında bir köyde, bir çatı
altında bulunduğu belirtmiş olması dört mezarlı türbenin Yunus Emre türbesi olduğunu
göstermektedir. Şeyh Saadettin Vakfiyesi olan korudaki türbede bulunan dört mezarın, Yunus
Emre, Sinan Efendi ve Vakfiye sahibi Şeyh Saadettin’e ait olduğu sanılmaktadır. Türbe
civarında her yıl aşure ayında aşure pişirilmekte ve Yunus Emre törenlerle anılmaktadır.
Gönen ilçesi bahar aylarında yapılan faaliyetle iç turizmde etkili olmaktadır.
Tarlapınarı: Gönen ilçesi sınırları içerisinde, yazın sıcaklarından bunalanların
yorgunluklarını giderebilecekleri, soğuk suyu bulunan, yeşillikler içerisinde bir mesire yeridir.
238

KEÇĐBORLU ĐLÇESĐ
TURİZM
Güvercinlik Mağarası, Keçiborlu ilçesi Aydoğmuş Köyü Akdağ civarındadır. Kireç
taşları içinde gelişmiş bir fay üzerinde oluşmuştur. Sarkıt, dikit ve sütunlarla mağara
bölümlere ayrılmıştır. Uzunluğu 65 m’dir. Mağara küçük olmasına karşın damla taş
bakımından zengin ve güzeldir. Yol problemi halledilirse turizme açılması uygundur.
SENĐRKENT ĐLÇESĐ
Barla Sedir Tabiat Anıtı: Senirkent ilçesi sınırları içerisindedir. Isparta iline 72 km,
Senirkent ilçesine 32 km mesafede olup, 320 yaşında, 15 m boyunda olup; 1,9 m çapında ve
5,7 m çevre genişliğine sahiptir. 1994 tarihinde tabiat anıtı olarak ilan edilmiştir.
Peynir Đni: Senirkent ilçesine bağlı Garip Köyü’nün 4 km güneydoğusundaki Obruk
Taşı yamacındadır. Uzunluğu 6 m olup, girişe göre en derin nokta -20 m’dir. Kuyu şeklinde
bir girişten sonra mağara yatay olarak bir kırık boyunca devam etmektedir. Ulaşım yürüyerek
sağlanır. Dışarıya göre mağara ısısı çok düşüktür. Yöre halkının peynir depolamasından
dolayı bu isim verilmiştir.
Değirmenderesi ve Ayazmana: Senirkent ilçesi Yassıören kasabası sınırları
içerisinde yemyeşil doğası ile güzel bir piknik alanıdır.
SÜTÇÜLER ĐLÇESĐ
Yazılı Kanyon Tabiat Parkı: Sütçüler ilçesine 10 km uzaklıkta olup, 600 ha bir alanı
kapsamaktadır. Park adını veren kanyonun derinliği 100 ile 400 m’dir. Zengin bitki örtüsü,
yaban hayatı ve seyrine doyum olmayan doğal güzellikleri vardır. Tarihi “Kral Yolu”nun da
geçtiği kanyon tapınak ve kaya yazıtları ile tarihi önem arz etmektedir. Kanyonun içinde
ikinci köprünün sağında tahrip edilmiş olan yazıt Antalya Tabiat ve Kültür Varlıklarını
Koruma Kurulu üyesi Prof. Dr. Sencer Şahin tarafından çözülmüş ve Isparta Milli Parklar ve
Av Yaban Hayatı Başmühendisliği’nin girişimi ve katkısı ile bu yazıtın karşısına Türkçe ve
Đngilizce tercümesi asılmıştır. Aziz Paul, Perge'den Pisidia Antiocheia'ya giderken bu
kanyondan geçmiştir.
Yazılı Kanyon Tabiat Parkı’nda kızılçam, kızılağaç, saçlımeşe, çınar, ardıç, ceviz,
pırnal meşesi, keçiboynuzu, akça kesme, defne, zeytin, sandal, sakız, tesbih, mersin, alıç,
karaçalı, laden, katırtırnağı, zakkum, yaban gülü, sarmaşık, eğrelti gibi bitki türleri ile domuz,
yaban keçisi, tilki, porsuk, su samuru, tavşan, sincap, kartal, kızıl akbaba, doğan, güvercin,
üveyik, keklik gibi yabani hayvanlar bulunmaktadır. Yazılı Kanyon Tabiat Park alanında
önemli kanyonlar bulunmaktadır. Pek çok araştırmacının ve meraklıların bu kanyonu görmek
üzere yöreye helikopterle geldikleri bilinmektedir. Trafiğe açık olan Antalya-Isparta
Dereboğazı Karayolu ile Antalya yöresinde yer alan turistik tesislerden bu alanlara ulaşılması
1,5 saatlik bir süreye inmiştir. Bu bölgede nehir turizmi (rafting) yapmakta mümkündür.
Çandır (Aksu'nun bir kolu) Vadisinde Yazılı Kanyon (Isparta) Kaya Yazıtı
(Hür insan üzerine şiir)
Ey yolcu, yol hazırlığını yap ve koyul yola; şunu bilerek
Hür kişi sadece karakterinde hür olan kişidir
Kişi hürriyetinin ölçüsü bizzat kendi doğasında bulunur
Ve kararında içtenlikliyse hür kişi,
239

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yüreğinde ise dürüstlüğü, işte bunlar asil yapar kişiyi
Ve bununla yücelir hür kişi hatalarla değil.
Ana-babadan gelen uydurma bir asaletten tad almaz o:
Zira ana-baba değildir hür insanı doğuran
Zeus'tur herkese ata olan ve de tek kök insanoğluna
Herkesin tek şansı vardır. O alır kader icabı beden güzelliğini
Budur soy güzelliği ve hür olma hali gerçek anlamda.
Ruhen köle olan ise sakınmaz kötü sözden, katmerli köle de olsa
Aşırılıktır şiarı bu kişinin, yüreğinde soysuzluk vardır
Ey yolcu, Epiktetos köle bir anadan doğmuştu, ama
Yüceydi herkesten, bir kartal gibi: bilgelikte ise takdire şayandı ruhu
Söylemem gerekirse, tanrısal bir varlık doğurdu onu. Keşke şimdi de (bu mümkün olsa)
Böylesine yararlı ve sevinç kaynağı bir insan
Tüm ünlü kişiler arasında köle bir anadan dünyaya geldi.
“Epiktetos (Epikirus): Đ.S 50 – 138 yılları arasında Hierapolis’te doğup Yunanistan’ın
Epirus bölgesinde ölen ünlü filozof olup, bir köle olarak Roma’ya götürülmüş orada azad
edilmiştir. Tanrının birliğine, tüm insanların aynı ve tek tanrıdan geldiğine inanan bir
düşünürdü.”
Sığla Ormanı Tabiatı Koruma Alanı: Sütçüler ilçesi hudutları içerisinde yer alan
Sığla Ormanı, ülkemizde bulunan nadir ve tehlikeye maruz endemik bir türdür. Sığla ağacının
en elit ve izole yayılışının yaptığı eşsiz ekosistem özelliğinden dolayı 1987 tarihinde tabiatı
koruma alanı olarak ilan edilmiştir. Alan 88,5 ha’lık bir alanı kaplamaktadır. Sahada sığla,
kızılçam, saçlımeşe, kızılağaç, çınar gibi ağaçlar ile dağ keçisi, sincap ile sürüngenler, amfiba
türleri ve çok sayıda yengeç bulunur.
Çatalçam Tabiat Anıtı: Sütçüler ilçesi, Belence köyü hudutları dahilinde yer alan
ağaç 650-700 yaşlarında 22 m boyunda; 1,88 m çapında, 5,90 m çevre genişliğindedir. 1995
tarihinde tabiat anıtı olarak ilan edilmiştir.
Söğüt Yaylası Ulu Ardıç Tabiat Anıtı: Sütçüler ilçesi, Çandır köyü dahilinde yer
alan ağaç 1000 yaşında, 27 m boyunda, 2,5 m çapında ve 7,85 m çevre genişliğindedir. 1999
tarihinde tabiat anıtı olarak ilan edilmiştir.
Kuz Mağarası: Sütçüler Đlçesi Kesme Kasabası'nın güneybatısında bulunan Asar
Tepenin yakınında, Köprüçay kanyonunun dik yamacında yer alır. Toplam uzunluğu 224 m,
700-750 m derinliğindedir. Girişe göre en derin noktası 17.5 metredir. Sıcak ve yarı kuru bir
havaya sahiptir. Mağaranın dar geçitlerinde ve yan kol bağlantısında belirgin bir rüzgar
hareketi vardır. Genişliği 2-16 m, tavan yüksekliği 1-20 metreler arasında değişen mağaranın
orta ve son bölümleri, görünümleri son derece güzel her türden damlataşlar (sarkıt, dikit,
sütun, duvar ve örtü damlataşları, damlataş havuzları, vb.) ile kaplıdır. Ana galerinin son
bölümlerinde ise kalın bir kum ve çakıl deposu bulunur. Bu kesimler, mağaranın en derin
noktalarıdır. Buna karşılık bu depoların yanından ayrılan yan kolun son noktası, girişten +10
m yukarıdadır. Akarsu yatağından 250-300 m yukarıda bulunan Kuz, Hidrolojik olarak askıda
(vadoz kuşak) kalmış, fosil bir mağaradır. Bu nedenle yağışlı dönemlerde tavandan damlayan
240

TURİZM
veya yan duvarlardan sızan sular dışında bütünüyle kurudur. Bu sular, ana galerinin son
bölümünde küçük gölcükler oluşturmaktadır.
Tota Yaylası ve Đçmeleri: Sütçüler ilçesi, Kasımlar yolu üzerinde, orman içindedir.
Ağustosun yakıcı sıcağında akan suda elinizi bir dakikadan fazla tutamazsınız. Soğuk suyun
karpuzları çatlattığı söylenmektedir. Bol oksijeni ve sessizliğiyle huzur bulacağınız bir
dinlenme yeridir. Çıkan suyun mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmesi nedeniyle yaz
aylarında gelenlerce çadır kurulmaktadır. Yakın köylerden gereksinimler sağlanabilir.
Kadı Deliği Mağarası: Çandır Köyü'nün 8 km uzaklıkta Kartalbaşı Tepesi'nin
kuzeyindedir. Uzunluğu 81 m’dir. Dar bir ağızdan dik bir inişle girilebilir. Mağara içinde ısı
17 ˚C’dir ve nemi %75'tir. Ulaşım imkanları sağlandığı zaman turizme açılabilir.
ŞARKĐKARAAĞAÇ ĐLÇESĐ
Kızıldağ Milli Parkı: Şarkikaraağaç ilçesine 5 km mesafede 59600 ha’lık bir alanı
kapsamaktadır. Isparta merkezine 120 km, Konya iline 150 km’dir. Parkın güneyinde
Beyşehir Gölü olup, gölden esen güney rüzgarları Bebik Vadisi ile Yertutan mevkiden
geçerek milli parka ulaşılmaktadır. Bu nedenle bol oksijenli temiz havası parkın cazibesini
artırmıştır.
Yenişarbademli ilçesinde bulunan Dedegül Dağı, 2998 m yüksekliği ile Orta
Toroslar’ın en yüksek tepesi olup, yılın on bir ayı kar bulunur. Bu dağda bulunan Karagöl
görülmeye değerdir. Dağ yürüyüşü, kamp, tırmanma için uygun yer ve imkanlar sunar.
Dağ evleri ve kamp sahaları bulunan milli parkta 1840 m yükseklikteki Büyüksivri
tepesine tırmanarak doğa yürüyüşü yapılabilir. Ayrıca temmuz ayının ikinci pazarında
Kızıldağ Milli Parkı’nda düzenlenen “Helva Bayramı” görülmeye değerdir. Milli parkta kamp
ve piknik imkanı bulunmaktadır. Mavi sedir ormanlarının bol oksijen üretimi nedeniyle Milli
parkın temiz havası, solunum yolları rahatsızlığı bulunanlar için uygundur. Bu sebeple 1986
yılında 100 yataklı bir göğüs hastalıkları hastanesi temeli atılmış olup, inşaat devam
etmektedir. Çadır ve karavanla konaklama yapılabilir. Ayrıca Milli Park içinde halka açık
bungalowlar, yeme-içme tesisleri bulunmaktadır. 1988 yılında doğal sit alanı olarak tescil
edilmiştir. Milli Parkın orman ağaçlarını başta sedir, ardıç, karaçam, köknar, meşe olmak
üzere kavak, söğüt ve az miktarda ıhlamur oluşturur.
Kızıldağ Milli Parkı alt florası çok zengin bir tür yapısına sahip olup, sadece tıbbi ve
aromatik bitki sayısı 80’in üzerindedir. Mevcut bitki örtüsünün %15’i endemik türlerdir.
Geçmiş yıllarda ayı, kurt, çakal, sırtlan, pars gibi memeli yırtıcıların yanında geyik,
dağ keçisi gibi memeliler de yaşamıştır. Bugün ise tavşan, tilki, sansar, kurt, çakal, yaban
domuzu ve kuş türlerinden kartal, akbaba, şahin, doğan, atmaca, baykuş türleri gibi yırtıcılar;
keklik, ardıç kuşu, üveyik, kaya güvercini gibi kuşlar ile yaklaşık 181 su kuşu türü
bulunmaktadır.
Felepınarı: Şarkikaraağaç ilçesine 15 km. uzaklıkta içimi güzel olan suyu ve
yeşillikler içerisinde bir mesire yeridir. Etrafında yöresel yemek ve kebapların yapıldığı
lokantalar bulunmaktadır.
ULUBORLU ĐLÇESĐ
Uluborlu Obruğu: Kapı Dağının doğusundaki yayladadır. Uzunluğu 42 m’dir. Beyaz
renkli kireç taşları içerisindeki kırık boyunca gelişmiştir. Mağaranın girişi 5-6 m çapında, 18
m derinliğinde bir kuyudur. Bu kuyunun tabanı yaz aylarında dahi karlar ile kaplıdır. Mağara
içindeki ısı 3 ˚C ve nem de % 78'dir. Soğuk hava deposu olarak kullanılmaya çok uygundur.
241

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
YALVAÇ ĐLÇESĐ
Ayı Đni Mağarası: Yalvaç Đlçesi’nin yaklaşık 15 km kuzeydoğusunda bulunan Ayı ini
Mağarası, Sultan Dağları'nın güney eteklerinde, Nazilli Deresi'nin yukarı bölümünde yer alır.
407 m uzunlukta, yatay olarak gelişmiş, kaynak konumlu fosil bir mağaradır. Soğuk ve yarı
nemli bir havaya sahiptir. Mağaranın çatlaklı yapısı ve iki kattan oluşması, içeride belirgin bir
hava sirkülasyonuna yol açmıştır. Ayı ini Mağarası'nda belirgin bir hayvan topluluğu
gözlenmemiştir. Ancak seyrek olarak değişik bölümlerde yarasalar yaşamaktadır. Ayı ini,
hem doğal çevrenin güzelliği, hem de mağarada bulunan ilginç damlataşlar ve sarnıçlar
nedeniyle turizm amaçlı kullanıma son derece elverişlidir. Özellikle, mağaranın değişik
yerlerinde bulunan bu sarnıçlara, başka mağaralarda rastlamak mümkün değildir. Ayrıca, bazı
bölümlerde yer alan korunma duvarları, mağarayı daha da cazip hale getirmektedir.
YENĐŞARBADEMLĐ ĐLÇESĐ
Pınargözü Mağarası: Yenişarbademli Đlçesi’nin 11 km batısında yer almaktadır.
Yenişarbademli’den veya Eğirdir-Yenice üzerinden ya da Şarkikaraağaç-Yenişarbademli
üzerinden ulaşılabilmektedir. Özellikler Pınargözü mağarası, şimdiye kadar ulaşılabilen 16
km’lik kısmı itibariyle Türkiye’nin en uzun, 4 ile 5 derecelik sıcaklığı ile en soğuk suyuna
sahip mağara özelliği taşımaktadır. Daha girişten itibaren 50 metredeki sifonun ve içindeki
uzun sifonların, tırmanılması gereken şelaleler ve travertenler nedeniyle gezilmesi zor bir
mağaradır.
Yenişarbademli ilçesine 8 km uzaklıkta, Çaydere ormanlarının içinde bulunan ve Jura-
Kretase yaşlı kireç taşlarından oluşan bir fay üzerinde gelişmiş aktif bir mağaradır. Đçerisinden
debisi 7 lt/sn olan büyük bir kaynak çıkmaktadır. Ayrıca mağaranın içerisinde birçok sifon ve
büyük çağlayan vardır. Bu mağaranın 1995 yılına kadar yapılan uzun süreli araştırmalarla 16
km’lik bölümü ölçülmüş ancak sonuna kadar henüz ulaşılamamıştır. Belirlenen son nokta
girişten +660 m yukarıdadır. Bu yükseklik ülkemizde ölçülen en büyük yüksekliktir.
Mağaranın içinde değişik büyüklükte gölcükler, şelaleler, damlataş havuzları ve her türden
damlataş birikimleri geniş yer kaplamaktadırlar. Girişte ise saatte hızı 150-160 km olan
şiddetli bir rüzgar vardır. Pınargözü mağarasının uzunluğu, girişe göre yüksekliği, su sıcaklığı
(3-4 ˚C) ve rüzgar hızı bakımından Türkiye'nin en büyük mağarasıdır. Turizm açısından
Avrupa'nın en uzun mağarası olarak da kabul edilmektedir. Bu mağaranın etüdü yapıldığı
takdirde ülke turizmine katkısı büyük olacaktır. Ayrıca Keldağ mevkiinde Güllü Mağarası da
tespit edilmiştir.
Karataş Mağarası: Yenişarbademli batısındaki Pınargözü Mağarası'nın yakınında
Dedegöl Dağı'nda bulunan Karataş Đn'i kireçtaşlarında, bir fay hattı üzerinde dikey olarak
gelişmiştir. Düden konumunda olan ve bütünüyle fosilleşen mağaranın derinliği -112 m’dir.
Daha aşağı seviyede ve doğrultuda bulunan Pınargözü Mağarası ile bağlantılı olduğu
düşünülmektedir. Oldukça fazla hava sirkülasyonu vardır.
G.1.2. KÜLTÜREL DEĞERLER
G.1.2.1. Tarihsel Gelişim
Bu bölümde önce, Đsparta Đli’ni de içine alan yörenin kronolojisi sunulacak, ardından
bu kronoloji kısaca açıklanacaktır.
242

TURİZM
MÖ 35000 - 12000 Üst Paleolitik Dönem
MÖ 12000 - 9000 Mezolitik Dönem
MÖ 3000 - 2000 Tunç Çağları
MÖ 2000 - 1200 Arzava Krallığı Dönemi
MÖ 1200 - 690 Frigler Dönemi
MÖ 690 - 652 Birinci Lidya Dönemi
MÖ 652 - 633 Kimmer – Sapardai Dönemi
MÖ 633 - 546 Đkinci Lidya Dönemi
MÖ 546 - 334 Persler Dönemi
MÖ 334 - 301 Đskender ve Diadoklar Dönemi
MÖ 301 - 216 Birinci Bergama Krallığı Dönemi
MÖ 216 - 188 Selökidler Dönemi
MÖ 188 - 129 Đkinci Bergama Krallığı Dönemi
MÖ 129- MS 395 Roma Dönemi
395 - 1204 Bizans Dönemi
1204 Isparta’nın Anadolu Selçukluları’nca Fethi
1301 Hamidoğulları Beyliği’nin Kurulması
1390 Isparta’nın Osmanlı Yönetimine Girmesi
1391 Hamidoğulları Beyliği’nin Sona Ermesi
1402 Timur’un Isparta Yöresini Ele Geçirmesi
1415 Çelebi Mehmed’in Isparta’yı Yeniden Osmanlı Yönetimine Bağlaması
1645 Kara Haydar’ın Ayaklanması
1899 Isparta Yöresinde Şiddetli Bir Deprem Olması
1912 Keçiborlu ve Eğridir’in Đzmir-Aydın Demiryoluna Bağlanması
1914 Isparta Yöresinin Yeni Bir Depremle Sarsılması
Tarihçe
Isparta’nın yerleşim tarihi, yazılı tarih öncesi bir dönem olan Üst Paleotik Dönem ile
başlamaktadır. Yörenin yazılı tarihi ise Hititler’le başlamaktadır. Bugün il sınırları içinde
kalan toprakların ve yerleşmelerin o dönemdeki adları kesin olarak bilinmiyorsa da, yörenin
Arzava Bölgesi sınırları içinde kaldığı kabul edilmektedir.
Isparta adının kaynağına ilişkin bilgiler MÖ VIII. yy’a değin uzanmaktadır. Bu
yüzyılda, Karadeniz’in kuzeyindeki Đskitler’ce güneye sürülerek Batı Anadolu’ya dek
ilerleyen Sabardai ve Kimmer topluluklarının bir bölümü, bugün Isparta Đli’nin bulunduğu
yörelere yerleşmiş ve bu topraklara kendi adlarını vermiştir. Nitekim XIV. yy Arap
kaynaklarında, örneğin Đbn-i Batuta’ nın yapıtında, bugün Isparta Đli’nin bulunduğu yöre
Saparta olarak anılmakta, Isparta adının da bu sözcükten geldiği sanılmaktadır. Başka bazı
kaynaklar ise, Antik Çağ’da Pisidya denilen yörede Baris adlı bir kent bulunduğunu, bu adın
Lidya dilindeki Barida sözcüğünden geldiğini ileri sürmektedir. Bir başka görüş ise, Baris’in
Sanskritçe su anlamına gelen Vari sözcüğüyle ilişkili olduğu yönündedir.
A. Yazılı Tarih Öncesi
Burdur’la birlikte Antik Dönem’de Pisidya bölgesini oluşturan Isparta Đli’nin yerleşme
tarihi yazılı tarih öncesi dönemlere değin uzanmaktadır. Bölgenin yerleşme tarihi Üst
Paleolitik Dönem’ le başlamaktadır (MÖ 35000–12000 / 10000). 1944 yılında bölgede,
Şevket Aziz Kansu yönetiminde araştırmalar yapılmış, Isparta’nın yaklaşık 15 km kuzeyinde,
Bozanönü Ovası’ nın ortasında Üst Paleolitik Dönem’e tarihlenen Kapalıin Mağarası’na
rastlanmıştır.
243

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
B. Yazılı Tarih
Arzava - Hitit Çatışmaları
Pisidya bölgesi, MÖ 2000’lerde, Luvi ve Arzava topluluklarının yerleşim alanıydı.
Arzava, halkının hiçbir güce boyun eğmeye yatkın olmayan yapısının yanı sıra, yöre
coğrafyasının savunmaya elverişli özelliği nedeniyle, Hititler, tam 500 yıl boyunca, Arzava
ülkesi üzerinde kesin bir egemenlik kuramamışlardı.
Gerek Eski Hitit Krallığı, gerekse Hitit Đmparatorluk Dönemi’nde süregelen çatışmalar
sırasında Arzava, çok sayıda küçük bölgeden oluşan bir konfederasyon yapısındaydı. MÖ
1200’lerde, Balkanlar üzerinden Anadolu’ya geçen ve Ege Göç Kavimleri adı verilen
topluluklar, Anadolu’nun siyasal görünümünü bütünüyle değiştirmişlerdir. Bu toplulukların
önünde tutunamayarak siyasal varlığı sona eren devletler arasında Arzava Konfederasyonu da
yer almıştır. Nitekim Mısır kaynakları, ”Deniz Kavimleri” adını verdikleri göç topluluklarının
Arzava ülkesini talan ettiğini anmaktadır.
Frigler Dönemi
MÖ 1200’lerdeki göç olayının en güçlü öğesi Frig topluluklarıydı. Frigler, MÖ 1200–
1100 arasında kuzeyde Bilecik ve Kastamonu’dan güneyde Isparta’ya, batıda Manisa’dan
doğuda Kayseri’ye dek uzanan topraklara yayıldılar. Yerli halklarla kaynaştıktan sonra,
siyasal ve kültürel etkinlik alanlarını Toroslar’a dek genişlettiler.
MÖ VIII. yy’da, eski Hitit Đmparatorluğu’nunki kadar geniş toprakları olan Frig
Devleti, bu tarihten sonra giderek gücünü yitirdi. Bu yüzyıl sonunda doğudaki üstünlüğü
Asurlar’a kaptıran Frigler, batıdaki Lidya üzerinde kurdukları egemenliği de koruyamaz
oldular. Karadeniz’in kuzeyindeki Đskitler’in Kafkaslar üzerinden güneye sürdüğü Kimmer ve
Sapardai topluluklarının Anadolu’ya girmeleri de bu döneme rastlar. Bu topluluklar Isparta
yöresine dek geldiler ve Frig Kralı II. Midas, Kimmer-Sapardai akınları karşısında
tutunamayarak ağır bir yenilgiye uğradı. Bu durumdan yararlanan Lidya’daki Mermnad
(Şshin) prensleri de, Frigler’e karşı ayaklandılar ve Kimmer-Sapardailer’in yardımıyla, Isparta
yöresinde egemenliklerini ilan ettiler. Böylece Frig Devleti tarih sahnesinden silinmiş ve
Lidya Devleti kurulmuş oldu.
Lidyalılar Dönemi
MÖ 690’da, Frig egemenliğinin son bulmasıyla birlikte kurulan Lidya Devleti’nin
egemenlik alanı, Manisa’ nın bir bölüm topraklarıyla Isparta, Burdur, Denizli ve Uşak
illerinin bulunduğu alanı kapsıyordu.
Lidyalılar sık sık Asur saldırılarına uğramış, bu devlete karşı Mısır firavunlarıyla
birlikte hareket etmişlerdi. Öte yandan, dönemin en önemli ticaret yolu olan ünlü Kral Yolu
Lidyalılar’ca yapılmıştı. Ancak, Lidya Devleti MÖ 670’te Kimmer-Sapardailer’in saldırısına
uğrayınca eski düşmanı Asurlular’dan yardım istedi. Asur Kralı Eşarhaddon da Kimmerler’in
gücünü kırmak için Đskitler’i bu toplulukların üzerine saldırttı. Lidya Kralı Giges, Đskitler’in
yardımıyla Kimmer-Sapardai akınlarını bir süre durdurmayı başardı. Ancak, MÖ 652’deki
Kimmer-Sapardai saldırısına dayanamadı ve ağır bir yenilgiye uğradı.
Kimmer-Sapardailer
Lidya topraklarını baştanbaşa yağmalayan Kimmer-Sapardailer, Isparta üzerinden
Toroslar’a oradan da Kilikya’ya dek indiler. Bunun üzerine, Lidya’lar, Asurlular’dan ikinci
kez yardım istediyse de, Asur orduları, Kimmerler’in yalnızca Kilikya’ya girmesini
önleyebildiler. Lidya toprakları yine de Kimmerler’in işgali altında kaldı. Ne var ki, Kimmer-
Sapardai toplulukları, göçebe topluluklardı. Bu nedenle, Isparta’daki yerleşik düzende
244

TURİZM
güçlerini koruyamadılar ve MÖ 633’te doğudan gelen Med akınlarına dayanamayarak,
güneye Suriye ve Filistin’e çekilmek zorunda kaldılar.
Tirha Soyunun Yeniden Egemen Olması
Kimmerler’in çekilmesinden sonra, Tirha soyu, duruma yeniden egemen oldu.
Kimmerler’i yenilgiye uğratan Med Kralı, Kimmerler geriye çekilince, Lidyalılar’la karşı
karşıya kalmıştı. Bu iki güç arasında, beş yıl süreyle savaşlar oldu. Sonunda, MÖ 580’de barış
yapıldı. Böylece, Medler’in desteğini kazanan Lidya Devleti, Batı Anadolu’nun en güçlü
devleti durumuna geldi. Ticaret ve güzel sanatlardaki gelişme, bu dönemde en üstün düzeyine
ulaştı. Ticaret ve güzel sanatlar, ülkede öyle çekici bir nitelik kazanmıştı ki, devlet,
savunmasını bile komşu ülkelerden getirttiği paralı askerlere bırakmıştı. Nitekim Pers
ordularına da böyle bir paralı asker ordusuyla yenildi. Kültürel zenginliklerle dolu, ancak
savunmasız Lidya Devleti de böylece sona erdi.
Persler Dönemi
Lidya Devleti’nin yıkılmasıyla, yeni bir güç olarak Anadolu tarih sahnesine çıkan
Persler, kısa sürede hemen bütün Anadolu’yu egemenlikleri altına aldılar. Isparta’nın da
içinde yer aldığı Pisidya bölgesi, o dönemde Pers Đmparatorluğu’nun birinci büyük satraplığı
olan Đyonya Satraplığı topraklarında, küçük bir bölüm de, ikinci büyük satraplık olan Çaparda
Satraplığı sınırları içinde yer alıyordu. Isparta yöresi halkı, bu tutumlarıyla, Hititler
Dönemi’nden beri süregelen geleneğe uyarak dış güçlere boyun eğmedi.
Đskender Sonrası Dönem ve Selökidler
MÖ 334’te, Çanakkale Boğazı’nı geçerek Ön Asya’ya giren Büyük Đskender, Ege
kıyısındaki kentleri teker teker ele geçirdikten sonra güneye indi; önce Likya’ya (Antalya’nın
batısı), ardından da Pisidya’ya (Göller Bölgesi) girdi. Pamfilya’ya yöneldi ve Akdeniz
kıyısındaki Perge, Side ve Aspendos kentlerini aldı. Buradan yine kuzeye yöneldi ancak
bugün Burdur Đli sınırları içinde kalan Sagalassos’ ta yoğun bir direnişle karşılaştı ve kente
zorlukla girebildi. Bu güçlü direniş nedeniyle Đskender, zaman yitirmemek için, Isparta’nın
işgalini Komutan Nearkhos’a bırakarak doğuya yürüdü.
Bergama Krallığı
Đskender’in ölümünden sonra Büyük Đskender’ in dört komutanından biri olan Trakya
Satrabı Lizimakos, Trakya’dan Toroslar’a dek uzanan bütün Anadolu topraklarını ele geçirdi.
Lizimakos, Anadolu’daki egemenliğini kalıcı kılmak amacıyla Bergama’yı askeri bir üs
durumuna getirdi Ancak, kente muhafız olarak bırakılan komutan, bir süre sonra
bağımsızlığını ilan etti. Böylece, Isparta yöresi, yeni kurulan Bergama Krallığı’nın egemenlik
alanı içinde kaldı.
Bergama Krallığı Batı Anadolu’da egemenlik alanını genişletirken, Selevkos da Suriye
yöresinde Selökid Krallığı ‘nı kurmuştu. Giderek Anadolu içinde yayılmaya başlayan Selökid
Krallığı, Ege kıyılarına ulaşmaya çalışıyordu. Bu yüzden, Bergama Krallığı ile Selökidler
arasında sık sık çatışmalar oldu. Bergamalılar geri çekilmek zorunda kaldıysa da, saldırıyı
sürdüremedi. Isparta yöresinde üstünlüğünü yitirdi.
Selökidler Dönemi
Akhaios’un yenilgisiyle birlikte, Isparta yöresi Selökid Devleti’nin egemenlik alanı
içine girdi.
III. Antiokhos, Bergama Krallığı’yla bir anlaşma yaparak, onu Roma’ya karşı koruma
karşılığı olarak, Anadolu’nun batı ve güneyindeki bir bölüm toprakları ele geçirdi. Ancak,
MÖ 190’da Anadolu’da geniş bir saldırıya girişen Romalılar, III. Antiokhos’u ağır bir
245

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
yenilgiye uğrattılar. Antiokhos, Toroslar’a dek uzanan bütün Anadolu topraklarını
Romalılar’a bırakmak zorunda kaldı.
Yeni Bergama Egemenliği
Anadolu’da Roma egemenliği kesinleşirken, Bergama Krallığı Anadolu’nun
paylaşılması sırasında, Isparta yöresini kendi topraklarına kattı. Ancak, daha sonra,
Isparta’nın güneyinde yapılan savaşlarda Roma orduları kesin bir üstünlük sağladı ve MÖ
129’da bütün Bergama topraklarını istila etti.
Roma Dönemi
Roma’nın egemenliği altına girdiği yıldan MS III. yy sonlarına değin, Isparta
yöresinin siyasal görünümünde anılmaya değer bir gelişme olmadı. Bu dönemde, Isparta
yöresi Galatya, Likaoina, Pamfilya ve Đsauria ile birlikte, Roma’ya bağlı büyük bir vilayetti.
Bizans Dönemi
Roma Đmparatorluğu’nun MS 395’ te ikiye ayrılmasından sonra, Isparta yöresi, Doğu
Roma (Bizans) sınırları içinde kaldı.
Selçuklular Dönemi
MS 395’te başlayan Bizans egemenliği, 1204’te Selçuklular’ın Batı Anadolu’da
denetimi kesin olarak ellerine almasıyla sona ermiştir.
Beylikler Dönemi
Selçuklu Devleti’nin son döneminde Isparta yöresinde, Hamidoğulları Beyliği’nin
egemenliği (1301–1391) başlamıştır.
Osmanlı Dönemi
1390’da I. Bayezid döneminde Osmanlı yönetimine giren Isparta’da, Hamidoğulları
yönetimi son bulmuştur. Osmanlılar Dönemi’nde, Isparta, merkezi Kütahya olan Anadolu
Eyaleti’nin bir sancağı olmuş, XIX. yy’da ise Konya Vilayeti’ne bağlanarak Hamid
Sancağı’nın merkezi durumuna getirilmiştir. Bu nedenle de bir dönem Hamidabad diye
anılmıştır.
Sancağın ve şehrin asayişi 16.yüzyılın sonlarında bozulmaya başlamış; 18.yüzyılın
başlarında görülen ‘’Celali Đsyanları’’ ve bu ayaklanmaları izleyen ‘’Büyük Kaç günlük
Devri’nde’’ Isparta zarar görmüş ve Isparta – Akşehir hattı bu ayaklanmalar sonunda
ekonomik yönden gerilemeye başlamıştır. Soygun ve isyanlar Isparta yöresinde büyük sosyal
ve ekonomik çalkantılara sebebiyet vermiştir.
Şehirde, daha önce meydana gelen ayaklanmalar yanında, sık sık meydana gelen
deprem ve su baskınları gibi afetler de çeşitli zararlara yol açmıştır. 1780 yılında Gölcük
krater gölünün taşması ile meydana gelen büyük bir sel, Tekke ve Yaylazade mahallelerini
tümüyle tahrip etmiştir.
Isparta Sevr Antlaşması ile Đtilaf Devletleri tarafından bölüşülen Anadolu’da işgale
uğramamış bölgelerimizden birisidir. Antalya, Burdur ve Konya üçgenini işgal eden Đtalyanlar
Isparta’ya girememişlerdir. Isparta’nın Yunan kuvvetleri tarafından da işgalinin
engellenmesinde Ispartalılardan oluşan ‘’Demiralay’’ birliğinin özel bir yeri vardır.
Đşgal kuvvetlerine karşı oluşan tepkiden dolayı doğrudan işgale girişemeyen Đtalyanlar,
birkaç subay ve süvarileri ile Isparta’ya gelerek asayiş gayesiyle küçük bir müfreze
bulundurmak isteğinde bulunmuşlardır. Ancak Đtalyanlar’ın bu önerisi Ispartalılar tarafından
tepki ile karşılanmıştır.
246

TURİZM
1919 yılında ağustos ayı ortalarında sekiz bin kişinin katıldığı bir protesto mitingi
yapılmış ve sonunda Đtalyan subay ve askerleri Isparta’dan ayrılmak zorunda kalarak
Antalya’ya geri dönmüşlerdir. Isparta 1923 yılında vilayet olmuş ve cumhuriyetle birlikte
büyük gelişmeler göstermiştir
Cumhuriyet Dönemi
Cumhuriyet’le birlikte il durumuna getirilen Hamidabad, Isparta adını almıştır.
G.1.2.2. Merkez ve Đlçelerde Tarihsel Gelişim
Đlçelerin kısa tarihçesi verilmiştir.
MERKEZ
Isparta Merkez Đlçe, tarih içinde çeşitli medeniyetlerin etkisinde kalmıştır. Đlçe
sınırları içinde tespit edilebilmiş en eski buluntular, Erken Kalkolitik ( M.Ö. 5500- 4500) ve
Tunç Çağ (M.Ö. 3000–1200) dönemine aittir. Hitit dönemi (M.Ö. 1800–1200) metinlerinde
bugünkü Isparta ili topraklarının da içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak geçer. Frig
(M.Ö. 750 – 690), Lidya (M.Ö.690–547) ve pers (M.Ö. 547- 334) dönemlerinde bölge sadece
siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilmemiştir.
Bölge M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in kontrolüne girmiş ve M.Ö. 323 yılında
ölümüne kadar Makedonyalı sülaleye bağlı kalmış, daha sonra (M.Ö 281) ile Seleukosların
eline geçmiştir. M.Ö 188–133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge,
M.Ö 130 yılında Romalılar tarafından ele geçirilmiştir.
Bugünkü Isparta’nın yerinde ya da yakınlarında Đlkçağda Baris adlı bir kentin olduğu
ve Isparta adının da buradan geldiği ileri sürülmektedir. XIV. yüzyıl Arap kaynaklarında ilin
bugün bulunduğu yöre Saparta olarak anılmakta ve Isparta adının da Saborta isminin değişmiş
hali olduğu kabul edilmektedir.
Bölge Roma Đmparatorluğunun M.S. 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma
Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır. Türkler, Malazgirt savaşından sonra Batı
Anadolu’nun birçok kısmını ele geçirmişlerdir. Isparta’da ise kesin Türk hâkimiyeti 1204
yılından sonra III. Kılıç Arslan’ın saltanatı sırasında kurulmuştur. Isparta’nın
fethedilmesinden sonra; Atabey, Eğirdir ve Sütçüler de Türk hâkimiyetine girmiştir. II.
Keyhüsrev döneminde (1237–1246) başlayan Moğol akınları giderek Anadolu Selçuklu
devletini çökertmiş ve Isparta, 1301 yılında kurulan Hamitoğulları Beyliği hâkimiyetine
girmiştir. 1380 yılında 80.000 altın karşılığında Isparta ve havalisi Osmanlı egemenliğine
devredilmiştir.
Isparta Osmanlı topraklarına merkezi Kütahya olan Anadolu eyaletinin bir sancağı
olarak katılmıştır. Zaman zaman Osmanlılar ve Karamanoğulları arasında el değiştiren Hamid
Sancağı, II. Murat (1421–1451) döneminde kesin olarak Osmanlı devletine katılmıştır.
AKSU
Aksu ilçesinin sınır komşusu olan Gelendost ve Ş.Karaağaç ilçeleri içinde 17 höyük
üzerinde Geç Neollitik (M.Ö. 8000 – 5500) Erken Kalkolitik (M.Ö. 5500 – 4500) ve Tunç
Çağ ( M.Ö. 3000 – 1200 ) dönemlerine ait malzemeler bulunmuştur. Hitit dönemindeki (M.Ö
1800–1200) metinlerde bugünkü Aksu ilçesi topraklarının da içinde bulunduğu bölgenin adı
Pitaşşa olarak geçer. Frig, Lidya ve Pers dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el
değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir. M.Ö. 334 – 323 tarihleri arasında
Büyük Đskender’in kontrolüne giren bölge, M.Ö 323 yılında Büyük Đskender’in ölümünden
sonra Seleukosların eline geçmiştir. M.Ö 188 – 1333 yılları arasında Bergama Krallığı’nın
247

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
elinde bulunan bölgede, bu dönemlere ait kalıntılar bulunmaktadır. Bölge, M.Ö 130’da
Romalılar tarafından ele geçirilmiştir. Roma Đmparatorluğu’nun M.S. 395 yılında
parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Emeviler’in Đstanbul’a kadar ulaşan akınları sırasında, kısa bir süre Müslüman
Arapların hükümdarlığına giren Eğirdir çevresi ve Anamas yöresi 1204 yılında III. Kılıç
Arslan’ın saltanatı sırasında, Anadolu Selçuklu Devleti’nin eline geçmiştir. Anadolu Selçuklu
Devletinin yıkılmasından sonra 1301 tarihinde kurulan Hamitoğulları Beyliği içine giren
bölge, 1324 – 1327 yılları arasında Đlhanlılar tarafından işgal edilmiştir.
Aksu, 1954 yılında Yenice, Bucak, Miranur ve Akcaşar köylerinin birleşmesi ile
Anamas beldesi olmuş, 26.05.1965 yılında Aksu ismini almış, 1987 yılında ilçe statüsüne
girmiştir.
ATABEY
Merkez ilçenin kuzeyinde bulunan, Atabey ilçe sınırları içinde tespit edilebilmiş en
eski yerleşim yeri, Erken Kalkolitik (M.Ö. 5500 – 4500) malzemenin bulunduğu Pembeli
Höyük’de (Pembeli) ortaya çıkarılmıştır. Harmanören köyünde bulunan Göndürle I. ve
Göndürle II. Höyüklerinde yapılan kazılarda çıkan malzemelerin, Đlk Tunç Çağ (M.Ö- 3000 –
1200) dönemlerine ait olduğu bilinmektedir. Hitit (M.Ö 1800 – 1200) dönemlerindeki
metinlerde bugünkü Atabey ilçesi topraklarının içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak
geçer. Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve Pers (M.Ö 547 – 334) dönemlerinde
bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir.
Bölge M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in kontrolüne geçmiş daha sonra Seleukosların
eline geçmiştir.
M.Ö 188 yılında bölge Romalılar tarafından Bergamalılar’a bırakılmıştır. M.Ö 188 –
133 yılları arasında Bergama Krallığının elinde bulunan bölge Roma Đmparatorluğu’nun M.S
395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Türkler, Malazgirt Muharebesinden sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele
geçirmişlerdir. Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun süreli olmamıştır. Ele
geçirilen yerler Bizanslılar’la Selçuklular arasında el değiştirmiştir. Atabey, 1204’te III.
Kılıçarslan’ın saltanatı sırasında Bizanslılar’dan alınmış ve bir üs haline getirilmiştir.
Atabey, 1301 yılında kurulan Hamitoğulları Beyliği hâkimiyetine girmiştir. 1380
yılında Osmanlı Padişahı I. Murat ile yapılan anlaşma sonucunda Isparta ve havalisi,
dolayısıyla Atabey de Osmanlı egemenliğine bırakılmıştır. Atabey, Osmanlı döneminde
dokumacılığın geliştiği sanayi ve bir ilim merkezi olarak görülür.
Milli Mücadele döneminde Đşgallere karşı Isparta’da teşkilatlanan Kuvva-i Milliye’ye
bağlı olarak önemli katkı sağlamıştır.
Kasabanın Ağros olan ismi 1926 yılında Atabey olarak değiştirilmiş, 1953 yılında
bucak, 1 Nisan 1960 tarihinde de ilçe olmuştur.
EĞĐRDĐR
Eğirdir ilçesine sınır komşusu olan Isparta merkez Đlçe, Atabey, Senirkent, Gelendost
ve Ş.Karaağaç ilçelerindeki 35 höyükte Geç neolitik (M.Ö 8000- 550) Erken Kalkolitik (M.Ö
5500–4500) ve Tunç Çağ (M.Ö 3000 – 1200) dönemlerine ait malzemelerin bulunması,
Eğirdir Đlçesinin de bu tarihi dönemleri geçirdiğini göstermektedir.
Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve Pers ( M.Ö. 547- 334) dönemlerinde
bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir. M.Ö
323 yılında Büyük Đskender’in denetimine giren bölge, M.Ö 323 yılında Büyük Đskender’in
248

TURİZM
ölümünden sonra Seleukosların eline geçmiştir. M.Ö 188 yılında Roma ordusuna yenilen
Seleukoslar’dan sonra bölge, Romalılar tarafından Bergamalılara bırakılmıştır. Helenistik
dönemde Viarus (Eğirdir Sivrisi) eteklerinde Prostanna, Barla kasabası yakınında Parlais,
Sarıidris Kasabası yakınında Malos kentleri kurulmuştur. Eğirdir Sivrisi eteğinde kurulan
Prostanna antik kenti hakkında fazla bir bilgi yoktur.
M.Ö 188–133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge M.Ö 130’da
Romalılar tarafından ele geçirilmiştir. Roma Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında
parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu ( Bizans) sınırları içinde kalmıştır. Eğirdir ve
çevresi 1204 yılında çevredeki şehirlerle birlikte Anadolu Selçuklu Devleti’nin eline
geçmiştir. Selçuklu Sultanları göl kenarındaki bu güzel beldeyi zaman zaman sayfiye yeri
olarak kullanmışlardır.
Eğirdir XII. yüzyılın son yarısıyla XIII. yüzyılda ilmi ve sosyal hareketler açısından
canlı olduğu ve bununla ilgili medrese, tekke, Mevlevihane vb kurumların bulunduğu kentler
arasında yer almıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasının ardından 1301 yılında Hamitoğulları
beyliği kurulunca bu beyliğin Uluborlu’dan sonra 1310 yılında ikinci merkezi Eğirdir
olmuştur.
XIV. yüzyılın ikinci yarısında Eğirdir Karamanoğulları’nın saldırılarına uğramıştır.
Buna rağmen Eğirdir 1390 yılına kadar beyliğin elinde kalmış ve bu tarihte Yıldırım Beyazıd
tarafından Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır.
Timur, 1402 yılında kazandığı zaferin ardından 1403’te Eğirdir’i zaptetmiş ve
Karamanoğlu II. Mehmet’e vermiştir. Karamanlılar daha sonra 1425 yılında Eğirdir’i
Osmanlılar’a iade etmek zorunda kalmıştır. Eğirdir ve çevresi Osmanlı idaresi altında
Selçuklu ve Hamitoğulları dönemindeki ihtişamını kaybetmiştir.
Bununla birlikte önemli bir Pazaryeri olma özelliğini sürdürmüştür. Seyyahların
ifadelerine göre, Eğirdir’in XVI. yüzyıldan bu yana pek fazla gelişmemiş olduğu
anlaşılmaktadır.
Eğirdir’in Osmanlı döneminde XX. yüzyılın başlarına kadar ulaşım bakımından pek
parlak olmayan vaziyeti, Đzmir-Aydın demiryolu hattının 1912 yılında buraya kadar
uzatılmasıyla iyi bir duruma gelmiştir. Bu sayede halı sanayi ve halı ticaretinde belirgin
ilerleme kaydedilmiştir. Yunanlılar’ın Đzmir’i işgali üzerine tüm yurtta milli direniş
hareketinin başladığı dönemde Isparta ve Eğirdir’de milli direniş hareketi başlatılmış; Eğirdir
Milli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur. Bu cemiyet aracılığıyla Eğirdir ve köyleri,
Milli Mücadeleye önemli ölçülerde insan ve malzeme yardımlarında bulunmuştur.
GELENDOST
Eğirdir Gölü’nün doğusunda bulunan Senirkent ilçe sınırları içinde tespit edilebilmiş
en eski yerleşimler Tunç Çağ’a aittir. Hitit, Frig, Lidya dönemlerinde bölge, sadece siyasal
olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir. Bölge M.Ö. 334 tarihinde
Büyük Đskender’in denetimine girmiş ve M.Ö 323 yılında ölümünden sonra Seleukosların
eline geçmiştir. M.Ö. 188 – 133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge,
M.Ö 130 yılında Romalılar tarafından ele geçirilmiş; Roma Đmparatorluğu’nun MS. 395
yılında parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır. M.S
713 – 714 yıllarında Arapların egemenliğine geçmesine rağmen, bu durum kısa sürmüş ve
tekrar Bizanslıların egemenliği altına girmiştir.
Malazgirt Muharebesinden sonra Türkler, Gelendost ve havalisi ile bölgenin birçok
kısmını ele geçirmişlerdir. Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun süreli olmamıştır.
249

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
1182 yıllarında Gelendost ve havalisi Selçuklu egemenliğine geçmiş ve bölgeye çok sayıda
Türkmen aşireti yerleştirilmiştir. Arap Seyyahı Đbn-i Bibi’nin Muhtasar Selçuknamesinde
Gelende’yi Anadolu Selçuklu Sultanının yazlık taht ve eğlence şehri olarak belirtilmektedir.
1301 yılında Hamitoğulları Beyliği hâkimiyetine giren bölge, 1324 yılında
Đlhanlılar’ın eline geçmesine rağmen kısa bir süre sonra tekrar Hamitoğulları’na bağlanmıştır.
Gelendost Isparta ve Havalisi ile birlikte 1380 yılında Osmanlı egemenliğine girmiştir.
Gelendost, Avşar bucağına bağlı bir köy durumunda iken 1930 yılında bucak olmuştur. Avşar
da Gelendost bucağına bağlı bir köy durumuna gelmiştir. Bu dönemde ilçe merkezi ise
Şarkikarağaç’tır. 1954 yılında Şarkikarağaç’tan ayrılarak ilçe merkezi olmuştur.
GÖNEN
Isparta merkez ilçesinin kuzeyinde, Atabey ilçesinin batısında kalan Gönen ilçesi,
zaman içinde çeşitli medeniyetlerin etkisinde kalmıştır. Đlçe sınırları içindeki en eski
yerleşmelerin tarihi Üst Paleolitik ve Mezolitik dönemlere iner. Bölge; Neolitik (M.Ö 8000 –
5500) ve Kalkolitik Çağda (M.Ö 5500 – 3000) Anadolu’nun en önemli kültür bölgeleri
arasındadır. Đlçe sınırları içindeki Gönen Höyük ve Senirce Höyük üzerinde Tunç Çağ (M.Ö
3000 – 1200) yerleşimleri bulunur.
Hitit (M.Ö 1800 – 1200), Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve Pers (M.Ö
547 – 334) dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak
ele geçirilememiştir. Bölge M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in denetimine girmiş ve M.Ö
323 yılında ölümünden sonra Seleukos’ların eline geçmiştir. M.Ö 188 – 133 yılları arasında
Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge, M.Ö 130 yılında Romalılar tarafından ele
geçirilmiştir.
Türkler Malazgirt Muharebesinden sonra bölgenin birçok kısmını ele geçirmişlerdir.
Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun süreli olmamıştır. Ele geçirilen yerler,
Bizanslılar’la Selçuklular arasında el değiştirmiştir.
1182 yılından önce Gönen, Keçiborlu ve havalisi Selçuklu egemenliğine girmiş,
Isparta ve civarının 1204 yılında Anadolu Selçukluları tarafından fethedilerek, Türk
hâkimiyetine katılmasıyla bölgenin Selçuklu egemenliğine girişi tamamlanmıştır. 1301
yılında Hamitoğulları beyliği hâkimiyetine giren Gönen civarı, 1380 yılında Osmanlı
egemenliğine bırakmıştır.
KEÇĐBORLU
Burdur Gölü’nün kuzeyinde bulunan Keçiborlu Đlçesi sınırları içinde tespit edilebilmiş
en eski buluntular Tunç Çağ’a (M.Ö. 3000- 1200) aittir. Hitit dönemindeki (M.Ö. 1800- 1200)
metinlere bugünkü Keçiborlu Đlçesi topraklarının da içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa
olarak geçmiştir. Frig, Lidya, Pers dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş,
hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir. Bölge M.Ö. 334 tarihinde Büyük Đskender’in
denetimine girmiş ve M.Ö 323 yılında ölümünden sonra Seleukos’ların eline geçmiştir. M.Ö
188–133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge, M.Ö 130 yılında
Romalılar tarafından ele geçirilerek bölge Roma Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında
parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Türkler, Malazgirt Muharebesi’nden sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele
geçirdiler. Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun süreli olmamıştır. 1182 yıllarında
Keçiborlu ve havalisi Selçuklu egemenliğine girmiştir. 1301 yılında Hamitoğulları Beyliği
hâkimiyetine giren bölge 1380 yılında Osmanlı egemenliğine bırakılmıştır. Osmanlı Rus harbi
sırasında meydana gelen Plevne kuşatmasından sonra, Rumeli göçmenlerinin bir kısmı, Söğüt
Dağı’nın bazı yerlerine yerleştirilmişlerdir.
250

SENĐRKENT
TURİZM
Hoyran Gölü’nün batısında bulunan Senirkent Đlçesi, tarihi dönemler içinde çeşitli
medeniyetlerin etkisinde kalmıştır. Đlçe sınırları içinde tespit edilebilmiş en eski yerleşimler
Tunç Çağ (M.Ö.3000 – 1200) dönemine aittir. Hitit, Frig, Lidya, Pers dönemlerinde bölge
sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir. Bölge M.Ö
334 tarihinde Büyük Đskender’in denetimine girmiş ve M.Ö 323 yılında ölümünden sonra
Seleukosların eline geçmiştir. Bölge Romalılar tarafından Bergamalılar’a bırakılmıştır. MÖ
188 – 133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge, M.Ö 130 yılında
Romalılar tarafından ele geçirilmiştir.
Bölge, Roma Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma
Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Senirkent ve civarı 1074 yılında Selçuklu egemenliğine girmiştir. Ancak ele geçirilen
yerler Bizanslılar’la Selçuklular arasında el değiştirmiştir. Uluborlu ve Senirkent civarı 1182
yıllarında kesin olarak Selçuklu egemenliğine girmiştir. 1301 yılında kurulan Hamitoğulları
Beyliği hâkimiyetine giren Uluborlu ve Senirkent civarı 1361 yılında Osmanlı topraklarına
katılmıştır. 1370 yılında kurulan Senirkent, 1880 yılında Uluborlu’ya bağlı bir bucak
statüsüne geçerek, belediye teşkilatına kavuşmuştur.
Milli mücadelenin başlamasıyla Müdafaa-i Hukuk Heyeti kurulmuş ve cepheye maddi
ve manevi her katkıda bulunulmuştur. Senirkent 1952 yılında ilçe olmuştur.
Senirkent ilçesinde 1995 yılında meydana gelen sel sonucunda 74 kişi hayatını
kaybetmiştir. Aynı yerde 1996 yılında ikinci kez sel afeti meydana gelmiştir.
SÜTÇÜLER
Sütçüler ilçesinin tarih öncesi ve tarih çağları tam olarak bilinmemektedir. Hitit (M.Ö
1800 – 1200), Frig (M.Ö. 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve Pers (M.Ö 547 – 334)
dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele
geçirilememiştir. M.Ö 334 – 323 tarihleri arasında Büyük Đskender’in kontrolüne giren bölge,
M.Ö 323 yılında Büyük Đskender’in ölümünden sonra Seleukosların eline geçmiştir.
M.Ö 188 yılında Seleukoslar Toros’lara kadar olan kısımdan çekilmişler ve bölge
Romalılar tarafından Bergamalılar’a bırakılmıştır. Bergama M.Ö 130’ da Romalılar tarafından
ele geçirilmiş, Roma Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma
Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Sütçüler ve çevresi 1204 yılında çevredeki kentlerle birlikte Anadolu Selçuklu
Devleti’nin eline geçmiş ve Oğuz boylarına mensup Türk aşiretleri ile Yörükler tarafından
yurt edinilmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasının ardından 1301 yılında kurulan
Hamitoğulları Beyliği sınırları içine girmiştir.
Sütçüler ve çevresi, Sultan I. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Osmanlı Devletinin ilk dönemlerinde Hamid Sancağı’nın Eğirdir kazasına bağlı bir bucak
iken, daha sonra bağımsız bir ilçe yapılarak, sancak merkezinin bulunduğu Isparta’ya
bağlanmıştır. Ancak XIX. yüzyılın ikinci yarısında (1867’de) tekrar bucak statüsüne
indirilmiştir.1868 yılında Bucak, Cumhuriyetin ilk yıllarında ise Pavlu olarak adlandırılan
Bucak Merkezi, bulunduğu yerin dağlık ve engebeli olması nedeniyle dağ anlamına gelen
cebel adını almış, 1938 yılında ilçe yapılmıştır. Đlçenin başta bağlı olduğu Đl olan Isparta’ya ve
diğer önemli merkezlere uzak olması gelişmesini engellemiştir.
251

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
ŞARKĐKARAĞAÇ
Beyşehir Gölünün kuzeyinde kalan Ş.Karaağaç ilçesi, zaman içinde çeşitli
medeniyetlerin etkisinde kalmıştır. Đlçe sınırları içinde tespit edilebilmiş en eski buluntular
Geç Neolitik (M.Ö 8000 – 5500) , Erken Kalkolitik (M.Ö 5500 – 4500) ve Tunç Çağ (M.Ö
3000 – 1200)’a aittir.
Hitit dönemi (M.Ö 1800 – 1200), Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve
Pers (M.Ö 547- 334) dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman
tam olarak ele geçirilememiştir. Bölge M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in kontrolüne
girmiş ve M.Ö 323 yılında ölümünden sonra Seleukosların eline geçmiştir. Seleukoslar, M.Ö
188 yılında Roma ordusuna yenilerek Toroslar’a kadar çekilmişler ve bölge Romalılar
tarafından Bergamalılara bırakılmıştır.
M.Ö 188 – 133 yılları arasında Bergama Krallığının elinde bulunan bölge, M.Ö 130
yılında Romalılar tarafından ele geçirilmiştir. Bölge Roma Đmparatorluğunun M.S 395 yılında
parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır. Türkler
Malazgirt muharebesinden sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele geçirmişler, 1182
yılında Karaağaç ve havalisi Selçuklu egemenliğine girmiştir. 1380 yılında Osmanlı Padişahı
I.Murad ile yapılan anlaşma sonucunda Karaağaç bölgesi, Isparta ve havalisi ile birlikte
Osmanlı egemenliğine bırakılmıştır.
1402 yılındaki Ankara Savaşı’ndan sonra Hamidoğlu toprakları içinde kalan Karaağaç
ve çevresi Timur tarafından Karamanoğulları’na verilmiştir. Çelebi Mehmed 1414 yılında
bölgeyi tekrar geri almıştır. Osmanlı yönetsel yapılanmasına göre Yalvaç ilçesine bağlı bir
kasaba olan Karaağaç, 1864 tarihinde bağımsız ilçe olmuştur. Đzmir’in Yunanlılar tarafından
işgalinin ardından ilçe halkı Milli Mücadele boyunca Isparta Đli ile birlikte hareket ederek
düşmana karşı birlik olmuşlardır.
ULUBORLU
Halk arasında varlığı bilinen höyükler ve kalıntılar olmasına rağmen, buraların
arkeolojik araştırmalarla bilimsel anlamada incelenmemiş olması nedeniyle Uluborlu Đlçesinin
tarih öncesi ve tarih çağları tam olarak bilinmemektedir.
Hitit (M.Ö 1800 – 1200), Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547) ve Pers (M.Ö
547 – 334) dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak
ele geçirilememiştir.
Bölge M.Ö 334 – 323 tarihleri arasında Büyük Đskender’in kontrolüne girmiş ve M.Ö
323 yılında ölümünden sonra Seleukoslar’ın eline geçmiştir. M.Ö 188 yılında bölge Romalılar
tarafından Bergamalılar’a bırakılmıştır.
M.Ö 188- 133 yılları arasında Bergama Krallığı’nın elinde bulunan bölge Roma
Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans)
sınırları içinde kalmıştır.
Türkler Malazgirt Muharebesi’nden sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele
geçirdiler. Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun vadeli olmamıştır.
1182 yılında II. Kılıç Arslan döneminde, Uluborlu ve civarı kesin olarak Selçuklu
egemenliğine girmiş ve önemli bir merkez olmuştur.
1301 yılında Hamitoğulları Beyliği hâkimiyetine giren Uluborlu, bu beyliğin
başkentliğini yapmıştır.1361 yılında Osmanlı topraklarına katılmış, Anadolu Eyaleti’nin bir
kazası olarak yapılandırılmıştır. Tanzimat’tan sonraki idari yapılanma içerisinde de Isparta
sancağına bağlı kaza statüsü kazanmıştır.
252

TURİZM
Milli mücadelenin başladığı yıllarda Uluborlu Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyet Milli mücadeleye fiilen katılmıştır.
242 Đstiklal madalyası ile Uluborlu Türkiye’de en çok Đstiklal Madalyasına sahip olan
tek kasabadır.
YALVAÇ
Hoyran Gölü’nün doğusunda kalan Yalvaç ilçesi, tarih içinde çeşitli medeniyetlerin
etkisinde kalmıştır. Đlçe sınırları içinde Geç Neolitik (M.Ö 8000 – 5500), Erken Kalkolitik
(M.Ö 5500 – 4500), Tunç Çağ (M.Ö 3000 – 1200) dönemlerine ait kalıntılar vardır. Hitit
dönemi (M.Ö 1800 – 1200) metinlerinde bugünkü Yalvaç ilçesi topraklarının da içinde
bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak geçer. Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya (M.Ö 690 – 547)
ve Pers (M.Ö 547 – 334) dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el değiştirmiş, hiçbir
zaman tam olarak ele geçirilememiştir.
M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in kontrolüne giren bölge M.Ö 323 yılında
ölümünden sonra Seleukosların eline geçmiştir. M.Ö 188 yılında Roma ordusuna yenilen
Seleukoslar Toroslara kadar olan kısımdan çekilmişler M.Ö 130 yılında Romalılar tarafından
ele geçirilmiştir. Roma egemenliği M.S 395’e kadar sürmüş, bu tarihten sonra bölge Bizans
topraklarına katılmıştır. Bizans egemenliği sırasında 714 yılında Emeviler, 771 yılında
Abbasiler tarafından istilaya uğrayan Isparta ve civarı, kısa sürede Bizanslılar tarafından geri
alınmıştır. Türkler, Malazgirt Muharebesi’nden sonra bölgede yayılmaya başlamışlardır.
Uzun süreli Türk egemenliği kurulamamış, ele geçirilen yerler Bizanslılar’la
Selçuklular arasında el değiştirmiştir.
1300 yıllarında Hamitoğulları Beyliği hâkimiyetine giren Yalvaç, beyliğin ikiye
ayrılmasından sonra Dündar Bey’in tarafında kalmıştır. Đlyas Bey zamanında Yalvaç,
Karamanoğulları tarafından ele geçirilmiştir. Đlyas Bey’in oğlu Kemaleddin Hüseyin Bey de,
1380 yılında Osmanlı Padişahı I. Murad ile yaptığı anlaşma sonucunda 80.000 altın
karşılığında Yalvaç ve Karaağaç Bölgesini, Isparta ve havalisi ile birlikte Osmanlı
egemenliğine bırakmıştır. Beylikler, 1402 yılındaki Ankara savaşından sonra Osmanlı
devletinin içine düştüğü bunalımdan faydalanarak, eski topraklarını ele geçirmişler; fakat
Hamidoğlu toprakları içinde kalan Karaağaç ve çevresi Timur tarafından Karamanoğullarına
verilmiştir. Çelebi Mehmet’in 1414 yılında Karamanoğulları üzerine düzenlediği seferde
bölge tekrar geri alınmıştır. Yalvaç ve civarı Osmanlı topraklarına merkezi Kütahya olan
Anadolu Eyaleti’nin bir sancağı olarak katılmıştır. Zaman zaman Osmanlılar ve
Karamanoğulları arasında el değiştiren Hamideli Sancağı II. Murad (1421 – 1451) döneminde
kesin olarak Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
YENĐŞARBADEMLĐ
Beyşehir Gölü’nün batısında yer alan Y.Bademli, farklı uygarlıkların etkisinde
kalmıştır. Đlçe sınırları içinde yapılan arkeolojik araştırmalar son derece yetersiz ve bölgenin
tarih öncesi ve tarihi çağlarını açığa çıkarmaktan uzaktır.
Bugünkü Y.Bademli ilçesi topraklarının da içinde olduğu bölgenin adı, Hitit
metinlerinde Pitaşşa olarak geçer. Hitit (M.Ö 1800 – 1200), Frig (M.Ö 750 – 690), Lidya
(M.Ö 690 – 547) ve Pers (M.Ö 547 – 334) dönemlerinde bölge sadece siyasal olarak el
değiştirmiş, hiçbir zaman tam olarak ele geçirilememiştir.
Bölge M.Ö 334 tarihinde Büyük Đskender’in kontrolüne geçmiş ve M.Ö 323 yılında
ölümüne kadar Makedonyalı sülaleye bağlı kalmış, daha sonra Seleukosların eline geçmiştir.
M.Ö 188 yılında Roma ordusuna yenilen Seleukoslardan alınan bölge Romalılar tarafından
tekrar ele geçirilmiştir.
253

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Roma Đmparatorluğu’nun M.S 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma Đmparatorluğu
(Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Türkler, 1071 Malazgirt Muharebesi’nden sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele
geçirmişler; ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği uzun sürmemiştir.
Bölgenin Selçuklu topraklarına tamamen katılması II. Kılıç Arslan zamanında
mümkün olmuştur. 1080 yılında Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın fetihleri Konyanın batısında
bulunan bu bölgeye yönelik olmuştur. 1182 yılından önce Karaağaç, Y.Bademli ve havalisi
Selçuklu egemenliğini tanımıştır. Hamitoğulları Beyliği’nin kurulmasından sonra bu beyliğin
hâkimiyetine giren bölge, 1380 yılında Karaağaç Bölgesi Isparta ve havalisi ile birlikte
Osmanlı egemenliğine bırakılmıştır.
1402 yılındaki Ankara Savaşı’ndan sonra Hamidoğlu toprakları içinde kalan Karaağaç
ve çevresi Timur tarafından Karamanoğullarına verilmiştir. Çelebi Mehmet 1414 yılında
bölgeyi tekrar geri almıştır. 1868 tarihli Konya Salnamesi’nde Yenişar Nahiyesi adı ile
Beyşehir kazasına kayıtlı bulunduğu belirtilmiştir.
Kasaba 1810 yılında Konya vilayetine bağlanmış, bundan sonra Yenişar adıyla anıla
gelmiştir. 1991 yılında Ş.Karaağaç ilçesinden ayrılarak, Isparta iline bağlı bir ilçe olmuştur.
G.1.2.3. Merkez ve Đlçelerde Kültür ve Tabiat Varlıkları
Farklı kültür ve uygarlıkların doğduğu yer olarak birçok tarihi kalıntı ile dolu olan
Anadolu, dünyanın tarih ve doğa müzesidir. Isparta Akdeniz, Ege ve Đç Anadolu Bölgeleri
arasında yer alan önemli bir coğrafi noktada yer alır. Tarih boyunca sürekli yerleşim görmüş
Göller Bölgesi “Pisidia” olarak adlandırılmıştır. Çeşitli zamanlarda sınırları değişen bu
bölgede kendi dillerini konuşan “Pisidialılar” yaşamış ve yerel bir dil olarak da “Pisidçe”
dilini konuşmuşlardır. Bu dilin varlığı Aksu Đlçesi’ndeki Timbriada, Sofular Köyü ve Senitli
Yaylası’nda ele geçen mezar taşlarından anlaşılmaktadır.
Bölgede ilk yerleşmelerin tarihi Üst Paleolitik (MÖ 35.000–10.000) ve Mezolitik (MÖ
10.000–8.000) Dönemlere inmektedir. Yapılan arkeolojik kazı çalışmaları sonucunda Tunç
Çağ (MÖ 3000-1200) yerleşiminin bol olduğu Isparta Đli’nde Neolitik ve Kalkolitik
yerleşimlerin de üzerinde olduğu toplam 56 adet tescilli höyük vardır.
Hitit Dönemi’nde (MÖ l800-l200) adının Arzava bölgesi olduğu ileri sürülen Pisidia
toprakları hiçbir zaman tam olarak Hitit egemenliği altına girmemiştir. Hitit Devletinin
yıkılması ile Friglerin Anadolu’da, MÖ 750 yılında bir devlet olarak ortaya çıktığı zamana
kadar geçen süre karanlıktır. Friglerin yayılım alanının doğusunda kalan Pisidya bölgesini
egemenlikleri altına alıp almadıkları ve bu bölgeyle olan ilişkileri bilinmemektedir.
MÖ 695 yılında Kimmerler tarafından yıkılan Frig Devleti yerine Lidyalılar, Batı
Anadolu bölgesinde büyük bir devlet kurmuşlardır. Pisidya bölgesinde yapılan araştırmalarda
Lidya hakimiyetine işaret edecek arkeolojik bir veri bulunmamaktadır.
Tarihi kaynaklarda Pisidia adına ilk kez MÖ 5. yüzyıl sonunda rastlanır. Bu dönemden
Senirkent Yassıhöyük Kasabası’nda çıkan ve MÖ 530-510’a tarihlenen mezar stelleri tespit
edilmiştir.
Pisidia bölgesinde özellikle Đmparator Augustus döneminde Roma egemenliğinin
simgesi olan Koloni kentleri kurulmuştur. Bunlar Antiokheia (Yalvaç), Kremna (Çamlık),
Komama (Ürkütlü), Olbasa (Belenli), Parlais (Barla)’dır.
Isparta yazısız ve yazılı tarih dönemlerinin hemen hemen bütün dönemlerinden izler
taşımaktadır
254

TURİZM
Aşağıda, il sınırları içinde yer alan ören yerleri - höyükler ile tescilli anıtsal ve sivil
mimarlık örnekleri dönemlere ayrılarak kısaca tanıtılacaktır. Ardından, il bütünündeki tüm
tescilli eserler, liste halinde, tescil karar ve tarih numaraları ile topluca sunulacaktır.
Isparta Đli’nde bulunan Kültür Varlıklarını Anadolu’nun Türkler tarafından fethi
öncesi ve sonrası olarak iki ana bölümde incelemek gerekmektedir.
Fetih öncesinden kalan kültür varlıkları Anadolu’da bilinebilen tarih dönemlerinden
Roma ve Bizans dönemlerine kadar olan eserlerdir.
Fetih sonrası eserler de:
Selçuklu,
Beylikler,
Osmanlı dönemlerinde incelenebilirler.
Yukarıda yapılan ayırım uyarınca Isparta Đli’nde var olan eserler kısaca
tanıtılacaklardır
FETĐH ÖNCESĐ KÜLTÜR VARLIKLARI
Isparta Đli’nde bulunan fetih öncesine ilişkin önemli ören yerleri ve höyükler
bulundukları ilçelere göre tarihsel ve arkeolojik özellikleri de belirtilerek aşağıda
sunulmaktadır.
MERKEZ
Baris-Fari: Baris’in Isparta Merkez Đlçe sınırları içerisinde bulunduğu sanılmaktadır.
Fakat bugüne kadar bilimsel arkeolojik araştırmalar yapılamadığı için herhangi bir kalıntı
bulunamamıştır. Cestrus (Aksu) ırmağını besleyen kaynakların yakınında olduğu bilinen Baris
antik kentinin bugünkü Isparta adının da kaynağı olduğu düşünülmektedir. 1948 yılında L.
Robert, bu antik kentin Keçiborlu-Kılıç Kasabası yakınında Fari'de olduğunu göstermiştir.
Hellenistik çağdan itibaren sikke basan kent, Roma dönemi sonuna kadar para basmaya
devam etmiştir.
Kapıkaya Harabesi: Isparta ili merkez ilçesine bağlı, Güneyce ve Çukurca köyleri
arasında Güneyce Köyü’ne 5 km uzaklıktadır. Kentin adı ve kuruluş tarihi kesin olarak
bilinmemekle beraber kentin adı bilinen fakat tespit edilemeyen Sandallion, Minassos,
Tityassos gibi kentlerden birisi olduğu düşünülmektedir. Kent, Hellenistik dönemde
kurulmuştur. Eğimli arazide yer alan kentin güney tarafı surla çevrili, kuzey tarafında ise
yüksek bir kayalık bulunmaktadır. Kentin doğu ve batı yamacında teraslar oluşturularak
yapılar yerleştirilmiştir. Güneydeki geniş düzlükte at nalı biçimli toplantı alanı, doğusunda
işlevi belli olmayan kentin en büyük binası bulunur.
Tapınak olabilecek bir yapı ve haç planlı bir şapel vardır. Kentte iki adet lahit kapağı
ve heykeller bulunmuş; heykeller Isparta Müzesine nakledilmiştir. Kentin güneybatısında
bulunan mağaranın bir kutsal alan olduğu düşünülmektedir.
Đncirlikaya Oda Mezarları: Merkez Đlçeye bağlı Gölbaşı Köyü yakınında bulunan
kaya mezarları zemin kodunun altında kayaya oyulmuşlardır. Mezarlara giriş kısmı kapılıdır.
Mezarların tavanları tonozlu ya da iki yana eğimlidir. Mezar içinde üzerine ölünün
yatırılacağı klineler bulunmaktadır.
AKSU
Timbriada ve Eurymedon Kutsal Alanı: Aksu Đlçesi Mirahor Mahallesi’nin
kuzeyindeki Asar Tepe’nin güney eteklerinde bulunan kentten ilk kez Strabon bahsetmiştir.
255

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
W. M. Ramsey, gördüğü bir yazıtta şehrin adını okumuş ve Timbriada' nın yerini
kesinleştirmiştir. Ayrıca Apollonia (Uluborlu) ile Timbriada arasındaki sınır çatışmasını
anlatan ikinci bir yazıt da bulunmuştur.
Küçük bir kent olan Timbriada, Eurymedon (Köprüçay) kaynakları yakınındadır.
Kentin Zindan Mağarası önünde Eurymedon Tanrısına adanmış bir açıkhava tapınağı
bulunmaktadır. Kutsal alanın önüne Roma dönemi tonozlu bir köprü yapılarak kutsal alan ile
güneyindeki mezarlık birbirine bağlanmıştır. Köprünün kilit taşı üzerinde Eurymedon'un
kabartması yer alır. Antik çağda mağara ağzının sağında ana kayaya oyulmuş niş içinde duran
Eurymedon Tanrısı’nın insan ölçülerindeki heykeli Isparta Müzesinde sergilenmektedir. Bu
antik kentte Roma Đmparatoru Hadrianus’dan (MS 117–138) Đmparator Severus Alexander'e
(MS 222–235) kadar para basılmıştır.
Tynada: Aksu Đlçesi, Terziler Köyü yakınında Asar Tepe mevkiindedir. Kesin kuruluş
tarihi bilinmemekle birlikte Hellenistik dönem tapınak ve işlevi belirsiz bina kalıntıları
mevcuttur.
Senitli Yaylası: Aksu Đlçesinin 15 km kuzeybatısında yer alan kalıntıların adı ve
kuruluş tarihi bilinmemektedir. Birbirine yakın büyük ve küçük 2 tepe üzerinde yer alan
kalıntılar geniş yer kaplamaz. Tepelerin güneybatısında geniş bir nekropol alanı
bulunmaktadır. Tepe üzerindeki yapılar fazlaca tahrip olmuştur. Tepe çevresinde dağınık
halde mimari bloklar, heykel kaideleri, mezar stelleri bulunmaktadır. Söz konusu alan, Pisidia
mezar taşlarının Timbriada ve Sofulardan sonra çıktığı en önemli yerdir.
Zindan (Roma) Köprüsü: Aksu ilçesinin 2 km. kuzeydoğusundaki Zindan Mağarası
önünde akan Eurymedon (Köprüçay) deresi üzerinde yer alır. Tek kemerli yuvarlak köprüde,
kilit taşı üzerinde Eurymedon Tanrısı’nın sakallı büst heykeli vardır. Blok taşlardan yapılan
köprünün yan tarafında dereye inen bir merdiven vardır.
ATABEY
Agrae: Atabey ilçe merkezinde yer alan Agrae kenti modern ilçe merkezi altında
kalmıştır. Birkaç mimari parça dışında kentten herhangi bir kalıntı bulunmamaktadır. Đlçe
merkezinin kuzeybatısında Kapıcak Köyü yakınında Parlais (Barla) ve Prostanna (Eğirdir)
kentlerinin sınırlarını belirleyen bir sınır yazıtı bulunmaktadır. Agrae, Bizans döneminde
Seleukeia ile birlikte bir piskoposluk merkezidir.
Seleukeia Sidera: Seleukeia antik kenti Atabey ilçesinin güneyinde, Bayat Köyü
yakınındadır. Kent Suriyeli Kral Seleukos I (MÖ 312–280) veya oğlu Antiokhos I (MÖ 280–
261) tarafından kurulmuştur. Roma Đmparatoru Cladius (MS 41–54) tarafından şehrin adı
Claudia Seleukeia olarak değiştirilmiştir. MS 7. yüzyılda yaşayan Hierokles Pisidia'daki
Seleukeia’dan bahsederken diğer Seleukeialarla karışmaması için sonuna Sidera (Demir) adını
eklemiştir.
1993 yılında Müze Müdürlüğü başkanlığında antik kentte bir kurtarma kazısı
yapılmıştır. Kentin akropolü (Yukarı kent) surlarla çevrili olup, akropolün kuzeyinde Yunan
tiyatrosu tarzında yamaca oturtulmuş tiyatro yer alır. Akrapolün güneybatısında Hellenistik
döneme ait tapınağın bir podyumu vardır. Alt 20 m uzunluğunda tünelle inilen bir sarnıç yer
alır. Akropolün güneydoğu yamacında ovaya bakan kısımda ardındaki kayaya hatıl delikleri
açılmış bir kutsal alan mevcuttur. Akropolün kuzeybatı yamacında geniş bir mezarlık alanı
bulunur
Göndürle 1 Höyük Mezarlığı: Đl sınırları içinde Atabey ilçesi, Harmanören
(Göndürle) Köyü yakınındaki Göndürle I Höyük Mezarlığında l989 yılından beri kurtarma
kazıları yapılmaktadır. Bu kazı aynı zamanda Đlde açığa çıkarılan Đlk Tunç Çağ mezarlığıdır.
256

TURİZM
Mezarlık alanında Đlk Tunç Çağ II ile Orta Tunç Çağ başı arasında (MÖ 2700 / 2600–1900 /
1800) gömü yapılmıştır. Söz konusu bu mezarlık alanı Erken Tunç Çağ kültürüne ışık
tutmaktadır.
Kelian: Kapıcak Köyü içinde Kelian isimli bir yerleşme saptanmıştır. Kalıntıların
mevcut durumuna göre küçük bir yerleşme olan Kelian antik çağda Seleukeia (Bayat) veya
Agrae (Atabey)'in bir köyü olmalıdır.
Seleukeia Sidera (Bayat) Su Yolu: Atabey Đlçesi Bayat köyündeki Seleukeia Sidera
antik kentinin su ihtiyacınının Findos (Büyük Gökçeli) Köyü yakınındaki su kaynağından
karşılandığı düşünülmektedir. Bu su yolundan ele geçen taş taksimat künkleri Kocakemer
denilen mevkide bulunmaktadır.
EĞĐRDĐR
Malos: Antik kent, Eğirdir Đlçesi, Sarıidris Kasabası, Göynücek Gediği mevkiinde bir
tepe üzerinde yer alır. Kent akropolü Hellenistik ve Roma dönemi surlarla çevrilidir. Tepenin
doğu yamacında kayaya oyulmuş basamaklı bir toplantı alanı mevcuttur.
Kentin resmi yapıları saptanamamıştır. Kentteki tapınaklardan birisi kentin 1 km
kuzeybatısında Kaşerenler Tepesi yakınındadır. Tapınağın arkasında bir mağara vardır. Bu
tapınak da aynı bölgede Aksu Zindan Mağarası önündeki Eurymedon Kutsal Alanı gibi bir
mağara önüne yapılmıştır.
Parlais: Eğirdir Đlçesi Barla Kasabası’nda bulunan antik kentte MÖ I. yüzyıldan
itibaren para basılmıştır. Şehrin kesin yeri konusunda uzun süre görüş birliğine
varılamamıştır. Sonra, L. Robert’in Bedire Köyü yakınında bulduğu sınır yazıtıyla Prostanna
(Eğirdir) ve Parlais’in (Barla) yeri net olarak tespit edilmiştir. MÖ I. yüzyıldan beri sikke
basılan kentin ne zaman şehir hüviyetine kavuştuğu bilinmemektedir. MÖ 25 yılında
Đmparator Augustus tarafından Galatia Eyaletine dahil edilen kent bir Roma kolonisine
dönüştürülmüştür. Yüzeyde fazla bir kalıntı yoktur.
Prostanna: Eğirdir Đlçesi içinde, Eğirdir Sivrisi’ nin eteğinde kurulan antik kentin yeri
L. Robert’in Bedre Köyü yakınında bulduğu sınır yazıtıyla kesinleşmiştir. Kentin tarihi
hakkında fazla bir bilgi yoktur. 1957 yılında buradaki kalıntıları inceleyen M.H. Ballance’a
göre, Prostanna Hellenistik devirden önce kurulmuş ve bir şehirden çok karakoldur. Kent
Roma döneminden sonra terkedilmiştir. Şehirle ilgili en eski belge, MÖ 113 yılına tarihlenen
bir yazıttır. Bu yazıtta “ Pisidia’daki Prostanna halkı” yazmaktadır.
Kentin akropolisi Eğirdir Sivrisi’nin güneyindeki alçak bir tepe üzerindedir. Hem bu
tepe hem de Sivri üzerinde sur vardır. Her iki tepenin arasındaki boyunda tapınak kalıntısı
olabilecek yapı temelleri yer alır. Küçük tepedeki sur içinde kare biçimli yapı temelleri
mevcuttur. Kent üzerinden toplanan sunak, mimari parça ve kitabeler Isparta Müzesine
getirilmiştir.
Gökçehöyük Kilise Kalıntısı: Gökçehöyük Kasabası, Kocapınar mevkiinde
bulunmaktadır. Kilisenin yan duvarları l metre kadar korunmuş durumdadır. Kilisenin
çevresinde bir takım temel kalıntıları mevcuttur.
Kaletepe Kilise Kalıntısı: Akbelenli Köyü, Kaletepe mevkiinde yeralan kilise
kalıntısının yan duvarları görülebilmektedir. Kilise kalıntısının yanında bir sarnıç
bulunmaktadır.
GÖNEN
Konana: Gönen Đlçesinin doğusunda yeralan antik kentten, ilk olarak Ptolemaios’da
söz edilir. Şehrin yeri 1879 yılında G. Hirschfeld tarafından tespit edilmiş, L. Robert’in
257

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đğdecik Köyü’nde bulduğu mil taşı ile kesinleşmiştir. Kentte MÖ I. yüzyıldan itibaren sikke
basılmıştır. Arazide fazla bir kalıntı görülmez; fakat bu ilçe sınırları içinden çıkan mimari
parçalar ve bol miktardaki mezar stelleri Isparta Müzesi’ne nakledilmiştir
SENĐRKENT
Tymandos: Senirkent Đlçesi Yassıören Kasabasında olduğu kabul edilen kentin
kalıntıları günümüze kadar ulaşmadığı için kent hakkında yeterli bilgi yoktur.
Yassıören’de bulunan postament, sütun, kapı biçimli ve alınlıklı mezar stelleri ile yine
bu köy sınırları içinden çıkan ve Senirkent Kütüphanesi bahçesinde duran iki adet palmetli,
bir adet sphenksli Geç Arkaik Çağ (MÖ 540/530–480) mezar steli Isparta Müzesine
nakledilmişlerdir. Son üç eser Pisidia bölgesinin Đl sınırları içinde çıkan Greko-Pers
üslubundaki ilk örnekleri olup, çok büyük öneme sahiptirler.
SÜTÇÜLER
Adada: Isparta Sütçüler Đlçe karayolu üzerinde yer alan antik kent Sağrak Köyü’ne 2
km, Đl merkezine 90 km uzaklıktadır. Kentin adı ilk olarak Artemidoros ‘da geçmektedir.
Strabon, Ptolomaios ve Hierokles’de kentten bahseder. Kent 1888 yılında ilk olarak G.
Hirschfeld ve aynı zamanda W. M. Ramsay tarafından saptanmıştır.
Kentin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, adı ilk kez MÖ II. yüzyılda
yapılan bir anlaşma metninde geçmektedir. Kentte MÖ I. yüzyılda sikke basıldığı da göz
önüne alınırsa kentin bu tarihten daha önce kurulduğunu düşünmek yerinde olacaktır. Roma
Đmparatorluk dönemi Adada’nın en parlak dönemidir.
Kent Caralis (Beyşehir) Gölü’nün batı kıyısını izleyerek Antiokheia (Yalvaç),
Neapolis (Şarkîkaraağaç), Timbriada (Aksu), Adada (Karabavlu) üzerinden Pednalissos
(Gebiz) ve Perge (Aksu) antik kentine uzanan antik yol üzerinde yer almaktadır.
Kentin bulunduğu noktanın dağlık arazide olması nedeniyle fazla tahrip olmadan
günümüze ulaşmıştır. Sadece Pisidia bölgesinin değil Anadolu’nun en sağlam kentlerinden
birisidir. Kentte tabanı taş döşeli bir antik yol, Roma Đmparatorluk Çağı Traianus Tapınağı,
Đmparatorlar Tapınağı, Đmparatorlar ve Zeus Megistos-Serapis Tapınağı ile Yeniköy yolu
altında kalan Đmparatorlar ve Aphrodite Tapınağı yer alır. Ayrıca forum, bazilika, akropol
anıtsal çeşme, yönetici binası, açık hava toplantı yeri, tiyatro ve mezar anıtı bulunmaktadır.
Kent düzlüğü ile vadi arasındaki bölümde yeralan kayalık alandaki Akropolün çevresi
sur duvarları ve kuleler ile çevrilidir. Akropolisin batı kısmında kentin açık hava toplantı yeri
bulunmaktadır. Toplantı yerinin önüne forum ve bazilika yapılmıştır. Forumun ortasında
büyük bir sarnıç yer alır. Forumun batısında cadde diğer iki yanında stoalar (sütunlu galeri)
bulunur. Forumun kuzeyinde bir bazilika güneydoğu kısmında anıtsal bir çeşme
bulunmaktadır. Adada’ nın en büyük kilisesi vadinin batı kısmındadır. Bizans döneminde
inşa edilmiştir. Kent düzlüğünün batısında tepe yamacına inşa edilen tiyatronun kapasitesi
yaklaşık 3.000 kişidir. Şehirde dört adet tapınak yer alır.
Đmparatorlar ve Aphrodite Tapınağı: Basit yuvarlak, Tholos planlı bir tapınaktır.
Çevresinde sütun sırası yoktur. Antik kentin içinden geçen Yeniköy yolu altında kalmıştır.
Tapınak MS 200–210 yıllarında yapılmıştır.
Đmparator Traianus Tapınağı: Đon tarzında olan tapınakta, yan duvarlardan birisi
korniş seviyesine kadar sağlam kalabilmiştir. Diğer kısımlar yıkıktır. Kaynaklara göre,
Đmparator Traianus MS 114 yılında bazı Pisidia kentlerini ziyaret etmiştir. Muhtemelen
tapınak bu ziyaret öncesinde yapılmış olmalıdır.
258

TURİZM
Đmparatorlar Tapınağı: Đon tarzında olan tapınak prostylos planlı olup, ikisi yanlarda
dördü önlerde olmak üzere toplam 6 sütuna sahiptir. Yan duvarlar saçaklık seviyesine kadar
sağlamdır. Arka alınlığın yarısı sağlam durumdadır. Tapınağın önündeki sunak ve
merdivenler toprak altındadır. Ön kısımda ise tapınağa ait olduğu düşünülen Propylon’a
(anıtsal giriş) ait izler yer alır. Bu tapınak da Traianus Tapınağı gibi MS 114 yılından önce
yapılmış olmalıdır. Tam bitirilmemiş olan tapınağın en önemli özelliği doğu duvarında antik
dönem taş ustalarının nasıl çalıştıklarını ve ince işçiliği hangi aşamalardan geçirerek
yaptıklarını gösteren izlerin mevcut olmasıdır.
Đmparatorlar ve Zeus Megistos-Serapis Tapınağı: Korint tarzında olan tapınak 4
sütunlu prostylos planlıdır. Podiumlu olan tapınak saçaklık seviyesine kadar ayaktadır.
Tapınağın önünde anıtsal sunak vardır. Tapınak Sereruslar Çağında MS 180–210 yıllarında
yapılmış olmalıdır.
Zorzila: Sütçüler-Kasımlar yolu üzerindedir. Dağ yamacında yeralan kalıntılar Roma
dönemi kalıntılarıdır. Kent hakkında fazla bilgi yoktur.
Kocaköy Asarı: Sütçüler Đlçesi, Kesme Kasabası’nın 5 km güneyinde Asar Tepesi
üzerine kurulmuş kentin kuzey ve batısı Köprüçay Vadisiyle sınırlanmıştır. Kent Hellenistik
dönemde kurulmuş olmalıdır. Kentin çevresi kısmen ayakta duran bir surla çevrilidir. Kent
içindeki en önemli yapı tamamen yıkılmış durumda olan prostylos planlı tapınaktır. Ören
yerinde ana kayaya oyulmuş dikdörtgen biçimli dört adet sarnıç ilginç birer mimarı gösterir.
Ören yerinin güneybatısında sur duvarının dışında düzlükte iki mezar anıtı vardır.
Kentin adı bilinmemektedir. Kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla küçük bir dağ kentidir.
Sülüklügöl Harabeleri: Yeşilyurt köyü, Sülüklü Tepe mevkiinde iki tarafı surla
kapatılmış, küçük bir vadi içine oturtulmuş olan sahada birtakım bina kalıntıları ile kayaya
oyulmuş triskelesli iki adet mezar kitabesi bulunur. Büyük bir kalıntı mevcut değildir.
Taşkapı Harabeleri: Sütçüler ilçe merkezindedir. Kuruluş tarihi hakkında bir bilgi
yoktur.
ŞARKĐKARAAĞAÇ
Anabura: Şarkîkaraağaç Đlçesi Salur Köyünün güneyinde, Belceğiz Köyünün
batısında yeralan antik kentin adı Strabonda geçer. Kent Roma Đmparatorluk döneminde
bölgede kurulan tetrapolisin bir üyesidir. J. R. Sterrett, Beyşehir Gölü’nün kuzeybatısında
Enevre denilen yerde ortaya çıkan yazıtlarda “Anabura” ismini bularak kentin yerini
kesinleştirmiştir. Kent, kuzeye alçalan bir yamaç üzerinde kurulmuştur ve üzerinde pek fazla
kalıntı yoktur. Tiyatro ve tapınak kalıntısı ile konut temellerinin izleri görülür.
Neapolis: Şarkîkaraağaç ilçe merkezi civarında olduğu bilinen antik kentten ilk olarak
Plinius, bahseder. Plinius, antik kentin Galatia’da, Ptolomaios ise, kenti Pisidia’nın Galatia’ya
yakın kısmında olarak gösterir. Neapolis Beyşehir Gölü’nün kuzeyinde Antiokheia’dan
(Yalvaç) Likaonya ve Pamphilya’ya giden Roma Yolu üzerindedir. MS III. yüzyıla ait bir
yazıttan bölgede bir tetrapolisin olduğu bilinmektedir. A. H. M. Jones, bu dörtlünün
“Cillanian Ovası” tetrapolisi olabileceğine işaret etmektedir. Sözkonusu kentten yakın
çevrede bir kalıntı gözükmemekle birlikte Đlçe Halk Kütüphanesi’nin bahçesinden arsitrav
blokları, sütunlar ve mezar stelleri Isparta Müzesi’ne nakledilmiştir.
ULUBORLU
Apollonia: Uluborlu Merkezi’nde, modern ilçe altında kalmış olan antik kent
Seleukos I (MÖ 312–280) tarafından kurulmuştur. Kentin yeri F. V. J Arundell tarafından
1833 yılında tespit edilmiştir. Apollonia, Roma Đmparatorluk Çağı sikkeleri üzerinde ve
259

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
yazıtlarda kendini Likya ve Trakyalılar’ın bir kolonisi olarak gösterir. Apollonia Geç Roma
ve Bizans Döneminde de önemini korumuştur. Kentin adı geç devirlerde “Sozopolis” olarak
değiştirilmiştir.
Antik kentten fazla bir kalıntı yoktur.
YALVAÇ
Pisidia Antiocheia: Antiokheia, Isparta iline bağlı Yalvaç Đlçesi’nin yaklaşık 1 km
kuzeyinde Sultan Dağları’nın güney yamacı boyunca uzanan Anthios Vadisi’nde kurulmuş bir
Pisidia kentidir. Kent Smyrna’da (Đzmir) rahiplik yapan F. V. Arundell tarafından 1833
yılında ilk kez keşfedilmiştir. W. M. Ramsay, 1920 yılında izin alarak Robinson ile birlikte
kentte kazı yapmış; Roma kolonisinin büyük bir kısmını ortaya çıkarmıştır. Antiokheia
Apollonia gibi bir Seleukos kolonisidir. Kentin kesin kuruluş tarihi bilinmemektedir.
Antiokheia MS III. yüzyılın sonunda kurulan genişletilmiş Pisidia Eyaleti’nin
metropolisi olmuştur. Kilise kayıtlarından anlaşıldığına göre kent Bizans döneminde de
önemini korumuştur. Kentin bilinen en erken sikkeleri MÖ I. yüzyılın sonuna
tarihlenmektedir. Kentin ekonomik durumu MS III. yüzyılda en üst düzeye çıkmıştır. MS 713
yılında Arap istilasına uğrayan kent yakılıp yıkılmıştır. Bugün kent üzerinde sütunlu cadde,
Augustus Tapınağı, Tiberius Alanı, Propylon (Anıtsal Giriş) Roma Hamamı, Nimfeum
(Çeşme), Bouleuterion (Toplantı Binası), Tiyatro ve kilise kalıntıları mevcuttur.
Anthios Vadisi’ne hakim bir tepe üzerine kurulan kent yaklaşık 3 km uzunluğunda
oval bir surla çevrilidir. Kent arazinin dalgalı durumundan yararlanılarak ızgara planlı olarak
inşa
edilmiştir
Kente giriş üç kısımdan yapılmaktadır. Üç kapı da yıkılmış ve temel seviyesindedir.
Augustus Tapınağı: Tapınak kentin en yüksek yerindeki kutsal alan içinde Đmparator
Augustus’un ölümünden sonra onun adına izafeten yapılmıştır. Tapınak ve sütunlu galeriler
yıkılmış ve temel seviyesindedir.
Propylon (Anıtsal Giriş): Augustus Alanı ve Tiberius Alanı’nın kesiştiği yerde inşa
edilmiştir. Kazılar sırasında bir çok kitabe parçası da ele geçmiştir. Anıtsal giriş MS I. yüzyıl
ortalarına tarihlenir. Yapının üst yapısı bugün tamamen yıkılmış ve temel seviyesindedir.
Tiberius Alanı: Sütunlu caddenin doğu bitiminde yer alan Tiberius Alanı, MS I. yüzyıl
ortalarında inşa edilmiştir.
Tiyatro: Kent merkezine yakın bir tepenin yamacına inşa edilen tiyatro şehre hakim
bir noktadadır. Yaklaşık 5.000 kişiyi alabilecek kapasitede olan tiyatronun sahne kısmı
tamamıyla tahrip olmuştur. Mevcut kalıntıları MS IV. yüzyıl başlarına ait olmalıdır.
Roma Hamamı ve Palaestra: Kentin kuzey-batı köşesinde yer almaktadır. Üst yapıdan
fazla bir kalıntı yoktur. Yapı MS I. yüzyıl sonu II. yüzyıl başında inşa edilmiş olmalıdır.
Yapının büyük bir kısmı ayaktadır.
Stadium: Sultan Dağlarının eteklerinde akropolün batısında yer almaktadır. 190 x 30
m ölçülerinde, “at nalı” şeklinde plana sahiptir. Yapıda günümüze kadar bir kazı
yapılmamıştır.
Nymphaeum: Anıtsal çeşme kuzey-güney caddesinin kuzey ucunda yer almaktadır.
Muhtemelen MS I. yüzyıl sonlarında yapılan çeşme binası bugün temel seviyesindedir.
Su Kemerleri: Kent mimarisinin en önemli yapılarından birisi su kemerleridir.
Roma döneminde “su çıktı” kaynağından kente uzanan yaklaşık 10 km uzunluğunda
su kemeri inşa edilmiştir. Ayakta duran kısmın uzunluğu yaklaşık 250 m olup, 5–7 m
260

TURİZM
yüksekliktedir. Suyun aktığı Canalis’in yapısı bilinmemektedir. Su kemerleri MS I. yüzyılın
sonunda inşa edilmiş olmalıdır.
St Paul Kilisesi: Kentin ilk ve en büyük kilisesi olup, şehir suruna bitişik ve Roma
Hamamı’nın yaklaşık 200 m güneyindedir. MS IV. yüzyıl başlarına ait şu anda mevcut büyük
kilise inşa edilmiştir. Hristiyanlık için önem arzeden bu kilisenin altında bulunan Sinagog’ta
Hz. Đsa’nın havarilerinden St Paulus, Barnabasla birlikte MS 46 yılında ilk vaazlarını
vermişlerdir. Bu nedenle St Paulus’a adanan kilise büyük önem arz etmektedir.
Men Tapınağı: Antiokheia, Men Kültünün en önemli merkezlerinden biridir. Men
Kutsal Alanı, Antiokheia’nın kuruluşundan önce kentin yaklaşık 5 km güneydoğusunda
Karakuyu Tepesi üzerinde kurulmuştur. Ay Tanrısı Men MÖ 3000 yılından beri ibadet edilen
eski bir Anadolu Tanrısı’dır.
Tapınak tam dikdörtgen olmayan ve etrafı temenos duvarı ile çevrili alan içerisinde
yer alır. MÖ III. yüzyıl başına tarihlenmiştir. Tahminen MS IV. yüzyılda Hristiyanlığın
yaygınlaşması ile tahrip edilmiştir.
Limneia Adası: Yalvaç’a 25 km uzaklıkta Gaziri mevkiinde, Hoyran Gölü içinde bir
adadır. Çevresi surla çevrili ada içinde temel kalıntıları mevcuttur.
Kaya Mezarları: Kumdanlı Kasabası ve Aşağı Tırtar Köyü’nün Dutlubük mevkisinde
kayalara oyulmuş oda mezarlardır.
Tokmacık Fosil Yatakları: Tokmacık Kasabası’nda 1994 yılında S.D.
Üniversitesinden Doç. Dr. Fuzuli Yağmurlu başkanlığında yapılan kazıda 9–10 milyon yıl
önce yaşamış çeşitli hayvanlara ait fosiller ele geçmiştir. Fosiller bugün Yalvaç Müzesinde
sergilenmektedir.
Barla Roma Köprüsü: Barla Deresi üzerinde, yeni yol yakınındaki köprü MS II.
yüzyıla tarihlenir. Kemerli olan köprünün yan yüzü kesme taştan yapılmış olup, üst kısmı
moloz taşlarla kaplıdır. Zindan Mağarası önündeki köprüye benzer.
Pisidia Antiokheia Çeşme Binası ve Su Kemerleri: Yalvaç ilçesinde yer alan Pisidia
Antiokheia kentinin Anıtsal Çeşmesi kuzey-güney caddesinin kuzey ucunda bulunmaktadır. U
planlı yapı 21 x 21 m ölçülerindedir. Depoda toplanan su pişmiş toprak ve kurşundan yapılma
borularla kente dağıtılmıştır. Muhtemelen MS I. yüzyıl sonlarında yapılan çeşme binası bugün
temel seviyesindedir. Roma Dönemi’nde gelişen şehrin su ihtiyacını karşılamak için “Su
Çıktı” kaynağından kente uzanan yaklaşık l0 km uzunluğunda kesme taşlardan su kemeri inşa
edilmiştir. Ayakta duran kısmın uzunluğu yaklaşık 250 m olup, 5–7 m yüksekliktedir. Suyun
içinden aktığı Canalis’in yapısı bilinmemektedir. Su kemerleri de çeşme binası gibi MS I.
yüzyılın sonunda inşa edilmiştir.
FETĐH SONRASI KÜLTÜR VARLIKLARI
Isparta Đli’nde Anadolu’nun Fethinden sonra yapılan anıtsal eserlerin bazıları kısaca
tanıtılmaktadır.
Camiler
1. Kutlubey Camii: Đl Merkezinde camilerin en eskisi olarak geçen ancak bugünkü
minaresi 1922 yılına ait olan Kutlubey Camii (Ulu Camii) yapının bulunduğu yerde bir
vakfiyeye göre 1429 yılında bir cami bulunmakta iken 1899 yılında bütünüyle yıktırılarak
1904 yılında tamamlanan yeni bir cami inşa edilmiş, 1914 depreminde bu caminin de
yıkılmasıyla 1922 yılında bu günkü cami yapılmıştır. Kuzey-Güney doğrultusunda dikdörtgen
planlı caminin kuzeybatı köşesinde bir minaresi vardır. Doğu ve Batı cephesinde altta beş,
üstte beş, güney cephesinde altta dört, Üstte dört, kuzey cephesinde ise altta dört, üstte beş
261

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
gemi teknesi kemerli pencere açıklığı vardır. Harimde kadınlar mahfilinin bulunduğu bölüm
haricinde örtü, ortada merkezi bir kubbenin dört yanındaki birer elips, köşelerde ise birer
küçük kubbeden oluşmaktadır. Kadınlar mahfili üstü ise ortada elips, iki yanda birer küçük
kubbe ile örtülmüştür. Alttan sütunlara binen sivri kemerlerle taşınan örtülere geçiş
pandantiflerle sağlanmıştır. Merkezi kubbede sekiz pencere açıklığı bulunmaktadır.
Đç cephelerde, özellikle örtü ve pandantif yüzeylerinde kalem işi süslemeler ile
madalyonlar göze çarpar. Mihrabı sivri kemerli bir kavsaraya sahiptir. Kuzey cephenin btı
ucunda camiden bağımsız olarak yer alan minarenin kaidesi pabuç bölümüne kadar üç aşama
gösterir. Subasman seviyesinde kare planlı olan kaide, köşelerde pahlarla sekizgene
dönüştürülmüş, daha sonra üst üste üç bilezikle sekizgenin çapı daraltılmıştır. Bileziklerle
pabuç arasında kalan bu bölümde taş aralarında yer yer üç sıra tuğla hatıllar vardır.
Bileziklerin alt seviyesinde akantus yaprakları bulunan devşirme friz parçası vardır. Sekizgen
kaideden köşeleri pahlı bir pabuçla onaltıgel gövdeye geçiş sağlanmıştır. Gövdede biri
pabuçtan sonra, diğeri şerefeye yakın bölümde birer silmeli taş bilezik yer alır. şerefe altı
mukarnaslı olup korkuluklar da geometrik taş süslemeler vardır. Petek üstünde yükselen külah
kurşun kaplamalıdır.
2. Hızırbey Camii: Isparta’nın Keçeci Mahallesinde bulunan bu camii
Hamidoğulları devletinin kurucusu Feleküddin Dündar Beyin ölümünden sonra yerine geçen
oğlu Hızırbey adına yapılmıştır. Hızır Beyin Taht’a geçişi H. 728 (M.1325) yıllarında
olduğuna göre bu caminin Isparta’da en eski cami olması gerekir. Cami küçük olup dört
duvarı taş, içi ahşap çatısı toprak dam olarak yapılmıştır. Minaresi köfkeden yapılmıştır. 1881
tarihinde damı yıkılarak çatı biraz daha yükseltilmiş, 1887 yılında minaresi harap olmuş ve
cami 1911 yılında tekrar onarılmıştır.
3. Hacı Apdi Camii (Đplik Pazarı Camii): 1554 yılında Ispartalı zenginlerden Abdi
Ağa tarafından yaptırılmıştır.1569 yılında bitirilmiştir. ilk binanın üstü kurşun kaplanmayıp
tahta ile örtülmüştür.1725 yılında ve 1782 yılında Halil Hamit Paşa tarafından onarılarak bu
günkü durumuna gelmiştir. Halil Hamit Paşa Camiinin doğu ve batı yanlarına birer kanat
ekleterek doğu yanına bir minare ve kitaplık yapılmıştır.
4. Firdevs Paşa Camii (Mimar Sinan Camii): Isparta Valisi Firdevs Bey tarafından
1561 yılında Mimar Sinan stilinde yaptırılmıştır Kare planlı ve tek kubbeli olan eser, kuzeyde
beş kubbeli bir son cemaat yeri ile kuzeybatı köşesinde bir minareye sahiptir. Đnşa kitabesi
bulunmamakla beraber H.973/ M. 1565-66 tarihli bir vakfiyesi vardır. Ayrıca Tezkiret-ül
Bünyan, Tezkiret-ül Ebniye, Tuhfet-ül Mimarinde adı bulunması ile Mimar Sinan eserleri
içinde yer almaktadır.
Düzgün kesme taşla inşa edilen yapının batı ve doğu cephelerinde altta iki, üstte iki
güney cephesinde ise altta iki, üstte üç pencere açıklığı bulunmaktadır. Alt pencereler düz
atkılı, taş söveli dikdörtgen karakterde olup, birer sivri kemerli alınlığa sahiptir. Üst
pencereler yine sivri kemerli açıklıklar şeklindedir.
Caminin kuzey cephesinde ortadaki çapraz tonozla; iki yandakiler pandantiflerle
geçilen sekizgen kasnağa sahip kubbelerle örtülü baş gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır.
Örtü sistemi cephelerde altı sütuna oturan sivri kemerlerle desteklenmiştir. Sütun
başlıklarından iki yandakilerle Türk üçgeni, diğer dördünde mukarnas süsleme görülür.
Kemer gözleri bugün camekanlarla örtülüdür. Son cemaat yerine açılan caminin kuzey
cephesinde hareme giriş kapısı ve pencereler yer alır. Giriş açıklığının batı yanındaki pencere
ile batı uçtaki minare girişi arasında görülen mihrabiye mukarnas kavsaralıdır..Harim
Pandantiflerle geçilen kubbe ile örtülü olup, cephelerde onbeş, kubbe eteğinde sekiz pencere
ile aydınlanmaktadır.
262

TURİZM
5. Apdi Paşa Camii (Kavaklı Camii-Peygamber Camii): Çinili Camii olarak da
bilinen yapı kitabesine göre H.1197/M.1782-83 yılında inşa edilmiştir. Bu tarihten önce aynı
yerde kadı mescidi adında bir mescit bulunduğu ve bu caminin yapıldığı söylenmektedir. Kare
planlı, ahşap tavanlı ve üstten kırma çatıyla örtülü caminin kuzeyinde son cemaat yeri
kuzeybatı köşesinde bir minaresi vardır. Camii 1831-32, 1878, 1886-87, 1914 ve 1950
yıllarında onarım görmüştür.
Caminin doğu cephesinde altta üç, üstte dört, batı cephesinde altta üç, üstte beş, güney
cephesinde altta dört, üstte dört pencere açıklığı ile doğu ve batı cephelerinde birer tali giriş
açıklığı yer almaktadır. Açıklıkların tamamı taş söveli ve sivri kemerlidir. Batı cephesinin
kuzey ucunda yer alan iki şerefeli minaresi kare kaide üzerinde yükselir. Köşeleri pahlı
pabuçla geçilen gövdenin şerefe altları mukarnaslıdır.
Kare şeklinde turkuaz çini plakalarının birbirine köşelerinden birleştirmek suretiyle
oluşturulan birer süsleme şeridi gövdede yer alan taş bileziklerin alttan ve üstten
sınırlandırmaktadır. Ayrıca peteğin külahla birleştiği kesimde turkuvaz çini plakalar göze
çarpar. Nuri Hamamcıoğlu tarafından 1950 yılında yapıldığı üstündeki yazıttan anlaşılan
minarede görülen bu tarz çinili süsleme gerek Isparta içindeki, gerekse ilçelerdeki yüzyılımıza
ait minarelerde bolca karşımıza çıkar.
Son cemaat yeri yedi sütunla desteklenen düz ahşap tavanlıdır. Üstten kırma çatıyla
örtülüdür. Çatı giriş ekseninde üçgen alınlıklıdır. Harimin son cemaat yerine bakan
cephesinde üstte beş altta dört adet sivri kemerli pencere vardır.. Eksende bir giriş kapısı yer
alır. Cephe yüzeyinde, mihrabiyeler ile bunların çevresinde yoğunlaşan XVIII.yy. Kütahya
çinileri bu cephede önemli süslemeyi oluşturur. Duvar üzerinde bitkisel ve geometrik süslü
devşirme malzemelerde vardır. Harim içi ahşap direklerle üç bölüme ayrılmıştır. Harim içi de
Kütahya çinileri ile süslenmiştir.
6. Küçük Gökçeli Kırık Minare Camii: Cami yıkılmış olup bugün yerine yeni küçük
bir cami yapılmıştır. Minaresi eski olup tuğladan yapılmıştır. Yapı tekniğine göre Anadolu
Selçukluları 13,yy, da yapıldığı tahmin edilmektedir.
7. Şarkikaraağaç Ulu Camii (Cami-i Kebir): Bu camii Şarkikaraağaç’ın ortasında
bulunup M. 1281 yılında B.Ali tarafından inşa edilmiştir. Caminin ilk tamiri M.1455’de
yapılmış ve zamanla içinde minaresiyle birlikte daha pek çok tamir görmüştür. Daha sonra
üzeri vakıflar tarafından çatı yaptırılarak çinko ile örtülmüştür. Şarkîkaraağaç’da Selçuklu
yapısı Yukarı Çarşı Camii ile Alcıklar Camii (Fatih Sultan Mehmet Camii) de vardır. Fatih
Sultan Mehmet Camii 1970 yılında yıkılarak yerine yenisi yapılmıştır.
8. Uluborlu Alaaddin Camii: Camii Melik şahın kızının mal varlığından M.S. 1231
tarihinde Sultan Alaaddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır. Minaresi tek şerefeli olarak
tuğla ile yapılmıştır. Dört sütun üzerine oturtulmuş iki kubbesi, 35 penceresi ile 3 kapısı
vardır.
Selçuklu sultanlarından Keykavus’un oğlu II. Mesut zamanında Alâiye Beylerinden
bir olduğu sanılan Bedrettin Ömer tarafından M.1282 yılında ilk, 1652 yılında yerli halktan
Vahap Kadı tarafından ikinci tamiri yaptırılmıştır. 1909 yılında minaresi dışında her tarafı
yanan camii, 1927 yılında yine yerli mimarlar ve ustalar tarafından halkın yardımıyla yeniden
elden geçirilmiştir. Sıvası, boyası ve yazıları da 1932 yılında Hacı Nuri Altın tabak tarafından
yapılmış, cami kitabesinde şu ifadeler yer almaktadır.
“Bu mübarek mescit; Kılıç Arslan’ın oğlu şehit sultan Tuğrul şahın âlim dünya ve
dinin koruyucusu, islamın ve Müslümanların seçkini olan kızı Melike-i Adile’nin malından
olmak üzere; en ulu Padişahlar Padişahı Alemdar Allah’ın gölgesi mesabesinde olan, dünya
263

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
ve dinin şerefçe yücesi Fatih Babası Keyhüsrev oğlu Keykubat’ın hüküm sürdüğü günlerde
H.629 yılının Recep ayında kendisi tarafından yaptırılmıştır. Allah ikbalini daim etsin.”
9. Yalvaç Devlethan Camii: Yalvaç’ın merkezindedir. Devşirme malzeme ile yapılan
camii, beylikler devri cephe özelliğine sahip olup enine atılmış üç sütun dizisi ile dört sahna
ayrılmış üzeri kırma çatı ile örtülü bir yapıdır. Caminin tek minaresi yapının Kuzeydoğu
köşesinde yer almaktadır. Mihrabı ve minberi düz sadedir. Caminin muhtelif zamanlarda
onarımlar geçirdiği bu yüzden 15-16. yy.’a ait olan bu yapının günümüzde orijinalinden
ayrıldığı gözlenmektedir.
10. Yalvaç Yeni Camii: Yalvaç merkezinde ve Devlethan Camisinin hemen önünde
yer almaktadır. Malzemesi dıştan molotaş, içten horasan harcı ile yapılan ve 19. yy. a ait olan
yapı, yaklaşık kare bir plana sahip olup, dört sütun üzerine oturan bir kubbesi mevcuttur. Örtü
sistemi bütünüyle dıştan kırma çatı ile örtülüdür. Minare Kuzeybatı Köşede bulunmaktadır.
Mihrabı ve minberi düz ve sadedir. Kubbede bulunan süslemeler son dönemde onarılmıştır.
11. Yalvaç Leblebiciler Camii: Bu yapı da oldukça sade dış cephelere ve bir harime
sahiptir. Devşirme malzeme ile yapılmıştır. Girişin sağında, tuğla malzeme ile tek şerefeli
olarak yapılmış bir minaresi vardır.
12. Atabey Sinan Camii (Kurşunlu Camii): Bu yapıya defterdar Burhanettin Camii
de denilmektedir. Isparta’daki Firdevs Bey Camisi gibi mimar Sinan stiliyle 1629 yılında
yapılmıştır.
13. Feyzullah Paşa Camii: Camiye ait belgelerde bazen Feyzullah bazen de Fazlullah
Camisi diye geçer. Feyzullah Paşa Camisi Atabey’in Müftü Mahallesindedir. Ertokuş
Medresesinin tam karşısında bulunur. Medrese avlusu ile Cami arasında 5-6 metrelik yol
vardır. Böcüzade Süleyman Sami el yazması Isparta Tarihinde adı geçen caminin H.900 /
M.1495 yılında yapıldığını yazıyorsa da buna imkan yoktur. Çünkü Osmanlıların
kuruluşundan XIX. yy. başına kadar geçen dönemde Köprülüzadeler dışında (Fazıl,
Feyzullah, Fazlullah) adında biyografisi verilen paşadan başka, birisine rastlamak mümkün
olmuyor. Yapılış tarihi 1645-1648 yılları arasıdır. Caminin üstü eskiden toprak damla
örtülüydü. Zamanla harap olduğu için 1924 yılında yıkılarak yeniden bugünkü haliyle
yapılmıştır. Yapımı sırasında eski gelenek izlerini taşıyan ahşap sütunlar ve tahta işlemeler
aynen tekrar kullanılmıştır. Caminin tuğla minaresi sağlam olduğundan aynen bırakılmıştır.
Minarenin kuzeye bakan kısmında kürsü ile gövde arasında yani pabuç kısmında H.1278 /
M.1861 tarihli bir kitabe vardır. Bu kitabede minarenin belirtilen tarihte Mehmet Uşşaki
tarafından imar edildiğinden söz edilmektedir.
14. Barla Çaşnigir Sinan Paşa Camii: Yan duvarları kargir, üzeri ahşap ve toprak
damlı olarak yapılmıştır. Minaresi renkli tuğlalardan yapılmıştır. Kapı üzerindeki kitabede
H.777 / M.1376 tarihinde yapıldığı yazılmaktadır. Buna göre caminin Isparta ve havalisinin
Osmanlı idaresine geçmeden 6 yıl önce yapıldığı anlaşılmaktadır. Kapının içerisinde sol
tarafta gömülü bulunan bir kişinin mezar taşında Hafız Tuti’i Karamani ibaresi ve H. 794 /
M.1392 tarihi görülmektedir. Camiî 1878 yılında onarılarak damı kiremitli hale getirilmiştir.
Cumhuriyet döneminde tekrar onarılarak bugünkü durumuna getirilmiştir.
15. Yılanlıoğlu Cami (Yılanlı): Yılanlı köyünde yer alan camiî, Yılanlı oğlu şeyh Ali
tarafından (1773/1833) 1809 yılında kendi köyünde bir cami yaptırmıştır. Son yıllarda
onarılan cami bugün kiremitli bir çatı ile örtülmüştür.
16. Sütçüler Sefer Ağa Camii: Đlçe merkezinde 1296 yılında hayırsever bir kadının
maddi desteği ile Sefer Ağa adında bir zat tarafından yapılmıştır. Kapısının üzerinde Arap
harfleri ile Türkçe yazılmış bir kitabe vardır.
264

Hanlar ve Kervansaraylar
265
TURİZM
Hanlar ve Kervansaraylar, bilhassa Selçuklu devrinin eserleri olup, anıt değeri taşıyan
tarihi yapılardır. Hanlar ve Kervansaraylar askeri ve sivil özelliklidirler. Askerî sevkiyatlarda
ve ticaret kervanlarının konaklamasında güvenlik görevini de yerine getirmişlerdir. Isparta il
sınırları içinde bulunan kervansarayların tamamı Konya-Antalya yolu üzerinde yer
almaktadır.
Bu gün Isparta’da eski hanlardan hiçbiri ayakta kalmamıştır. Eskilerden bilinenler
şunlardır: Kerimpaşa Hanı, Antalyalıoğlu Hanı, Hatipoğlu Hanı, Alaybeyoğlu Hanı, Pamuk
Hanı, Vakıfhan, Kereste Hanı, Nalbant Hanı.
Kerimpaşa ve Nalbantoğlu hanları Kaymakkapı civarında (şimdiki Isparta Otelinin
yerinde), Antalyalıoğlu hanı Samanpazarı’nda, Hatipoğlu Hanı ve Pamukhanları tuz
pazarında, Alaybeyoğlu Hanı Ulu Camiî karşısında, Kereste Hanı hükümet civarında, Vakıf
Han ise buğday pazarında idi.
Eğirdir yeni mahallede bulunan ve 13.yy’da yapıldığı sanılan Eğirdir Hanı, Klâsik
Selçuklu Hanları özelliğini taşımaktadır.
Eğirdir Kervansarayı, ilçe merkezinin 3 km. güneyinde, göl kıyısında yer alan yapı
Anadolu Selçuklu Kervansaraylarının en büyüklerindendir. Konya-Antalya kervan yolu
üzerinde sqavlu ve kapalı mekan olmak üzere iki bölümdür. Her iki bölümde yıkılmıştır.
Avlunun doğu duvarı ortadan kalkmış, günümüze kalabilen diğer beden duvarlarının
kaplamaları sökülmüş, bu nedenle duvarlar bir hayli incelmiştir. Açıkta kalan moloz taş
örgünün içine sızan sular duvarların daha fazla yıpranmasına sebep olmaktadır.
Eğirdir hanı 1237 yılında II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından yaptırılmıştır. Hanın
tarihi kesin olarak bilinmemekteydi. 1993 yılında kervansarayda yapılan kazılar sonucu ortaya
çıkarılan geometrik süslü taş parçası Dündarbey medresesinin portalindeki sol mihrabiyenin
çerceve bordüründeki kırık yere tam oturmuştur. Ve Kompozisyon tamamlanmıştır. Böylece
medresenin 1301 yılında inşası sırasında portalin handan sökülerek taşındığı ve dolayısıyla
hanın inşa tarihinin portalde belirtildiği üzere 1237 yılında yapıldığı kesinlik
kazanmıştır.1237 yılında yapılan han 64 yıl gibi kısa bir süre sonra işlevini yitirmiş, büyük bir
yangın geçirdiği anlaşılan hanın taşları medreseye taşınmıştır.
Gelendost “ Kudret Hanı” namı ile tanınan ve Yeşilköy mevkiînde bulunan Gelendost
Hanı da klâsik bir Selçuklu devri hanıdır. 2. avluda bulunan kitabeye göre han; M.1233
yılında Mubarezettin Ertokuş tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.
Uluborlu Fatmacık mevkiînde sadece bir kapısı kalmış ve halk arasında “Han Yıkığı”
diye anılan kervansaray yıkıntısı vardır.
Çarşılar
Bedesten (Firdevs Bey Bedesteni): Mimar Sinan camiîne gelir sağlamak için Isparta
Valisi Firdevs Bey tarafından 1561 yılında yaptırılmıştır. Mimar Sinan üslûbunu taşıyan bu
yapı düzgün kesilmiş köfeke taşlarıyla yapılmıştır. Kuzey güney doğrultusunda uzanır ve her
iki yönden birer girişi vardır. Kurşun kaplı beşik-tonoz çatısı 1967 yılında gördüğü onarımla
değişerek ahşap çatı ile kaplanmış ve içindeki dükkanlarla birlikte hizmete girmiştir.
Eski Üzüm Pazarı Dükkânları: Mimar Sinan Camiî ile Bedesten arasında 16 adet
dükkân ikişer katlı ve köfkeden yapılmışlardır. Dar bir merdivenle ikinci kata çıkılır ve çatı
tonozla örtülüdür. Bu dükkânlarda Mimar Sinan Camisi için vakıf olarak yapılmışlardır.
Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını koruma Kurulu tarafından 28.07.1992 tarih ve 1495
sayılı kararıyla kültür varlığı olarak tescil edilmişlerdir.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Hamamlar
Erkek Hamamı (Yeni Hamam): Isparta’daki hamamların en büyüğü ve en
önemlisidir. Kadın ve Erkek hamamı olmak üzere iki hamam bitişiktir. Bunun külhan ve
kazanları bir olduğu halde, biri daima kadınlara mahsustur. Đkisinin de kapıları ayrıdır. Bu
hamamı Sav Köylü Dalboyunoğlu Hacı Ahmet Ağa yaptırmıştır.
Sav Köyü’ndeki camide bulunan kayıtlardan anlaşıldığına göre, Hacı Ahmet Ağa
adına H. 1124 / M. 1712 tarihli vakfiyede hamamın suyundan Çelebiler Mahallesi’ndeki akar
çeşme ile Yusuf Ağanın evi civarında yapılan çeşmeye su verilmesi uygun görülmüştür.
Hamamın yapımına l689 yılında başlanmış, 1693 yılında bitirilmiştir.
Bey Hamamı: Hamam, Hükümet konağı civarında Ulu Cami’nin doğusunda yer alır.
Yaptıranın adı ve yapım tarihi bilinmemektedir.
Hamamda kullanılan suyun ilk yapılışında çay suyundan ayrılarak bir dolma çeşmede
toplandığı ve bu çeşmeden alındığı, daha sonra Amine Hatun adında bir kadının Andık
deresinden getirttiği sudan bir kısmının, hamamdan önceki su kanallarına hamam sahiplerinin
bakması ve onarması şartıyla verildiği ve H. 1140 / M. 1728 tarihinde şer’i senede bağlandığı
bilinmektedir.
Çeşmeler
Yılankıran Çeşmesi: Selçuklu dönemi çeşmesidir. 1135 yılında isa oğlu Muhammet
adlı bir hayırsever yaptırmıştır. Kitabesi, Isparta Müzesindedir. Hazne kısmı yıkılmıştır.
Karbuz Çeşmesi: Isparta’ya su getiren Keçeci Hacı Mustafa Ağa tarafından Halil
Hamid Paşa adına yaptırılmıştır. Masraflar paşadan, suyu ağadan sağlanmıştır. Halil Hamit
Paşalı ziyarete giden Mustafa ağaya çeşmeyi yaptırması için para vermiştir. Çeşme
kitabesinde “Yaptı Hamid efendi anı Reisi küttapi Bir nev-ser bu yerde lillah teşne-ğane ĞBu
âbsaf olunca menendi feyzi câri Bağı canâne döndü pazar ü HindüvâneĞdad oldu revâni hâm
yazdı bu resme tarihi Bu çeşme-i mübâreke heran ola revan (Sene 1194” 32x46 cm. boyutlu
kitabe bugün yok olmuştur. 1768 yılından 1945 yılına kadar Mimar Sinan cami karşısında
olan çeşme yol yapımı nedeniyle bugünkü yerine getirilmiş ve en son 1992 yılında yeniden
mermer olarak dört yönde dört musluklu olarak yapılmıştır.
Isparta’da daha birçok eski çeşme vardır. Bunlar bugün kullanılmaz durumdadır.
Kaleler
Eğirdir Kalesi: Eğirdir Kalesi, göle uzanan yarımada üzerinde bulunur. Kuzey-güney
doğrultusunda uzanan kalenin yarımada boyunca uzanan sur duvarları üzerinde bugün
konutlar vardır. iç ve dış kaleden oluşan Eğirdir kalesinin inşa tarihi kesin olarak bilinmez.
M.Ö. 4. yüzyılda Lidya Kralı Krezeus tarafından yapıldığı tahmin edilir. Bu günkü kalıntılar
Bizans döneminden kalmadır.
Çeşitli zamanlarda onarılan kale surları bir sıra tuğla ve taş olarak inşa edilmiştir. Dış
kaplama iç moloz dolgudur. Timur’un Eğirdir’i istilası sırasında hasar görmüş, Hamidoğulları
ve Osmanlı dönemlerinde tekrar tamir görmüştür. Kale Kitabesi şöyledir: “Allah-ü müfettihüı
ebvabĞÂmmere hazihi-ı imareti-ı mübareket-ü bi emri-ı emiri-ı âzam-ı Felekü-d dünya
veddin-iĞE’âzzallah-ü ensareh-u fi senet-i seb’a ve sablâ mete 707.
Türkçesi: Bütün kapıların fâtihi Allah-ü Zülcelaldir. Din ve dünyanın meliki
Feleküddin emir-i azam’ın emriyle şu mübarek imaret tamir edildi. Allah-ü Zülcelal yardımlaaziz
etsin. H.707/M.1307
266

TURİZM
Uluborlu Kalesi: Kapıdağı eteğinde etrafı kayalıklarla çevrili olan kale MÖ IV.
yüzyılda şehrin kuruluş döneminde inşa edilmiş olmalıdır. Zaman içinde tahrip olan kale
Bizans Döneminde Roma Dönemi malzemeleri de kullanılarak yeniden inşa edilmiştir. Kale
Selçuklu ve Hamitoğulları Beyliği zamanında tamir edilmiştir. Kuzey güney doğrultusunda
uzanan kale bedenleri üzerinde üç burç bulunur. Kale Kapısı büyük ve dışa taşkındır.
Sığırlık I Kalesi: Sütçüler ilçesi, Asar mahallesinde bulunan Kale tepenin kuzey
yamacına kurulmuştur. Sur duvarları sağlam ve köşelerde birer kule vardır. Erken Bizans
Dönemi’nde yapıldığı düşünülmektedir.
Sığırlık II Kalesi: Sığırlık ve Çandır köyü arasında yolun kuzeyinde bir tepe
üzerindedir. Đyi korunmuş kalenin doğu duvarlarında üç yuvarlak pencere vardır. Erken
Bizans Döneminde yapılmış olmalıdır.
Zengibar Kalesi: Şarkîkaraağaç Đlçesi, Muratbağı (Zengibar) Köyü’nün doğusundaki
dağ üzerinde yer alır. Dağın zirvesine doğru uzanan sur duvarlarının sadece temelleri
kalmıştır.
Ördekçi Kalesi: Şarkîkaraağaç Đlçesi, Ördekçi köyü Sivri Dağın üzerindeki yaylada
tahrip olmuş durumda bir kale kalıntısı mevcuttur.
Anabura Kalesi: Şarkîkaraağaç Đlçesi Salur Köyü Enevre mevkiinde, Kızılkale Dağı
üzerindeki kale, Roma döneminde kurulmuş olmalıdır. Kale tamamiyle tahrip olmuştur.
Medreseler
Isparta il merkezinde bugün hiç bir medresenin izi kalmamıştır. Sadece isimleri
bilinmektedir. Bunlar sırasıyla şöyledir: Sa’diye Medresesi, Şakirzade Medresesi, Harabizade
Medresesi, Hasan Efendi Medresesi, Müftü Efendi Medresesi ve Mehdioğlu Medresesi.
Atabey Gazi Ertokuş Medresesi: Medrese, Anadolu Fatihlerinden, Anadolu Selçuklu
Hükümdarı I. Kılıç Arslan’ın Alp Eren Gazilerinden Keykubat’ın oğlu tarafından
yaptırılmıştır.
Đlmî hüviyeti yüksek olan bu Medresenin portali üzerindeki kitabeden 1224 yılında
yaptırıldığı anlaşılmıştır. Medrese “Kapalı Tip Medrese” türüne girer.
Dış duvarlarında, Bayat harabelerinden getirilmiş antik taşlar kullanılmıştır.
Medresenin portali ve yan nişleri, daha sonraki Selçuklu Medreselerine daha sade bir
tezyinatla işlenmiştir. Fakat bu sadelik içinde portal birkaç bordürle canlandırılarak olgun bir
cephe tesiri yaratılmıştır. Medresenin içinde hiçbir dekor bulunmadığından, sadece mimarî
kuvvete dayalı değişik bir mekan ifadesi elde edilmiştir. Burada büyüklük ve ahenk
bakımından gerçekten az görülen tesire varılmıştır. Dekorların yokluğu yüzünden bu tesir
bütün sağlığı ve temizliği ile kendini belli etmektedir. Taş mihrabıyla Anadolu Selçuklu
Eserlerinin nadir örneklerindendir.
Eğirdir Dündar Bey Medresesi (Taş Medrese): Taş Medrese, Eğirdir’deki
medreselerin en büyüğü ve en eskisidir. Bu Medrese 1237 yılında Selçuklu Sultanı II.
Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında han olarak yapılmış, daha sonra 1301 yılında Hamidoğlu
Dündar Bey tarafından medreseye çevrilmiştir. Medrese iki katlı olup 30 hücresi vardır.
Büyük dış kapısının fevkalâde süsü ve mimarî değerinin üstünlüğü ile şöhret
bulmuştur. Dış kapıdan içeriye girilince, küçük antreden sonra ikinci bir kapıdan geçilerek
ortasından şadırvan avluya girilir. Đkinci kata 12 basamaklı bir merdivenden çıkılır.
Medrese II odalı olup, 6’sı avlunun sağında, 5’i solundadır. Kitabeleri Selçuklu sülüsü
ile büyük kapının etrafına kazılmıştır.
267

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Şarkikarağaç Medreseleri: Şarkîkaraağaç ilçesinde günümüze ulaşan medrese
kalmamıştır. Adı bilinenler ise şöyle sıralanabilir: Durmuş Efendi Medresesi, Hacı Emin
Efendi Medresesi (Minareli), Süleyman Efendi Medresesi, Beşkonaklızadeler Medresesi,
Koca Rüştü Efendi Medresesi, Müftü Ragıp Efendi Medresesi, Hartuşlu Đbrahim Efendi
Medresesi ve Hacı Sait Efendi Medresesi.
Köprüler ve Su Kemerleri
Köprüler hemen hemen insanlık tarihi kadar eskidir. Özellikle göçler, ticarî faaliyetler
ve çeşitli savaşlar dolayısıyla yer değiştirme, istenilen yere ulaşma işlemine imkân
hazırlanmışlardır. Köprüler su ve benzeri ihtiyaçlardan doğmuşlardır. Çeşitli medeniyetlere
sahip insan toplulukları bilhassa sanat özelliklerini köprülere de yansıtmışlardır. Ne var ki,
zaman aşımı ve tabiî afetler sonucu büyük bölümü yıkılmış ve yok olmuş, sadece bir kısmı
günümüze kadar ayakta kalabilmişlerdir. Bunlardan başlıcaları şöyle sıralanabilir.
Roma Köprüsü: Aksu ilçesinin 2 km. kuzeydoğusundaki Zindan Mağarası önünde
Zindan Deresi de denilen üzerinde yer alır. Yuvarlak kemerli köprüde kilit taşı üzerinde
Eurymedon Tanrısının sakallı büst heykeli vardır. Blok taşlardan yapılan köprünün yan
tarafında nehire inen bir merdiven vardır.
Gelendost Afşar Köprüsü: Gelendost Afşar Köyündedir. Selçuklular dönemine ait
olup, blok taşlardan yapılmıştır.
Sütçüler Çandır Köprüsü: Sütçüler-Çandır Köyü Köprübaşı mevkiinde, Selçuklular
döneminde yapılmış (Uzunluğu 65 m, genişliği 5 m) kemerli köprü bugüne kadar ihtiyaca
cevap vermektedir.
Barla Osmanlı Köprüsü I: Barla Deresi üzerinde bulunan köprü sivri kemerlidir.
Kemer düzgün kesme bloklarla inşa edilmiştir. Üzeri moloz taşlarla kaplıdır. Taş döşeme
yolda da devam eder.
Barla Osmanlı Köprüsü II: Barla Deresi üzerinde bulunan köprü sivri kemerlidir.
Kemer düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş, yanları moloz taşlarla doldurulmuş, üstü taş
kaplıdır. Bu köprü halen kullanılmaktadır.
Cirimbolu Köprüsü ve Su Kemeri: Uluborlu Cirimbolu Su Kemeri ilçenin eski
yerleşim yerindedir. 1869–1872 yılları arasında Kapu Dağından kale içine Kavil Pınarının
suyunu getirmek için inşa edilmiştir. Aynı zamanda köprü olarak da kullanılan kemer üst üste
iki yuvarlak kemer üzerine inşa edilmiştir. Uzunluğu 4,5 m, genişliği 2,5 m yüksekliği ise 20
m’dir.
Yalvaç Đlçesindeki Su Kemerleri: Yalvaç ilçe merkezine 8 km uzaklıkta, Antiocheia
Harabelerinin bulunduğu yerde, şehrin su ihtiyacını karşılamak üzere 10 m yüksekliğinde
yontma taşlardan harçsız olarak yapılmış su kemerleri bugün bile bütün ihtişamı ile ayaktadır.
Cirimbolu Su Kemeri: Uluborlu Cirimbolu Su Kemerleri Eski Kasabadadır. 1869-
1872 yılları arasında Kapu Dağından kale içine Kavil Pınarının suyunu getirmek için
kullanılmıştır. Aynı zamanda köprü olarak da kullanılan kemer üst üste iki yuvarlak kemer
üzerine inşaa edilmiştir. Uzunluğu 4,5 m genişliği 2,5 m yüksekliği 20 m’dir.
Kiliseler
Aya Baniya Kilisesi: Isparta’nın eski yerleşme yerlerinden olan Turan
Mahallesi’ndedir. 1750 yıllarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Ana aksı kuzey-güney
istikametinde olan kilise dikdörtgen planlı, üç nefli ve apsislidir. 15 x 26 m ölçülerindeki
268

TURİZM
yapının kuzey, batı ve doğudan birer giriş kapısı vardır. Tavan ahşaptan yapılmış olup, dışı
harçla sıvanmış çapraz tonozla örtülüdür ve on sütun üzerine oturur.Yapı l993 yılında Göller
Bölgesi Projesi dahilinde restorasyon kapsamına alınmış; fakat; fazla bir çalışma
yapılamamıştır. 1999 yılında kilisenin çatısı tamamiyle yenilenmiştir.
Aya Ishotya (Yorgi) Kilisesi: Doğancı Mahallesi’nde yer alan kilisenin yapım tarihi
1857–1860 yılıdır. Bununla ilgili giriş kapısı üzerinde bulunan kitabe bugün Isparta
Müzesi’nde bulunmaktadır. Yazıt Rum alfabesi ile Türkçe yazılmıştır. Doğu-batı yönünde
uzanan yapı dikdörtgen planlı üç nefli, apsisli ve nartekslidir. Dış duvarlar yerel taş kövke ile
yapılmıştır. Batı, kuzey ve güneyden birer girişi vardır. Narteks önündeki çan kulesinin çanı
bugün Isparta Müzesinde yer alır. Çanın yapım tarihi 1903 yılıdır.
Aya Stefanos (Yeşilada) Kilisesi: Eğirdir ilçesi Yeşilada içinde bulunur. Doğu batı
yönünde uzanan kilise dikdörtgen planlı olup, üç nefli ve apsislidir. XIX. yüzyılın ikinci
yarısında yapılmıştır. Kilise Göller Bölgesi Araştırma Projesi dahilinde restorasyon
kapsamına alınmış, daha sonra çatı kaplaması yenilenerek, dış duvarları yapılmış, iç ahşap
kısımlar yenilenmiştir.
Eğirdir ilçesi Yeşil ada içinde bulunur. Yan duvarlar moloz taş, içi ahşap direkli ve
ahşap tonoz örtü ile örtülmüştür. Đçte alçı süslemeler dökülmüştür. Doğu-batı yönünde uzanan
kilise dikdörtgen plânlıdır. Kilise Göller Bölgesi araştırma projesi başkanlığında 1993 yılında
restorasyon kapsamına alınmıştır.
4. Aya Gergios Kilisesi: Barla’da dağın yamacında yer alır. Dikdörtgen planlı, moloz
taşlarla yapılmış, düz çatılı, yarısı yıkılmış durumdadır.
Sivil Mimari Örnekleri
Isparta Đli’nde yerel mimari özellikler taşıyan birçok tescilli sivil mimarlık örnekleri
vardır.
Isparta Merkez Đlçe Çelebiler Mahallesi Damgacı Sokak ve çevresi kentsel sit bölgesi
olarak belirlenmiştir.
Kentsel Sit Bölgesi, son dönem Osmanlı Đmparatorluğu ve ilk dönem Cumhuriyet
Dönemi kültürünün mimari özelliğini ve sosyal yaşamından izleri günümüze kadar getirdiği
için önem taşımaktadır. Isparta il ve ilçelerinde Damgacı Sokak dışında tek yapı olarak tescil
edilmiş yapılar da mevcuttur.
Isparta’da yerel mimari özellikler gösteren evler çoğunlukla sit alanı içinde az olmakla
beraber sit alanı dışında da görülmektedir. Kepeci, Çelebiler, Gazi Kemal, Sermet, Kurtuluş,
Dere, Emre, Doğancı, Keçeci, Yayla ve Karaağaç mahallelerinde geleneksel özellikleri
taşıyan Isparta evleri bulunmaktadır.
Isparta ve civarında eskiden yaşayan halkın çiftçilik ve hayvancılık yanında kısmen
halıcılıkla meşgul olmaları nedeniyle evler genellikle iki katlı olarak inşa edilmiştir. Bu
evlerin zemin katları halı atölyesi, kiler, ahır ve samanlık olarak kullanılırken, birinci katları
ise yaşanan yerler olarak düzenlenmiştir.
Bu şekilde inşa edilen evlerin avluya bakan odalarının önünde büyükçe iki teras
bulunur. Zemin kattaki terasa tarım aletleri konulurken, birinci kattaki terasta aile fertleri
yazın günlük hayatlarını sürdürürler.
Đki katlı köy tipi evlerde evin arka cephesi devamlı kuzeye gelecek şekilde inşa
edilmiştir. Arka ve yan cepheleri taş duvar olarak inşa edilen evlerin diğer kısımları ahşap
269

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
bağdadi olarak inşa edilmiştir. Sıva malzemesi olarak en çok samanla kıtıklı sıva harcı haline
getirilen çamur kullanılmıştır. Evlerin çatı örtüleri genelde kiremit ve damdır.
Pazarlamanın ve ticari aktivitenin sürekli il merkezinde olması, köylüyü satacağı
ürünler ve çalışma olanakları yönünden il merkezine doğru itmiştir. Bu nedenle ilin Yayla,
Gülcü ve Karaağaç mahalleleri civar köylerden gelenlerin akınına uğramıştır. Bu mahallelere
gelen köylüler köydeki yaşantılarını devam ettirmek düşüncesiyle, ucuz ve basit köy evi
karakterinde evler yapmışlardır. Bu sebeple bu mahallelerde yakın zamana kadar fazla
gelişme olmamıştır.
Isparta evlerinin ana yapı malzemesi taştır, bodrum ve zemin katların bütünü taştan
inşa edilmiştir. Üst duvarlar kerpiç dolgu “hımış” (iskiyet) veya bağdadi olarak inşa
edilmiştir. Evlerde kullanılan ahşap malzemesi, taşıyıcı sistemde, doğramada ve örtüde
kullanılmıştır. Bu ana malzemelerden başka yardımcı malzeme olarak toprak ve alçı da
kullanılmıştır. Evler genellikle iki katlı olarak yapılmış olup az sayıda üç katlı evlere
rastlamak da mümkündür.
Sokağa bakan cephelerde oda ve sofalar cumba çıkma yapılmıştır. Evlerin genelde
zemin katı taştan yapılmış, kışlık odalardan oluşur. Üst katlar ise odalar ve onların açıldığı
sofalardan meydana gelir. Odalar özenle işlenmiş, tavanları genelde ahşap tekne tavan olarak
tasarlanmıştır.
Isparta evleri genellikle sokağa cepheli, yan ve arka bahçeli, 1 veya 2 katlı ve sofalı
yapılardır. Yöresel özellikler gösteren evler daha çok sit alanı içinde yoğundur. Sit alanı
dışında da eski evlere rastlamak mümkündür. Kepeci, Çelebiler, Gazi Kemal, Keçeci, Sermet,
Kurtuluş, Doğancı, Dere, Emre, Karaağaç, Yayla mahallelerinde geleneksel özellikleri taşıyan
Isparta evleri bulunmaktadır. Isparta evleri genel olarak Türk Evleri, Acem Evleri ve Rum
Evleri şeklinde üç ana başlıkta ele alınabilir.
Türk Evleri: Isparta ili içerisinde günümüze kadar gelmiş bu tip evler iki guruba
ayrılabilir:
Birinci Tip Türk Evi (Ağa Evleri): Yaşantıya uygun olarak Ağa Evleri Tahtani ve
Fevkani şeklinde iki kısımdan oluşur. Tahtani olanlar, Ağaya hizmet eden uşak, seyis v.b.
kişilerin ikamet ettikleri avluya bakan tek sıra odalardan oluşur. Yani tahtani, bahçeye bakan
küçük odalardır. Tahtani odalara avludan açılan kapılardan girilir.
Fevkani olan kısma ise evin içinden tahta bir merdivenle çıkılır. Buradan geniş bir
sofaya geçilir. Merdivenin üzerinde bulunan kısım yükseltilmiş olduğundan buraya yüksek
hanay denir. Hanayda güneye bakan cephede abdestlik yer alır.
Hanaya açılan odalara genellikle yan yana bulunan kapılardan girilir. Bu odalar
fazlasıyla tezyin edilmiştirler. Ağa evlerine Böcüzade Süleyman Efendi evi, Tahir Paşa ve
Demiralay Konağı gibi yapılar örnek olarak gösterilebilir.
Đkinci Tip Türk Evleri (Hanaylı Evler): Orta sınıf evler olan hanaylı evler alt hanay,
üst hanay olmak üzere iki kısımdan oluşur. Alt kısımda ahır ve eve açılan kapılar vardır. Üst
hanayda ise 1. Tip evlerde olduğu gibi iç odalara açılan kapılar vardır. Yine güneye bakan
kısımda abdestlik yeri; odalarda gömme dolaplar, nişler bulunmaktadır.
Bu tip evlerde alt hanayın açıldığı geniş avluda aş ocağı mutlaka bulunur. Aş ocağının
yanında bir ocak vardır. Dolayısıyla 2. Tip evlerde ev sahibi tabiatla daha fazla iç içedir.
Her iki tip Türk evinde hanaya açılan odalarda atlanmaması gereken bir özellik te
Musandıra (yani bir nevi meyve kurutma dolabı) bulunur.
270

TURİZM
Acem Evleri: 17. yy. sonunda 300 kadar Ermeni vatandaşın Isparta’ya Kafkasya’dan
gelmesiyle kendilerine öz bir mimariyi de beraberlerinde getirmişlerdir. Fakat bu mimari
yalın olarak uygulanmamış, yerleşik halkla beraber yaşamalarının sonucu olarak kompozit bir
yapı şekli ile karşımıza çıkmıştır. Bu evlere Acem Evleri denilmektedir. Bu yapılardaki
mimari özellikler, Türk evlerine oranla kapalı bir mimari özellik göstermektedir
Bu tür evlerin özellikleri; Türk evi özelliğini ve yabancı mimariyi birlikte
yansıtmasıdır. Bu özelliği ile diğerlerinden farklı bir gurup oluştururlar.
Bu evlerde zemin katlar genel olarak düzgün kesme taşlardan yapılmış ve
pencerelerdeki basılı kemerlerde ise kilit taşı kullanılmıştır.
Rum Evleri (Ecnebi Evleri): Rumlar da yapmış oldukları evleri Ermenilerin
etkisinde kalarak yapmışlar, yine kapalı mimariye uygun olarak yeni bir yapı türü ortaya
çıkarmışlardır. Bu tür evler diğerlerinden tamamen farklıdır. Türk evi mimarisiyle hiç ilgisi
olmayan süslemeler bu tip evlere bakıldığında hemen kendisini göstermektedir. Rum
evlerinde Türk evlerindeki hanayların önü cam ile kapatılarak, bir nevi kapalı hanay
durumuna getirilmiştir.
Türk mimarisinde bulunmayan üçgen alınlık (tympanon) mevcuttur. Ayrıca bu tür
evlerin girişlerinde sütün veya sütünceler (süs) vardır. Yine bu evlerde Türk mimarisinin ortak
özelliği olan cumbalar (cihannümalar) bulunabilir. Fakat bunlar Türk mimarisinden farklı
olarak aşırı süslemelerle bezenmişlerdir.1908’den sonra Isparta’daki mimaride büyük bir
değişiklik olmuştur. Bu değişikliğin sebebi de şehrin büyük bir deprem geçirmesi ve
sonucunda yukarıda bahsedilen kapalı mimariden etkilenerek sakız gibi ev denilen kapalı
balkonlu yapıların ortaya çıkmasıdır. Bu evlere tam ortadan taş basamaklı merdivenle çıkılır.
Genellikle tek katlı olup, sağında ve solunda iki oda yer alır.
Toblo G.1. Isparta Đli Ve Đlçeleri Mimari Zenginlikler Listesi
S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
1 Ev Aksu
2 Ev Aksu
3 Ev Aksu
4
5
Ertokuş
Kümbeti
Ertokuş
Medresesi
ADRESĐ
Đmrahor Mah.
2955 Parsel
Đmrahor
Mah.2963 Parsel
Đmrahor
Mah.2960 Parsel
YAPI
LDIĞ
I
TARĐ
H
Atabey Merkez 13.yy. Türbe
KULLANIM
DURUMU
Atabey Merkez 13.yy. Anıt Eser
ÖZELLĐKLERĐ
KARAR
TARĐHĐ
19.yy. Konut Đki Katlı ahşapev 23.12.2004 169
19.yy. Konut Đki Katlı ahşapev 23.12.2004 169
19.yy. Konut Đki Katlı ahşapev 23.12.2004 169
Sekizgen gövdeli
pramit çatılı
köykeden yapılmış
Kapalı avlulu Eyvanlı
Taç Kapılı
16.08.1989 867
16.08.1989 867
6 Ev Atabey
Merkez, Onaç
Mah.
19.yy. Konut Đki Katlı ahşapev 25.03.2005 331
7 Ev Atabey
Merkez,
Müftüler Mah.
19.yy. Konut Đki Katlı ahşapev 25.03.2005 331
Onaç
8 Çeşme Atabey Mah.Meydan 18.yy Anıt Eser Çeşme 25.03.2005 331
sok.
9
Kırık Minare
Merkez Onaç 18.
Dikdörtgen planlı, tek
Atabey
Cami
Cami
Mahallesi Yy.
katlı
11.09.2006 1163
10 Mezarlık I-II Eğirdir Yeşilada - Mezarlık - 15.03.1975 8300
Kare Planlı Moloz
11 Camii Eğirdir Yeşilada Ada 19.yy. Cami taşla yapılmış, tamir
edildi.
15.03.1975 8300
NO'SU
271

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S. ESERĐN YERĐ
YAPI KULLANIM
KARAR
ADRESĐ
NO ADI/CĐNSĐ (ĐLÇESĐ)
LDIĞ
ÖZELLĐKLERĐ
DURUMU
TARĐHĐ
NO'SU
12
Aya Stefanos
I
Dikdörtgen Üç
Eğirdir Yeşilada - Kilise
Kilisesi
Sahınlı Ahşap Çatılı
15.03.1975 8300
13
Şeyh
Dikdörtgen planlı
Müslihiddin Eğirdir Yeşilada 20.yy. Türbe
çatılı
Türbesi
15.03.1975 8300
14 Ev Eğirdir
Yeşilada No:3 20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Konut
113 Ada başı
katlı, Kagir.
13.07.1984 304
15 Ev Eğirdir
Yeşilada No:13 8
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
pafta 138 ada,6
Konut
başı
katlı, Kagir.
Parsel
13.07.1984 304
16 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük 20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Konut
Pazarcık Meyd. başı
katlı, Kagir.
13.07.1984 304
17 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Pazarcık
Konut
başı
katlı, Kagir.
MeydNo:11
13.07.1984 304
18 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Pazarcık
Konut
başı
katlı, Kagir.
MeydNo:6
13.07.1984 304
19 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Pazarcık
Konut
başı
katlı, Kagir.
MeydNo:7
13.07.1984 304
20 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Pazarcık
Konut
başı
katlı, Kagir.
MeydNo:A/2
13.07.1984 304
21 Ev Eğirdir
Yeşilada Küçük
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Pazarcık
Konut
başı
katlı,Kagir.
MeydNo:13
13.07.1984 304
22 Ev Eğirdir
Yeşilada
20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Küçükpazarcık
Konut
başı
katlı,Kagir.
Meyd.No:16
13.07.1984 304
23 Ev Eğirdir
Yeşilada 1.Sokak 20.yy.
19.yy. Türkevi tipi iki
Konut
No:11
başı
katlı,Kagir.
13.07.1984 304
24 Şehitlik Eğirdir Merkez - Şehitlik - 10.05.1989 719
Çokgen
25
Babasultan
gövdeli,pramit
Eğirdir Yazla Mah. 14.yy. Türbe
Türbesi
çatılı,köykeden
yapılmış
16.08.1989 867
26
Şeyh Berdai
Türbesi
Eğirdir
Yazla Mah.Şeyh
Mehmet Çelebi
Türbesi
16.yy. Türbe
27 Kervansaray Eğirdir Yeni Mahalle 13.yy. Anıt Eser
28
Dündarbey
Medresesi
29 Hamam Eğirdir
30
31
32
33
34
Aya Georgios
Kilisesi
Çeşnigir Paşa
Camii
Roma
Köprüsü
Osmanlı
Köprüsü I
Osmanlı
Köprüsü II
Eğirdir Merkez 14.yy. Çarşı
Kale Mah.Eski
Hoyrat Mevkii
- Anıt Eser
272
Çokgen
gövdeli,kubbeli
Dikdörtgen avlulu
moloz taş ve harçla
yapılmış
Avlulu ,Taç
Kapılı,Taş malzeme
ile yapılmış
Sadece Bir tonozu
ayaktadır.
16.08.1989 867
22.08.1990 890
24.04.1995 2507
19.03.1996 2899
Eğirdir Barla Kasabası 18.yy. Anıt Eser Dikdörtgen 22.07.1997 3419
Eğirdir Barla Kasabası 16.yy. Cami
Eğirdir Barla Kasabası 3.yy. Köprü
Eğirdir Barla Kasabası 17.yy. Köprü
Eğirdir Barla Kasabası 17.yy. Köprü
35 Hamam Eğirdir Barla Kasabası 18.yy. Anıt Eser
36
Ahırcı
Çeşmesi
Halen kullanılıyor,
onarıldı.
Tek gözlü kesme
taştan yapılmıştır.
Tek gözlü sivri
kemerli moloz taşlı
Tek gözlü sivri
kemerli moloz taşlı
Ahşap Kargir metruk
durumda
22.07.1997 3419
22.07.1997 3419
22.07.1997 3419
22.07.1997 3419
22.07.1997 3419
Eğirdir Barla Kasabası 19.yy. Çeşme Dörtgen 22.07.1997 3419

273
TURİZM
S. ESERĐN YERĐ
YAPI KULLANIM
KARAR
ADRESĐ
NO ADI/CĐNSĐ (ĐLÇESĐ)
LDIĞ
ÖZELLĐKLERĐ
DURUMU
TARĐHĐ
NO'SU
37
Akmescit
I
Eğirdir Barla Kasabası 19.yy. Çeşme
Çeşmesi
- 22.07.1997 3419
38
Başmahalle
Çeşmesi
Eğirdir Barla Kasabası - Çeşme - 22.07.1997 3419
39
Pazarmahalle
Çeşmesi
Eğirdir Barla Kasabası - Çeşme - 22.07.1997 3419
40 Çınar I Eğirdir Barla Kasabası - Doğal Anıt - 22.07.1997 3419
41 Çınar II Eğirdir Barla Kasabası - Doğal Anıt - 22.07.1997 3419
42 Çınar III Eğirdir Barla Ks. - Doğal Anıt - 22.07.1997 3419
43 Çınar IV Eğirdir Barla Ks. - Doğal Anıt - 22.07.1997 3419
Gökçehüyük,
44 Kilise Eğirdir Kocapınar 17.yy. Anıt Eser Dikdörtgen- Bazilika 09.09.1997 3471
Mevkii
45 Tapınak Eğirdir
Sarıidris(Mallos,
Kaşerenler)
2.yy. Anıt Eser Dikdörtgen Blok taşlı 14.02.1997 3290
46
DDY Gar
Binası
Eğirdir Yazla Mah. 1907 Gar Binası
47 Hamam Eğirdir Merkez, Yeşilada
48
Esma Sultan
Hamamı
19.
Yy
Anıt Eser
Eğirdir Mrk. 178 ada, 1 parsel Anıt Eser
49 Çeşme Eğirdir Mrk. 202 ada, 8 parsel Anıt Eser
50 Çeşme Eğirdir Mrk.
211 ada, 1-2
parsel
Anıt Eser
51 Çeşme Eğirdir Mrk. 253 ada, 9 parsel Anıt Eser
52 Çeşme Eğirdir Mrk. 281 ada, 8 parsel Anıt Eser
53 Ağa Cami Eğirdir Mrk. 294 ada, 3 parsel Anıt Eser
54 Konut Eğirdir Mrk.
158 ada, 9-10-
11-15 Parsel
Sivil Mim. Ör.
55 Konut Eğirdir Mrk. 183 ada, 6 Parsel Sivil Mim. Ör.
56 Konut Eğirdir Mrk. 185 ada, 5 Parsel Sivil Mim. Ör.
57 Konut Eğirdir Mrk.
185 ada, 11-12
Parsel
Dikdörtgen formlu
bina
Kagir, kırma
çatılı,kubbeli
Dikdörtgen planlı,
moloz taş örgülü
Kesme taş örgülü, tek
cepheli
Çeşme ve konut bütün
oluşturmaktadır.
Kesme taştan
yapılmış, 1224 H.
tarihli
Kesme taş örgülü, tek
cepheli
Đki katlı, dikdörtgen
planlı, moloz taş ö.
Ahşap hatıllı, moloz
taş örgü duvarlı
Ahşap ve tuğla örgü
duvarlı, iki katlı
Zemin moloz taş
duvarlı, iki katlı
29.08.2002 5561
11.09.2006 1160
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
Sivil Mim. Ör. iki katlı, cumbalı 10.05.2007 1588
58 Konut Eğirdir Mrk. 196 ada, 9 Parsel Sivil Mim. Ör.
Zemin moloz taş
duvarlı, iki katlı
10.05.2007 1588
59 Konut Eğirdir Mrk.
196 ada, 3-4
Đki katlı, üst katı
Sivil Mim. Ör.
Parsel
ahşap kaplama
10.05.2007 1588
Üç katlı, tuğla
60 Konut Eğirdir Mrk. 188 ada, 8 Parsel Sivil Mim. Ör. malzeme ile inşa 10.05.2007 1588
edilm.
61 Konut Eğirdir Mrk.
196 ada, 19
Parsel
Sivil Mim. Ör. Đki katlı, köşe çıkmalı 10.05.2007 1588
62 Konut Eğirdir Mrk. 199 ada, 1 Parsel Sivil Mim. Ör. Đki katlı, köşe çıkmalı 10.05.2007 1588
63 Konut Eğirdir Mrk. 199 ada, 3 Parsel Sivil Mim. Ör.
Đki katlı, ahşap
kaplamalı
10.05.2007 1588
64 Konut Eğirdir Mrk. 199 ada, 4 Parsel Sivil Mim. Ör.
Đki katlı, üst katı
ahşap kaplama
10.05.2007 1588
65 Konut Eğirdir Mrk. 197 ada, 1 Parsel Sivil Mim. Ör.
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
10.05.2007 1588
66 Konut Eğirdir Mrk. 181 ada, 8 Parsel Sivil Mim. Ör.
Đki katlı, üçgen
alınlıklı, rozetli
10.05.2007 1588
67 Konut Eğirdir Mrk.
211 ada, 1-2
Đki katlı, alt kat moloz
Sivil Mim. Ör.
parsel
örgü, üst ahşap
10.05.2007 1588
68 Konut Eğirdir Mrk.
256 ada, 10
Đki katl, ahşap hatıllı,
Sivil Mim. Ör.
Parsel
moloz taş duvar.
10.05.2007 1588

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
ADRESĐ
YAPI
LDIĞ
I
274
KULLANIM
DURUMU
69 Konut Eğirdir Mrk. 293 ada, 9 Parsel Sivil Mim. Ör.
70 Konut Eğirdir Mrk. 311 ada, 6 Parsel Sivil Mim. Ör.
71 Konut Eğirdir Mrk. 294 ada, 1 Parsel Sivil Mim. Ör.
72 Konut Eğirdir Mrk. 287 ada, 1 Parsel Sivil Mim. Ör.
73 Konut Eğirdir Mrk. 285 ada, 4 Parsel Sivil Mim. Ör.
74 Konut Eğirdir Mrk.
75 Konut Eğirdir Mrk.
76 Konut Eğirdir Mrk.
77 Konut Eğirdir Mrk.
183 ada, 1-2
Parsel
185 ada, 14
Parsel
185 ada, 15-16
Parsel
202 ada, 7-8
Parsel
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
78 Konut Eğirdir Mrk. 206 ada, 2 Parsel Sivil Mim. Ör.
79 Konut Eğirdir Mrk.
80 Konut Eğirdir Mrk.
206 ada, 10
Parsel
206 ada, 11
Parsel
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
81 Konut Eğirdir Mrk. 255 ada, 1 Parsel Sivil Mim. Ör.
82 Konut Eğirdir Mrk.
83 Konut Eğirdir Mrk.
84 Konut Eğirdir Mrk.
293 ada, 2-4
Parsel
192 ada, 1-2
Parsel
253 ada, 1-2
Parsel
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
Sivil Mim. Ör.
85 Konut Eğirdir Mrk. 178 ada, 4 Parsel Sivil Mim. Ör.
86
87
88
89
Ertokuş
Kervansarayı
Abdülgaffar
Camii
Avşar
Hamamı
Avşar
Selçuklu
Köprüsü
Gelendost Yeşilköy 13.yy. Anıt Eser
ÖZELLĐKLERĐ
Đki katlı, ahşap
kaplamalı
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
Đki katlı, tuğla
malzeme ile
yapılmıştır.
Đki katlı, tuğla
malzeme ile
yapılmıştır.
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
Zemin moloz taş
duvarlı, iki katlı
iki katlı, kapısı Bursa
kemerli
Đki katlı, cumbalı,
ikye bölünmüş
Đki bitişik yapıdan
oluşmaktadır.
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
Đki katlı, ahşap
binadır.
Đki katlı, beton harç
ile sıvalıdır.
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
Đki katlı, tuğla
malzeme ile
yapılmıştır.
Đki katlı, bitişik
yapıdır.
Đki katlı, moloz taş
örgü duvarlı
Đki katlı, beton harç
ile sıvalıdır.
Avlulu,Dikdörtgen
planlı,TaşYapı.
KARAR
TARĐHĐ
NO'SU
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
10.05.2007 1588
14.05.1976 A-13
Gelendost Merkez - Cami - 31.07.1998 3918
Gelendost Avşar Köyü 13.yy. Kullanılmıyor
Sıcaklık kısmı ve
soyunma kısmı var
07.08.2003 5966
Gelendost Avşar Köyü 13.yy. Köprü Tek gözlü 10.02.2005 246
90 Avşar Camisi Gelendost Avşar Köyü 13.yy. Cami
91 Ev Gelendost
92 Ev Gelendost
93
94
95
96
Deştepe
Tümülüsü
Öğretmen
Enstitüsü
Öğretmen
Enstitüsü
Öğretmen
Enstitüsü
Avşar Köyü 55
pafta, 5955
parsel
Avşar Köyü 56
pafta, 6037
parsel
Kare Planlı ahşap
sütunlu
10.02.2005 246
19.yy Anıt Eser Tescilli Anıtsal Yapı 06.05.2005 420
19.yy
Anıt Eser
Tescilli Sivil
Mimarlık Örneği
06.05.2005 420
Gelendost Avşar Köyü Anıt Eser Tümülüs 28.09.2007 1894
Gönen Đdari Bina 1944 Okul Đki Katlı Beton Bina 14.04.2000 4584
Gönen
Dersane ve
Sinem
1945 Okul - 14.04.2000 4584
Gönen Laboratuvar 1945 Okul Tek Katlı Betonarme 14.04.2000 4584

TURİZM
S. ESERĐN YERĐ
YAPI KULLANIM
KARAR
ADRESĐ
NO ADI/CĐNSĐ (ĐLÇESĐ)
LDIĞ
ÖZELLĐKLERĐ
DURUMU
TARĐHĐ
NO'SU
97
Öğretmen
I
Đki Katlı Kırma Çatılı
Gönen Resimhane - Okul
Enstitüsü
Betonarme
14.04.2000 4584
98
Öğretmen
Enstitüsü
Gönen Yemekhane 1945 Okul - 14.04.2000 4584
99
Öğretmen
Betonarme Đki Katlı
Gönen A Yatakhanesi - Okul
Enstitüsü
Çatısı Kiremit Kaplı
14.04.2000 4584
100
Öğretmen
Betonarme Đki Katlı
Gönen B Yatakhanesi - Okul
Enstitüsü
Çatısı Kiremit Kaplı
14.04.2000 4584
101
Öğretmen
Tek Katlı Taş Duvarlı
Gönen Silahlık 1945 Okul
Enstitüsü
Tablo Beton Çatılı
14.04.2000 4584
Kare
102 Eski Hamam Gönen Cami Mah. - Kullanılmıyor
planlıdır.Sıcaklık,
soğukluk, ılıklık
11.11.2003 6094
bölümlerinden oluşur
103 .
1911 yılında
Đngilizlerce
104
yapılmıştır.
DDY
Osma
Gönen Gümüşgün Köyü Gar Binası Ambar,lojman,su
Đstasyonu
nlı
deposu, gazhane ve
11.11.2003 6098
tuvalet yapılarından
oluşmaktadır.
105
Đstasyon Yap.
Kompleksi
Keçiborlu 30 ada 1 parsel 20.yy. Gar Binası 11.11.2003 6096
106
Hacı Hüseyin
Sarnıcı
Keçiborlu Senir Kasabası - Anıt Eser Sarnıç Kullanılmıyor 23.12.2004 163
107
Hacı Emin
Sarnıcı
Keçiborlu Senir Kasabası - Anıt Eser Sarnıç Kullanılmıyor 23.12.2004 163
108
Hasan
Hüseyin Keçiborlu Senir Kasabası - Anıt Eser Sarnıç Kullanılmıyor 23.12.2004 163
Sarnıcı
109
Đncesu Köyü Đncesu
Camii Beldesi
Đncesu Beldesi - Camii Kullanılıyor 25.03.2005 332
110
Aslanlı Đncesu
Çeşme Beldesi
Đncesu Beldesi Çeşme Kullanılıyor 25.03.2005 332
111
Çelikler Đncesu
Đncesu Beldesi Çeşme Kullanılıyor 25.03.2005 332
112
113
Çeşmesi
Koca
Çeşmesi
Veli Baba
Külliyesi
Beldesi
Đncesu
Beldesi
114 Sedir Ağacı-I Senirkent
115
116
117
118
119
Sedir Ağacı-
II
Sedir Ağacı-
III
Çeştepe
Mezar Anıtı
I-II
Topraktepe
Mezar Anıtı-
I-II
Şeyhler
Camii
Đncesu Beldesi Çeşme Kullanılıyor 25.03.2005 332
Senirkent Uluğbey Ks. 17.yy. Türbe- Cami
Senirkent
Senirkent
Senirkent
Senirkent
Senirkent
Garip
Köy,Kapıderesi
Mev.
Garip
Köy,Kapıderesi
Mev.
Garip
Köy,Kapıderesi
Mev.
Gencali Köyü
Yassıören
Kasabası
Cumhuriyet
Mahallesi
Türbe dikdörtgen
planlı,üc kubbeli taş
yapı,
14.09.1988 387
- Doğal Anıt - 17.05.2000 4604
- Doğal Anıt - 17.05.2000 4604
- Doğal Anıt - 17.05.2000 4604
M.Ö.
5. yy.
M.Ö.
5. yy.
Anıt Eser Tümülüs Mezar 29.06.2004 6358
Anıt Eser Tümülüs Mezar 29.06.2004 6357
1854 Anıt Eser
Dikdörtgen planlı, taş
duvarlı ve minareli,
kırma çatılıdır
21.02.2008 2205
275

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
Şeyh Ahmet
Camii,..
Turan
Đlköğretim
Okulu
Kilise
Kalıntısı
Ablapınar
Çeşmesi
Deliahmettaşı
kilisesi
Seferağa
Camisi
Sığırlık-I
Kalesi
Sığırlık-II
Kalesi
Eski
Mezarlık
Adada C
Tapınağı
Adada Đmp.
Tapınağı
Adada Resmi
Bina
Zeus Serapis
Tap.
Sülüklü Tepe
Kale
Kocaköy
Mezar Anıtı
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Senirkent
Senirkent
Sütçüler
ADRESĐ
Şeyhler
Mahallesi
Merkez
Çandır
Köyü,Kıcazeytin
mev.
YAPI
LDIĞ
I
1930'l
u
yıllar
Bizan
s
KULLANIM
DURUMU
Anıt Eser
Anıt Eser
Anıt Eser
ÖZELLĐKLERĐ
Camiye bitişik türbe,
imamevi, hazire ve
bağımsız bir türbeyle
komlekstir.
Z+1 katlı, yarı
bodrumlu, dörtgen
planlı
Derinlemesine
dikdörgen planlı.tek
nefli ve tek
apsisli.Moloztaş ile
yapılmış, küçük bir
kilise kalıntısı.
KARAR
TARĐHĐ
NO'SU
21.02.2008 2206
30.05.2008 2442
28.02.2003 5798
Sütçüler Boğazköy 19.yy. Çeşme Köfke Taştan kemerli. 10.02.2005 243
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
135 Konut Uluborlu
Çobanisa Köyü
Deliahmettaşı
Mevkii
Merkez, Cami
Mahallesi
Çandır Köyü
Çandır
Sağrak köyü, 111
ada, 32 prs.
Bizan
s
Selçu
klu-O
0.5
Km2
0.5
Km2
Anıt Eser
Cami
dikdörtgen tek nefli
ve tek apsisli
Kare planlı, kuzeyde
tek minareli
06.05.2005 421
26.05.2006 1045
Anıt Eser - 14.02.1997 3292
Anıt Eser - 14.02.1997 3292
Mezarlık
Yöresel taş malzeme
kullanılmıştır.
13,12,2007 2022
Sütçüler Sağrak köyü Anıt Eser Tapınak Yapısı 7..9.1988 364
Sütçüler Sağrak köyü Anıt Eser Tapınak Yapısı 7..9.1988 364
Sütçüler Sağrak köyü Anıt Eser Tapınak Yapısı 7..9.1988 364
Sütçüler Sağrak köyü Anıt Eser Tapınak Yapısı 7..9.1988 364
Sütçüler Yeşilyurt Anıt Eser Kale Yapısı 10.02.1994 2132
Sütçüler Kesme Kasabası Anıt Eser
Merkez,Eski
Belediye Binası
19.yy. Beld.Dükkanı
136 Taş Medrese Uluborlu Eski Kasaba 14.yy. Anıt Eser
137
Alaaddin
Camii
Uluborlu Eski Kasaba 13.yy. Cami
138 Bülbül Camii Uluborlu Eski Kasaba 19.yy. Cami
139 Kale Uluborlu Eski Kasaba 7.yy. Anıt Eser
140
141
Baltabey
Hamamı
Karabey
Hamamı
Uluborlu Eski Kasaba 18.yy. Anıt Eser
Uluborlu Eski Kasaba 18.yy. Anıt Eser
142 Minare Uluborlu Eski Kasaba 13.yy. Anıt Eser
143
144
145
Gafle
Çeşmesi
Aslanlı
Çeşme
Büyük
Çeşme
Uluborlu Eski Kasaba 20.yy. Anıt Eser
Podyumlu Mezar
Anıtı
2 katlı 19.yy. Türk
Konağı tipinde Kargir
Avlulu,Eyvanlı harap
durumda Taş yapı
Dikdörtgen planlı
minareli,Selçuklu
Dönemi eseri
Dikdörtgen planlı Taş
yapılı ,ahşap çatılı
Üst kısımları ve
burçları yıkılmış
Türk hamamı tipinde
tuğla ve taş yapı
Türk hamamı tipinde
tuğla ve taş yapı
Selçuklu Minaresi
tipinde tuğla örgülü
Kullanılmıyor,hazneli
beton çatılı
07.09.1988 364
09.11.1984 485
04.09.1985 1393
07.09.1988 365
07.09.1988 365
07.09.1988 365
07.09.1988 365
07.09.1988 365
07.09.1988 365
07.09.1988 365
Uluborlu Eski Kasaba 20.yy. Anıt Eser Hazneli Beton Çatılı 07.09.1988 365
Uluborlu Eski Kasaba 20.yy. Anıt Eser Hazneli Beton Çatılı 07.09.1988 365
276

S.
NO
146
147
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
Cirimbolu Su
kemeri
Muhittin
Çeşmesi
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
ADRESĐ
YAPI
LDIĞ
I
277
KULLANIM
DURUMU
Uluborlu Eski Kasaba 19.yy. Anıt Eser
ÖZELLĐKLERĐ
Đki katlı kemerli
moloz tuğla
yapılmıştır.
KARAR
TARĐHĐ
TURİZM
07.09.1988 365
Uluborlu Eski Kasaba 20.yy. Anıt Eser Enine Beton çatılı 07.09.1988 365
148 Bahçe Camii Uluborlu Eski Kasaba 18.yy. Cami
149 Ardıç Ağacı Uluborlu
150 Konut Uluborlu
151 Konut Uluborlu
152 Konut Uluborlu
153 Konut Uluborlu
154 Konut Uluborlu
155 Konut Uluborlu
156 Konut Uluborlu
157 Konut Uluborlu
158 Konut Uluborlu
159 Konut Uluborlu
160
161
Aya Yorgi
Kilisesi
162 Çınar
163
Aya Payana
Kilisesi
Tabakhane
Camii
164 Kestane
165 Çeşme
166 Çeşme
167 Çeşme
168
169
Alaaddin
Efendi
Tekkesi
Eski
Tic.Yüks.Ok
u.
170 Cami
171 Çeşme
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Küçükkabaca
Köyü
Eski Kasaba 360
ada 1 parsel
Eski Kasaba 203
ada 6,7,9 parsel
Eski Kasaba 191
ada 1 parsel
Eski Kasaba 213
ada
Eski Kasaba 213
ada /19 parsel
Eski Kasaba
367ada /5 parsel
Eski Kasaba 370
ada 4-5 parsel
Eski Kasaba 370
ada 7 parsel
Eski Kasaba 370
ada 16 parsel
Zincirli Mah. 186
ada 2 parsel
Doğancı Mah.
2414 Sok.No:61
Turan Mah.2213
Sok.
Sülübey
Mah.Çayboyu
Sokak
Đskender
Mah.Çayboyu
Sok.No:1
Yenice Mah.
2426 Sok.117
Cad.
Çelebiler
Mah.Damgacı
sokak
Keçeci
Mah.Soylu Sok.
Doğancı
Mah.Hazneli
Çeşme Bit.117
Cad
Gülcü Mah.
Kepeci
Mah.Pavyon
Cd.No:29
G.Kemal Mah.
G.Kemal
Mah.Ulu Camii
Çeşmesi
20.yy. Konut
20yy.
20yy.
20yy.
Dış duvarlar taş iç
ahşap kullanılmıyor.
14.09.1988 384
NO'SU
Doğal Anıt - 22.11.2002 5700
Konut
Konut
Konut
1892 Okul
20yy.
Konut
20.yy. Konut
20.yy. Konut
1941 Konut
20.yy. Konut
19.yy. Kullanılmıyor
19.yy. Kullanılmıyor
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Dikdörtgen planlı,
kuzey cephede 3 katlı
Kare planlı, kırma
çatılı, taş yapı
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Kare planlı, kırma
çatılı, bağdadi
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Dikdörtgen planlı,
kırma çatılı, iki katlı
Bazilikal
Planlı,Köyke Yapı
Tonozlu
Bazilikal Planlı,
Ahşap çatılı,Taş Yapı
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
02.05.2008 2369
22.12.1975 8821
13.05.1977 A-548
- Doğal Anıt - 13.05.1977 A-548
- Cami Kare Planlı,Kubbeli 13.05.1977 A-549
- Doğal Anıt - 13.05.1977 A-549
19.yy. Kullanılmıyor - 13.05.1977 A-550
- Kullanılmıyor - 13.05.1977 A-551
- Kullanılmıyor
20.yy.
Onarı
m
20.yy.
başı
Dikdörtgen
planlı,Yıkılmış
13.05.1977 A-552
Türbe Kare gövdeli çatılı 13.05.1977 A-553
Milli
Eğt.Binası
18.yy. Cami
Yeni Klasik
üslup,köyke ile
yapılmış.
Kare Planlı Taş ve
Köyke ile yapılmış.
13.05.1977 A-554
13.05.1977 A-555
" Şadırvan Dikdörtgen planlı. 13.05.1977 A-556

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
172 Bedesten
173 Cami
174 Bey Hamamı
175 Ev (1)
176 Ev (2)
177 Ev (3)
178 Ev (4)
179 Ev (5)
180 Ev( )6
181 Ev (7)
182 Ev(8)
183 Ev(9)
184 Ev (10)
185 Ev (11)
186 Ev (12)
187 Ev (13)
188 Ev (14)
189 Ev (15)
190 Ev (16)
191 Ev (17)
192 Ev (18)
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
Kutlubey
Mah.Bedesten
Sk.No:7
Çelebiler
Mah.Kavaklı
Camii
G.Kemal
Mah.Külhan
Sok.No:1
Keçeci
Mah.,Yeniyol
Sokak No:5
Turan
Mah.,126.Cad.N
o:48
Turan
Mah.Çayboyu
yolu No:140
Turan
Mah.Çayboyu
yolu No:158/2
Keçeci
Mah.,Emir Sok.
No:7
Keçeci MahUzun
Sok.No:23/A
Keçeci MahUzun
Sok.No:25
Keçeci MahUzun
Sok.No:29
Keçeci MahUzun
Sok.No:31
G.Kemal
Mah.1313
Sok.No:20
G.Kemal
Mah.1313
Sok.No:22
Çelebiler
Mah.Eski
Tabakha.Cad.No:
4
Çelebiler
Mah.Eski
Tabakha.Cad.No:
8
G.Kemal
Mah.Eski
Tabakha.Cad
No:7
G.Kemal
Mah.Doğan
Çıkmazı No:3
G.Kemal
Mah.Doğan
Çıkmazı No:2
G.Kemal
Mah.Doğan
Çıkmazı No:4
Çelebiler
Mah.Đrfan
Sok.No:1
YAPI
LDIĞ
I
KULLANIM
DURUMU
17.yy. Kullanılıyor
ÖZELLĐKLERĐ
Dikdörtgen,Sağlı-
Sollu,Odalı Tek
Koridorlu.
KARAR
TARĐHĐ
NO'SU
13.05.1977 A-557
19.yy. Cami Kare Planlı Kubbeli 13.05.1977 A-558
17.yy. Hamam
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Klasik Osmanlı
Hamamı
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
13.05.1977 A-559
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
278

S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
193 Ev (19/A)
194 Ev (19/B)
195 Ev (20)
196 Ev(21)
197 Ev (22)
198 Ev (23)
199 Ev (24)
200 Ev (25)
201 Ev (26)
202 Ev( 27)
203 Ev (28)
204 Ev (29)
205 Ev (30)
206 Ev (31)
207 Ev (32)
208 Ev (33)
209 Ev (34)
210 Ev (35)
211 Ev (36)
212 Ev (37)
213 Ev (38)
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
Keçeci
Mah.Hüs.Avni
PaşaCad.
Keçeci
Mah.Hüs.Avni
PaşaCad.
G.Kemal
Mah.Đmam
Hasan Sok.No:12
G.Kemal
Mah.Đmam
Hasan Sok No:10
G.Kemal
Mah.Đmam
Hasan Sok No:8
G.Kemal
Mah.Đmam
Hasan Sok No:6
G.Kemal
Mah.Đmam
Hasan SokNo:7
G.Kemal
Mah.Hacı Ethem
Sok. No:16
G.Kemal
Mah.Akar Çeşme
Sok. No:3
G.Kemal
Mah.Hacı Ethem
Sok. No:2
G.Kemal
Mah.Akar çeşme
Sok. No:5
G.Kemal
Mah.Yeni
Hamam Sok.
NO:8
Hızırbey
Mah.Konur Sok.
No:5
Hızırbey
Mah.Konur Sok.
No:3
Doğancı
Mah.Menzilci
Sok.No:49
Doğancı
Mah.Menzilci
Sok.No:51
Doğancı
Mah.Efendi Sok.
No:5
YAPI
LDIĞ
I
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
279
KULLANIM
DURUMU
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
ÖZELLĐKLERĐ
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
KARAR
TARĐHĐ
TURİZM
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
NO'SU
Doğancı M.Yokuşbaşı S.No:24 69 Pafta 214 ada 3 parsel K.T.V.Y.K'nun 26.7.1984
gün ve 421 sayı ile liste çıkartılacak.
G.Kemal
20.yy.
19.yy.Sivil Mimari
Mah.1302 Sok.
Konut
26.07.1984 344
başı
Örneği 2 katlı Kagir
No:2
G.Kemal
Mah.Doğancı
Çıkmazı No:6
G.Kemal
Mah.Doğancı
Çıkmazı No:8
20.yy.
başı
20.yy.
başı
Konut
Konut
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
26.07.1984 344
26.07.1984 344

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
214 Ev (39)
215 Ev (40)
216 Ev (41)
217 Ev (42)
218 Ev (43)
219 Ev (44)
220 Ev (45)
221 Ev (46)
222 Ev (47)
223 Ev (48)
224 Ev (49)
225 Ev (50)
226 Ev (51)
227 Ev (52)
228 Ev( 5)3
229 Ev (54)
230 Ev (55)
231 Ev (56)
232 Ev (57)
233 Ev (58)
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
G.Kemal
Mah.Doğancı
Çıkmazı No:10
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No:1
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No:3
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No:10
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No:24
Çelebiler
Mah.Mühürcü
Sokak No:5
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No.1
Çelebiler
Mah.Damgacı
Sokak No:4
Çelebiler
Mah.Damgacı
sokak No:21
Çelebiler
Mah.Şakir Sokak
No:21
Çelebiler
Mah.Şakir sokak
No.9
G.Kemal
Mah.Kemeraltı
Sokak No:8-10
G.Kemal
Mah.Kemeraltı
Sokak No:6
G.Kemal
Mah.Kemeraltı
Sokak No:2
Kepeci
Mah.Hüs.Avni
Paşa Cad.No:9
Kepeci
Mah.Hüs.Avni
Paşa Cad. No:5-7
Đskender
Mah.Lokantacı
Sok.No:1
Đskender
Mah.Lokantacı
Sok. No:3
Đskender
Mah.Đmam
Hasan Sok.No:2
Đskender
Mah.Đmam
Hasan Sok.No:6-
8
YAPI
LDIĞ
I
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
KULLANIM
DURUMU
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
ÖZELLĐKLERĐ
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
KARAR
TARĐHĐ
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
26.07.1984 344
NO'SU
26.07.1984 344
280

S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
234 Ev( 59)
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
Ev (Env. No:
2-60)
Ev (Env. No:
3-61)
Ev (Env. No:
4-62)
Ev (Env. No:
5-63)
Ev (Env. No:
6-64)
Ev (Env. No:
7-65)
Ev (Env. No:
9-66)
Ev (Env. No:
11-67)
Ev (Env. No:
12-68)
Ev (Env. No:
14-69)
Ev (Env. No:
15-70)
Ev (Env. No:
17-71)
247 Ev (74)
248 Ev (75)
249 Ev(76)
250 Ev (77)
251 Ev (78)
252 Ev (79)
253 Ev (80)
254 Ev (81)
255 Ev( 82)
256 Ev (83)
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
Đskender
Mah.Đmam
Hasan Sok. No:9
Çelebiler
Mahallesi 1410
Sok. No: 4
Çelebiler
Mahallesi 1411
Sok.
Çelebiler
Mahallesi 1314 -
1306 Sok.
Çelebiler
Mahallesi 1306
Sok. No: 28
Çelebiler
Mahallesi 1306
Sok. No: 28
Çelebiler
Mahallesi 1413-
1412 Sok.
(Damgacı Sokak)
Çelebiler
Mahallesi 1412
Sokak.
Çelebiler
Mahallesi 1413
Sok. (Damgacı
Sokak)
Çelebiler
Mahallesi 1413
Sok.(Damgacı
Sokak)
Çelebiler
Mahallesi 1414-
1451 Sok.
Çelebiler
Mahallesi 1414
Sok.
Çelebiler
Mahallesi 1401
Sok.
Turan Mah. 2309
sok. No:24
Turan Mah. 2308
sok.
Turan Mah.
2307-2217 Sok.
Turan Mah. 2217
Sok
Turan Mah. 2307
Sok No:5
Turan Mah. 2307
Sok No:7
Keçeci Mah.117.
Hilmi Dilmen
Cad. No:35
Keçeci Mah.
2310 Sok. No:1
Doğancı Mah.
2416 Sok. No:
Keçeci Mah.
2301 Sok. No:34
YAPI
LDIĞ
I
20.yy.
başı
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
KULLANIM
DURUMU
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
ÖZELLĐKLERĐ
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
KARAR
TARĐHĐ
TURİZM
26.07.1984 344
NO'SU
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
08.03.2007 1464
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
281

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
257 Ev (84)
258 Ev (85)
259 Ev (86)
260 Ev (87)
261 Ev (88)
262 Ev (89)
263 Ev (90)
264 Ev (91)
265 Ev (92)
266 Ev (93)
267 Ev (94)
268 Ev (95)
269 Ev (96)
270 Ev (97)
271 Ev (98)
272 Ev (99)
273 Ev (100)
274 Ev (101)
275 Ev (102)
276 Ev (103)
277 Ev (104)
278 Ev (105)
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
Doğancı Mah.
2312 Sok. NO:
Keçeci Mah.
2312 Sok. No:
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:75
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:71
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:67
Đskender
Mah.1308-2002
(Đnce) Sok.
No:65
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:61
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:57
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:53
Đskender
Mah.1308 (Đnce)
Sok. No:51
Kurtuluş Mah.
2108 Sok. No:1
Kurtuluş Mah.
Çay Boyu Çınar
Cad.. No:12
Kurtuluş Mah.
Çay Boyu Çınar
Cad.. No:108
Kurtuluş Mah.
Çay Boyu Çınar
Cad.. No:104
Kurtuluş Mah.
2103-2104
Sok.No:2
Kurtuluş Mah.
2103 Sok.No:9-b
Kurtuluş Mah.
2101 Sokak
No.12
Turan Mah.
Fevzi Paşa
Caddesi No.36
Turan Mah. 2211
Sok. No.4
Turan Mah.
2210-2211 Sok.
No.3
Kurtuluş Mah.
1421 sokak
No.17
Turan Mah. 2218
Leylak Sokak
No:8
YAPI
LDIĞ
I 20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
KULLANIM
DURUMU
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
ÖZELLĐKLERĐ
19.yy.Sivil Mimari
Örneği tek katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği tek katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği tek katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği tek katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği tek katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
KARAR
TARĐHĐ
NO'SU
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
282

S.
NO
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
279 Ev (106)
280 Ev (107)
281 Ev( 108)
282 Ev (109)
283 Ev (110)
284 Ev (111)
285 Ev (112)
286 Ev (113)
287 Ev (114)
288 Ev (115)
289 Ev (116)
290 Ev (117)
291 Ev (120)
292 Ev (121)
293 Ev( 122)
294 Ev (123)
295 Ev (124)
296 Ev (125)
297 Ev (127)
298 Ev (128)
299
300
301
302
Çeşme
(Env.No-118)
Bacalar 1-6
(Env-119)
Ali Ef. Cami
(Env126)
Cumhuriyet
Đlkokulu
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
ADRESĐ
Emre Mah. 3805
Sokak No:9
Emre Mah. 3801-
3805 Sokak
No:22
Đskender M. 2011
Đmam Hasan Sk.
No:22
Gazi Kemal
Mah. Đmam
Hasan Sok.
No:16/3
Gazi Kemal M.
1305 Đmam
Hasan S. N:19
Gülcü Mah. 3505
Sokak No:7
Gülcü Mah. 3505
Sokak No:9
Gülcü Mah. 3505
Sokak No:11
Gülcü Mah. 3505
Sokak No:13
Kepeci Mah.
1215 Sokak No:8
Kepeci Mah.
1214 Sokak No:8
Turan Mah. 2309
Sok. No: 8
Turan Mah. 2309
Sokak No:6
Gazi Kemal
Mah. 1308 Sokak
No:
Đskender Mah.
1308 Sokak No:
Đskender Mah.
1308 Sokak No:
Gazi Kemal
Mah. 1308 Sokak
No:
Đskender Mah.
1308-2006 Sokak
No:
Gazi Kemal
Mah. 1308 Sokak
No:
Gazi Kemal
Mah. 1308-1307
Sokak No:
Kepeci Mah.
1208 Gürpınar
sokak
Keçeci M. Çay
Boyu 2317-19-
20-2330 sk.
Gazi Kemal
Mah. 1308 Sokak
No:
Çelebiler
Mah.Đrfan
Sok.No:3
YAPI
LDIĞ
I 20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
20.yy.
başı
KULLANIM
DURUMU
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
ÖZELLĐKLERĐ
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
19.yy.Sivil Mimari
Örneği 2 katlı Kagir
KARAR
TARĐHĐ
TURİZM
NO'SU
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
09.11.2007 1977
Okul Yeni Klasik Üslup 26.07.1984 344
283

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.
NO
303
ESERĐN
ADI/CĐNSĐ
Yakaören
Türbesi
304 Çeşme
YERĐ
(ĐLÇESĐ)
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
305 Şehitlik
Isparta/Merk
ez
306 Mezar
Isparta/Merk
ez
307 Gazi Đlkokulu
Isparta/Merk
ez
308 Yeni Hamam
309 Valilik Binası
310
311
312
Đncili Çavuş
Türbesi
Yılankıran
Çeşmesi
Dalboyunoğl
u Camii
313 Çeşme
314
315
316
317
DDY Gar
Binası
DDY
Đstasyonu
Muhittin
Mescidi
Garnizon
Binası
318 Đplikçi Cami
319
320
321
322
323
Mimar Sinan
Cami
Çınar
Ağaçları
(Env.73)
Yazısöğüt
Kaya
Mezarları
Bahtiyar
köyü Camii
Ağalar
Mezarlığı
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Isparta/Merk
ez
Yalvaç
ADRESĐ
Yakaören
Gazikemal
Mah.Hacı Ethem
Sokak
YAPI
LDIĞ
I
14.yy. Türbe
KULLANIM
DURUMU
20.yy. Çeşme
ÖZELLĐKLERĐ
Çokgen gövdeli
kubbeli köyke ile
yapılmış
Selçuklu tarzında
çeşme
KARAR
TARĐHĐ
16.08.1989 867
06.09.1989 902
Karaağaç Mah. - Şehitlik - 06.09.1989 903
Çünür 3.yy. Anıt Eser Tonozlu oda taş yapı 06.09.1989 901
Dalboyunoğlu
Hamamı
Kutlubey Mah.
Sav Kasabası
Sülübey
Mahallesi
20.yy. Okul
19.yy. Hamam
1873-
1937
Resmi Bina
20.yy. Türbe
1519 Anıt Eser
Sav Kasabası 1709 cami
Đskender Mah.
Osma
nlı
Çeşme
Đstiklal Mah. 1936 Gar Binası
Kuleönü
Kasabası
1913 Gar Binası
Emre Mah. - Kullanılmıyor
Kepeci Mah. 19.yy Merk.Kom.
Gazi Kemal
Mah.
18.yy
Cami
Kutlubey Mah. 16.yy Cami
Çelebiler Mah.
Damgacı Sokak.
(3 adet)
20.
Yy
Doğal Anıt
NO'SU
Yeni klasik Türk
25.09.1990 901
mimarisi ,kargir
Đkişer musluklu sekiz
kurna,ikişer soğukluk
25.09.1990 901
birer şadırvan birer
göbek taşı vardır
Bodrum katıyla dört
katlıdır.Dış
duvarlarda düzgün 25.09.1990 901
kesilmiş köfke taşı
kullanılmıştıR
Selçuklu tarzında boş
22.03.1999 4137
Kümbet
Đki cepheli su hazneli,
14.06.2001 5021
harap halde
Dikdörtgen planlı
kırma çatılı kiremit 16.10.2001 5174
örtü
Kare biçimli iki yüzlü
06.06.2002 5451
çeşme
Dikdörtgen formlu
26.07.2002 5530
bina
Dikdörtgen formlu
26.07.2002 5531
bina
Tek katlı, ahşap
bağdadi duvarlı,kırma
çatısı alaturka
kiremitle kaplı,tapu
kaydında mescit
18.12.2003 6138
olarak görünmesine
karşın mihrap
ayrıntısına
rastlanmayan bir
yapıdır.
Đki Katlı Köfke
17.09.2004 71
Taştan yapılmıştır.
Đki katlı,Köfke Taştan
10.02.2005 240
kırma çatılı
Đki katlı,Köfke Taştan
10.02.2005 241
kırma çatılı
80-90 cm. çapında,
15-20 m. uzunluk
08.03.2007 1464
Yazısöğüt Kaya Mezarı Kayalık 15.05.1997 3330
Bahtiyar köyü
Yalvaç
20.02.2009 2968
Ş.Karaağaç Merkez 01.06.2009 3170
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
284

G.1.2.4. Sit Alanları
TURİZM
Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından tescili yapılmış
bulunan Arkeolojik Tarihi ve Kentsel Sit alanları topluca Tablo G.2.’de verilmektedir.
Tablo G.2. Isparta Đli ve Đlçeleri Sit Alanları Listesi
S.No
Adı
Đli/
Đlçesi
Adresi
Kapladı
ğı Alan
Km 2
1 Tynada Aksu Terziler Köyü 2 Km2
2 Tymbriada Aksu Akçaşar Köyü 1 Km2
3 Senitli Yaylası Aksu Senitli Yaylası -
4 Zindan Mağarası Aksu Merkez
5 Zindan Mağarası Aksu Merkez
6 Seleucia Sidera Atabey Bayat Köyü
7
8
Göndürle
I.Höyük
Göndürle II.
Höyük
Atabey
Atabey
Harmanören
Harmanören
9 Pamuklu Höyük Atabey Pembeli
10 Canada Eğirdir Merkez
11
Yukarı Gökdere
(kasnak)
Eğirdir
Yukarı
Gökdere
0.5
Km2
0.5
Km2
10
Km2
0.5
Km2
0.3
Km2
0.3
Km2
0.3
Km2
12 Kale Eğirdir Merkez 1 Km2
13 Kovada Gölü Eğirdir 5 Km2
14
15
Đç Kale
veDündar Bey
Med.
Eğidir Gölü ve
Çevresi
Eğirdir
16 Mallos Eğirdir
17
Kaletepe Kilise
Kalıntısı
Merkez
Eğirdir Merkez -
Eğirdir
Sarıidris
Kasabası
Akbelenli
Köyü
18 Prostanna Antik Eğirdir Akpınar Köyü
19
20
21
22
Eğirdir
Eğirdir
Serpil Köyü
Bağören Köyü
yol üzeri
23 Yeşilada Eğirdir/Merkez Merkez
24
Antik Yerleşim
Alanı
Eğirdir
Akbelenli
Köyü,
Denizaltı Mv.
-
1 Km2
-
285
Özellikleri
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece Doğal
Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece Doğal
Sit
I.Derece Doğal
Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece Doğal
Sit
I.-III.Derece
Arkeolojik Sit
I.-III.Derece
Doğal Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.-III.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
III.Derece Doğal
Sit
I. Derece
Arkeolojik
Buluna
n
Tesisler
Yapılaşma
Durumu
Karar
Tarihi
No'su
- - 14.02.1997 3289
- - 14.02.1997 3291
Roma
Dön.Ka
le Yıkt.
D.S.Đ
Tüneli
D.S.Đ
Tüneli
- 18.02.1999 4097
- 24.04.2003 5818
- 22.05.1990 763
- - 14.03.1986 2079
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- Tarla 15.03.1975 8300
- “ 09.07.1976 A-87
Konutla
r
Belediye
Đmar
Planına
göre
07.03.1986 1978
- Milli Park 14.10.1992 1612
- “ 24.04.1995 2507
- - 17.05.1996 2996
- - 14.02.1997 3290
- - 01.03.2000 4536
- “ 21.05.2004 6319
15.12.2005 730
Tarla Tarla 17.07.2006 1076
Evler Evler 14.04.2007 1576
Tarla
Serpil Köyü 4
pafta 153-154
155-156-157-
158 ve Roma
Dönemi Antik
Yol
Bağören Kilise
kalıntıları
Tarlabahçe
24.07.2007 1773

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.No
Adı
Đli/
Đlçesi
Adresi
25 Đskele Höyük Gelendost Merkez
26 Kötürnek Höyük Gelendost Madenli
27 Yaka Höyük Gelendost Yaka Köyü
28
Höyükönü
Mevkii Höyük
Gelendost
Merkez
29 Gönen Höyük Gönen Merkez
30
Đncirlikaya Oda
mezarları
31 Conana Gönen
32
Keçiborlu
Höyük
Kapladı
ğı Alan
Km 2
0.5
Km2
0.3.
Km2
0.2
Km2
0,5
Km2
0.2
Km2
Gönen Koçtepe 1 Km2
Keçiborlu
Kaletepe
Mevkii
Dörtyol Mv.
33 Kılıç Höyük Keçiborlu Kılıç Köyü
34
35
Kurt Đlyas
Mevkii
Kalıntıları
Kubayr Mevkii
Kalıntıları
Keçiborlu
Keçiborlu
Senir Kasabası
Kılıç Beldesi
36 Aralık Höyük Senirkent Büyükkabaca
37
Tohumkesen
Höyük
Senirkent
Büyükkabaca
38 Garip Höyük Senirkent Garip Köyü
39 Gençali Höyük Senirkent Gençali Köyü
40 Göreme Höyük Senirkent Ortayazı Köyü
41
42
Yassıören
Höyük
Bozdurmuş
Kalıntıları
Senirkent Yassıören K.
Senirkent
Gencali Köyü
1 km2
0.3.
Km2
0.5Km
2
0.3
Km2
0.1
Km2
0.3
Km2
0.5
Km2
0.5
Km2
0.2
Km2
43 Adada Sütçüler Sağrak Köyü 5 Km2
44
45
Kocaköy
Harabeleri
Sülüklütepe
Mevkii
46 Yedikilise Sütçüler
47
48
49
50
51
52
Sütçüler Kesme 2 Km2
Sütçüler Yeşilyurt 1 Km2
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Sütçüler
Çandır
Köyü,Çaltıcak
Mah.
Gümü Köyü
Kasımlar
Beldesi
Kesme/Đdrisler
K.
Kesme Bel.
ÇamlıburunTepe
Mev
Zorzila Antik
Kenti
Kesme Đdrisler
Sarnıcı Kalın.
Çığdüşmez
Asarı
Zengi Deresi-
Eşektaşı tepesi
Keşan Mevkii
KiliseKalıntısı
Boğazköy-
Yeni Mah.
Hacı Ahmetler
Köyü
53 Yazılı Kanyon Sütçüler Çandır Köyü
54 Kaya Kiliseleri Sütçüler Aşağı Yaylabel
0.5
Km2
Özellikleri
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
l.Derece
Arkeolojik Sit
l.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I. Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
l.Derece
Arkaeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
Buluna
n
Tesisler
Yapılaşma
Durumu
Karar
Tarihi
No'su
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
Bir adet
ev
Tarla-
Bahçe
29.08.2001 5152
- “ 22.05.1990 759
-
-
29.08.200l 5146
30.05.2008 2439
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 21.05.2004 6321
Tarla Tarla 08.03.2007 1471
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
Kayalık-
Tarla
Ağaçlandır
ma
Tarla-
Bahçe
29.06.2004 6358
- “ 07.09.1988 364
- - 01.07.1992 1491
- - 10.02.1994 2132
- - 14.02.1997 3292
Orman
11.11.2003 6l00
- “ 21.05.2004 6319
- “ 21.05.2004 6319
- “ 21.05.2004 6319
- “ 23.12.2004 168
Bağ evi 10.02.2005 244
Tabiat
Parkı
Kayalık
Arazi
Kayalık
Arazi
26.10.2005 656
10.11.2006 1299
286

S.No
55
56
Adı
Belen Mah.
Arkeolojik Kal.
Taşkapı
Harabeleri
Đli/
Đlçesi
Sütçüler
Sütçüler
Adresi
Merkez Belen
Mah.
Birlik
Mahallesi
57 Arıtaşı Tepesi Sütçüler Şeyhler Köyü
Kapladı
ğı Alan
Km 2
58 Apollonia (Kale) Uluborlu Merkez 1 Km2
59
60
Apollonia
(Aşağı Şehir)
Kaletepe Kalesi-
Kaya Mezarı
Uluborlu
Uluborlu
Merkez
Dereköy
61 Kanlı Höyük Isparta/Merkez Ali Köyü
62 Ali Köy Höyük Isparta/Merkez Ali Köyü
63 Yuğ Höyük Isparta/Merkez Bozanönü
64 Findos Höyük Isparta/Merkez Büyükgökçeli
65 Kızıl Höyük Isparta/Merkez Kuleönü
66 Karayuğ Höyük Isparta/Merkez
Bozanönü
Yakını
67 Senirce Höyük Isparta/Merkez Senirce Köyü
68
Tarihi Sit
(Alanı)
Isparta/Merkez 373 ada -
69 Kentsel Sit Isparta/Merkez Üzüm Pazarı
70 Gölcük Gölü Isparta/Merkez
71
72
Kapıkaya Antik
kenti
Burdur Gölü ve
Çevresi
400
m²
0.3
Km2
0.5
Km2
0.5
Km2
0.3
Km2
0.5
Km2
0.5
Km2
0.3
Km2
0.1
Km2
10
Km2
Isparta/Merkez Güneyce Köyü 3 Km2
Burdur/Isparta Burdur- Isparta -
73 Orta Yol Höyük Isparta/Merkez Aliköy
74
75
76
77
Üniversite
Höyük
Milas mevk.49
paf.2660 par.taş.
Ali Köyü
Nekropol Alanı
Dromoslu Mezar
odası
Isparta/Merkez
Isparta/Merkez
Çünür
Yakaören
Köyü
Isparta/Merkez Aliköy -
Isparta/Merkez
Aliköy,Çaltepe
Mevkii
78 Đncirli Höyük Isparta/Merkez Gölbaşı Köyü
79
80
81
82
83
Kirse Başı
Mevkii
Kentsel Sit
merkez
Kızıldağ
Beyşehir Gölü
Karaçayır
I.Höyük
Karaçayır
II.Höyük
0,6
Km2
0,3
Km2
0.3
Km2
Isparta/Merkez Sav Kasabası 5 km²
Isparta/Merkez
merkez
Ş.Karaağaç Merkez -
Ş.Karaağaç
Ş.Karaağaç
Merkez
Merkez
0.5
Km2
0.1
Km2
287
Özellikleri
I. Derece
Arkeolojik Sit
I. Derece
Arkeolojik Sit
I. Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
II. Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
Sivil ve Resmi
Konut
Kentsel Sit
I.Derece Doğal
Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
Doğal ve
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
6 adet korunacak
sokak
I.Derece Doğal
Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
Buluna
n
Tesisler
Kayalık
Arazi
Kayalık
Arazi
Kayalık
Arazi
Camii-
Yüksek
okul
Yapılaşma
Durumu
Kayalık-
Tarla
Kayalık-
Arazi
Kayalık-
Arazi
TURİZM
Karar
Tarihi
No'su
26.05.2006 1044
26.05.2006 1044
08.03.2007 1476
- 15.06.1994 2237
Evler Evler 14.04.2007 1577
30.05.2008 2432
- Tarla 22.05.1990 759
- Tarla 22.05.1990 760
Konut “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
Demiry
olu
“ 22.05.1990 760
Konut,
Kontrollü
OkulVa
Konut
lilikBin
Yapısı
ası
25.09.1990 901
Lokant
a-
Dükkan
- 25.09.1990 901
lar
D.S.Đ Tabiat
Tesisi Parkı
28.07.1992 1499
- - 19.03.1996 1900
- - 25.05.1998 3834
-
-
Tarla 30.11.2001 5260
Tarla 30.11.2001 5259
Tarla-
Bahçe
Tarla-
Bahçe
06.06.2003 5924
11.11.2003 6097
- “ 21.05.2004 6320
- “ 22.05.1990 760
konutla
r
Tarla-
Bahçe
14.04.2007 1579
konut 25.09.1990 901
- Milli Park 07.09.1988 368
- Tarla 07.09.1988 378
- “ 07.09.1988 377

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S.No
Adı
Đli/
Đlçesi
Adresi
84 Arak Höyük Ş.Karaağaç Arak Köyü
85 Armutlu Höyük Ş.Karaağaç Armutlu Köyü
86
Çavundur
Höyük
Ş.Karaağaç
Çavundur
Köyü
87 Karayaka Höyük Ş.Karaağaç Karayaka Köyü
88
Kıyakdede
Höyük
Ş.Karaağaç
Kıyakdede
Köyü
89 Ördekçi Höyük Ş.Karaağaç Ördekçi Köyü
90
Enevre Antik
Yerleşim Alanı
Ş.Karaağaç
Salur Köyü
91 Salur Höyük Ş.Karaağaç Salur Köyü
92 Yeniköy Höyük Ş.Karaağaç Yeniköy
93 Örenköy Höyük Ş.Karaağaç Örenköy
94 Beyköy Hüyük Ş.Karaağaç Beyköy
Kapladı
ğı Alan
Km 2
0.3
Km2
0.5
Km2
0.3
Km2
0.1
Km2
0.2
Km2
0.5
Km2
0.3
Km2
0.1
Km2
0.2
Km2
0.3
Km2
Sınırı
Belirsiz
95 Nudra Höyük Ş.Karaağaç Göksöğüt 1 Km2
96 Erenlik Tepe Ş.Karaağaç Köprü Köyü
97
98
Kızılkaletepe
Anabura
An.Kenti
Yakaemir
Siivritepe
An.Kenti
Kalıntıları
Ş.Karaağaç
Ş.Karaağaç
99 Saray Mezarlığı Ş.Karaağaç
100
101
102
Büyükekiz Tepe
Mağarası
Göksöğüt
Kalıntıları
Fele
Değirmenleri
Ş.Karaağaç
Ş.Karaağaç
Ş.Karaağaç
Salur Köyü
Ördekçi
Köyü,Cennetya
yla Mah.
Başdeğirmen
Köyü
Çarıksaraylar
Ksb.
Göksöğüt
Kalıntıları
Yassıbel Köyü
103 Đskele Höyük Gelendost Merkez
104 Kötürnek Höyük Gelendost Madenli
105 Yaka Höyük Gelendost Yaka Köyü
106
Höyükönü
Mevkii Höyük
Gelendost
Merkez
0,5
Km2
2.5
km2
0.5
Km2
0.3.
Km2
0.2
Km2
0,5
Km2
107 Psida Antiocheia YALVAÇ Hisarardı Köyü 10
108
Yarıkkaya
Höyük
YALVAÇ
Yarıkkaya
Köyü
109 Ayvalı Höyük YALVAÇ Ayvalı Köyü 0,3
110 Terziler Höyük YALVAÇ Terziler Köyü 0,3
111 Mısırlı Höyük YALVAÇ Mısırlı Köyü 0,3
112 Dörtyol Höyük YALVAÇ
113 Kuyucak Höyük YALVAÇ
Bağkonak
Kasabası
Kuyucak
Kasabası
0,2
0,3
0,3
288
Özellikleri
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
1.Derece
Arkeolojik Sit
1.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.Derece
Arkeolojik Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
Buluna
n
Tesisler
Yapılaşma
Durumu
Karar
Tarihi
No'su
- “ 07.09.1988 376
- “ 07.09.1988 372
- “ 07.09.1988 369
- “ 07.09.1988 374
- “ 07.09.1988 375
- “ 07.09.1988 370
07.09.1988
/366
17.09.2004 61
- “ 07.09.1988 371
- “ 07.09.1988 373
- " 22.05.1990 760
Tarla - 22.05.1990 760
Tarla - 22.05.1990 760
Su
Deposu
Kayalık-
Tarla
16.10.2001 5176
- “ 17.09.2004 61
- “ 23.12.2004 167
Tarla Tarla 10.02.2005 245
Kayalık Yok 25.03.2005 330
Tarla Tarla 30.03.2006 886
22.01.2008 2153
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
- “ 22.05.1990 760
Bir adet
ev
Su
deposu
Tarla-
Bahçe
29.08.2001 5152
- 07.09.1988 367
- Tarla 22.05.1990 760
- Tarla 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760

S.No
Adı
Đli/
Đlçesi
Adresi
114 Yağcılar Höyük YALVAÇ Yağcılar Köyü 0,5
115
116
Kırkuyusu
Höyük
Men Kutsal
Alanı
YALVAÇ Dedeçam Köyü 0,3
YALVAÇ
Özgüney
Kasabası
117 Akçaşar Höyük YALVAÇ Akçaşar Köyü 0,3
118
Altınoluk Höyük
ve Nekropol
Alan
Tokmacık
Höyük
YALVAÇ
Tokmacık
Kasabası
Kapladı
ğı Alan
Km 2
0,2
0,1
Özellikleri
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
I.D.Arkeolodjik
Sit
Buluna
n
Tesisler
Yapılaşma
Durumu
TURİZM
Karar
Tarihi
No'su
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
- " 22.05.1990 760
119
YALVAÇ
Tokmacık
I.D.Arkeolodjik
0,3
Kasabası
Sit
- " 22.05.1990 760
120 Çamlıca Höyük YALVAÇ
Kozluçay
I.D.Arkeolodjik
0,2
Kasabası
Sit
" 22.05.1990 760
121 Kurusarı Höyük YALVAÇ Kurusarı Köyü 0,3 - " 22.05.1990 760
122
Teknepınar
Sücüllü
YALVAÇ
Höyük
Kasabası
0,5 - " 22.05.1990 760
123
Çamharman
Çamhamam
YALVAÇ
Höyük
Köyü
0,1 - " 22.05.1990 760
124 Sücüllü Höyük YALVAÇ
Sücüllü
Kasabası
0,3 - " 22.05.1990 760
125 Fosil Yatakları YALVAÇ
Tokmacık
Kasabası
8,.4 Fosil - " 08.09.1994 2303
126
Söğütdibi
Kumdanlı
I.D.Arkeolodjik
YALVAÇ
0,5
Höyük
Beldesi
Sit
- " 22.05.1990 760
127 Kaya Mezarları YALVAÇ
Yukarı Tırtar
Köyü
Örenyeri - - 06.05.2005 422
128 Gli Gli Höyük YALVAÇ
Kumdanlı
Beldesi
Höyük - - 26.10.2005 658
129
Kumdanlı
Kumdanlı
YALVAÇ
Tümülüsü
Beldesi
Höyük - - 04.08.2005 519
130 Limnea Adası YALVAÇ
Hoyran Gölü-
Gaziri Mev.
Örenyeri - - 06.05.2005 422
131 Hisarardı Köyü YALVAÇ Nekropol Alanı - - 21.08.2008 2561
132
Pınargözü Yenişarbademl Çaydere
I.Derece Doğal
Mağarası i
Ormanlığı
Sit
- “ 12.04.1985 902
133
Beyşehir Gölü Yenişarbademl
1.Derece Doğal
ve Çevresi i
Sit
07.09.1988 368
G.1.2.5. Sosyo – Kültürel Yapı
Kütüphaneler
Kaynak: Đl Külür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
Sosyal ve kültürel hayatın bir parçası olan kütüphaneler Isparta’da çok önemli yer
tutmaktadır. Đlde 1783 yılında Halil Hamit Paşa Halk Kütüphanesi ve 1892 yılında Yalvaç
Hacı Ali Rıza Efendi Halk Kütüphanesi ile başlayan kütüphanecilik büyük gelişme
göstermiştir. Kütüphane sayısı bakımından Isparta ili Türkiye genelinde ilk 10 arasında yer
almaktadır.
Isparta’nın kütüphanesiz ilçesi yoktur. 34 halk kütüphanesi ile hizmet verilmektedir.
Hedef kütüphanesiz kasaba bırakmamak ve kütüphanelerin modern bir ortamda hizmet
vermesini sağlamaktır. Bu amaçla Merkez Gülistan 75. Yıl Halk Kütüphanesi, Atabey Halk
Kütüphanesi ve Uluborlu Halk Kütüphanesi Đl Özel Đdare imkanlarıyla yaptırılmıştır.
Hamit Halil Paşa Đl Halk Kütüphanesi’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner
Sermaye işletmesine bağlı 1 adet Kitap Satış Mağazası bulunmaktadır.
289

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta’da 1783 yılında kurulan ilk kütüphaneye adını veren Halil Hamid Paşa,
1736’da Isparta’da doğmuş ve Osmanlı Đmparatorluğu döneminde Sadrazam olarak görev
yapmıştır. Kütüphanede başlangıçta 500 cilt yazma eser bulunmaktaydı. Daha sonra yapılan
bağışlarla ve Eğirdir Đlçesi Yılanlıoğulları’ndan Şeyh Ali Ağa’nın kitaplığından nakledilen
eserlerle zenginleşmiştir. Kütüphane bir süre müftüler tarafından yönetilmiş, binası yetersiz
olduğundan Halkevi binasına (1939) ve daha sonra şimdiki binasına taşınmıştır (1969).
Kütüphanede bulunan 1692 adet el yazması eser 1994 tarihinde Konya Bölgesi Yazma Eserler
Kütüphanesine nakledilmiştir. H.H. Paşa Halk Kütüphanesi’nde 2002 yılı içerisinde Đnternet
Erişim Hizmeti oluşturulmuştur.
Basın Yayın Organları
Kitle iletişim araçları diğer bir ifadeyle medya, günümüzde dünya toplumlarının
olmazsa olmazı durumundadır. Kitle iletişim araçları ulusların milli sınırlarını ve coğrafi
uzaklıklarını sanal olarak ortadan kaldırmış bulunmaktadır. Yerel kitle iletişim araçları
yayın/yayım yaptıkları bölgelerde etkin olabilmektedirler. Bölgenin yöneticilerini,
çalışanlarını ve kamuoyunu bilgilendirme ve yönlendirme güçlerine sahiptirler.
1923 yılında Sidre Dergisi, 1934-1949 yılları arasında çıkarılan Ün Dergisi ile 1925
yılında Isparta Gazetesi ve 1936 yılında çıkarılan Gül Yurdu gazeteleri Isparta’da basın ve
yayın faaliyetine öncülük etmişlerdir.
Tablo G.3. Isparta Đli’nde Yayımlanmakta Olan Yerel Gazeteler
Gazetenin Adı
Yayım
Dönemi
Yayım
Yeri
Kuruluş
Tarihi
Demokrat Gazetesi Günlük Isparta 1947
Isparta Gazetesi Günlük Isparta 1960
Gülkent Gazetesi Günlük Isparta 1976
Gülses Gazetesi Günlük Isparta 1991
Akdeniz Gazetesi Günlük Isparta 1994
Çözüm Gazetesi Günlük Isparta 1995
Haber Gazetesi Günlük Isparta 1998
Çağrı Gazetesi Günlük Isparta 2000
Hakimiyet Gazetesi Günlük Isparta 2002
Haber Ekspres Gazetesi Günlük Isparta 2003
Gülistan Gazetesi Haftalık Isparta 1983
BES Gazetesi Haftalık Isparta 2001
Reform Gazetesi Haftalık Isparta 2002
Oluşum Gazetesi Haftalık Isparta 2003
Eğirdir Demokrat Gazetesi Haftalık Eğirdir 1954
Eğirdir Akın Gazetesi Haftalık Eğirdir 1971
Eğirdir Ekspres Gazetesi Haftalık Eğirdir 1999
Senirkent Gazetesi 15 Günlük Senirkent 1991
Öz Yalvaç Gazetesi Haftalık Yalvaç 1969
Yalvaç Yeni Haber Gazetesi Haftalık Yalvaç 1999
Yeni Sütçüler Gazetesi Aylık Sütçüler 1998
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
290

Tablo G.4. Isparta Đli’nde Yayın Yapan Radyo ve Televizyonlar
Đstasyonun Adı Frekansı Yayım Yeri Yayına Başladığı Yıl
Kanal 32 TV Bölgesel Isparta 1992
BRT FM 101.0 Isparta 1992
Doğuş FM 102.5 Isparta 1993
FM 32 98.0 Isparta 1994
Arkadaş FM 90.2 Isparta 1994
Dilara FM 95.1 Isparta 1994
Özşen Radyo 93.0 Ş. Karaağaç 1995
Radyo Net 92.5 Isparta 1995
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
TURİZM
Đnternet Kullanımı - Isparta Valiliği WEB Sitesi
Bütün ülkede çok hızlı yayılan bilgisayar kullanımı ve internetten yararlanma
olgusunun yansımaları tüm kentsel yerleşmelerde, kamu ve özel kesimde belirgin olarak
görülmektedir. Bu bağlamda Isparta Đli’nde internet kullanım bilincini ve kullanımını
yaygınlaştırmak, Đli tanıtmak ve Đl’e ait bilgilerin aracısız halka ulaşmasını sağlamak, internet
teknolojisinin sağlamış olduğu bütün olanaklardan en üst düzeyde faydalanmayı sağlamak, E-
Devlet Projesinin alt yapısını oluşturmak amacıyla Isparta Valiliği (Kamu Kurum ve
Kuruluşları) ve SDÜ Rektörlüğü arasında bir protokol imzalanmıştır.
Bu proje ile Isparta Valiliği Web Sitesi’nin güncelleştirilmesi, Isparta’nın tarihi,
kültürel, doğal, turistik Web değerlerinin sanal ortamda tanıtılması ve reklamı, Isparta
Tanıtım CD’sinin hazırlanması ve E-Devlet projesinin alt yapısı oluşturulmuş olacaktır.
Bilgiler “Isparta gov.tr ” isimli Web sayfasında yayınlanacaktır. Ayrıca Isparta Valiliği ile
SDÜ Rektörlüğü arasında “Đnternet Haftasını Kutlama” ve E-Devlet Projesinin altyapısını
oluşturmak amacıyla “Đnternet Haftasını Kutlama ve Kamu Kurumları Web Tasarımı”
protokolü imzalanmıştır.
Müzeler
Isparta Müzesi:
Isparta ilinde ilk müzecilik hareketi 1933 yılında Halk Evinin açılmasıyla başlar. O
zamanki halk evi binasının bir odası müze salonu olarak düzenlenmiştir. Çevreden toplanan
arkeolojik eserler burada sergilenmiştir. Halk evlerinin kapatılmasıyla birlikte eserler çeşitli
depolara kaldırılmış zamanla kaybolmuş ya da zarar görmüşlerdir. Uzun yıllar müzesiz kalan
Isparta ilinde 1969 yılında arsa alınmış ve 1971 yılında Müze binasının temeli atılmıştır.
Đnşaat 1984 yılında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünce tamamlanmış olup,
düzenleme çalışmaları sonunda 8 Mart 1989 yılında arkeoloji bölümü olarak küçük bir salon
daha eklenmiş ve bu günkü şekline getirilmiştir. Açılışında eser sayısı yedi bin civarında olan
müzenin bugünkü eser sayısı 12 binin üzerine çıkmıştır.
Müzeye küçük bir bahçe ile girilmektedir. Bahçede yöresel arkeolojik eserler
sergilenmektedir. Müze sergilemesi dört bölümden oluşur:
Arkeoloji Bölümü: Bu bölümde üç bin yıllarına ait eski Tunç Çağı çanak, çömlek,
ağırşak, ağırlık, el baltaları, Helenistik ve Roma Devirlerine ait küçük pişmiş toprak ve bronz
buluntular, cam eşyalar ile Bizans, Selçuklu, Osmanlı Madalyonları sergilenmektedir.
Salonun girişinde Köprüçay’ın (Eurymedon) tanrısının mermer heykeli görülmeye değer özel
bir eserdir.
291

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Etnografya Salonu: Arkeoloji salonuna bitişik olan bu bölümün girişinde bez, hasır
ve kilim tezgahları sergilenmektedir. Vitrinlerde yöreye ait giysiler (bindallı, üç etek, şalvar,
cepken. vs.) takılar, uçkur, peşkir, oyalar ve yazmalar yer almaktadır. Mutfak eşyaları:
nargile, semaver, ağızlık, saat köstekleri, cam ve opalin lambalar sergilenir. Ara boşluklar
kilim panolarla doldurulmuştur.
Yörük Salonu: Bu salonda kağnı, karasaban, döven ve orak, tırpan, yaba, kalbur gibi
tarım aletleri, çorap, heybe, torba, çalgı aletleri ve çoban malzemeleri sergilenir. Salonun
ortasında bir kara çadır vardır. Kara çadırda ala çuvallar, sallama beşik, mutfak malzemeleri,
yayıklar, hamur teknesi, senit gibi malzemeler sergilenir.
Halı Salonu: Isparta Müzesinin halı salonu en eskisi 17. yüzyıla kadar inen
madalyonlu Uşak halısı ve Gördes, Ladik ve Döşeme altı halılarıyla birlikte çeşitli halı
merkezlerinden halı örnekleri sergilenmektedir. Halı salonunun girişinde bulunan oturma
ünitesi de halı, mangal ve siniyle dekore edilmiştir.
Adres: Đstiklal Mahallesi Millet Caddesi No:4 ISPARTA
Tel: 246 218 34 37 Faks: 246 223 94 03
Isparta Müzesinde Arkeolojik, Etnografik, Yörük ve Halı eserleri sergilenmektedir.
Isparta Müzesi pazartesi hariç her gün 08:00-12:00 ile 13:00-17:00 saatleri arası
açıktır.
Yalvaç Müzesi:
1947 yılında yöreden elde edilen Arkeolojik ve Etnoğrafik eserlerin depolanmasıyla
ilçede ilk defa müzecilik faaliyetleri başlamıştır. 1963 yılında yapımına başlanan bugünkü
müze binası 1966 yılında ziyarete açılmıştır.
Galeri: Prehistorik eserler bölümü: Yalvaç çevresinden derlenen ve ilçeye 19 km.
uzaklıkta bulunan Çam harman (Köstük) Höyükten tesadüf elde edilen Eski Tunç çağına ait
pişmiş topraktan Depaslar, Rhytonlar, Vazolar, Testiler, Kulplu Kaseler ve değişik form
gösteren çeşitli kaplar bu bölümün dikkate değer eserleridir. Göller bölgesine has tipik çanak
çömlekler ayrı bir vitrinde teşhir edilmektedirler.
Pişmiş topraktan yapılmış insan ve hayvan figürlerini mermer idoller, taş el baltaları,
kemik aletler ile farklı dönemlere ait mühürlerde sergilenmektedir. Tokmacıkta yapılan bir
araştırma sırasında meydana çıkarılan ve (M.Ö.) sekiz milyon yıl öncesine ait olduğu
belirlenen çeşitli hayvan fosilleri ayrı bir önem taşımaktadır.
Büyük Salon: Klasik çağdan Bizans çağına kadar olan değişik devirlere ait vazolar,
içki kapları, mezar buluntuları, kronolojik bir sıra ile teşhir edilmektedir.
Antiocheia ve Men Kutsal Alanından elde edilen Roma çağına ait pişmiş toprak,
mermer ve bronz tanrı ve tanrıça heykelcikleri, hayvan figürleri, adak kitabeleri, yağ
kandilleri, çam kokulu şişeleri, bilezikler, değerli taşlardan yapılmış yüzük kaşları, madeni
yüzükler Bizans çağına ait ziynet eşyaları bu seksiyondaki eserler arasındadır.
Müze değişik devirlere ait altın, gümüş, bronz zengin sikke koleksiyonlarına da
sahiptir. Heykel, büst, kabartma gibi heykeltıraş eserler ayrıca sergilenmektedir.
Küçük Salon: Yalvaç çevresinin el sanatlarına ait eserlerini bu salonda görmek
mümkündür. Altın, gümüş ve sedef kakmalı tabancalar, tüfekler, kılıç, kama, ok, yay gibi
silahlar zırh ve miğferler, el örgüsü yün çoraplar, renkli peşkir, uçkur ve havlular, cepken,
ceket, üç etek, kadife ve sim sırma işlemeli bindallılar, altın gümüş ve bafodan yapılmış çeşitli
takılar bu bölümde yer almaktadır.
292

TURİZM
Açık Teşhir: Revak altında ve bahçede klasik çağdan itibaren Roma, Bizans, Selçuklu
ve Osmanlı Dönemlerine ait mezar stelleri, lahitler, osthotekler, sunaklar, yazıtlar, heykeller
ve mil taşları yer almaktadır. Ayrıca değişik başlıklı sütunlar müze bahçesinde antik bir yol
meydana getirecek şekilde düzenlenmiştir.
Adres: Hükümet Caddesi No:4 Yalvaç/ISPARTA
Tel/Faks: 246 441 50 59
Yalvaç Müzesinde Arkeolojik ve Etnografik eserler sergilenmektedir.
Yalvaç Müzesi pazartesi hariç her gün 08:00-12:00 ile 13:00-17:00 saatleri arası
açıktır.
Uluborlu Müzesi:
Alaaddin Keykubat Halk Kütüphanesi’nin içinde bulunduğu Kültür Sarayı Binasının
birinci ve zemin katında, 23 Haziran 2007 Yılında ziyarete açılan Uluborlu Müzesi, Isparta
Müzesine bağlı olarak faaliyet vermektedir.
Her katı 108 m² olmak üzere, iki katlı iç teşhiri ve binanın batı kısmındaki bahçede
açık teşhiri mevcuttur. Müzede; Uluborlu Kaymakamlığı binası önünde biriktirilen, Apollonia
Antik Kentinden kalan mimari taşlar, eski mezarlık alanlarından toplanan Đslami mezar
stelleri, Uluborlu Halk Eğitim Merkezinde biriktirilen Etnografik eserler ile, Isparta Müzesi
Etnografya Depolarından seçilen, 144 adet envanterlik, 4 adet etütlük Etnografik eser
sergilenmektedir.
Birinci katta;
Demircilik Vitrini: Uluborlu’ya ne vakit girdiği bilinmeyen, fakat iki asırdır civar
şehirlerde şöhreti yaygın olan, Uluborlu demircilik ve bakırcılık ürünleri, sağlamlıkları ve
keskinlikleriyle dikkat çeker.
Tophane Nazırı Miralay Mehmet Bey, Uluborlu’dan pek çok genç demirci hemşerisini
Tophaneye aldırır ve bu gençler birkaç senede iyi zanaatkarlar olarak memleketlerine
dönerler. Yaptıkları zırai aletler (orak, çapa, bel v.b.) ve mutfak araçları-özellikle bıçaklar,
Konya’dan Đzmir’e kadar pek çok kentte alıcı bulur. Bir demirci atölyesinin canlandırıldığı bu
vitrinde pek çok demir ve bakır araç-gereçin yanında anahtar uydurulamayan kapı kilitleri ve
koşum takımları da sergilenmiştir.
Mutfak- Hamam ve Abdest Kültürü: Uluborlu Mutfağında kullanılan özellikle
kalaylı bakırdan yapılmış sini, tabak, bakraç tas ve boynuzdan yapılmış kaşıklar, odun
kömürü ile ısınan pirinçten çay semaveri, hamam malzemeleri olan, su ısıtmada kullanılan
bakır güğüm, hamam tasları ve evlerde tezgâhlarda dokunan peşkirler bu vitrinde
sergilenmektedir. Ayrıca abdest ve el yıkamak için kullanılan kapaklı bakır leğen, ibrik ve
yine peşkirler 20. yüzyılın ortalarına kadar kırsal kesimde kullanıla gelmiş ev gereçleri olarak
sergilenmektedir.
Erkeğe Đlişkin Eşyalar: Erkek giysileri ve aksesuarlarının sergilendiği bu vitrinde
ayrıca 19. yüzyıla ait silahlar, ağırlık ve uzunluk ölçü aletleri, aydınlatma gereçleri de
mevcuttur. Cepken, kuşak, şalvar ve yün çoraptan oluşan erkek kostümünün kenarlarına,
erkeğin aksesuarı olarak; kehribar tespihler ve sigara ağızlıkları, köstekli saat, para keseleri
yerleştirilmiştir. Vitrinin ortasına doğru dolma tüfekler, mataralar, barutlukların yanında
yatağan denilen bir kenarı keskin kılıçlar, kamalar, şiş ve teber (törensel balta), toplu
tabancalar mevcuttur. Gaz lambalarından fenerlere, tren istasyonlarında kullanılan pilli işaret
lambalarından kandillere kadar farklı dönemlerde kullanılmış aydınlatma gereçleri de bu
293

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
vitrinde kullanılmıştır. Ayrıca arşın, çekül, hassas terazi ve dirhemlerden oluşan bir ölçü
aletleri köşesi de vardır.
Bu vitrinin duvarlarına farklı giysilerle karşımıza çıkan Uluborluluların fotoğrafları ile
bir fon oluşturulmuştur.
Kadına Đlişkin Eşyalar: Kadın giysileri ve aksesuarlarının sergilendiği bu vitrinde,
sırmalı gelin giysisi, bindallı, günlük kullanıma ilişkin cepken ve şalvardan oluşan bir takım
mevcuttur. Aksesuar olarak yazmalar, alınlık, gerdanlıklar ve zülüflükler, telkari ve gümüş
işlemeli kemer tokaları sergilenmektedir.
Ev Hali: Bir kadının günlük ev yaşantısına ilişkin öğelerin canlandırıldığı bu vitrinde
yufka ekmeği yapan kadının, bir yanında mutfak gereçleri ve bir beşik, diğer yanında tarımsal
çalışmayı anımsatan gereçler sergilenmektedir. Anadolu kadını bir yandan evinin işleri ile
uğraşırken çocuğuna bakması ve tarlada kocasının yanında çalışarak ev ekonomisine yaptığı
katkı anımsatılmaktadır.
Dokuma Vitrini: Uluborlu’da pamuk ziraatı bilinmemesine rağmen dokumacılığın
eskiye dayandığı birçok yazılı belge ile sabittir. Zamanında çuhacılık, abacılık, halı ve kilim
dokumacılığı, hamamiye ve el peşkirlerinin dokunduğu bilinmektedir.
Bu vitrinde çıkrık makaralarından, yün eğirmeye yarayan kirmenlere, hallaç
tokmağından mekikler ve halı dokumacılığına ilişkin kirkit, makas ve bıçakların yanında
dokunmuş halı, çobandağarcığı, torba, deve kolanı ve heybeler sergilenmektedir.
Alt katta;
Seramik Gereçler ve Kahve Kültürü: Çini ve yeşil sırlı kaplar, Çanakkale seramiği
olarak bilinen bir sürahi ve porselen tabaklardan oluşan 19. yüzyıl mutfak ürünleri bu vitrinde
sergilenmektedir. Ayrıca o dönem mutfağında önemli yer tutan kahve geleneğine ait kahve
değirmeni, kahve kavuracağı, soğutacak, cezve ve fincan zarfları için ayrı bir bölüm
oluşturulmuştur.
Tarımsal Gereçler: Merdiven boşluğunun değerlendirildiği bu bölümde eski tarım
aletleri mevcuttur. Saban, üvendire, yaba, kağnıyı anımsatan tekerlek ve yünden yapılmış
harar, eski dönemlerin harman zamanını canlandırmaktadır.
Müzik Gereçleri: Eski lambalı radyolar, birkaç nesil öncenin belki de tek eğlence ve
haber alma gereciydiler. Radyo başında geçen zamanları ninelerimiz ve dedelerimiz hala
keyifle hatırlar ve anlatırlar. Bu vitrinde ayrıca kaval ve ney gibi enstrümanlar ve Uluborlu’da
bulunan bir çalgıcı grubunun fotoğrafı da bize geçmiş dönemlerin eğlence anlayışlarını
anımsatırlar.
Okuma Vitrini: Bu vitrinde 19.yüzyılın sonlarında Avrupa etkisiyle yapılmış gazlı
lambaların yanında bir buhurdanlık yer alır. Hemen yanda eski yazı ile matbaada basılmış bir
nutuk ve yazı takımı bulunmaktadır. Ayrıca duvarda fon olarak; I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş
Savaşı’na katılmış Uluborluluların fotoğrafları sergilenmektedir.
Müzenin girişinde, solda açık bir podyum üzerinde Roma Dönemi 2-3. yüzyıl mezar
stelleri ve sunaklar bulunmakta, bir çeyiz sandığı, gömme dolap kapağı ve eski dikiş makinesi
de bu alanda sergilenmektedir.
Müze bahçesinde; Roma Dönemi taş eserler bulunmaktadır. Sunaklar, Lahitler, kapı
biçimli ve alınlık biçimli mezar stelleri mevcuttur.
Adres: Toplraklık Mah. Anafartalar Cad. No:77 Uluborlu / ISPARTA
Tel/Faks: 531 24 99
294

Uluborlu Müzesinde Arkeolojik ve Etnografik eserler sergilenmektedir.
Uluborlu Müzesi her gün 08:00-12:00 ile 13:00-17:00 saatleri arası açıktır.
TURİZM
Folklor/Giyim
Halk Oyunları Giyimleri:
1. Kadın Kıyafetleri: Genellikle basmadan ya da ipekten yapılmış bir şalvar, üç etek,
mintan, (sıkma) ve kutmiden oluşan bir kıyafet giyilir. Başta fes, tepelikli olarak kullanılır.
Fes üzerine yörelere göre değişiklik gösteren beyaz oyalı, kulak kenarından tutturulmuş sarı
iri pullu yazmalar bağlanır. Fesin uç kısmında bazı yörelerde "Alınlık" denilen bir sıra altın,
bazı yörelerde de "vurgun" denilen gümüş gerdanlık biçimindeki takılar takılır. Alınlık ya da
vurgunun olmadığı hallerde, fes üzerine altın veya gümüş paralar takılır. Üstte ipek çitariden
yapılmış, üzeri sim sırma işlemi, yandan yırtmaçlı üç etek giyilir. Üç eteğin içinde genellikle
al kumaştan yapılmış, boyuna kadar kapalı, mintan şeklinde " Sıkma" denilen bir gömlek
giyilir. Üç etek üzerine kollu, bol ve üzeri kumaşla sıkılan "kutmi" denilen kumaştan yapılmış
üzeri sırmalı, bele kadar inmeyen kısa yelek (kebe) giyilir. Üç etek altında bol, ayak
bileklerini açık bırakan, genellikle al rengin hakim olduğu uçkurlu şalvar giyilir. Bele bazen
tek taraflı üçgen sallama yapılarak, şal kuşak bağlanır. Bazen de gümüş kemer takılır. Ayakta
işlemeli yün çorap ve dolamalı çarık bulunur. Zaman zaman da çarığın yerini mes alır.
Boyunlarda altın, kollarda bilezikler görülür, üç eteğin önünde bir işlik bulunur.
2. Erkek Kıyafetleri: Başta kırmızı, bazı yörelerde ise beyaz renkli bir fes, ya da
takke bulunur. Fesin üzerinde siyah rengin hakim olduğu "Buldun" denilen bir poşu bağlanır.
Üstlerine kollu, kol ağızları, sırtı ve ön yüzü bol işlemeli cepken giyilir. Cepkenler genellikle
siyah ve koyu mavi renktedir. "Menevrek" denilen kara koyunyününden yapılmış uçkurlu bir
şalvar giyilir. Đçte "alaca" dan yapılmış önden ya da yandan düğmeli, yakasız bir mintan
vardır. Bu mintan şalvarın ve kuşağın içine alınır. Yün ya da pamuk kumaştan dokunmuş,
üzerinde koyu renkli yollar bulunan beyaz benekli kırmızı rengin hakim olduğu bir kuşak
sıkıca bele bağlanır. Đçte uzun paçalı don, yün içlik vardır. Ayağa yün çorap giyilir. Zaman
zaman çorabın rengi mor da olabilir. Ayağa deriden dolamalık bir çarık giyilir.
Folklor/Yeme - Đçme
Halk Mutfağı ve Yemekleri:
Isparta'nın yemek ve yiyecekleri üzerine bugüne kadar yapılan araştırma ve
derlemelerin sayısı fazla değildir. Bu konudaki en geniş çalışmaları, 1990 ve 1996 yıllarında
Đl Kültür Müdürlüğü Folklor Araştırmacısı Abdullah Kılıç tarafından yapılmıştır. Yapılan
derleme çalışmalarıyla Isparta'nın çok zengin yemek ve yiyecek kültürüne sahip olduğunu
tespit edilmiştir. Bu yıllarda yapılan derleme çalışmalarıyla elde edilen bilgiler folklor
araştırmacısı tarafından "Isparta Halk Mutfağı Ve Yemekleri" başlığı altında bir bildiri metni
haline getirilerek 24-29 Haziran 1996 tarihleri arasında düzenlenen V. Milletler arası Türk
Halk Kültürü Kongresinde sunularak Türk Folklor Dünyasına kazandırılmıştır.
Isparta tarım ve meyvecilik yönünden zengin bir yöre olduğu için, bu yemeklere de
yansımıştır. Yörede bilinen mahalli yemekler şu şekilde sıralanabilir.
1. Çorbalar: Isparta'da 16 tür çorba saptanmıştır. Çorbalar pişirildikten sonra
kızartılmış tereyağı, nane, kırmızı biber konur. Çorbaların türüne göre içine sarımsak, soğan,
salça ve limonda konulur. Çorbalar içine katılan nanelere göre değişik adlar alırlar. Bu adlar,
bulgur, etli, tarhana, işkembe, keklik, mercimek, miyane, oğmaç, paça, patates, sakala sarkan,
295

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
sebze çorbaları, (Ispanak çorbası) tavuk, top tarhana, topalak, tutmaş, yayla, (toyga)
çorbalarıdır.
2. Et Yemekleri: Et yemekleri sebze, yoğurt, pirinç ve bulgurla beraber yapılmakla
birlikte ağırlığı et olan diğer türden yemeklerdir. Yöreye has olan yemekler şunlardır: Banak,
Çömlek Kebabı, Kabine, Keşkek, Tandır Kebabı, Tirit, Yoğurtlu Et. Yörede patates, nohut ve
fasulye ile etten yapılan yemeklere "Yahni" denilmektedir. Yemekler ete konan malzemenin
türüne göre adlar alırlar. Ayrıca kıyma ile köfte yapımı da yöre de yaygın olan et
yemeklerindendir.
3. Sebze Yemekleri: Yörede yetişen bütün sebzelerin yemekleri etli ve etsiz olmak
üzere iki şekilde pişirilir. Ispanak, kabak ve bakla gibi sebzelerin yoğurtlu yapılan
yemeklerine "boranı" denilir. Etli pişen yemeklerin eti daha önceden pişirilir. Patates, kabak,
(uzun kabak), şalgam, patlıcan, fasulye, ıspanak, lahana, karnı bahar, (yörede çiçek denilir)
gibi başlıca sebzelerin yemekleri yapılır. Patlıcandan "Oturtma" ve "Yatırtma" denilen
yemekler yapılır. Ayrıca biber, patlıcan, patates gibi sebzeler yağda kızartılarak yoğurtlu ve
yoğurtsuz yenilmektedir. Yazın kurutulup kışın yenen bakla, bamya, kabak, fasulye, patlıcan,
biber önce sıcak sebzelerin kavanozlarda konserveleri de yapılmaktadır. Bütün sebze
yemeklerinde soğan, domates veya salça kullanılmaktadır.
4. Balık Yemekleri: Yörede su kaynaklarının ve gölün olmasından dolayı balık
yemekleri de yapılır. Eğirdir gölünden dişli, sıraz, sazan (çapak) gibi balıklar avlanmaktadır.
Balıklar genellikle yağda kızartılarak yenilir.
Başlıca balık yemekleri: Balık Dolması, Balık Yahnisi,
5. Tahıl Yemekleri:
5.1. Pilavlar: Pilav her yerde pirinç ve bulgurla yapılır. Yörede yapılan pirinç pilavları
tavuk veya hindili, sade, salçalı, nohutlu, bezelyeli, patlıcanlı, kıymalı ve kuşbaşılı olarak
yapılmaktadır. Đçine rendelenmiş soğan, domates ve şehriye konulmaktadır. Bunlardan
patlıcanlı pilav için patlıcanın kabukları soyulur ve tuzlu suda bekletilerek acısı alınır.
Kuşbaşı eti fındık büyüklüğünde doğranır. Patlıcanlar ve et zeytinyağda kavrularak üzerine
ıslatılmış pirinç ve su katılarak pişirilir. Üzerine nane, dere otu, maydanoz gibi baharatlar
ekilerek tatlandırılır ve süslenir. Bulgur pilavları da sade, salçalı, domatesli, kıymalı, ciğerli,
mercimekli, nohutlu olarak pişirilir.
5.2. Dolmalar-Sarmalar: Yörede her yerde olduğu gibi, patlıcan, biber, domates ve
kabak dolmaları ile asma yaprağı, ebegümeci ve lahanadan sarma yapılır. Dolma ve sarmalar
zeytinyağlı ve kıymalı olarak iki türde yapılmaktadır.
5.3. Tatar: Un, yumurta, süt, tuz ve yağ ilaveleriyle hamur yoğrulur ve yufka şeklinde
açılır. Küçük kareler halinde kesilir ve kurutulur. Pişirileceği zaman suda haşlanır ve
sarımsaklı yoğurdun içine konulur. Üzerine salçalı kızarmış tereyağı ve kıyma dökülür.
5.4. Dirgit: Daha çok diş hediği olarak çocukların ilk dişinin çıktığı zamanda yapılan
bir yiyecek türüdür. Buğday, nohut ve fasulye haşlanır; üzerine tuz veya şeker katılarak
yenilebildiği gibi kuru yemişle birlikte de yenilir.
6. Yabani Otlarla Yapılan Yemekler:
Yörede bici bici (madımak), semiz, ebegümeci, tavuk kursağı, ümmü, sirken, ısırgan,
kuzukulağı, toklu başı, pancarlık, labada gibi yöresel adlarla bilinen otlar kırlardan toplanır,
temizlenerek ince ince kıyılır. Yağ, soğan ve kıyma ile kavrularak pişirilirler. Bazı tür otların,
ıspanak, semizotu gibi, yemeği salça, soğan ve pirinç ile pişirilerek yoğurtlu ve yoğurtsuz
yenilmektedir.
296

7. Katkılı Hamurlu Yiyecekler:
297
TURİZM
Yurdun her yerinde tavada yapılan puf ve sigara böreği ile fırında pişirilen su böreği
Isparta'da da yapılır. Bunların dışında kıymalı, peynirli, ıspanaklı, patatesli, kabaklı,
böreklerin içine maydanoz konularak yapılmaktadır. Değişik katkılar konularak sacda
pişirilen börekler değişik isimlerle anılırlar. Belli başlı yapılan böreklerin adları şöyledir:
Dıran Ekmeği, Kuyruğu Sulu, Kulak Böreği, Çörek, Katmer (Goşma), Pişi, Nokul
8. Tatlılar:
Yörede yapılan tatlılar: Hamurdan, sudan, sütten, pekmezden, irmikten haşhaştan ve
kabaktan olmak üzere değişik türlerden yapılagelmektedir. Saydığımız bu malzemelerle
yapılan tatlıları kısaca şöyle açıklayabiliriz.
8.1. Hamur tatlıları: Yurdun her yerinde yapılan baklava, kadayıf, sarı burma, un
helvası yörede de çok yaygın olarak yapılmaktadır. Baklavalar peynirli, cevizli, fıstıklı,
fındıklı ve sade yapılmaktadır. Baklavanın arasına konan peynir tuzlanmış taze peynirdir.
Diğer hamur tatlılar ise şunlardır: Samsa, Şekerleme, Tosmankara, Mafiş, Lokma.
8.2. Su Ve Süt Tatlıları: Yörede sütlaç, güllaç ve muhallebinin yanı sıra şu tatlılar
yapılır: Pelte, Su Peltesi, Zerde, Höşmerim.
8.3. Diğer Tatlılar: Yurdun her yerinde olduğu gibi yörede de kabak tatlısı, aşure,
tahin helvası yapılan tatlılardır. Bunlarla birlikte şu tatlılar da yapılır: Đrmik Helvası, Haşhaş
Helvası, Saksağan veya Karga Beyni, Derdimi Alan.
9. Ekmekler:
Yörede fırın ekmeği satın alınmakla birlikte Yufka, dıraz (dığan) ekmeği, tapalama ve
bazlama ekmekleri evlerde yapılarak türetilmektedir. Ekmek yapımında hamur teknesi, senit
(sofra, tahta tabla da denir), oklava (merdane), esiran (kesici alet), çevirgeç (pişirgeç,
köseleç), sac ve sacayağı ile kuzine soba kullanılır. Yakacak olarak çalı, çırpı ve saman
kullanılır.
10. Salatalar, Cacıklar, Garnitürler:
Yörede yurdun her yerinde olduğu gibi salatalıktan ve dereotundan cacık; salatalık ve
maruldan salata yaptıktan başka kimi bitki ve sebzelerden de bu konuda yararlanılmıştır.
Domates, biber, soğan, marul, maydanoz, nane, limon, turp ve havuçtan birlikte salata
yapıldığı gibi bunlardan birkaçı bir araya getirilerek de salata yapılmaktadır. Bol soğanlı ve
haşlanmış kuru fasulyeden yapılan salataların üzerine limon sıkılıp sumak serpilir. Ayrıca
kuzukulağı, afyon bitkisinin filizleri ve tere yıkanarak sade yenilir.
11. Kışlık Hazırlanan Yiyecekler:
Yörede kışlık olarak turşu, reçel, salça, kurutulmuş sebzeler ve meyveler, pekmez,
bulama, pestil çorbalık tarhana, makarna, erişte, bulgur gibi yiyecekler hazırlanır. Turşu
olarak lahana, patlıcan biber, domates, havuç, şalgam, muşmula, üzüm, karnı bahar, salatalık
gibi sebzelerden yararlanılır. Patlıcan, dolmalık, biber ve domatesin içi doldurularak da
turşusu yapılır. Armut, erik, kayısı vişne, çilek, şeftali, portakal, incir, ayva gibi meyvelerden
ve gül çiçeğinden reçeller yapılabildiği gibi kurutulup saklanabilen türlerden hoşaf da yapılır.
Domates ve kırmızı biberden salça yapılır. Sütten peynir ve yoğurt yapılarak pazarlarda
satıldığı da görülmektedir. Üzüm ve duttan pekmez, bulama ve pestil yapılır. Bu meyvelerin
ocaklarda suya kaynatılırken içine erik, kayısı, ayva gibi diğer meyveler katılarak pestili
yapılır. Bununla birlikte bazı bölgelerde üzüm suyundan şarap üretenler de bulunur.
Halk Hekimliği:

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta ve çevresinde uygulanan halk ilaçları ve uygulandığı hastalıkların bir bölümü
şu şekilde özetlenebilir:
1. Adaçayı: Isparta çevresindeki dağ ve tepelerin yamaçlarında kendi kendine yetişen
bir bitkidir. Mayıs sonları ile haziran, temmuz, sonuna dek toplanır. Gölgede az rutubeti
bulunan yerde kurutulur. Güneşte kurutulur ise etkisinin azalacağı bilinir. Mide, barsak
bozuklukları, kusmalar, göğsü yumuşatma, idrar söktürme, mide ağrıları ve soğuk
algınlıklarında kullanılır.
2. Ahlat: Bölge toprakları üzerinde kendi kendine çıkan bir ağaçtır. Çoğunluk halk
armut ve muşmula aşılar. Ahlat'ın meyvesi ishal kestirmek için yenilir. Yaprağı, çiçeği
filizleri de dövülür, zehirli hayvan sokmalarında kullanılır.
3. Ak Dut: Kendinde solucan bulunduğu şüphesine kapılanlar, aç karnına, sabahları
çokça ak dut yer ise solucanların dökülmesini sağlar. Vücut katılığı olanlarda epeyce dut
yedikten sonra, üstüne içilecek suyun, vücutlarını yumuşattığını söylerler.
4. Asma: Gözü ağrıyanlar asma suyunu gözlerine akıtarak ağrıyı dindirirler. Pek çok
içkiye düşmüş, bir türlü alkol alışkanlığından kurtulamamış olanlar da asma yapraklarını
kaynatır, suyunu içer; böylece alkolden tiksinti ve nefret duyar, bir daha da içki denen şeyi
ağızlarına almazlar.
5. Ayrık Otu: Ayrık otunun sarı gövdesini kurutur, döver, arpa ve mısır püskülünü
karıştırdıktan sonra kaynatıp suyunu içmekle "Albümin" hastalığını giderirler. Köklerini
kaynatıp içerek de idrar zoru hastalığından kurtulurlar.
6. Ayva Ağacı: Ayvanın meyvesini aç karnına koklayarak baş ağrılarını giderirler.
Ateşte patates gibi pişirdikten sonra yiyerek "bel gevşemesi" hastalıklarını giderirler. Taze
filizlerini kaynatıp suyunu içerler. Öksürük olanlar yapraklarını kaynatıp suyunu içmekle
öksürüklerini atlatırlar. Çiçeklerini kaynatıp suyunu içerek de "yürek çarpıntısından"
kurtulurlar.
7. Gül: Bedenlerinin herhangi bir yerinde yara bere olunca, gül yaprağını
zeytinyağında kaynatır, elde edilen merhemi yaranın üstüne sürer, yarayı iyileştirirler. Gül
çiçeğini kurutur, tütün gibi kâğıda sarar içer, balgam söktürürler. Boğazları ağrıyınca da gül
çiçeği lapası vurarak, ağrılarını giderirler. Diş etleri hastalanınca, gül çiçeği suyu ile gargara
yapar, diş eti hastalığını önlerler. Öksürük olunca gül çiçeğinin kaynatılmış suyunu içer,
öksürüklerini keserler.
8. Đncir Ağacı: Arı sokar ise, incir ağacının sütünü arının soktuğu yere düşer, acıyı
dindirirler. Kaynatılmış yapraklarının suyunu içerek nezleyi giderirler. Ellerinde siğil olur ise,
incir yaprağının sütünü sürerek, siğili yok ederler.
9. Ihlamur: Nezle ya da soğuk algınlığı olur iseler, ıhlamuru kaynatır içer, sağlığına
kavuşurlar. Ayrıca ıhlamur çay olarak da içilmektedir.
10. Kekik: Dişi ağrıyanlar, ağrılı dişin üstüne kekik yağı sürerek ağrıyı keserler.
Vücutlarında bir tutulma olursa kekik yağı sürer, tutulmayı yumuşatırlar. Kurtlanmış yaralara
kekik yağı sürer, kurtları öldürürler. Kesme şekerini kekik yağına batırarak yer, soğuk
algınlıklarını giderirler.
11. Limon: Nişadırla eritilmiş limon suyu ile gargara yaparak, bademcikleri giderirler.
Başları ağrır ise, birkaç dilim limonu, ağrılı yerlerine koyar, ağrıyı keserler. Mideleri
ağrıyınca nane ile limon suyunu kaynatıp içerler, karın ağrılarını giderirler. Ayaklarının nasırlı
yerine limon suyu sürer, acılarını dindirirler. Saçları dökülür ise, kepeğin içine limon suyu
sıkar, sekiz on gün bu karışımla yıkayarak, saç dökülmesini önlerler.
298

TURİZM
12. Nane: Sırtları ağrır ise, dövülmüş naneyi iki bez arasına koyar, sırta sararlar. Basur
olurlar ise, naneyi suda çokça kaynatır, suyunu içerler. Mideleri bozulur ise naneyi çay gibi
içer, mide bozulmasını giderirler.
13. Papatya: Çocukları sancılanır, papatya çiçeklerini zeytinyağı ile kavurur, çocuğun
karnına koyar, sancıyı dindirirler. Papatyayı kaynatır, suyunu içer, soğuk algınlığını giderirler.
14. Sarımsak: Arı sokar ise, bir diş sarımsağı tuzla döver arının soktuğu yerin üstüne
kor, acıyı dindirirler. Gözlerinde arpacık çıkar ise, sarımsak suyunu arpacığın üstüne sürer,
yok ederler. Sarımsağı döver, sirke ile karıştırır, içerek zehirlenmeleri önlerler.
Folklor/Barınma
Günlük yaşamın sürdüğü evler ve kullanılan eşyalar da folklorik nitelikleri ile
anılmaya değer bir kültür birikiminin sonucudur.
Folklor/Kültürel etkinlikler
Aşağıda Isparta Đli’ndeki kültürel etkinlikler ilçelere göre açıklanmışlardır.
G.1.2.5.1. Đlçelerde Sosyo-Kültürel Yapı
MERKEZ
Unutulmaya yüz tutmuş gelenekleri yeniden canlandırarak, gelecek nesillere en iyi
şekilde aktarmayı hedefleyen Isparta Belediyesi, manevi kalkınmayı ve insanı hedefleyen
kültür faaliyetlerine önem vermektedir. Bu düşüncelerle şu etkinlikler yapılmaktadır: Nevruz-
Hıdırellez Şöleni, Gül, Halı Kültür ve Turizm Festivali, Kiraz Bayramı, Çamyol-Yörük
Şöleni, Kurban Đndirme Şöleni, Toplu Sünnet Şöleni bunlardan bazılarıdır.
Belediye bünyesinde faaliyet gösteren Kültür Sarayı Isparta’nın kültürel
etkinliklerinin yapıldığı önemli salonlardan biridir. Salon resmi ve özel kurum ile kuruluşlara,
türlü etkinlikler için tahsis edilmektedir.
AKSU
Belediyece, her yıl ata sporumuz olan güreşler tertip edilmektedir. Güreşlere diğer il
ve ilçelerden güreşçiler ile çok sayıda güreş sever katılmaktadır.
ATABEY
Son yıllarda kültür ve eğitim çalışmalarına da hız verilmiştir. Gençlerin spor
yapmalarına imkan tanımak için standartlara uygun çim futbol sahası, halı saha ve kapalı spor
salonundan oluşan kompleks ilçenin sportif faaliyetlerine büyük katkılar sağlamaktadır.
Belediyece kurulan kültür ve sanat topluluğu, tiyatro ve halk oyunları grupları her yıl yeni
oyunlarla seyircileriyle buluşmaktadır.
EĞĐRDĐR
Eğirdir’in sosyo-ekonomik ve kültürel yönden gelişmesini sağlamak düşüncesiyle
Belediye’nin organizatörlüğünde 31 Ağustos - 1 Eylül 2001 tarihleri arasında 1. Eğirdir
Sempozyumu ve 1. Eğirdir Kültür ve Turizm Festivali düzenlenmiştir.
Eğirdir Belediye Tiyatrosu kurularak, halkın sanat ile iç içe olmaları sağlanmaktadır.
Isparta Valiliği, Eğirdir Kaymakamlığı ve Eğirdir Belediyesi işbirliğinde Gençler ve Büyükler
Türkiye Bisiklet Şampiyonası’nın organizasyonu 6-8 Haziran 2003 tarihleri arasında
gerçekleştirilmiştir.
GELENDOST
299

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Đlçede her yıl 17 Eylül günü Miryakefelon Zaferi kutlanmaktadır. Elma Festivali
düzenlenmektedir.
GÖNEN
Đlçenin koruluğundaki türbe Yunus Emre ve hocası Taptuk Emre’ye mal edilmiştir.
Đlçede her yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Belediye’nin katkıları ile Yunus Emre’yi Anma
ve Aşure Şenlikleri yapılmaktadır. Belediyece türbenin bulunduğu mevkide çevre
düzenlemesi ve gerekli çalışmalar yapılmıştır.
Gönen Öğretmen Okulu 1939 yılında önce Köy Eğitmenleri Kursu Okulu olarak
açılmış daha sonra ise 1940 yılında köy enstitüsü olarak kurulmuştur. 1940 yılından itibaren
eğitim ordusuna katılan Gönen Köy Enstitüsü mezunları, her yıl bir araya gelerek, Kuru
fasulye günlerini kutlamakta ve birlikte yemek yemektedirler.
Belediyenin öncülüğünde kurulan Gönen spor takımının ve öğrencilerin sosyal ve
kültürel faaliyetleri Belediye’ce desteklenmektedir.
KEÇĐBORLU
Đlçe halkının sosyal ve kültürel etkinliklere, şölen ve sergilere olan ilgisi ve katılımı
oldukça fazladır. Belediye etkinliklerin tamamında görev almaktadır. 1998 yılından itibaren
her yıl Ağustos ayında Keçiborlu Kültür ve Domates Festivali düzenlenmektedir. Ardıçlı
Köyünde 1996 yılından beri düzenlenen Yörük ve Türkmen Şöleni’nde yöresel halk oyunları,
at yarışları yapılmakta, halk ozanları ve sanatçılar tarafından konserler verilmektedir. Şölende
özellikle bölgedeki Yörüklerin geleneksel yaşam tarzlarından örnekler sergilenmektedir.
Doğa ve güzelliğin iç içe olduğu Kozluca Taşoluk Yaylasında ilk şölen 2000 yılında
düzenlenmiştir. Her yıl geleneksel olarak yapılmakta olan şölende yöresel oyunlar oynanır ve
konserler verilir.
SENĐRKENT
Yörede, ilçe merkezinde her yıl Santral Mesireliği’nde Temmuz ayının 3. haftasında
Kocadağ Gençlik Şenliği düzenlenmektedir. Uluğbey Kasabasında her yılın Ağustos ayında
Velibaba Sultan’ı Anma ve Pilav Festivali, Büyükkabaca Kasabasında ise her yıl Eylül ayı
içerisinde Elma ve Kültür Festivali düzenlenmektedir.
SÜTÇÜLER
Dut pekmezi üretimi, bugün eski önemi kaybetmesine karşın, devam etmektedir.
Đlçede her yıl Dut ve Dut Pekmezi Festivali yapılmaktadır.
ŞARKĐKARAAĞAÇ
Đlçeden ayrılmış hemşehrileri bir araya getirmek, kaynaştırmak, ilçeyi tarihi ve kültürel
yönden tanıtmak amacı ile Helva Şenlikleri yapılmaktadır. 1972 yılından itibaren bu faaliyet
1999 yılından itibaren “Helva Bayramı ve Sünnet Şöleni” olarak kutlanılmaya başlanmıştır
ULUBORLU
Đlçede 27 yıldır Altın Kiraz ve Yağlı Pehlivan Güreş Şenlikleri kiraz toplama mevsimi
olan Haziran ayının son haftası ile Temmuz ayının ilk haftasında yapılmaktadır.
YALVAÇ
Đlçe sınırları içerisinde bulunan anıtsal yapılarda gerekli görülen restorasyon
çalışmalarına başlanması, bu eserlerin gelecek kuşaklara aktarılması, milli folklorumuzun
300

TURİZM
yaşatılması, Đlçenin turizmde istenilen seviyeye gelmesi, Đlçeyi hem yurt içinde hem de
uluslararası düzeyde tanıtmak amacıyla; Pisidia Antiocheia Kültür, Turizm ve Sanat Festivali,
düzenlenmektedir. Yalvaç Belediyesi, Mimarlar Odası Antalya Şubesi ve Çekül ortaklığı ile
“Yalvaç Kültürel-Doğal Değerlerinin Korunması, Geliştirilmesi ve Turizmin
Çeşitlendirilmesi” projesi yaşama geçirilmiştir. Projeye destek amacıyla 2001 ve 2002 yaz
dönemlerinde Yıldız Teknik Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi ve Süleyman Demirel
Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğrencilerine yaz okulu açılmış, sivil mimari örneklerinin
rölöve çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalara uygun olarak dış cephe giydirmeleri
yapılmaktadır. Ayrıca projeye Đçişleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Isparta
Valiliği, Ankara Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi fikir ve çalışmalarıyla destek vermektedir.
Yalvaç Yerel Gündem 21, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği (IULA)’nın Doğu
Akdeniz ve Ortadoğu’da faaliyet gösteren IULA-EMME’nin üyelerindendir. Yerel Gündem
21 kapsamında çalışma programları oluşturularak çalışmalar yapılmıştır. Mahalle fırınları
Yalvaç açısından önemli yere sahiptir. Bu fırınların ve geleneklerin yaşatılması, bu kültürün
kaybolmadan diğer nesillere taşınmasını sağlayacaktır. Bu binaların yenilenerek, ev
ekonomisine katkı sağlaması da ayrı bir amaçtır.
YENĐŞARBADEMLĐ
Belediye meclisinin 06.06.2002 tarih ve 2/6 sayılı kararı ile her yıl Yenişarbademli
Kültür Turizm ve Yayla Festivali düzenlenmesine karar alınmıştır.
Yukarıda ilçelere göre kısaca açıklanan kültürel etkinlikler Tablo G.5.’da topluca
sunulmaktadır.
Tablo G.5. Ispartada Düzenlenen Festivaller, Mahalli Kutlamalar ve Şenlikler
Mahalli Kutlama Adı
FESTĐVAL
Kutlamanın
Yapıldığı Yer
301
Başladığı
Tarih
Kutlama Tarihi
Isparta Gül, Halı Festivali Isparta 2000 Komitesince 3 gün
Eğirdir Uluslararası Triatlon Şampiyonası Eğirdir 2003 Ağustos'un 2. haftası 2 gün
Kiraz Festivali ve Yağlı Pehlivan Güreşleri Uluborlu 1975 Temmuz'un ilk haftası 2 gün
Sütçüler Dut Pekmezi ve Turizm Festivali Sütçüler 1987 Temmuz'un2. haftası 1 hafta
Seyit Veli Baba Sultanı anma Töreni ve
Pilav Fes.
Senirkent - Uluğbey
Kasabası 1989 Ağustos'un ilk C.tesi günü 1 gün
Yalvaç Körküler Kardeşlik ve Sevgi
Festivali
Yalvaç - Körküler
Kasabası 1994 Temmuz'un ilk haftası 3 gün
Antiokheia Kültür ve Sanat Festivali Yalvaç 1982 Mayıs ayı içerisinde 3 gün
Eğirdir Kültür ve Turizm Festivali Eğirdir Eylül ayı içerisinde 2 gün
Şarkikararağaç Helva Festivali
Şarkikaraağaç -
Çarıksaraylar 1950 Temmuz - Ağustos 1 gün
Sücüllü Yardımlaşma ve Dayanışma
Festivali Yalvaç Ağustos 2 gün
Büyükkabaca Elma Festivali Senirkent 2000 Eylül ayının son haftası 1 gün
Kozluçay Gurbetçilerle El Ele Festivali Yalvaç - Kozluçay Temmuz
Đncesu Kültür Festivali Keçiborlu 2004 Ağustos ayının 2. hafta sonu 1 gün
Sugözü Adak Yeri Festivali Yalvaç - Bağkonak Ağustos 1 gün
MAHALLĐ KUTLAMA GÜNLERĐ
Atatürk'ün Isparta'ya Gelişi Isparta 1978 6 Mart 1 gün
17 Eylül 1176 Miryokefalon Zaferinin
Yıldönümü Gelendost 1976 17 Eylül 1 gün
ŞENLĐKLER
Nevruz Yenigün Kutlamaları Đl Çapında 1997 21 Mart 1 gün
Süre

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Mahalli Kutlama Adı
Kutlamanın
Yapıldığı Yer
Başladığı
Tarih
Kutlama Tarihi
Süre
Hıdırellez Kültür Bahar Bayramı Đl Çapında 1991 6 Mayıs 1 gün
Zafer Birlik ve Dayanışma Şöleni
Isparta Zafer
Mahallesi 1997 Ağustos ayı içinde 1 gün
Yakaören Köyü Aslan Baba Aşure Şöleni
Isparta Yakaören
Köyü Nisan ayı içinde 1 gün
Davraz Kayak Merkezi Kozaağacı Yaylası
Yörük ve Türkmen Şöleni
Isparta B. Hacılar
Köyü 2001 Komitesince belirlenir 1 gün
Anamas Yörük ve Türkmen Şenliği Aksu 1998 Ağustos ayı içinde 1 gün
Yunus Emre'yi Anma Kültür ve Sanat
Etkinlikleri ile Aşure Şenliği Gönen 1994 Hazian ayı içinde 1 gün
Gümüşgün Tez Mehmet ve Sinan Dede
Anma ve Aşure Yemeği
Havutlu Köyü Geleneksel Yörük Şöleni
Gönen - Gümüşgün
Köyü 600 yıl Nisan ayı içinde 1 gün
Eğirdir - Havutlu
Köyü 1997 Komitesince belirlenir 1 gün
Eğirdir Uluslarası Dağcılık Şenliği Eğirdir 1997 Mayıs ayının 3. haftası 3 gün
Kuleönü Kasabası Hıdırellez ve Uçurtma
Şenliği Isparta - Kuleönü 2001 6 Mayıs 1 gün
Gönen Öğr. Okulu Mezunları Kuru Fasulye
Günü Gönen 1985 1 Temmuz 1 gün
Senirkent Kapıdağı Gençlik Şenlikleri Senirkent 2000 Komitesince belirlenir 1 gün
Süleyman Demirel Ünivarsirtesi Bahar
Şenliği Isparta 1995 Mayıs ayı içinde 3 gün
Koçularlılar Dost Şöleni (Yağlı Pehlivan
Güreşleri) Koçular 2003 22 Ağustos 1 gün
Yılanlı Köyü Kültür Şöleni Aksu 2001 23 Haziran 1 gün
Oluklacı Şenliği Eğirdir 2004 Mayıs ayının 2. haftası 1 gün
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
G.1.2.6. Sosyal Yapı Örgütlenmesi
Sporda Örgütlenme - Kulüpler
Đlde 82 adet spor kulübü vardır. Bunların önemli bir bölümü sadece futbol kulübüdür.
Sayıları 70’li yılların ortalarından başlayarak hızla artmıştır.
Tarımsal Kırsal Hizmet Birlikleri
Isparta Đli’nde yerel yönetimlerin örgütlü davranma istemleri ve becerileri üst
düzeydedir. Aşağıda sıralanan birliklerin adlarından da anlaşılacağı gibi kırsal kesime hizmet
götürme, sulama konularının ağırlıkta olduğu çok sayıda birlik bulunmaktadır.
• Isparta Đl ve Belediyeler Yurt Yaptırma Birliği
• Aksu Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Aksu Sulama Birliği
• Atabey Sulaması Sulama Birliği
• Eğirdir Meyve Üreticileri Birliği
• Gelendost Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Gelendost Sulama Birliği
• Gönen Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Keçiborlu Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Senirkent Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Senirkent Sulama Birliği
• Sütçüler Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği
302

• Ş.Karaağaç Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Ş.Karaağaç Sulama Birliği
• Uluborlu Köylere Hizmet Götürme Birliği
• Yalvaç Mahalli Đdareler Hizmet Birliği
• Yalvaç Sulama Birliği
• Hoyran Sulama Birliği
• Y.Bademli Đlçesi Belediye Ve Köye Hizmet Götürme
• Y.Bademli Sulama Birliği
• Turizmi Geliştirme Ve Çevreyi Koruma Birliği
TURİZM
G.2. TURĐZM ÇEŞĐTLERĐ
Đlimizin dağları, yaylaları, gölleri, doğal güzellikleri, milli ve tabiat parkları
çerçevesinde birçok turizm faaliyeti gerçekleştirilebilir. Bunlar:
1- Kış Turizmi
2- Đnanç Turizmi
3- Eko Turizm
3.1. Kuş Gözlemciliği
3.2. Endemik Bitki Gözlemciliği
3.3. Foto Safari
3.4. Trekking
3.5. Oryantiring
3.6. Skuba
3.7. Absailing
3.8. Yayla Turizmi
3.9. Kamp-Karavan Turizmi
3.10. Av Turizmi
3.11. Göl Turizmi
3.12. Dağcılık
3.13. Yamaç Paraşütçülüğü
3.14. Mağara Turizmi
3.15. Rafting
4- Kültür Turizmi
5- Sağlık Turizmi
G.2.1. KIŞ TURĐZMĐ
Davraz Kayak Merkezi: Davraz Dağı Akdeniz Bölgesinin Göller yöresinde, Eğirdir
ve Kovada Gölleri arasında yükselen ve Isparta Ovasını kuşatan dağ kütlelerinden birisidir.
Bu dağ, 2637 m yüksekliktedir. Karasal Đklimin hüküm sürdüğü merkezde kayak mevsimi
aralık-nisan ayları arasıdır. Kar kalınlığı 50-200 m’dir. Çıplak bir yapıya sahip olan dağda
çeşitli kış sporlarına olanak veren parkurlar bulunmaktadır.
303

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Uzunluğu 1155 m olan, 1000 kişi/saat kapasiteli telesiyej tesisi mevcuttur. Alt istasyon
yükseltisi 1674 m, üst Đstasyon yükseltisi 1961 m’dir. 4 km' ye ulaşan uzun parkurlar bulunan
Davraz Kayak Merkezi’nde Kuzey Disiplini, Alp Disiplini, Tur Kayağı, Snow Board, Tele
Mark yapılmaktadır.
Davraz Kayak Merkezi Akdeniz bölgesinde Isparta il sınırları içerisinde il merkezine
26 km uzaklıktadır. Isparta kent merkezi’nden kayak tesislerine belediye otobüs seferleri
düzenlenmektedir. En yakın hava alanı olan Süleyman Demirel Havaalanı 58 km uzaklıktadır.
Kayak Merkezinde 50 yatak kapasiteli ve 150 kişilik restoran bulunduran Kayak
Evi'nin yanı sıra Đl Merkezi’nde ve Eğirdir ilçesinde bulunan toplam 600 yatak kapasiteli
otellerden faydalanılabilir.
G.2.2. ĐNANÇ TURĐZMĐ
Đnsanların sürekli yaşadıkları, çalıştıkları ve her zamanki olağan gereksinmelerini
karşıladıkları yerlerin dışına, dini inançlarını gerçekleştirmek ve inanç çekim merkezlerini
görmek amacıyla yaptıkları turistik amaçlı gezilerin turizm olgusu içerisinde
değerlendirilmesi, Đnanç Turizmi olarak tanımlanmaktadır.
Ulusal sınırları hesaba katmaksızın dünyada meydana gelen teknolojik değişiklikler
insanları bir araya getirmektedir. Yazının icadından bu yana, belki de 9,000 veya 10.000 yıl
önce, dünya üzerindeki bazı yerler, farklı kültür, uygarlık ve dinler arasında oluşan yakın
ilişkilere sahne olmuştur. Gerek ilk çağ medeniyetlerinin Anadolu'da gelişmesi gerekse
Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde havarilerin, ortaçağda ise Musevilerin bulundukları ülkelerde
karşılaştıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu, bu topraklara sığınmış olmaları,
Türkler’in kendi dini olan Đslamiyet'e ait eserlerin yani sıra çok sayıda sinagog ve kilisenin
Anadolu'da yer almasına neden olmuştur. Günümüze kadar ulaşan bu eserler Türkiye'yi diğer
ülkelerden daha avantajlı duruma getirmektedir.
Bu bağlamda Isparta Đli’nde var olan ve Đnanç Turizmi kapsamında ele alınması ön
görülen eserler sadece bulundukları yer belirtilerek sıralanmış, kültür değerleri ilgili bölümde
ele alınmıştır.
• Aya Payana Kilisesi – Isparta Kenti
• Aya Yorgi Kilisesi - Isparta Kenti
• Aya Stefanos Kilisesi - Eğirdir Kenti
• St. Paul Kilisesi - Yalvaç Kenti
Antik Pisidia bölgesi tarih öncesi çağlardan günümüze dek çok tanrılı dinlerden tek
tanrılı dinlere kadar birçok dine kucak açmış bir bölgedir.
Bu bölgenin 2000 yıllık tarihine baktığımızda Museviliğin, Hıristiyanlığın ve daha
sonrasında Müslümanlığın yan yana, bazen de iç içe olduğunu görmekteyiz.
Hıristiyanlık dininin yayılmasında siyasi kişiliği ile çok önemli bir rol oynamış olan
Hz. Đsa'nın 12 havarisinden St. Paul’un Pisidia bölgesinin başkenti Antiocheia'ya gelmesi,
burada 2 sene kıl çadır dokuyarak hayatını kazanması ve farklı dinlere inanan insanlara hitap
ederek, onlara Hıristiyanlığı anlatması, vaazlar vermesi, bu bölgenin, Hıristiyanlığın beşiği
olmasına neden olmuştur. Daha sonra kilise yapımı serbest bırakılınca Antiocheia halkı, St.
Paul'un anısına dünyanın ilk ve en büyük kilisesini 325 yılında Aziz'in ilk resmi vaazını
verdiği Sinagog üzerine yapmışlardır. Dolayısıyla Hıristiyanlığın bu kadar hızla yayıldığı
bölgede Hıristiyanlığı kabul eden rahibeler de kendilerine fiziki konumu nedeni ile Eğridir’in
Nis Adası'nı, bugünkü adıyla Yeşil Ada'yı mekan olarak seçmişlerdir. Nis Adası'nın
304

TURİZM
karşısındaki Karabağlar bölgesinin esas isminin Karıbağları olduğu ve rahibelerin bu bölgede
üzüm yetiştirip, dünyanın en kaliteli şaraplarını ürettikleri araştırmalarla belirlenmiştir. Ayrıca
çok yakın tarihimize kadar gelenek olarak gelen, Eğirdir’de 6 yaşından büyük erkek
çocukların alınmadığı, sadece kadınların gittiği mesire yerlerinin bulunması dünyanın ilk
rahibelerinin Eğirdir Nis Adası'nda yaşadığını göstermektedir.
1402 yılındaki Timur’un saldırısına kadar Nis Adası'nda yalnız kadınlara mahsus 18
adet manastır ve kilise bulunmaktaydı. Timur'un saldırısından çekinen Eğirdir halkı Nis
Adası'na sığınmış, bunu fark eden Timur sallar yaptırarak, Nis Adası'na saldırmış ve adadaki
manastırları yıkmıştır. Bu tarihten sonra adadaki Hıristiyan rahibelerin bir kısmı başka yere
göçmüş, bir kısmı ise Müslüman halkla birlikte uyum içinde yaşamışlardır. Prof. Ramsey ve
Bizans tarihçilerinin yazdığı Türk hoşgörüsü ve inançlara karşılıklı saygının bir örneği olarak
belirtildiği gibi, halk Nis Adası'nda yaşayan Müslümanların namaz kılmak için fırtınalı
havalarda Eğridir’e gitmelerinin zor olduğunu beyan ederek, adadaki kız kiliselerinden birinin
Müslümanlara tahsisini 2. Osman'dan istemişlerdir. Padişah Hazretleri Atabey
Medresesi’nden konuyu tahkik ettirmiş ve harap durumda olan kız kilisesinin Müslümanlarca
tamir edilerek ve yalnız cuma ve iki bayram namazında kullanılmak üzere camiye
dönüştürülebileceğine padişah fermanı olarak karar verilmiştir. Bu fermanın aslı Nis
Adası'ndaki caminin duvarına asılmıştır. Bu padişah fermanı aşağıdaki gibidir:
“Siddei Saadetime mektuplar gönderip, Eğirdir kasabası ceziresinde (Nis Adası'nda)
18 bab kınısa olup, kenaıs mezkureden (Adı geçen kiliselerden) kız kilisesi demekle maaruf
kinisa camii olmak münasip olmakla, kendi mallarıyla, haraba müşerref olan yerlerin tamir
edüp, Camii Şerif olmasın rica ettikleri, bildürüp izni hümayunu erzan kılınmıştır. Buyurdum
ki, göresin, zikr olunan kınısa müstamel olmayıp, harap ve muattal ise kendi mallarıyla tamir
ettürüp ikameti, Salat-ı Cuma ve iydeyn (Cuma ve iki bayram namazı kılınması) ettiresin.
Şöyle bilesin, alameti şerifeme itimat kılasın. Hicri 1027, miladi 1618.”
Đnanç turizmi açısından Yalvaç ilçesi de büyük bir potansiyele sahiptir. Yalvaç ilçe
merkezine 1 km mesafede bulunan Pisidia Antiocheia antik kentinde bulunan kilise
Hıristiyanlarca önemli sayılmaktadır. Đ.S. 46 yılında St. Paul ve Barnabas bu kilisenin yerinde
bulunan Sinagog’da Hıristiyanlığı yaymak için ilk vaazlarını vermişlerdir. Sonradan burada
St. Paul adına bir kilise yapılmıştır. Bu kilise Hıristiyanların yaptığı ilk kilisedir. Bu kilisenin
günümüzde yalnız temelleri mevcuttur. Bu bölgede inanç turizmi ağırlıklı bir turizm türü
olarak potansiyel taşımaktadır. Son çalışmalarda, Yalvaç St. Paul Kilisesi Turizm
Bakanlığınca hazırlanan inanç turizmi kapsamına dahil edilmiştir. Ayrıca Haziran 1997
tarihinde Yalvaç'ta Uluslararası St. Paul Sempozyumu yapılmış olması da bölge turizmi
açısından çok önemli bir girişimdir.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yalvaç'ın Hıristiyan alemi açısından önemli bir hac
merkezi olabileceği kabul edilmektedir. Yalvaç'ın iyi bir tanıtımla Efes'ten daha iyi bir
konuma gelebileceği düşünülmektedir. Düzenlenmiş olan bu uluslararası sempozyuma
Avrupa'nın çeşitli ülkelerinden 250 profesörün de katılmak istemeleri bölgenin önemini
ortaya çıkarmaktadır. Bu potansiyelden Eğirdir ilçesinin de faydalanacağı ve Eğirdir
konaklama tesislerinden bölgeye gelen turistlerin yaralanacağı düşünülmektedir. Yalvaç
ilçesinin sahip olduğu inanç turizmi konusundaki bu büyük potansiyel Hıristiyanlık dininin
kutsal kitabı olan Đncil'de yer almaktadır. Đncil'in 280'inci sayfasında yer alan “Elçilerin Đşleri”
başlığı altında Yalvaç ilçesinde yer alan Pisidia Antiocheia antik kentinden bahsedilmektedir.
Đncil'de yazılanlara göre: Đsa çarmıha gerildikten sonra Đsa'nın Havarileri Kıbrıs’a gitmişler ve
daha sonra da Yuhanna isimli havari diğer havariler ile birlikte Kudüs'e gitmiştir. Paulus
isimli havari ise tekrar Anadolu'ya dönerek, önce Pamfilya bölgesine gelmiş daha sonra ise
Perge ve en son olarak Yalvaç ilçesinde yer alan Pisidia Antiocheia antik kentine yerleşmiştir.
305

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Pisidia Antiocheia antik kentine Paulus isimli bu havari yerleştikten sonra bugün St Paulus
kilisesi altında bulunan Sinagog’da Yahudilere vaazlar vermiştir. Hıristiyanlığın
yaygınlaşması üzerine MS 325 yılında buraya büyük kilise inşa edilmiştir. Görüldüğü gibi
Yalvaç ilçesinin Hıristiyanlık alemi açısından öneminin Đncil'de de vurgulanıyor olması
Yalvaç ilçesinin önemini ortaya koymaktadır. Çünkü, günümüzde Hıristiyanlar Efes Antik
kentine hacı olmak için gelmelerine rağmen Đncil'de Efes'ten bahsedilmemektedir. Yalvaç
ilçesinin bu durumu çok iyi kullanıldığı takdirde Hıristiyanlık aleminin dikkatleri bu yöreye
çekilebilecektir.
G.2.3. EKOTURĐZM
Ekolojik turistlerin tümünün motivasyon skorlarının ortalaması genel nüfusa oranla
daha yüksektir. Bu da ekolojik turist nüfusunun daha sağlam seyahat motivasyonlarına sahip
olduğunu göstermektedir. Bu grubun, seyahatlerinde ne isteyip istemedikleri hakkında kesin
fikirleri olan, kendilerini seyahat etmeye adamış insanlar oldukları söylenebilir. Ekolojik
turistlerin en çok ilgisini çekenler, vahşi hayat, su, dağ, park ve kırlık yerler gibi atraksiyon
motivasyonlarıdır. Toplumsal motivasyonlar içinde de fiziksel aktivite, yeni yaşam tarzları,
benzer ilgi alanlarına sahip insanlarla tanışma, macera yaşama ve mümkün olduğunca çok şey
görebilme gibi konularla ilgilenirler. Ekolojik turistleri ilgilendiren canlı özellikler önem
sırasına göre şunlardır: Tropik ormanlar, kuşlar, ağaçlar, yabani çiçekler ve memeli hayvanlar.
G.2.3.1. Kuş Gözlemciliği
Kuş gözlemciliği doğayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur.
Türkiye’de kuş gözlemciliği son yıllarda hızla yayılmaktadır. Halen birçok ilde "kuş gözlem
gurupları" oluşturulmuştur. Isparta Đli’nde bulunan sulak alanlar, özellikleri açısından kuş
gözlem alanıdırlar ve turizm potansiyeli vardır. Bu alanlar aşağıda kısaca tanıtılmaktadır.
Burdur Gölü; Burdur ve Isparta illeri arasında Burdur Merkez, Isparta Merkez, ve
Keçiborlu ilçeleri sınırları içindedir. Yüzölçümü, 23700 km 2 dir. Kışın çok sayıda bulunan su
kuşları açısından önem taşır. Nesli dünya çapında tehlike altında olan dikkuyruk için
dünyadaki en önemli kışlama alanıdır.
Eğirdir Gölü; Isparta Eğirdir, Senirkent, Yalvaç, Gelendost Đlçeleri arasında
bulunmaktadır. Yüzölçümü: 468 km 2 , denizden yüksekliği 918 m dir.
Beyşehir Gölü; Konya, Isparta Đlleri arasında, Beyşehir, Hüyük, Yenişarbademli,
Şarkikaraağaç ilçelerinde kıyısı olan bir göldür. 73.000 km 2 dir. Denizden yüksekliği 1123
m.dir. Büyük sayıda kışlayan su kuşu ile önemli kuş alanları arasındadır.
Kovada Gölü Milli Parkı; Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı, Çandır-Baraj çevresi,
Eğirdir Gölü Hoyran kısmı, Burdur Gölü’nün Keçiborlu ilçesi sınırları, Beyşehir Gölü’nün
Yenişarbademli ve Ş.Karaağaç ilçelerini kapsayan alanlar kuş gözlemciliği için elverişli olup,
her yıl bu bölgelere genellikle Đngiltere ve Fransa’dan kuş gözlemcileri gelmektedir. Eğirdir
Gölü, bölgede kışlayan küçük karabatak, macar ördeği, elmabaş patka, tepeli patka,
sakarmeke ile Önemli Kuş Alanı (ÖKA) statüsü kazanmıştır. Özellikle Burdur Gölü, soyu
dünya çapında tehlike altında olan dikkuyruklar için önemli kışlama alanıdır. Bu türün dışında
kara boyunlu batağan, angıt, macar ördeği, elmabaş patka, tepeli patka, sakarmeke diğer
önemli kuş türleridir. Ayrıca Mahmuzlu kızkuşu da Burdur Gölü çevresinde kuluçkaya
yatmaktadır. Beyşehir Gölü’de ise macar ördeği, elmabaş patka ve sakarmekenin bulunması
sebebiyle Önemli Kuş Alanı (ÖKA) statüsü kazanmaktadır
306

G.2.3.2. Endemik Bitki Gözlemciliği
TURİZM
Đlde endemik bitki gözlemciliği Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı, Kovada Gölü
Milli Parkı Alanı, Dedegül Dağları etekleri, Çandır Yazılı Kanyon Tabiat Koruma Alanı,
Sarpdağ etekleri, Çandır Söğüt Yaylası'nda yapılmaktadır.
G.2.3.3. Foto Safari
Kovada Milli Parkı, Sütçüler Çandır Yazılı Kanyon Tabiat Parkı, Eğirdir
Yukarıgökdere Köyü Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı, Eğirdir Akpınar Köyü, Yalvaç
Men Tapınağı, Yalvaç Pisidia Antiocheia'sı, Yalvaç Aşağı Tırtar Köyü Kaya Mezarları,
Hoyran Gölü, Şarkikaraağaç Kızıldağ Milli Parkı, Yenişarbademli Melikler Yaylası, Sütçüler
Tota Yaylası foto safari için tercih edilen alanlardır.
G.2.3.4. Trekking Parkurları
*Eğirdir-Akpınar Köyü (8 km.)
*Eğirdir-Oluklacı Yaylası ( 5 km.)
*Yukarı Gökdere Köyü-Kasnak Meşesi Tabiatı
*Koruma Alanı (10 km.)
*Yukarı Gökdere Yol Çatı-Kovada Gölü Milli Parkı (10 km.)
*Kovada Gölü Çevresi
*Aşağı Gökdere,-Arbeterum (Ağaç Müzesi) - Su Çatı- Gökbüvet Kanyon–Çandır
Yazılı Kanyon (30 km) kamplı
*Sütçüler Batı Đstikameti-Roma Harabeleri
*Söğüt Yaylası-Yangın Kulesi-Akçal Tepesi
*Aksu Zindan Mağarası-Aksu Đlçe Merkezi (3 km.)
*Yakaören köyü-Gelincik Tepesi
*Eğirdir-Bedre plajı-Altınkum plaj tesisleri (8 km.)
*Kasımlar-Fındık Kesme (kamplı)
*Kesme-Asarcık-Çukurca (kamplı, 5 km.)
G.2.3.5. Oryantiring
Harita, pusula kullanılarak doğada hedef bulma spor dalıdır. Bölgede Gölcük Gölü ve
çevresi, Kovada Milli Parkı alanı ve çevresi, Kasnak meşesi alanı, Davras Dağ Kış Sporları
Merkezi ve çevresi, Çandır Yazılı Kanyonu Tabiat Koruma Alanı ve çevresi, Eğirdir Sivri
Dağı Akpınar Köyü ve Prostanna Antik şehri ve çevresi bölgenin en ideal onyantiring
yapılabilir alanlarıdır.
G.2.3.6. Skuba
Skuba su altı gözlemciliğidir. Eğirdir Gölünde seyahat acentelerinin programları
doğrultusunda su altı gözlemciliği yapılmaktadır.
G.2.3.7. Absailing
Bölgede kaya tırmanışı dışında Kanyon ve kayalık bölgelerden iple iniş faaliyeti
yapılmaktadır. Çandır Yazılı Kanyonunda, Eğirdir Sivri Dağında, Kovada Milli Parkında
günübirlik turlarla, bir program dahilinde, genellikle pansiyon işletmecileri tarafından
organize edilerek yapılmaktadır.
307

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
G.2.3.8. Yayla Turizmi
Yükseklikleri yer yer 3000 metreyi bulan dağlarla çevrili bölge adeta Akdeniz
Bölgesi’nin damı niteliğindedir ve yayla turizmi için gerekli olan bir potansiyele sahiptir.
Eğirdir ve yöresi Toroslar’ın kuzeye bakan yamaçlarında birçok özelliği olan dağ, yayla ve
vadilerle çevrilidir. Bu yamaçlar yer yer sık ve çeşitli ağaçların donattığı ormanlarla
kaplıdırlar. Yazın serin havaları ve soğuk pınarları ile kışın ise tatlı meyilleri ve yöreye göre
uzun sayılabilecek karlı görünümleri ile doğayı sevenler için oldukça ilgi çekici yerlerdir.
Eğirdir sınırları dahilinde Kurucaoluk, Camili, Belova ve Belova ve Belkuyu Yaylaları
önemli yaylalardır. Ancak bölgenin önde gelen diğer başlıca yaylaları da şunlardır : Tota,
Söğüt ve Zengi ve Sorgun yaylalarıdır.
G.2.3.9. Kamp-Karavan Turizmi
Bölgenin doğal değerleri araba ve karavan ile seyahat eden turistler için önemli bir
tercih sebebidir. Ancak, yörede çok basit şekilde düzenlenmiş kamping sahaları olmakla
beraber bunların sayıları ve hizmet düzeyleri yeterli değildir. Az bir yatırımla geliştirilecek
kampingler, yörenin tanınması ve turistlerin bölgeye daha sık gelmelerine yardımcı olacaktır.
Özellikle Eğirdir ve Beyşehir Gölleri kıyılarında daha organize şekilde düzenleme çalışmaları
sürdürülmektedir. Kamping sahaları ayrıca, civardaki yaylalarda, ormanlık sahalarda kamp ve
karavan turizmine cevap verebilecek turistik mahalleler de vardır. Bu alanlarda nitelikli,
standartlara uygun sağlam bir alt yapıya sahip kamp alanlarının kurulması ile kamp ve
karavan turizmi hızla gelişecektir. Bu çalışmalarda öncelikle Orman Bölge Müdürlüğü
tarafından kurulmuş olan orman içi dinlenme ve kamping sahaları ele alınmaktadır.
Eğirdir Bedre Koyu Özel Đdare Tesisleri, Eğirdir Altınkum Plaj Kamping Tesisleri
(Mavi bayraklı), Eğirdir Can Ada, Eğirdir Kovada Milli Parkı içerisinde kamp yapılabilir.
Çandır Yazılı Kanyon girişinde ve Gölcük Gölü Turizm Merkezi ve Kızıldağ Milli Park
alanları kamp ve karavan turizmine açıktır.
G.2.3.10. Av Turizmi
Bölgenin engebeli bir topoğrafya ve zengin bir bitki örtüsüne sahip olması yörede
çeşitli yabani av hayvanlarının barınmasına imkan vermektedir. Fakat özellikle mahalli
avcılarca usulsüz ve zamansız avlanmalar nedeniyle yörede doğal denge bozulmaktadır.
Yöredeki av hayvanlarının sayısında azalma gözlenmektedir. Bu sebepten dolayı kara
avcılığında, Eğirdir ve yakın çevresi bugün için geniş imkanlara sahip değildir. Ancak hâlâ
civardaki orman, yayla ve ovalarda mevsimine göre tilki, keklik, tavşan, yaban domuzu,
ördek, kaz, kurt, çakal gibi av hayvanları bulunmaktadır. 2009 yılı itibariyle toplam 30
yabancı avcı yaban domuzu avı için ilimize gelmiş bulunmaktadır.
Eğirdir Gölü’nün kuzeyinde kalan bölümü Hoyran Gölü adını taşır. Hoyran Gölü besin
maddeleri bakımından daha zengin, sığ ve yer yer geniş sazlıklarla kaplıdır. Bu özellikler kuş
varlığı açısından çok önemlidir. Kış aylarında ortalama otuz bin civarında su kuşunun bu
bölümde barınıyor olması kara avcılığı açısından ayrı bir potansiyel oluşturmaktadır.
G.2.3.11. Dağ Turizmi
Yörenin dağlık bir yapıya sahip olması diğer turizm çeşitleri kadar dağ turizminin de
tercih edilmesine neden olmaktadır. Yörede dağcılık sporuna gönül verenlerin değişik rota ve
parkurlar kullanarak zirve yapabilecekleri Davras, Barla, Dedegül, Akdağ, Sarpdağı,
Bozburun ve Eğirdir Sivrisi dağları bulunmaktadır.
Bu yerler hakkında geniş bilgiler Spor Bölümünde ele alınmıştır.
308

TURİZM
Isparta bölgesinde dağ ve doğa sporları konusunda faaliyet gösteren ETUDOSD
Derneği bölge hakkında bilgi alınabilen bir sivil toplum örgütüdür.
G.2.3.12. Yamaç Paraşütçülüğü
Isparta’da Single ve Tandem uçuşları şeklinde yamaç paraşütçülüğünün yapıldığı
elverişli alanlar bulunmaktadır. Bu maksatla çevre illerden Isparta’nın değişik yerlerine gelen
hava sporcuları her geçen gün artmaktadır. Yamaç paraşütçülüğünün yapıldığı yer ve alanlar
hakkında bilgiler Spor Bölümünde verilmiştir.
G.2.3.13. Mağara Turizmi
Ülkemizde mağara araştırmaları 1964 yılında kurulan Mağara Araştırma Derneği
(MAD) trafından başlatılmıştır. 1973 yılında ilk üniversite kulübü olan Boğaziçi Üniversitesi
Mağara Araştırma Kulübü (BÜMAK) kurulmuştur. 1979 yılında MTA Jeoloji Etütleri Dairesi
bünyesinde kurulan Karst ve Mağara Araştırmaları Birimi, bugün mağara araştırmalarının
büyük bir bölümünü gerçekleştirmektedir. Günümüze kadar tüm yerli ve yabancı mağaracı
gruplarının inceleyerek belgelendirdiği mağara sayısı 800'dür.
Isparta ili içinde bulunan ve turizm açısından ilgi çeken mağaralar ve bulundukları
yerler ve ulaşım durumları aşağıda kısaca açıklanmıştır.
Zindan Mağarası, Aksu Đlçesi’nin 2 km. kuzeydoğusunda Aksu Çayı Vadisindedir.
Otobüs dahil her türlü araçla bu yoldan Zindan Mağarası’na ulaşılabilir.
Đnönü Mağarası Eğirdir Đlçesi Sariidris Köyü’nün 1.5 km. güneyinde yükselen Đnönü
Tepe'nin kuzey yamacındadır. Köyden mağaraya traktörle ulaşılabilir.
Kuz Mağarası, Kesme Kasabası'nın güneybatısında bulunan Asar Tepe’nin yakınında,
Köprüçay kanyonunun dik yamacında yer alır. . Kasabadan traktör veya arazi taşıtıyla 15-20
dakikada kanyonun kenarına kadar varmak mümkündür.
Ayıini Mağarası, Yalvaç'ın yaklaşık 15 km. kuzeydoğusunda Sultan Dağları'nın güney
eteklerinde, Nazilli Deresi'nin yukarı bölümünde yer alır. Mağaraya hem Yalvaç, hem de
Özgüney Kasabası'ndan stabilize iki yolla gidilir.
Pınargözü Mağarası Yenişarbademli'nin 11 km. batısında yer almaktadır. Türkiye’nin
en uzun mağarasıdır.
Orta Toroslar’ın batısında yer alan Isparta Bölgesi, mağara oluşumu bakımından
ülkemizin en yoğun illeri arasında yer alır. Bu bölge jeolojik zamanlarda geçirmiş olduğu yer
hareketleri sonucunda kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Isparta yöresinde, geniş bir
alanda yüzeyleyen Mezozoik yaşlı kireç taşları mağara gelişimine en uygun birimleri
oluşturmaktadır. MTA Genel Müdürlüğü, Isparta il sınırları içinde 28 adet mağaranın etüdünü
yapmıştır. Bunların içerisinde; Zindan Mağarası'nın mimari projesi çizilerek turizme
açılmıştır. Ayrıca, 3 adet mağaranın da mimari projesi tamamlanmış olup, turizme açılması
planlanmaktadır.
G.2.3.14. Su Sporları Turizmi
Eğirdir Gölü su sporları yapmaya elverişlidir. Bunun ilk örneği 27-30 Haziran 1997
tarihlerinde Eğirdir Gölü’nde düzenlenmiş olan Akdeniz Kupası Yelken Yarışları’dır.
Akdeniz Kupası Yelken Yarışları’na Akdeniz grubuna dahil, Mersin, Đskenderun, Adana,
Antalya, Burdur ve Eğirdir takımları katılmış olup, yarışmalar sonucunda ilk iki dereceye
giren takımlar, Türkiye elemelerine girme hakkını kazanmışlardır. Bu tür organizasyonların
devam ettirilmesi ile faaliyetlerin uluslararası düzeye taşınması mümkün olacaktır.
309

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Paraşüt, jetski, su bisikleti, su kayağı, banana v.s. faaliyetler Eğirdir Kaleönü liman
mevkii, Yeşilada çevresi, Can Ada önü, Kale arkası, Derya Restoran önü, Dolmabahçe park
önü, Yazla Plaj mevkii, Altınkum Plaj-kamping mevkii ve Bedre Özel Đdare Turistik Tesisleri
plaj-kamping mevkii alanlarında plaj emniyet dubaları dışında yapılabilir
G.2.3.15. Sağlık Turizmi
Đl sağlık hizmetleri açısından önemli bir düzeydedir. Eğirdir Kemik Hastalıkları
Hastanesi yurt çapında ünlü bir tedavi merkezidir. Yaklaşık yılda 40 bin hastaya poliklinik
hizmeti, 6 bin civarında hasta da yataklı tedavi görmektedir. SSK Hastanesi, Devlet
Hastaneleri, SDÜ Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi, üniversiteye bağlı Şevket
Demirel Kalp Damar Cerrahi Merkezi ile Zehra Ulusoy Kanser Tanı ve Tedavi Merkezi,
Askeri Hastane, Spastik Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi önemli sağlık üniteleridir. Son
Yıllarda özel hastanelerin de artmasıyla birlikte Isparta, bölgesel bir tıp merkezi
konumundadır.
G.2.4.16. Đpekyolu Projesi
Tarihi Đpek Yolunun canlandırılması ve ipek yolu üzerinde gezilerin düzenlenmesi
uluslararası turizm organizatörleri tarafından yeni ele alınan bir projedir. Henüz çalışmalar
başlangıç aşamasında olmakla beraber gelecekte bu projeden çok önemli gelişmeler
beklenmektedir. 1994 yılında Turizm Bakanlığınca Türkiye'den geçen Đpek Yolu üzerindeki
han ve kervansaraylara ilişkin ön çalışmalar yapılmıştır. Bu ön etütlere göre turizme elverişli
11 adet kervansaray belirlenmiştir. Đpek yolu projesinin temelleri tur güzergahı üzerinde
bulunan kervansaray ve hanların çağdaş bir turizm işlevine kavuşturulması düşüncesine
dayanmaktadır. Tarihi Đpek Yolu’nun bir bölümü Dinar-Isparta-Eğirdir-Gelendost üzerinden
Konya'ya devam etmektedir. Bu nedenle Gelendost Đlçesinde bulunan Ertokuş
Kervansarayı’nın restore edilerek turizmin hizmetine sunulması bölge turizminin gelişip,
çeşitlenmesi açısından önemli bir yarar sağlayacaktır
G.3. TURĐSTĐK ALTYAPI
Đlimizde bulunan konaklama tesislerinin Turizm Bakanlığından belgeleri mevcut olup,
belgeli işletmelerin dışında yerli ve yabancı turistlerin tercih ettiği birçok işletme de
bulunmaktadır. Bu işletmeler arasında yer alan Mavigöl Araştırma ve Uygulama Oteli
(Eğirdir) ile Konukevi Araştırma ve Uygulama Oteli (Isparta) Süleyman Demirel
Üniversitesine bağlı olarak işletilmektedir.
Đlimizde bulunan konaklama tesislerinin türlerine göre; oda ve yatak sayısı Tablo
G.6’de verilmektedir.
Tablo G.6. Turizm Belgeli Oteller
S.
No:
TESĐSĐN
ĐLĐ -
ĐLÇESĐ
1 Isparta
2 Isparta
3 Isparta
TESĐSĐN
ADI
B. Isparta
Oteli
Sirene Davras
Otel
Basmacıoğlu
Otel
4 Isparta Bolat Otel
TESĐSĐN ADRESĐ
Kaymakkapı
Meydanı /ISPARTA.
Davraz Dağı Kış
Sporları Merkezi
Pirimehmet
Mah.S.Demirel
Bulvarı /ISPARTA.
S.Demirel Bulvarı
No:67/ISPARTA.
TELEFON&
FAKS
Tel: 246 233 01 76
Fax: 246 232 44 22
Tel: 246 267 20 02
Fax: 246 267 20 40
Tel: 246 223 79 00
Fax: 246 232 82 42
Tel: 246 223 90 01
Fax: 246 218 55 06
TESĐSĐN
TÜRÜ
TESĐSĐN
SINIFI
Otel * * * *
Otel * * * *
Otel
Özel
Otel * * *
TESĐSĐN
KAPASĐTESĐ
63 Oda
126 Yatak
122 Oda 280
Yatak
58 Oda
124 Yatak
60 Oda
118 Yatak
310

5 Isparta Artan Otel
6 Isparta Koç Otel
7 Isparta Akkoç Otel
8 Eğirdir Eğirdir Otel
9 Eğirdir
Kroısos Lake
Resort Otel
10 Yalvaç Oba Otel
Kutlubey
Mah.Cengiz Topel
Cad.No:12/B/ISPAR
TA.
Pirimehmet Mah.
S.Demirel Bulvarı
ISPARTA
Mimar Sinan Cad.
No :34 ISPARTA.
Cami Mah.Çarşı Đçi
Sok.
/EĞĐRDĐR
Yeşil Ada
/EĞĐRDĐR
Hastane Cad. T.H.K
yanı/ YALVAÇ
Tel: 246 232 57 00
Fax: 246 232 74 29
Tel: 246 218 15 05
Fax: 246 212 13 13
Tel: 246 232 58 12
Fax: 246 232 58 10
Tel: 246 311 39 61
Fax: 246 311 39 71
Otel * *
Otel * *
Otel *
Otel * *
TURİZM
36 Oda
71 Yatak
29 Oda
50 Yatak
26 Oda
46 Yatak
63 Oda
126 Yatak
Tel: 246 311 50 06
18 Oda
Otel * *
Fax: 246 311 55 92
36 Yatak
Tel: 246 441 55 26
20 Oda
Otel * *
Fax: 246 441 23 78
40 Yatak
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
Đlimizde Kültür ve Turizm Bakanlığından Belgeli bir tane Yeme Đçme Tesisi
bulunmaktadır. Gönen Đlçesi Đğdecik köyünde bulunan Canısı Restoran’ın kapasitesi 150
kişidir.
Tablo G.7. Isparta Đlinde Bulunan Seyahat Acentaları
Sıra
No
1
2
3
4
5
6
Seyahat Acentası
Adı
Akita Turizm
Seyahat Acentası
X-KL Turizm
Seyahat Acentası
Pamfilya Turizm
Seyahat Acentası
X-Davraz Turizm
Seyahat Acentası
Azine Turizm
Seyahat Acentası
Limenia Travel
Seyahat Acentası
Belmondo Travel
7
Seyahat Acentası
Reftur Turizm
8
Seyahat Acentası
Selinus Turizm
9
Seyahat Acentası
Puan Tur Turizm
10
Seyahat Acentası
11 Saporta Tour
Seyahat Acentası
12 Akay Turizm
Seyahat Acentası
Al Ansar Turizm
13
Seyahat Acentası
Tel/Fax Grubu Adresi
Tel: 0 246 223 35 90
Fax: 0 246 232 32 79
Tel: 0 246 232 31 61
Fax: 0 246 232 61 82
Tel: 0 246 212 14 43
Fax: 0 246 21214 13
Tel: 0 246 223 16 34
Fax: 0 246 223 58 92
Tel: 0 246 232 47 14
Fax: 0 246 223 55 03
Tel: 0 246 311 29 00
Fax: 0 246 311 57 83
Tel: 0 246 218 00 22
Fax: 0 246 218 08 20
Tel: 0 246 223 66 01
Fax: 0 246 223 66 01
Tel: 0 246 223 59 71
Fax: 0 246 223 59 71
Tel: 0 246 223 15 15
Fax: 0 246 218 88 76
Tel: 0 246 218 10 11
Fax: 0 246 218 10 09
Tel: 0 246 218 88 33
Tel: 0 246 223 22 31
Fax: 0 246 223 22 31
A Grubu
Merkez
A Grubu
Merkez
A Grubu
Şube
A Grubu
Merkez
B Grubu
Merkez
A Grubu
Merkez
Kepeci Mah.1217 Spor Sok.Sevim Hanım
Apt.No:44 Gençlik ve Spor Đl Md. Karşısı
ISPARTA
Đstiklal Mah. 6 Mart Atatürk Cad. Aydın Pasajı
No:11/A / ISPARTA
Kutlubey Mah. Mimar Sinan Cad.
Ata Sok. Kat:2 No:30 / ISPARTA
Sanayi Mah. Esnaf Odaları Birliği Altı Konur
Bahçesi No:2 / ISPARTA
6 Mart Atatürk Caddesi No:1/B ISPARTA
Birinci Sahil Yolu Poyraz Cad. Essan Đşhanı
Kat:2 No:217
Eğirdir / ISPARTA
Yayla Mah. Cumhuriyet Cad. Çakırkaya Pasajı
No:7 ISPARTA
Yayla Mah.Cumhuriyet Cad.Gürman Pasajı
Kat 1 No:2 ISPARTA
Gazi Mahallesi Zübeyde Hanım
Cad.120.Sokak No:4 Kat:2/2 ISPARTA
Mimar Sinan Cad. Vakıflar Đşhanı No: 107 /
ISPARTA
Yayla Mah.130.Cad.
Soymen
Apt.Zemin Kat No:1 ISPARTA
Gazi Kemal Mah. Müftülük Yanı No: 7/C
A Grubu
Şube
A Grubu
Şube
A Grubu
Merkez
A Grubu
Şube
A Grubu
Merkez
A Grubu
Şube ISPARTA
A Grubu Gazi Kemal Mah. 1306 Sokak No:6/A
Şube ISPARTA
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
311

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Ulaşım: Isparta’nın Antalya, Afyon, Konya ve Burdur Đlleriyle karayolu bağlantısı vardır.
Ayrıca demiryolu ulaşımı ve havayolu ulaşımı da sağlanmaktadır.
Karayolu: Isparta Şehirlerarası Otobüs Terminali: Đstanbul Caddesi Tel: 246- 227 20 70
Isparta Petrol Turizm Tel: 246-2277701
Düzenli olarak Đstanbul, Ankara, Antalya, Bursa, Gaziantep, Đzmir ve Edirne’ye seferleri
vardır.
Đstanbul : 21.00- 22.00
Ankara : 08.00- 10.30-13.30-17.30-24.00-24.30
Đzmir : 08.00- 10.30-13.30-15.00-17.30-24.00
Bursa : 09.00-23.00
Antalya : 06.00-07.00-08.30-10.00-11.00-12.00-13.00-14.00-16.00-17.00-18.00-19.30
Gaziantep : 19.30
Edirne : 15.00
Isparta Pamukkale Turizm Tel: 246-2273434
Düzenli olarak Đstanbul, Ankara, Antalya, Bursa ve Đzmir’e seferleri vardır.
Đstanbul : 21.00 – 22.00
Ankara : 10.30-13.30-17.30-24.00-24.30
Đzmir : 13.00-17.30-24.00
Bursa : 14.00
Antalya : 06.30-08.00-09.30-10.30--12.30-13.30-14.30-15.30-16.30-18.00-19.30
Öz Isparta Turizm Tel: 246-2274349
Đstanbul : 13.00 – 21.30
Ankara : 11.00
Đzmir : 10.00-14.30-17.30-23.00
Bursa : 09.00-23.30
Antalya : 16.30-19.30
Kamil Koç Turizm Tel: 246-2277171
Düzenli olarak Đstanbul, Ankara, Antalya, Bursa, Đzmir’e seferleri vardır.
Đstanbul : 13.30 – 22.00
Ankara : 08.00- 13.30-17.30-24.30
Đzmir : 09.30-13.30-17.30-24.00
312

Bursa : 09.00-23.30
TURİZM
Antalya : 06.30-07.30-08.30-09.30-10.30-11.30-12.30-13.30-14.30-15.30-16.30-17.30-
18.30-19.30-20.30-21.30-22.30
G.4. TURĐST SAYISI
Đlimizde 2009 yılında konaklayan turistlerin istatistikleri aşağıda tablolar halinde
verilmiştir. Turizm mevsiminde özellikle Eğirdir Đlçesinde yazın nüfus artışı olmaktadır.
Đlimizde Turizm gelişme safhasındadır. Turizm geliştikçe korunmuş çevrenin önemi
artacaktır. Çevre kirliği yapmaya tesislerin artması ilimizde turizmi geliştirecektir. Davraz
Dağı bunun en güzel örneğidir. Đlimizde mevcut turizm çeşitleri turizm konusu içerisinde
ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
Tablo G.8. Isparta Đlinde konaklayan turist sayıları
Aylar
Giriş Yapan
Geceleyen
yerli yabancı yerli yabancı
belediye
belgeli
Bakanlık
belgeli
Toplam
belediye
belgeli
Bakanlık
belgeli
Toplam
belediye
belgeli
Bakanlık
belgeli
Toplam
belediye
belgeli
Bakanlık
belgeli
Ocak 2.628 6.470 9.098 135 149 284 3.329 7.960 11.289 149 407 556
Şubat 2.853 6.507 9.360 129 196 325 3.408 8.428 11.836 148 309 457
Mart 2.778 6.906 9.684 94 196 290 3.566 8.794 12.360 119 270 389
Nisan 2.258 6.145 8.403 217 504 721 3.105 7.209 10.314 257 571 828
Mayıs 2.462 6.796 9.258 233 548 781 3.197 8.301 11.498 260 726 986
Haziran 2.477 7.507 9.984 257 609 866 3.280 9.603 12.883 296 1.424 1.720
Temmuz 2.006 5.645 7.651 402 510 912 3.036 9.508 12.544 450 1.193 1.643
Ağustos 2.528 6.070 8.598 777 680 1.457 3.183 7.848 11.031 931 730 1.661
Eylül 2.514 5.756 8.270 803 645 1.448 3.030 7.323 10.353 840 754 1.594
Ekim 2.452 6.020 8.472 856 562 1.418 3.436 7.008 10.444 950 719 1.669
Kasım 2.208 5.106 7.314 455 1.233 1.688 2.920 6.066 8.986 509 8.949 9.458
Aralık 3.379 7.400 10.779 393 155 548 4.277 7.856 12.133 421 226 647
Toplam 30.543 76.328 106.871 4.751 5.987 10.738 39.767 95.904 135.671 5.330 16.278 21.608
Toplam
Giriş Yapan Yerli Toplamı 106.871
Giriş Yapan Yabancı Toplamı 10.738
Geceleyen Yerli Toplamı 135.671 Giriş Yapan Yerli ve Yabancı Toplamı 117.609
Geceleyen Yabancı Toplamı 21.608 Geceleyen Yerli ve Yabancı Toplamı 157.279
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
Tablo G.9. Isparta Đli Müze Ziyaretçi Sayıları
Müzeler 2009
Yıllık Ziyaretçi Sayısı
313

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Kuruluş
Tarihi
Mülkiyeti Eser Sayısı Yerli Yabancı Toplam
Toplam 0 20.770 15.972 36.742
ISPARTA MÜZESĐ 1985 Hazine 9.249 0 9.249
MÜZELER
ÖRENYERLERĐ 0 4.489 15.451 19.940
YALVAÇ MÜZESĐ 1966 Hazine 6.875 521 7.396
ULUBORLU MÜZESĐ 2007 Özel Đdare 157 0 157
G.5. TURĐZM EKONOMĐSĐ
Türkiye Turizm Stratejisi:
Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009
Türkiye Turizm Stratejisi-2023 ve Eylem Planı (2007-2013) çalışması, 28.02.2007
tarih ve 2007/4 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile onaylanıp, 02.03.2007 tarihli Resmi
Gazete’de yayımlanmıştır. Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013) kapsamında
turizm sektörü için kısa ve orta vadede kamu ve özel sektör için öncelikli eylemler yer
almaktadır.
Türkiye Turizm Stratejisi, turizm sektöründe, kamu ve özel sektörün yönetişim ilkesi
çerçevesinde işbirliğini gündeme taşıyan ve stratejik planlama çalışmalarının yönetim ve
uygulamasına yönelik açılımlar sağlamasını hedefleyen bir çalışmadır. Çalışma kapsamında
turizm sektörünün yönetimi ve uygulama süreçlerine yönelik olarak sektörün önüne bir yol
haritası konularak yönlendirilmesi temel amaç olarak kabul edilmiştir.
Ülkemizin sahip olduğu turizm kaynaklarının noktasal ölçekte planlanması yerine
gelişim aksları boyunca turizm koridorları, turizm bölgeleri, turizm kentleri ve eko turizm
bölgeleri oluşturacak şekilde ulaşım bağlantıları ile birlikte ele alınması, bu değerlerin
tanıtımı ve kullanım kriterlerinin eş zamanlı bir strateji ile belirlenmesi çalışmanın temel
yaklaşımıdır. Böylelikle, turizm sezonunun bütün bir yıla yayılması ve coğrafi olarak iç
bölgelere yaygınlaştırılması ile ülkemiz coğrafyasında turizm potansiyeli bulunan bölgelerin
ve alternatif turizm türlerinin de cazibesi artacaktır.
Ekoturizm Bölgeleri:
Türkiye Turizm Stratejisi 2023’de Isparta, Göller Bölgesi Turizm Gelişim Bölgesi ve
Ekoturizm Bölgesi olarak belirlenmiştir.
Ekoturizm Bölgelerinde, doğal kaynaklarımızın kullanımında, sürdürülebilirlik
ilkesine bağlı kalmak ve biyolojik çeşitliliği koruyarak ekoturizmin yaygınlaştırılmasını
sağlamak ülke ekonomisi açısından oldukça önemlidir. Söz konusu bölgeler içerisinde yer
alan doğal kaynaklar çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle anılan bölgelerde, koruma ve
kullanma dengeleri gözetilerek doğaya uygun yerel mimari özelliklerini taşıyan yapılaşma,
pansiyonculuk, agro-turizm faaliyetleri, yerel halkın kalkınmasına katkı sağlayacak el
sanatları ve yöresel örneklerin sunulduğu atölyeler, markalaşma yönünde ilk adımları
oluşturabilecek yöresel ürünlerin değerlendirilmesi öngörülmektedir. Ekoturizm faaliyetleri
ile ilişkilendirilmiş tarım aktiviteleri bölgenin gelişimi ve doğal kaynakların korunması
açısından da önem taşımaktadır.
Söz konusu bölgeler kapsamında yer alan Milli Park, Tabiatı Koruma Alanı, Av ve
Yaban Hayatı Koruma Alanları ve Sitler de yukarıda vurgulanan ana yaklaşımı destekler
314

TURİZM
nitelikte bölgenin eko-turizm odaklı geliştirilmesiyle bütünleştirilecektir. Bu bölgelerin
karayolu, havayolu ve demiryolu ulaşım bağlantıları güçlendirilerek alternatif ulaşım
olanakları da devreye sokulacaktır.
Çevre konularına artan ilgi, artan eğitim seviyesi, kültürel ve yerel mirasa artan ilgi,
boş zamanlardaki artış, ulaşım ve iletişimin gelişmesi, kolaylaşması, sağlıklı yaşam bilincinin
gelişmesi, kaliteli dış ortam kıyafetlerinin üretimi, yerel gıda ve mutfaklara artan ilgi, organik
gıdalara artan ilgi, içtenlik, barış ve sakinlik, toplam nüfus içinde yaşlı nüfusun artması,
öğrenmeye dayalı seyahat, bireyselcilik eko-turizmin gelişme nedenleri dünyada ve
ülkemizde ekoturizmin gelişmesinin ve önem kazanmasının başlıca nedenleridir.
Eko-turizm uygulanacak yörelerde kırsal kesimde tarım dışı istihdam alanları
oluşturulacak, bu da bölgeler arasındaki dengesizliklerin azaltılmasına, kadının statüsünün
iyileştirilmesine, kırsal alanlardaki nüfus göçünün durdurulmasına ve milli değerlerin
korunması ve tanıtımına katkıda bulunacaktır. Ayrıca eko-turizm bu bölgelerde;
- Yerel düzeyde turistler olmadığı zaman sağlanamayacak olan bazı imkanların
oluşturulmasına,
- Yerel düzeyde sanayi ve ticareti uyarıcı altyapı yatırımlarının geliştirilmesine,
- Gençlerin ve toplumun eğitimi ile yerel düzeyde modernizasyon sürecinin
sağlanmasına,
- Sosyo-ekonomik gelişme konusunda başka seçeneği olmayan bir yörede toplum
tarafından kullanılabilecek rekreasyonel ve turistik olanaklar sağlanmasına,
- Bölge ekonomisinde üretim çeşitliliğinin arttırılarak ekonomik istikrarın
sağlanmasına,
- Yerel düzeyde kişisel gelirlerin ve vergi,v.b. kamu gelirlerinin artmasına,
- Yerel düzeyde imajın geliştirilmesine,
- Yerel halkın çevreyi koruma ve geliştirme bilincinin artmasına,
- Turizmin emek-yoğun özelliği nedeniyle bölgede nitelikli- niteliksiz kişilere önemli
çalışma fırsatlarının oluşturulmasına,
- Bölgede yer alan küçük ve orta ölçekli işletmelerin gelişmesine,
- Ekonomik birimlerin gelirlerindeki mevsimsel farklılıkların azaltılmasına neden
olmaktadır.
Eko-turizm yaklaşımı çerçevesinde turizmin geliştirileceği bölgelerde, doğa koruma
ile ilgili kuruluşların çalışmaları ile birlikte sürdürülebilir kullanımlar dikkate alınacak ve
taşıma kapasitelerine bağlı turizm sektörünün gelişmesine yönelik planlamalar yapılacaktır.
Diğer kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte yerel yönetimlerin de birlikte çalışması
önemlidir. Ekoturizm çıktılarının yöre halkına geri dönüşümünün sağlanabilmesi için
kaynakların iyi değerlendirilmesi planlama ve uygulama çalışmalarına yerel halkın katılımcı
bir anlayışla sürece dahil edilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, ekoturizm uygulanacak yörelerde
kamu kuruluşları, yerel yönetimler, özel sektör ve yerel sivil toplum kuruluşlarının da
katkıları ile yerel ölçekte Altyapı ve Hizmet Birliklerinin kurulması için gerekli girişimlerde
bulunulacaktır.
Göller Bölgesi Turizm Gelişim Bölgesi:
315

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Göller Bölgesi, Ege, Akdeniz ve Đç Anadolu bölgelerinin ortasında yer almakta olup,
Konya, Isparta, Afyon ve Burdur illerini kapsamaktadır. Đrili ufaklı çok sayıda göl bir arada
bulunduğu için bu bölge “Göller Bölgesi” olarak adlandırılmaktadır.
Barındırdığı yaban hayatının yanı sıra göller ve yakın çevresinin doğa turizmi
yönünden önemli bir potansiyele sahip olması nedeniyle bölgenin doğa turizmi çerçevesinde
geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bölgede başta, Beyşehir, Eğirdir, Kovada, Acıgöl, Burdur,
Salda, Eber ve Akşehir Gölleri olmak üzere çok sayıda göl bulunmaktadır. Bu göller esas
alınarak, doğa turizmine yönelik alanlar ve turizmi destekleyen trekking, araçlı ve çadırlı
kamp, yamaç paraşütü, dağcılık, mağaracılık, avcılık, binicilik, bisiklet, sörf, foto safari vb.
gibi faaliyetlerin geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Ayrıca, bölge önemli bir yaban hayatına sahip olduğu için doğaya karşı sorumluluk,
yaban hayatı, habitatlar ve ekosistemler bozulmadan sürdürülebilir bir turizm yaklaşım
sunulmalı, ziyaretçiler doğa ve doğa koruma konularında bilgilendirilmeli ve yöredeki doğa
koruma çabalarına katkıda bulunulmalıdır.
Göller Bölgesi, eko-turizmin geliştirilmesi amacıyla sahip olduğu potansiyeller
dikkate alındığında varış noktası oluşturabilecek kapasiteye sahip olması nedeniyle doğa
turizminde öncelikli geliştirilecek bölgeler arasında da yer almaktadır.
Bölge, Konya-Isparta, Isparta-Burdur, Burdur-Denizli, Burdur-Afyon aksları üzerinde
bulunmaktadır. Ancak bu aksların tamamında hızlı karayolu ulaşımını sağlayan bölünmüş yol
bulunmamaktadır. Bu nedenle, Afyonkarahisar-Isparta ve Antalya güzergahının bölünmüş yol
şeklinde güçlendirilmesi önerilmektedir.
Ayrıca Isparta’ya kadar ulaşan demiryolu bağlantısının Antalya’ya ulaşacak şekilde
geliştirilmesi stratejik planın ulaşım önerileri arasındadır.
Bölgeye en yakın havaalanı Süleyman Demirel Havaalanıdır. Bölgede turizme yönelik
tesislerde ve diğer tesislerde kanalizasyon, arıtma tesisi, içme suyu, dağıtımı, temini ve
kullanılması ve benzeri yatırımların ve hizmetlerin verimli bir şekilde yapılması için bölge
özelinde yatırım ve hizmet birliklerinin kurulması gereklidir.
Konya, Isparta, Afyon ve Burdur illerini kapsayan Göller Bölgesi’nin doğa turizminde
gelişme potansiyeli bulunmaktadır. Bölgede belirlenecek doğa turizmine yönelik alanların
geliştirilmesi ve turizmi destekleyen trekking, araçlı ve çadırlı kamp, yamaç paraşütü,
dağcılık, mağaracılık, avcılık, binicilik, bisiklet, su sporları, sörf, foto safari vb. gibi faaliyet
türleri ile bütünleşmesi ve yakın çevredeki diğer kültürel ve doğal değerlerle de
ilişkilendirilmesi sağlanmalıdır.
Göller Bölgesi, ayrıca zengin bir kültürel mirasa sahip olması nedeniyle kültür turizmi
potansiyeline de sahiptir. Kültür turizmine yönelik bu potansiyelin kazı, restorasyon, alan
düzenlemeleri ve benzeri çalışmalarla turizme kazandırılması gerekmektedir.
Sonuç olarak, bölgenin doğa turizminde ülkemizin önemli varış noktası alanlarından
biri olması hedeflenmektedir.
Bölgenin kendi başına turizm merkezi oluşturacak şekilde geliştirilebilmesi, yapılacak
yatırım ve uygulanacak projelerin bütünlük sağlayabilmesi için kamu kuruluşları, yerel
yönetimler ve özel sektör temsilcilerinden oluşan Göller Bölgesi Yönetim, Altyapı ve Hizmet
Birliği kurulması için gerekli girişimlerde bulunulacaktır
Kültür Ve Turizm Amaçlı Yatırımlara Ait Bilgiler:
Davraz Kayak Merkezi: Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezinde kamp ve spor
alanı, günübirlik tesisler ve rekreasyon alanları olmak üzere toplam 257 hektar arazi üzerinde
316

TURİZM
kapalı ve açık spor tesisler ile spor alanları oluşturarak, Davraz Kayak Merkezi’nin aynı
zamanda bir spor turizm merkezi olmasının sağlanması ve turizmin 12 aya yayılması
amaçlanmaktadır.
Bakanlığımız ve Valiliğimiz imkanları ile altyapı çalışmaları tamamlanmaya çalışılan
Kayak Merkezinin spor turizmine elverişli alanlarında özellikle futbol takımları tarafından
kamp merkezi olarak tercih edilmekte, kayak merkezinde her geçen yıl diğer spor dallarında
da tesislerin yapılması ve kullanıma açılması talep edilmektedir.
Ayrıca; Süleyman Demirel Üniversitesi’ne ait Eğitim ve Uygulama Oteli hizmete
açıldığında, gelen spor takımlarının performans, kas ve laktak asit ölçümlerini yapan
cihazların da otel bünyesinde faal hale getirilmesi ile Davraz Kayak Merkezi spor turizm
merkezi olma özelliğini kazanacaktır.
Davraz Kayak Merkezi’nde Turizm Tesis Alanı:
Belge Sahibinin Adı Ada/Parsel Yüzölçümü Kapasitesi
1. Davraz Tur.Đnş.San.ve Tic.A.Ş 105 / 1 50.250 m 2 280 yatak
2. Dalkıranlar Yapı Taah.San. ve Tic A.Ş. 107 / 2 10.583,24 m 2 70 yatak
3. Sağ-Tur Sağlık Tur.San. ve Tic.A.Ş. 106 / 1 29.987 m 2 225 yatak
4. Asdem Đnş.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. 110 / 1 17.109 m 2 130 yatak
5. SDÜ Eğitim ve Uygulama Oteli 112 5.222 m 2 120 yatak
6. Davraz Dağı Otel Tur. Ve Tic. A.Ş. 107/3 15.625 m2 105 yatak
7. Tahsis Edilecek Alan 111 / 1 12.762 m 2 100 yatak
Günübirlik Tesis Alanı:
- 103 ada/1 parsel 17.400 m 2
- 101 ada/1 parsel 116.144 m 2
Kamp+Spor Alanı: 329.500 m 2
Rekreasyon Alanı: 2.109.375 m 2
Eğirdir Akpınar Köyü: Đlimiz Eğirdir Đlçesi, Akpınar Köyü sınırları içerisinde
bulunan mülkiyeti hazineye ait 174 ada 37 parsel no’lu taşınmaz 4957/2634 sayılı Turizmi
Teşvik Kanunu’nun 8. maddesi uyarınca turizm amaçlı olarak değerlendirilmek üzere 2005
yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsis edilmiştir. Toplam 38.023,69 m 2 yüzölçüme
sahip alanda imar plan çalışmaları onaylandığı zaman günübirlik ve otel tesisleri tahsis
edilebilecektir.
Akpınar’daki Turizm Tesis Alanı:
Türü Adet Yüzölçümü Kapasitesi
Günübirlik Alan 1 adet 8.881,51 m 2
Park 4 adet 1.705,74 m 2
Turizm Tesis Alanı 1 adet 21.156,56 m 2 280 yatak
317

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yollar 6.279,88 m 2
Süleyman Demirel Kültür Merkezi: Kültür Merkezinde inşaat halen devam etmekte
olup, inşaatın % 80’i tamamlanmış durumdadır.14.500 m 2 kullanım alanına sahip olan Kültür
Merkezi A, B ve C olmak üzere 3 ayrı bloktan oluşmaktadır. Bünyesinde 2 ayrı tiyatro salonu,
35 adet ticari dükkan, 4 tane cep sineması, 5 sınıf lokanta üniteleri bulunmaktadır. Đnşaatın
tamamlanması ile birlikte bu ünitelerin işletmesi özel sektör tarafından kiralanarak
yapılabilecektir.
Süleyman Demirel Kültür Merkezi Arkası Turizm Alanı: Süleyman Demirel
Kültür Merkezi binasının arka tarafında Bakanlığımıza tahsisli ve turizm amaçlı, otel yapmak
üzere 2.745,81 m 2 yüzölçümlü bir alan mevcut olup, Kültür Merkezi’nin faaliyete geçmesi ile
bu alanda da turizm açısından bir hareketlilik olacaktır.
Ev Pansiyonculuğu: Isparta Merkez Đlçe, Eğirdir, Yalvaç ve Sütçüler Đlçelerinde
gerek tarihi ev ve binalar gerekse özel veya kamuya ait olan mekanlar ev pansiyonculuğu
yapmak üzere değerlendirilebilir.
Yalvaç Đlçesinde inanç ve eko turizm kapsamında, Eğirdir ve Sütçüler’de ise eko
turizm kapsamında uygun olan güzergahlarda ve yerleşim yerlerinde bulunan evler veya
kamuya ait olan binalar özel sektör tarafından ev pansiyonculuğu olarak işletilebilir.
Özellikle Sütçüler’de St. Paul adına yapılan uzun mesafe yürüyüş turlarında, geçen
ziyaretçilerin konaklaması amacıyla pansiyonlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda Sütçüler
Beydilli Köyündeki evler yöredeki ev pansiyonculuğu için örnek teşkil etmektedir.
Isparta Şehir Merkezinde bulunan eski evlerin restorasyonu sonucu lokanta ve
hediyelik ürün üretim ve satış yerleri olarak ticari amaçla kullanılabilir. Bu geleneksel evlerin
restorasyon çalışmaları Bakanlığımızın maddi desteği ile de yapılabilmektedir.
Çobanisa Köyünün Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi’ne en yakın yerleşim
birimi olması, Eğirdir ve Isparta’dan Davraz Kayak Merkezine gidişlerde bir kavşak
noktasından zorunlu olarak geçilmesi nedeniyle, köyde ev pansiyonculuğunun geliştirilmesine
ihtiyaç duyulmaktadır. Şu anda 5 pansiyonu bulunan köyde uygun arazilerde ev
pansiyonculuğunun yanı sıra otel ve villa tipi evler de yapılarak satışa sunulabilir.
Milli ve Tabiat Parkları:
Gölcük, Yazılı Kanyon Tabiat Parkları ile Kovada Gölü ve Kızıldağ Milli
Parkları’nda, Çevre ve Orman Bakanlığınca, Uzun Devreli Gelişim Planları hazırlanan Milli
ve Tabiat Park alanları üzerinde sağlık, gençlik, kamp-karavan turizmi ve doğa sporları gibi
turizm amaçlı yatırımların yapılabilmesi için alan incelemelerinde bulunulmuş ve tespit edilen
alanlarda yapılabilecek turistik tesislerin özellikleri ve nitelikleri belirlenmiştir.
Çevre ve Orman Bakanlığınca Kovada ve Kızıldağ Milli Parkalarına ait UDGP’ler
onaylanmıştır.
Kovada Gölü Milli Parkı:
Günübirlik Kullanım Alanları: Milli Park alanı içerisinde, ziyaretçilerin günübirlik
ihtiyaçlarını karşılamaları için, mevcut Kovada Koyu Günübirlik Kullanım Alanı dışında,
Kocapınar mevkiinde ve Denizaltı mevkiinde günübirlik kullanım alanları öngörülmektedir.
Bu alanlarda; spor ve çocuk oyun alanları, kır kahvesi, piknik masası, çöp bidonu, çeşme,
otopark, sızdırmasız fosseptikli ya da modüler tuvalet ve büfe gibi üniteler bulunabilir.
318

TURİZM
Konaklama Tesisleri: Milli Park alanında konaklama tesisleri bulunmamaktadır.
Kırıntı Köyü’nde ziyaretçilerin konaklama ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için özel belgeli
(butik otel) ve pansiyon yapılması teşvik edilecektir. Ayrıca köyde, özgün mimari korunarak,
ev pansiyonculuğu desteklenecektir.
Kızıldağ Milli Parkı:
Günübirlik Kullanım Alanları: Milli Park alanı içerisinde, ziyaretçilerin günübirlik
ihtiyaçlarını karşılamaları için, Milli Park giriş kapısının güneyinde mevcut tesislerin
bulunduğu alanda, Sarıkabalı Köyü’nde, Küre Tepe’de, Pınarbaşı ve Yenice mahalleleri
arasında, Yenişarbademli ilçe merkezinde ve Pınargözü Kaynağı etrafında günübirlik
kullanım alanları öngörülmektedir. Bu alanlarda; spor ve çocuk oyun alanları, piknik masası,
çöp bidonu, çeşme, otopark, sızdırmasız fosseptikli yada modüler tuvalet ve büfe gibi üniteler
bulunabilir.
Konaklama Tesisleri: Milli Park alanında konaklama tesisleri bulunmamaktadır.
Yerleşim alanlarında ziyaretçilerin konaklama ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için özel belgeli
(butik otel) ve pansiyon yapılması teşvik edilecektir. Gedikli Köyü ve Kumluca
Mahallesi’nde, özgün mimari korunarak, ev pansiyonculuğu desteklenecektir.
Kamp-Karavan Turizmi ve Plajlar: Göller Bölgesi olarak bilinen Isparta’nın en
büyük turizm değeri Eğirdir Gölü’dür. Eğirdir Gölü çevresinde gerekli altyapı çalışmaları,
çevre düzenlemesi ve rekreasyon alanları oluşturulduğu taktirde kamp-karavan alanlarının ve
plaj yerlerinin yaz aylarında hatta kış aylarında işletilmesinde fayda mütalaa edilmektedir.
Eğirdir Gölü çevresinde bulunan Plaj ve Kamp-Karavan Turizm Alanı için seçilen yerler:
1- Eğirdir Bedre Koyu Plajı
2- Eğirdir Boyalı Çorak Mevkii Plajı
3- Yalvaç Taşevi Altı Plajı: Yalvaç Kaymakamlığınca plajda iyileştirmeler yapılmıştır.
4- Gelendost Yenice-Kemer Plaji
5- Eğirdir Mahmatlar Köyü Karadutlar Plajı
6- Eğirdir Göktaş Plajı
Tatil Köyleri: Đlimizin otantik, folklorik, kültürel değerlerini koruyan canlılığını
yitirmemiş turizm değerlerine ve güzelliklerine sahip veya yakın olan yerleşim yerlerinde
turizm köyleri ve çiftlikleri oluşturarak, yöre kültürü veya yaşam tarzı pazarlanabilir.
Bunun için, Đlimizin muhtelif yerlerinde hazineye ait olan 200 hektar ve üzeri
alanlarda, Avrupa’daki örneklerinde olduğu gibi, konutlar yapılarak zengin ve yüksek zümreli
kişilere satışı gerçekleştirilebilir. Đlimizde söz konusu alan özelliklerine uyan yerler şunlardır :
1- Senirkent – Garip Köyü
2- Gönen – Senirce Köyü
3- Eğirdir – Mahmatlar Köyü
4- Aksu – Sofular Köyü
5- Gelendost – Esenyurt Köyü
6- Sütçüler – Zengideresi
319

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yaylalar: Isparta’nın 8 Đlçesinde 24 yayla tespit edilip incelenmiş ve değerlendirilmek
üzere Bakanlığımıza sunulmuştur. Aşağıda en önemlileri verilen yaylalarda, yayla evleri,
yapılarak buralarda yayla turizminin geliştirilmesi sağlanabilir.
Sütçüler Söğüt Yaylası: Yazılı Kanyon’a, Karacaören Barajı’na ve Antalya’ya yakın
ve bol suyunun olması, yakınında çim kayağına uygun alanların olması, orman gözetleme
kulesinden Antalya’yı gözetleme imkanına sahip olması nedeniyle önemlidir.
Aksu Sorgun Yaylası: Zindan Mağarasına yakınlığı nedeniyle önem kazanan
yaylada, günübirlik tesisler ile konaklama için taş ve ağaç evlerin yapılması sağlanabilir.
Eğirdir Beşkuyular Yaylası: Kasnak Meşesi Tabiat Koruma Alanı’nın güneyinde,
Kovada Gölü Milli Parkı’nın kuzeyindedir. Adını yaylada bulunan 5 kuyudan alır. Eğirdir ve
St. Paul yoluna yakınlığından dolayı önemi artmaktadır.
Yenişarbademli Melikler Yaylası: Milli Park içindedir. Uzun Devreli Gelişim Plan
çalışmaları kapsamında değerlendirilmektedir.
Agro-Turizm:
Ülkemizin bir tarım ülkesi olması nedeniyle agro turizm önem kazanmaya başlamıştır.
Đlimizde özellikle Keçiborlu, Eğirdir, Gelendost, Yalvaç gibi Đlçelerimizin beldelerinde
gelişmiş olan gülcülükten yararlanarak agro turizm yapılabilir. Bu yerleşim yerlerinde köy
hayatını ve kültürel dokusunu yansıtan çiftlikler kurularak, hem agro turizm hem de SPA
merkezleri oluşturulabilir.
Alternatif Turizm:
Alternatif turizm değerleri arasında yer alan av, bisiklet, yamaç paraşütü, dağcılık,
trekking, su sporları v.b. faaliyetlerle ilgili alanların, koruma ve kullanma dengesi gözetilerek
turizm yatırımcılarınca değerlendirilerek pazarlanması ve işletilmesi mümkündür. Örneğin;
Eğirdir ve Beyşehir Göllerinde ya da Karacaören Barajında elektrikli tekneler ile tekne turları
düzenlenebilir.
Bölgenin kültür ve turizm değerlerinin çeşitli tur programları çıkartılarak seyahat
acenteleri vasıtasıyla pazarlanması ve turizm geliri elde edilmesi mümkündür.
Seyahat acenteleri vasıtası ile yapılacak tur satışlarında, tur programlarını
zenginleştirmek ve yöreye daha çok turist çekebilmek için, tur paketleri, komşu Đllerimiz olan
Burdur, Afyon, Denizli ve Antalya ile birlikte pazarlanmalıdır. Seyahat acenteleri bu konuda,
yerel yönetimler ve idareler tarafından teşvik edilmeli ve desteklenmelidir.
Ticaret ve Fuar Merkezi:
Keçiborlu Đlçesi, Gümüşgün mevkiinde mülkiyeti Đl Özel Đdaresi’ne ait olan 75 dönüm
arazinin Ticaret ve Fuar Merkezi olmak üzere bir yatırımcıya verilmesi ile, önemli bir geçiş
ve kavşak noktası olan bu yerin, Đlimizin tanıtılması ve ticari merkez olması açısından avantaj
teşkil etmektedir.
Yeni Konaklama Tesisleri:
Süleyman Demirel Üniversitesi Sabancı yurdu yanında bulunan yer ile Isparta
Belediye Başkanlığı Park ve Bahçeler Müdürlüğü’ne ait yerde 5 yıldızlı oteller yapılabilir.
Böylece Đlimizde ihtiyaç duyulan yatak sayısı artırılarak turizm gelirlerinin de artması
sağlanabilir.
Kentsel Dönüşüm Projeleri:
320

TURİZM
Kentsel Dönüşüm Projeleri kapsamında yer alan ve Isparta Belediye Başkanlığı’nın
yapmış olduğu sokak sağlıklaştırmalarının tamamlanması ve bu sokakların özel yatırımcılar
ve işletmeciler tarafından kültür sokağı haline getirilmesi ile Đlimizde turizmin gelişmesi
sağlanabilir.
2004 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Isparta Belediye Başkanlığı’nın işbirliği
ile gerçekleştirilen Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında yer alan sokakların
sağlıklaştırılması ve rehabilite edilmesi sponsorların marifetiyle gerçekleştirilmelidir.
Turizm başkenti Antalya’ya yakın olan Isparta’ya, bu proje ile yerli ve yabancı birçok
turistin çekilmesi mümkündür.
G.6. TURĐZM-ÇEVRE ĐLĐŞKĐSĐ
Turizmin gelişmesi ve ülke ekonomisine katkısının artmasında, çevrenin büyük bir
etkisi vardır. Turizm sezonunun yoğun olduğu aylarda çevre kirliliği ve rahatsız edici
gürültülerin önlenmesi amacıyla önlemler alınmaktadır. Đlin denizle bağlantısı olmaması
nedeniyle yaz turizmi açısından canlılık gözlenmemektedir. Özellikle kış turizmi ve
ekoturizm açısından Bölgeye düzenlenen turlar turizm potansiyelini arttırmaktadır. Turizmden
kaynaklı çevre kirliliği yok denecek kadar az olup, var olduğu taktirde kontrol altında
tutulmaktadır. Asırlar boyu süregelen medeniyetlere ait çok zengin bir kültür varlığına sahip
Isparta ilinde çevre ile bağlantılı kültür turizmi yanında doğal güzellikleri nedeniyle
ekoturizm faaliyetleri göze çarpmaktadır.
321

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo G.10. Milliyetlerine göre turist sayısı (Kaynak: Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
belediye belgeli
TÜRKĐYE 2628 3329 2853 3408 2778 3566 2258 3105 2462 3197 2477 3280 2006 3036 2528 3183 2514 3030 2452 3436 2208 2920 3379 4277 30543 39767
ABD 0 0 0 0 0 0 1 1 3 3 14 14 1 2 14 14 6 6 5 8 2 6 4 10 50 64
ALMANYA 22 22 22 26 10 22 24 24 35 37 32 39 46 52 56 76 79 83 72 91 36 39 6 6 440 517
ARJANTĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ARNAVUTLUK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
AVUSTRALYA 0 0 0 0 20 20 4 4 0 0 4 4 2 2 7 7 0 0 23 23 0 0 2 2 62 62
AVUSTURYA 0 0 0 0 0 0 1 1 2 2 0 0 5 5 2 2 3 3 3 3 0 0 0 0 16 16
AZERBAYCAN 2 4 0 0 1 3 0 0 5 10 4 16 0 0 10 18 0 0 0 0 3 9 0 0 25 60
B.A. EMĐRLĐĞĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2
BANGLADEŞ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
BELARUS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
BELÇĐKA 0 0 0 0 2 2 16 16 22 22 5 7 21 21 84 90 100 100 103 103 8 8 35 35 396 404
BOSNA HERSEK 0 0 0 0 0 0 4 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 9 7 21
BREZĐLYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
BULGARĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
CEZAYĐR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ÇEK CUM. 0 0 0 0 0 0 5 5 12 12 12 12 5 5 18 18 31 31 59 59 42 42 24 24 208 208
ÇĐN H.CUM. 0 0 2 6 0 0 0 0 2 2 0 0 7 7 7 7 0 0 0 0 68 68 0 0 86 90
DANĐMARKA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20 20 2 2 3 3 0 0 2 2 27 27
EKVADOR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ENDONEZYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ERMNĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ESTONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
FAS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
FĐLĐPĐNLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
FĐLĐSTĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2
322

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
FĐNLANDĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 7 7 2 2 11 11
FRANSA 79 79 72 72 17 17 96 96 55 55 57 57 55 57 127 150 138 149 145 148 61 61 54 58 956 999
G.KIBRIS RUS YÖN. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
GÜNEY AFRĐKA
CUML. 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 3 3 3 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 10
GÜNEY KORE 0 0 0 0 4 4 0 0 7 9 10 10 11 23 5 9 11 11 6 6 7 7 10 10 71 89
GÜRCĐSTAN 0 0 8 16 0 0 10 30 4 8 10 20 15 30 5 15 20 26 12 18 6 14 0 0 90 177
HIRVATĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 4 4 6 6
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
HOLLANDA 0 0 0 0 5 5 5 5 12 12 7 7 12 12 41 45 42 48 61 61 3 3 2 2 190 200
HOLLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
IRAK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ĐNGĐLTERE 0 0 2 2 0 0 20 20 12 23 12 12 18 22 33 41 106 110 64 68 49 50 26 26 342 374
ĐRAN 0 0 0 0 5 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17 21 0 0 0 0 14 18 36 41
ĐRLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 5 0 0 2 2 2 2 2 2 2 4 0 0 11 15
ĐSPANYA 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 5 5 2 2 31 35 44 44 18 18 5 7 11 11 120 126
ĐSRAĐL 10 10 20 20 9 21 22 33 5 5 34 34 57 57 94 119 77 77 125 168 44 50 58 58 555 652
ĐSVEÇ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ĐSVĐÇRE 0 0 0 0 0 0 4 4 5 8 0 0 7 7 20 22 2 2 6 6 2 2 0 0 46 51
ĐTALYA 0 0 0 0 18 18 0 0 11 11 8 12 19 19 104 143 19 19 17 17 0 0 15 15 211 254
ĐZLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
JAPONYA 21 25 0 0 0 0 4 4 23 23 8 8 63 65 28 28 40 40 39 39 40 54 17 17 283 303
K.K.K.C. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KANADA 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 0 0 3 3 2 2 31 31 13 13 7 7 3 3 64 64
KATAR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KAZAKĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 6 6 6
KENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KIRGIZĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
323

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
KOLOMBĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KUVEST 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LETONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐBYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐECHTENSTEĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐTVANYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LÜBNAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LÜKSEMBURG 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 1 1 0 0 6 6
MACARĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 2 2 7 7 3 3 2 2 18 18
MAKEDONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MALEZYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MALTA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MEKSĐKA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12
MISIR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MĐLLĐYETSĐZ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MOLDOVA CUNM. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 4 2 12 0 0 6 10 10 26
MONAKI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NĐJERYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NORVEÇ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 3 3 5 5 3 3 0 0 0 0 15 15
ÖZBEKĐSTAN 0 0 0 0 2 4 1 2 0 0 0 0 2 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 10
PAKĐSTAN 0 0 2 4 0 0 0 0 0 0 2 4 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 6 14
POLONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 12 12 4 4 9 9 20 20 3 3 50 50
PORTEKĐZ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 8 0 0 6 6 0 0 0 0 14 14
ROMANYA 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 5 6
RUSYA FED. 1 9 0 0 1 1 0 0 5 5 16 16 18 22 16 16 0 0 11 11 4 8 20 20 92 108
S.ARABĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 3 3 0 0 6 6 5 5 0 0 7 7 23 23
SIRBĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
SĐNGAPUR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
324

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
SLOVAKYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 0 0 17 17 31 31 9 9 62 62
SLOVENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12 0 0 2 2 0 0 2 2 30 30 46 46
SUDAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
SURĐYE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 6 0 0 0 0 3 6
ŞĐLĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 4
TACĐKĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYLAND 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYVAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TUNUS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TÜRKMENĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 0 0 14 18 15 22
UKRAYNA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
UMMAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ÜRDÜN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
VENEZÜELLA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
YEMEN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
YENĐ ZELLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 7 0 0 4 4 9 9 5 5 0 0 0 0 25 25
YUNANĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 2 2 3 3 0 0 0 0 0 0 10 10
DĐĞER 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TOPLAM 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
yerli (bel) 2628 3329 2853 3408 2778 3566 2258 3105 2462 3197 2477 3280 2006 3036 2528 3183 2514 3030 2452 3436 2208 2920 3379 4277 30543 39767
325

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
yabancı (bel) 135 149 129 148 94 119 217 257 233 260 257 296 402 450 777 931 803 840 856 950 455 509 393 421 4751 5330
toplam (bel) 2763 3478 2982 3556 2872 3685 2475 3362 2695 3457 2734 3576 2408 3486 3305 4114 3317 3870 3308 4386 2663 3429 3772 4698 35294 45097
bakanlık belgeli
TÜRKĐYE 6470 7960 6507 8428 6906 8794 6145 7209 6796 8301 7507 9603 5645 9508 6070 7848 5756 7323 6020 7008 5106 6066 7400 7856 76328 95904
ABD 4 22 22 23 13 18 19 19 26 38 67 70 18 25 51 51 29 29 8 8 37 122 0 0 294 425
ALMANYA 6 35 50 65 26 42 39 69 130 155 76 143 57 73 54 58 61 69 55 98 220 1701 18 24 792 2532
ARJANTĐN 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0 9 9 1 19 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 29
ARNAVUTLUK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2
AVUSTRALYA 0 0 6 6 46 46 11 11 0 0 0 0 8 8 0 0 14 14 1 1 0 0 1 2 87 88
AVUSTURYA 0 0 0 0 0 0 3 1 2 4 22 44 0 0 1 1 0 0 1 1 78 656 3 5 110 712
AZERBAYCAN 0 0 2 4 2 0 0 0 0 0 44 514 2 2 3 2 4 4 0 0 2 2 1 3 60 531
B.A. EMĐRLĐĞĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 2 2 0 0 0 0 0 0 7 7
BANGLADEŞ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
BELARUS 0 0 0 0 0 0 4 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 6 6
BELÇĐKA 0 0 2 2 0 0 21 20 29 29 34 49 4 4 69 69 39 44 47 59 26 32 5 5 276 313
BOSNA HERSEK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
BREZĐLYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 2 2
BULGARĐSTAN 0 0 10 10 0 0 1 1 0 0 20 26 3 3 2 2 3 3 4 3 2 1 0 0 45 49
CEZAYĐR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 0 3 3
ÇEK CUM. 15 15 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 24 20 20 5 5 0 0 24 144 19 19 85 227
ÇĐN H.CUM. 0 0 2 2 12 14 16 14 10 12 13 16 15 13 11 16 10 14 8 17 11 15 9 9 117 142
DANĐMARKA 2 1 3 3 0 0 3 3 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 10 9
EKVADOR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ENDONEZYA 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 3 3
ERMNĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ESTONYA 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
FAS 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
FĐLĐPĐNLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
FĐLĐSTĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
326

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
FĐNLANDĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 0 0 0 0 4 1 0 0 0 0 223 1782 0 0 228 1787
FRANSA 10 16 2 3 12 12 165 164 174 191 42 56 52 79 49 48 75 82 155 155 29 93 26 25 791 924
G.KIBRIS RUM YÖN. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
GÜNEY AFRĐKA
CUML. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 6 2 2 0 0 8 8
GÜNEY KORE 4 4 0 0 2 2 0 0 0 0 27 27 2 1 3 5 0 0 7 7 0 0 0 0 45 46
GÜRCĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 3 6 2 12 0 0 6 19
HIRVATĐSTAN 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 5 10 8 13
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 7 7 3 3 0 0 2 6 4 5 1 1 1 2 1 3 1 1 2 2 22 30
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
HOLLANDA 2 2 19 37 4 4 24 24 27 47 2 7 1 1 15 15 17 17 33 55 61 513 2 2 207 724
IRAK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 3
ĐNGĐLTERE 2 2 14 32 3 9 23 33 37 41 18 24 19 58 26 35 94 95 32 34 293 2211 7 11 568 2585
ĐRAN 0 0 2 2 9 12 3 9 3 6 0 0 34 228 6 5 66 125 5 7 4 13 6 19 138 426
ĐRLANDA 4 6 3 10 2 2 4 4 5 15 3 7 3 4 2 2 1 2 0 0 9 42 0 0 36 94
ĐSPANYA 0 0 1 1 4 8 11 19 1 1 1 1 1 4 2 1 10 9 6 6 0 0 13 39 50 89
ĐSRAĐL 24 81 8 30 8 24 0 0 17 17 22 3 37 237 17 17 17 17 6 6 0 0 21 21 177 453
ĐSVEÇ 10 6 16 16 1 2 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 2 2 11 12 25 478 0 0 67 518
ĐSVĐÇRE 2 1 2 2 0 0 1 2 0 0 2 2 2 2 6 12 2 2 0 0 0 0 0 0 17 23
ĐTALYA 8 53 4 21 9 21 112 120 4 10 40 44 129 129 150 147 14 18 62 68 3 52 2 1 537 684
ĐZLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
JAPONYA 0 0 0 0 4 4 10 21 6 6 2 2 0 0 6 6 11 11 19 20 0 0 0 0 58 70
K.K.K.C. 0 0 0 0 2 3 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 2 9 6 12 5 7 16 33
KANADA 0 0 0 0 1 1 2 1 0 0 0 0 0 0 18 18 6 6 10 10 0 0 0 0 37 36
KATAR 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1
KAZAKĐSTAN 13 12 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 14 14
KENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KIRGIZĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 6 1 6
KOLOMBĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
327

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
KUVEST 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 2 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 4 5
LETONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐBYA 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 4 5
LĐECHTENSTEĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐTVANYA 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6
LÜBNAN 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1 3 5 7
LÜKSEMBURG 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
MACARĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 3 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 8
MAKEDONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 4 0 0 1 3 0 0 0 0 0 0 3 10
MALEZYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 4 4
MALTA 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
MEKSĐKA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MISIR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 16 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 3 17
MĐLLĐYETSĐZ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MOLDOVA CUNM. 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 7 0 0 0 0 0 0 0 0 42 257 0 0 45 265
MONAKI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NĐJERYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NORVEÇ 0 0 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 29 303 0 0 33 307
ÖZBEKĐSTAN 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 12 0 0 0 0 6 14
PAKĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
POLONYA 0 0 0 0 1 1 24 24 0 0 45 45 0 0 0 0 25 25 37 45 0 0 1 2 133 142
PORTEKĐZ 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 2 2 1 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 6 6
ROMANYA 0 0 0 0 0 0 2 2 7 6 10 30 7 12 36 53 37 32 0 0 0 0 1 1 100 136
RUSYA FED. 14 92 2 2 3 3 2 2 23 84 32 168 42 94 8 19 12 20 7 15 34 214 2 4 181 717
S.ARABĐSTAN 2 2 2 2 3 3 0 0 3 6 1 1 10 11 4 4 3 4 7 9 4 3 0 0 39 45
SIRBĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4
SĐNGAPUR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
SLOVAKYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 37 215 0 0 39 217
328

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
SLOVENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 2 2 4 8 5 17 0 0 0 0 13 33
SUDAN 0 0 0 0 1 12 0 0 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 13
SURĐYE 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 0 0 2 8 0 0 0 0 2 4 0 0 6 18
ŞĐLĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TACĐKĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYLAND 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYVAN 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
TUNUS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TÜRKMENĐSTAN 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 3
UKRAYNA 18 46 2 14 0 0 0 0 0 0 5 30 1 1 0 0 9 19 0 0 8 13 0 0 43 123
UMMAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ÜRDÜN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
VENEZÜELLA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
YEMEN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
YENĐ ZELLANDA 1 1 13 13 14 14 0 0 23 26 12 14 6 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 69 74
YUNANĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 49 67 33 99 99 99 66 66 7 17 1 1 0 0 255 349
DĐĞER 1 0 0 2 2 1 1 0 0 0 0 1 3 4 14 0 0 0 0 0 0 2 28 0 0 10 48
DĐĞER 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 9 19 0 0 12 22
DĐĞER 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
DĐĞER 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 5 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
DĐĞER 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TOPLAM 6619 8367 6703 8737 7102 9064 6649 7780 7344 9027 8116 11027 6155 10701 6750 8578 6401 8077 6582 7727 6339 15015 7555 8082 82315 112182
yerli (bak.) 6470 7960 6507 8428 6906 8794 6145 7209 6796 8301 7507 9603 5645 9508 6070 7848 5756 7323 6020 7008 5106 6066 7400 7856 76328 95904
329

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
yabancı (bak.) 149 407 196 309 196 270 504 571 548 726 609 1424 510 1193 680 730 645 754 562 719 1233 8949 155 226 5987 16278
toplam (bak.) 6619 8367 6703 8737 7102 9064 6649 7780 7344 9027 8116 11027 6155 10701 6750 8578 6401 8077 6582 7727 6339 15015 7555 8082 82315 112182
belediye+bakanlık belgeli
TÜRKĐYE 9098 11289 9360 11836 9684 12360 8403 10314 9258 11498 9984 12883 7651 12544 8598 11031 8270 10353 8472 10444 7314 8986 #### 12133 106871 135671
ABD 4 22 22 23 13 18 20 20 29 41 81 84 19 27 65 65 35 35 13 16 39 128 4 10 344 489
ALMANYA 28 57 72 91 36 64 63 93 165 192 108 182 103 125 110 134 140 152 127 189 256 1740 24 30 1232 3049
ARJANTĐN 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0 9 9 1 19 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 29
ARNAVUTLUK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2
AVUSTRALYA 0 0 6 6 66 66 15 15 0 0 4 4 10 10 7 7 14 14 24 24 0 0 3 4 149 150
AVUSTURYA 0 0 0 0 0 0 4 2 4 6 22 44 5 5 3 3 3 3 4 4 78 656 3 5 126 728
AZERBAYCAN 2 4 2 4 3 3 0 0 5 10 48 530 2 2 13 20 4 4 0 0 5 11 1 3 85 591
B.A. EMĐRLĐĞĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 2 2 2 2 0 0 0 0 9 9
BANGLADEŞ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
BELARUS 0 0 0 0 0 0 4 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 6 6
BELÇĐKA 0 0 2 2 2 2 37 36 51 51 39 56 25 25 153 159 139 144 150 162 34 40 40 40 672 717
BOSNA HERSEK 0 0 0 0 0 0 4 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 9 7 21
BREZĐLYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 4 4
BULGARĐSTAN 0 0 10 10 0 0 1 1 0 0 20 26 3 3 2 2 3 3 4 3 2 1 0 0 45 49
CEZAYĐR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 0 3 3
ÇEK CUM. 15 15 0 0 0 0 5 5 12 12 12 12 7 29 38 38 36 36 59 59 66 186 43 43 293 435
ÇĐN H.CUM. 0 0 4 8 12 14 16 14 12 14 13 16 22 20 18 23 10 14 8 17 79 83 9 9 203 232
DANĐMARKA 2 1 3 3 0 0 3 3 0 0 1 1 0 0 20 20 2 2 4 4 0 0 2 2 37 36
EKVADOR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ENDONEZYA 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 3 3
ERMNĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ESTONYA 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
FAS 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
330

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
FĐLĐPĐNLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
FĐLĐSTĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2
FĐNLANDĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 0 0 2 2 4 1 0 0 0 0 230 1789 2 2 239 1798
FRANSA 89 95 74 75 29 29 261 260 229 246 99 113 107 136 176 198 213 231 300 303 90 154 80 83 1747 1923
G.KIBRIS RUS YÖN. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
GÜNEY AFRĐKA
CUML. 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 3 3 3 3 0 0 0 0 6 6 2 2 0 0 18 18
GÜNEY KORE 4 4 0 0 6 6 0 0 7 9 37 37 13 24 8 14 11 11 13 13 7 7 10 10 116 135
GÜRCĐSTAN 0 0 8 16 0 0 10 30 4 8 10 20 15 30 6 16 20 26 15 24 8 26 0 0 96 196
HIRVATĐSTAN 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 0 0 9 14 14 19
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 7 7 3 3 0 0 2 6 4 5 1 1 1 2 1 3 1 1 2 2 22 30
HĐNDĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
HOLLANDA 2 2 19 37 9 9 29 29 39 59 9 14 13 13 56 60 59 65 94 116 64 516 4 4 397 924
HOLLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
IRAK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 3
ĐNGĐLTERE 2 2 16 34 3 9 43 53 49 64 30 36 37 80 59 76 200 205 96 102 342 2261 33 37 910 2959
ĐRAN 0 0 2 2 14 14 3 9 3 6 0 0 34 228 6 5 83 146 5 7 4 13 20 37 174 467
ĐRLANDA 4 6 3 10 2 2 4 4 5 15 6 12 3 4 4 4 3 4 2 2 11 46 0 0 47 109
ĐSPANYA 0 0 1 1 4 8 11 19 5 5 6 6 3 6 33 36 54 53 24 24 5 7 24 50 170 215
ĐSRAĐL 34 91 28 50 17 45 22 33 22 22 56 37 94 294 111 136 94 94 131 174 44 50 79 79 732 1105
ĐSVEÇ 10 6 16 16 1 2 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 2 2 11 12 25 478 0 0 67 518
ĐSVĐÇRE 2 1 2 2 0 0 5 6 5 8 2 2 9 9 26 34 4 4 6 6 2 2 0 0 63 74
ĐTALYA 8 53 4 21 27 39 112 120 15 21 48 56 148 148 254 290 33 37 79 85 3 52 17 16 748 938
ĐZLANDA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
JAPONYA 21 25 0 0 4 4 14 25 29 29 10 10 63 65 34 34 51 51 58 59 40 54 17 17 341 373
K.K.K.C. 0 0 0 0 2 3 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 2 9 6 12 5 7 16 33
KANADA 0 0 0 0 1 1 2 1 5 5 0 0 3 3 20 20 37 37 23 23 7 7 3 3 101 100
KATAR 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1
KAZAKĐSTAN 13 12 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 6 20 20
331

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
KENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KIRGIZĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 6 1 6
KOLOMBĐYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KUVEYT 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 2 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 4 5
LETONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐBYA 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 4 5
LĐECHTENSTEĐN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
LĐTVANYA 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6
LÜBNAN 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1 3 5 7
LÜKSEMBURG 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 5 5 1 1 0 0 8 8
MACARĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 3 8 0 0 0 0 4 4 2 2 7 7 3 3 2 2 21 26
MAKEDONYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 4 0 0 1 3 0 0 0 0 0 0 3 10
MALEZYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 4 4
MALTA 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
MEKSĐKA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12
MISIR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 16 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 3 17
MĐLLĐYETSĐZ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
MOLDOVA CUNM. 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 7 0 0 0 0 2 4 2 12 42 257 6 10 55 291
MONAKI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NĐJERYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
NORVEÇ 0 0 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 4 4 3 3 5 5 3 3 29 303 0 0 48 322
ÖZBEKĐSTAN 2 2 0 0 2 4 1 2 0 0 0 0 2 4 0 0 0 0 4 12 0 0 0 0 11 24
PAKĐSTAN 0 0 2 4 0 0 0 0 0 0 2 4 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 6 14
POLONYA 0 0 0 0 1 1 24 24 0 0 45 45 2 2 12 12 29 29 46 54 20 20 4 5 183 192
PORTEKĐZ 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 2 2 1 1 8 8 0 0 7 7 0 0 0 0 20 20
ROMANYA 0 0 1 2 0 0 2 2 7 6 10 30 7 12 36 53 37 32 0 0 0 0 5 5 105 142
RUSYA FED. 15 101 2 2 4 4 2 2 28 89 48 184 60 116 24 35 12 20 18 26 38 222 22 24 273 825
S.ARABĐSTAN 2 2 2 2 3 3 0 0 3 6 3 3 13 14 4 4 9 10 12 14 4 3 7 7 62 68
332

TURİZM
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
SIRBĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4
SĐNGAPUR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
SLOVAKYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 7 0 0 17 17 68 246 9 9 101 279
SLOVENYA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 14 18 2 2 6 10 5 17 2 2 30 30 59 79
SUDAN 0 0 0 0 1 12 0 0 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 13
SURĐYE 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 0 0 0 0 2 8 0 0 3 6 2 4 0 0 9 24
ŞĐLĐ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 4
TACĐKĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYLAND 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TAYVAN 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
TUNUS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TÜRKMENĐSTAN 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 4 0 0 14 18 17 25
UKRAYNA 18 46 2 14 0 0 0 0 0 0 5 30 1 1 0 0 9 19 0 0 8 13 0 0 43 123
UMMAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ÜRDÜN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
VENEZÜELLA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
YEMEN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
YENĐ ZELLANDA 1 1 13 13 14 14 0 0 23 26 19 21 6 6 4 4 9 9 5 5 0 0 0 0 94 99
YUNANĐSTAN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 49 67 38 104 101 101 69 69 7 17 1 1 0 0 265 359
DĐĞER 1 0 0 2 2 1 1 0 0 0 0 1 3 4 14 0 0 0 0 0 0 2 28 0 0 10 48
DĐĞER 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 9 19 0 0 12 22
DĐĞER 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
DĐĞER 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 5 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
DĐĞER 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
DĐĞER 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
333

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM
Müşterinin Đkamet
Ülkesi
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
Giriş
Geceleme
Sayısı
DĐĞER 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TOPLAM 6619 8367 6703 8737 7102 9064 6649 7780 7344 9027 8116 11027 6155 10701 6750 8578 6401 8077 6582 7727 6339 15015 7555 8082 82315 112182
yerli (bel+bak.) 9098 11289 9360 11836 9684 12360 8403 10314 9258 11498 9984 12883 7651 12544 8598 11031 8270 10353 8472 10444 7314 8986 #### 12133 106871 135671
yabancı (bel+bak.) 284 556 325 457 290 389 721 828 781 986 866 1720 912 1643 1457 1661 1448 1594 1418 1669 1688 9458 548 647 10738 21608
toplam (bel+bak.) 9382 11845 9685 12293 9974 12749 9124 11142 10039 12484 10850 14603 8563 14187 10055 12692 9718 11947 9890 12113 9002 18444 #### 12780 117609 157279
334

TARIM VE HAYVANCILIK
H.TARIM VE HAYVANCILIK
H.1. GENEL TARIMSAL YAPI
Đlimizde 251.282 ha alanda tarımsal üretim yapılmakta olup, 91.256 h
sulu tarım yapılmaktadır. Đlimiz tarım arazilerinin kullanımı grafikteki gibidir:
ISPARTA ĐLĐ TARIM ALANLARININ DAĞILIMI
ÜRÜN CĐNSĐ Nadas Sebzelikler Meyvelikler Zeytinlikler Bağlar Gül Süs Bitkileri
Diğer Alanlar Tarla Alanları
Ekiliş Miktarı (Dekar)
312039
45922
259620
2410
67260
18770
990
678601
1127200
%
12,4
1,8
10,3
0,1
2,7
0,7
0.1
27
44,9
ISPARTA İLİ TARIM ALANLARININ DAĞILIMI
Nadas
Gül
Sebzecilik
Süs Bitkileri
45%
Kaynak: Tarım Đl
Đlimizde üretimdeki yoğunluğu itibariyle öne çıkan ürünler, elma ve kiraz olup
gülcülük ilimize has bir tarım ürünü olarak üretilmektedir.
335

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
H.1.1. ĐLÇELERDE TARIM
Merkez Đlçe
Merkez ilçede tarım arazisi 184250 dekardır. Bunun 10170 dekarında meyvecilik,
7630 dekarında bağcılık, 69390 dekarında tarla ziraati, 6640 dekarında sebzecilik, 1370
dekarında kavakçılık, 3820 dekarında gül ziraatı yapılmakta, 39000 dekarı ise nadas olarak
kullanılmaktadır.
Aksu Đlçesi
Aksu Đlçe topraklarının toplam alanı 426 km 2 ’dir. Bu alanın 2730 da mera alanı, 32121
ha ormansız alan, 37135 ha ormanlık alan ve 39294 da tarımsal alandır.
Bitkisel üretim olarak bakıldığında Aksu Đlçesi’nde buğday ve elma üretiminin yoğun olduğu
görülmektedir. Tarla bitkileri olarak buğdaygiller, baklagiller ve yem bitkileri üretimi yapılmaktadır.
Buğday ve arpa ekimi ile yapılan üretim 25908 da alanda 5181,6 ton ürün elde edilmektedir. Đlçede
baklagiller olarak 500 da alanda üretim yapılarak 125 ton kuru fasulye ve nohut üretilmektedir. Yem
bitkisi olarak fiğ, yonca, korunga ve silajlık mısır üretimi yapılmaktadır ve 1000 da dan 400 ton yem
bitkisi üretilmektedir. Đlçede 60 da yağlık gül üretimi yapılmakta olup ortalama rekolte 30 tondur.
Bahçe bitkileri üretimi olarak meyvecilik ve sebzecilik yapılmaktadır. Meyve üretimi ile
14660 dekardan 43380 ton ürün elde edilmektedir. Meyve olarak elma, kiraz, ceviz, erik ve armut
yetiştirilmektedir. Sebze üretimi ise 1000 dekarda yapılmakta olup 1000 ton ürün elde edilmektedir.
Sebze olarak da domates, taze fasulye ve taze soğan üretimi yapılmaktadır.
Hayvansal üretim olarak büyük baş hayvan yetiştiriciliği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliği,
kümes hayvancılığı ve su ürünleri üretimi yapılmaktadır. Đlçemizde 2729 adet sığır yetiştiriciliği
yapılmaktadır. Aksu merkez ve köylerinde 6500 adet koyun ve keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır. 2400
adet tavuk yetiştirilip ortalama 259000 adet yumurta üretilmektedir. 13 su ürünleri çiftliği var olup 270
ton balık üretilmektedir.
Eğirdir Đlçesi
Günümüzde Eğirdir’in ekonomik durumu oldukça güçlü bir yapıya dayanmaktadır. En
önemli gelir kaynağı, ihracata yönelik elma ve su ürünleridir. Bu iki ürün ilçede sektör
oluşturmuştur. Bunlardan başka hayvancılık, küçük sanatlar, orman ürünleri gibi ekonomik
faaliyet dalları da vardır. Kırsal kesimde halkın hemen hemen tamamı tarımla uğraşırken,
büyük bir bölümü de tarımdan arta kalan zamanlarında halı dokumaktadır.
Đlçede 6 projeli, 6 projesiz tarım kooperatifi, 14 sulama kooperatif, 4 su ürünleri
istihsal ve satış kooperatifi, 12 zirai ilaç bayii ve 6 gübre bayisi bulunmaktadır.
Gelendost Đlçesi
Đlçede tarım alanı 251.180 dekar olup, genel olarak hububat tarımı ve meyve
yetiştiriciliği yapılmaktadır. Gelir kaynağı olarak tarımsal üretim içerisinde ilk sırayı
meyvecilik alır. 54.422 dekar meyve alanının 50.030 dekarında elma yetiştiriciliği
yapılmaktadır. Bu sebeple ilçede elmanın ayrı bir yeri ve önemi vardır.
Tarla bitkisi olarak buğdaygil, baklagil, yem ve endüstri bitkilerinden birçok örneğin
üretiminin yapıldığı görülür. Đlçemizin sahip olduğu tarım arazisinin büyük bir kısmında tarla
bitkisi üretimi yapılmaktadır. Bu ürünler tahıl üretiminde 58.000 dekar buğday ve 45.000
dekar arpa üretimi ile başı çekmektedir. Đlçemizin tarla bitkisi üretiminde yoğunlaştığı diğer
336

TARIM VE HAYVANCILIK
bir ürün nohuttur ve 64.000 dekarlık bir alanda üretimi yapılmaktadır. Ayrıca baklagil olarak
1.400 dekar fasülye ve 1.500 dekar mercimek, ürün deseninde yerini almaktadır.
Hayvancılıkla uğraşan çiftçiler yaklaşık 2000 dekar alanda yonca, korunga, fiğ,
mürdümük ve silajlık mısır yem bitkileri ekimi yapmaktadır.
Đlçemizde Endüstri bitkileri olarak yaklaşık 2600 dekar alanda haşhaş üretimi
yapılmaktadır.
Đlçemiz tarımsal üretimi içerisinde en çok gelir meyvecilikten sağlanmaktadır ilçemiz
meyve üretim alanları aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
CĐNSĐ
ALANI (dekar)
Elma 50030
Erik 765
Kayısı 1208
Kiraz 530
Vişne 200
Ayva 50
Şeftali 700
Ceviz 90
Bağ 819
T O P L A M 54392
Đlçemizde sebze üretimi ekonomik değere sahip olmamakla birlikte, sadece aile
ihtiyacı karşılamak amacıyla bahçelerde ve kısmen tarlalarda ara ziraat olarak yapılmaktadır.
Đlçemiz toplam sebzecilik alanı 801 dekardır.
Đlçemiz merkezi ile merkeze bağlı kasaba ve köylerdeki büyükbaş hayvancılık
işletmelerinde, holstein, simmental, montofon, yerli ırk gibi çeşitli ırklarda toplam 3695 adet
büyükbaş hayvan; küçükbaş hayvancılık işletmelerinde 7760 adet koyun, 7175 adet keçi
olmak üzere toplam 14935 adet küçükbaş hayvan; aile tipi işletmelerde farklı cinslerden
toplam 19640 adet kanatlı hayvan bulunmaktadır.
Đlçemizde 2 adet su ürünleri kooperatifi vardır. Su ürünleri yaklaşık 100 ailenin geçim
kaynağını oluşturmaktadır. Ancak bugün itibariyle su ürünleri kooperatifleri Đl Özel Đdaresine
borçlarını ödemedikleri için gölde ticari avcılık yasaktır.
Đlçe merkezi ile merkeze bağlı kasaba ve köylerdeki arıcılık işletmelerinde toplam
1050 adet arılı kovan bulunmaktadır.
Đlçemizde uzun yıllardır tarımsal ilaç ve kimyasal gübreler kullanılarak tarım
yapılmaktadır. Bu sebeple organik tarım yapılabilecek alanlar çok daralmıştır. Günümüzde
tarım ilaçlarının ve kimyasal gübrelerin kullanımı eskiye nazaran azalmakta ve organik
ürünlerin kullanımıda gün geçtikçe artmaktadır. Ancak uzun yıllardır tarım yapılmayan ve
üretim alanı olarak yeni kullanılmaya başlanılan sahalarda organik tarım sertifikası alan ve
sertifika alma sürecinde olan çok az sayıda çiftçimiz bulunmaktadır.
Ayrıca Đlçemizde tarımsal işletme olarak 22 adet yaş meyve soğuk hava deposu
bulunmaktadır. Bu işletmelerin toplam kapasitesi 107.690 ton dur.
Gönen Đlçesi
Gönen Đlçesinin toplam işlenebilir tarım arazisi 108.810 dekardır. 33.640 dekar
sulanabilir tarım alanının 27.340 dekarı sulanmaktadır. Đlçeyi ekonomik yönden etkileyen
ürünlerin başında elma yetiştiriciliği gelmektedir. Toplam meyve alanı 8.000 dekar olup, 5000
337

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
dekarlık kısmını elma bahçeleri oluşturmaktadır. Đlçede tarımsal yönden önemli ürünlerden
birisi olan gül üretimi, 4.000 dekarlık alanda yapılmaktadır. Üretilen gül çiçeği Gülbirlik
Kooperatifi ve yörede faaliyet gösteren firmalar tarafından alınarak değerlendirilmektedir.
Ayrıca 3.512 dekar alanda yem bitkisi, 1.000 dekar alanda patates, 800 dekar alanda
şeker pancarı, 970 dekar alanda haşhaş ve 100 dekar alanda ayçiçeği yetiştiriciliği
yapılmaktadır.
Đlçede buğdaygillerden 2009 yılında, 11.500 dekarlık alanda 3.085 ton buğday üretimi
yapılmıştır. Genellikle sulu görünen fakat sulanmayan kıraç alanlarda ekimi yapılmaktadır.
Özellikle kışın soğuğa dayanıklı Bezostaya çeşidi yaygın olarak ekilmektedir. Yine 2009
yılında, 45.450 dekarlık alanda 14.544 ton arpa üretimi yapılmıştır. Gönen Đlçesinde alan
olarak en fazla ekilen üründür. Kuru tarım yapılan alanların büyük bir kısmında arpa tarımı
yapılmaktadır. Ayrıca 400 dekar alanda 100 ton yulaf üretimi, 310 dekar alanda 96 ton
tritikale üretimi ypılmıştır.
Baklagillerden 40 dekar alanda 4,6 ton nohut üretimi yapılmıştır.
Yem bitkilerinden ise; 2009 yılında 750 dekar alanda 675 ton yonca üretimi, 60 dekar
alanda 18 ton korunga üretimi, 1400 dekar alanda 350 ton fiğ üretimi, 330 dekar alanda 1.201
ton mısır üretimi yapılmıştır.
Gönen Đlçesinde 4.000 dekar yağ gülü alanı mevcuttur. Gül üretiminin 2760 dekarı
Güneykent Kasabasında, 943 dekarı da Merkezde yer almaktadır.
2009 yılında 645 dekar alanda 2.806 ton şeker pancarı üretimi, 1.529 dekar alanda 183
ton kapsül, 206 ton haşhaş üretimi, 180 dekar alanda 15 ton ayçiçeği üretimi yapılmıştır.
Đlçede meyve yetiştiriciliği alanında 2009 yılında 5.785 dekar alanda 15.700 ton elma
üretimi yapılmıştır. Gönen Đlçesinde toplam olarak en fazla gelir getiren ürün elmadır.
Đlçemizdeki elma bahçelerindeki çeşit yoğunluğu, Starking Delicious ve Golden Delicious
şeklindedir. Son yıllarda yarı bodur Starking (Starkrimson Delicious) ve yarıbodur golden
(Starkspur Golden) çeşitler yaygınlaşmıştır. Bunun yanında 880 dekar alanda 644 ton kiraz
üretimi, 180 dekar alanda 171 ton vişne üretimi ve 105 dekar alanda 109 ton kayısı üretimi
yapılmıştır. Đlkbahar aylarında yaşanan soğuk ve don olayları kayısı üretimini olumsuz
etkilemektedir.
Gönen Đlçesinde örtü altı sebze yetiştiriciliği, özellikle Gölbaşı Köyünde
yaygınlaşmaktadır. 30.000m 2 yay çatılı plastik sera alanı bulunmaktadır. Toplam sebze alanı,
2.000 dekar civarıdır. Örtü altı sebze yetiştiriciliğinde, domates üretimi başı çekmekte olup
bunun yanında biber, patlıcan, lahana, marul, pırasa, soğan vb. diğer sebze üretimi
yapılmaktadır. 2009 yılında 870 dekar alanda 3.350 ton domates üretimi, 405dekar alanda 584
ton biber üretimi, 140 dekar alanda 322 ton patlıcan üretimi yapılmıştır.
Đlçede hayvancılık, tarımsal faaliyetlerin gölgesinde kalmaktadır ve hayvan varlığı
azalma eğilimindedir. Büyükbaş hayvan mevcudu; 2.100 sığır ve 57 tek tırnaklı şeklinde olup
manda bulunmamaktadır. Mevcut büyükbaş hayvanın 790 adedi saf kültür ırkı, 1.055 adedi
melez ve 255 adedi yerli ırktan oluşmaktadır. Đlçemizde büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde
Gölbaşı Köyü önemli bir yeri tutmaktadır.
Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesinde bulunan Gülköy Et Entegre Tesisleri
faaliyet göstermektedir.
Gönen ilçesi küçükbaş hayvan mevcudu; 7.736 koyun ve 3.260 kıl keçisi şeklindedir.
Son yıllarda orman sahalarının genişlemesi sonucu, otlatma alanlarının yetersizliğinden
küçükbaş hayvan mevcudu azalma eğilimindedir.
338

TARIM VE HAYVANCILIK
Gönen ilçesi kanatlı hayvan mevcudu; 6.850 tavuk, 834 hindi, 479 ördek ve 132 kaz
şeklindedir. Son yıllarda kuş gribi hastalığının yaygınlaşması neticesinde kanatlı
populasyonunda azalma görülmektedir.
Gönen Đlçesinde su ürünleri üretimi yapılmamaktadır ve 948 adet kovanda 8.400 kg/yıl
bal üretimi gerçekleştirilmektedir.
Keçiborlu Đlçesi
Keçiborlu Đlçesinde üretimi yapılan ürünler ve alanları şu şekildedir.
Yetiştirilen Ürün Ekiliş Alanı (da)
Buğdaygiller 15.775 ton üretim
Baklagiller 1.400
Yem Bitkileri 1.500
Endüstriyel Bitkiler 1.360
Meyve 11.940
Sebze 5.380
Yağ Gülü 8.400
Lavanta 200
Đlçede 4.365 adet büyükbaş, 16.832 adet küçükbaş hayvan ve 1300 adet arı kovanı
bulunmaktadır.
Organik Tarım olarak 600 da. Gül üretimi yapılmaktadır ve tamamen ihraç ürünü
olduğundan artırılmasına çalışılmaktadır. Đlçede tarımsal işletme olarak 6 adet Gül Đşletmesi
bulunmaktadır.
Senirkent Đlçesi
Đlçenin ekonomik durumu daha çok tarıma dayanır. Đlçe sınırları içerisindeki ekilebilir
arazi miktarı toplam 156.070 dekardır. Sulanabilir arazi miktarı 91.080 dekar, kurak tarım
arazi miktarı; 64.990 dekardır. Đlçede halen sulanabilen alan da 65.560 dekardır. Yapımı
devam etmekte olan sulama kanallarının tamamlanması ile birlikte sulanabilen arazi miktarı
79.560 dekara ulaşacaktır.
Sütçüler Đlçesi
Tarım arazilerinin %85’i ormandan kazanılmış arazilerdir. Bu nedenle aşırı erozyona
maruz kalmaktadırlar. Tarım topraklarının da organik madde azdır. Toplam 8.117 hektar
tarım arazisinin 1339 hektarı sulanabilir, 6778 hektarı kuru tarım arazisidir. Arazi topografik
yapısının aşırı meyilli ve engebeli olması, esasen az olan su kaynaklarının arazide kullanışlı
hale getirilmesini engellemektedir. Sulu tarım belirli bölgelerde köy kenarlarında
yapılmaktadır. Đlçe ekonomisi, coğrafi yapıya bağlı olarak gelişmemiştir. Ekilebilir arazinin
azlığı tarımsal gelişmeyi kısıtlamış, yöre halkını hayvancılığa yönlendirmiştir. Sadece
Akdeniz ikliminin yaşandığı Çandır’da tarım ürünlerinden ekonomik gelir sağlanmaktadır.
Đlçe gereksiniminin büyük bölümünü bu yöre karşılamaktadır.
Şarkikaraağaç Đlçesi
Yöre arazilerinin tarıma elverişli olan kısmının tamamı organik tarım yapmaya
oldukça elverişlidir. Đlçede toplam 6 adet Sulama amaçlı Kooperatif; 1 adet Su Ürünleri
Kooperatifi bulunmaktadır. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı desteğiyle örtü altı
sebze yetiştiriciliği (seracılık), ıtri ve tıbbi bitki yetiştiriciliği, çayır – mera ve meyveciliği
geliştirme projeleri yürütülmektedir.
339

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Uluborlu Đlçesi
Đlede arazi yapı itibariyle dağlık ve engebelikler şeklinde oluşmuştur. Bu dağlar
üzerinde de mera ve yaylalar bulunmaktadır. Arazi yapısı engebelikler ve meyilli arazilerden
oluştuğundan büyük bir kısmı da kullanılmamaktadır. Toprakları genellikle killi –tınlı bünyeli
ve dağılabilir durumdadır. Alt toprak,üst toprakla genelde aynı olmasına rağmen ,üst
topraktan daha kaba bünyeli ve killidir.
Meyil % 3’ten%20’ye kadar değismektedir. Kültürel bitkilerin yetiştiriciliğinde, Đlçe
ovasının toprağı doğuya doğru gidildikçe daha verimli olduğu tesbit edilmiştir.
Đlçemiz tarım arazilerindeki bitki örtüsü genellikle meyve bahçelerinden teşekkül
etmiş olup; bahçelerin yanı sıra sulanamayan arazilerde az da olsa hububat tarımı
yapılmaktadır. Halkın gelir kaynaklarının başında sulu tarım gelmektedir. 1977 yılında
Uluborlu Barajının inşasından sonra meyva üreticiliği modern yöntemlerle yapılarak büyük
gelişme göstermiştir. Genellikle elma, kiraz, ayva, vişne, armut gibi meyvalar
yetiştirilmektedir. Uluborlu Đlçesinde dünyaca ünlü Uluborlu Kiraz bahçeleri meyvecilik
alanında önemli yer tutmaktadır.
Đlçemizin tarım alanı 5.871 Hektar olup, bunun 2.612 hektarı sulanan bağ-bahçe alanı,
384 hektarı sulanmayan bağ-bahçe alanı, 650 hektarı tarla alanı, 2.259 hektarı kullanılmayan
tarım alanlarıdır.
Đlçede yetiştirilen ürünler ve bilgileri aşağıda verilmiştir.
Ürün Ekilen alan (Dekar) Hasat edilen alan Verim kg/da Üretim Miktarı ton
Buğday 2250 2250 285 641,25
Arpa diğer 2100 2100 370 777
Tritikale (dane) 280 280 320 89,6
Nohut 500 500 62,5
Fasulye kuru 35 35 4,55
Fiğ (dane) 740 740 177,6
Yonca(Yeşil ot) 590 590 52 kuru ot
Fiğ (Yeşil ot) 120 120 20 kuru ot
Mısır (silajlık) 20 20 50
Tritikale( yeşil ot) 150 150 70 kuru ot
*Elde edilen üretim materyalleri dane olarak ve sap-saman olarak değerlendirilmektedir.
Üreticiler kendi ihtiyaçlarını karşılamaktadırlar.
Ürün Alanı (Ha) Genç Ağaç Sayısı Verimli Ağaç Sayısı Üretim (Ton)
Armut 26 350 5.900 147,5
Ayva 95 300 25.750 849,8
Elma 1.369,5 5.585 232.650 27.898,8
Kayısı 15 350 16.700 668
Kiraz 10.700 17.200 179.000 8.189,3
Vişne 910 2.250 49.750 1.492,5
Şeftali 90 900 2.260 90,4
Ceviz 300 250 4.750 118,8
*Ayva, Armut, Elma, Kayısı, Vişne, Şeftali, Ceviz iç piyasada tüketilmektedir.
Uluborlu Kirazı tamamına yakını ihraç edilmektedir. Đlçede 17 tür kiraz yetişmektedir.
Đlçemizde en fazla yetiştirilen çeşit “0 900 Ziraat ’tir Uzun saplı, çok sert, gevrek, sulu,
lezzetli, çok kaliteli, ihracata elverişli ve dış ülkelerde aranılan bir çeşittir Đngiltere, Almanya,
Hollanda ve Belçika gibi ülkelere ihracaat yapılmaktadır. Uluborlu çevrede üretilen
kirazlarından ihracaati için alım merkezi haline gelmiştir. Đlçede kiraz bahçelerinde modern ve
340

TARIM VE HAYVANCILIK
zirai tekniklere uygun olarak üretim yapıldığından üretim rekoltesi yüksek olmakta ve
pazarlama sorunu doğmamaktadır.
Ürün Alanı (Dekar) Verim kg/da Üretim Miktarı ton
Marul göbekli 5 2200 11
Fasulye (taze) 17 1250 21,25
Bakla taze 15 850 12,75
Ispanak 2 2200 4,4
Domates sofralık 20 4250 85
Domates salçalık 4 4700 18,8
Soğan taze 15 1600 24
Hıyar sofralık 2 1300 2,6
Sarımsak taze 3 850 2,55
Kabak (sakız) 3 1600 4,8
* Üreticiler kendi ihtiyaçlarını karşılamaktadırlar.
Süs bitkilerinden ise Gül (yağlık) 513 dekar alanda 240 ton üretimi yapılmaktadır.
Đlçede hayvansal üretimde, 355 Baş sığır, 225 Baş Buzağı, 4980 Baş Koyun, 4555 Baş
Keçi, 11000 Baş Kanatlı bulunmakta, su ürünleri üretimi ve tesisi bulunmamaktadır. Đlçeye
Çiçek döneminde dışarıdan 20-25 gezginci arıcı her yıl gelmektedir.
Đlçemizde kamuya ait 750 ton kapasiteli bir adet soğuk hava deposu vardır. Belediyeye
ait olup hali hazırda çalışmamaktadır. Özel olarak Đlçemizde 2 adet soğuk hava deposu ve 1
adet kiraz işleme ve paketleme tesisi mevcuttur.
Yalvaç Đlçesi
Đlçede toplam 141.500 ha arazinin 58.014 ha’ını tarım arazisi oluşturmaktadır. Bunun
da 14.401 ha’ı sulu, 43.613 ha’ı kuru tarım arazisi niteliğindedir.
Sulu tarımın yapıldığı yerleşim birimlerinde elma, kayısı, kiraz, armut, vişne, şeftali ve
sebze yetiştiriciliği; kuru tarımın yapıldığı yerlerde ise buğday, arpa, nohut ve bağ
yetiştiriciliği yapılmaktadır. Đlçede çiftçi kayıt sisteminde 5.396 çiftçi kayıtlı bulunmaktadır.
Đlçede toplam 15.785 adet büyükbaş, 46.885 adet küçükbaş, 44.283 adet kanatlı, 3401
adet arı kovamı bulunmaktadır.
Yetiştirilen ürünler, ekim alanları ve üretim miktarları aşağıda verilmiştir.
Yetiştirilen Ürün Ekiliş Alanı (ha) Üretim (ton)
Buğday 22.800 86.640
Arpa 11.800 44.840
Nohut 8.200 9.840
Yem Bitkileri 4.136 25.000
Şeker Pancarı 310 2.825
Elma 1.874 44.833
Armut 75 1.384
Kayısı 740 6.850
Kiraz 140 1.055
Vişne 140 1.244
Diğer meyvecilik 40 1.750
Bağ 2.270 13.650
Sebze 511 12.775
Đlçede 2009 yılında organik tarım uygulamaları çerçevesinde, toplam 30 çiftçi buğday,
arpa, nohut, mercimek, fiğ, burçak, kayısı, armut ve elma üretimi kapsamında çiftçi kayıt
341

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
sistemine kaydedilmiş olup, ilgili üretim alanlarının kontrol ve denetimleri çiftçilerin
anlaşmalı olduğu sertifikasyon kuruluşlarınca düzenli olarak yapılmaktadır.
Đlçede kamuya ait tarımsal işletme bulunmamakla birlikte özel işletmeler:
Gülbudak Tarım Đşletmeleri Ltd. Şti.
Atasa Hayvancılık Đşletmesi
Kirazlı Grup Besi ve Et Entegre Tesisleri
Elite Meyve A.Ş.’dir
Yenişarbademli Đlçesi
Đlçede; 1250 hektar sulu tarım arazisi, 215 hektar çayır mera, 18000 hektar orman
arazisi bulunmaktadır. 1030 hektar tarla ve 186 hektar bağ – bahçe arazisi bulunmaktadır.
1967 yılına kadar arazinin ancak %30’u sulanabilir iken, 1967 yılından sonra hizmete geçen
“Toprak Sulama Projesi” ile bu oran %70’e çıkmıştır.
H.2. TARIMSAL ÜRETĐM
H.2.1. BĐTKĐSEL ÜRETĐM
H.2.1.1. Tarla Bitkileri
H.2.1.1.1. Buğdaygiller
Đlimizde üretimi yapılan buğdaygil türleri:
Arpa: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün hayvancılıkla
iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme amaçlı değerlendirildiği gibi tüccar ve TMO
ya satılmak suretiyle de değerlendirilmektedir. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı
156.602 tondur.
Buğday: Sulu ve kuru şartlarda üretimi yapılmakta olup, ekimi güzlük olarak
yapılmaktadır. Mibzerle veya serpme olarak ekim yapılabilmektedir.Elde edilen ürünün
çoğunluğu üreticilerin kendi ihtiyaçlarında kullanılmakta olup, tüccar ve TMO ya satılmak
suretiyle de değerlendirilmektedir. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 17.3345 tondur.
Çavdar: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün
hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme amaçlı değerlendirildiği gibi
tüccara satılmak suretiyle de değerlendirilmektedir. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı
390 tondur.
H.2.1.1.2 Baklagiller
Nohut: Kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün aile ihtiyacı için
kullanılmakta ve tüccara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Ayrıca üreticiler tarafından
halk pazarlarında perakende olarak pazarlanmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı
21.311 tondur.
Fasulye: Kuru ve sulu şartlarda üretimi yapılmakta olup, sulu şartlarda taze ve kuru
şartlarda da kuru fasulye üretimi yapılmaktadır. Elde edilen ürün aile ihtiyacı için
kullanılmakta ve tüccara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Ayrıca üreticiler tarafından
halk pazarlarında perakende olarak pazarlanmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan kuru fasulye
rekolte miktarı 3.607 tondur.
342

TARIM VE HAYVANCILIK
Mercimek: Kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün aile ihtiyacı için
kullanılmakta ve tüccara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Ayrıca üreticiler tarafından
halk pazarlarında perakende olarak pazarlanmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan yeşil mercimek
rekolte miktarı 302 tondur.
H.2.1.1.3. Yem Bitkileri
Fiğ: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün yaş ve kuru ot
şeklinde kaba yem olarak hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme
amaçlı değerlendirilmektedir. Kuru otlardan hazırlanan balyaların hayvancılıkla uğraşan diğer
işletmelere pazarlanması söz konusudur.2009 yılı kesin olmayan fiğ kuru ot rekolte miktarı
7.287 tondur.
Yonca: Kuru ve sulu şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün yaş ve kuru
ot şeklinde kaba yem olarak hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme
amaçlı değerlendirilmektedir. Kuru otlardan hazırlanan balyaların hayvancılıkla uğraşan diğer
işletmelere pazarlanması söz konusudur.2009 yılı kesin olmayan yonca kuru ot rekolte miktarı
9.042 tondur.
Silajlık Mısır: Hayvan beslemede kaba yem ihtiyacını karşılamak amacıyla sulama
imkanı olan yerlerde üretilen mısır bitkisi süt olum döneminde hasat edilmek suretiyle hasıl
olarak yada silaj makineleri yardımıyla silaj yapılmak suretiyle değerlendirilmektedir. 2009
yılı kesin olmayan rekolte miktarı 99.832 tondur.
Yulaf: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün kaba yem
olarak hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme amaçlı
değerlendirilmektedir.2009 yılı kesin olmayan yulaf dane rekolte miktarı 742 tondur.
Tritikale: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün kaba yem
olarak hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme amaçlı
değerlendirilmektedir.2009 yılı kesin olmayan Tritikale dane rekolte miktarı 402 tondur.
Korunga: Genelde kurak şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün kaba
yem olarak hayvancılıkla iştigal eden üreticilerin hayvanları için besleme amaçlı
değerlendirilmektedir.2009 yılı kesin olmayan kuru ot rekolte miktarı 685 tondur.
Hayvan Pancarı: Sulu şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün
hayvancılıkla iştigal eden işletmelerin kaba yem ihtiyacının karşılanmasında kullanılmaktadır.
2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 2.386 tondur.
H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler
Şeker Pancarı: Sulu şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün bölgemizde
Burdur ve Konya şeker fabrikalarına satılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı
10.6351 tondur.
Isparta Gülü: Kuru ve sulu şartlarda üretimi yapılmakta olup, elde edilen ürün
bölgemizde faaliyette bulunan özel firmalara ve üreticilerin örgütlenmeleriyle oluşturulmuş
olan Gülbirlik’e satılmaktadır. 2009 yılı rekolte miktarı 8.510 tondur.
H.2.1.2. Bahçe Bitkileri
H.2.1.2.1. Meyve Üretimi
Elma: Sulu şartlarda ve genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Çöğür anaçlarının yanında, klon anaçlarında kullanımı ile bodur ve yarı bodur fidanlarla
üretimi yapılmaktadır. Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü tüccarlara satılmak suretiyle
343

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
değerlendirilmektedir. Soğuk hava depolarında muhafaza edilerek hasat döneminden çok
sonra bile pazarlaması yapılmaktadır. Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak
da pazarlaması yapılmaktadır. Ayrıca tasnif dışı kalan ve sofralık olarak tüketimi mümkün
bulunmayan ürün meyve suyu işleme fabrikalarına satılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan
rekolte miktarı 60.8701 tondur.
Armut: Sulu şartlarda ve genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Çöğür anaçlarının yanında, klon anaçlarında kullanımı ile bodur ve yarı bodur fidanlarla
üretimi yapılmaktadır. Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü tüccarlara satılmak suretiyle
değerlendirilmektedir. Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak da pazarlaması
yapılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 3.594 tondur.
Şeftali: Sulu şartlarda ve genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü tüccarlara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir.
Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır. Ayrıca
tasnif dışı kalan ve sofralık olarak tüketimi mümkün bulunmayan ürün meyve suyu işleme
fabrikalarına satılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı(nektarin dahil) 7.923
tondur.
Kiraz: Sulu şartlarda ve genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır. Elde
edilen ürünün çok büyük bir bölümü belli merkezlerde tüccarlar tarafından oluşturulan alım
merkezlerinde satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Üreticiler tarafından halk pazarlarında
perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı
20.545 tondur.
Vişne: Kuru ve sulu şartlarda genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü belli merkezlerde tüccarlar tarafından oluşturulan
alım merkezlerinde meyve suyuna işlenmek üzere satılmak suretiyle değerlendirilmektedir.
Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır. 2009
yılı kesin olmayan rekolte miktarı 10.728 tondur.
Üzüm: Genellikle kuru şartlarda ve kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü belli merkezlerde tüccarlar tarafından oluşturulan
alım merkezlerinde satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Üreticiler tarafından halk
pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır. Ayrıca üreticiler tarafından
kurutularak ve pekmez olarak işlenmek suretiyle mamul halde pazarlaması da yapılmaktadır.
2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 42.232 tondur.
Ceviz: Genellikle kuru şartlarda ve dağınık ağaçlar halinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü tüccarlara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir.
Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır.2009
yılı kesin olmayan rekolte miktarı 3.379 tondur.
Kayısı: Sulu şartlarda ve genellikle kapama bahçe şeklinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü belli merkezlerde tüccarlar tarafından oluşturulan
alım merkezlerinde satılmak suretiyle değerlendirilmektedir. Üreticiler tarafından halk
pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır. 2009 yılı kesin olmayan rekolte
miktarı 13.861 tondur.
Ayva: Kuru ve sulu şartlarda genellikle dağınık ağaçlar halinde kültürü yapılmaktadır.
Elde edilen ürünün çok büyük bir bölümü tüccarlara satılmak suretiyle değerlendirilmektedir.
Üreticiler tarafından halk pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır.2009
yılı kesin olmayan rekolte miktarı 3.353 tondur.
344

H.2.1.2.2. Sebze Üretimi
TARIM VE HAYVANCILIK
Domates: Sulu şartlarda sofralık ve salçalık olarak üretimi yapılmaktadır. Fide satın
alınarak dikimi yapılabildiği gibi üretici tarafından tohumdan üretilen fidelerin
kullanılmasıyla da üretim yapılmaktadır. Özellikle salçalık üretimde sözleşmeli üretim modeli
tercih edilmektedir.Son yıllarda örtü altında da üretimi yapılmaya başlanmıştır.Elde edilen
ürün salça fabrikalarına ve tüccarlara satılarak değerlendiilmektedir. Üreticiler tarafından halk
pazarlarında perakende olarak da pazarlaması yapılmaktadır.2009 yılı kesin olmayan (salçalık
dahil) rekolte miktarı 65.395 tondur.
Lahana: Sulu şartlarda üretimi yapılmaktadır. Fide satın alınarak dikimi yapılabildiği
gibi üretici tarafından tohumdan üretilen fidelerin kullanılmasıyla da üretim yapılmaktadır.
Elde edilen ürün üreticiler tarafından halk pazarında satılmak suretiyle değerlendirilmektedir.
2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 1.172 tondur.
Karpuz: Sulu şartlarda tohum ekilmek suretiyle üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda
vasıflı (kabak üzerine aşılı ) fide satın alınarak da üretim yapılmaktadır. Elde edilen ürünün
çoğunluğu tüccarlar eliyle bir kısmı da üreticiler tarafından halk pazarında satılmak suretiyle
değerlendirilmektedir. 2009 yılı kesin olmayan rekolte miktarı 17.302 tondur.
H.2.1.2.3. Süs Bitkileri
Antalya Đlinde yaz sezonundaki olumsuz iklim koşulları nedeniyle çiçek üretimi
yapılamamaktadır. Đhracat Firmalarının arzusu ise yıl boyu üretim ve ihracat yapmaktır. Đlimiz
bu açığı 1998 yılında deneme üretimiyle başlamış Üretilen karanfiller boy, renk ve kalite
açısından son derece iyi olmuş, hatta yurt dışında “Isparta Karanfili” imajı ile alıcılara
ulaşmıştır. Buda ilimizde karanfil üretiminin her yıl artmasına neden olmaktadır. Ayrıca
ilimizde yatırım yapan firma ve kuruluşlar karanfilin yanında Gılayol, Gelbera, Gypsohilla,
Gypsohilla, Lavanta, Liliyum, Takates, Kasımpatı gibi çeşitlerinde üretimine geçmek için
denemelerine devam etmektedirler.
Đlimizde Merkezde 334 dekar kapalı alanda karanfil yetiştiriciliği yapılmakta olup, bu
alandan 36.740.000 adet karanfil çiçeği elde edilmektedir. Karanfil yurt dışına ihraç
edilmektedir. Đlimizde karanfil yetiştiriciliğini Antalya üreticileri yapmaktadır.
H.2.2. HAYVANSAL ÜRETĐM
H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık
Đlimiz gerek coğrafi alan gerekse tarıma elverişli alanların mevcut olmasından dolayı
hayvancılığa uygun bir bölgedir. Bölgemizde hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvancılık
açısından kayda değer ıslah çalışmaları bulunmamaktadır. Đlimizde yapılan büyükbaş
hayvancılık çalışmaları daha çok süt sığırcılığı şeklinde yapılmaktadır. Hayvancılık hemen
hemen 12 ilçenin tamamında yapılmakla beraber en yoğun süt sığırcılığının yapıldığı yerler
Ş.Karaağaç ve Yalvaç Đlçeleridir. Đlimiz genelinde son verilere göre 85.192 adet büyükbaş
hayvan bulunmaktadır. Bu sayının 51.978 adedi Kültür ırkı sığırlardan, 19.350 adedi Melez
ırkı sığırlardan, 13.776 adeti yerli ırk sığırlardan ve 86 adeti ise mandalardan oluşmaktadır.
Toplam büyükbaş işletme sayısı 18-20 bin civarında olup işletme kapasiteleri yer yer büyük
işletmeler bulunsa da ortalama 4-5 adet hayvanla sınırlıdır. Yine son veriler itibari ile
ilimizdeki mevcut sağmal inek sayısı 33.305 adettir. Fakat bu sayı yıldan yıla değişiklik
göstermektedir. Đlimizde büyükbaş hayvanlardan elde edilen yıllık toplam süt verimi ise
113.482 tondur. Üretilen sütler genellikle çiğ süt satışı şeklinde değerlendirilmektedir.
Bölgemizde canlı hayvan ihracatı yoktur. Büyükbaş hayvanlardan elde edilen gübreler
tarımsal üretim alanlarda değerlendirilmektedir.
345

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
H.2.2.2. Küçükkbaş Hayvancılık
Đlimiz genelinde son verilere göre 289.123 adet küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Bu
sayının 161.739 âdeti koyunlardan ve 127. 383 âdeti ise keçilerden ibarettir. Koyun sayısının
yoğun olduğu yerler Yalvaç, Ş.karaağaç, Senirkent, Merkez ve Gönen ilçeleridir. Keçi
sayısının yoğun olduğu yerler ise eğirdir, Sütçüler ve Merkez köyleridir. Yıllık küçükbaş
hayvanlardan elde edilen süt miktarı 10.000 ton civarındadır. Üretilen sütler genellikle aile
ihtiyacını karşılamaya veya küçük pazarlarda satış şeklinde değerlendirilmektedir.
H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi)
Đlimizde kümes hayvancılığı genel olarak küçük aile işletmeleri şeklinde
yapılmaktadır. Son verilere göre toplamda ilimizde 188.459 adet kümes hayvanı
bulunmaktadır. Bu sayının 160 bine yakını Yumurta tavuklarından oluşmaktadır. Geriye
kalanı sırası ile et tavuğu, hindi, ördek ve kazdan ibarettir. Toplam yumurta üretimi 20-22
milyon civarındadır.
H.2.2.4. Su Ürünleri
Đlimizde tatlısu (kültür balıkçılığı-alabalık) yetiştiriciliği yapan 72 adet işletme mevcut
olup üretim kapasiteleri 1.811 ton/yıl’dır. Yetiştirilen ürün temizlenmiş veya canlı olarak iç
pazara sunulduğu gibi genellikle işleme tesislerinde değerlendirilmek suretiyle ihracatı
yapılmaktadır.
H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı
Đlimizde kürk hayvancılığı faaliyetleri ve üretimi bulunmamaktadır.
H.2.2.6. Arıcılık
Bitkilerin büyük bir çoğunluğu kendilerine kısırdır. Kendine kısır olan çiçekler kendi
polenleri ile döllenemezler. Bu bitkilerin tohum bağlayabilmek ve nesillerini devam
ettirebilmek için yabancı döllenmeye ihtiyaçları vardır. Çiçekler arıları kendilerine
çekebilmek için fazla miktarda polen ve aromalı nektar salgılarlar. Nektar ve polen toplamak
amacıyla çiçekten çiçeğe uçan arılar vücutlarındaki tüylere yapışan polenleri de çiçekten
çiçeğe taşıyarak onların döllenmesini sağlarlar. Bu nedenle arıların beslenebilmek için
çiçeklere, çiçeklerin ise döllenebilmek ve nesillerini devam ettirebilmek için arılara ihtiyaçları
vardır. Đlimizde Meyveciliğin ülke genelinde büyük bir yere sahip olması meyvelerin
döllenebilmesi için arıya ihtiyaç duymaları, arı üreticileri bilinçlenerek bir birlik Kurmalarına
neden olmuştur. Sütçüler ilçesinde doğal olarak yetişen başta kekik bitkisi ve bundan elde
edilen bal ülke çapında beydilli balı olarak isim yapmıştır.
Ülke genelinde arıcılık yapan üreticilerin arılarını çam salgı balına götürmeleri için
kovanlarının arı mevcutlarını artırmak için polen bakımından zengin olan ilimizi tercih
ettikler son yıllarda artış gösteren gezginci arıcılıktan anlaşılmaktadır. Đlimiz arıcılık acısından
çok uygun bir potansiyele sahiptir.
H.3. ORGANĐK TARIM
Đlimiz ve bağlı ilçelerimizde Organik tarım Metodu ile 404 çiftçi tarafından 6.875 da
alanda çoğunlukla Nohut, gül ve kayısı olmak üzere domates, biber, elma armut ceviz, vişne,
badem, çilek, şeftali ve muşmula üretimi yapılmaktadır. Esas ürünlere ait 2009 yılı üretim
miktarları Domates 2.167 ton, Nohut:29 Ton, Gül: 613 Ton, Kayısı: 756 Ton, Elma: 643 Ton
olarak gerçekleşmiştir. Üretim yapan çiftçilerin tamamı alım garantili tedarikçi firma
organizasyonunda grup sertifikasyonu alarak üretimlerini gerçekleştirmektedirler. Organik
346

TARIM VE HAYVANCILIK
ürünlerin pazarlanması aşamasında sıkıntıların yaşanması nedeniyle bölgemizde bireysel üretim
şekli benimsenmemiş olup, ferdi üretim yapanlar pazarlama güçlüğü nedeniyle zamanla
organik üretimden ayrılmışlardır
Bölgemizdeki organik üretim şekli ve miktarında tedarikçi firmaların hareket tarzları
(ürün deseni, çiftçiyle alım garantili sözleşme v.b.) doğrudan etkili ve belirleyici olmaktadır.
Kurum olarak yetkili birim elemanlarınca geçmişten süregelen eğitim ve yayım
hizmetleri ile arazi ve işletme denetimlerine aralıksız devam edilecektir.
H.4. TARIMSAL ĐŞLETMELER
H.4.1. KAMU ĐŞLETMELERĐ
Đlimiz Eğirdir Đlçesinde Eğirdir Bahçe kültürleri Araştırma Enstitüsünde 1070 dekar
alanda meyve fidanı üretimi (yıllık 100.000 adet civarı) yapılmaktadır. Ayrıca elma, armut,
erik, kayısı, kiraz, vişne, ayva gibi meyve üretimi yapılmakta olup yıllık üretim kapasitesi
300-350 ton civarındadır.
H.4.2. ÖZEL ĐŞLETMELER
Organize Çiçekçilik Projesi: Dünya ticaretinde büyük bir öneme sahip olan çiçek
ticaretinden ülkemizin de yeterli payı alabilmesi için başlatılan bir projedir. Proje ile,
Organize Sanayi Bölgeleri’nde olduğu gibi, aynı kanuna tabi olarak Organize Çiçekçilik
Bölgesi kurulacaktır. Đlk etapta 3.000 dekar arazi üzerinde kurulması planlanan Organize
Çiçekçilik Bölgesi’nde ihraç kabiliyeti yüksek olan her tür ve çeşitteki çiçek üretimi
yapılacaktır. Üretimde modern teknik ve usuller uygulamalı, topraksız tarım, e-üretim
modelleriuygulanacaktır. Organize Çiçekçilik Projesi’nde müteşebbis teşekkülde Đl Özel
Đdaresi, Isparta Ticaret ve Sanayi Odası, Belediye, Ticaret Borsası, SDÜ, Akdeniz Kesme
Çiçek Đhracatçıları Birliği, Isparta Kesme Çiçek Üretici ve Đhracatçıları Derneği ile Ziraat
Odası yer alacaktır. Proje ile ülkemize 1 milyar $ döviz girdisi hedeflenmektedir.
H.5. TARIMSAL FAALĐYETLER
H.5.1. PESTĐSĐT KULLANIMI
Tablo H.1. Isparta Đli Yıllara Göre Đlaç Satışları
ISPARTA ĐLĐ ĐLAÇ SATIŞLARI ( TON )
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
ĐNSEKTĐSĐT 35 75 93 89 86 88 61 71 74 112
FUNGUSĐT 27 56 62 63 61 62 51 51 50 95
AKARĐSĐT 17 20 36 37 40 42 23 26 24 42
HERBĐSĐT 18 37 29 32 34 34 25 26 23 36
KIŞLIK YAĞ 41 10 11 26 86
RODENDĐSĐT 0,685 1,485 2,546 1,5 7,75
GÖZTAŞI 120 248 216 241 259 270 194 186 180 187
KÜKÜRT 124 129 231 198 137 142 119 121 128 89
TOPLAM 341 565 667 660 617 679,685 484,485 494,546 506,5 654,75
Kaynak: Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
H.5.2. GÜBRE KULLANIMI
Isparta Đli 2009 yılı gübre kullanımına ilişkin veriler bölüm sonunda tablo halinde verilmiştir.
347

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
H.5.3. TOPRAK KULLANIMI
Topraklarımızın erozyonla kaybını önlemek amacıyla modern sulama tekniklerinin
kullanılması konusunda gerekli eğitim çalışmaları yapılmaktadır. Isparta genelinde,
üreticilerde yeni sulama sistemlerinin kullanımı yaygınlaşmaktadır.
KAYNAKLAR:
Đlçe Kaymakamlıkları, 2009
Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
348

TARIM VE HAYVANCILIK
Gübre Cinsi
2009 YILI AYLAR ĐTĐBARĐYLE VE YILSONU ÇĐFTÇĐYE SATIŞ TOPLAMI (ton)
ocak şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım aralık TOPLAM
Amonyum Sülfat % 21 59,7 126,4 279,85 293,8 241,1 367,35 304,45 90,7 187,85 53,05 36,05 0 2040,3
K.Amonyum Nitrat % 26 436,3 737,8 823,1 435,55 74,45 19,6 9,2 10,7 0,9 8,45 2,05 0 2558,1
Amonyum Nitrat % 33 725,65 1022 1641,5 399,9 189,3 309,6 383,8 144,35 89,75 18 132,95 0 5056,8
Üre %46 260,75 259,9 403,25 102,45 39,9 79,1 68,8 55,35 40,9 16,3 6,15 0 1332,85
TSP (%42-44 P2O5) 10,2 15,85 12,95 7,9 1,7 1,05 0,25 2,4 11,9 18,85 14,8 0 97,85
DAP 18.46.0 45,3 112,6 202,15 98,5 244,95 321,75 344,8 682,6 1395,75 1803,15 581,85 0 5833,4
Kompoze 20.20.0 9,25 31,1 43,95 18 4,25 12,95 15,45 25,7 100,1 139,45 58,85 0 459,05
Kompoze 20.20.0 süper 78,1 44,75 82,15 70,75 19,45 45,65 19,2 74,4 243,85 435,15 131,45 0 1244,9
Kompoze 15.15.15 85,45 119,15 270,8 250,75 68,55 21,9 16 12,65 36,75 57,4 20,5 0 959,9
Kompoze 15.15.15 süper 96,2 188,6 371,1 291,05 56,4 69,75 23,55 29,45 41,95 41,25 15,45 0 1224,75
Kompoze 13.24.12+(4S)+(Zn)+(Fe) 1,65 9,75 45,05 62 8,1 3 1,2 0,5 1,15 1 1 0 134,4
Kompoze 10.25.5+5(CaO)+15(SO3) 0,3 2,55 2,35 1,2 0,9 0,1 4,55 2,5 17 88,05 0 0 119,5
Kompoze 10.20.20 (Gold) 16,4 26,3 18,55 7 1 0 0,2 0 0 0 0 0 69,45
Kompoze 15.15.15(Gold) 0 7,65 35,45 15,1 1,8 0 0 0 0 0 0 0 60
Kompoze 12.30.12 0 0 240 0 0 0 0 0 0 0 0 0 240
MAP 12.62 0,05 0,325 7,25 6,5 6,875 3,175 3,275 2,35 2,675 0,2 0,125 0 32,8
Kompoze 8.18.0 0,2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,2
Potasyum Nitrat 13.0.46 0 0,2 0,85 4,825 10,125 17,575 19,35 31,65 11,975 0,45 2,225 0 99,225
Potasyum Sülfat % 50 0,5 5,15 8,5 16,525 4 1,875 1,65 2,225 2,55 1,4 0,6 0 44,975
Potasyum Klorür %60 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kompoze10.18.12 2,5 2,25 4 0 1,8 0 0 0 0 0 0 0 10,55
Kompoze5.5.20 0 0 3,5 0 1,5 0 0 0 0 0 0 0 5
Kompoze 3.22.0 1,95 0,8 3,75 0 1,45 0 0 0 0 0 0 0 7,95
Kompoze 12.16.0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Tim Azot 30.0.0 0,15 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,15
Kompoze14.7.17 0 5,45 13,55 0 0 2 0 0 0 0 0 0 21
Kompoze25.15 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Entec 26 0 0 0 0 1 2 2,65 2 0 0 0 0 7,65
Entec21 0 0,05 0 1,95 1 1 0,55 2,8 0 0,5 0 0 7,85
15.20.10+1,5Zn+10S 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
N.S.P 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TOPLAM 1836,4 2731,73 4521,7 2087,35 979,8 1279,425 1221,925 1174,33 2186,55 2682,65 1004,05 0 21705,85
Kaynak: Tarım Đl Müdürlüğü, 2009
349

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
I.MADENCİLİK
Harita I.1. Isparta Đli Maden Yatakları Haritası
Isparta ili, belirli yörelerde halen işletilen veya işletilebilir potansiyele sahip ekonomik
değerde ve günümüz teknolojileriyle üretim imkanı bulunmayan (ekonomik olmayan) değerde
metalik maden, endüstriyel hammadde ve enerji hammadde kaynakları bakımından çeşitli
kaynaklara sahiptir (Şekil 1). Bu kaynaklar, günümüz bilim ve teknolojilerine dayalı olarak
yapılacak araştırmalar doğrultusunda artırılabilecektir.
I.1. MADEN KANUNUNA TABĐ OLAN MADENLER VE TAŞ OCAKLARI
NĐZAMNAMESĐNE TABĐ DOĞAL MALZEMELER
I.1.1. SANAYĐ MADENLERĐ
Pomza: Gölcük kraterinin volkan bacasından çıkan küllerin sulu bir yüzeye düşerek
ani soğumaya uğramasıyla içinde gaz boşlukları olan taşlar oluşmuştur. Bu taşlara pomza taşı
350

MADENCİLİK
adı verilmektedir. Pliyosen yaşlı, piroklastik düzeyler içerisinde yer alan Gölcük pomza
yatakları, kilometrelerce karelik geniş bir yayılım göstermişlerdir. Pomza yataklarının
kalınlığı 2-16 m arasında değişirken, rezervi 157 milyon ton olarak hesaplanmıştır. Gölcük
krater gölü çevresine yayılan pomza yatakları, Binbirevler Mahallesi civarında kurulan Isparta
Belediyesine ait ISBAŞ adlı fabrikada, briket olarak mamul hale getirilmektedir.
Kükürt: Türkiye’nin ilk ve en zengin kükürt yatakları Keçiborlu ilçesinde yer
almaktadır. Volkanik kökenli olan kükürt yatakları ofiyolitik karışık, Akdağ kireçtaşları,
altere andezitler ile andezitik tüfler içerisinde düzensiz kütleler ve ağsal damarlar biçiminde
yerleşmiştir. 1900’lü yıllardan beri bu zamana kadar 3.461.894 ton tuvenan kükürt üretimi
yapılmıştır. Günümüzde 2.231.190 ton rezervi bulunan ve Etibank tarafından işletilen
Keçiborlu kükürt yatakları düşük tenörlü rezervleri ve ekonomik nedenlerden dolayı 1994
yılında zarar ettiği için kapatılmıştır.
I.1.2. METALĐK MADENLER
Krom: Eğirdir ilçesi Bağıllı-Ayvalıpınar dolayında 49 km2 alan kaplayan harzburijt,
dunit, piroksenit ve diyobaz dayklarından oluşmuş krom cevherleşmesi, % 35-47 arasında
Cr 2 O 3 tenörüne sahiptir. Yörede 30 ayrı noktada 100 bin ton muhtemel rezerv tahmin
edilmiştir. Ayrıca Aşağıkaşıkara’nın kuzeybatısında eosen yaşlı kromit cevherleşmesi de
bulunmaktadır; ayrıca Isparta ilinde, Gölbaşı (Gönen) Göktaş (Eğirdir) köylerinde arsenik,
Eğirdir’in Havutlu ve Bağıllı köyleri dolaylarında manganez, Ş.Karaağaç ilçesinde Yassıbel-
Muratbağı ve Yalvaç (Sücüllü)’de demir-alüminyum yatakları bulunmaktadır.
Arsenik: Isparta–Göltaş Çimento Fabrikası civarında bulunan bu cevherleşme, Fliş
düzeylerinde damarlar şeklinde bulunur. % 35’ler dolayında As₂S₂ içeren yatağın hesaplanmış
rezervi 34.000 tondur.
Mangenez: Eğirdir-Havutlu, Koçular-Bağıllı dolaylarında pelajik sedimanlar içinde
radyolaritlerle birlikte bulunan mangenezler sedimanter kökenli gözlenmektedir. Rezervi,
tenoru konusunda veri yoktur. Ekonomik görülmektedir.
I.1.3. ENERJĐ MADENLERĐ
Kömür: Isparta ilinde Eğirdir ve Yalvaç ilçelerinde özel şirketler tarafından işetilen
kömür yatakları bulunmaktadır. Eğirdir ilçesinde, linyit yatakları Kovada Gölü’nün 1 km.
güneyinde Akbelenli köyü civarındadır. Yalvaç ilçesinde ise Yukarıkaşıkara kasabası ve
Yarıkkaya köyleri dolaylarında linyit yatakları bulunmakta ve zaman zaman
işletilmektedirler.
Petrol: Eğirdir-Kızıldağ-Üçyıldız dolaylarında petrol sızıntıları mevcuttur. Ayrıca
yörede asfaltit kalıntıları saptanmıştır.
I.1.4. TAŞ OCAKLARI NĐZAMNAMESĐNE TABĐ OLAN DOĞAL
MALZEMELER
Tras: Đşletilmekte olan tras yatakları Isparta-Antalya karayolunun 11. km’sinde Sav
kasabası yakınlarında, halk arasında köfke denilen materyal temelde tüflerden meydana
gelmiştir. 30 milyon ton rezervi tahmin edilen tras yatakları, GÖLTAŞ Çimento tarafından
çimento hammaddesi olarak kullanılmaktadır.
Barit: Ş.Karaağaç ilçesinde bulunan barit yatakları, Türkiye’nin en önemli barit
yataklarındandır. Hidrotermal kökenli olduğu savunulan bu yataklar 1973 yılından bu yana
Etibank ve özel sektör tarafından işletilmektedir. Toplam 170 milyon ton rezerve sahip olan
barit yatakları tenörü % 30’lardan % 90’lara ulaşmaktadır. Çıkarılan baritler, Etibank başta
351

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
olmak üzere Başer Madencilik, Yılmaz Kalkır gibi işletmeler tarafından mamul hale
getirilmektedir.
Kum ve Çakıl Yatakları: Isparta’da Atabey, Senir, Yakaören, Sav, Kılıç, Yassıören
gibi birçok yerde kum ve çakıl ocakları yer almaktadır. Özellikle Atabey (Akçadere), Kılıç
kasabası yatakları en kaliteli yataklardır. Belediyeler ve bazı özel teşebbüsler tarafından
işletilen yataklardan yöre ihtiyaçları karşılanabilmektedir.
Kireçtaşı ve Kil Yatakları: Isparta-Keçiborlu karayolunun 13. Km’sinde Yassıdağ,
Isparta-Sav yoluna yakın Minasın, Yalvaç (Kaşıkara) kil ve kireçtaşı yatakları, gerek Göltaş
çimento fabrikasının, gerekse Isparta’da yer alan tuğla fabrikalarının ihtiyaçlarını
karşılamaktadır.
Yapıtaşları: Isparta Merkez Direkli Andezitleri, temel taşı, bahçe duvarı ve
inşaatlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Rezerv çalışması yapılmamasına rağmen
milyarlarca m3 yapı taşı bulunduğu tahmin edilmektedir. Ş.Karaağaç Göksöğüt, Yalvaç
Koruyaka köylerinde bahçe duvarı ve bina yapımında kullanılan taşlar çıkarılmaktadır.
Gölcük krater gölü çevresinde de zengin taş ocakları vardır.
Mermer: Isparta ilinde Gökçebağ çevresinde bej renkli, Belence yakınlarında siyah
renkli mermer yatakları bulunmaktadır. Bu mermerler Isparta Merkez ilçede yer alan
Modülmer, Gölmer gibi bazı işletmelerce kullanılmaktadır. Ayrıca il sınırları içinde Bayat,
Büyükgökçeli, Bademli, Balkırı ve Keçiborlu dolaylarında da bej renkli bazı mermer sahaları
bulunmaktadır.
I.2. MADENCĐLĐK FAALĐYETLERĐNĐN YAPILDIĞI YERLERĐN
ÖZELLĐKLERĐ
Đlimizde, ocak faaliyetlerinde plansız üretim yapılmaktadır. Birçok ocakta yüksek şev
açılı aynalar vardır. Bunlar görüntü kirliliği yapmakla birlik te işçi ve ekipman güvenliği
yönünden tehlike sebebi olmaktadır.
Madencilik faaliyetinin yapıldığı yerde rezerv alanından alınan madenin işlenmesi
sırasında oluşan tozluluk için alınan tedbirler az olmakla birlikte proseste kullanılan su
prosesine uygun olarak ya geri kullanılmakta ya da alıcı ortama deşarj edilmektedir. Durum
böyle olunca maden sahasında işletmeden kaynaklı çevresel problemler görülmektedir.
Orman sahası içindeyse madencilik faaliyeti için orman idaresinden tahsis yapılmakta
hazineye ait ise Milli Emlak kiralama yapmaktadır. Maden Kanunu’na tabi faaliyetlerde
Maden Dairesinden ruhsat alınmakta kum çakıl ocakları için Đl Özel Đdare Sekreterliğinin izni
alınmaktadır. Diğer ilgili Kurumların kendi mevzuatları açısından planlanan faaliyetle ilgili
sakıncası olup olmadığına ilişkin görüşler de toplanmaktadır.
Đlimizde sürdürülen madencilik faaliyetlerinin tamamı ruhsatlı ve izinlidir.
I.3. CEVHER ZENGĐNLEŞTĐRME
Isparta iline bağlı madencilik işlemlerine ilaveten cevher zenginleştirme
tesislerinden Şarkikaraağaç BAŞER Maden San. A.Ş. ve GÖLTAŞ Çimento A.Ş.
bulunmaktadır.
Başer Maden Đşletmesinin Zenginleştirme tesisinin çevreye herhangi bir olumsuz
etkisi yoktur. Cevher Zenginleştirme atıkları içerisinde belirli bir oranda barit taneleri
bulunduğundan atık havuzlarında bekletilmektedir.
Atıkların içerisindeki barit tanelerinin değerlendirilmesi amacı ile tekrar
zenginleştirilmesi için çalışmalar yapılmaktadır.
352

MADENCİLİK
Isparta Göltaş çimento fabrikasında, çimento üretiminde öncelikle klinker oluşturulur.
Klinker oluşumu bir sinterleme işlemi olduğundan, baca gazlarındaki partiküllerin ve yakıt
olarak kullanılan Kömür-Petrokok’un, yanması sonucu SO 2 gazı çıkarmasıyla çevreye zarar
vermesi söz konusudur. Fabrikada çevreye zarar vermemesi için elektrofiltreler mevcuttur. Bu
filtrelerin zaman zaman kontrollerinin yapılması zorunluluğu vardır.
Çevreye olan olumsuz etkilerin, tam olarak tespitinin yapılabilmesi için detaylı
çalışmaların yapılması gereği de vardır.
I.4. MADENCĐLĐK FAALĐYETLERĐNĐN ÇEVRE ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
Üretim yöntemlerinden kaynaklanan toz, atık su, gürültü ve sarsıntı gibi çevresel etkiler
söz konusu olabilir. Đlimiz sınırları içerisindeki maden işletmelerinde bunların varlığının ve
derecesinin belirlenebilmesi çok titiz ve zaman alıcı bir çalışma sonucunda ortaya
konulmalıdır. Ancak bu çalışma sonucunda madencilik ve çevre etkileşimi üzerine sağlıklı
bilgiler verilebilir.
I.5. MADENCĐLĐK FAALĐYETLERĐ SONUCUNDA ARAZĐ KULLANIM
AMACIYLA YAPILAN REHABĐLĐTASYON ÇALIŞMALARI
Yine ilimiz sınırları içinde faaliyet gösteren maden ve taşocağı işletmelerinin rezervi
biten bölgelerinde ve kapanan veya kapanmak üzere olan işletmelerde gerekli rehabilitasyon
ve rekültivasyon çalışmalarının yönetmelik ve kanunlara uygun olarak yapılıp yapılmadığı
detay çalışmalar neticesinde ortaya konabilir.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
353

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
J.ENERJİ
J.1. BĐRĐNCĐL ENERJĐ KAYNAKLARI
J.1.1. TAŞKÖMÜRÜ
Đlimizde taş kömürü yatakları ile ilgili detaylı bir çalışma mevcut değildir.
J.1.2. LĐNYĐT
Bölgede enerji madenleri yönünden oldukça fakir linyit rezervi bulunmaktadır. Bu
rezervler ekonomik değildir. Tablo 1’de Isparta’ya ait linyit rezervleri verilmiştir.
Đlçe Saha Mümkün
rezerv
Yalvaç
Eğirdir
Gelendost
Yarıkkaya
Akbelenli
Kötürnek
J.1.3. ASFALTĐT
Tablo J.1. Isparta Đlinin Linyit Potansiyeli
Muhtemel
rezerv
3600000 4500000
277840
Toplam
(ton)
8100000
277840
rezerv
Kalori
(kcal/kg)
2800
1600
3570
Eski işlt.
Kapalı
işlt.
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
Isparta Sütçüler mevkiinde asfaltit çıkışı gözlenmiş, ancak detaylı bir çalışma mevcut
değildir.
J.1.4. BĐTÜMLÜ ŞĐST
Đlimizin Sütçüler ilçesinde bitümlü şist yatakları varlığı hakkında incelemeler mevcut
olup detaylı bir çalışma yapılmamıştır.
J.1.5. HAM PETROL
Đlimizde ham petrol çıkarma rafinesi bulunmamaktadır. Fakat Eğirdir ÜÇ Yıldız
mevkiinde ham petrol yatakları gözle görülmektedir. Mutlaka bu petrol yatağı ile ilgili rezerv
ve ekonomik değer çalışması yapılmalıdır. Bu detaylı çalışmaların yapılması için proje
desteği verilmesi şarttır.
J.1.6. DOĞALGAZ
Elimizde henüz keşfedilmiş bir doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. Ancak ilimize
doğalgaz boru hatları ile doğalgaz ulaştırılmıştır. Đl içi dağıtım başlamıştır.
J.1.7. NÜKLEER KAYNAKLAR (URANYUM VE TORYUM)
Đlimiz sınırları içinde bilinen bir uranyum ve toryum rezervi yoktur.
354

J.1.8. ORMAN
ENERJİ
Isparta Orman Bölge Müdürlüğü sınırlarındaki orman varlığımız 1.726.277 hektardır
ve bu alan bölge alanının % 41,69’una tekabül etmektedir. Bölge Müdürlüğü sorumluluk
alanlarından yapılan odun üretimi yapacak, endüstriyel ve yakacak odun olarak üretilip
kullanıma sunulmaktadır. Odun ürünü bu bağlamda, tomruk, tel direk, maden direk, sanayi
odunu ve kâğıtlık odun, lif yonga odunu, sırık ve yakacak odun olarak sınıflandırılıp piyasaya
arz edilmektedir. 2001–2006 yılları itibariyle yapılan değerlendirmeye göre Isparta Bölge
Müdürlüğü sorumluluk alanından yıllık ortalama 182307,50 m 3 yapacak odun, 237646,16 m 3
endüstriyel odun ve 86386,33 ster (64789,7 m 3 ) yakacak odun olmak üzere ortalama toplam
484743,41 m 3 /yıl odun üretimi yapılmaktadır. Yapacak odun ve endüstriyel odun üretimi
yıllar itibariyle birbirine yakın değerlerde olmakla birlikte son yıllara doğru giderek artmıştır.
Yakacak odun üretimi de 2005 ve 2006 yıllarında diğer yıllara kıyasla daha fazladır.
J.1.9. HĐDROLĐK
Đlimiz göller bölgesinde yer aldığı için irili ufaklı göller yöre sınırı içinde
bulunmaktadır. Bu göllerden en büyüğü olan Eğirdir bile dalga enerjisi yönünden verimli
değildir.
J.1.10. JEOTERMAL
Đlimizde çıkan jeotermal kaynakların ısıl değeri çok düşük olduğu için ekonomik bir
değeri yoktur.
J.1.11. GÜNEŞ
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından potansiyeli Isparta’da oldukça fazladır. Tablo
2’de Isparta ili aylık ortalama günlük ışınım değerleri ve Tablo 3’de Isparta ili aylık ortalama
günlük güneş alma süreleri verilmiştir.
Tablo J.2. Isparta Đli Aylık Ortalama Günlük Işınım Değeri (MJ/m 2 )
Ay I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Toplam YılOrt
AyOrt 9.3 12.9 17.4 22.8 25.5 29.3 29 26.8 22.1 15.6 10.8 9.4 231 19.2
Tablo J.3. Isparta Đli Aylık Ortalama Günlük Güneş Alma Süresi (Saat/gün)
Ay I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Toplam YılOrt
AyOrt 4.2 5.5 6.5 7.4 8.4 11.1 11.4 11.5 10 7.4 5.4 4.1 93 7.8
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
Tablolardan görüldüğü gibi Isparta’nın yıllık ortalama günlük güneş ışınım değeri
19.2MJ/m 2 ve yıllık ortalama günlük güneşlenme süresi 7.8 saat/gün dür. Bu değerlerden
görüldüğü gibi Isparta güneş enerjisinin değerlendirilmesi konusunda ekonomik değere
sahiptir. Üniversitemizde güneşten direk olarak elektrik elde etme sistemleri mevcut olup
bunu il geneline yayma çabaları devam etmektedir. Ancak bu çalışmaların önündeki en büyük
engel ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması gelmektedir. Bu hususta mutlaka devlet desteği
gerekmektedir.
Đlimizde düzlemsel güneş kolektörü ile sıcak su hazırlama sistemleri oldukça yaygın
şekilde kullanılmaktadır. Bu kolektörlerin çoğu ilimizde mevcut olup güneş enerjisi istemleri
üzerine çalışan firmalar tarafından yapılmaktadır. Geliştirilebilecek projelerle güneş enerjili
soğutma sistemleri ile yaz ayında ihtiyaç duyulan soğutma yükü karşılanabilir düzeydedir.
355

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Özellikle yoğun soğutma gereken soğuk hava depolarının soğutması güneş enerjisi sistemleri
ile karşılanarak yeni çalışma alanları bilgi birikimi teknoloji geliştirme ve de en önemlisi
soğutma yükünün karşılanmasında fosil kökenli yakıt kullanılmadığında sera gazı salınımı
engellenmiş olmaktadır.
J.1.12. RÜZGAR
Isparta ilinde rüzgar enerjisi potansiyelinin tam bir taraması ve ölçümü henüz
yapılmamış ve rüzgar haritası oluşturulmamıştır. Isparta merkez için rüzgar hızı değerleri
Tablo J.4’de verilmiştir.
Tablo J.4. Isparta Rüzgar Hızı Değerleri (m/s)
Ay I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YılOrt
AyOrt 1.1 0.7 0.8 0.7 0.5 0.4 0.4 0.3 0.6 0.7 0.5 0.6 0.6
Yalnızca sınırlı noktalarda resmi kurumlar tarafından yapılmıştır. Resmi olarak Isparta
Gelendost için belirlenmiş olan rüzgar ölçüm değerleri burada rüzgar açısında
değerlendirilebilir bir potansiyel olduğunu göstermektedir.
Tablo J.5. Isparta-Gelendost Rüzgar Hızı Değerleri (m/s)
Ay I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YılOrt
AyOrt 4.6 5.7 5.7 5.9 4.5 4.6 4.9 4.6 4.4 4.5 3.6 5.4 4.9
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
Tablo J.5’de belirtildiği gibi yıllık ortalama rüzgar hızı 5m/s dır. Yapılabilecek olan
projelerle Gelendost’taki bu rüzgar potansiyeli değerlendirilerek oldukça verimli bir şekilde
elektriğe dönüştürülebilir. Bölgede ağaç tarımcılığı yapıldığı için yüksek ölçekli rüzgar
türbinleri belirli bir hat üzerine kurulabilir.
Eğirdir’in Barla Kasabasında arkasında bulunan dağlık bölgede en az bir yıllık ölçüm
yapıldığı takdirde verimli bir rüzgar potansiyelinin olduğu tahmin edilmektedir. Çünkü bu
bölgedeki ağaçlar dik olmayıp yatay pozisyondadır.
J.1.13. BĐYOKÜTLE
Anaerobik biyoteknoloji ile biyogaz üretimi yenilenebilir enerji kaynakları arasında
önemli bir yeri olan biyokütle enerjisinin elde edilme yöntemlerinden birisidir. Biyokütle
olarak kullanılabilecek bazı atık cinsleri Tablo J.6’da verilmiştir.
Bitkisel Atıklar
Hayvansal Atıklar
Đnsan kaynaklı atıklar
Orman atıkları
Su bitkileri
Tablo J.6. Biyogaz Üretiminde Kullanılan Bazı Organik Atıklar
Hububat sap ve samanı, mısır, şeker pancarı yaprakları, fındık kapsülü,
yabani otlar, bitkisel ürünlerin işlenmesi esnasında meydana gelen atıklar.
Sığır, at, koyun, tavuk gibi hayvanların gübresi ve idrarı, mezbaha artıkları,
hayvansal ürünlerin işlenmesi esnasında meydana gelen atıklar.
Đnsan dışkısı ve idrarı, evlerde oluşan katı atıklar (çöpler).
Orman altı döküntüleri (yaprak, sap vs.)
Her türlü yosun ve alg
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
356

ENERJİ
Isparta ilinde bulunan küçükbaş hayvan sayısı 312.973 olup küçükbaş hayvan
dışkısından üretilebilecek biyogaz miktarı 41.334 m 3 biyogaz/gün, büyükbaş hayvan sayısı
66.010 olup büyükbaş hayvan dışkısından üretilebilecek biyogaz miktarı 34.984 m 3
biyogaz/gün, kümes hayvanı sayısı 199.595 olup kümes hayvanı dışkısından üretilebilecek
biyogaz miktarı 1324 m 3 biyogaz/gün, merkez ilçenin günlük mutfak atığı 2600 kg/gün olup
buradan üretilebilecek biyogaz miktarı 152 m 3 biyogaz/gün’dür. Bu biyokütle kaynaklarından
üretilebilecek toplam biyogaz miktarı 77794 m 3 biyogaz/gün’dür. Elde edilebilecek bu
biyogazın enerji eşdeğeri 365.632 kWh/gün elektrik veya 33.451 kg/gün tüp gazına buda
2788 adet 12 kg’lık ev tüpüne eşittir.
J.2. ĐKĐNCĐL ENERJĐ KAYNAKLARI
J.2.1. TERMĐK ENERJĐ
Isparta’da bir adet çok yakıtlı termik otoprodüktör kontrol bulunmaktadır. Isparta’nın
kurulu gücü 897MW iken Isparta mensucat termik enerji kurulu gücü 11MW dır. Bu tesisle
ilgili bilgiler Tablo J.7’de verilmiştir.
Santralin Adı
Isparta
Mensucat
Tablo J.7. Faaliyetteki Termik Elektrik Santralleri
Santralin
Statüsü
Faaliyete
Geçiş Tarihi
Santral Tipi
Otoprodüktör 2000 Fuel oil +
Motorin
Kurulu Güç Üretim Kapasitesi (GWh/yıl)
(MW) Ortalama Güvenilir
11 82.5
Yakıt olarak fuel-oil, motorin kullanıldığı için çevre sera gazı salınımı bulunmaktadır.
Küçük çaplı bir santral olduğu için çevreye verdiği zarar ihmal edilebilecek seviyededir.
Isparta’ya gelen ana doğalgaz borusu mensucatın çok yakınından geçmektedir.
Yapılabilecek az bir masrafla bu santral doğalgazla çalışabilir hale getirilebilir.
J.2.2. HĐDROLĐK ENERJĐ
Đlimizde çalışır durumdaki hidrolik santralleri ve devam eden hidroelektrik çalışmalar
Tablo 8 ve Tablo 9’da gösterilmiştir.
Tablo J.8. Isparta’da çalışır durumdaki hidroelektrik santralleri
Hidroelektrik santralinin adı Kurulu gücü (MW) Açılış tarihi
Sütçüler 2 1998
Çayköy-Aksu 13,8 1989
Kovada-I 8,25 1960
Kovada-II 51,2 1971
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
Sütçüler HES
Tahsis edilen su
Üretim kapasitesi
Çayköy HES:
Tahsis edilen su
Üretim kapasitesi
: 60,8 hm 3 /yıl
: 12,2 GWh/yıl
: 73,31 hm 3 /yıl
: 36 GWh/yıl
357

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Kovada I HES:
Tahsis edilen su
Üretim kapasitesi
Kovada II HES:
Tahsis edilen su
Üretim kapasitesi
: 41,0 hm 3 /yıl
: 35 GWh/yıl
: 41,0 hm 3 /yıl
: 222 GWh/yıl
Tablo J.9. Isparta’da Proje Halindeki Hidroelektrik Santralleri
Hidroelektrik santralinin adı
Kurulu gücü (MW)
Kovada-III 2,75
Anamas 2,50
Çukurçayı 2,20
Gökbel I-II 18
Göksu 6,5
Kasımlar 87
Başak 46,5
Kaplanbuku 2,11
Yaylabel 5
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
Tablo J.9’da görüldüğü gibi Isparta hidrolik enerji yönünden oldukça zengindir.
Kurulu gücün % 75’i Sütçüler Havzasında bulunmaktadır devam eden projeler Sütçüler ve
Eğirdir yörelerinde devam etmektedir. Bunlarda heyete geçtiği takdirde Isparta’nın
hidroelektrik gücü 249 MW olacaktır.
TEĐAŞ Yönetim Kurulunun 09.04.2003 tarih 14-106 sayılı kararı ve 03.07.2003 tarih
25157 sayılı resmi gazetede yayınlanan 04.06.2003 tarih, 2003/5716 sayılı Bakanlar Kurulu
kararı çerçevesinde 7. Đletim Tesis ve Đşletme Grup Müdürlüğü kurulmuştur. Enerji iletim
faaliyetlerinin tek Grup Müdürlüğü altında yürütülmesi amacıyla kurulan Grup
Müdürlüğünün merkezi Isparta’dır. Faaliyet alanı Isparta, Burdur ve Denizli il sınırlarını
kapsamaktadır.
Grubun görevi; Santralarda üretilen enerjinin 154 ve 380 kV.luk Ulusal elektrik
sistemi içinde bulunan Trafo Merkezleri ve Enerji Đletim Hatları (E.Đ.H) ile taşınarak 34,5 ve
15,8 kV gerilimlerle tüketiciye sunulmaktadır. Isparta ilinde, Ulusal Elektrik Sistemine bağlı
E.Đ.Hatları ile Trafo Merkezleri tablo halinde sunulmuştur.
Tablo J.10. Isparta ilinde, Ulusal Elektrik Sistemine bağlı E.Đ.Hatları ile Trafo Merkezleri
Sıra
No
Müdürlüğümüzdeki
Enerji Nakil Hatlarının Adı
ĐLETĐM HATLARI LĐSTESĐ (ISPARTA)
Gerilimi
(kV)
Uzunluk
( km)
Đletken Cinsi
Direk
Adedi
Devr
Adedi
1 KOVADA I - KOVADA II 66 4.070 266.8 MCM 17 TEK
2 ISPARTA - GÖLTAŞ 154 3.072 477 HAWK 12 TEK
3 ISPARTA - BURDUR 154 21.681 477 MCM 73 TEK
4 ISPARTA - KULEÖNÜ 154 11.228 477 MCM 41 TEK
5 KULEÖNÜ - BARLA 154 23.360 477 MCM 64 TEK
358

ENERJİ
6 KOVADA II - EĞĐRDĐR 154 29.258 477/2x477 67+21 TEK+ÇĐFT
MCM
7 EĞĐRDĐR - BARLA 154 32.991 477/2x477 77+21 TEK+ÇĐFT
MCM
8 BARLA - AFYON ( 143 - 263 154 89.663 / 477 MCM 399 / TEK
arası)
43.050
120
9 KOVADA II - BUCAK 154 32.370 477 MCM 89 TEK
10 KEÇĐBORLU - BURDUR 154 38.663 795 MCM 107 TEK
11 KEÇĐBORLU - BOZKURT 154 70.636 1272 MCM 191 TEK
12 TOPLAM UZUNLUK 310.379
km
66 kV E.N.Hatların toplam uzunluğu: 4.070 km
154 kV E.N.Hatların toplam uzunluğu: 306.309 km
Müdürlüğümüzün Baktığı E.N.H: 330.379 km
SIRA
NO
TM ADI
GÜÇ TRAFOLARININ LĐSTESĐ (ISPARTA)
MARKASI
TR. ADI
GERĐLĐMĐ
(kV)
GÜCÜ
(MVA)
ONAN
GÜCÜ
(MVA)
ONAF
1
ASEA A 154 / 31.5 - 34,5 25 31,25
BARLA
2 AEG - ETĐ B 154 / 31.5 - 34,5 25 31,25
3
AEG - ETĐ A 154 / 31.5 - 34.5 25 31,25
EĞĐRDĐR 2
4 ESAŞ B 154 / 31,5 - 34,5 16 20
5
ABB A 154 / 33,6 50 62,5
ISPARTA
6 ABB B 154 / 33,6 50 62,5
7 KULEÖNÜ AEG - ETĐ 2 154 / 31,5 - 34,5 50 62,5
8 KEÇĐBORLU AEG - ETĐ A 154 / 31,5 - 34,5 25 31,25
9
AEG - ETĐ
Ş.KARAĞAÇ
A 154 / 31,5 - 34,5 25 31,25
10 BEST B 154 / 31,5 - 34,5 25 31,25
11 KOVADA II ELEKTROBAU A 154/ 66 16 20
TOPLAM 348 435
Kaynak: TEĐAŞ 7. Grup Müdürlüğü, 2009
Trafo Merkezleri
154 ve 380 kV Trafo Merkezlerimizde (T.M) Enerji Đletim hatları ile gelen elektrik
enerjisinin dağıtımı yapılmakta ayrıca 154 veya 380 kV gerilim 34,5 kV ta düşürülerek
tüketiciye sunulmaktadır. T. Merkezleri yerleşim yeri olarak tarım dışı araziler ve yerleşim
olmayan yerler seçilmektedir. Doğaya zarar verilmemesi için Yeni yapılan T. Merkezlerine
ÇED raporu alınmakta, atık su giderleri için kapalı, sızdırmaz fosseptik çukurları bulunmakta
ve trafolarda P.C.B içermeyen yağlar kullanılmakta olup, bu yağlar varillerde saklanarak
emniyetli bir şekilde nakledilmektedir. Trafo Merkezlerinde belirli bir program dahilinde
ağaçlandırma yapılmakta olup, yeni yapılacak T. Merkezlerinde sahanın durumuna göre
hemen ağaçlandırma yapılmaktadır.
Enerji Đletim Hatları
Grup Müdürlüğünün görev sahası içinde Ulusal Elektrik Sistemine bağlı 66,154 ve
380 kV.luk Enerji Đletim Hatları (E.Đ.H) bulunmaktadır. Genel Müdürlüğümüz tarafından
hazırlanan yatırım programında yer alan yeni bir E.Đ Hattı, güzergahı, etüt ve planlama
çalışmaları ve ÇED raporu alımından sonra, kamulaştırma çalışmaları yapılır, daha sonra
hattın yapılması için ihale edilir. T. Merkezlerinde ise, komisyon tarafından T.M. yeri seçilme
359

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
çalışmalarının ardından ÇED raporu ve kamulaştırma işleri yapılır. Yapılacak yatırım bölgesi
sınırları içinde ise kontrollüğü Grup Müdürlüğünce yapılmaktadır.
E.Đ.Hatlarının güzergah seçimlerinde ve etüt çalışmalarında mümkün olduğunca
yerleşim yerleri, ekilebilir arazi, ormanlık araziler dışında ki güzergahlar seçilir. Ayrıca
Kanunlarla kısıtlanılmış koruma alanları, tabiat parkları, milli parklar gibi alanlar da mümkün
olduğunca güzergah dışında tutulur. E.Đ.Hatların yapımında direklerin altında oluşan hafriyat
ve beton artıkları iş bitiminde temizlenmektedir. T. Merkezleri ve E.Đ.Hatlarının ömürleri 25
yıl olmasına rağmen enerji ihtiyaç durumuna göre tevsiat veya yenileme çalışmaları
yapılmaktadır.
J.2.3. NÜKLEER ENERJĐ
Đlimizde nükleer santral kurulmasına yönelik bir çalışma bulunmamaktadır.
J.2.4. YENĐLENEBĐLĐR ELEKTRĐK ENERJĐSĐ ÜRETĐMĐ
Süleyman Demirel üniversitesi bünyesinde bulunan YEKARUM bölgenin ihtiyaçları
doğrultusunda güneş enerjisinden ısı, soğuk, elektrik üretimi ve aynı zamanda biyokütle ile
biyogaz üretimi projeleri çalışmaları ve uygulamaları yapmaktadır. Fakat bunların sanayi ve
konutlarda kullanımı için devlet desteği gerekmektedir.
J.3. ENERJĐ TÜKETĐMĐNĐN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
Sektörler Sanayi Ulaştırma Diğer Konut ve Tarım Enerji Elektrik enerji
Isıl değer (K.cal\kg)
Birim
sektörler Hizmetler
Dışı Tüketimi
Kurulu Güç
Kapasitesi (MW)
Taşkömürü (B.ton) - - 286 1580 -
Linyit(B.ton) 1166 - 141 1126 -
Asfaltit(B.ton) - - - - -
Bitümlü şist (B.ton) - - - - -
Odun (B.ton) - - 856 86,290 -
Biyokütle (B.ton) 900 - - - -
Petrol (B.ton) - 138,280 - 1210 106
Doğalgaz (M.m 3 ) 184 - - - -
Hidrolik (GWh) - - 5,291 20,286 1286
Jeo.Elk. (GWh) 14256 - - - -
Rüzgar (GWH) - - - - -
Jeo.Isı (B.Tep.) - - - - -
Güneş (B.Tep) - - - - -
Kaynak: SDÜ YEKARUM, 2009
J.4. ENERJĐ TASARRUFU ĐLE ĐLGĐLĐ YAPILAN ÇALIŞMALAR
Evlerimizde kullandığımız elektrikli ev aletleri istenilen hizmet ve konfor seviyesini
etkilemeksizin daha az enerji ile kullanılabilir. Verimli aydınlatma sistemlerini ve ev aletlerini
kullanarak elektrik faturalarında azalma sağlanabilir. Verimli aletlerin fiyatları benzer
modellerinden pahalı olabilir. Bununla birlikte verimli aletlerin satın alınması esnasında
ödenen fiyat farkı daha sonra elektrik faturalarındaki düşüş ile kullanıcıya geri ödenir.
1999 verilerine göre, ülkemizde elektriğin % 47 gibi önemli oranı bina ve hizmetler
sektöründe tüketilmiştir.
360

ENERJİ
Enerji türleri içerisinde elektrik enerjisinin maliyeti oldukça yüksektir. Bu nedenle
elektriğin tüketimi konusuna önem vermek gerekir. Enerji maliyetlerinin ve enerjiye olan
talebin artması, enerji tasarrufunu zorunlu hale getirmiştir.
Enerji ihtiyacının % 62'sini ithal etmek zorunda olan ve fosil yakıt kullanarak elektrik
enerjisine dönüşüm sağlayan santralların toplam veriminin % 30 olduğu ülkemizde enerjinin
verimli kullanımının önemi açıkça görülmektedir.
Çoğumuz çevresel olaylara duyarlı olmakla birlikte, artan enerji kullanımı ile orantılı
olarak artış gösteren çevresel zararları azaltma konusunda ne yapabileceğimizden emin
değilizdir. Eğer elektriği daha verimli kullanmayı seçersek Türkiye'de çevresel sorunların
çözümüne önemli bir katkı sağlarız.
KAYNAKLAR:
DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü, 2009
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
SDÜ Yenilenebilir Enerji Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezi, 2009
TEĐAŞ (Türkiye Elektrik Đletim A.Ş. Genel Müdürlüğü) 7. Đletim Tesisi ve Đşletme
Grup Müdürlüğü), 2008, 2009
361

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
K.SANAYİ VE TEKNOLOJİ
K.1. ĐL SANAYĐNĐN GELĐŞĐMĐ, YER SEÇĐMĐ SÜREÇLERĐ VE BUNU
ETKĐLEYEN ETKENLER
Akdeniz Bölgesi'nin önemli yerleşim alanlarından biri olan Isparta, kendi ilçeleri ve
köyleri yanında Burdur, Afyon ve Konya illerine ait bazı komşu il ve ilçelerin de ticaret
merkezi konumundadır. Isparta Đli’nde kişi başına gelir (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) (TÜĐK-
2001) 1.510.- $’dır. Ülke genelindeki payı ise ‰ 5’dir.
Đhracatçı sektörler tekstil, taş-toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri, gül yağı ve
kesme çiçektir. Đhracat miktarı yıllara göre artış göstermekle birlikte ilin ihracatçı konumunun
ön planda olduğu söylenemez. Kaldı ki yapılan ihracat katma değer açısından oldukça düşük
düzeylerde kalmaktadır. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda ve sektör ayırımı
gözetmeksizin, il genel olarak sanayi üretimi açısından iç pazara dönüktür denilebilir.
Dış ticaret açısından özellikle Gülbirlik tarafından Fransa, ABD, Japonya, Almanya,
Đsviçre, Belçika, Đngiltere ve Suudi Arabistan olmak üzere gülyağı ve gül konkreti talepleri
düzenli ve istikrarlı bir şekilde karşılanmaktadır.
Isparta ilinde sanayileşmenin başlangıcında sanayi kuruluşları il merkezi ve ilçe merkezleri ile
Đl ve ilçelerin giriş çıkış ana yolları üzerinde yoğunlaşmışlardır. OSB ve KSS’lerin kurulması
ile beraber Sanayi kuruluşları bu alanlara yönelmişlerdir. Yanlış Yer seçimi ile ilgili herhangi
bir karar bulunmamaktadır.
K.2. GENEL ANLAMDA SANAYĐNĐN GRUPLANDIRILMASI
Eski yıllarda bez dokumacılığı ve deri işletmeciliği gibi küçük sanat dallarına bağlı
olan Isparta Đli’nde toprağın kokulu ve tıbbi bitkileri yetiştirmeye elverişli olduğunun
anlaşılması üzerine gülcülük gelişmiş, gülyağı ihraç eden bölge konumuna gelmiştir.
Dokumacılık ise gelişerek yerini halıcılık sanayine bırakmış, bölgenin en büyük halı pazarına
sahip olan ilde ticaret hayatı da gelişmiştir.
Đlde sanayi, başlangıçta halı ipi imali, halı yıkamacılığı ve deri işletmeciliğinde ihtiyaç
olan suyun kolay temin edildiği kentin güney ve güneybatı kesimlerinde Gökçay Deresi
boyunca yoğunlaşmış, sanayi dallarının çeşitlenmesi, teknolojinin gelişimi ve geniş arazilere
ihtiyaç duyulması üzerine sanayi kuruluşları Eğirdir ve Afyon karayolu üzerinde
yoğunlaşmıştır.
Tarıma dayalı olarak gelişen sanayi, geleneksel üretim anlayışını henüz
değiştirememiş bulunmaktadır. Bu nedenle, bir anlamda kapalı ekonomi sergilenmekte, bilgi
ve teknolojiden yeterince yararlanılamamakta, bunun da ötesinde esnek organizasyon yapısı,
yönetim anlayışı, ve profesyonelleşme henüz görülmemektedir. Uluslar arası rekabet gücü
kazanmada büyük önem taşıyan bu alanlarda yetersizliklerin bulunması, Đl sanayinin
zayıflıkları olarak ortaya çıkmaktadır. Sermaye birikiminin yetersiz olması, teknolojiden
yararlanmayı güçleştirmekte, bu da rekabet gücünü zayıflatan öğeler arasında bulunmaktadır.
Sektörel dağılım konusunda sektörel çeşitliliğin oldukça fazla olduğu ancak bu
çeşitliliğin yeterince geliştirilemediği, gelişme potansiyeli olan bazı sektörlerdeki öncülüğün
de başka illere kaptırıldığı ifade edilmektedir. Đl’de,1995 yılından başlayarak önemli bir
kapasite kullanım sorunu yaşanmıştır. Bu gün bu sorun aşılmıştır. Bu nedenle üretim açısında
362

SANAYİ VE TEKNOLOJİ
bir sorun yaşanmamakta; asıl sorunun pazarlama ve karlı satış yapamama olduğu ifade
edilmektedir.
Isparta Đli’nde farklı fiziksel ve ekonomik büyüklüklere sahip 500 dolayında sanayi
tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin yarısından fazlası, il merkezinde, diğerleri de ilçelerde
faaliyetlerini sürdürmektedir.
Đlimizde Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Gönen Đlçesinde,
Deri Organize Sanayi Bölgesi, Gül petek Sanayi Sitesi ve Yeni Sanayi Sitesi Isparta Đl
Merkezinde,
Yalvaç Çınar Küçük Sanayi Sitesi ve Yuva Küçük Sanayi Sitesi, Yalvaç Đlçesinde,
Keçiborlu Küçük Sanayi Sitesi, Keçiborlu Đlçesinde,
Fatih-1, Fatih-2 Küçük Sanayi Sitesi Şarkikaraağaç’ta
Eğirdir Küçük Sanayi Sitesi de Eğirdir ilçesinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
Harita K.1. Isparta Đli Sanayi Sektörleri Dağılımı
363
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
K.3. SANAYĐNĐN ĐLÇELERE GÖRE DAĞILIMI
Merkez Đlçe
Đl merkezinde kurulu bulunan 18 adet Esnaf ve Sanatkarlar Odası’nda toplam 9234
esnaf ve küçük sanatkar ile Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı 2374 sanayici ve tüccar olmak
üzere toplam 11608 gerçek ve tüzel kişi ticari ve sınai faaliyet göstermektedir. Đl merkezinde
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın kredi desteğiyle toplam 1236 işyeri bulunan 2 adet Küçük
sanayi sitesi gerçekleştirilmiştir. Bunlardan 1977 tarihinde faaliyete geçen Yeni Sanayi
sitesinde 750 işyeri, Gül Küçük Sanayi Sitesinde ise 486 işyeri bulunmaktadır.
Đlde tarım aletleri, taşıt imalat ve onarım sanayinde: pulluk, radyatör, çapa makinesi,
set makinesi, tarım aletleri,zirai ilaçlama makinesi , tarım aletleri yedek parçası, damper
imalatı ile çocuk bisikleti imalatı yapılmaktadır.
Makine imalat ve metal işleme sanayinde; kampana ve disk torna tezgahları, komple
mandıra tesisatı, gül yatağı üretim tesisleri, kalorifer kazanı, hidrolik pres, palet zımpara ve
freze tezgahları, forklift makineleri, güneş enerji sistemleri, metal el halısı tezgahları, el halısı
makas ve kirkitleri, alüminyum ve bronz döküm işleri, madeni büro malzemeleri, tel çivi,
çelik çatı, yüksek gerilim panosu, takım çantası, kaset somya, fenni tavuk kafesi, patent
dirsek, soba, termosifon, demir ve alüminyum doğrama, panjur ve kepenk gibi mamuller
üretilmektedir. Bunların yanında akümülatör, pülverizatör, römork, plastik torba ve bidon,
polietilen ambalaj çuvalı, optik gözlük camı imalatı, boya ve incelticisi imal edilmektedir.
Bunların yanı sıra il merkezinde, el dokusu yün halı, makine halısı, gülyağı ve
kozmetik mamulleri, çeşitli kereste, ağaç kaplama, yonga levha, modüler mutfak ve mobilya
imalatı, çeşitli ahşap mamuller, su ürünleri, çimento, büz, briket, mermer fayansı, yün ipi,
pamuk ipi, akrilik iplik ve boyaması, konfeksiyon ve yan mamulleri, deri, gön, kösele,
ayakkabı, karma yem, kolalı içecekler, un ve unlu mamuller üretimi ve ticareti önemli yer
tutmaktadır.
Aksu Đlçesi
Đlçede 213 adet Esnaf, Sanatkâr ve Şoförün kayıtlı olduğu “Esnaf ve Sanatkârlar
Şoförler Odası’’ faaliyet göstermektedir. Karacahisar köyünde, 1998 yılında kurulan kaynak
suyu şişeleme ve dolum tesisi ilçenin tek tesisidir.
Atabey Đlçesi
Đlçede, sanayileşme, özellikle 1970 yılından sonra hız kazanmıştır.Ispartaya yakınlığı
ve arazinin uygunluğu sonucunda Đlçe, fabrika sahası ahaline gelmiştir..Atabey’de bulunan
sanayi kuruluşlarından Gülbirlik Đslamköy Gül Yağı Fabrikası, Sema Makine Halı Fabrikası,
Ayaz Çelik Hasır fabrikası, Elça Salça Fabrikası, Đslamköy Soğuk Hava Tesisleridir.
Eğirdir Đlçesi
Đlçede 1983 yılında faaliyete geçen 73 işyerlik küçük sanayi sitesinde ağırlıklı olarak
oto tamiri ve kereste üretimi yapılmaktadır. Pazarköy’deki kereste fabrikasında, ıskarta
kereste ve atık madde üretilmekte, üretilen ürünler iç pazarda satılmaktadır.Đlçe merkezinde
bulunan un fabrikasında yıllık 12.000 ton dolayında un üretilmektedir. Bunun dışında ilçede
Meyve Suyu ve konsantresi, Doğal Kaynak Suyu, şişe suyu üretimi yapılmaktadır. Elektrik
Üretimi Alanında ise Kovada I ve Kovada II Hidroelektrik Santrallerinde yılda toplam
50.000.000 Kwh elektrik enerjisi üretilmektedir. Soğuk hava depoları ve su ürünleri işleme
tesisleri, elmacılık ve su ürünlerinin yan sanayi kuruluşları durumundadır. Đlçede 3 adet su
ürünleri işleme ve değerlendirme tesisi vardır. Bu tesislerde Eğirdir ve çevre göllerinde
avlanan su ürünleri işlenmekte, depolanmakta ve yurt dışına ihraç edilmektedir. Đlçenin en
364

SANAYİ VE TEKNOLOJİ
önemli geçim kaynağı ihracata yönelik elma üretimidir. Eğirdir Belediyesi ve Isparta Ticaret
borsası iş birliğinde Eğirdir Elma borsası oluşturulması çalışmaları yürütülmektedir.
Eğirdir’in diğer gelir kaynağı halıcılıktır.
Halıcılık genelde ev halıcılığı biçiminde; Sarıidris kasabasında kalkınma, üretim ve
pazarlama kooperatiflerince toplu halde yapılmaktadır. Üretimi yapılan halılar genellikle ilde
bulunan halı pazarında satılmaktadır.
Đlçede toplam 800 dekarlık gül sahası mevcuttur. Bu güller Gülbirlik tarafından
alınmakta ve gül suyu, gül yağı, gül lokumu vs... olarak işlenip, yurtiçi ve yurt dışına
satılmaktadır. Kovada Haymana bölgesinde özel teşebbüse ait bir adet Kömür Đşletme Ocağı
bulunmaktadır. Bu ocakta üretim yapılmamaktadır.
Gelendost Đlçesi
Đlçe genelinde 15 kooperatif vardır. Đlçede, “Esnaf ve Sanatkârlar Şoförler Odası” na
kayıtlı 954 esnaf ve sanatkâr faaliyet göstermektedir. Önemli bir sanayi kuruluşu
bulunmamaktadır.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Yatırım Programına alınan Gelendost Küçük Sanayi
Sitesi’nin yer seçimi 1995 yılında yapılmıştır.100 işyerlik ve % 55 Bakanlık kredisi ile inşa
edilecek sitenin su basman inşaatlarına başlanılmıştır.
Tarım ürünlerinin üretiminde ilk sırayı alan elma, ticaret hayatında önemli bir yere
sahiptir. Đlçedeki soğuk hava depolarının toplam kapasiteleri 44.000 ton’dur. Nakliyecilik
elma üretimine paralel olarak artmaktadır.
Hububat pazarında nohudun gelir amacına yönelik ticareti vardır. Eskisi kadar canlı
olmasa da halıcılık, fakir ailelerin gelir kaynağıdır. Kooperatifleşme olmadığından dokuma
halılar Đl merkezinde pazarlanır.
Su ürünleri ticareti de yitirdiği önemi yeniden kazanmaktadır.
Ayrıca Eğirdir Gölü’nde sudak (levrek) ve sazan balığı avcılığı ile ticareti
yapılmaktadır.
Gönen Đlçesi
Đlçede 9 adet kooperatif, 440 adet traktör, 6 adet selektör ile zirai mücadele hizmeti
için kurulmuş 1 adet Tahmin ve Uyarı Đstasyonu mevcuttur.
Gönen ilçesi idari sınırları içerisinde, Gümüşgün Köyü civarında kurulmuş olan
Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi 1998 yılında tamamlanmıştır. Đlçede 3 adet
kooperatif faaliyet göstermektedir. Ayrıca 500 işçi kapasiteli Konfeksiyon Fabrikası ve
Đzolasyon Fabrikası faaliyete geçmiştir. Bir de 3500 ton kapasiteli Soğuk hava deposu
bulunmaktadır.
Keçiborlu Đlçesi
Đlçede dünyanın en zengin kükürt yatakları bulunmaktadır. Bu madenlerin işletilmesi
için 1935 yılında Kamu Đktisadi Teşekkülü olan Etibank Kükürt Đşletmesi Müessesesi
kurulmuş ve üretime başlamıştır. Kükürt Đşletmesi uzun yıllar bölge ve ülke ekonomisine
anımsanmayacak katkılar sağlamış; ancak, son dönemlerde üretim maliyetlerinin dünya
standartlarının üzerine çıkması sebebiyle 1994 yılı itibariyle üretim durdurularak, fabrika bina
ve ekipmanları tasfiye edilmiştir. Müessesede çalışan 1100 civarındaki işçi ve memur
Etibank’a ait Seydişehir, Kırka, Emet ve Bigadiç müesseselerine transfer edilmiş ve ilçe
ekonomisi sekteye uğramış, sadece tarım meyveciliğe bağımlı kalınmıştır. 2000 yılında
Kükürt işletmesinin atölye, ambar, lojman ve idari binaları Keçiborlu Belediyesi tarafından
365

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
devralınmıştır. Ambar binalarının da sanayicilere tahsisiyle kurulan 2 adet tekstil fabrikası ve
1 adet un değirmeninde toplam 120 kişiye iş imkanı sağlanmıştır. Đdari bina ve sosyal tesisler
Süleyman Demirel Üniversitesine bağlı Keçiborlu Meslek Yüksek Okulu’na tahsis edilmiştir.
Bu tür girişimlerle Kükürt işletmesinin kapanmasıyla çöküntüye uğrayan ilçe
ekonomisi canlandırıl-maya çalışılmaktadır. Ayrıca 100 işyerlik Keçiborlu Küçük Sanayi
Sitesi vardır. Đlçede 798 esnaf ve sanatkarın kayıtlı olduğu Esnaf ve Sanatkarlar Şoförler
Odası faaliyet göstermektedir. Đlçede büyükbaş hayvan et ve süt yemi üretimi yapılmaktadır.
Senir Kasabasında Fransız özel sektörüne ait olan işyeri, kozmetik sanayi için gül
yağı, gül suyu ve lavanta mamulleri işlemektedir. Kılıç kasabasında ise Gülbirlik Genel
Müdürlüğü’ne ait bir fabrika mevcuttur.
Bu fabrikada gül, gül yağı, gül suyu ürünleri Mayıs – Haziran aylarında mevsimlik
olarak çalışan işçiler ile üretilmektedir. Bunların yanı sıra Senir kasabası ile Ardıçlı, Kuyucak,
Çukurören köylerinde gül ve gül mamulleri üreten özel sektöre ait küçük işletmeler
bulunmaktadır. Kuyucak köyünde kozmetik sanayi için son yıllarda üretimi yaygınlaştırılan
lavanta işlenmekte, başta Đstanbul olmak üzere yurt dışında da Fransa’ya satışı yapılmaktadır.
Kozluca köyünde Balıkçılık Göl ve Su ürünleri Konserve Fabrikası faaliyette
bulunmaktadır. Bu fabrikada, ıstakoz, balık, kurbağa vb. ürünler konserve haline getirilerek,
ihraç edilmektedir.
Đlçenin hububat üretimi gelişmemekle birlikte üretilen hububat ürünü Toprak
Mahsulleri Ofisi Ajans Müdürlüğü tarafından satın alınmaktadır. Süt inekçiliği
Kaymakamlığın proje ve Sosyal Yardımlaşma Vakfının finansmanları ile yaygınlaştırılmıştır.
Yılda 15 bin tona çıkan üretim, Kaymakamlık Köylere Hizmet Götürme Birliği ve Tarımsal
Kalkınma Kooperatifleri ile köy muhtarlarının işbirliğinde ihalesi yapılmakta, süt şirketlerine
satılmaktadır.
Tarım ürünleri ticaretinde başta elmacılık olmak üzere kiraz, vişne, kayısı, ayva gibi
meyve ürünleri yetiştirilmektedir. Yetiştirilmekte olan bu ürünler, soğuk hava depolarında
saklanmakta, bir miktarı da yörede tüketilmektedir. Đlçe merkezinde, Kılıç ve Güneykent
Kasabalarının ortaklığı ile yapılan 7 bin tonluk soğuk hava deposu 2001 yılında hizmete
girmiştir. Ayrıca ilçe merkezi cezaevi yanında 280 tonluk bir adet, Kılıç ve Senir Kasabası
Belediye Başkanlıklarının ortak olduğu aynı büyüklükteki soğuk hava deposu da çiftçilerin
ürünlerini saklamak için kullanılmaktadır. Senir kasabası ile Ardıçlı köyünde bağcılık
yapılmaktadır. Yetiştirilen sofralık üzümler, tarımsal kalkınma kooperatifleri aracılığı ile
pazarlanmaktadır. Đlçenin sulak alanlarında yetiştirilen pancar üretimi Burdur Şeker
Fabrikasına satılmaktadır. Son yıllarda sulak alanların artması neticesinde domates üretiminde
artış olup, yetiştirilen domatesler Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri tarafından
pazarlanmaktadır. Diğer yetiştirilen sebzeler de mahalli pazarlarda satılarak tüketilmektedir.
El sanatlarından, özellikle Isparta halısı halen küçük atölyelerde aile bütçesine katkı
sağlayan ürünlerin başında gelmektedir. Dokunan halıların satışları Isparta Halı Sarayında
yapılmakta, bazı kişilerde işçilik karşılığında tüccara halı dokumaktadır.
Senirkent Đlçesi
Senirkent’te büyük sanayi kuruluşu yoktur. Ancak ilçe merkezinde 3 tane küçük
ölçekte tekstil atölyesi bulunmaktadır. Daha çok Denizli Đli’ndeki fabrikalara fason üretim
yapan bu atölyelerde toplam 108 kişi istihdam edilmektedir.
Sütçüler Đlçesi
Đlçede büyük çaplı sanayi kuruluşu yoktur. Đlçedeki en önemli sanayi kuruluşu
366

SANAYİ VE TEKNOLOJİ
Sütçüler Hidroelektrik santralidir.1998’de üretime geçmiştir. Debisi 2-5 m 3 /sn olan Yeşildere
Çayı üzerinde yer alan bu santral de üretilen elektrik Eğirdir Kovada Hidroelektrik Santraline
aktarılmakta, buradan da TEDAŞ tarafından dağıtımı yapılmaktadır.Đlçede büyük çaplı ticaret
erbabı bulunmadığı için ticaret hayatı pek gelişmemiştir. Yöre halkı kekik ticaretinden kısa
sürede iyi kazanç sağlamaktadır. Doğal yetişme alanları dışında tarlalarda yetiştirilen kekik,
Eylül ayı içinde toplanmaktadır. Sütçüler ve köyleri halkının %75’inin esas geçim kaynağı ise
yakın zamanlara kadar sütçülük ve yoğurtçuluk olmuştur. Akdut ve dut pekmezi, bilhassa
Sütçüler ilçe merkezinin sakinlerinin uzun süre önemli geçim kaynaklarından birini
oluşturmuştur. Günümüzde sadece birkaç aile tarafından yapılan pekmezin hatırası, “Dut
Pekmezi Festivali” ile yaşatılmaya çalışılmaktadır. Sütçüler yöresinin diğer bir geçim kaynağı
da ormancılık veya keresteciliktir.
1950’li yıllardan sonra yöredeki ormanlar değerlendirilmeye başlanmıştır.
1970 – 1997 yılları arasında 17 köyde Orman Köylerini Kalkındırma Kooperatifi
kurulmuştur. Đlçede küçük çaplıda olsa ağaç sanayi ile uğraşan merkezde dört, çevrede ise
yaklaşık 40 kadar hızarda orman ürünleri işlemeciliği yapılmaktadır.
Sütçüler ilçe merkezinde ve köylerinde, özellikle Osmanlı döneminde dokumacılığın
da önemli bir yeri olduğu bilinmektedir. Dokumacılığın zayıflamasıyla birlikte yörede
gelişmeye başlayan halıcılık, yöre halkının bir süre, özellikle 1950 – 1980’li yıllar arasında,
önemli bir geçim kaynağını oluşturmuştur. 1951 yılında ilçe merkezinde Halıcılar Küçük
Sanatlar Kooperatifi kurulmuş, halıcılık teşvik edilmiştir. Bu dönemde halkın yaklaşık %75’i
halı dokumakta ve her evde bir halı tezgahı bulunmakta idi. Günümüzde ise sadece Sütçülere
bağlı Kesme Kasabasında halıcılık faaliyetleri sürdürülmektedir.
Şarkikarağaç Đlçesi
Đlçede kooperatif ortaklarının kendi olanakları ile toplam 191 işyeri bulunan 2 adet
Küçük sanayi Sitesi inşa edilerek faaliyete geçmiştir.
Đlçenin ekonomisi tarıma dayalıdır. Sanayi kuruluşu olarak önemli görülen tek fabrika
vardır. Bu fabrikada bölgede çıkartılan Barit madeni öğütülerek yurt dışına ihraç edilmektedir.
Đlçede gelişmiş bir gıda sanayi kolu yoktur. Ş.Karaağaç tarihi kadar eski ve ilçe ile
özdeşleşmiş bulunan aile helva imalatı yapılmaktadır.
Artan süt üretiminin gereği olarak mandıra tipi gelişmiş tesislerde kaşar peyniri, lor,
salamura peynir imalatı yapılmaktadır.
Đlçede orman ürünleri sanayi bulunmamaktadır.
Uluborlu Đlçesi
Geçmişte ilçede demircilik, bıçakçılık yoğun bir faaliyet konusu olduğu halde
günümüzde bu mesleklerle uğraşanların sayısı yok denecek kadar azalmıştır. Đlçenin
ekonomisi tarıma dayalıdır. Tamamen ihracata yönelik kiraz üretimi önemli bir faaliyet
alanıdır. . Đlçede önemli bir sanayi kuruluşu yoktur. Uluborlu Belediyesine ait su şişeleme
tesisi ile özel sektöre ait bir kereste fabrikası mevcuttur.
Yalvaç Đlçesi
Đlçenin ekonomisi sanayi ağırlıklı olarak gelişmektedir. 60 işyerlik, Yalvaç Deri
Küçük Sanayi Sitesi için yer seçimi yapılmıştır. Bölgenin kamulaştırılmasını belediye
yapmış, kooperatife 24 parselin satışları yapılmış, yolları açılmış, bina yapılacak hale
gelmiştir. 2000 yılında yer seçimi yapılan Yalvaç Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş
protokolü hazırlanmış, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın onayı ile Yönetim kurulu
367

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
oluşturulmuştur. Ancak proje 2003 yılı yatırım programına alınmamıştır. Đlçede küçük sanayi
sitesi olarak toplam 297 işyeri vardır. Bu iş yerlerinde oto tamircileri, soğuk demircilik,
ahşap doğrama mobilya imalatı ve çeşitli meslek dallarında ağırlıklı olarak faaliyet
gösterilmektedir.
Yenişarbademli Đlçesi
Đlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olup, anılmaya değer bir ticari kuruluş
veya sanayi kuruluşu bulunmamaktadır.
K.4. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ĐŞYERĐ SAYILARI VE ĐSTĐHDAM
DURUMU
Isparta Đlindeki sanayi gruplarına göre işyeri sayıları ve istihdam durumları aşağıda
tablo halinde verilmiştir.
TESĐSLERĐN
BULUNDUĞU
MERKEZLER
Gıda,Đçki
ve Tütün
Ürünleri
Sanayi
Tablo K.1. Sanayi Tesislerinin 2008 Bilgileri
S A N A Y Đ T E S Đ S L E R Đ N Đ N ĐS Đ M L E R Đ VE Đ S T Đ H D A M D U R U M L A R I
Kimya,
Kağıt,
Dokuma,
Petrol,Kömür Taş ve
Orman Kağıt
Giyim
, Kauçuk ve Toprağa Metal Ana
Ürünleri Ürünleri ve
eşyası ve
Plastik Dayalı Sanayi
Sanayi Basım
Deri Sanayi
Ürünleri Sanayi
Sanayi
Sanayi
Metal Eşya-
Makine ve
Teçhizat
Sanayi
Kaynak: Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü, 2009
K.5. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ÜRETĐM TEKNOLOJĐSĐ VE ENERJĐ
KULLANIMI
Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğümüzde Sanayi sicil kaydı bulunan ve Enerji üretimi
yapan 2 adet (Aksu Enerji A.Ş. ve Sütçüler Enerji A.Ş.) Özel elektrik santrali bulunmaktadır.
2008 yılı enerji üretimleri toplamı 16.698.112 Kwh’tır.
Đlimizde bulunan Sanayi Sicil kaydı bulunan Firmaların enerji tüketimleri Tablo K.2’
de verilmiştir.
Diğer
Đmalat
Sanayi
(Elektrik,En
erji, Tarım
ve Sağlık)
Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi Tesis Đşçi
Isparta 46 475 25 1475 51 870 3 86 19 174 28 1658 34 330 1 18
Aksu 1 58 1 4
Atabey 2 58 2 159
Eğirdir 8 254 1 19 1 1 1 47 7 122 1 6 1 22
Gelendost 2 10 1 6
Gönen 2 10 1 60 4 82
Keçiborlu 1 1 6 91 1 11 1 11
Uluborlu 1 13 1 1 11
Senirkent 1 4 6 67
Sütçüler 2 39 1 8
Ş.Karaağaç 3 31 1 77 1 8
Yalvaç 4 15 2 6 4 62 2 4 1 21
Y.Bademli
SDO. Sanayi 7 750 7 159 1 50 4 42 2 79
Isparta DOSB 12 79
T O P L A M 71 929 48 2390 60 1041 3 86 28 322 56 2327 42 390 7 159
TOPLAM FĐRMA SAYISI: 315 ADET TOPLAM ÇALIŞAN SAYISI: 7644 KĐŞĐ
368

SANAYİ VE TEKNOLOJİ
Tablo K.2. Isparta Đlinde sabayi sicil kaydı bulunan firmaların enerji tüketimleri
Tüketilen
Enerji
Miktarları
Elektrik
Gıda,Đçki
ve Tütün
Ürünleri
Sanayi
Dokuma,
Giyim eşyası
ve Deri
Sanayi
(Kwh) 17.047.818 87.432.582
Orman
Ürünleri
Sanayi
Kağıt, Kağıt
Ürünleri ve
Basım
Sanayi
369
Kimya,
Petrol,Kömür,
Kauçuk ve Plastik
Ürünleri Sanayi
31.108.72
5 453.553 7.048.942
Taş ve
Toprağa
Dayalı
Sanayi
Metal
Ana
Sanayi
Metal Eşya-
Makine ve
Teçhizat
Sanayi
Diğer Đmalat
Sanayi
(Elektrik,En
erji, Tarım
ve Sağlık)
192.889.0
79 3.237.327 1.701.024
Doğal Gaz
(m 3 ) 136.727 3.670.583 44.960 4.800
Fuel Oil
(kg) 103.740 4.972.000 122.000 7.498
LPG
(Litre) 1.665.262 0.7 20.000 2.000
Propan
Gazı(ton) 27
Kal.Yakıtı
(Ton) 152
Kömür
(Ton) 20.195 4.099 4.043 161.656 44 150
Motorin
(Ton) 2 25.47 245 1.355 521
Petrokok
(Ton) 56675
Kaynak: Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü, 2009
K.6. SANAYĐDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI VE ALINAN
ÖNLEMLER
K.6.1. SANAYĐ TESĐSLERĐNDEN KAYNAKLANAN HAVA KĐRLĐLĐĞĐ
Đlimizde endüstriyel kaynaklı hava kirliliği yaratan tesislerden en büyükleri GÖLTAŞ
Göller Bölgesi Çimento Sanayi A.Ş. ve OR-MA Orman Ürünleri A.Ş.’dir. Bu firmalar konu
ile ilgili olarak sıklıkla denetlenmekte ve hava kirliliğini önleyici tedbirlere riayet etmeleri
Müdürlüğümüzce sağlanmaktadır. OR-MA Orman Ürünleri A.Ş.’ne 06/06/2008 tarih ve
A.32.05.383 belge numaralı tarihte emisyon izni verilmiştir. Tesiste hava kirliliğini en aza
indirme amaçlı kurutma bacalarından çıkan su buharı ve tozun minimize edilmesi amacıyla
pulvarize sulu filtre sistemi devrededir.
2009 yılı içerisinde; Đlimizde MÇK Kararı ile Emisyon Đzin Belgesi alan ve emisyon
izinleri Bakanlığımızla değerlendirilmekte olan işletmeler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo C.11. Đlimizde 2009 Yılında Emisyon Đzni Alan Sanayi Tesisleri
Sanayi Tesisinin Adı Adresi Üretimi
Emisyon Đzin Belgesi Tarihi/
No
Kalemaden San. ve Tic. A.Ş. Isparta- Gümüşgün Taş Ocağı 10.01.2002/ 22
Göltaş Göller Bölgesi Çimento San. ve Tic.
A.Ş.
Isparta- Gönen Çimento 07.09.2005/ A.32.3.128
Mogaz Petrol Gazları A.Ş. Isparta- Gönen LPG Dolum Tesisi 30.12.2005/ A.32.4.161
Uğur ÜNLÜ Đnş. Tah. Nak. Mad. San. ve Tic.
Ltd. Şti.’ne ait Taş Ocağı ve Kırma Eleme Isparta- Gönen Taş Ocağı 31.03.2006/ B.32.33
Tesisi
Karayolları 134. Şube Şefliği Asfalt Plent
Asfalt
Isparta- Keçiborlu
Tesisi
Yama Malzemesi
20.05.2009/ B.32.48
As Ado Hazir Beton San. Nak. ve Tic. A.Ş. Isparta- Gönen Hazır Beton Tesisi 20.06.2009/ B.32.49
Başer Maden San. ve Tic. A.Ş.
Isparta-Şarkikaraağaç
Barit Öğütme,
Zenginleştirme ve
Paketleme Tesisi
29.06.2009/ B.32.50
Đl Özel Đdaresi
Gülal Tarım Hayvancılık Ür. Đth. Đhr. San.
Tic. A.Ş.
Isparta- Büyükhacılar
Taş Ocağı Kırma Eleme
Tesisi
28.12.2009/ B.32.51
Isparta-Şarkikaraağaç Süt Ürünleri 28.12.2009/ B.32.52
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
K.6.2. SANAYĐ TESĐSLERĐNDEN KAYNAKLANAN SU KĐRLĐLĐĞĐ
GÖLTAŞ Göller Bölgesi Çimento Sanayi AŞ. Atıksu Arıtma Tesisi: Çimento
Fabrikası kuru sistem çalışmakta olup evsel nitelikli atıksular için paket arıtma tesisi
mevcuttur. 2004 yılında faaliyete geçen tesise 28.01.2005 yılında deşarj izin belgesi
verilmiştir. 5 yıllık süresi tamamlanan belgenin yenilenmesi amacıyla atıksu numunesi
alınmıştır. Analiz sonucunun Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde bulunan standart değerleri
sağlaması nedeniyle Deşarj Đzin Belgeleri yenilenecektir.
Sirene Davraz Hotel Atıksu Arıtma Tesisi: Kültür ve Turizm Bakanlığınca Đlimiz
Merkez Đlçe Davraz Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir. Söz konusu
bölgeye ait ortak arıtma tesisi inşaatı tamamlanmış olup henüz işletmeye alınmamıştır. Ortak
arıtma tesisi yapılıncaya kadar Davraz Sirene Hotele münferit arıtma tesisi yaptırılmış olup
faaliyetini sürdürmektedir.
Isparta Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi: Tesis 18/07/2000 tarihinde işletmeye
açılmış olup 2005 yılında Deşarj Đzin Belgesi verilmiştir. Belediye kanalizasyonuna
atıksularını veren 22 işletme mevcuttur. Bunlardan 3 tanesinde ön arıtma tesisi
bulunmaktadır.
Eğirdir Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi: Tesis 1992 yılında Đller Bankası tarafından
yapılmış ve eksikliklerin giderilmesi sonucunda 1998 yılında işletmeye alınmıştır. Başta Asya
Meyve Suyu Fabrikası olmak üzere 25 işletmenin atıksuları tesise verilmektedir.
Tesisin çıkış suyu kalitesi standartları sağlamaktadır. Ancak eski bir sistem olan
Eğirdir Belediyesi kanalizasyon sistemi, bazı bölgelerde göl taban suyu seviyesi altında
kaldığından kanalizasyona göl suyu karışmaktadır. Bu da kanalizasyona giren atıksu debisini
artırmakta aynı zamanda suyun seyrelmesine neden olarak tesise giriş yüklerini önemli ölçüde
düşürmektedir. Bu nedenle kanalizasyon sisteminin yenilenmesi ve özellikle Asya Meyve
Suyu Fabrikası atıksularının da etkisiyle tesiste kapasite artırımı ve ilave üniteler ihtiyacı
bulunmaktadır.
Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisi: Kimyasal,
biyolojik ve ileri arıtmadan oluşan tesis 10.06.2004 tarihinde işletmeye açılmış olup
30/03/2006 tarihinde kesin kabulü yapılmıştır. Deşarj Đzin Belgesi verilmiş olan tesise Sanayi
Bölgesinde yer alan 59 işletme ve civarda bulunan Gümüşgün Köyüne ait evsel atık sular
bağlı bulunmaktadır.
Hayrat Neşriyat A.Ş. Doğal Arıtma Tesisi: Endüstrıyel nitelikli atıksuyu
bulunmayan Matbaa Tesisinden açığa çıkan evsel nitelikli atıksular için Doğal Arıtma Tesisi
yaptırılmıştır. Söz konusu tesise 28/08/2009 tarihinde Deşarj Đzin Belgesi verilmiştir.
K.6.3. SANAYĐ TESĐSLERĐNDEN KAYNAKLANAN TOPRAK KĐRLĐLĐĞĐ
Su kirliliği başlığı altında sayılan işletmelerle Isparta ili ve Yalvaç ilçesinde faal olan
deri işletmelerinden kaynaklanan atıkların ve Đlde yapılan tarım ve hayvancılığın toprak
üzerinde kirliliği mevcuttur.
Toprak kirliliğinin başlıca nedeni olan pestisitler konusunda bir takım önlemler
alınmıştır.
Elma, kiraz, ve bağda uygulanan entegre mücadele projeleri kapsamında kullanılacak
pestisitler kontrol altına alınmıştır.
Tarım ilaçlarının toptan satışları Bakanlığın, Perakende satışları Valiliğin iznine
370

ağlıdır.
SANAYİ VE TEKNOLOJİ
- 21 Ağustos 1996 tarihli yönetmeliğin 18. maddesinin d fıkrasına göre; ilaçlar,
Bakanlık teknik talimatlarında, reçetesinde ve etiketinde belirtilen esaslar ve konular dışında
tavsiye edilemez. Madde 21. Yönetmeliğin ilgili maddesinin ihlali durumunda 1 ay süre ile
faaliyet durdurulur. Ancak, varolan bu yasanın pratikte yeterliliği yoktur. Çünkü üretici istediği
tarım ilacını, istediği kadar alabilmekte ve istediği yerde, istediği bitkiye, dilediği kadar
kullanabilmektedir. Bu durum da toprak muhteviyatını etkilemektedir.
K.6.4. SANAYĐ TESĐSLERĐNDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜ KĐRLĐLĐĞĐ
Đlçelerde, belediyelerden gürültü haritalarının çıkartılması istenmiş ve teknik yardım
Müdürlüğümüzce sağlanmıştır. Đlimiz Organize Sanayi Bölgesinde ve dışında bulunan
fabrika, atölye ve şantiye gibi iş yerlerinde işçilerin maruz kaldığı gürültüleri tespit etmek için
ünite bazında ayrı ayrı ölçümler yapılarak rapor hazırlanmış ve gerekli önlemleri almaları için
iş yeri yetkililerine bildirilmiştir.
Endüstriyel isletmelerde var olan araçların meydana getirdiği gürültü o işyerinde
çalışanlar için ciddi bir sorun oluşturmaktadır. Gürültülü işyerindeki gürültünün azaltılması,
kontrol edilebilmesi ve çalışanlar için zararlı olmaktan çıkartılması için kullanılan çeşitli
yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında en etkili olanları, gürültünün kaynakta ve
yayılma ortamında kontrolünü sağlamaktır.
Isparta Đl merkez’inde üretimde bulunan endüstri tesislerinden 2 iplik fabrikasında
yapılan gürültü ölçümünde 72-80 dBA’lık leg (ortalama ses seviyesi) elde edilmiştir.
Başka bir tekstil fabrikasında üç ayrı noktada yapılan gürültü ölçümünde 82-100
dBA’lık ortalama ses seviyesi (leg) elde edilmiştir. Bu endüstri yapılarında soğutma işlemleri,
hidroforlar, jeneratör ve kalorifer kazanlarından çıkan gürültüler, gürültü düzeylerini
etkilemektedir. Bu sebeple fabrika çalışma bölümleri böyle noktalardan yalıtılmalıdır. Çalışan
işçiler kulaklık vb. başlık kullanmaktadırlar.
K.6.5. SANAYĐ TESĐSLERĐNDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR
Đl de herhangi bir nükleer veya radyoaktif atık üreten tesis bulunmamaktadır. Ancak,
prosesi sonucu oluşan katı atıklar düzenli çöp depo alanında bertaraf edilmek üzere çöp
alanına götürülmektedir. Geri kazanımı mümkün olan katı atıklar ise geri kazanım
işletmelerine yine işletmelerce gönderilmektedir.
K.7. SANAYĐ TESĐSLERĐNĐN ACĐL DURUM PLANI
Sanayi tesislerinin gerek çevresel izinler gerekse denetimleri esnasında Acil Durum
Eylem Planları sorgulanmakta ve tesislerin planlarını etkin bir şekilde hazırlamaları ve işleme
koymaları sağlanmaktadır.
371

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
L.ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
L.1. ALTYAPI
L.1.1. TEMĐZ SU SĐSTEMĐ
L.1.1.1. Merkez Đlçede Đçme Suyu Kaynakları
Yarıkdibi Kaptajı: 1326 mt kotundaki yarıkdii kaptajından 70 lt/sn lik bir su temin
edilmektedir.
Akyokuş Kaptajı: 1318mt kotundaki bu kaptajdan 50 lt/sn lik bir su temin
edilmektedir.
Aktaj kaptajı: 1300mt kotundaki bu kaptajdan 20 lt/sn lik su temin edilmektedir.
Keson Kuyu: Dinamik su seviyesi 1298 m.olan keson kuyudan sağlanan 20 lt/snlik
su; Yarıkdibi Akyokuş ve Aktaj kaptajlarından elde edilen 140 lt/sn ile birleşerek; 1296
kotundaki toplama odasından Q300’lük asbest ana isale hattı ile kente iletilmek üzere Yenice
ve Dere depolarına ulaştırılmaktadır.
Andık Kaptajı: Bu kaptajdan 80 lt/sn verimde su maslaklarda toplanarak şehrin
muhtelif yerlerindeki depolara iletilmektedir.
Eğirdir Gölü: Akdeniz Bölgesinin Göller Yöresinde yer alan Eğirdir Gölü, yüzey
alanı bakımından Türkiyenin 4.su kaynağı olarak kullanılabilecek durumdaki doğal
depoalamalı göller arasında Beyşehir Gölünden sonra 2.büyük Göl’dür.Gölün kuzey-güney
arasındaki uzunluğu 50 km, genişliği ise kuayde 10 km. kaltepe, Akkeçli Boğazında 2 km.,
güneyde de 2 km’dir. Gölün 910,1 m.kotundaki yüzölçümü 457 km2, yağış alanı ise 3309
km2’dir.Gölün en derin yeri 10 m.’dir. Gölde kaydedilen n yüksek kotu, 919.60 m’dir. Gölde
güvenle çekilecek su miktarı, DSĐ Genel Müdürlüğünce yapılan çalışmalar sonucunda
275x106 m3/yıl olarak tespit edilmiştir. DSĐ Genel Müdürlüğünce, Isparta kentinde içme ve
kullanma suyu olarak 32 milyon m3 (1014 m3/sn) bir su tahsisinin yapılması uygun
görülmüştür.
Darıderesi Göleti: Normal su seviyesi 1061,0 m olan göletin, içme suyu olarak
kullanılması planlanmaktadır.
Đlimizde bulunan mevut depolar
Şehrin muhtelif yerlerinde 15 adet su deposu mevcuttur. Bunların 2 adedi Dere, 2
adedi Yenice, 2 adedi Turan, 1 adedi arıtma tesisi,1 adedi Hızırbey, 1 adedi Binbirevler, 1
adedi Mehmet Tönge, 1 adedi de Çünür mahallesinde yer almaktadır. Kapasiteleri arıtma
tesisi 5000m3 depo, Turan depoları 4000 ile 3000 m 3 , yenice depoları 5000 ile 8000 m 3 ,Dere
depoları 1000 ile 300 m 3 , Hızırbey Deposu 2000 m3, Çünür Deposu 2500 m 3 ’tür.
Đçme suyu Arıtma tesisinin ham su işleme kapasitesi 1000 lt /sn’dir. Eğirdir Gölü
Bedre Koyu mevkiinden alınan ham su 36 km’lik isale hattı ile Arıtma Tesisine dökülerek
fiziksel ve kimyasal arıtma yapılmakta, doğal kaynaklardan elde edilen ham su klor ile
dezenfekte edilip şebekeye verilmektedir.2007 yılı verilerine göre doğal kaynaklardan 3.8
milyon m 3 Eğirdir Gölünden 11,5 milyon m3 su temin edilerek şehir şebekesine verilmiştir.
372

ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
Đlimizde mevcut içme suyu şebekesinin uzunlukları eski hatlarla ilgili bir kayıt
bulunamadığından verilememektedir. Şehrin su ihtiyacı Tablo L.1’de verilmiştir.
Tablo L.1. Isparta Đli Nüfus, Su Đhtiyacı ve Kaynak Projeksiyonları
L.1.1.2. Kırsal Yerleşmelerde Đçme ve Kullanma Suyu
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đçme suyu hizmeti götürülen 174 köy ve 132 bağlı bulunmaktadır. Köylerin
tamamında içme suyu mevcut olup susuz köy bulunmamaktadır. Ancak 7 köyde (%5) içme
suyu yetersizdir. Bağlıların (%97) 125 adet sulu, (%3) 4 adet susuzdur (Tablo L.2).
Sonuç olarak toplam 306 ünitesinde sağlıklı içme suyu mevcut olup 4 bağlının içme
suyu bulunmamaktadır. Bu bağlılarda yer altı veya yerüstü suyu mevcut değildir.
Tablo L.2. Kırsal Yerleşmelerde Đçme ve Kullanma Suyu Durumu
ĐÇMESUYU DURUMU
FAYDALANAN
AÇIKLAMA
ŞEBEKELĐ
ÇEŞMELĐ
KÖY BAĞLI TOPLAM
KÖY BAĞLI KÖY BAĞLI
SULU 167 126 293 165 48 2 78
YETERSĐZ 7 2 9 5 0 2 2
SUSUZ - 4 4 0 0 0 0
TOPLAM 174 132 306 170 48 4 80
HĐZMET DIŞI 38 22 60
GENEL TOPLAM 212 154 366
ĐÇMESUYU YETERSĐZ KÖYLER
EĞĐRDĐR
KIRINTI
KEÇĐBORLU
KUYUCAK
" YENĐTEPE
373

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
" YEŞĐLYURT
SÜTÇÜLER
BOĞAZKÖY
" HACIAHMETLER
" SAĞRAK
ĐÇMESUYU YETERSĐZ BAĞLILAR
SÜTÇÜLER - KARADĐKEN
YARIMCA Mh.
SENĐRKENT - GENÇALĐ
ONKUYULAR Mh.
ĐÇMESUYU OLMAYAN BAĞLILAR
EĞĐRDĐR - YUVALI
ALĐSARINCALI Mh.
EĞĐRDĐR - YUVALI
BAHÇIVANLAR Mh.
EĞĐRDĐR - YUVALI
ZAMKADIN Mh
SÜTÇÜLER - KARADĐKEN
KIZILBÖLÜK Mh.
Aksu Đlçesi:
Kaynak: Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đlçede içme suyu kaynağı olarak Hisarözü ve Başpınar yer altı içme suyu kaynağı
bulunmaktadır. Baraj olarak Sorgun Barajı mevcut olup, barajda toplanan sular yaz aylarında
ilçemizde ve çevre köylerdeki tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmakta, kış mevsiminde
Eğirdir Çay köyü mevkiindeki Aksu Enerji Santralinde elektrik üretiminde kullanılmaktadır.
Đlçede 29 ayrı mevkide su kaynağı mevcuttur.Ayrıca ilçede yer altı su kaynağı olarak Hizar
Gözü, Başpınar ve Pınargözü yer altı su kaynakları bulunmaktadır.Pınargözü yer altı su
kaynağı alabalık üretim tesislerinde kullanılmaktadır.
Eğirdir Đlçesi
Đlçenin yerleşim birimlerinde içme suyu şebekesi mevcuttur.
Gelendost Đlçesi
Đlçe genelinde 31 adet su deposu ve bu depoları besleyen 34 adet su kaynağı
mevcuttur. Her yerleşim yerinde içme ve kullanma suyu şebekesi vardır.
Gönen Đlçesi
Đçme suyunun tamamı şebeke hattı olarak faaldir.
Keçiborlu Đlçesi
Đlçenin yerleşim birimlerinde içme suyu şebekesi mevcuttur.
Senirkent Đlçesi
Đlçenin 1995-1996 yıllarında oluşan sel felaketleriyle alt yapısı tamamen tahrip
olmuştur. Dünya Bankası’ndan temin edilen 23 milyon $ ile alt yapı yenilenmiş olup, yaklaşık
15 km yağmur suyu şebekesi ile 50 km içme suyu şebekesi yapılmıştır. Şebekelerin evlere
bağlantıları yapılmıştır.
Ayrıca Kapı Dağından gelen selin dere yatağına 73 adet bent ve 3 km boşaltım kanalı
yapılmıştır. Kapı Dağının yayla kesimine bitki örtüsü oluşturulmuştur.
Sütçüler Đlçesi
Đlçenin % 95’inde içme ve kullanma su bağlantısı vardır. Đlçe merkezinde bulunan ara
sokakların % 80’i parke taşı ile döşenmiştir.
Şarkikaraağaç Đlçesi
Đlçenin imar planı 900 hektar alana sahiptir. Đmar planına göre içme suyu şebekesi
%100 oranında bitirilmiştir. Bazı bölgelere yapılan mazgallar ile yağmur sularının tahliyesi
sağlanmaktadır. Đller Bankası Genel Müdürlüğü’nce üç adet içme suyu kuyularının yanına
116 m derinliğinde sondaj yapılmıştır. Toplam üç kuyudan saniyede 100 litre civarında içme
374

ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
suyu alınabilecek olan bu kuyuların bir tanesinin şebekeye bağlantısı yapılmıştır.
Uluborlu Đlçesi
Đlçede Kapı Dağında bulunan pınarlar içme suyu isale hattına katılmış ve bu
pınarlardan yaklaşık 40 lt/sn ve üyüllü pınarından ise yaklaşık 60 lt/sn’lik su temin
edilmektedir. Kış aylarında ise bu miktar (kasım-aralık-ocak) yaklaşık % 50 oranında
azalmaktadır. Đçme su depolarına sular asbest ve plastik borularla gelmektedir. Şehir şebekesi
ise PVC, pik ve galvanizli borulardan oluşmakta, bunun uzunluğu da yaklaşık olarak 70
km’dir.
Yalvaç Đlçesi
Đlçenin yerleşim birimlerinde içme suyu şebekesi mevcuttur.
Yenişarbademli Đlçesi
Đçme suyunun tamamı şebeke hattı olarak faaldir.
L.1.2. ATIKSU SĐSTEMĐ, KANALĐZASYON VE ARITMA SĐSTEMĐ
Đlimizde Merkez, Eğirdir ve Yalvaç olmak üzere 3 ilçemizin atıksu arıtma tesisi
bulunmaktadır. Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi ve Sirene Hotelle birlikte 5 adet
betonarme arıtma tesisi ve 2 tane de paket arıtma tesisi, bir adet işletmeye ait Doğal Arıtma
Tesisi olmak üzere toplam 8 adet atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Ayrıca Đl Özel Đdaresinin
köylerde yaptırdığı 25 adet Doğal Arıtma Tesisi bulunmaktadır.
L.1.2.1. Đlçelerde Altyapı Durumu
Merkez Đlçe
Isparta Merkez Đlçesinde Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi ile birlikte toplam 4 adet
atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Ayrıca Deri Organize Sanayi Bölgesine ait atıksu arıtma
tesisi projesi tamamlamış olup inşaat ihalesine çıkılma aşamasındadır. Aynı şekilde Sav
Belediye Başkanlığına ait Atıksu Arıtma Tesisi projesi de onaylanmış olup inşaat ihalesine
çıkılacaktır. Davraz Turizm Bölgesine ait Atıksu Arıtma Tesisi inşaatıda tamamlanmış olup
hedeflenen otellerinde yapılarak yeterli debinin sağlanması ile faaliyete geçecektir.
1. Isparta Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi
Biyolojik arıtma oluşan tesise 30.09.2005 tarihinde 5 yıl geçerli Deşarj Đzin Belgesi
verilmiştir. Tesis çıkış suları DSĐ drenaj kanalı vasıtasıyla Isparta çayıdır. Isparta Çayı da
Karacaören Baraj Göllerini beslemektedir. Son yıllarda maksimum kapasite ile çalışan tesiste
sıksık by-pass (tahliye ) işlemleri yapıldığından çıkış sularının deşarj edildiği kanalda, Isparta
çayında ve Karacaören Baraj Göllerinde kirliliğe neden olmuştur. 22 Temmuz 2009 tarihinde
tesisin 2. kademe kapasite artışı yapılarak ilave tesisler de işletmeye alınmıştır. Tesisin
kapasitesi 38.000 m 3 /gün’den 60.000 m 3 /gün’e çıkarılmıştır.
Ayrıca tesiste Çamur Yoğunlaştırıcıdan çıkan çamurlar Çamur Çürütme Tankına
verilmektedir. Burada belirli bir süre bekledikten sonra elde edilen metan gazı biyogaz
jeneratöründe yakılarak elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. Elde edilen enerji tesisin %
70-75 elektrik ihtiyacını karşılamaktadır.
2. Sirene Davraz Hotel Atıksu Arıtma Tesisi
Kültür ve Turizm Bakanlığınca Đlimiz Merkez Đlçe Davraz Dağı Kış Sporları Turizm
Merkezi olarak ilan edilmiştir. Söz konusu bölgeye ait ortak arıtma tesisi inşaatı tamamlanmış
375

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
olup henüz işletmeye alınmamıştır. Ortak arıtma tesisi yapılıncaya kadar Davraz Sirene
Hotele münferit arıtma tesisi yaptırılmış olup faaliyetini sürdürmektedir.
3. GÖLTAŞ Göller Bölgesi Çimento Sanayi AŞ. Atıksu Arıtma Tesisi
Çimento Fabrikası kuru sistem çalışmakta olup evsel nitelikli atıksular için paket
arıtma tesisi mevcuttur. 2004 yılında faaliyete geçen tesise 28.01.2005 yılında deşarj izin
belgesi verilmiştir. 5 yıllık süresi tamamlanan belgenin yenilenmesi amacıyla atıksu numunesi
alınmıştır. Analiz sonucunun Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde bulunan standart değerleri
sağlaması nedeniyle Deşarj Đzin Belgeleri yenilenecektir.
4. Hayrat Neşriyat A.Ş. Doğal Arıtma Tesisi
Endüstrıyel nitelikli atıksuyu bulunmayan Matbaa Tesisinden açığa çıkan evsel
nitelikli atıksular için Doğal Arıtma Tesisi yaptırılmıştır. Söz konusu tesise 28/08/2009
tarihinde Deşarj Đzin Belgesi verilmiştir.
Aksu Đlçesi
Đlçe merkezinde atık su kanalizasyon hattında toplanmakta dere yatağına
verilmektedir. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğince Belediye Başkanlığından Atıksu Arıtma
Tesislerinin yapımına ilişkin Đş Termin Planları alınmıştır. Eldere, Terziler, Elecik,
Karacahisar köylerinde kanalizasyon şebekesi yoktur.
Eğirdir Đlçesi
Eğirdir Đlçesi merkezi Eğirdir Gölü Su Toplama Havzasında bulunmasına rağmen
Belediyeye ait atıksu arıtma tesisinin çıkış suları Kovada Kanalına verilmejtedir. Kovada
kanalının alıcı ortamı da Kovada Gölü ve Karacaören Baraj Gölleridir. Yani Eğirdir Đlçesi
atıksularının Eğirdir Gölüne kirletici etkisi söz konusu değildir.
Mevcut atıksu arıtma tesisinde normal sezonda Đlçenin evsel nitelikli atıksularını
arıtmada fazla sorun yaşanmamaktadır. Ancak Đlçede bulunan 2 adet meyve suyu fabrikasının
yoğun olarak çalıştığı dönemlerde tesisin çalışma düzeni bozularak verim standartların altına
düşmektedir. Bu da Kovada Kanalında kirliliğe sebep olmaktadır. Bu nedenle Eğirdir Đlçesi
ile birlikte Đki adet meyve suyu fabrikasının da atıksularını arıtacak şekilde mevcut arıtma
tesisinde ilave ve revizyon projesi hazırlatılmış olup proje Çevre ve Orman Bakanlığınca
onaylanmıştır. Belediyesince ilgili fabrikalarında katılımı ile inşaat yapımına geçimle
aşamasındadır.
Bununla birlikte Đlçenin kanalizasyon sisteminin de oldukça eski olaması nedeniyle
kanalizasyona dönem dönem taban suyunun sızdığı gözlenmektedir. Aynı şekilde
atıksularında kanalizasyondan dışarıya sızması söz konusu olduğundan kanalizasyon
sistemininde yenilenmesi gerekmektedir. Bu konuda Belediyenin çalışmaları devam
etmektedir.
Gelendost Đlçesi
TÜBĐTAK MAM tarfından yapılmakta olan Eğirdir Gölü Su Toplama Havzasına ait
Özel Hüküm çalışmaları sonucunda Đlçede yapılacak olan arıtma tesisi prosesi belirlenecektir.
Gönen Đlçesi
Gönen Belediye Başkanlığından Atıksu Arıtma Tesilerinin yapımına ilişkin Đş Temrin
Planı alınmış olup taahütleri doğrultusunda atıku arıtrma tesilerinin proje onay işlemleri
devam etmektedir.
Ayrıca ilçede 2 adet arıtma tesisi bulunmaktadır.
376

ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
1. Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisi
Kimyasal, biyolojik ve ileri arıtmadan oluşan tesis 10.06.2004 tarihinde işletmeye
açılmış olup 30/03/2006 tarihinde kesin kabulü yapılmıştır. Deşarj Đzin Belgesi verilmiş olan
tesise Sanayi Bölgesinde yer alan 59 işletme ve civarda bulunan Gümüşgün Köyüne ait evsel
atık sular bağlı bulunmaktadır.
2. Süleyman Demirel Hava Limanı Atıksu Arıtma Tesisi
Hava Limanına ait evsel nitelikli atıksular için paket arıtma tesisi mevcuttur. Deşarj
izin belgesi verilmiştir.
Keçiborlu Đlçesi
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde atıksu arıtma tesislerini yapmalarına
ilişkin ilgili Belediyeye Bakanlığımızca Tip Biyolojik Arıtma Tesisi projesi verilmiştir.
Belediye tarafından söz konusu tesisin yapılması amacıyla inşaat ihalesine çıkılacaktır.
Senirkent Đlçesi
Đlçe merkezinin kanalizasyon şebekesi mevcuttur. TÜBĐTAK MAM tarfından
yapılmakta olan Eğirdir Gölü Su Toplama Havzasına ait Özel Hüküm çalışmaları sonucunda
Đlçede yapılacak olan arıtma tesisi prosesi belirlenecektir.
Sütçüler Đlçesi
Đlçenin dağlık ve engebeli bir yapıya olması nedeniyle alt yapı yapım maliyetleri
yüksek olmaktadır. Bakanlığımızca yapılan yardımlarla kanalizasyon hattının büyük bir
bölümü tamamlanmıştır. Đlçenin engebeli bir yapıya sahip olması nedeniyle 3 farklı yerde
atıksu arıtma tesisi planlanmış olup 2 adet doğal arıtma tesisi ile 1 adet biyodisk projesi
Valiliğimizce onaylanmıştır. Doğal Arıtma Tesilerinden 1 adedinin inşaatı tamamlanmak
üzeredir.
Şarkikaraağaç Đlçesi
Belediye imkânları ile kanalizasyon şebekesi olmayan caddelere sokaklara
kanalizasyon şebekesi döşenmiş olup % 95 oranında tamamlanmıştır. Beyşehir Gölü içme
suyu havzasında yer alması nedeniyle Bakanlığımızca başlatılan Beyşehir Gölü Havzası Özel
Hüküm çalışmaları sonucunda atıksu arıtma tesisi prosesi belirlenecektir.
Uluborlu Đlçesi
Đlçenin tamamının kanalizasyonu 1999 yılı içinde Đller Bankası tarafından
tamamlanmıştır. Ortalama kanalizasyonun uzunluğu 90 km. civarındadır. Đlçe halkının
yaklaşık % 70’i kanalizasyon bağlantısını yapmıştır. TÜBĐTAK MAM tarfından yapılmakta
olan Eğirdir Gölü Su Toplama Havzasına ait Özel Hüküm çalışmaları sonucunda Đlçede
yapılacak olan arıtma tesisi prosesi belirlenecektir.
Yalvaç Đlçesi
Yalvaç Belediyesince kimyasal arıtma ve biyolojik arıtma tesisi projeleri
yaptırılmıştır. Kimyasal arıtma tesisi projesi Đlçede bulunan deri işletmeleri için
hazırlanmıştır. Ancak deri işletmeleri için planlanan Küçük Deri Sanayi Sitesine taşınmaları
gerçekleşmediğinden kimyasal arıtma tesisi yaptırılmamıştır. Yapımı tamamlanan biyolojik
arıtma tesisi ilçenin evsel nitelikli sularınaı arıtmak amacıyla 2006 yılında işletmeye
alınmıştır. Đlçede kanalizasyona bağlı işletme bulunmamaktadır.
377

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Yenişarbademli Đlçesi
Đlçenin kanalizasyon şebekesinin % 80’i tamamlanmış, geri kalan % 20’si
fosseptiklere bağlıdır. Beyşehir Gölü içme suyu havzasında yer alması nedeniyle
Bakanlığımızca başlatılan Beyşehir Gölü Havzası Özel Hüküm çalışmaları sonucunda atıksu
arıtma tesisi prosesi belirlenecektir.
L.1.2.2. Köy Đçi Alt Yapıları
Đlimizde mevcut 174 adet ve bunların 132 adet bağlıları il beraber 306 adet kırsal
yerleşim bulunmaktadır. Bu yerleşim birimlerine yılın her mevsimi asfalt yol ile ulaşım
mümkündür. 174 adet köyümüzün tamamında içilebilir nitelikte içme suyu bulunmaktadır. 98
adeti şebeke sistemli, 9 adeti ferdi fosseptik olmak üzere toplamda 105 adet kanalizasyon
altyapısı bulunmaktadır. Ayrıca 25 adet doğal arıtma tesisi bulunmaktadır. Doğal arıtmaların
yeni uygulanan tesisler olması nedeniyle ekonomik ömürleri ve verimliliğinin kontrolü
amacıyla Đl Özel Đdare Genel Sekreterliği ile Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü işbirliği ile
izlenme çalışmaları yapılmaktadır. Đşletme aşamasında görülen aksaklıklar tespit edilerek aynı
zamanda çıkış suyu numuneleri alınarak tesislerin zamana bağlı verimliliği kontrol
edilmektedir.
L.1.3. YEŞĐL ALANLAR
Mevcut durumda Isparta Đli’nde kişi başına 2,7 m 2 yeşil alan düşmekte olup, toplam
350.000 m 2 yeşil alan bulunmaktadır
L.1.4. ELEKTRĐK ĐLETĐM HATLARI
TEĐAŞ 7. Đletim Tesis ve Đşletme Grup Müdürlüğü sorumluluğunda olan Isparta Đli
Elektrik Đletim Hatları ile ilgili detaylı bilgiler J. Enerji Bölümünde verilmiştir.
L.1.5. DOĞALGAZ BORU HATLARI
Đlimizdeki mevcut doğal gaz hat uzunluğu 224 km’dir ve 4 adet işletmeye alınmış
doğalgaz bölge istasyonu vardır. Doğalgaz yıllık miktarı 6.521.229 m 3 olup, 14 adet
Ticarethane, 5 adet Sanayi kuruluşu, 24 adet Resmi Daire ve 1775 meskende doğalgaz
kullanılmaktadır.
L.2. ULAŞIM
L.2.1. KARAYOLLARI
L.2.1.1. Karayolları Genel
Đl, Türkiye’nin kuzeyini güneyine bağlayan bir geçiş noktasında olması nedeniyle
yoğun bir trafik akışına sahne olmaktadır. Isparta-Ankara-Đstanbul-Đzmir yolu ile kuzeye ve
batıya; Isparta-Konya yolu ile Doğu ve Orta Anadolu Bölgesi’ne; Isparta-Antalya yolu ile de
güneye rahat bir ulaşım olanağı bulunmaktadır.
Đl merkezinin tüm ilçe ve köylerle bağlantısı asfalt yollarladır. Isparta ili karayolları,
Karayolları 13. Bölge Müdürlüğü sorumluluğundadır. Isparta-Ankara yönünde, Süleyman
Demirel Hava Alanı güzergahına kadar olan yol çift yoldur.1930’lu yıllardan itibaren
Isparta’yı Antalya’ya ulaştıracak bir kara yolu yapım fikri yöre halkının tutkusu olmuştur.
1950’li yıllarda kurulan Isparta-Antalya Karayolu Yaptırma Derneğinin girişimleri ile
Kapıkaya mevkiinde 10 km.lik orman yolu ve iki tünelin çok az bir kısmında galeri açılmıştır.
378

ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
1964 yılında yolun karayolları ağına alınması kararlaştırılmış ve proje çalışmaları
başlatılmıştır. 1986 yılında yatırım programına giren yolun bir kısmının ihalesi
gerçekleştirilmiştir. 1992 yılında güzergahın il yolları ağından Devlet Yolları ağına alınması
ile çalışmalara hız verilmiş ve 27 km.lik bölümünün temeli dönemin Başbakanı Süleyman
Demirel tarafından atılmıştır. 3 yıl gibi kısa bir sürede bitirilen 138 km olan yolun tamamı 23
Eylül 1995’de asfalt sathi kaplama olarak açılmıştır.
Đl sınırları içinden geçen devlet yollarının kontrol kesimleri: 320-06, 320-07, 330-09,
330-10, 625-04, 650-11, 685-01, 685-03, 695-06 No’lu yollar olup, toplam uzunluğu 360
km’dir. Bu yolların yıllık taşımacılıkta taşıt, insan ve yük ile ilgili en son yıllık satandart
trafik yükü değerleri ise;
Köy Yolları
2008 Yılı
Taşıt: 435 120 (Adet/km)
Yolcu: 1 317 160 (Kişi/km)
Yük: 1 034 220 (Ton/km)
Y.O.G.T.: 3246 adet (Devlet Yolu Yıllık Ortalama Günlük
Tarafik Toplamı)
Đlin toplam yol ağı 2020 km’dir. Bunun 1403 km’si 1. derece, 617 km’si 2. derecedir.
Hizmet götürülen 34 belde, 174 köy ve 132 bağlı olmak üzere toplam 340 yerleşim
biriminden 29 belde, 153 köy ve 50 bağlı olmak üzere toplam 232 yerleşim biriminin yolu
asfalttır.
1403 km’lik 1. derece yollarımızın 1073 km’si (%76) asfalt, 182 km’si (%13)
stabilize, 121 km’si (%9) tesviye, 27 km’si (%1) ham yoldur.
617 km’lik 2. derece yollarımızın 249 km’si (%41) Asfalt, 221 km’si (%35) stabilize,
147 km’si (%24) tesviye olup ham yol bulunmamaktadır.
L.2.1.2. Ulaşım Planlaması
Isparta Kenti’nde günlük olarak hareket eden insan sayısı hakkında şimdiye kadar bir
çalışma yapılmamıştır.
L.2.1.3. Toplu Taşıma Sistemleri
Đlçelere ve komşu illere ulaşım otobüslerle sağlanmaktadır.
Kent içi taşımacılığında halk otobüsleri kullanılmaktadır. Halk otobüslerinin
taşımacılıktaki ağırlık oranı % 100 ‘dür.
L.2.1.4. Kent Đçi Yollar
Her kentte olduğu gibi trafik yoğunluğu (insan hareketleri) sabah iş başlangıcı ve
akşam iş dönüşü saatlerinde daha fazla olmaktadır. Bu hareketler sırasında araç olarak otobüs,
özel araçlar ve motosikletler kullanılmaktadır. Đlde kavşak düzenlemeleri ve ışık sistemlerinde
yapılan ayarlamalar ile trafik yoğunluğunun azaltılması çalışmaları yapılmaktadır.
L.2.1.5. Araç Sayıları
Isparta Đlindeki 2009 Aralık Ayı Motorlu araçlara ait bilgiler aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
379

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo L.3. Đl Geneli Motorlu Araç Bilgileri
ARACIN CĐNSĐ SAYISI
Motorsiklet 30 605
Otomobil 49 331
Minibüs 2 018
Otobüs 1 188
Kamyonet 14 064
Kamyon 4 027
Traktör 16 633
Çekici 301
Özel Amaçlı 152
Tanker 153
Arzi Taşıtı 388
TOPLAM 118 860
Tablo L.4. Đl Merkezi Motorlu Araç Bilgileri
ARACIN CĐNSĐ
SAYISI
Motorsiklet 22 198
Otomobil 34 781
Minibüs 1 137
Otobüs 647
Kamyonet 9 462
Kamyon 2 173
Traktör 5 733
Çekici 267
Özel Amaçlı 104
Tanker 151
Arzi Taşıtı 328
TOPLAM 76 981
Kaynak: Đl Emniyet Müdürlüğü, 2009
L.2.2. DEMĐRYOLLARI
Demiryollarının toplu taşımacılıktaki önemi gün geçtikçe artmaktadır. 1912 yılında
açılan Đzmir-Eğirdir yolunun Bozanönü-Isparta arasındaki 13 km’lik bölümü 1936 yılında
tamamlanarak hizmete açılmıştır. Bugün Isparta il sınırları kapsamında 72 km’lik ana hat
demiryolu mevcuttur. Yolcu taşımacılığında yıllık ortalama 50 bin yolcu, yük taşımacılığında
gelen ve giden olmak üzere yıllık ortalama olarak 180-200 bin ton civarında yük
taşınmaktadır. Yük taşımacılığının büyük bir kısmı Gümüşgün Đstasyonundan yapılmakta
olup Gümüşgün-Isparta arasındaki demiryolunun yenilenmesinden sonra Isparta Gar’dan da
yük taşımacılığının artması hedeflenmektedir. Demiryollarının toplu taşımacılıktaki önemi
gün geçtikçe artmaktadır. Uzun yıllar Đzmir-Aydın demiryolunun Isparta’nın içinden
geçirilmesi konusunda çalışmalar yapılmış, fakat sonuç alınamamıştır.1912 yılında açılan
Đzmir-Eğirdir yolunun Bozanönü-Isparta arasındaki bölümü 1936 yılında tamamlanarak
hizmete açılmıştır. Bugün ilde 890 km uzunluğunda demiryolu ağı bulunmaktadır.
380

L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler
ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
Đlimizde, ülkemiz genelinde kullanılan 1435 mm normal hat işletmeciliği
yapılmaktadır. Đlimizde Kullanılan yakıt türü motorin olup, kullanılan 18000 lik lokomotifler
saatte 135 litre motorin tüketmektedir.
1950 yıllarında demiryollarının yolcu taşımacılığındaki payı % 42 yük
taşımacılığındaki payı % 78 civarındaydı. Günümüzde bu oranlar yolcuda % 3,5 yükte ise
%7,1 e düşmüştür. Yolcu taşımacılığında demiryoluna göre otobüsler 1.4 kat otomobiller 6,8
kat, uçaklar 5,4 kat daha fazla enerji tüketmektedir. Yük taşımacılığında ise demiryolları ile
denizyolları aynı miktarda enerji tüketirken kamyonlar 7,5 kat daha fazla enerji tüketmektedir.
Maliyetler açısından bakıldığında ise 6 şeritli otobanın maliyet ortalaması 8 milyon
dolar; Çift hatlı elektrikli sinyalizasyonlu bir demiryolu ortalama maliyeti 2 milyon 853 bin
dolardır. Yani 3 kat daha ucuzdur.
6 şeritli bir otobanın kapladığı arazi 37,5 metre aynı kapasitedeki taşımacılık için çift
hatlı elektrikli, sinyalizasyonlu bir demiryolu hattının gerektirdiği platform genişliği 13,7
metredir.
Çevre kirliliği bakımından baktığımızda hava kirliliğindeki elektrikli trenlerin payı %
5 Karayolunda ise % 85 olduğu görülür.
Bir kitle ulaşım aracı olan tren büyük çaptaki yükleri tek bir mekanizma ve
organizasyonla bir yerden başka bir yere götürülebilme özelliğiyle demiryolları karayolları
taşımacılığına göre büyük üstünlüklere sahiptir. Daha az emek daha az personel, daha az
tüketim daha az ve ucuz alt yapı ihtiyacı nedeniyle büyük çapta emek tasarrufu sağlar.
Kazalar bakımından 2000 yılında yapılan bir araştırmaya göre 44 yılda trafik
kazalarında 193,910 vatandaşımız hayatını kaybetmiştir. Bu sayı Đstiklal savaşında ölen
vatandaşlarımızın sayısına eşittir
Günümüzde belli başlı ulaşım sistemleri; Karayolları, Demiryolları, Denizyolları,
Boru hatları, Đç su yolları ve özel sistemler olarak sıralanır. Örneğin 250 km lik bir mesafeden
az ve 20 tona kadar olan yüklerin taşınmasında karayolları avantajlıdır.
Bu nedenle ulaşım sistemleri birbiriyle rekabet eden tarzda değil birbirini
bütünleyecek biçimde ele alınmalıdır. Ulaşımı geniş perspektifte bakarak şehrimiz için en
ideali gerçekleştirmeye çalışmalıyız.
GELEN – GĐDEN YOLCU TRENLERĐ:
GELEN TRENLER:
TREN CĐNSĐ: MINTIKASI: Çıkış Saati: Varış Saati: Đşlediği Gün:
Göller Ekspresi Đzmir-Aydın-Nazilli- 21 : 30 06 : 24 Her gün
Isparta
Pamukkale Ekspresi Đstanbul-Đzmit 17 : 30 07 : 00 Her gün
Eskişehir-Afyon
Otobüs Dinar-Isparta
381

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
GĐDEN TRENLER :
TREN CĐNSĐ: MINTIKASI: Çıkış Saati: Varış Saati: Đşlediği Gün:
Otobüs Isparta-Dinar 19 : 00 08 : 34 Her gün
Pamukkale Ekspresi Dinar-Afyon
Eskişehir-Đzmit-Đstanbul
Göller Ekspresi Isparta-Nazilli 22 : 00 07 : 52 Her gün
Aydın- Đzmir
Isparta’dan Đzmir’e Aktarmasız
Isparta’dan Pamukkale Ekspresine Dinar’dan Isparta arasında yolcular servis otobüsü
ile Aktarmalı olarak Đstanbul’a seyahatleri temin edilmekte iken
Göller Ekspresi Selçuk-Aydın-Denizli arası yol yenileme çalışmaları nedeniyle 03
Mart 2008 tarihinden itibaren
Pamukkale Ekspresi Sandıklı-Dinar-Denizli arasında yol yenileme çalışmaları
nedeniyle 25 Temmuz 2009 tarihinden itibaren seferden kaldırılmıştır.
L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları
2009 yılı içinde toplam 5 Adet Askeri Özel yolcu treni yapılmış ve toplam 2651 askeri
yolcu taşınmıştır.
2009 yılı içinde 450 vagon 12865 ton giden yük, 295 vagon 3619 ton gelen olmak
üzere toplam 745 vagon 16484 ton yük nakliyatı yapılmıştır.
Gürültü düzeyinin yüksek olduğu demiryolu kenarlarında, gürültü etkisini azaltmak
üzere plantasyon ve benzeri tedbirler yoktur.
Đmar planlamada tampon sahaları konulmamıştır.
L.2.3. DENĐZ, GÖL VE NEHĐR TAŞIMACILIĞI
L.2.3.1. Limanlar
Đlimiz denize kıyısı olan illerden değildir.
L.2.3.2. Taşımacılık
Bölgede bulunan Beyşehir ve Eğirdir Gölleri içme suyu kaynağı olarak
kullanıldığından taşımacılıkta kullanılmamaktadır. Ulaşım göller etrafında karayolu ile
sağlanmaktadır.
L.2.4. HAVAYOLLARI
Isparta Süleyman DEMĐREL Havalimanı yapımına 1992 yılında başlanılmıştır.
Havaalanı Keçiborlu ilçesi sınırları içerisinde Isparta’ya 28 km, Burdur’a 30 km, Antalya’ya
da 140 km uzaklıktadır. Havaalanının temeli 1994 yılında atılmış ve 21.07.1997 tarihinde
hizmete açılmıştır. 2 Ha.20 alanda 3.000 x 45 m ölçülerinde pist, 350 x 100 m ölçülerinde
apron, 240 x 24 m ölçülerinde taksirut, 5 uçak kapasiteli apron ile 3.500 m uzunluğunda
trapez kesitli beton kaplamalı kuşaklama kanalı ve pist özel aydınlatma sistemi
382

ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
bulunmaktadır. Yılda 1,5 milyon yolcuya hizmet verebilecek kapasitesi bulunmaktadır. Đç ve
dış hat uçak trafiğine hizmet vermektedir.
L.3. HABERLEŞME
Türkiye’de düzenli ilk posta idaresi 1841 yılında kurulmuştur. Isparta’da, ilçe
merkezinde ilk posta merkezi 1845, Yalvaç kazasına 1872, Eğirdir ve Karaağaç kazalarına
1875, Uluborlu’ya 1890, Keçiborlu nahiyesine 1894 ve Senirkent’te 1914 yılında açılmıştır.
Başmüdürlüğe bağlı 13 Merkez, 41 Şube, 109 Acente tarafından Isparta ilinin toplam
211 adet yerleşim birimlerine, posta ve telgraf hizmetleri ve Türk-Telekom A.Ş. ile yapılan
protokol çerçevesinde telefon hizmetleri verilmekte, ayrıca bazı ilçe ve kasabalarda da
elektrik faturalarının tahsilatı yapılmaktadır. 31 adet Merkez ve Şube Posta sürücülüğü ve 4
kiralık vasıta (Motorize Köy Dağıtımı) marifeti ile ilde en ücra yerleşim yerlerine kadar
aksaksız olarak her türlü gönderinin ulaşımı ve dağıtımı sağlanmaktadır.
Isparta Đl Telekom Müdürlüğü’nde verilebilen telekominikasyon hizmetleri aşağıda
sıralanmışlardır.
1. Telefon
2. Özel Servis Numaraları (PSTN)
a) Üç rakamlı özel servis numaraları (110, 112, 155)
b) Yedi rakamlı özel servis numaraları (444 xxxx)
3. 0522 NMT Mobil Telefon
4. Çağrı Aboneliği
5. Ücretsiz Aranır Telefon
6. Özel Tarifeli Telefon Mesaj Servisleri (900 9XX XXXX, 900 8XX XXXX, 900 5XX
XXXX, 900 4XX XXXX, 900 3XX XXXX)
7. CENTREX (Türk Telekom abone santralı üzerinden verilen özel telefon santral
hizmeti)
8. ISDN-PA (Temel servisleri sayısal ortamda birleştiren tümleşik şebeke)
9. Teleks
10. Paket Anahtarlamalı Data (TURPAK)
11. TT NET (Đnternet Erişimi)
a) PSTN’ den erişim
b) FRAME RELAY üzerinden doğrudan erişim
12. FRAME RELAY (Çerçeve anahtarlama teknolojisine dayalı erişim servisi)
13. Özel Devreler (Telgraf Devresi, Telefon Devresi, Data Devreleri)
14. Telekom Bayiliği
15. Peşin Kontör Satışı
16. 65 Yaş Üstü Müşterilere Evinde Hizmet
17. 444 14 44 Müşteri Hizmetleri Servisi
Türk Telekom, telefon şebekesinin genişletilmesi ve iyileştirilmesine yönelik yatırım
ve bakım çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çerçevede direkli havai şebeke, başta il ve ilçe
merkezleri olmak üzere tüm Isparta genelinde aşağıda belirtilen yüksek oranda yer altından
sağlanarak görüntü kirliliği en aza indirilmiştir.
Đldeki NMT Mobil Telefon Baz Đstasyonlarından meskun alanlar içinde bulunanlar 10
Watt, meskun alan dışındakiler 25 Watt çıkış gücü ile yayın yapmaktadırlar. Meskun
alanlarda kurulu bulunan baz istasyonları için Telekomünikasyon Kurumu’ndan güvenlik
sertifikası alınmaktadır.
383

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
L.4. ĐLĐN PLANLAMA DURUMU
Isparta Đli’nde ilk imar planı 1967 yılında hazırlanmış olup, kanun ve yönetmelikler
doğrultusunda iki kez revize edilmiştir. Đlde hazırlanan imar planları doğrultusunda planlı bir
gelişme olmaktadır. Đlde bulunan toplu konut alanları nüfusun konut ihtiyacına karşılık
verebilecek yeterliktedir. Ayrıca il merkezinde belli aralıklarla toplu konut alanları veya
gecekondu önleme bölgeleri oluşturularak yaptırılan konutlar ihtiyaç sahiplerine sunulmakta
ve bu şekilde göç ile gelen halkın konut ihtiyacı karşılanarak gecekondulaşmanın önüne
geçilmektedir.
Bunun yanında, Konya- Isparta Planlama Bölgesi 1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni
Planı Bakanlığımızca 19.07.2007 tarihinde onaylanmıştır. Söz konusu plan 09.01.2008
tarihinde değişiklikleriyle tekrar onaylanmış ve halen yürürlüktedir.
L.5. ĐLDEKĐ BAZ ĐSTASYONLARI
Đlimizde kurulması planlanan sabit Telekomünikasyon Cihazlarına kurulma izni
öncesi, Telekomünikasyon Kurumunca 12.07.2001 tarih ve 24460 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan “10 kHz - 60 GHz Frekans Bandında Çalışan Sabit Telekomünikasyon
Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddeti Limit Değerlerinin Belirlenmesi,
Ölçüm Yöntemleri ve Denetlenmesi Hakkında” Yönetmeliğin 5. maddesine göre Đl Mahalli
Çevre Kurullarının yer seçimi hususunda görüşünü almaktadır.
Đl Mahalli Çevre Kurulu da konu hakkındaki görüşlerini, Kurumun talebi üzerine
gerekçeleri ile birlikte bildirir.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đl Özel Đdaresi Tarımsal Hizmetler Müdürlüğü, 2009
Đl Emniyet Müdürlüğü, 2009
Karayolları Genel Müdürlüğü 13. Bölge Müdürlüğü, 2009
TCDD Isparta Gar Müdürlüğü, 2009
384

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
M.YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA
Đmar planlarına eas jeolojik etüt raporları ve ilin imar durumu belediye hudutları
içerisinde belediye tarafından takip ve kontrol edilmektedir. Belediye hudutları dışında ise
mevzi imar planlarına esas jeolojik etütlerin ve raporlarının kontrolü Bayındırlık ve Đskan
Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.
M.1.1. KENTSEL ALANLAR
M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri
Isparta kentinin etrafının dağlarla çevrili olması nedeniyle planlama aşamasında
kirletici olabilecek sanayi alanlarının Organize Sanayi Bölgesinde toplanarak havza dışına
çıkartılması sağlanmıştır. Hakim rüzgar yönlerinin durumu gözetilerek hava kirliliği
olmaması için yapılaşmlarda ve planlamada bu durum göz önüne alınmaktadır.
M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni
Yukarıda da belirtildiği gibi kentin topografyası nedeniyle ve insan yaşamı için birinci
derecede gerekli olan su nedeniyle kentin ilk yerleşim yeri su kaynaklarına yakın olmuştur.
Daha sonra gelişen teknoloji ve alt yapı getirilmesi kolaylıkları ve arsa edinebilme olanakları
uyarınca Isparta kenti yağ lekesi olarak gelişmiş daha sonra 1967 tarihinden itibaren yapılan
imar planları doğrultusunda gelişmeye başlamıştır.
M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları
Isparta kent merkezi için ilk imar planı 1967 yılında yapılmış daha sonra 1977 ve 1988
ve 2007 yıllarında revize edilmiştir. Bu planlar ise kentin kara yolları ve alt yapı yapım
kolaylıkları ve halkın arsa sahiplikleri gereğince işyerlerine kolay ulaşabilmeleri
doğrultusunda kent ovasına doğru geliştirilmiştir. Sanayi Eğirdir yolu ve Afyon yolu
üzerinde, rekreasyon alanları ise halkın eskidende kullandığı mesire alanları olan Ayazma-
Öküz Battı, Kirazlı Dere, Gölcük ve Milas mesire alanlarında planlanmıştır.
Đlçelerde Planlama
Merkez Đlçe
ALAN
ALAN
KULLANIM ALANININ
TÜRÜ
(ha)
ORAN
(%) KULLANIM ALANININ TÜRÜ (ha)
ORAN
(%)
Mevcut Konut Alanı 967,4 6,66 Konut Dışı Kentsel Çalışma Alanları 174,5 1,20
Gelişme Konut Alanı 1313,9 9,04 Tarımsal Niteliği Korunacak Alan 4554,5 31,35
Eğitim Tesisleri 71,6 0,49 Orman Alanı 3941,5 27,13
Kamu Kurum Alanları 243,6 1,68 Askeri Alanlar 347,1 2,39
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 179,3 1,23 Alt Merkez 23,6 0,16
Ticaret 250,2 1,72 Fuar, Panayır ve Festival Alanı 102,2 0,70
Terminal 5,8 0,04 Sağlık Tesisleri 5,4 0,04
Ağaçlandırılacak Alanlar 644,5 4,44 Gölet 74,7 0,51
Mezarlık 46,5 0,32 Üniversite Kampüs Alanı 881,9 6,07
Spor Alanları 22,9 0,16 Fundalık 50,2 0,35
Küçük Sanayi Sitesi 161,0 1,11 Teknik Alt Yapı 26,3 0,18
Sanayi Alanı 359,9 2,48 Organize Sanayi Alanları 81,3 0,56
TOPLAM 14530,0 100,00
385

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Atabey Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%)
Mevcut Konut Alanı 87,2 14,6
Gelişme Konut Alanı 198,6 33,2
Eğitim Tesisleri 22,2 3,7
Kamu Kurum Alanları 17,6 2,9
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 51,1 8,5
Ticaret 14,4 2,4
Terminal 6,2 1,0
Ağaçlandırılacak Alanlar 61,0 10,2
Mezarlık 16,2 2,7
Spor Alanları 4,9 0,8
Küçük Sanayi Sitesi 8,1 1,4
Sanayi Alanı 10,9 1,8
Tarımsal Niteliği Korunacak Alan 39,8 6,6
Alt Merkez 4,2 0,7
Akaryakıt Đstasyonu 0,8 0,1
Sağlık Tesisleri 1,4 0,2
Depolama Alanı 1,5 0,3
Üniversite Kampüs Alanı 33,8 5,6
Kültür Tesisi Alanı 19,1 3,2
TOPLAM 599,0 100,0
Atabey Đlçesi 1910 yılında belediye
statüsüne kavuşmuştur. Đlçe genelinde tarım
birinci sektör konumundadır. Đlçenin son
imar planı Đller Bankası tarafından 1995
yılında revize edilmiştir. Yandaki Tabloda
Atabey Belediyesi’nin imar planının alan
kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
Atabey Belediyesi toplam planlama alanı
599 hektardır. Gelişme konut alanları planın
%33.2‘sini oluştur-maktadır. Yerleşimin
güneydoğusunda 33.8 ha alanda üniversite
kampus alanı yer almaktadır. Kentin kuzeygüney
yönünde gelişeceği öngörülmüştür.
Aksu Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%) 1953 yılında belediye olan Aksu Đlçesi 1987
Mevcut Konut Alanı 69,7 28,7 yılında idari açıdan ilçe statüsüne ulaşmıştır.
Gelişme Konut Alanı 91,9 37,9 Yerleşim Eğirdir’e 25 km, Đl merkezi’ ne 57
Eğitim Tesisleri 3,5 1,4 km mesafededir. Đlçenin ekonomisini
Kamu Kurum Alanları 9,8 4,0 oluşturan temel sektör tarım ve
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 14,3 5,9 hayvancılıktır. En yaygın tarımsal üretim,
Ticaret 7,8 3,2 elma üretimidir. Bunun yanında armut,
Terminal 1,3 0,5 kiraz, pancar ve gül üreticiliği yapılmaktadır.
Alabalık üretimi ve hayvancılığın
Mezarlık 5,5 2,3
Spor Alanları 1,6 0,7
giderek yaygınlaşmaya başladığı yerleşmede
yayla nüfusu sürekli artış
Küçük Sanayi Sitesi 3,7 1,5
göstermektedir. Aksu Đlçesi, Eğirdir ve
Dere Yatağı 5,0 2,1
Atabey Đlçeleri ile birlikte Isparta ili gül
Konut Dışı Kentsel Çalışma
üretiminin en yoğun yapıldığı ilçeleri
Alanları 1,4 0,6
arasındadır. Ticaret ise yerel tüketime cevap
Tarımsal Niteliği Korunacak Alan 23,4 9,6
verebilecek düzeydedir. Yerleşim için 1968
Askeri Alanlar 0,7 0,3
yılında imar planı yapılmıştır. 1991 yılında
Alt Merkez 0,3 0,1
yapılan uygulama imar planında projeksiyon
yılı 2005 olarak kabul edilmiştir.
Akaryakıt Đstasyonu 1,7 0,7
Sağlık Tesisleri 0,7 0,3
Turizm Tesis Alanı 0,6 0,3
TOPLAM 242,9 100,0
Öngörülen nüfus ise 5.000 kişi olarak kabul edilmiştir. Bu nüfusa göre düzenleme
yapılan planın planlama alanı 193.03 hektardır. Yukardaki Tabloda Aksu Belediyesi’nin imar
planının alan kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
386

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Aksu Belediyesi nazım imar planında kentin gelişimini etkileyen temel unsur tarım
arazileridir. Bunun yanı sıra sulama kanları ve sulama alanları da kentin fiziksel gelişiminde
sınırlayıcıdır. Yukarıda görüldüğü gibi planın %37.9’unu gelişme konut alanları
oluşturmaktadır. Kent Eğirdir-Yenişarbademli karayolu boyunca gelişme göstermiştir. Kamu
kurum alanları, küçük sanayi sitesi ve konut dışı kentsel kullanım alanları kentin doğusunda
yer seçmiştir.
Eğirdir Đlçesi
Eğirdir Đlçesi Akdeniz Bölgesi’nin Göller yöresinde Eğirdir Gölü’nün güney kıyısında
yer almaktadır. Yerleşimin Isparta’ya olan uzaklığı 34 km’dir. Eğridir turizm yönünden büyük
potansiyeli olan bir yerleşmedir. Ayrıca çevre kırsal yerleşmelere götürdüğü hizmetler
açısından, bölge içinde 2. derecede bir kentsel merkez olma eğilimindedir. 27 Eylül 1979
yılında onaylanan imar planında öngörülen nüfus yaklaşık 20.000 kişidir. Planlama yapılan
toplam alan ise 241,47 hektardır. Sonraki dönemlerde ilave ve revizyon imar planları
yapılmıştır. Aşağıdaki Tabloda Eğirdir Belediyesi’nin imar planının alan kullanımları ve
büyüklükleri sunulmuştur.
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%) Gelişme alanları için, toprak sınıfları,
topoğrafya, mülkiyet durumları göz önünde
bulundurularak kentin kuzeybatısında yer
seçilmiştir. Planın %3.8’ini oluşturan sanayi
alanları da meskun konut alanın kuzeyinde
Mevcut Konut Alanı 417,2 42,6
Gelişme Konut Alanı 226,7 23,1
Eğitim Tesisleri 13,6 1,4
Kamu Kurum Alanları 93,6 9,6
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 9,2 0,9
Ticaret 11,3 1,1
Terminal 2,5 0,3
Ağaçlandırılacak Alanlar 19,0 1,9
Mezarlık 6,1 0,6
Spor Alanları 5,0 0,5
Küçük Sanayi Sitesi 2,8 0,3
Sanayi Alanı 37,3 3,8
DDY Koruma Kuşağı 13,5 1,4
Askeri Alanlar 31,9 3,3
Alt Merkez 1,4 0,1
Sağlık Tesisleri 12,6 1,3
Kumsal 33,5 3,4
Turizm Tesis Alanı 24,2 2,5
Depolama Alanı 18,4 1,9
TOPLAM 980,0 100,0
yer almaktadır. Doğa ve turizm merkezi
olan Eğirdir Belediyesinin turizm tesis
alanları ise gelişme yönünde kuzeybatıda
yer almaktadır.
Yakın geçmişte 120 civarında yatırımcı
firmanın göl turizmi için ilgili kurumlarla
görüşmeler yapılmıştır. Ancak, Eğirdir
Gölü, yakın çevredeki yerleşmelerin içme
suyu rezerv alanı olması ve “su kirliliği
kontrol yönetmeliği” nedeniyle bu
görüşmeler sonuçlanamamış, yatırımlar
yapılamamıştır.
Güneyinde bulunan dağlık alan ile
kuzeyinde bulunan Eğirdir Gölü arasında
sıkışmış durumda bulunan kent merkezi, göl
kıyısı boyunca lineer bir yayılma
göstermiştir.
Bu yayılma belediyecilik hizmetlerinin yeterince verilememesine neden olmaktadır.
1978 yılında başlayan çalışmalar henüz sonuçlanmadığından Eğirdir Gölü master planı
çalışması yapılamamıştır. Zemin durumu nedeniyle, 300-350 metreye kadar yapılan kazılarda
bataklık ve nitrit çıkmaktadır.
Gelendost Đlçesi
KULLANIM ALANININ
ORAN
TÜRÜ
ALAN(ha) (%) Gelendost Đlçesi Konya-Isparta Karayolu üzerinde,
Mevcut Konut Alanı 54,3 20,0 Isparta il merkezine 82 km uzaklıkta bulunmaktadır.
Gelişme Konut Alanı 138,9 51,1 1954 yılında ilçe olmuştur. Gelendost Đlçe merkezine
Eğitim Tesisleri 10,8 4,0 bağlı kırsal yerleşimlerin ekonomik yapıları
Kamu Kurum Alanları 9,3 3,4 tamamen tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Đlçe
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 7,5 2,7 merkezi olarak Gelendost ise kırsal yerleşmelerin
387

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Ticaret 17,6 6,5 ticari merkezi durumundadır. Yerleşmede hizmetler
Terminal 1,6 0,6 sektörü, özellikle de ticaret oldukça gelişmiş
Mezarlık 8,4 3,1 durumdadır. Ticaret dışında tarım yaparak
Spor Alanları 2,5 0,9 geçimlerini sağlayan önemli bir kesim de
Küçük Sanayi Sitesi 3,6 1,3 bulunmaktadır. Yerleşmede küçük sanayi sektörü de
Konut Dışı Kentsel Çalışma
oldukça gelişmiştir. Ekonomik yaşamın temelini
Alanları 0,8 0,3 oluşturan temel sektör tarım sektörüdür. 2000 yılında
Alt Merkez 1,7 0,6 yapılan imar planında 2015 yılı için hedef nüfus
Sağlık Tesisleri 5,2 1,9 22.000 kişi kabul edilmiştir. Aşağıdaki Tabloda
Depolama Alanı 3,3 1,2
Gelendost Belediyesi’nin imar planının alan
Üniversite Kampüs Alanı 6,5 2,4
kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
TOPLAM 272,0 100,0
Đlçe merkezi 6 mahalleden oluşmaktadır.Yerleşme toplam 6873 kişinin yaşadığı
yaklaşık 184 hektarlık bir yerleşim alanına sahiptir.Kent merkezi genelde yağ lekesi
görünümünde olup akslar boyunca gelişmeye yeni başlamış-tır.Kent karakter haritası sınırları
içinde ortalama brüt yoğunluk 37 kişi/ha iken, net yoğunluk 81 kişi/ha’dır.
Gelendost Belediyesi imar planında gelişme konut alanları kent çevresinde yer
seçmiştir. Planın %51,1’ini oluşturmak-tadırlar. Sağlık tesisi, üniversite, kamu kurumları ve
eğitim tesisleri kent çeperinde kuzeybatıda yer seçmiştir.
Gönen Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%) 1948 yılında belediye teşkilatına kavuşmuş,
Mevcut Konut Alanı 37,3 14,0 1991 tarihinde ilçe olmuştur. Tarım
Gelişme Konut Alanı 119,6 45,0 sektörünün birinci sırada geldiği ilçe
Eğitim Tesisleri 31,0 11,7 merkezine, Đstanbul’da bulunan Tuzla
Kamu Kurum Alanları 5,8 2,2 Askeri Okulu’nun gelmesi olasılığı vardır.
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 10,2 3,8 Yandaki Tabloda, Gönen Belediyesi’nin
Ticaret 10,2 3,9 imar planının alan kullanımları ve büyüklükleri
sunulmuştur.
Terminal 1,1 0,4
Ağaçlandırılacak Alanlar 5,6 2,1 Gönen Belediyesi imar planında gelişme
Mezarlık 0,4 0,2
alanları kent etrafında ve sıçrama yaparak
Spor Alanları 6,5 2,4
gelişeceği öngörülmüştür. Gelişme konut
alanları planın %45’ini oluşturmak-tadır.
Küçük Sanayi Sitesi 2,8 1,1
Eğitim tesisleri planın %11.7’sini
Sanayi Alanı 29,3 11,0
oluşturmakta ve meskun yerleşimin kuzeyinde
yer almaktadır. Kentin güneybatısında
Askeri Alanlar 0,7 0,3
Akaryakıt Đstasyonu 0,5 0,2
29.3 ha alanda sanayi alanı önerilmiştir.
Sağlık Tesisleri 1,8 0,7
Depolama Alanı 3,0 1,1
TOPLAM 265,9 100,0
Sütçüler Đlçesi
Sütçüler Đlçesi Isparta il merkezine 102 km, Eğirdir Đlçesi’ne 64 km, Aksu Đlçesi’ne 44
km mesafededir. Đlçe halkı geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. Dünya Bankası
tarafından 1997 yılında Başkoz Mahallesi’nde imar planı yapılması istenmiştir. Đller Bankası
tarafından 1997 yılında ilave imar planı yapılmış olup toplam 42.27 ha’lık alanı
kapsamaktadır. Dünya Bankası tarafından yapılan nüfus projeksiyonlarına göre 2031 yılı için
16.500 kişi ilçe merkezi nüfusu olarak tespit edilmiştir. Aşağıdaki Tabloda Sütçüler
Belediyesi’nin imar planının alan kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
388

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%) Sütçüler Belediyesi imar planında kent iki
türlü gelişme göstermiştir. Bunlardan ilki
kentin kuzeybatısına doğru olan tarım
topraklarının ve topografyanın fiziksel
sınırlarını belirlediği alandır. Diğer gelişme
ise kentin güneydoğusundaki uydu kent tipi
gelişmedir.
Mevcut Konut Alanı 23,0 15,4
Gelişme Konut Alanı 68,8 46,0
Eğitim Tesisleri 4,3 2,9
Kamu Kurum Alanları 4,0 2,7
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 9,9 6,6
Ticaret 6,4 4,3
Ağaçlandırılacak Alanlar 9,9 6,6
Spor Alanları 2,4 1,6
Küçük Sanayi Sitesi 0,4 0,3
Dere Yatağı 2,8 1,9
Konut Dışı Kentsel Çalışma
Alanları 0,3 0,2
Tarımsal Niteliği Korunacak Alan 4,2 2,8
Orman Alanı 5,0 3,3
Alt Merkez 2,3 1,6
Akaryakıt Đstasyonu 0,2 0,2
Sağlık Tesisleri 2,5 1,7
Mesire Alanı 1,1 0,8
Fundalık 1,9 1,2
TOPLAM 149,5 100,0
Đlçe Merkezi 1963 yılında büyük bir afet ve
yangın geçirmiştir. Merkez kesimi
dolduğundan belediye yönetimi, 3 km
uzaklıktaki Belen mahallesine doğru
yaklaşık 15.000 dönümlük düz bir alanda
(yayla evleri projesi adı altında) yerleşime
geçmeyi planlamaktadır.
Đlçenin girişinde yapılmış olan Karacaören
Barajı nedeniyle kent merkezinde rutubet
oluştuğundan, yerle-şimin ikliminde de
önemli değişiklikler olmuştur.
Đlçenin suyu 26 km uzaktaki Toto Dağı’ndan sağlanmakta; bu sudan 8 köy daha
yararlanmakta ve su gittikçe azalmaktadır. Bu nedenle ilçe merkezi için susuzluk sorunu
ortaya baş göstermektedir.
Turizm sektöründe doğa turizmi Antalya’daki turizme alternatif olarak
gösterilmektedir. Đlçe genelinde rafting ve jeep safarileri yapılmaktadır. Dini turizmde,
Yalvaç’tan başlayıp Antalya ya kadar giden hıristiyanların, havarilerin yürüyüş yolu olması
nedeniyle önem arz etmektedir. Potansiyel değerlendirilebilirse 20.000 civarında Đsrail’li
turist çekme imkanı bulunmaktadır. Safari turizmi olarak Orman gözetleme kulelerinden
fotoğraf çekimleri yapılabilir. Yurt dışından gelen turistler için sağlık turizmine yönelik
çalışmalar da vardır. 50 adetlik Yörük çadırı ile turizme katkı projeleri bulunmaktadır.
Keçiborlu Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%)
Mevcut Konut Alanı 50,3 17,3
Gelişme Konut Alanı 153,6 52,8
Eğitim Tesisleri 8,6 3,0
Kamu Kurum Alanları 17,7 6,1
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 11,4 3,9
Ticaret 9,9 3,4
Terminal 0,9 0,3
Ağaçlandırılacak Alanlar 4,4 1,5
Mezarlık 6,9 2,4
Spor Alanları 3,5 1,2
Küçük Sanayi Sitesi 10,2 3,5
Konut Dışı Kentsel Çalışma
Alanları 1,6 0,6
Taşkın Alan 1,1 0,4
DDY Koruma Kuşağı 2,6 0,9
Alt Merkez 4,6 1,6
Sağlık Tesisleri 2,0 0,7
Depolama Alanı 0,7 0,3
Teknik Alt Yapı 0,6 0,2
TOPLAM 290,7 100,0
389
Keçiborlu 1907 yılında belediye statüsüne
kavuşmuştur. Đlçede bulunan Kükürt Madeni
1995 yılında kapatılmıştır. Tarım sektörünün
birinci konumda olduğu yerleşmede başlıca
ürünler arpa, buğday, kiraz ve elmadır.
Büyükbaş hayvancılık ikinci sektör olarak ilçe
halkının geçiminde rol oynamaktadır. Đlçe
Merkezine 1976 yılında Đller Bankası
tarafından yapılan imar planı halen
kullanılmaktadır.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Senirkent Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%)
Mevcut Konut Alanı 66,5 24,2
Gelişme Konut Alanı 75,4 27,5
Eğitim Tesisleri 6,9 2,5
Kamu Kurum Alanları 11,5 4,2
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 21,6 7,9
Ticaret 22,5 8,2
Terminal 1,4 0,5
Ağaçlandırılacak Alanlar 6,2 2,3
Mezarlık 4,8 1,7
Spor Alanları 3,1 1,1
Küçük Sanayi Sitesi 4,6 1,7
Sanayi Alanı 32,0 11,7
Konut Dışı Kentsel Çalışma
Alanları 6,0 2,2
Alt Merkez 1,0 0,4
Sağlık Tesisleri 2,8 1,0
Üniversite Kampüs Alanı 8,3 3,0
TOPLAM 274,7 100,0
1888 yılında belediye olan Senirkent ilçe
merkezinde elma kiraz üretimi başta
gelmektedir.1993 yılında yapılmış olan imar
planının projeksiyon nüfusu 50.000 kişi
olarak hesaplanmıştır. Yandaki Tabloda
Senirkent Belediye-si’nin imar planının alan
kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
Senirkent Belediyesi’nin planlama alanı
274.7 hektardır. Kentin gelişimi ağırlıklı
olarak meskun yerleşimin doğusunda
önerilmiştir. Gelişme konut alanları planın
%27.5’ini oluşturmaktadır. Toplam 32 ha
alana sahip olan sanayi alanı meskun
yerleşimin yaklaşık 2.5 km.
güneydoğusunda önerilmiştir.
Uluborlu Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN (%) 1827 yılında belediye olan Uluborlu
Mevcut Konut Alanı 73,7 28,4 Đlçesi’nin ilk imar planı 1967 yılında Đller
Gelişme Konut Alanı 122,0 46,9 Bankası tarafından yapılmıştır. 1972,
Eğitim Tesisleri 8,2 3,2 1981,1987 ve 1997 yıllarında revizyon
Kamu Kurum Alanları 12,7 4,9 görmüştür. Yürürlükte bulunan imar
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 15,3 5,9 planının projeksiyon nüfusu 10.000 kişi
Ticaret 5,6 2,2 olarak hesaplanmıştır. Đlçede Kiraz ve elma
Mezarlık 11,3 4,4 üretimiyle tarım birinci sektör konumundadır.
Ayrıca ilçe merkezinde tarıma dayalı
Spor Alanları 2,0 0,8
Küçük Sanayi Sitesi 0,9 0,3
sanayi (depolama ve paketleme) tesisleri yer
almaktadır. Yandaki Tabloda Uluborlu
Sağlık Tesisleri 1,6 0,6
Belediyesi’nin imar planının alan kullanımları
ve büyüklükleri sunulmuştur.
Üniversite Kampüs Alanı 5,8 2,2
Dini Tesis Alanları 0,8 0,3
TOPLAM 259,9 100,0
Uluborlu Belediyesi imar planında gelişme alanı meskun yerleşimin etrafında
gelişeceği öngörülmüştür. Ayrıca kentin doğusunda sıçrama yapılarak yeni gelişme alanı
önerilmiştir. Toplam gelişme konut alanı planın %46.9’unu oluşturmaktadır.
Yalvaç Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN (ha) ORAN(%) 1846 yılında Belediye olan Yalvaç
Mevcut Konut Alanı 149,7 21,9 Đlçesinin son imar planı çalışması 1987
Gelişme Konut Alanı 218,6 31,9 yılında Đller Bankası tarafından yapılmıştır.
Eğitim Tesisleri 46,1 6,7 Planın projeksiyon nüfusu 55.000 kişi
Kamu Kurum Alanları 22,7 3,3 olarak hesaplanmıştır. Đlçede buğday ve
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 75,7 11,0 nohut üretimiyle tarım birinci sektör
Ticaret 41,0 6,0 konumun-dadır. Yandaki Tabloda Yalvaç
Terminal 1,6 0,2 Belediyesi’nin imar planının alan
Ağaçlandırılacak Alanlar 4,5 0,7 kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
Mezarlık 21,4 3,1
Yalvaç Belediyesi’nin planlama alanı
684.9 hektardır. Planda gelişme meskun
Spor Alanları 6,4 0,9
yerleşimin etrafında yağ lekesi şeklinde
Küçük Sanayi Sitesi 28,8 4,2
390

Konut Dışı Kentsel Çalışma
Alanları 1,6 0,2
Tarımsal Niteliği Korunacak Alan 24,9 3,6
Askeri Alanlar 2,5 0,4
Alt Merkez 1,4 0,2
Akaryakıt Đstasyonu 1,7 0,3
Fuar, Panayır ve Festival Alanı 3,3 0,5
Sağlık Tesisleri 2,3 0,3
Mesire Alanı 4,8 0,7
Turizm Tesis Alanı 3,3 0,5
Teknik Alt Yapı 0,0 0,0
Bağ-Bahçe Nizamlı Konut Alanı 22,6 3,3
TOPLAM 684,9 100,0
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
olacağı öngörülmüştür. Gelişme konut
alanları planın %31.9’unu oluşturmaktadır.
Kentin güney ve güney doğusunda küçük
sanayi sitesi alanları önerilmiştir. Donatı
alanları ise ağırlıklı olarak kuzeyde yer
seçmiştir.
Yalvaç Belediyesi’nin planlama alanı
684.9 hektardır. Planda gelişme meskun
yerleşimin etrafında yağ lekesi şeklinde
olacağı öngörülmüştür. Gelişme konut
alanları planın %31.9’unu oluşturmaktadır.
Kentin güney ve güney doğusunda küçük
sanayi sitesi alanları önerilmiştir. Donatı
alanları ise ağırlıklı olarak kuzeyde yer
seçmiştir.
Şarkikarağaç Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN(%) 1800’lü yıllarda belediye olan Şarkikaraağaç
Mevcut Konut Alanı 64,1 7,2 ilçe merkezinin ilk imar planı 1972 yılında
Gelişme Konut Alanı 693,9 77,8 yapılmış, 1991 yılında revize edilmiştir. Tarım,
Eğitim Tesisleri 10,3 1,2 arpa, buğday, pancar üretimi ile birinci sektör
Kamu Kurum Alanları 10,6 1,2 konumundadır. Hayvancılıkta büyükbaş
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 7,6 0,9 hayvancılık önde gelmektedir. Sanayi
Ticaret 40,1 4,5 bölgesinin olmadığı ilçe merkezinde küçük
Terminal 1,8 0,2 sanayi bölgesi mevcuttur. Yandaki Tabloda
Ağaçlandırılacak Alanlar 7,5 0,8
Şarkikaraağaç Belediyesi’nin imar planının
Mezarlık 5,8 0,7
alan kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
Spor Alanları 2,3 0,3
Küçük Sanayi Sitesi 22,1 2,5 Şarkikaraağaç Belediyesi’nin toplam planlama
Dere Yatağı 6,9 0,8 alanı 891.9 hektardır. Planın %77.8’ini gelişme
Sanayi Alanı 7,7 0,9
konut alanları oluşturmaktadır. Planda kentin
Alt Merkez 2,1 0,2
doğusunda 22.1 ha alanda küçük sanayi sitesi
Akaryakıt Đstasyonu 5,2 0,6
alanı bulunmaktadır. Donatı alanları ticaret
alanının etrafında yer seçmiştir.
Fuar, Panayır ve Festival Alanı 2,7 0,3
Sağlık Tesisleri 1,4 0,2
Kültür Tesisi Alanı 2,9 0,3
TOPLAM 891,9 100,0
Yenişarbademli Đlçesi
KULLANIM ALANININ TÜRÜ ALAN(ha) ORAN(%)
Mevcut Konut Alanı 35,9 17,6
Gelişme Konut Alanı 94,0 46,1
Eğitim Tesisleri 5,6 2,7
Kamu Kurum Alanları 7,2 3,5
Büyük Kentsel Yeşil Alanlar 19,9 9,8
Ticaret 4,0 1,9
Terminal 1,6 0,8
Ağaçlandırılacak Alanlar 0,9 0,4
Mezarlık 0,9 0,4
Spor Alanları 3,1 1,5
Küçük Sanayi Sitesi 2,4 1,2
Konut Dışı Kentsel Çalışma
Alanları 12,1 5,9
Alt Merkez 0,9 0,4
391
Yandaki Tabloda Yenişarbademli
Belediyesi’nin imar planının alan
kullanımları ve büyüklükleri sunulmuştur.
Yenişarbademli Belediyesi imar planında
lineer formda gelişmesi öngörülmüştür.
Gelişme konut alanları planın %46.1’ini
oluşturmaktadır. Kentin doğu çeperinde
konut dışı kentsel çalışma alanları ve
küçük sanayi sitesi önerilmiştir.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Akaryakıt Đstasyonu 0,3 0,2
Sağlık Tesisleri 1,0 0,5
Doğal Karakteri Korunacak Alan 11,2 5,5
Kültür Tesisi Alanı 3,0 1,5
TOPLAM 203,9 100,0
M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk
Isparta Đli Merkez Đlçede Mahalle yoğunluklarına bakıldığında; eski mahallelerin
düşük yoğunlukta, yeni gelişme alanlarının orta yoğunlukta, şehir merkezine yakın
mahallelerin ise yüksek yoğunlukta olduğu görülmektedir. Ortalama daire konut büyüklüğü
100-125 m 2 ’dir. Ortalama aile büyüklüğü çekirdek aile olup 4 kişidir.
M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları
Tarihi kent dokusu korunacak alanlar Isparta Belediyesi bünyesinde oluşturulan
koruma kurulunca belirlenmektedir. Koruma imar planı ihale edilmiş yapılma aşamasındadır.
Yenileme durumunda koruma kurulunca gerekli karar alınmaktadır.
M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi
Ulaşım, topografya ve çevre kirliliği göz önüne alınarak gelişme alanları
belirlenmektedir.
• Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi
Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Gönen Đlçesi, Gümüşgün Köyü Isparta –
Burdur karayolu kavşağında, kurulmuştur. Bölünmüş yol ile Isparta’ya bağlanmıştır. 262
hektar alana sahiptir. 160 ha Đlave rezerv alanı bulunmaktadır. Demiryolu yükleme boşaltma
istasyonuna 600 metre mesafede, Süleyman Demirel Devlet Hava Limanı’na 4 km
mesafededir. Bölge yol, su elektrik, kanalizasyon, arıtma tesisleri, haberleşme alt yapıları ve
genel hizmet yapıları ile Isparta’nın sanayileşmesinde önemli yer tutmaktadır. En küçüğü
5000m 2 , en büyüğü 100.000 m 2 olan 82 sanayi parseli vardır. Đlde Süleyman Demirel
Organize Sanayi Bölgesi’nin faaliyete geçmesiyle sermayenin yatırıma yönelmesi
hızlandırılmıştır.
Şuan Süleyman Demirel OSB’de faaliyet gösteren firmaların sektörlere göre sayıları
şu şekildedir; 29 Tekstil; 2 Mobilya; 3 Gıda; 15 Ahşap; 6 Metal; 3 Ambalaj; 1 Plastik; 4
Đnşaat; 1 Makine.
• Isparta Deri Organize Sanayi Bölgesi
Deri sektöründe görülen gelişmeler üzerine, il merkezinde, Minasın Mevkii’nde 60
ha’lık ve 64 parsellik Deri Organize Sanayi Bölgesi arazi kamulaştırması, mevzii imar planı,
parselasyon planları tamamlanmıştır. Altyapı projeleri hazırlanmaktadır.
• Yalvaç Organize Sanayi Bölgesi
2000 yılında yer seçimi yapılan bölgenin kuruluş protokolü hazırlanarak Sanayi ve
Ticaret Bakanlığı onayı ile yönetim kurulu oluşturulmuştur. Harita ve proje hazırlıkları devam
eden bölge içinde kalan ve özel mülkiyete konu yaklaşık 113 ha alanın kamulaştırılması izni
alınmış, ödenekler elverdiği oranda kamulaştırılmasına başlanmıştır.
392

• Küçük Sanayi Siteleri
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Đlimiz Merkezde ve Đlçelerinde olmak üzere Küçük Sanayi Siteleri faaliyet
göstermektedir.
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar
Kentimizde yeni tescilli binalarda restorasyon çalışmaları yapılmaya başlanmış ve
sosyo kültürel olarak kullanıma açılmaya başlamıştır. Camiler, hanlar, kervansaraylar,
çarşılar, hamamlar, çeşmeler, kaleler, medreseler, kaleler, medreseler, köprüler, kisiler ve sivil
mimari örneklerle ilgili geniş bilgiler Turizm Bölümünde verilmiştir.
M.1.2. KIRSAL ALANLAR
M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni
Kırsal alanlarda tarım arazilerinin korunması için mevcut imar planında tarım arazileri
ile imar planlı alanlar arasına tampon olarak imar planı yapılmış ve % 5 yoğunlukta ve
minimum parsel büyüklüğü 1000-2000 m 2 lik parseller oluşacak şekilde imar planı yapılarak
tarım alanlarının korunması amaçlanmıştır. Ayrıca 2007 yılında Isparta Belediyesi Mücavir
alanı içerisinde kalan 5 adet (Kayı, Deregümü, Senirce, Yazısöğüt ve Yakaören Köyleri) için
imar planı hazırlanmıştır.
Đlimizde kırsal alanlarda yerleşim düzeninin diğer sulak alanlara göre daha toplu
olduğu söylenebilir. Yerleşim yeri planlama aşamasında imar planına easa jeolojik etüdler
vasıtasıyla sağlam zemin göz önüne alınmaktadır.
M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti
Kırsal alanda Isparta da genelde arazi sahipliği şahıs elinde olup kamu hazine belediye
arazisi yok denecek kadar azdır. Şahıs arazileri ise ortalama 2-5 bin m 2 ’lik büyüklüklerdedir.
Isparta Đli köylerinde ise; arsalar farklı konum ve yüzölçümüne sahiptir. Büyüklük
olarak bakıldığında arsalar arasında eşitlik söz konusu olmayıp tarımsal arziler genellikle çok
parçalı ve dağınıktırlar. Türkiye genelinde de ortalama parsel büyüklüklerinin % 80’i 5 da
altındadır.
M.2. ALTYAPI
Bu konuyla ilgili bilgiler “Altyapı, Ulaşım ve Haberleşme” başlığı altında
incelenmiştir.
M.3. BĐNALAR VE YAPI ÇEŞĐTLERĐ
M.3.1. KAMU BĐNALARI
Belediye sınırları içinde ve dışında yapılan kamu binalarının yer seçimi ile ilgili
işlemler ilgili kurum tarafından yapılmaktadır. Bu yerlerin zemin ve temel etütlerin yapımı ile
rapor kontrolleri ile bünyesinde teknik birimi bulunmayan veya teknik elemanı yetersiz olan
kurumların, binalarının ihaleleri ile yapım işi kontrollükleri Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü
tarafından yapılmaktadır.
393

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta Đlinde Kamu Binaları genelde şehir merkezinde ve çıkışlarında yerleşmiş olup
kent formunun yollar üzerinde gelişmesine sabap olmuşlardır.
M.3.2. OKULLAR
Isparta Đlindeki okullar, bulunduğu yerler, öğrenci kapasiteleri ve yurt durumlarına ait
veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo M.1. Isparta Đlindeki Okullar, Kapasiteleri, Yurt Durumları
Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
394
Varsa
Yurt
Kapasitesi
Okulun Adresi
1 Merkez
Alaybeyoğlu Đlköğretim
Đskender Mah. 150. cadde No:4
210 Yok
Okulu
ISPARTA
2 Merkez
Ali Haydar Albayrak
Yedişehitler Mah. Mevlana Camii Civarı
900 Yok
Đlköğretim Okulu
ISPARTA
3 Merkez Atatürk Đlköğretim Okulu 350 Yok Karaağaç mah. ISPARTA
4 Merkez Bağlar Đlköğretim Okulu 800 Yok Bağlar Mah. 2725 sokak ISPARTA
5 Merkez
Bahçelievler Đlköğretim
Bahçelievler Mah. 3041 sokak No:14
835 Yok
Okulu
ISPARTA
6 Merkez
Şehit Koray Akoğuz
Binbirevler Mah.4734 sokak No:93
313 Yok
Đlköğretim Okulu
ISPARTA
7 Merkez
Cengiz Topel Đlköğretim
Davraz Mah. Divan Yolu No:103
320 Yok
Okulu
ISPARTA
8 Merkez
Cumhuriyet Đlköğretim
Çelebiler Mah.Đrfan yolu No:3
315 Yok
Okulu
ISPARTA
9 Merkez Fatih Đlköğretim Okulu 450 Yok Davraz Mah. 3910 sk ISPARTA
10 Merkez Fevzipaşa Đlköğretim Okulu 810 Yok
Pirimehmet Mah.113. cadde No:31
ISPARTA
11 Merkez Gülbirlik Đlköğretim Okulu 300 Yok
Davraz Mah. Sağlık Ocağı yanı
ISPARTA
12 Merkez Gülcü Đlköğretim Okulu 328 Yok Gülcü mah. ISPARTA
13 Merkez Gülistan Đlköğretim Okulu 800 Yok Gülistan Mah. 2816 sk.ISPARTA
14 Merkez Gürkan Đlköğretim Okulu 500 Yok Doğancı Mah 2406 cd. No:5 ISPARTA
15 Merkez Halıkent Đlköğretim Okulu 1541 Yok Halıkent Mahallesi ISPARTA
16 Merkez
Hilmi Dilmen Đlköğretim
Đstiklal Mah.6 Mart Atatürk Caddesi
720 Yok
Okulu
No:17 ISPARTA
17 Merkez
Kamile Gürkan Đlköğretim
Okulu
720 Yok Emre Mah. Mektup sok ISPARTA
18 Merkez
Istanbul Menkul Kıymetler
Borsası Đ.Ö.O.
600 Yok Işıkkent Mah.255.cadde ISPARTA
19 Merkez Mavikent ĐÖO 800 Yok Işıkkent Mah. 257. cadde ISPARTA
20 Merkez
Hafız Đbrahim Demiralay
ĐÖO
690 Yok Davraz Mah. ISPARTA
21 Merkez
Mehmet Akif Ersoy
Đlköğretim Okulu
620 Yok Fatih Mah. 205 Medine Cad.ISPARTA
22 Merkez
Mehmet Köse Đlköğretim
Okulu
330 Yok mehmet Tönge mah. ISPARTA
23 Merkez
Mustafa Şener Đlköğretim
Okulu
1156 Yok Anadolu Mahallesi ISPARTA
24 Merkez
Naşide Halil Gelendost
Đlköğretim Okulu
966 Yok Hızırbey Mah. 1557sk ISPARTA
25 Merkez
Nazmi Toker Đlköğretim
Turan mah.Hastane cad.No:75
700 Yok
Okulu
ISPARTA
26 Merkez
Nazmiye Demirel Đlköğretim
Đstiklal Mah. 116. cadde Đş-Kur yanı
839 Yok
Okulu
ISPARTA
27 Merkez
Hediye Un Fabr. Đlköğretim
Okulu
350 Yok Dere Mah. 117. cadde No:3 ISPARTA
28 Merkez Öğrenciler Đlköğretim Okulu 362 Yok
29 Merkez
Öğretmenler Đlköğretim
Okulu
Batıkent Mah. 261. cad. 4724 sokak
No:29 ISPARTA
800 Yok Fatih Mah.4682 Sok.ISPARTA

Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
395
Varsa
Yurt
Kapasitesi
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Okulun Adresi
30 Merkez
Selehattin Seçkin ve
Öğret.Đlköğr.Okl.
472 Yok Zafer mah. 4945 sokak No:2 ISPARTA
31 Merkez
Iyaş Selçuklu Đlköğretim
Modernevler Mah. Otogar Karşısı
1000 Yok
Okulu
ISPARTA
32 Merkez
Şevket Demirel Đlköğretim
Okulu
400 Yok Çünür Mah. ISPARTA
33 Merkez Üçkardeş Đlköğretim Okulu 380 Yok Hisar Mah. 3609 sk ISPARTA
34 Merkez Ülkü Đlköğretim Okulu 935 Yok
Kepeci Mah. Đstasyon Cad. N:1
ISPARTA
35 Merkez
Yahya Kemal Beyatlı
Đlköğretim Okulu
850 Yok Vatan Mah. ISPARTA
36 Merkez
Yaşar Ulucan Đlköğretim
Pirimehmet Mah.110. cadde No:18
500 Yok
Okulu
ISPARTA
37 Merkez
Yedişehitler Đlköğretim
Okulu
1250 Yok Yedişehitler Mah. 110. cadde ISPARTA
38 Merkez Yenice Đlköğretim Okulu i 150 Yok Yenice mah ISPARTA
39 Merkez
Zübeyde Hanım Đlköğretim
Halife Sultan mah. 3417 sokak
460 Yok
Okulu
ISPARTA
40 Merkez Sidre 2000 Đlköğretim Okulu 480 Yok Sidre Mahallesi 4304 Sokak ISPARTA
41 Merkez
Zehra Ulusoy Đlköğretim
Okulu
703 Yok Sermet Mah. ISPARTA
42 Merkez
Özel Altınbaşak Bedri
Sermet mah. Adnan Menderes Bulvarı
437 Yok
Ayhan Đlköğretim Okulu
No: 105 ISPARTA
43 Merkez
Özel Ted Isparta Đlköğretim
Kurtuluş Mah. Eski Sümerbank Cad.
279 Yok
Okulu
No:31 ISPARTA
44 Merkez
Aliköyü -K.Hacılar
Đlköğretim Okulu
270 Yok Ali Köyü ISPARTA
45 Merkez
B.Gökçeli Kas.Đlköğretim
Okulu
300 Yok Büyükgökçeli Kasabası ISPARTA
46 Merkez
Bozanönü Köyü Đlköğretim
Okulu
120 Yok Bozanönü Köyü ISPARTA
47 Merkez
B.Hacılar Köyü Đlköğretim
Okulu
270 Yok B.Hacılar Köyü ISPARTA
48 Merkez
Çukur Köyü Đlköğretim
Okulu
300 Yok Çukur Köyü ISPARTA
49 Merkez
Darıören Köyü Đlköğretim
Okulu
90 Yok Darıören Köyü ISPARTA
50 Merkez
Deregümü Köyü Đlköğretim
Okulu
260 Yok Deregümü Köyü ISPARTA
51 Merkez
Direkli Köyü Đlköğretim
Okulu
300 Yok Direkli Köyü ISPARTA
52 Merkez
Gelincik Köyü Đlköğretim
Okulu
100 Yok Gelincik Köyü ISPARTA
53 Merkez Kadılar Đlköğretim Okulu 90 Yok Kadılar Köyü ISPARTA
54 Merkez Kayı Köyü Đlköğretim Okulu 100 Yok Kayı Köyü ISPARTA
55 Merkez
Kuleönü Kas.Đlköğretim
Okul mahallesi Kuleönü Kasabası
260 Yok
Okulu
ISPARTA
56 Merkez
Sav Kas.Gazi Gürelli
Đlköğr.Okulu
180 Yok Sav Kasabası ISPARTA
57 Merkez Sav Kas.Đlköğretim Okulu 550 Yok Sav Kasabası ISPARTA
58 Merkez
Yakaören Köyü Đlköğretim
Okulu
300 Yok Yakaören Köyü ISPARTA
59 Merkez Yazısöğüt Đlköğretim Okulu 40 Yok Yazısöğüt Köyü ISPARTA
60 Merkez
SDÜ Hastane Đlköğretim
okulu
20 Yok SDÜ Tıp Fakültesi ISPARTA
61 Merkez Gazi Lisesi 851 Yok
Đstiklal Mah. Bayram Akkoyun Sokak
ISPARTA
62 Merkez Halıkent Lisesi 600 Yok
Halıkent Mah. 5202 sokak No:2/28
ISPARTA
63 Merkez Gülistan Lisesi 630 Yok Gülistan Mah. 2828 Sokak ISPARTA
64 Merkez
Mustafa Kaçıkoç Anadolu
Lisesi
690 Yok Karaağaç Mah. 1840 sokak ISPARTA

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
396
Varsa
Yurt
Kapasitesi
Okulun Adresi
65 Merkez Anadolu Lisesi 660 Yok Anadolu Mahallesi ISPARTA
66 Merkez
Isparta Teknik Lisesi ve
Đbrahim Parlar Cad.eski emniyet yanı
1484 Yok
EML
ISPARTA
67 Merkez Sağlık Meslek Lisesi 600 Yok
Akkent Mah. Ali Köyü Karşısı Toki
evleri ISPARTA
68 Merkez Kız Teknik ve Meslek Lisesi 1070 140
Kepeci Mah. Đstasyon Cad. No:42
ISPARTA
69 Merkez
Mürşide Ermumcu Anadolu
Süleyman Demirel Eğitim Kompleksi Đçi
375 380
Öğretmen Lisesi
Đl Özel Đdare Karşısı ISPARTA
70 Merkez Anadolu Đmam-Hatip Lisesi 240 60 Dere Mah. 117. cadde No:1 ISPARTA
71 Merkez
Merkez Güzel Sanatlar ve
Süleyman Demirel Eğitim Kompleksi Đçi
200 180
Spor Lisesi
Đl Özel Đdare Karşısı ISPARTA
72 Merkez Anadolu Lisesi 630 348
Süleyman Demirel Eğitim Kompleksi Đçi
Đl Özel Đdare Karşısı ISPARTA
73 Merkez Đmam-Hatip Lisesi 500 142
Đstiklal mah. Vali Konağı arkası
ISPARTA
74 Merkez
Mustafa Gürkan Anadolu
bahçelievler mah. Sosyal bilimler Ens.
720 Yok
Lisesi
Arkası ISPARTA
75 Merkez ŞAĐK Anadolu lisesi 600 Yok
Đstiklal Mah. Đstasyon Cad. MEM arkası
ISPARTA
76 Merkez Gürkan Lisesi 300 Yok Doğancı Mah. Kilise civarı ISPARTA
77 Merkez S.Demirel Fen Lisesi 384 165
Süleyman Demirel Eğitim Kompleksi Đçi
Đl Özel Đdare Karşısı ISPARTA
78 Merkez
Milli Piyango Anadolu
Süleyman Demirel Eğitim Kompleksi Đçi
630 348
Lisesi
Đl Özel Đdare Karşısı ISPARTA
79 Merkez
Meryem Albayrak Ticaret
Meslek Lisesi ve alt
Yedişehitler Mah. Albayrak Eğitim
250 Yok
program olarak Đletişim
Kompleksi.
Meslek Lisesi
80 Merkez Gülkent Anadolu Lisesi 750 100 Đskender mah. Aksu cad.ISPARTA
81 Aksu
Ş.Ali Kaya Đlköğretim
Okulu
150 Yok Yakaavşar Kas. AKSU
82 Aksu Koçular Đlköğretim Okulu 90 Yok Koçular köyü AKSU
83 Aksu
Ş.Yaşar Kocabaş Đlköğretim
Okulu
400 Yok Đstiklal Mah. M.Akif Ersoy Cad. AKSU
84 Aksu Çok Programlı Lisesi 200 72 Đstiklal Mah. Hastane cad. no:4 AKSU
85 Atabey Atabey Lisesi 180 80
Gezirler Mah. Yayla sok. No:9
ATABEY
86 Atabey
Hacı Naciye Kasap And.
Sökmen mah. Đsmail Hakkı kutlu cad.
500 216
Ticaret Meslek Lisesi
ATABEY
87 Atabey 75.yıl YĐBO 173 173 Gönen yolu üzeri Yeni Mah. ATABEY
88 Atabey
Đslamköy Hacı Yahya
Demirel YĐBO
250 150 Yeni Mah.Đslamköy Kasabası ATABEY
89 Eğirdir Ağılköy Đlköğretim Okulu 21 Yok Ağılköy EĞĐRDĐR
90 Eğirdir Akdoğan Đlköğretim Okulu 50 Yok Akdoğan Köyü EĞĐRDĐR
91 Eğirdir
Aşağı Gökdere Kovada
II.Đlköğretim Okulu
39 Yok Aşağıgökdere Köyü EĞĐRDĐR
92 Eğirdir Bağacık Đlköğretim Okulu 56 Yok Bağacık Köyü
93 Eğirdir
Bağıllı Ş.Bayram Şenol
Đlköğretim Okulu
81 Yok Bağıllı Kasabası EĞĐRDĐR
94 Eğirdir Bağlar Đlköğretim Okulu 300 Yok Bağlar Mah. Çaybaşı Mevkii EĞĐRDĐR
95 Eğirdir Balkırı Đlköğretim Okulu 29 Yok Balkırı Köyü EĞĐRDĐR
96 Eğirdir Barla Đlköğretim Okulu 154 Yok Barla Kasabası EĞĐRDĐR
97 Eğirdir Çay Köyü Đlköğretim Okulu 50 Yok Çay Köyü EĞĐRDĐR
98 Eğirdir Atatürk Đlköğretim Okulu 240 Yok Pınar Pazarı Mevkii EĞĐRDĐR
99 Eğirdir
Gökçehüyük Đlköğretim
Okulu
207 Yok Gökçehüyük Kasabası EĞĐRDĐR
100 Eğirdir Göktaş Đlköğretim Okulu 47 Yok Göktaş Köyü EĞĐRDĐR
101 Eğirdir
Đrfan Kaynak Đlköğretim
Okulu
226 Yok Kubbeli Mah. EĞĐRDĐR
102 Eğirdir Mahmatlar Đlköğretim Okulu 42 Yok Mahmatlar Köyü ISPARTA

Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
Varsa
Yurt
Kapasitesi
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Okulun Adresi
103 Eğirdir
M.Akif Ersoy Đlköğretim
Okulu
464 Yok Yeni Mah. EĞĐRDĐR
104 Eğirdir
M.Yaşar Şapçı Đlköğretim
Cami Mah. Hükümet Meydanı
395 Yok
Okulu
EĞĐRDĐR
105 Eğirdir
Mustafa Çetinkaya
Đlköğretim Okulu
268 Yok Yazla Mah. EĞĐRDĐR
106 Eğirdir Pazarköy Đlköğretim Okulu 127 Yok Pazarköy Kasabası EĞĐRDĐR
107 Eğirdir Sarıidris Đlköğretim Okulu 313 Yok Sarıidris Kasabası EĞĐRDĐR
108 Eğirdir Serpil Đlköğretim Okulu 53 Yok Serpil Köyü EĞĐRDĐR
109 Eğirdir Sorkuncak Đlköğretim Okulu 113 Yok Sorkuncak Köyü EĞĐRDĐR
110 Eğirdir
Süleyman Demirel
Đlköğretim Okulu
636 Yok Altınkum mah. No: 5 EĞĐRDĐR
111 Eğirdir Tepeli Đlköğretim Okulu 20 Yok Tepeli Köyü EĞĐRDĐR
112 Eğirdir
Y.Gökdere M.Köklü
Đlköğretim Okulu
199 Yok Yukarı Gökderi Köyü EĞĐRDĐR
113 Eğirdir Yuvalı Đlköğretim Okulu 35 Yok Yuvalı Köyü EĞĐRDĐR
114 Eğirdir Anadolu Lisesi 270 Yok
Yazla Mah. Babasultan Mevkii
EĞĐRDĐR
115 Eğirdir Đmam-Hatip Lisesi 200 50 Menderes Mah. Leylak Sk. EĞĐRDĐR
116 Eğirdir Kız Teknik ve Meslek Lisesi 207 Yok Yazla Mah. Kumluk Mevkii EĞĐRDĐR
117 Eğirdir Eğirdir Lisesi 250 Yok Yazla Mah. Kumluk Mevkii EĞĐRDĐR
118 Eğirdir Sağlık Meslek Lisesi 240 Yok Yeni Mah. Hastane Yanı EĞĐRDĐR
119 Eğirdir Endüstri Meslek Lisesi 321 Yok Đstasyon Mah.EĞĐRDĐR
120 Eğirdir
N.Yürekli Otelcilik ve
Turizm Meslek Lisesi
300 Yok Altınkum Mah. 1. cad. 11.sk.EĞĐRDĐR
121 Eğirdir Sarıidris Lisesi 62 Yok Sarıidris Kasabası EĞĐRDĐR
122 Gelendost
Şehit Suat Đshakoğlu
Anadolu Lisesi
150 Yok Muharrem Mah. GELENDOST
123 Gelendost Çok Programlı Lisesi 400 Yok Yeni Mah. Okul Caddesi GELENDOST
124 Gelendost Đmam-Hatip Lisesi 90 Yok Yeni Mah. Okul Caddesi GELENDOST
125 Gelendost
Şehit Erhan Çakmak
Đlköğretim Okulu
700 Yok Yeni Mah. Okul Caddesi GELENDOST
126 Gelendost Afşar Đlköğretim Okulu 300 Yok Afşar Köyü GELENDOST
127 Gelendost Bağıllı Đlköğretim Okulu 300 Yok Bağıllı Kasabası GELENDOST
128 Gelendost Balcı Đlköğretim Okulu 200 Yok Balcı Kasabası GELENDOST
129 Gelendost
Çaltı S.Demirel Đlköğretim
Okulu
200 Yok Çaltı Köyü GELENDOST
130 Gelendost Madenli Đlköğretim Okulu 300 Yok Madenli Köyü GELENDOST
131 Gelendost Yaka Đlköğretim Okulu 300 Yok Yaka Kasabası GELENDOST
132 Gelendost Yenice Đlköğretim Okulu 300 Yok Yenice Köyü GELENDOST
133 Gelendost Yeşilköy Đlköğretim Okulu 300 Yok Yeşilköy GELENDOST
134 Gelendost Esinyurt Đlköğretim Okulu 60 Yok Esinyurt Köyü GELENDOST
135 Gelendost Hacılar Đlköğretim Okulu 50 Yok Hacılar Köyü GELENDOST
136 Gelendost
137 Gelendost
Köke Ş.E.Yiğit Đlköğretim
Okulu
Yeşilköy Hanönü Đlköğretim
Okulu
80 Yok Köke Köyü GELENOST
50 Yok Yeşilköy Hanönü Mah. GELENDOST
138 Gönen Anadolu Öğretmen Lisesi 400
192 Erkek Göletevler Mah. Cemalpaşa cad.
Öğrenci GÖNEN
139 Gönen Ş.Selahattin Aysan Lisesi 100 Yok Pazar mah. Đlçe Merkezi GÖNEN
140 Gönen S.Demirel Đlköğretim Okulu 500 Yok Pazar mah. Đlçe Merkezi GÖNEN
141 Gönen Gümüşgün Đlköğretim Okulu 160 Yok Gümüşgün Köyü GÖNEN
142 Gönen
Güneykent Yunus Emre
Đlköğretim Okulu
200 Yok Güneykent Kasabası GÖNEN
143 Gönen Gölbaşı Đlköğretim Okulu 130 Yok Gölbaşı Köyü GÖNEN
144 Gönen
Senirce Göltaş Đlköğretim
Okulu
180 Yok Senirce Köyü GÖNEN
145 Gönen Koçtepe Đlköğretim Okulu 60 Yok Koçtepe Köyü GÖNEN
146 Keçiborlu S.Demirel ÇPL 300 Yok
Hacı Köyü Mah. Yasemin sk.
KEÇĐBORLU
397

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
398
Varsa
Yurt
Kapasitesi
Okulun Adresi
147 Keçiborlu Anadolu Lisesi 300 Yok
Yenice Mah. Refik Saydam cad.
KEÇĐBORLU
148 Keçiborlu Anadolu Đmam-Hatip Lisesi 330 Yok
Yenice Mah. Refik Saydam cad.
KEÇĐBORLU
149 Keçiborlu Senir lisesi 150 Yok Yenice mah. Senir Kas. KEÇĐBORLU
150 Keçiborlu Akçeşme Đlköğretim Okulu 240 Yok
Cumhuriyet Mah. Akçeşme mevkii
KEÇĐBORLU
151 Keçiborlu ĐMKB Đlköğretim Okulu 480 Yok
Yenice Mah. Refik Saydam cad.
KEÇĐBORLU
152 Keçiborlu 19 Mayıs Đlköğretim Okulu 300 Yok
Cumhuriyet Mah.Atatürk cad.
KEÇĐBORLU
153 Keçiborlu Y.Beyazıt Đlköğretim Okulu 160 Yok
Kükürt Mah. Hacıköyü mevkii no:20
KEÇĐBORLU
154 Keçiborlu Senir Đlköğretim Okulu 360 Yok Yeni mah. Senir kasabası KEÇĐBORLU
155 Keçiborlu
Senir Cumhuriyet
Cumhuriyet Mah. Senir
300 Yok
Đlköğretim Okulu
Kas.KEÇĐBORLU
156 Keçiborlu Kılıç Đlköğretim Okulu 240 Yok Yenice Mah. Kılıç mah. KEÇĐBORLU
157 Keçiborlu Aydoğmuş Đlköğretim Okulu 150 Yok
Kurtuluş mah. Kültür sok. ağdoğmuş
kas. KEÇĐBORLU
158 Keçiborlu Saracık Đlköğretim Okulu 60 Yok Saracık Köyü KEÇĐBORLU
159 Senirkent Turan Đlköğretim Okulu 300 Yok
160 Senirkent
Cumhuriyet Đlköğretim
Okulu
161 Senirkent Yükseliş Đlköğretim Okulu 292 Yok
Hamdiye Mah. A.Đhsan Şahin Cad. No:1
SENĐRKENT
250 Yok Turgutlar Mah. SENĐRKENT
Taşmescit Mah. Dr.tahsin Tola Cad.
SENĐRKENT
Büyükkabaca Kasabası Karşı mahalle
SENĐRKENT
Büyükkabaca kasabası Sultan Süleyman
Mah. SENĐRKENT
162 Senirkent
Büyükkabaca Đlköğretim
Okulu
300 Yok
163 Senirkent
Büyükkabaca 75. yıl
Đlköğretim Okulu
336 Yok
164 Senirkent Gençali Đlköğretim Okulu 130 Yok Gençali Köyü SENĐRKENT
165 Senirkent Garip Đlköğretim Okulu 30 Yok Garip Köyü SENĐRKENT
166 Senirkent Senirkent Anadolu Lisesi 240 126 Kıbrıs mah. Çaldıran cad. SENĐRKENT
167 Senirkent Çok Programlı Lisesi 268 150 16 Haziran mah. SENĐRKENT
168 Senirkent
Teknik ve Endüstri Meslek
Lisesi
Dr. Tahsin Tola Sağlık
Meslek Lisesi
Đ.Hakkı Örmeci Özel Eğitim
Meslek Lisesi
350 195 Turgutlar Mah. SENĐRKENT
169 Senirkent
152 58
Taşmescit Mah. Devlet Hastanesi bitişiği
SENĐRKENT
170 Senirkent
128 128
Turgutlar Mah.Atatürk cad. No:39
SENĐRKENT
171 Sütçüler Çok Programlı Lisesi 250 192
Birlik Mah. Mustafa Gürakın sok. No:2
SÜTÇÜLER
172 Sütçüler Merkez Đlköğretim Okulu 200 Yok
Yukarı Mah. Atatürk cad. No:80
SÜTÇÜLER
173 Sütçüler
Çetin Şentürk Đlköğretim
Okulu
200 Yok Çetin şentürk Cad. SÜTÇÜLER
174 Sütçüler Kesme YĐBO 540 125 Kesme kasabası SÜTÇÜLER
175 Sütçüler Ayvalıpınar YĐBO 360 136 Ayvalıpınar Kas. SÜTÇÜLER
176 Sütçüler
Ç.Oğuz Önder Đlköğretim
Okulu
300 Yok Çandır Köyü SÜTÇÜLER
177 Sütçüler
Sarımehmetler Köyü
Đlköğretim Okulu
130 Yok Sarımehmetler köyü SÜTÇÜLER
178 Sütçüler Kasımlar Đlköğretim Okulu 138 Yok Kasımlar Kasabası SÜTÇÜLER
179 Sütçüler Çobanisa Đlköğretim Okulu 108 Yok Çobanisa Köyü SÜTÇÜLER
180 Sütçüler
Ş.Mustafa YILDIRIM
Đlköğretim Okulu
135 Yok Beydilli Köyü SÜTÇÜLER
181 Sütçüler
Aşağıyaylabel Đlköğretim
Okulu
20 Yok Aşağıyaylabey Köyü SÜTÇÜLER
182 Sütçüler
Aşağıyaylabel Çukur
Đlköğretim Okulu
50 Yok Aşağıyaylabey Köyü SÜTÇÜLER
183 Sütçüler Belence Đlköğretim Okulu 20 Yok Belence Köyü SÜTÇÜLER

Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
399
Varsa
Yurt
Kapasitesi
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Okulun Adresi
184 Sütçüler
Belence Menteşe Đlköğretim
Belence Köyü Menteşe
18 Yok
Okulu
Mah.SÜTÇÜLER
185 Sütçüler Yeşilyurt Đlköğretim Okulu 24 Yok Yeşilyurt Köyü SÜTÇÜLER
186 Şarkikaraağaç Atatürk Đlköğretim Okulu 598 Yok Cami Kebir Mah. ŞARKĐKARAAĞAÇ
187 Şarkikaraağaç Belceğiz Đlköğretim Okulu 112 Yok Belceğiz Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
188 Şarkikaraağaç Çaltı Đlköğretim Okulu 22 Yok Çaltı Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
189 Şarkikaraağaç
Çarıksaray Suvar Đlköğretim
Çarıksaraylar Mah. Suvar
43 Yok
Okulu
mah.ŞARKĐKARAAĞAÇ
190 Şarkikaraağaç
Çarıksaraylar Đlköğretim
Okulu
320 Yok Çarıksaraylar Mah.ŞARKĐKARAAĞAÇ
191 Şarkikaraağaç Çeltek Đlköğretim Okulu 11 Yok Çeltek Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
192 Şarkikaraağaç
Salur Şehit Durmuş Ali
Durmaz ĐÖO
178 Yok Salur Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
193 Şarkikaraağaç
Çiçekpınar Ş.Hüseyin Şeker
Çiçekpınar Kasabası
302 Yok
Đlköğretim Okulu
ŞARKĐKARAAĞAÇ
194 Şarkikaraağaç
Gedikli Kumluca Đlköğretim
Okulu
15 Yok Gedikli Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
195 Şarkikaraağaç
Gedikli Mehmet Süral
Đlköğretim Okulu
11 Yok Gedikli Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
196 Şarkikaraağaç
Göksöğüt Şehit Faruk
Göksöğüt Kasabası
105 Yok
Kaplan Đlköğretim Okulu
ŞARKĐKARAAĞAÇ
197 Şarkikaraağaç Đnönü Đlköğretim Okulu 608 Yok
Aşağıkale mah. Mektep sokak.
ŞARKĐKARAAĞAÇ
198 Şarkikaraağaç Karayaka Đlköğreim Okulu 11 Yok Karayaka Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
199 Şarkikaraağaç Köprü Đlköğretim Okulu 120 Yok Köprü Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
200 Şarkikaraağaç Muratbağı Đlköğretim okulu 13 Yok Muratbağı Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
201 Şarkikaraağaç Sarıkaya Đlköğretim Okulu 23 Yok Sarıkaya Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
202 Şarkikaraağaç
Şehit Selçuk Doğan
Đlköğretim Okulu
91 Yok Aşağıdinek Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
203 Şarkikaraağaç Şeker Đlköğretim Okulu 235 Yok
Fatih Mah. Eski Konya yolu üzeri
ŞARKĐKARAAĞAÇ
204 Şarkikaraağaç Yassıbel Đlköğretim Okulu 15 Yok Yassıbel Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
205 Şarkikaraağaç Yeniköy Đlköğretim Okulu 31 Yok Yeniköy ŞARKĐKARAAĞAÇ
206 Şarkikaraağaç
Yunus Emre Đlköğetim
Aşağıkale Mah. Meydan sokak.yanı
350 Yok
Okulu
ŞARKĐKARAAĞAÇ
207 Şarkikaraağaç Arak Đlköğretim Okulu 77 Yok Arak Köyü ŞARKĐKARAAĞAÇ
208 Şarkikaraağaç Şarkikaraağaç Lisesi 400 Yok
Ulvikale Mah. Hastane cad.
ŞARKĐKARAAĞAÇ
209 Şarkikaraağaç Anadolu Lisesi 235 Yok
Kerkük mah. Fevziçakmak mah. 5. sok
ŞARKĐKARAAĞAÇ
210 Şarkikaraağaç Sağlık Meslek Lisesi 220 Yok
Ulvikale Mah. Hastane cad.
ŞARKĐKARAAĞAÇ
211 Şarkikaraağaç
Teknik Lise -Mesleki
Teknik Eğitim Merkezi
212 Şarkikaraağaç Đmam-Hatip Lisesi 80 50
213 Şarkikaraağaç Anadolu Öğretmen Lisesi 184 100
214 Uluborlu Cumhuriyet Anadolu Lisesi 450 162
215 Uluborlu Đmam-Hatip Lisesi 125 125
216 Uluborlu
Teknik ve Endüstri Meslek
Lisesi
678 228 Fatih mah. Ahmet Yesevi Cad.no:24
350 103
217 Uluborlu Uluborlu Lisesi 300 80
218 Uluborlu Atatürk Đlköğretim Okulu 280 Yok
Cami Kebir Mah. Isparat caddesi
no:10/1ŞARKĐKARAAĞAÇ
Fatih Mah. Çevre yolu üzeri
ŞARKĐKARAAĞAÇ
Selçuklu Mah. Kapadağı Bk. No: 8
ULUBORLU
Selçuklu Mah. Kapadağı Bk. No: 13
ULUBORLU
Zincirli Mah. Đsmetpaşa cad. No: 49/1
ULUBORLU
Topraklı Mah.Kültür sk. No:128
ULUBORLU
Pazar mah.Cumhuriyet cad. No:33
ULUBORLU
Kabaağaç Mah.Zümrüt sk.No: 21
ULUBORLU
219 Uluborlu
Çakır Hasan Đlköğretim
Okulu
450 Yok
220 Yalvaç Anadolu Lisesi 400 Yok Sanayi Mah. Tedaş arkası YALVAÇ
221 Yalvaç Atatürk Lisesi 600 128 Görgübayram Mah. Lise Yolu YALVAÇ

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sıra
No
Đlçesi
222 Yalvaç
223 Yalvaç
224 Yalvaç
Okulun Adı
Otelcilik ve Turizm meslek
lisesi
Şehit Latif Keçeci Anadolu
Öğretmen Lisesi
Teknik Lise ve Çok
Programlı Lisesi
Öğrenci
Kapasitesi
Varsa
Yurt
Kapasitesi
Okulun Adresi
240 Yok Abacılar mah. Otogar yanı YALVAÇ
315 Yok Kızılca Mah. YALVAÇ
450 Yok Sanayi Mah. Akşehir Yolu YALVAÇ
225 Yalvaç Anadolu Đmam-Hatip Lisesi 240 60
Görgübayram Mah. Namazgah cad.
No:5 YALVAÇ
226 Yalvaç Kız Teknik ve Meslek Lisesi 720 Yok Bağlar mah. Orman yolu cad. YALVAÇ
227 Yalvaç Kumdanlı Lisesi 50 Yok YALVAÇ
228 Yalvaç Sağlık Meslek Lisesi 93 Yok
Cumhuriyet mah. Selviler sok.
YALVAÇ
229 Yalvaç
A.Kaşıkara Đlköğretim
Okulu
54 Yok A.Kaşıkara Köyü YALVAÇ
230 Yalvaç A.tırtar Đlköğretim Okulu 150 Yok Aşağıtırtar Köyü YALVAÇ
231 Yalvaç Akçaşar Đlköğretim Okulu 90 Yok Akçaşar Köyü YALVAÇ
232 Yalvaç Alemdar Đlköğretim Okulu 340 Yok Debbağlar Mah. YALVAÇ
233 Yalvaç Ayvalı Đlköğretim Okulu 120 Yok Ayvalı Köyü YALVAÇ
234 Yalvaç Bağkonak Đlköğretim Okulu 400 Yok Bağkonak Kasabası YALVAÇ
235 Yalvaç
Şehit Halil Yavuz Đlköğretim
Okulu
100 Yok Bağlarbaşı Köyü YALVAÇ
236 Yalvaç Bahtiyar Đlköğretim Okulu 99 Yok Bahtiyar Köyü YALVAÇ
237 Yalvaç Celeptaş Đlköğretim Okulu 50 Yok Celeptaş Köyü YALVAÇ
238 Yalvaç Çakırçal Đlköğretim Okulu 60 Yok Çakırçal Köyü YALVAÇ
239 Yalvaç
Çamharman Đlköğretim
Okulu
175 Yok Çamharman Köyü YALVAÇ
240 Yalvaç Çetince Đlköğretim Okulu 250 Yok Çetince Kasabası YALVAÇ
241 Yalvaç
Dedeçam Şehit Ramazan
Karaca Đlköğretim Ok.
240 Yok Dedeçam Kasabası YALVAÇ
242 Yalvaç Eyuplar Đlköğretim Okulu 127 Yok Eyuplar Köyü YALVAÇ
243 Yalvaç Fatih Đlköğretim Okulu 600 Yok
Cumhuriyet Mah.Fatih sok. No:14
YALVAÇ
244 Yalvaç Gazipaşa Đlköğretim Okulu 450 Yok Yukarı Kaş Mah. Hamam sok.YALVAÇ
245 Yalvaç Hüyüklü Đlköğretim Okulu 510 Yok Hüyüklü Kasabası YALVAÇ
246 Yalvaç ĐMKB Đlköğretim Okulu 539 Yok Fatih mah.Diyanet cad. YALVAÇ
247 Yalvaç
Kaymakam Abdurrahman
Bey Đlköğretim Okulu
713 Yok Çarşı Mah. YALVAÇ
248 Yalvaç Kırkbaş Đlköğretim Okulu 125 Yok Kırkbaş Köyü YALVAÇ
249 Yalvaç Koruyaka Đlköğretim Okulu 250 Yok Koruyaka Kasabası YALVAÇ
250 Yalvaç Kozluçay Đlköğretim Okulu 300 Yok Kozluçay Kasabası YALVAÇ
251 Yalvaç Körküler Đlköğretim Okulu 177 Yok Körküler Kasabası YALVAÇ
252 Yalvaç Kumdanlı Đlköğretim Okulu 243 Yok Kumdanlı Kasabası YALVAÇ
253 Yalvaç Kuyucak Đlköğretim Okulu 240 Yok Kuyucak Kasabası YALVAÇ
254 Yalvaç
M.Akif Ersoy Đlköğretim
Okulu
550 Yok Görgü Orta Mah. Aşağı sok. YALVAÇ
255 Yalvaç Mehmet Necati Akel YĐBO 360 200 Sofular Mah.Uyanış sok. YALVAÇ
256 Yalvaç Mısırlı Đlköğretim Okulu 75 Yok Mısırlı Köyü YALVAÇ
257 Yalvaç Özbayat Đlköğretim Okulu 111 Yok Özbayat Köyü YALVAÇ
258 Yalvaç Özgüney Đlköğretim Okulu 95 Yok Özgüney Köyü YALVAÇ
259 Yalvaç Sağır Đlköğretim Okulu 90 Yok Sağır Köyü YALVAÇ
260 Yalvaç Sücüllü Đlköğretim Okulu 400 Yok Sücüllü Köyü YALVAÇ
261 Yalvaç Taşevi Đlköğretim Okulu 90 Yok Taşevi Köyü YALVAÇ
262 Yalvaç Terziler Đlköğretim Okulu 60 Yok Terziler Köyü YALVAÇ
263 Yalvaç Tokmacık Đlköğretim Okulu 300 Yok Tokmacık Köyü YALVAÇ
264 Yalvaç Y.kaşıkara Đlköğretim Okulu 360 Yok Y.Kaşıkara Köyü YALVAÇ
265 Yalvaç Yağcılar Đlköğretim Okulu 132 Yok Yağcılar Köyü YALVAÇ
266 Yalvaç Yarıkkaya Đlköğretim Okulu 230 Yok Yarıkkaya Köyü YALVAÇ
267 Yalvaç
Yukarıtırtar Đlköğretim
Okulu
90 Yok Yukarıtırtar Köyü YALVAÇ
400

Sıra
No
Đlçesi
Okulun Adı
Öğrenci
Kapasitesi
Varsa
Yurt
Kapasitesi
268 Yenişarbademli Fatih Đlköğretim Okulu 240 Yok
269 Yenişarbademli Yenişarbademli Lisesi 150 Yok
Süleyman Demirel Üniversitesi
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Okulun Adresi
Cumhuriyet Cad. Gündoğdu Mah.
Hükümet Konağı 1. kat
YENĐŞARBADEMLĐ
Yeni Cami Mah. Okurlar sk. No: 10
YENĐŞARBADEMLĐ
Kaynak: Đl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2009
Süleyman Demirel Üniversitesi’nin, Isparta il merkezi, ilçelerinde meslek yüksek
okulları ve fakülteleri bulunmaktadır. Aşağıda üniversiteye bağlı eğitim kurumlarının adları,
fakülteler ve yüksek okullar ile bölümleri verilmiştir.
Fakülteler
• Diş Hekimliği Fakültesi
• Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi
• Fen Edebiyat Fakültesi
Biyoloji, Coğrafya, Felsefe, Fizik, Đstatistik, Kimya, Matematik, Psikoloji, Sanat
Tarihi, Sosyoloji, Tarih, Türk Dili ve Edebiyatı, Arkeoloji, Đngiliz Dili ve Edebiyatı
• Güzel Sanatlar Fakültesi
Geleneksel Türk El Sanatları, Grafik, Resim, Müzik, Sahne Sanatları, Seramik, Tekstil
Tasarımı
• Đlahiyat Fakültesi
• Đktisadi ve Đdari Bilimler Fakültesi
Đktisat, Đşletme, Kamu Yönetimi, Maliye, Ekonometri, Çalışma ve Ekon. ve End.
Đlişk., Uluslar arası Đlişkiler, Sosyal Hizmet, Sağlık Yönetimi
• Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Đnşaat Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Jeoloji Mühendisliği, Maden
Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği, Çevre Mühendisliği, Tekstil Mühendisliği, Elektronik
Haberleşme Mühendisliği, Mimarlık, Şehir ve Bölge Planlama, Bilgisayar Mühendisliği,
Endüstri Mühendisliği, Gıda Mühendisliği
• Orman Fakültesi
• Teknik Eğitim Fakültesi
Eğitim, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi, Makine Eğitimi, Mekatronik Eğitimi, Yapı
Eğitimi
• Tıp Fakültesi
• Ziraat Fakültesi
Bahçe Bitkileri, Bitki Koruma, Tarla Bitkileri, Tarım Ekonomisi, Tarım Makinaları,
Tarımsal Yapılar ve Sulama, Toprak, Zootakni
• Sağlık Bilimleri Fakültesi
Ebelik, Hemşirelik, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Spor Bilimleri
• Hukuk Fakültesi
• Teknoloji Fakültesi
Yüksek Okullar
• Yabancı Diller Yüksekokulu
Enstitüler
• Fen Bilimleri Enstitüsü
401

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
• Sağlık Bilimleri Enstitüsü
• Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Güzel Sanatlar Enstitüsü
Meslek Yüksek Okulları
• Atabey Meslek Yüksekokulu
Bitkisel ve Hayvansal Üretim, Orman Ürünleri, Bilgisayar Teknolojileri, Büro
Hizmetleri ve Sekreterlik, Muhasebe ve Vergi, Pazarlama ve Dış Ticaret
• Eğirdir Meslek Yüksekokulu
Ağırlama Hizmetleri, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Muhasebe ve Vergi
Uygulamaları, Peyzaj ve Süs Bitkileri, Şarap Üretim Teknolojisi
• Gelendost Meslek Yüksekokulu
Teknik Programlar, Đktisadi ve Đdari Programlar
• Gönen Meslek Yüksekokulu
Pazarlama ve Dış Ticaret, El Sanatları, Muhasebe ve Vergi, Yönetim ve Organizasyon,
Büro Hizmetleri ve Sekreterlik, Bilgisayar Teknolojileri
• Isparta Meslek Yüksekokulu
Pazarlama ve Dış Ticaret, Otel Lok. Đkram Hizmetleri, Muhasebe ve Vergi, Yönetim
ve Organizasyon
• Keçiborlu Meslek Yüksekolkulu
Bilgisayar Programcılığı, Elektrik Enerjisi Üretim, Đletim ve Dağıtımı, Elektronik
Teknolojisi, Đklimlendirme Teknolojisi, Makine, Otomotiv Teknolojisi, Muhasebe ve Vergi
Uygulamaları, Đşletme Yönetimi
• Senirkent Meslek Yüksekokulu
Teknik Programlar, Đktisadi ve Đdari Programlar
• Sütçüler Prof. Dr. Hasan Gürbüz Meslek Yüksekokulu
Muhasebe ve Vergi, Yönetim ve Organizasyon, Malzeme ve Malzeme Đşleme
Teknolojileri, Ormancılık
• Şarkikaraağaç Meslek Yüksek Okulu
Muhasebe ve Vergi, Yönetim ve Organizasyon, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Gıda
Đşletme, Veterinerlik
• Uluborlu Selahattin Karasoy Meslek Yüksek Okulu
Bilgisayar Teknolojileri, Elektronik ve Otomasyon, Mimarlık ve Şehir Planlama,
Toptan ve Perakende Satış
• Yalvaç Meslek Yüksekokulu
Muhasebe, Pazarlama, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Halkla Đlişkiler, Turizm
Rehberliği, Turizm ve Otelcil Đşletmeciliği, Menkul Kıymetler ve Sermaye Piyasası
• Isparta Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
Anestezi Teknikerliği, Paramedik, Tıbbi Laboratuvar
• Aksu Mehmet Süreyya Demiraslan Meslek Yüksekokulu
Su Ürünleri, Çevre Koruma Teknolojileri, Bitkisel ve Hayvansal Üretim
• Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
Đnşaat, Makine ve Metal Teknolojileri, El Sanatları, Mimarlık ve Şehir Planlama,
Tekstil, Giyim, Ayakkabı ve Deri, Elektronik ve Otomasyon, Bilgisayar Teknolojileri
• Yenişarbademli Meslek Yüksekokulu
Ormancılık, Bitkisel ve Hayvansal Üretim
• Yalvaç Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
Bilgisayar Teknolojileri, Çevre Koruma Teknolojileri, Ayakkabı ve Deri, Elektrik
Enerji, Elektronik ve Otomasyon, Gaz ve Tesisatı Teknolojisi, Mimarlık ve Şehir Planlama,
Tekstil, Giyim, Đnşaat
402

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
• Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu
Bilgisayar Teknolojileri, Bilgisayar Kullanımı, Tıbbi Hizmetler ve Teknikler, Büro
Hizmetleri ve Sekreterlik
M.3.3. HASTANELER VE SAĞLIK TESĐSLERĐ
Isparta Đlinde bulunan sağlış kuruluşlarının ilçelere göre dağılımı aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
Tablo M.2. Isparta Đlindeki Sağlık Merkezlerinin Yaısal Durumu ve Yatak Kapasiteleri
S. NO ĐLÇESĐ SAĞLIK TESĐSĐNĐN ADI YAPISAL ÖZELLĐĞĐ KAPASĐTESĐ
1 MERKEZ ISPARTA DEVLET HASTANESĐ BETONARME 411
2 MERKEZ ISPARTA KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HST. HAST. BETONARME 135
3 MERKEZ ISPARTA GÜLKENT DEVLET HASTANESĐ BETONARME 223
4 MERKEZ 1 NO'LU TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
5 MERKEZ 2 NO'LU TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
6 MERKEZ BAĞLAR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
7 MERKEZ BAHÇELĐEVLER AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
8 MERKEZ BĐNBĐREVLER AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
9 MERKEZ ÇÜNÜR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
10 MERKEZ DAVRAZ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
11 MERKEZ GÜLCÜ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
12 MERKEZ GÜLĐSTAN AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
13 MERKEZ HALIKENT AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
14 MERKEZ KARAAĞAÇ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
15 MERKEZ KURTULUŞ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
16 MERKEZ MEHMET TÖNGE AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
17 MERKEZ SANAYĐ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
18 MERKEZ SERMET AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
19 MERKEZ VATAN AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
20 MERKEZ YEDĐŞEHĐTLER AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
21 MERKEZ YENĐCE AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
22 MERKEZ ĐSTĐKLAL AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
23 MERKEZ FATĐH AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
24 MERKEZ ZAFER AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
25 MERKEZ SAV AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
26 MERKEZ ALĐKÖY-K.HACILAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
27 MERKEZ BÜYÜKGÖKÇELĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
28 MERKEZ KULEÖNÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
29 MERKEZ GELĐNCĐK SAĞLIK EVĐ BETONARME
30 MERKEZ B.HACILAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
31 MERKEZ K.KIŞLA SAĞLIK EVĐ BETONARME
32 MERKEZ B.KIŞLA SAĞLIK EVĐ BETONARME
33 MERKEZ YAKAÖREN SAĞLIK EVĐ BETONARME
34 MERKEZ DĐREKLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
35 MERKEZ ÇUKUR SAĞLIK EVĐ BETONARME
36 MERKEZ GÜNEYCE SAĞLIK EVĐ BETONARME
37 MERKEZ DEREGÜMÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
38 MERKEZ BADEMLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
39 MERKEZ K.GÖKÇELĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
403

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S. NO ĐLÇESĐ SAĞLIK TESĐSĐNĐN ADI YAPISAL ÖZELLĐĞĐ KAPASĐTESĐ
40 MERKEZ BOZANÖNÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
41 MERKEZ DARIÖREN SAĞLIK EVĐ BETONARME
42 AKSU MERKEZ TOPLUM SAĞ. MERK.+ ASM BETONARME
43 AKSU YAKAAVŞAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
44 AKSU KARAĞI SAĞLIK EVĐ BETONARME
45 AKSU YILANLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
46 AKSU SOFULAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
47 AKSU KARACAHĐSAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
48 AKSU ELDERESĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
49 AKSU KOÇULAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
50 AKSU YAKA SAĞLIK EVĐ BETONARME
51 ATABEY TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ + AĐLE SAĞ. MERK BETONARME
52 ATABEY ĐSLAMKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
53 ATABEY PEMBELĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
54 EĞĐRDĐR KEMĐK VE EKLEM HAST. FĐZ.TED.REH.HASTANESĐ BETONARME 341
55 EĞĐRDĐR TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
56 EĞĐRDĐR EĞĐRDĐR MERKEZ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
57 EĞĐRDĐR YUKARIGÖKDERE AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
58 EĞĐRDĐR SARIĐDRĐS AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
59 EĞĐRDĐR BAĞILLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
60 EĞĐRDĐR BALKIRI SAĞLIK EVĐ BETONARME
61 EĞĐRDĐR BARLA SAĞLIK EVĐ BETONARME
62 EĞĐRDĐR GÖKÇEHÜYÜK SAĞLIK EVĐ BETONARME
63 EĞĐRDĐR PAZARKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
64 EĞĐRDĐR TEPELĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
65 EĞĐRDĐR YUVALI SAĞLIK EVĐ BETONARME
66 EĞĐRDĐR AĞILKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
67 EĞĐRDĐR AKDOĞAN SAĞLIK EVĐ BETONARME
68 EĞĐRDĐR ÇAYKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
69 EĞĐRDĐR SORKUNCAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
70 EĞĐRDĐR BAĞACIK SAĞLIK EVĐ BETONARME
71 EĞĐRDĐR MAHMATLAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
72 EĞĐRDĐR A.GÖKDERE SAĞLIK EVĐ BETONARME
73 EĞĐRDĐR AKBELENLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
74 GELENDOST
GELENDOST DEVLET HASTANESĐ + TOPLUM SAĞLIĞI
MERK. VE GELENDOST AĐLE SAĞ. MERK. BETONARME 15
75 GELENDOST BAĞILLI AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
76 GELENDOST YEŞĐLKÖY AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
77 GELENDOST AFŞAR SAĞLIK EVĐ TAŞ BĐNA
78 GELENDOST KÖKE SAĞLIK EVĐ BETONARME
79 GELENDOST YAKA SAĞLIK EVĐ BETONARME
80 GELENDOST YENĐCE SAĞLIK EVĐ BETONARME
81 GELENDOST BALCI SAĞLIK EVĐ BETONARME
82 GELENDOST MADENLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
83 GELENDOST KEÇĐLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
84 GELENDOST ÇALTI SAĞLIK EVĐ BETONARME
85 GELENDOST AKDAĞ SAĞLIK EVĐ BETONARME
86 GELENDOST HACILAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
87 GELENDOST ESĐNYURT SAĞLIK EVĐ BETONARME
88 GÖNEN TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
404

405
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
S. NO ĐLÇESĐ SAĞLIK TESĐSĐNĐN ADI YAPISAL ÖZELLĐĞĐ KAPASĐTESĐ
89 GÖNEN GÖNEN AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
90 GÖNEN GÜNEYKENT SAĞLIK EVĐ BETONARME
91 GÖNEN GÖLBAŞI SAĞLIK EVĐ BETONARME
92 GÖNEN KOÇTEPE SAĞLIK EVĐ BETONARME
93 GÖNEN SENĐRCE SAĞLIK EVĐ BETONARME
94 GÖNEN ĐĞDECĐK SAĞLIK EVĐ BETONARME
95 GÖNEN GÜMÜŞGÜN SAĞLIK EVĐ BETONARME
96 KEÇĐBORLU DEVLET HASTANESĐ + TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME 10
97 KEÇĐBORLU AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ YIĞMA BĐNA
98 KEÇĐBORLU SENĐR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
99 KEÇĐBORLU AYDOĞMUŞ SAĞLIK EVĐ BETONARME
100 KEÇĐBORLU KILIÇ SAĞLIK EVĐ BETONARME
101 KEÇĐBORLU GÜLKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
102 KEÇĐBORLU KOZLUCA SAĞLIK EVĐ BETONARME
103 KEÇĐBORLU KAPLANLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
104 KEÇĐBORLU YEŞĐLYURT SAĞLIK EVĐ BETONARME
105 KEÇĐBORLU YENĐTEPE SAĞLIK EVĐ BETONARME
106 KEÇĐBORLU KUYUCAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
107 KEÇĐBORLU ARDIÇLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
108 KEÇĐBORLU ÇUKURÖREN SAĞLIK EVĐ BETONARME
109 KEÇĐBORLU SARACIK SAĞLIK EVĐ BETONARME
110 SENĐRKENT DEVLET HASTANESĐ + TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME 25
111 SENĐRKENT AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
112 SENĐRKENT BÜYÜKKABACA AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
113 SENĐRKENT ULUĞBEY SAĞLIK EVĐ BETONARME
114 SENĐRKENT YASSIÖREN SAĞLIK EVĐ BETONARME
115 SENĐRKENT GARĐP SAĞLIK EVĐ BETONARME
116 SENĐRKENT AKKEÇĐLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
117 SENĐRKENT GENÇALĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
118 SENĐRKENT ORTAYAZI SAĞLIK EVĐ BETONARME
119 SÜTÇÜLER
SÜTÇÜLER ĐLÇE HASTANESĐ + TOPLUM SAĞLIĞI MERK. VE
GELENDOST AĐLE SAĞ. MERK. BETONARME 26
120 SÜTÇÜLER AYVALIPINAR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
121 SÜTÇÜLER ÇANDIR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
122 SÜTÇÜLER KASIMLAR AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
123 SÜTÇÜLER KESME AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
124 SÜTÇÜLER BEYDĐLLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
125 SÜTÇÜLER ÇOBANĐSA SAĞLIK EVĐ BETONARME
126 SÜTÇÜLER HACIALĐLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
127 SÜTÇÜLER H.AHMETLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
128 SÜTÇÜLER MÜEZZĐNLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
129 SÜTÇÜLER KARADĐKEN SAĞLIK EVĐ BETONARME
130 SÜTÇÜLER SAĞRAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
131 SÜTÇÜLER S.MEHMETLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
132 SÜTÇÜLER BELENCE SAĞLIK EVĐ BETONARME
133 SÜTÇÜLER YEŞĐLYURT SAĞLIK EVĐ BETONARME
134 SÜTÇÜLER DARIBÜKÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
135 SÜTÇÜLER GÜLDALLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
136 SÜTÇÜLER ĐBĐŞLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
137 SÜTÇÜLER ĐNCEDERE SAĞLIK EVĐ BETONARME

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
S. NO ĐLÇESĐ SAĞLIK TESĐSĐNĐN ADI YAPISAL ÖZELLĐĞĐ KAPASĐTESĐ
138 SÜTÇÜLER A.YAYLABEL SAĞLIK EVĐ BETONARME
139 SÜTÇÜLER Y.YAYLABEL SAĞLIK EVĐ BETONARME
140 Ş.KARAAĞAÇ DEVLET HASTANESĐ BETONARME 35
141 Ş.KARAAĞAÇ TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
142 Ş.KARAAĞAÇ 1 VE 2 NO'LU AĐLE HEKĐMLĐĞĐ MERKEZĐ BETONARME
143 Ş.KARAAĞAÇ BELCEĞĐZ SAĞLIK EVĐ BETONARME
144 Ş.KARAAĞAÇ ÇARIKSARAYLAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
145 Ş.KARAAĞAÇ ÇĐÇEKPINAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
146 Ş.KARAAĞAÇ GEDĐKLĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
147 Ş.KARAAĞAÇ GÖKSÖĞÜT SAĞLIK EVĐ BETONARME
148 Ş.KARAAĞAÇ KÖPRÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
149 Ş.KARAAĞAÇ SALUR SAĞLIK EVĐ BETONARME
150 Ş.KARAAĞAÇ YUKARIDĐNEK SAĞLIK EVĐ BETONARME
151 Ş.KARAAĞAÇ MURATBAĞI SAĞLIK EVĐ BETONARME
152 Ş.KARAAĞAÇ ÖRDEKÇĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
153 Ş.KARAAĞAÇ ÇAVUNDUR SAĞLIK EVĐ BETONARME
154 Ş.KARAAĞAÇ YENĐCEKALE SAĞLIK EVĐ BETONARME
155 Ş.KARAAĞAÇ YAKAEMĐR SAĞLIK EVĐ BETONARME
156 Ş.KARAAĞAÇ ÖRENKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
157 Ş.KARAAĞAÇ ARAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
158 Ş.KARAAĞAÇ BEYKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
159 Ş.KARAAĞAÇ BAŞDEĞĐRMEN SAĞLIK EVĐ BETONARME
160 Ş.KARAAĞAÇ ÇALTI SAĞLIK EVĐ BETONARME
161 Ş.KARAAĞAÇ KIYAKDEDE SAĞLIK EVĐ BETONARME
162 Ş.KARAAĞAÇ YASSIBEL SAĞLIK EVĐ BETONARME
163 Ş.KARAAĞAÇ ARMUTLU SAĞLIK EVĐ BETONARME
164 Ş.KARAAĞAÇ ASLANDOĞMUŞ SAĞLIK EVĐ BETONARME
165 Ş.KARAAĞAÇ FAKILAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
166 Ş.KARAAĞAÇ KARAYAKA SAĞLIK EVĐ BETONARME
167 Ş.KARAAĞAÇ YENĐKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
168 Ş.KARAAĞAÇ ÇELTEK SAĞLIK EVĐ BETONARME
169 Ş.KARAAĞAÇ A.DĐNEK SAĞLIK EVĐ BETONARME
170 ULUBORLU DEVLET HASTANESĐ + TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME 40
171 ULUBORLU AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
172 ULUBORLU DEREKÖY SAĞLIK EVĐ BETONARME
173 ULUBORLU ĐLEYDAĞI SAĞLIK EVĐ BETONARME
174 ULUBORLU KÜÇÜKKABACA SAĞLIK EVĐ BETONARME
175 YALVAÇ DEVLET HASTANESĐ BETONARME 75
176 YALVAÇ TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
177 YALVAÇ 1 NO'LU AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
178 YALVAÇ 2 NO'LU AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
179 YALVAÇ ÇETĐNCE AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
180 YALVAÇ KOZLUÇAY AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
181 YALVAÇ KUMDANLI AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
182 YALVAÇ SÜCÜLLÜ AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ BETONARME
183 YALVAÇ BAĞKONAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
184 YALVAÇ DEDEÇAM SAĞLIK EVĐ BETONARME
185 YALVAÇ HÜYÜKLÜ SAĞLIK EVĐ BETONARME
186 YALVAÇ KÖRKÜLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
187 YALVAÇ KUYUCAK SAĞLIK EVĐ BETONARME
406

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
S. NO ĐLÇESĐ SAĞLIK TESĐSĐNĐN ADI YAPISAL ÖZELLĐĞĐ KAPASĐTESĐ
188 YALVAÇ ÖZGÜNEY SAĞLIK EVĐ BETONARME
189 YALVAÇ ÖZBAYAT SAĞLIK EVĐ BETONARME
190 YALVAÇ TOKMACIK SAĞLIK EVĐ BETONARME
191 YALVAÇ Y.KAŞIKARA SAĞLIK EVĐ BETONARME
192 YALVAÇ ALTIKAPI SAĞLIK EVĐ BETONARME
193 YALVAÇ HĐSARADI SAĞLIK EVĐ BETONARME
194 YALVAÇ KURUSARI SAĞLIK EVĐ BETONARME
195 YALVAÇ EYUPLAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
196 YALVAÇ TERZĐLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
197 YALVAÇ BAHTĐYAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
198 YALVAÇ KORUYAKA SAĞLIK EVĐ BETONARME
199 YALVAÇ EĞĐRLER SAĞLIK EVĐ BETONARME
200 YALVAÇ YAĞCILAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
201 YALVAÇ AYVALI SAĞLIK EVĐ BETONARME
202 YALVAÇ KIRKBAŞ SAĞLIK EVĐ BETONARME
203 YALVAÇ MISIRLI SAĞLIK EVĐ BETONARME
204 YALVAÇ SAĞIR SAĞLIK EVĐ BETONARME
205 YALVAÇ CELEPTAŞ SAĞLIK EVĐ BETONARME
206 YALVAÇ A.KAŞIKARA SAĞLIK EVĐ BETONARME
207 YALVAÇ A.TIRTAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
208 YALVAÇ TAŞEVĐ SAĞLIK EVĐ BETONARME
209 YALVAÇ Y.TIRTAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
210 YALVAÇ BAĞLARBAŞI SAĞLIK EVĐ BETONARME
211 YALVAÇ ÇAMHARMAN SAĞLIK EVĐ BETONARME
212 YALVAÇ YARIKKAYA SAĞLIK EVĐ BETONARME
213 YALVAÇ ÇAKIRÇAL SAĞLIK EVĐ BETONARME
214 YALVAÇ AKÇAŞAR SAĞLIK EVĐ BETONARME
215 Y.BADEMLĐ TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĐ + AĐLE SAĞLIĞI MERK. BETONARME
M.3.4. SOSYAL VE KÜLTÜREL TESĐSLER
M.3.4.1. Bilimsel ve Sosyal Üniteler
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
Süleyman Demirel Üniversitesinde toplam ve yaklaşık 35 000 öğrenci bulunmaktadır.
Bu öğrenciler eğitim ve öğrenim çabalarının yanı sıra Üniversitede var olan bilimsel ve sosyal
ünitelerde sağlanmış olan diğer olanaklardan da yararlanabilmektedir. Bu olanaklar aşağıda
kısaca tanıtılmışlardır.
Kütüphane: Üniversite kampüsünde modern ve çağdaş bir merkez olan Prof. Dr.
Hasan Gürbüz Kütüphanesi ile çeşitli fakülte ve yüksekokullarda çok sayıda kitaplık
bulunmaktadır.
Türkçe ve yabancı dillerde 50 bini aşkın kitap kapasitesine sahip olan merkez kütüphanede
gittikçe zenginleşen süreli yayın koleksiyonu bulunmaktadır.
Bilgi Đşlem Merkezi: Bilgi Đşlem Merkezi’nde yer alan sunucular ve iş istasyonlarının
yanı sıra her fakültede multi medya destekli kişisel bilgisayarların yer aldığı öğrenci
laboratuarları kurulmuştur. Bilgi Đşlem Merkezi’nde tüm akademik ve idari birimler için
eğitim, web, mail, ftp, hizmetlerinin yanı sıra çeşitli kurslar da verilmektedir.
407

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Üniversite, ULAKNET (Ulusal Akademik Ağ) omurgası üzerinden sürekli internet
bağlantısına sahiptir.
Merkezi Araştırma Laboratuarı: Fen, Mühendislik ve Tıp bilim alanlarında ihtiyaç
duyulan çeşitli bilimsel araştırmaların yapılabildiği ve sadece bölgenin değil, Türkiye’nin en
gelişmiş donanımlara sahip laboratuarlarından birisidir.
Kültür Merkezi: Merkez kampüste yer alan Kültür Merkezi’nde hem üniversite
mensuplarının hem de Isparta halkının ilgisini çeken pek çok bilimsel sanatsal ve kültürel
faaliyet düzenlemektedir. Ulusal ve uluslararası pek çok sanatçı ve topluluğun yanı sıra
öğrenci etkinliklerine de ev sahipliği yapan; sempozyum, panel, konferans, konser, tiyatro
gösterisi, sinema gibi geniş bir yelpaze ihtiyaca cevap veren Kültür Merkezi’nde resim
sergisi, el sanatları sergisinin açılabileceği bir fuaye de bulunmaktadır.
S.D.Ü. Radyosu: 1994 yılında üniversitenin enformasyon ve halkla ilişkiler
faaliyetine katkıda bulunmak, araştırma ve derleme çalışmaları yapmak, radyo ve televizyon
yayıncılığı ile bölge halkının ve özellikle üniversite gençliğinin iletişim ihtiyacını karşılamak,
fakülte ve yüksekokullarımızın iletişim alanında eğitim-öğretim veren bölüm veya
programlarına uygulama alanı yaratmak amaçlarıyla kurulan Radyo-TV Merkezi’nin
bünyesinde Üniversite FM adıyla radyo uygulamaları yapılmaktadır.
Üniversite FM Radyosu yayınları, internetten sesli ve görüntülü olarak, 24 saat
dinlenebilmektedir. Radyo-TV Merkezi, ayrıca bir derleme çalışması başlatmış ve yörede
yapılan araştırma ve kayıtların işlendiği Isparta Folkloru-1 isimli ilk Müzik CD’sini Türk
kültür dünyasına kazandırmıştır.
M.3.4.2. Sosyal Hizmetler
• Kreş, 1996 yılından bu yana hizmet vermektedir.
• Isparta’daki öğrenciler, çoğunlukla Merkez Kampüste bulunan YURT-KUR
Genel Müdürlüğü’nün yurtlarında barınmaktadırlar. Kredi Yurtlar Kurumu’na bağlı olarak
üniversite birimlerinin bulunduğu yerleşim birimlerindeki yurtlarda 3294 kız, 3078 erkek
olmak üzere toplam 6372 öğrenci barınabilmektedir.
• Kısmi Zamanlı (Part-Time) Çalışma Üniversite’de istekli ve yetenekli
öğrencilere çeşitli birimlerde kısmi zamanlı olarak çalışma ve gelir elde etme imkanı
sunulmaktadır.
• Üniversitede öğrenim gören başarılı ve gelir düzeyi düşük öğrencilere Öğrenci
Sosyal Hizmetler Bütçesinden burs, üstün başarı bursu, öğrenci asistanlığı, beslenme,
kırtasiye adı altında yapılan yardımlardır.
1998 yılı içinde ilk öğrenci kulüpleri kurulmuştur. 2001 yılında da kulüplerin
kurulmasına hız verilerek sayıları artırılmıştır. Havacılık, Halk Oyunları, Tiyatro, Çevre,
Müzik, Radyo, Briç ve Satranç, Kitap, Ekonomi, Su Sporları, Gıda, Atatürkçü Gençlik,
Edebiyat, Teknoloji, Türk Sanat Müziği Topluluğu, Türk Halk Müziği Topluluğu, Çoksesli
Müzik Topluluğu Kulüpleri faaliyetlerini sürdürmektedir.
Ayrıca Süleyman Demirel Kongre ve Sergi Sarayı Isparta Đlinde düzenlenen sosyal ve
kültürel toplantı, sempozyum ve sergi gibi etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.
408

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
M.3.4.3. Đlçelerdeki Spor Tesisleri
Merkez Đlçe
• Atatürk Şehir Stadyumu
1950 yılında toprak yüzeyli olarak yapılan Atatürk Şehir stadyumu ve dış saha
çimlendirilmiştir. Stadyumun 9.500 seyirci kapasitesi vardır. 6 kulvarlı atletizm pisti,
elektronik skor bordu bulunmaktadır.
Kapalı tribünün altında Halter antrenman Salonu, Sosyal Tesis gibi bölümler, ilave
kapalı tribünün alt kısmı sporcu lokali, Kondisyon salonu, dış kısmı da çay bahçesi olarak
hizmete açılmıştır.
• 6 Mart Salonu
1965 yılında hizmete giren spor salonunda okul ve kulüp müsabakaları ile grup
müsabakaları oynanmaktadır. Ayrıca halk oyunları vb… çeşitli etkinlikler de yapılmaktadır.
Salonda Sporcu Sağlık Merkezi ve Sicil Lisans Servisi bulunmaktadır.
• Milli Egemenlik Spor Kompleksi
Spor kompleksi’nin yer aldığı 23.278 m 2’ lik alan Isparta Belediyesi’nce Gençlik ve
Spor Đl Müdürlüğü’ne 49 yıllığına tahsis edilmiştir. Spor kompleksi içerisinde Futbol sahası,
açık oyun alanları ve çok amaçlı spor tesisleri yer almaktadır.
Tahsin Bilginer Kapalı Yüzme havuzu
1976 yılında yapımına başlanılan kapalı yüzme havuzu inşaatı 1993 yılında
tamamlanarak hizmete açılmıştır. Yarı Olimpik, 25 metre uzunluğunda 6 kulvarlı olan
havuzda bir de çırpınma havuzu mevcuttur.
• Süleyman Demirel Üniversitesi Spor Tesisleri
1990 yılında yapımına başlanılan Okul ve Antreman Spor Salonu inşaatı, 1994 yılında
inşaat tamamlanmıştır. Kampüs içerisinde yer alan 8 kulvarlı nizami çim zeminli futbol sahası
yapılmış Sporcu Hizmet Binası inşa edilmiştir.
• Büyük Gökçeli Kasabası
Mülkiyeti Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’ne ait olan alana, toprak zeminli 60x90
ebadında saha yapılmıştır.
• Atış Poligonu
Merkez Đlçe’de Çünür mahallesi’nde 20.000 m 2’ lik alan atış poligonu olarak
düzenlenmiştir.
• Isparta Gençlik Merkezi
Gençlerin öğrenim ve çalışma alanlarının dışında kalan serbest zamanlarını ilgi, istek
ve yetenekleri doğrultusunda sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlerle değerlendirmek amacıyla
yıl içerisinde çeşitli etkinlikler yapılmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir.
Gençlerin boş zamanlarını değerlendirmesi ve yeteneklerinin geliştirilmesi için
Bağlama, Gitar, Đngilizce, Badminton, Satranç, Resim, Halk oyunları, Türk Halk Müziği,
Đzcilik Faaliyetleri gibi çeşitli ücretsiz kurslar düzenlemektedir.
Her yıl 15-21 Mayıs tarihlerini içine alan haftanın Gençlik Haftası olarak
409

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
kutlamalarında Ankara’da yapılacak olan kutlamalara katılmak üzere Đl Temsilcisi gencin
seçilerek gönderilmesi hafta ile ilgili spor müsabakaları, gençlik yürüyüşü ve ödüllü
yarışmalar düzenlenmektedir.
Gençlik ve Spor Müdürlüğünce tertiplenen Merkez Gençlik ve Doğa Kampları ile
ilgili gerekli duyurular Milli Eğitim Müdürlüğü ve yerel basım yoluyla duyurular yapılarak
kampa katılacak gençlerin kayıtları yapılmaktadır.
Gençlik ve Spor Müdürlüğünün talimatları doğrultusunda her yıl geleneksel olarak
Bilecik ve Çanakkale’ye geziler düzenlenmektedir.
Isparta Đli’nin ilçelerindeki spor tesisleri aşağıda verilmiş, ilçelerdeki spor tesisleri
kısaca tanıtılmışlardır.
Đlçe Adları
Futbol
sahası
Aksu 1
Đlçelerdeki Spor Tesisleri
Halı
Sahası
Kapalı Spor
Salonu
Atabey 1 1 1
Eğirdir 3 1 1
Gelendost 3
Gönen 2 1
Keçiborlu 4 1 1
Senirkent 3 1 1
Sütçüler 1
Ş.Karaağaç 2 1
Uluborlu 1 1 1
Yalvaç 1 1 1
Y.Bademli 1 1
Aksu Đlçesi
3074 sayılı kanuna göre akaryakıt Tüketim Fonundan temin edilen ödenekle toprak
zeminli tel örgülü saha yapılmış olup, üst tabaka ıslahı tamamlanmıştır.
Atabey Đlçesi
1990 yılında toprak zeminli, iç tel örgülü futbol sahası yapılmıştır. Bu saha, 1998 yılı
içinde çimlendirilmiştir. Ayrıca ilçede halı saha yapımı gerçekleştirilmiştir.1994 yılı yatırım
programına dâhil edilen spor salonu inşaat çalışmaları 2003 yılında tamamlanmıştır.
Eğirdir Đlçesi
Eğirdir ilçesinde, Eğirdir Belediyesi tarafından göl doldurulmak suretiyle elde edilen
alan üzerine çim zeminli futbol sahası, sporcu hizmet binası, Portatif tribün, çevre duvarları
yapılmıştır. Spor salonu 2003 yılında tamamlanmıştır.
Yukarı Gökdere – Balkırı: Yukarı Gökdere ve Balkırı köylerine 60x90 metre
abadında bir futbol sahası yapılmıştır.
410

Gelendost Đlçesi
411
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Bir futbol sahası, sporcu soyunma odası, 3 ünite portatif tribün bulunmaktadır.
Yaka Kasabası: 90x60 metre ebadında tabii çim zeminli futbol bir futbol vardır.
Yenice Köyü: 70x105 metre ebadında toprak zeminli futbol sahası vardır.
Avşar Köyü: Toprak zeminli futbol sahası ve oyun alanları mevcuttur.
Gönen Đlçesi
Gönen ilçe Stadyumu ve halı saha çalışmaları tamamlanmıştır. Anadolu Öğretmen
Lisesi Kapalı Spor Salonu özellikle öğrenci ve geçlerin sportif faaliyetlerinde
kullanılmaktadır.
Güneykent Kasabası: Futbol sahası mevcuttur.
Keçiborlu Đçesi
Portatif tribünlü, iç tel örgülü, çim zeminli futbol sahası, sporcu hizmet binası, ayrıca
betonarme tribünü vardır. Mevcut spor salonunun yanında halı saha ile spor tesisleri
mevcuttur. Kılıç, Senir ve Aydoğmuş Kasabalarında futbol sahaları bulunmaktadır.
Senirkent Đlçesi
Portatif tribünlü, iç tel örgülü atletizm pisti, doğal çimli futbol sahası, antrenman
futbol sahası, halı saha ve spor salonu tesisleri vardır
Büyükkabaca Kasabası: 3 ünite portatif tribünü olan, içi tel örülü toprak zeminli
futbol sahası vardır.
Sütçüler Đlçesi
Kulüplerin antrenmanlarını yapabilmeleri için Çobanisa Köyü’ne bir adet saha
yapılmıştır. Merkezi futbol sahası yapımı devam etmektedir.
Şarkîkaraağaç Đlçesi
Çim yüzeyli Mehmet Akif Ersoy Futbol Sahası sporcu soyunma odası ve 5 ünite
portatif tribünü olan bir saha mevcuttur. Çim sahanın yan tarafına toprak yüzeyli antreman
futbol sahası ve 6 ünitelik portatif tribünü vardır. Spor salonu 500 kişiliktir.
Uluborlu Đlçesi
Uluborlu ilçesinde bir spor salonu ve toprak zeminli futbol sahası mevcuttur. Futbol
sahasının ihata duvarı, iç tel örgüsü ve drenaj işleri yılında tamamlanmıştır.
Yalvaç Đlçesi
105x70m ölçülerinde olan saha çim ile kaplıdır. Ayrıca Sporcu Hizmet Binası vardır.
Tamamı kapalı, 3000 kapasiteli tribün bulunmaktadır. Spor Kompleksi içindeki basketbol,
voleybol ve tenis sahaları ışıklandırılmıştır. Mesut Yılmaz Kapalı Spor Salonu1998 yılında
tamamlanarak hizmete açılmıştır.
Kumadanlı, Tokmacık, Hüyüklü, Kozluçay, Körküler, Bağkonak, Sücüllü Kasabaları
ile A.Kaşıkara, Korukaya ve Eğriler Köyleri Spor Alanlarıdır. Bu yerleşim birimlerinde
toprak yüzeyli futbol sahaları vardır. Kale direkleri dikilmiştir. Tokmacılık, Kumdanlı,
Çetince ve Kozluçay kasabalarının futbol sahalarının iç tel örgüsü mevcuttur.
Yenişarbademli Đlçesi
Futbol sahası ve halı saha mevcuttur.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
M.3.4.4. Doğa Sporları
Yukarıda anılan spor tesislerinin yanı sıra tesisi olan ya da olmayan ancak spor
yapmaya elverişli kimi olanaklara da değinmek gerekmektedir.
Dağcılık
Davras Dağı: Dağcılık sporu için mükemmel parkurlara sahip olan 2637m. Rakımlı
Davras Dağı hem yaz hem de kış tırmanışları için idealdir.
Đki rotadan tırmanılabilen zirvenin gerek amatör ve gerekse profesyonel dağcılara
yönelik tırmanışla zirve yapılabilen Davras Dağı’nın zirvesinden, Isparta ile Eğridir Gölü’
nün doyumsuz manzarası izlenebilir. Kışın tamamen karla kaplı olan Davras Dağı’nda tur
kayağı yapmak isteyenler için mükemmel parkurlar vardır.
Barla Dağı: Eğridir’in batısında 2798 m rakıma sahip Barla Dağı, Eğridir gölüne
hâkim görüntüsü ile zirve yapanlara harika manzaralar sunmaktadır. Ayrıca Barla dağı, kış
tırmanışlarında kuzey yamacından tırmanmak isteyen dağcılara zevkli tırmanma imkânları
vermektedir.
Dedegöl Dağı: Isparta yöresinin en yüksek dağı olan Dedegöl dağı 2998m. rakımlı
zirvesi ile dağcılık sporuna gönül verenlerin yoğun ilgisini çekmektedir. Genelde yaz
tırmanışları için tercih edilen Dedegöl dağının zor olduğu kadar zevkli tırmanma parkurları,
yerli yabancı dağcılar tarafından tercih edilmektedir. Kış aylarında dağın eteklerine kadar inen
kar yağışı sebebiyle kış tırmanışlarını sevenler için oldukça güzel parkurlar bulunmaktadır.
Akdağ: Yaz ve kış tırmanışlarına elverişli parkurlara sahip olan Akdağ, Isparta Đl
merkezinin güneyinde, 2420 m. yüksekliktedir.
Sarp Dağı: Sütçüler bölgesinde 2548m yüksekliktedir ve iki zirveye sahiptir. Çeşitli
tırmanma rotalarının bulunduğu dağın, sarp kayalıkları ve dağcılık sporunu sevenlere değişik
imkânlar sunmaktadır.
Bozburun Dağı: Davras Dağı’nın bir kolu olarak da bilinen dağ, Eğirdir ilçesinin
güneyinde 2109 m yüksekliktedir. Doğa yürüyüşlerine uygun parkurları ve manzarasıyla ilgi
çekmektedir.
Eğirdir Sivrisi: Eğirdir ilçe merkezini ikiye bölen, 1749 m rakımlı, yüksek
tepelerinde çeşitli uygarlıklara yer vermiş, üzerinde Prostanna antik kentini barındırmış ve
panoramik görüntüsüyle tırmananları büyüleyen, sivri kayalıklardan oluşan bir tepedir.
Yamaç Paraşütü
Isparta, hava sporlarının yapıldığı elverişli alanlara sahiptir. Yamaç paraşütçülüğü
Eğirdir ilçesi’nde Karatepe mevkiinde 550 – 650 m Kuzey ve 350 m Güney, Akpınar köyü
250 m Kuzeydoğu, Eğirdir sivrisi 1700 m Kuzeydoğu ve Davras Dağı Kış Sporları Turizm
Merkezi 1800 m Doğu pistlerinden yapılmaktadır. Uçuş pist alanlarına araçla ulaşım
imkânları mevcut olup, single ve Tandem uçuşları yapılmaktadır. Isparta’da havacılık
412

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
sporunun gelişmesi için Süleyman Demirel Üniversitesi bünyesinde bir Havacılık Kulübü
kurulmuştur. Kulüp çalışmaları içerisinde eğitim amaçlı kurslar verilmektedir. S.D.Ü
Havacılık Kulübünce uçuş yapılan bölgeler: Senirce, Bayat, Eğirdir, Sakal Tepesi, Kızıldağ,
Davras’tır.
* Kış Sporları
Davras Kış Sporları Merkezi
Isparta il merkezine 26 km, Antalya Đl merkezine ise 154 km uzaklıkta ve Süleyman
Demirel Havalimanına 58 km mesafede bulunan Davras Kayak Merkezi günübirlik turlar ve
uzun süreli tatiller için yararlanılacak bir kış sporları merkezidir.
Kayak merkezinden Eğridir gölünün manzarası seyredilebilir. Doğal dokunun
yumuşaklığı ve mükemmel kar kalitesi ile amatör kayakçılara tehlikesiz rotalar, profosyonel
kayakçılara ise 4 km’ye ulaşan parkurlara sahiptir.
Saatte 1000 kişi taşıyabilen 1211 m Uzunluğundaki telesiyej ile dağ evine ulaşılır.
Burada Kuzey Disiplini, Alp Disiplini, Tur Kayağı, Snow Board, Tele Mark, Dağcılık,
Botanik Gözlemcilik ya da Trekking aktivitelerinden biri gerçekleştirilebilir.
Su Sporları
Eğridir Gölü’nde yüzme, yelken, sörf ve kürek gibi spor branşlarının yani sıra balık
avcılığı da yapılabilmektedir.
Eğridir ilçesinin 29 km güneyinde bulunan Kovada Milli Parkı’nda amatör balık
avcılığı, su sporları, kuş gözlemciliği, dağcılık, trekking ve kamp yapma imkânları
bulunmaktadır.
M.3.5. ENDÜSTRĐYEL YAPILAR
Isparta Đlinde Endüstriyel yapılar inşa edilerken yine konutlarda olduğu gibi
depremsellik, zemin etüdleri, imar kanunu gibi konular öncelikle ele alınmaktadır.
M.3.6. GÖÇER VE HAREKETLĐ BARINAKLAR
Kentte göçer ve hareketli barınaklar, şantiye binaları hariç yok denecek kadar azdır.
M.3.7. OTEL-MOTEL VE TURĐZM AMAÇLI DĐĞER YAPILAR
Turistik amaçlı bina olarak kentte oteller ve mesirelik alanlar dışında yerler
bulunmaktadır. Isparta, Antalya ve Kemer’den Konya ve Nevşehir turizm bölgelerine giden
ikinci sınıf tur güzergahı üzerindedir. Gölcük ve Isparta’da yapılacak olan tesisler hizmete
sunulduğunda Isparta Kongre Turizmi açısından da elverişli bir potansiyele sahip olacaktır.
Đlimiz dahilinde bulunan Turizm Bakanlığı’ndan turizm işletmeli belgeli binalar yapı tarzı ve
mimari özellikleri bakımından çevre ile uyumlu olup, herhangi bir olumsuzluk
bulunmamaktadır. Ayrıca turizm işletme belgeli tesislerin yerel yönetim ile de çevre
konusunda bir olumsuzluğu yoktur.
413

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
M.3.8. BÜROLAR VE DÜKKANLAR
Kent merkezi 70-80 ha alanı kapsamakta olup bürolar 2. ve 3. katlarda ticari faaliyetler
ise zemin katlardadır. Đş merkezi olarak yapılan binalarda da 2. katlar ticari olarak çalışmamış
daha sonra büro olarak gelişmektedir. Kent merkezi kuzey yönünde şehir formu
doğrultusunda gelişmektedir. Bu sıkıntı görülerek köy garajı ve pazar alanı Davraz
Mahallesine, büyük kamu binaları olan Adliye ve emniyet Müdürlüğü Fatih Mahallesine
kaydırılmışve kent merkezinin şehir geneline yayılması amaçlanmıştır.
M.3.9. KIRSAL ALANDA YAPILAŞMA
Kırsal alanlardaki yapılaşma 3194 sayılı Đmar Kanununa göre düzenlenmiş Plansız
Alanlar Đmar Yönetmeliği esaslarına göre Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü denetim ve
kontrolünde yapılmaktadır.
Kırsal alanlardaki konutlar kargir (taş+tuğla) veya betonarme karkas yapı tarzında iki
kata müsadeli olarak yapılmaktadır. Kırsal kesimdeki vatandaşlarımızın büyük bölümü ziraat
ve hayvancılıkla uğraştıklarından konutların alt katı (zemin kat) depo veya hayvan barınağı
olarak kullanılmaktadır.
M.3.10. YEREL MĐMARĐ ÖZELLĐKLER
Yeni yapılan binalarda yerel mimari özellik kaybolmuştur, yinede örf ve ananeler
doğrultusunda kapalılık devam ettiği için binalar bahçe duvarları ile çevrilmektedir.
M.3.11. BĐNA YAPIMINDA KULLANILAN YEREL MATERYALLER
Binalarda yerel olarak pomza madeninden yapılan biriket kullanılmaktadır.
M.4. SOSYO-EKONOMĐK YAPI
M.4.1. ĐŞ ALANLARI VE ĐŞSĐZLĐK
M.4.1.1. Isparta Đli’nin Ekonomik Yapısına Genel Bakış
Isparta Đli, Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla (GSYĐH) açısından 1997 değerlerine göre 42.
sıradadır. Yine aynı yılın değerlerine göre kişi başına düşen GSMH ‘ ya göre yapılan
sıralamada il, 41 sırada yer almaktadır. Kişi başına düşen genel bütçe gelirleri açısından illere
göre yapılan sıralamada ise Isparta Đli 31. sıradadır. Kişi başına banka mevduatı
sıralamasında da yine il, 22.sırada bulunmaktadır. Isparta ili tarımsal üretim değerlerine göre
ülke sıralamasında 43. Đl konumundadır. Đldeki üretim Türkiye tarımsal ürün değerinin %
0.9’u kadardır.
Isparta Đli’nin ekonomik yapısında en baskın sektör tarım sektörüdür. Buna karşın ilde
sulanabilir arazinin az miktarda olması sebebiyle il tarla tarımında büyük bir gelişme
kaydedilmemiştir. Bu nedenle tıbbi ve aromatik bitki, kiraz, elma üretimi öne çıkmakta kesme
çiçekçilik sektörüne yönelim gözlenmektedir.
Isparta Đli’nin gelecekteki ekonomik yapısı ile ilgili modellerin oluşturulabilmesi için
il ekonomisinin sektörleri analiz edilmeli ve bu sektörlerin ülke ve bölge ekonomisi içinde
durdukları yer belirlenmelidir
Isparta Đli’nde Tarım sektörünün, Türkiye’nin değerlerinin üstünde bir oransal değere
sahip olduğu görülmektedir. Ticaret sektörü ise Türkiye ve bölge illerinin altında bir değere
sahiptir. Toplum Hizmetleri ise Türkiye ve bölge illerinin oransal değerinin üstünde bir
414

YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
değere sahiptir. Özellikle toplum hizmetlerinin yüksekliği, Đl nüfusunun küçüklüğü içinde
üniversitenin varlığından kaynaklanan bir gelişme ile açıklanabilir. Ancak ticaret
sektöründeki iller ve Türkiye’ye göreli düşüklüğü Đlin çok geniş bir hinterlanda sahip
olmadığının göstergesidir.
Bu özellikleri ile il giderek intansif ve/veya organik tarımda gelişen, ihracat
olanaklarını artıran bir il olarak yaşamını sürdürecektir.
12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun işgücüne katılma oranı özellikle 1980-2000 yılları
arasında düşüş göstermiş, işsizlik oranında ise artış olmuştur. Bu durum hem erkek hem kadın
nüfus için aynı şekilde gözlenmektedir.
Đşgücüne dahil olmayan önemli bir nüfus bulunmaktadır. Đşgücüne katılmayan nüfusun
büyük oranı kadınlarda görülmektedir. Isparta Đli’nde cinsiyete göre işgücü durumu
incelendiğinde; bölge değerleri ile büyük farklılıklar yoktur. Ancak ülke değerleri ile
karşılaştırıldığında; işsizlik oranının geride olmasına karşın erkek nüfus’taki işsizlik oranının
yüksek olduğu, işgücüne katılma oranının erkekler için düşük olmasına karşı Isparta kadın
nüfusunun işgücüne katılma oranının ülke oranına göre yüksek olduğu görülmektedir.
M.4.2. GÖÇLER
Đlimizin genel olarak nüfusunun % 58,71’i şehir ve kasabalarda, % 41,29’u köylerde
oturmaktadır. Şehir nüfusunun artış nedenlerinden biri de kasabaların ilçe, büyük köylerin de
kasaba olmasından kaynaklanmaktadır. Köy nüfuslarında önemli düşüşlerin 1990-2000 yılları
arasında olduğu ve şehir nüfusunun bu nedenle büyük ölçüde arttığı görülmektedir. Köylerden
şehre olan göçün sebebi ise iş imkanının ve ticaretin şehirde daha fazla olması, ortaöğretim ve
yüksek okulların da şehirde bulunmasıdır. Bilindiği gibi nüfus artışları bir ilin sosyal ve
ekonomik pozisyonuna bağlıdır, ilimizde nüfus artışı doğum ve göçler nedeniyle
oluşmaktadır.
M.4.3. GÖÇEBE ĐŞÇĐLER (MEVSĐMLĐK)
Đlimizde göçebe ve mevsimlik işçiler yok denecek kadar azdır. Bunun nedeni yeterli
tarım ve endüstri alanlarının bulunmayışıdır.
M.4.4. KENT TOPRAĞININ MÜLKĐYET DAĞILIMI
Isparta da genelde arazi sahipliği şahıs elinde olup kamu hazine belediye arazisi yok
denecek kadar azdır. Şahıs arazileri ise ortalama 2-5 bin m 2 lik büyüklüklerdedir.
Arazi mülkiyeti bilgileri, 1/100.000 ölçeğin elverdiği ayrıntıda ve kullanılabilir
düzeyde bulunmamaktadır. Ancak, orman, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki alanlar
gibi çok geniş alanlar, yasal statüleri gereğince kullanım kararı getirilebilen alanlardır. Bu
alanlar dışında kalan alanlar da özel mülkiyete konudur.
M.4.5. KONUT YAPIM SÜREÇLERĐ
Isparta il merkezi sınırları içinde gecekondulaşma yoktur. Isparta Belediyesi tarafından
her 10- 15 yılda bir toplu konut alanları veya gecekondu önleme bölgeleri oluşturularak bu
alanlar kooperatiflere veya Belediye şirketince konut üretilerek ihtiyaç sahiplerine verilmiştir.
Isparta’da kooperatifçilik çok gelişmiş ve yürütülmektedir. Konut ihtiyacının % 55’lik kısmı
kooperatiflerle, % 15’i yap sat yöntemiyle ve % 2,5’luk kısmı 2004-2008 yılları arasında
TOKĐ eliyle yapılmış, kalan kısım ise vatandaşların kendisince yapılmaktadır.
415

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
M.4.6. GECEKONDU ĐSLAH VE ÖNLEME BÖLGELERĐ
M.4.5 balığı altında da belirtildiği gibi Isparta Belediyesince alınan önlemler ve ilde
yapılan konut girişimleri neticesinde Đlin Merkez Đlçesinde gecekondulaşma olmamaktadır.
M.5. YERLEŞĐM YERLERĐNĐN ÇEVRESEL ETKĐLERĐ
M.5.1. GÖRÜNTÜ KĐRLĐLĐĞĐ
Isparta Park bahçe düzenlemesi, binaların boyanması ve yenilenmesi konularına önem
verilen bir şehirdir.
M.5.2. BĐNALARDA SES ĐZOLASYONU
Binalarda izolasyonlu malzemeler kullanılmaktadır (Çift cam gibi). Ayrıca yol
kenarları ağaçlandırılarak gürültü önlenmesi amaçlanmaktadır.
M.5.3. HAVAALANLARI VE ÇEVRESĐNDE OLUŞTURULAN GÜRÜLTÜ
ZONLARI
Đlimizde bulunan havaalanı Temmuz 1997de açılmıştır. Havaalanının çevresinde
yerleşim alanı bulunmadığı için gürültüden etkilenme söz konusu değildir.
M.5.4. TĐCARĐ VE ENDÜSTRĐYEL GÜRÜLTÜ
Endüstriyel yapılar imar planında şehir dışında planlanmış olup, bunların çevresinde
tampon bölge olarak yeşil alanlar bırakılmıştır. Bu yapılar Eğirdir yolu üzeri ve Çünür
mevkiindedir.
M.5.5. KENTSEL ATIKLAR
Belediyece evlerden ve diğer sanayi hastane ve resmi kurumlardan toplanan atıklar
yine Çevre kanunu ve yönetmeliklerince belirtilen standartlar çerçevesinde düzenli katı atık
deponi alanına götürülerek çevre sorunu oluşturmaması sağlanmaktadır.
M.5.6. BĐNALARDA ISI YALITIMI
Binalarda ısı yönetmeliği uyarınca gerekli şartlar projelendirme ve yapım aşamasında
kontrol edilmektedir. Binalar mümkün olduğunca blok olarak ve güneyleri açık olacak şekilde
yerleştirilmektedir.
M.6. NÜFUS
M.6.1. NÜFUSUN YILLARA GÖRE DEĞĐŞĐMĐ
Isparta Đli’nin nüfusu, TÜĐK verilerine göre 31.12.2009 tarih itibariyle 407 463 iken,
Adrese Dayalı Nüfus Sistemine göre 31.12.2009 tarihi itibariyle 420 796 kişidir.
M.6.2. NÜFUSUN YAŞ, CĐNSĐYET VE EĞĐTĐM GRUPLARINA GÖRE
DAĞILIMI
Adrese Dayalı Nüfus Sistemi verilerine göre Isparta Đlinin cinsiyete göre il/ilçe
merkezi, belde/köy Nüfusu ve nüfus yoğunluğu aşağıda verilmiştir.
Tablo M.3. Isparta Đli Cinsiyete Göre Nüfus Yoğunluğu (TÜĐK, 2009)
Đl
Toplam Đl ve Đlçe Merkezleri Belde ve Köyler Nüfus
416

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
Yoğunluğu
Isparta 420 796
214
788
206
008
280 154
145
400
134
754
140 642
69
388
71
254
51
M.6.3. ĐL VE ĐLÇELERĐN NÜFUS YOĞUNLUKLARI
Adrese Dayalı Nüfus Sistemi verilerine göre Isparta Đlinin cinsiyete göre il/ilçe
merkezi toplam nüfusu ve nüfus yoğunluğu yukarıdaki tabloda verilmiştir.
M.6.4. NÜFUS DEĞĐŞĐM ORANI
Adrese Dayalı Nüfus Sistemi verilerine göre Isparta Đlinin il/ilçe merkezi, belde/köy
nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı aşağıda verilmiştir.
Tablo M.4. Isparta Đli Nüfus Değişim Oranı (TÜĐK, 2009)
Toplam Đl ve Đlçe Merkezleri Belde ve Köyler Nüfus Artış Hızı (‰)
Đl
2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009
Isparta 407 463 420 796 264 855 280 154 142 608 140 642 -29,94 32,20
Isparta Đli 2008 ve 2009 yıl sonu verileri karşılaştırıldığında il ve ilçe merkezlerinde
nüfusun artış gösterdiği, belde ve köylerde ise nüfusta azalma olduğu görülmektedir. Türkiye
genelinde 2008 yılında ‰ 13,10 iken 2009 yılında ‰ 14,50 olmuştur. 2008 yılında Türkiye
nüfus artış hızının oldukça altında kalmış olan Isparta 2009 yılı nüfus artış hızı ile oldukça
yüksek bir değer göstermiştir.
KAYNAKLAR:
Isparta Belediyesi (Đmar ve Şehircilik Müdürlüğü), 2009
Đl Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, 2009
Đl Çevre Durum Raporu, 2008
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2009
Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
Süleyman Demirel OSB Đnternet Sitesi, 2009
TÜĐK, 2009
417

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
N.ATIKLAR
N.1. EVSEL KATI ATIKLAR
Đlde evsel nitelikli katı atıklardan kaynaklı toprak kirliliğin önlenmesi amacıyla, 13
ilçe ve toplam 51 adet Belediye arasında Belediyeler Birliği kurulması ve il genelinde oluşan
evsel nitelikli katı atıkların bertarafı konusunda düzenli katı atık depolama sahaları kurulması
konusunda çalışmalar yapılmıştır. 3 Birlik oluşturulmuştur.
1. Birlik: Eğirdir ve Kovada Gölleri Çevre Koruma Birliği; 18/06/2004 tarih ve
2004/7520 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur.
Eğirdir Belediyesi, beldeleri ve köyleri,
Senirkent Belediyesi, beldeleri ve köyleri,
Uluborlu Belediyesi, beldeleri ve köyleri,
Gelendost Belediyesi, beldeleri ve köyleri olmak üzere 81 yerleşim yerini içine
alan bir birliktir.
Eğirdir, Senirkent ve Uluborlu Belediyeleri ile Barla Belediyesi Koçtepe Mevkii
Düzenli katı atık depolama tesisine atıklarını göndermektedirler.
Ancak Gelendost Belediyesi, diğer beldeler ve köyler vahşi depolamaya devam
etmektedirler.
Adı geçen belediyelerin vahşi depolamalarına ait rehabilitasyon projeleri ve
çalışmaları bulunmamaktadır.
Çevre ve Orman Müdürlüğümüz ve Đl Özel Đdaresi Genel Sekreterliği işbirliği ile
Avrupa Birliği fonlarında yardım alabilmek amacıyla,
2007 yılında Bakanlığımız Dış Đlişkiler Dairesi ile Avrupa Birliği Genel
Sekreterliğine Çevre Alt Yapı Projeleri için proje ön teklifi sunulmuştur.
Ancak IPA Dairesinin göndermiş olduğu olduğu yazıda önceliklendirme
çalışmalarının tamamlandığı 2013 dönemi için müracaatların 2009 yılı
ortalarında açıklanacağı ve proje tekliflerinin Birlik adına yapılması gerektiği
bildirilmiştir.
2. Birlik: Göller Bölgesi Belediyeler Birliği; 20/12/1991 tarih ve 25550 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur.
14 Nisan 2005 tarihinde Koçtepe Mevkiinde Düzenli Katı Atık Depolama Tesisi
1.etap inşaatı Bakanlığımız kredisiyle tamamlanmıştır.
24 Şubat 2006’da Tesis işletmeye açılmıştır.
Tesis Göller Bölgesi Belediyeler Birliği tarafından işletilmektedir.
19 Belediye/Belde bu tesise katı atıklarını göndermektedir.
418

Şekil N.1. Isparta Đli Belediyeler ve Atık Miktarları
ATIKLAR
Atık Miktarı kg
7000000
6000000
5000000
4000000
3000000
2000000
1000000
0
BELEDİYELER
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
3. Birlik: Gelendost-Yalvaç-Şarkikaraağaç ve Tüm Kasaba Belediyeleri Birliği;
24/04/2007 tarih ve 2007/12052 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur.
Gelendost Belediyesi ve beldeleri,
Yalvaç Belediyesi ve beldeleri,
Şarkikaraağaç Belediyesi ve beldeleri,
Olmak üzere 21 belediyenin katı atık sorununa çözüm bulmak amacıyla kurulmuş
birbirliktir.
Yalvaç Đlçesi, Sücüllü Kasabası, Karadedebağları Mevkiinde Entegre Düzenli Katı
Atık Depolama Tesisi kurulacaktır. ÇED süreci tamamlanmış olup, Nihai Rapor
tamamlanmış ancak taahhütname eksikliğinden proje aşamasına geçilememiştir.
419

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Şekil N.2. Yalvaç Đlçesi Sücüllü Kasabası Karadede bağları Mevkiinde kurulması planan Entegre
Düzenli Katı Atık Depolama Tesisi.
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
N.2. TEHLĐKELĐ ATIKLAR
Sanayi tesislerinden kaynaklı tehlikeli atıkların evsel nitelikli katı atıklardan ayrı
olarak toplanması ve 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı R.G.’de yayımlanan “Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve 4 Eylül 2009 tarih ve 27339 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair
yönetmelik hükümlerine uygun olarak bertarafı sağlanması gerekmektedir.
Tehlikeli atıkların ilgili yönetmelikler doğrultusunda bertarafının sağlanması, bu tür
zararlı atıkların kontrolsüz bir şekilde açık alanlara bırakılmasının önlenmesi ve tehlikeli atık
üreticilerin ilgili merciler tarafından denetimlerinin düzenli olarak yapılması ile, sanayiden
kaynaklı tehlikeli atıklardan kaynaklanan kirliliğinin önüne geçilebilecektir.
Bu amaçla Đl Müdürlüğü olarak işletmelere denetimler yapılmakta, tehlikeli atık üreten
işletmelere Tehlikeli Atık Yönetim Planı hazırlanması ve uygulanması yönünde yaptırımlar
uygulanmaktadır.
Atık üreticisi atık beyan formunu her yıl ocak ayında bir önceki yıla ait bilgileri
doldurmak, iki ay içinde Valiliğe göndermekle yükümlüdür. Bu doğrultuda 2009 yılında 129,
2010 yılındada 20 işletmeye şifre verilmiştir.
Isparta Đlinde tehlikeli atık üreten ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne tabi
olan işletmeler daha çok tekstil sektörü ağırlıklıdır.
Ayrıca, 21.08.2009 tarih ve 13905 sayılı Bakanlığımız yazısı ile tehlikeli kimyasal
bulunduran tüm sanayicilerin internet ortamı üzerinden Bakanlığa bildirimde bulunmaları
420

ATIKLAR
gerektiği Müdürlüğümüze bildirilmiştir. Müdürlüğümüz tarafından 100’e yakın işletmeye
bildirimde bulunmaları gerektiği bildirimiş ve şu an itibari ile ilgili işletmeler tarafından şifre
alımı için gerekli formlar doldurularak Valiliğimize gönderilmeye devam etmektedir.
N.3. ÖZEL ATIKLAR
N.3.1. TIBBĐ ATIKLAR
Hastane ve Sağlık Kuruluşlarından kaynaklanan halk sağlığı ve çevre kirliliği
açısından özel olarak işlem görmesi gereken tıbbi atıkların, diğer evsel nitelikli atıklardan,
ayrı olarak toplanması ve bertaraflarının sağlanması esasları 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı
Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
çerçevesinde yürütülmektedir.
Tıbbi atıklardan kaynaklanan olumsuz etkileri en aza indirebilmek amacı ile Đl
Müdürlüğümüz tarafından tıbbi atıktan sorumlu Ünite ve Belediye personeline Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliğinin 52. maddesi gereğince, Tıbbi atıkların ünite içinde toplanması,
taşınması, geçici depolanması ve bertaraf sahasına taşınması aşamalarında uyulacak kurallar
ve dikkat edilmesi gereken hususlar, bu atıkların yarattığı sağlık riskleri ve neden
olabilecekleri yaralanma ve hastalıklar ile bir kaza veya yaralanma anında alınacak tedbirleri
içeren üç eğitim semineri düzenlenmiştir.
Đl Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde gerçekleştirilen ilk eğitim Isparta Đli geneli,
Özel ve Devlet Hastaneleri çalışanlarına, ikinci eğitim Đlimiz Belediyelerinin tıbbi atıktan
sorumlu personeline, üçüncü eğitim ise Isparta Đli genelindeki Aile Sağlık Merkezleri, Toplum
Sağlığı Merkezleri, Özel Muayenehaneler, Diş Hekimleri Muayenehaneleri ile Đl sınırlarımız
içinde faaliyet gösteren Veteriner Hekimleri Muayenehaneleri ve Belediyelerin veterinerlik
hizmeti veren personeline düzenlenmiştir. Eğitim sonunda sertifaka için bir sınav düzenlenmiş
ve sertifika almaya hak kazanan katılımcılara sertifikaları verilmiştir.
Đlk Tıbbi Atık Eğitim Seminerine 60 sağlık personeli, ikinci Tıbbi Atık eğitim
Seminerine 55 Belediye personeli, üçüncü Tıbbi Atık Eğitim Seminerine ise 85 sağlık
personeli katılmıştır.
Ayrıca, Đl Müdürlüğümüzce Belediyeler arası koordinasyonu sağlayarak tıbbi atık
sorununa çözüm bulmak amacı ile Đl Müdürlüğümüzde bir toplantı düzenlenmiştir. Toplantıda
Belediyeler Birliği üyelerine Tıbbi Atık Bertarafı ile ilgili bilgi verilmiş ve 2006/7
Bakanlığımız Genelgesinde de belirtildiği üzere diğer tıbbi atık bertaraf alternatifleri ile
karşılaştırıldığında Ülkemiz şartlarına en uygun ara işlem yönteminin sterilizasyon yöntemi
olduğuna dikkat çekilmiştir. Isparta Belediye Başkalığı ile tıbbi atık bertarafı konulu
yazışmalar yapılmıştır
04.07.2008 tarih ve 9775-9676 sayılı Isparta Belediye Başkanlığı yazısına göre;
Encümen Kararı ile, Fandas Köyü Mevkii 1523, 1512, 1514, no’lu parsellerde bulunan alana
Tıbbi atık sterilizasyon Tesisinin kurulmasına, yap işlet modeline göre 10 yıllığına kiraya
verilmesi ve kira hitamı sonunda Belediye’ye teslim edilmesine karar verildiği bildirmiştir.
Sterilizasyon tesisi için Proje tanıtım Dosyası hazırlanarak Müdürlüğümüze sunulmuş
ve ÇED gerekli değildir kararı alınmıştır. Aynı zamanda da Sterlizasyon Tesisi için
Bakanlığımızdan Ön Lisans alınmıştır. Tesisin montajı tamamlanmıştır. Lisans almak için de
çalışmalar devam devam etmektedir.
421

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Şekil N.3.a-b. Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đlimizde Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin 29. maddesi hükümlerine göre Tıbbi
atık taşımak isteyen iki araca Lisans verilmiştir.
Tıbbi Atıkların Kaynağında Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak
ayrılmasını sağlamak için tüm Sağlık Kuruluşlarına denetimler yapılmaktadır.
N.3.2. ATIK YAĞLAR
30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı R.G.’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliği” hükümleri oluşan I., II. Ve III. Kategori atık yağların geçici
depolanmasını, toplanmasını, taşınmasını, geri kazanılmasını, bertarafını, ticareti, ithalat ile
transit geçişine ilişkin yasak, sınırlama ve yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak
denetimleri, tabi olunacak hukuki ve cezai sorumlulukları içermektedir.
Atık yağ, yönetmelikte “kullanılmış benzinli motor, dizel motor, şanzıman ve
diferansiyel, transmisyon, gres ve diğer özel taşıt yağları ile hidrolik sistem, türbin ve
kompresör, kızak, açık kapalı dişli, sirkülasyon, metal kesme ve işleme, metal çekme, tekstil,
ısıl işlem, ısı transfer, izolasyon ve koruyucu, izolasyon, trafo, kalıp, buhar silindir, pnömatik
sistem koruyucu, gıda ve ilaç endüstrisi, kağıt makinesi, yatak ve diğer özel endüstriyel yağlar
ve endüstriyel gresler kullanılmış kalınlaştırıcı, koruyucu, temizleyici ve benzeri özel
müstahzarlar ve kullanıma uygun olmayan yağ ürünleri” olarak tanımlanmaktadır.
Atık yağların taşınması, bertarafı, geri kazanımı ilgili yönetmelikte belirtildiği üzere
lisans almış firmalar tarafından yapılmalıdır.
Bu güne kadar Valiliğimizden lisans almış taşıma aracı bulunmamaktadır. Yine
Đlimizde atık yağ bertaraf ve geri kazanım tesisi bulunmamaktadır. Đlimizde oluşan atık yağlar,
diğer illerden lisans almış araçlar ile yine diğer illerde bulunan bertaraf ve geri kazanım
tesislerine gönderilmektedir.
Đlimizde kamu kurumları ile sanayi kuruluşlarından Atık Yağ Beyan Formu
alınmaktadır. Bu formlar her yılsonunda ve bir sonraki yılın Şubat ayı sonunda Valiliğimizde
olacak şekilde gönderilmektedir. Bu formda, miktarı ve özellikleri belirtilen atık yağların
depolanması, taşınması ve bertarafında yönetmelik hükümlerinin uygulanması
sağlanmaktadır.
422

N.3.3. BĐTKĐSEL VE HAYVANSAL ATIK YAĞLAR
Đlimizde yemekhanelerden oluşan özellikle kızartmalık bitkisel yağlar lisanslı
firmalara bertaraf edilmek üzere gönderilmektedir.
ATIKLAR
N.3.4. PĐL VE AKÜLER
Atık Pillerin çevreye zarar vermeden düzenli bir şekilde evsel atıklardan ayrı olarak
toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanılması veya bertaraf edilmelerine ilişkin
faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla pil ithalatçıları ve üreticileri tarafından “Taşınabilir Pil
Đthalatçıları ve Üreticileri Derneği- TAP” kurulmuş ve söz konusu Dernek, Yönetmeliğin 25.
maddesinde belirtilen hedeflere ulaşabilmesi amacıyla Bakanlığımızca yetkilendirilmiştir.
Đl Müdürlüğümüz ile irtibata geçen firmalar, okullar, hastaneler ve tüm işletmelere atık
pil toplama noktaları oluşturmaları konusunda yardımcı olunarak, atık pil toplayan okullar
teşvik edilmiştir.
Şekil N.4. Đlimizde Atık Pillerin Toplanması Konusunda Müdürlüğümüz ve Okul Đşbirliği
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
N.3.5. CĐPS VE DĐĞER YAKMA FIRINLARINDAN KAYNAKLANAN
KÜLLER
Konu ile ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.
N.3.6. TARAMA ÇAMURLARI
Đlimizde tarama çamurları bulunmamaktadır.
N.3.7. ELEKTRĐK VE ELEKTRONĐK ATIKLAR
Çevre ve Orman Bakanlığına ait “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı
Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik” 30.05.2008 tarihinde 26891
Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar bu
yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülecektir.
423

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
N.3.8. KULLANIM ÖMRÜ BĐTMĐŞ ARAÇLAR
Çevre ve Orman Bakanlığına ait “Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında
Yönetmelik” 30.12.2009 tarihinde 27448 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar bu yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülecektir.
N.4. DĐĞER ATIKLAR
N.4.1. AMBALAJ ATIKLARI
Đlimizde Ambalaj Atıkları Yönetim Planı 15/12/2009 tarihi itibariyle onaylanmıştır.
Bir firmaya 147 TAT Toplama-Ayırma Tesisi Lisansı verilmiş bir diğer firmaya da geçici
çalışma izni verilmiştir. Đlimizde 3600 ton/yıl plastik, 100.000 ton/yıl metal, 8000 ton/yıl
kağıt-karton, 1000 ton/yıl cam lisanlı tesiste ayrılarak lisanslı geri kazanım tesilerine
gönderilecektir. Isparta Đl Merkezinde 17.000 hanede ambalaj atıkları kaynağında ayrı
toplanmaktadır.
Şekil N.5.a-b-c. Isparta Đlinde Ambalaj Atıklarının Ayrı Toplanması ve Toplama-Ayırma Tesisi
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
424

N.4.2. HAYVAN KADAVRALARI
ATIKLAR
Belediyenin iş makineleri ile günlük olarak yerleşim alanı dışında belirlenen bir yere
kireçlenerek gömülmek suretiyle bertaraf edilmektedir.
N.4.3. MEZBAHA ATIKLARI
Isparta Belediyesine ait 2. sınıf kırmızı et mezbahanesi bulunmaktadır. Mezbahaneden
işkembe içeriği, gübre, hayvan gövde et parçası gibi katı atıklar çıkarılmaktadır. Katı atıklar
Belediyenin iş makineleri ile günlük olarak yerleşim alanı dışında belirlenen bir yere
kireçlenerek gömülmek suretiyle bertaraf edilmektedir. Đmha edilecek hayvan gövde etleri ve
aksamı olduğu zaman ayrı bir yerde tutulur ve Belediye tarafından bu tür hizmetlere yönelik
yerleşim alanı dışında belirlediği yere Belediyenin iş makineleri tarafından 2,5 m derinlikte
çukur açılarak kireçlenip gömülmektedir.
N.5. ATIK YÖNETĐMĐ
Hızlı nüfus artışı ve kentleşmeye paralel olarak evsel katı atıklar karşılaştığımız en
önemli sorunlardan bir tanesidir. Evsel katı atıklar insan ve çevre sağlığı açısından potansiyel
tehlike oluştururlar. Katı Atıklar tekniğe uygun olarak bertaraf edilmezler ise; toprağın, yüzey
ve yeraltısularının kirlenmesine yol açmaktadır. Depolama sahalarında oluşan gaz ise içindeki
yüksek metan oranı sebebiyle hava kirliliğine yol açmaktadır.
Bu atıkların toplanması, taşınması ile çevre ve insan sağlığına olumsuz etki yapmadan
nihai bertarafına ilişkin yükümlülükler 5393 sayılı Belediye Kanunu ile Belediyeler ve
Büyükşehir Belediyelerine verilmiştir.
Ancak ilimizde bu seneye kadar katı atıklar vahşi depolama şeklinde bertaraf
edilmekteydi. Isparta Đli Belediyeler Birliği Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi için
20.Nisan.2000 tarihinde ÇED Yönetmeliğinin 17. maddesi gereğince Nihai ÇED Olumlu
Raporunu Bakanlıktan almış, 2002-2003 yıllarında yapılan çalışmalar sonucunda depolama
sahasında hafriyat düzenlemesi yapmış ve depo tesisi tabii zemini oluşturulmuştur.
14 Nisan 2005 tarihinde Depolama Tesisi 1. etap ihalesi yapılarak 01Haziran 2005
tarihinde 1. etap inşaatı tamamlanan Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi kullanıma hazır hale
getirilmiştir. 1 etap saha ömrünü tamamlamadan 2 etap saha zemini Bakanlığımız kredisi ile
yaptırılmıştır.
N.6. KATI ATIKLARIN MĐKTAR VE KOMPOZĐSYONU
Düzenli Katı Atık Depolama sahasında, evsel atıklarla birlikte toplanan ticari ve
endüstriyel, tehlikeli olmayan endüstriyel ve evsel nitelikli hastane katı atıkları ve atıksu
arıtma tesisinden gelen arıtma çamuru depolanacaktır. Tesiste tıbbi ve tehlikeli atıklar
depolanmayacaktır.
Katı atıkların miktar ve kompozisyonuna ait bilgiler aşağıda tablo halinde verilmiştir.
425

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo N.1. Katı atıkların miktar ve kompozisyonu
YILLIK MĐKTARLAR (TON)
GRUPLAR
ELEK DEPO GERĐ
ANALĐZĐ SAHASINDA DÖNÜŞÜM
SONUÇLARI AYRILAN (%)
Kağıt 1055.0 25 2.4
Karton 1073.0 210 19.6
Mukavva Ambalaj
Kutusu
55.0 0 0
Plastik 2120.0 75 3.5
Plastik Şişeler 103.0 70 67.8
Demirli Metal 13.0 50 0
Demirli Olmayan
Metal
378.0 240 63.5
Cam 778.0 240 30.9
Tekstil 595.0 55 9.2
Tahta Deri Lastik 599.0 0 0
Kemik 419.0 100 23.8
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Bakanlığımız tarafından onaylanan Ambalaj Atıkları Yönetim Planına göre 1 ve 2. etap
mahallerde kaynağında ayırma çalışmaları tamamlanmıştır.
N.7. KATI ATIKLARIN BĐRĐKTĐRĐLMESĐ, TOPLANMASI, TAŞINMASI VE
AKTARMA MERKEZLERĐ
Katı atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı 14/3/1991 tarih ve 20814 sayılı
R.G.’de yayımlanan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun bir şekilde
gerçekleştirilmektedir.
Depolama sahasına katı atık ilk defa 24 Şubat 2006’da dökülmüştür. Nisan ayı
içerisinde de Minasın derdeki vahşi depolama sahasının rehabilitesine başlanmıştır. Đlimiz
Isparta havzası içerisinde 13 Belediye 38 Belde bulunmaktadır. Belediyelerimiz Göller
Bölgesi Belediyeler Birliğine üyedirler. Belediyelerin gerek maddi kaynak yetersizliği, gerek
ekipman ve personel yetersizliği nedeniyle düzenli katı atık depolama tesisi kurma konusunda
gerekli hassasiyeti gösterdiklerini söylemek mümkün değildir. Bu anlamda katı atık
sorunlarına havza bazında çözüm önerilmiştir.
2003/8 Genelgesiyle hız kazanan katı atıkların bertarafı konusu Isparta Đli için ilk başta
4 yerde katı atık düzenli depolama tesisinin kurulmasını gerektirmiş ancak böyle bir tesisinin
yapım ve işletim masraflarının yüksek olması belediyelerin tek başına üstlenemeyeceği
anlaşılmıştır. Dolayısıyla tesisi sayısı ikiye düşürülmüştür.
Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi 1. havzanın katı atık bertarafı için planlanmıştır.
Bu havzadaki 17 belediye için aktarma istasyonları kurularak Koçtepe Düzenli Depolama
Tesisinde katı atıkların bertaraf edilmesi teşvik edilmiştir. Bugüne kadar Keçiborlu
Belediyesi, Senirkent Belediyesi, Eğirdir Belediyesi aktarma istasyonu kurulması için
Müdürlüğümüze müracaat etmişlerdir.
Keçiborlu Belediyesinin belirlemiş olduğu Kumludere Mevkiindeki terk edilmiş
kükürt tesisi alanında, Eğirdir Belediyesi Taşyatak Mevkiinde, Senirkent Belediyesi de Su
Uçan Mevkiinde aktarma istasyonu yerlerini belirlemişlerdir.
426

ATIKLAR
Gelendost-Yalvaç-Şarkikaraağaç ve tüm beldelerini kapsayacak şekilde 2. havzanın
katı atık sorununu çözmek için GEYAŞA-BĐR adı altında belediyeler birliği kurulması için
adım atılmıştır. Göller Bölgesi Belediyeler Birliğine üye olan ve 50-60 km yarıçap içerisinde
kalan Belediyelerin katı atıklarını bertarafı için önceden kullanmış oldukları vahşi katı atık
depolama sahalarının rehabilitasyon projelerinin “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve
“Katı Atık Deponi Alanları Đle Đlgili Yönerge” doğrultusunda Bakanlık onayı alınarak
belirlenen yarıçap içerisinde kalan Belediyelerin katı atıklarını yine ilgili Yönetmelik esas
alınarak, gerekli fizibilite çalışmaları tamamlandıktan sonra ;
Önceden kullanmış oldukları vahşi depolama sahalarının rehabilitasyon projelerinin ve
işlemlerinin tamamlanması, belediyelerin şu an kullanmış oldukları geçici ara depolamaların
kaldırılarak Yönetmelik madde 21’e göre ara aktarma istasyonlarının kurulması, gerektiği
ilgili Belediyelerimize aktarılmıştır.
Eğirdir-Aksu-Sütçüler Havzasında, Senirkent-Uluborlu Havzasında, Keçiborlu
Havzasında, Atabey Havzasında yapılan toplantılarla ara aktarma istasyonlarının yerlerinin
belirlenmesi ve vahşi depolama alanlarının rehabilitasyonlarının tamamlanması için bilgiler
aktarılmış ve eğitimler tamamlanmıştır.
Günlük 350 ton çöp düzenli olarak depolanmaktadır. 19 belediye atıklarını
göndermektedir. Ancak zaman zaman küçük araçlarla taşımak zorunda kalan belediyeler için
ara transfer istasyonlarını oluşturulması zorunludur. Bunun için EKO-BĐR ve Göller Bölgesi
Belediyeler Birliğine üye olan belediyeler için ortak bir gerekçe raporu hazırlanarak
Bakanlığımıza sunulacak ve ara transferlerin oluşturulması için kredi talebinde bulunulacaktır.
N.8. ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERĐ
Kota Depozito
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre; atıkların kaynağında ayrılması
esastır. Piyasaya süren işletmeler yükümlülüklerini yerine getirmek için firmalar Đl
Müdürlüğümüzden piyasaya süren kod numarası alarak www.atikambalaj.cevreorman.gov.tr
adresinden bildirim ve belgeleme yapmaktadırlar.
N.8.1. KATI ATIKLARIN DEPOLANMASI
Yeni katı atık düzenli depolama sahası için;
Đl merkezine 20 km uzaklıktadır. Alan Isparta Đli Gönen Đlçesi Belediye mücavir alan
sınırları dışındadır. Sahaya en yakın yerleşim 1300 m ötedeki Koçtepe Köyü’dür. Isparta’nın
kuzey batısında, Yatakdağ Tepe, Karabacak Tepe, Kazanlık Tepe ve Kabak Tepe arasında yer
almaktadır. Katı Atık Depolama ve diğer tesisler için 35 ha alan kullanılacaktır. Sahanın
ortalama topografik yüksekliği 1050 m’dir. Depolama alanına 2028 yılına kadar 3.500.000m 3
atığın depolanması planlanmaktadır.
N.8.2. ATIKLARIN YAKILMASI
Isparta Đlinde atıklar yakılarak bertaraf edilmemektedir.
N.8.3. KOMPOST
Isparta Đlinde kompost tesisi bulunmamaktadır.
427

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
N.9. ATIKLARIN GERĐ KAZANIMI VE DEĞERLENDĐRMESĐ
Katı atıklardan kaynaklı çevre sorunlarının önlenmesinde en önemli rolü geri kazanım
yöntemi oynar. Geri kazanılabilir katı atıkların toplanmasında ise en etkili yol kaynağında
ayrıştırma yapılmasıdır. Bu nedenle bu tür atıkların düzenli katı atık depolama sahasına
ulaşmadan önce kaynağında mümkün olduğunca ayrı toplanması ve bu çalışmaların
25.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren ve
06.11.2008 tarih ve 27046 sayılı yönetmelik ile değişik “Ambalaj Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda toplama, taşıma ve geri kazanım lisansı almış olan
firmalar tarafından yapılması sağlanmalıdır.
Isparta Belediyesine ait Ambalaj Atıkları Yönetim Planı Bakanlığımız tarafından
onaylanmıştır. 17.000 hanede atıklar kaynağında ayrılmaktadır. Eğirdir Belediye ve Sütçüler
Belediyeside lisanslı firma ile protokol imzalamışlardır. Atık Yönetim Planlarını da
hazırlayarak Bakanlığımız onayına sunacaklardır.
N.10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERĐNDEKĐ ETKĐLERĐ
Isparta il Merkezi’nde oluşan evsel ve endüstriyel atıklar, ayrıştırılmadan Koçtepe
Mevkii Düzenli Katı Atık Depolama Tesisinde depolamaktadır. Söz konusu atıklar içerisinde
evsel atıkların yanında, küçük oto sanayi, tekstil, deri, ağaç kaplama, mermer vb... sanayi
atıkları, askeri atıklar ve hastane atıkları bulunmamaktadır. Bunların her biri farklı türlerde
tehlikeli ve zararlı maddeler içermektedir.
Söz konusu tesis, Katı atık Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak inşa edilmiş olup,
depo tabanı zemin geçirimsizliği sağlanmıştır. Atıklardaki kimyasal ve biyolojik reaksiyonlar
sonucu açığa çıkan gazlar için delikli polietilen gaz çıkış bacaları inşa edilmiştir.
Đlimizde 19 belediye atıklarını düzenli depolamaya göndermektedir. Ancak 5
belediyeya ait düzensiz depolama alanı ıslah edilmeye çalışmış rehabilitasyon projeleri
onaylanmak üzere Bakanlığımıza sunulmuştur. Katı atıkların en önemli ekilerinden biride
çıkan sızıntı sularıdır. Özellik Eğirdir Gölü Havzası içerisinde kalan 81 yerleşim biriminin
düzensiz depolarından sızıntı sularının yeraltısularına karışma ihtimali vardır. Kaldıki Eğirdir
Gölü Ispartanın içmesuyu kaynağıdır. Havzada atıklar konusunda acilen tedbirler alınmaldır.
Havza içerisinde kalan Senirkent, Uluborlu, Eğirdir, Barla Belediyeleri atıklarını Koçtepe
Mevkii Düzenli Depolama Tesisine göndermektedirler. Ancak Gelendost, Yalvaç ve beldeleri
GEYAŞA-BĐR olarak henüz düzenli depolama tesisi kuramadıkları için maalesef atıkları
düzensiz olarak depolanmaktadır.
Havzada EKO-BĐR tarımsal ilaçlamalar neticesinde ortaya çıkan tehlikeli madde ile
kontamine olmuş ambalaj atıklarının geri kazanımı konusunda bir çalışma başlatmış olup,
kirliliğin kaynağında ayrı toplanarak geri kazanılması için Đl Müdürlüğümüz
koordinasyonunda tüm belde, belediye, köy yerleşimlerinin katılımıyla bir proje başlatmıştır.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
428

GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
O.GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
O.1. GÜRÜLTÜ
O.1.1. GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI
Büyük şehirlerde özellikle sabah ve akşam mesai başlangıç ve bitiş saatlerinde trafik
yoğunluğundan kaynaklanan bir gürültü oluşmakta olup, Isparta Đli’nde de özellikle sabah ve
akşam saatlerinde, kent içi ulaşımdan kaynaklanan trafik gürültüsü meydana gelmektedir.
O.1.1.1. Trafik Gürültüsü
Isparta il merkezindeki gürültü genelde trafikte seyir halinde olan araçlardan
kaynaklanmaktadır.
Tablo O.1. Trafiğin yoğun olduğu bölgelerde oluşan gürültü
Bölgenin Adı Ölçüm Yapılan Yerler Ortalama dBA
Özkanlar Galeri Önü Kavşağı 66
Belediye Sarayı Önü 71
Otel Isparta Önü 71
TRAFĐĞĐN Vilayet Önü Atatürk Parkı Kavşağı 70
YOĞUN Đstasyon Cad. Stadyum Kavşağı 66
OLDUĞU Maliye Kavşağı 71
BÖLGELER Çarşı Polis Karakolu Önü 71
Hastaneler Kavşağı 68
Hal üstü Burç Pastanesi Kavşağı 68
Hacılar Çeşmesi 70
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü
Endüstri alanında yapılan araştırmalar göstermiştir ki; işyeri gürültüsü azaltıldığında
işin zorluğu da azalmakta, verim yükselmekte ve iş kazaları azalmaktadır. Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana
gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği
halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.
Endüstriyel isletmelerde var olan araçların meydana getirdiği gürültü o işyerinde
çalışanlar için ciddi bir sorun oluşturmaktadır. Gürültülü işyerindeki gürültünün azaltılması,
kontrol edilebilmesi ve çalışanlar için zararlı olmaktan çıkartılması için kullanılan çeşitli
yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında en etkili olanları, gürültünün kaynakta ve
yayılma ortamında kontrolünü sağlamaktır.
Tablo O.2. Sanayinin yoğun olduğu bölgelerde oluşan gürültü
Bölgenin Adı Ölçüm Yapılan Yerler Ortalama dBA
SANAYĐNĐN Sigorta Hastanesi Önü 68
YOĞUN Anadolu Mah. Yanı 58
OLDUĞU Eski Sanayi Bahçeli evler 67
BÖLGELER Yeni Sanayi 66
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
429

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo O.3. Đşyerlerinin yoğun olduğu bölgelerde oluşan gürültü
Bölgenin Adı
ĐŞYERLERĐNĐN
YOĞUN
OLDUĞU
BÖLGELER
Ölçüm Yapılan Yerler Ortalama dBA
Mimar Sinan Cad. 72
Tuhafiyeciler Sitesi 72
Cumhuriyet Cad. 67
Hastane cad. 64
Kunduracılar Sitesi 66
Halk Pazarı 68
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
O.1.1.3. Đnşaat Gürültüsü
Đlimiz merkezinde inşaatlardan dolayı oluşabilecek gürültülerden etkilenmeyi en aza
indirebilmek için inşaat sahiplerinin çalışma saatlerine riayet etmeleri sağlanmaktadır.
O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler
Tablo O.4. Yerleşim alanlarında oluşan gürültü
Bölge Tanımı
Temel Kriter
Bölge
Leg: 35 dBA – 40dBA
I. Bölge Şehir Dışı Konut Alanı (Trafikten Uzak) 0
Şehir Kenarı Konutları + 5
II. Bölge Şehir Konut Alanı (Trafik Akımına 100 m. uzaklıkta) + 10
Şehir Konut Alanı, Anayolları, Đşyerleri
+ 15
(Trafik Akımına 60 m. uzaklıkta)
III. Bölge Şehir Merkezi Konut Alanı, Anayolları, Đşyerleri
+ 20
(Trafik Akımına 20 m. uzaklıkta)
IV. Bölge Endüstri Bölgesi veya Ağır Vasıta ve Otobüslerin Geçtiği Anayollar + 25
Tablo O.5. Gürültünün yoğun olmadığı bölgeler
Bölgenin Adı Ölçüm Yapılan Yerler Ortalama dBA
Gülistan ve Hızırbey Mah. 68
GÜRÜLTÜNÜN Halıkent 59
YOĞUN Fatih-Zafer Mah. 62
OLMADIĞI Gülcü-Karakavak Mah. 58
BÖLGELER Doğancı-Dere Mah. 54
Çünür Mah. 60
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü
Đlimizde havayolu taşımacılığı 1997 yılında faaliyete geçmiştir. Đlimiz Süleyman
Demirel Havalimanı şehir merkezine 30 km uzaklıkta olup gürültüye sebebiyet
vermemektedir.
430

O.1.2. GÜRÜLTÜ ĐLE MÜCADELE
GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
Gürültü günümüzde en çok karşılaşılan çevre kirliliklerinden biridir. Đnsanların büyük
bir çoğunluğu herhangi bir şekilde gürültüye maruz kalmaktadırlar. Gürültü diğer çevre
kirliliği faktörlerine benzemez. Havada yayılmasına rağmen diğer birçok hava kirletici gibi
görünmez, kokmaz. Gürültünün herhangi bir kalıntısı da yoktur. Toprağı veya suyu da
kirletmez. Kötü kokan bir çöp yığını gibi birikmez. Gürültü kirliliğini diğer çevre kirliliği
faktörleri ile karşılaştırmak doğru olmaz. Onun etkileri küçük adımlarla ve sinsice oluşur.
Ancak kalıcıdır ve kurtulması zordur. Gürültünün insanlar üzerine olan iletişim bozuklukları,
konsantrasyon ve öğrenme zorlukları, ve sinirlilik ve stresse yol açan uyuma zorluğu gibi
ruhsal-duygusal kategoriye giren etkilerinin yanı sıra doğrudan sağlığa olan etkileri de
bilinmektedir.
Gürültünün önlenmesi için alınabilecek tedbirler.
a) Gürültünün kaynağında azaltılması veya önlenmesi, örneğin
- Gürültü kaynağının ses iletimin azaltan bir muhafaza içine alınması
- Titreşimi önleyecek şekilde yerleştirme
- Gürültüye yol açan parçalarda (bilye ve zincirler gibi) yapısal değişiklikler,
- Gürültüye yal açan eski makinelerin, daha az gürültü çıkaran yeni makinelerle
değiştirilmesi
b) Ses yalıtımını sağlayan materyallerin kullanılması, örneğin
- Sesten koruma için duvarlar
- Titreşim azaltıcılar
- Tavan ve duvar kaplamaları
- Ses geçirmeyen hücreler yapılması
c) Pasif gürültü koruması
- Gürültüye maruz kalanların bulundukları yerlere ses geçirmeyen pencereler takılması
- Gürültü önleyici duvarlar yapılması
- Gürültüye maruz kalan insanlara kulaklık verilmesi
d) Đşletmede altyapı ve organizasyonun değiştirilmesi
- Mutlak surette gerekli olan ve önleyemeyen gürültü çıkaran çalışmaların dinlenme
sürelerinin (öğle arası, sabah ve akşam saatleri) dışına çıkarılması
- Gürültü çıkaran iş safhaları arasında daha sık dinlenme sürelerinin konulması
431

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
O.1.3. GÜRÜLTÜNÜN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ
O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri
Gürültünün şehir plancılığı açısından dikkat edilmesi gereken olumsuz etkileri vardır.
Gürültülü semtler konutlar için tercih edilmezler. Đlimiz eski bir yerleşim merkezidir. Bu
nedenle ana caddeler üzerindeki konutlar gürültüden etkilenmektedir.
O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri
Günümüzde diğer çevre kirlilikleri gibi çevrenin doğal özelliklerini bozarak geniş
anlamda çevre kirliliğine katkıda bulunan ve özellikle nüfusun yoğun olduğu bölgelerde halk
sağlığına olumsuz etkileriyle önem kazanan gürültü kirliliği; trafik, sanayi, ev ve toplum
kökenli gürültüler olarak sınıflandırılabilir. Gürültünün iş verimini azaltması ve işitilen
seslerin anlaşılmaması gibi görülen etkileridir. Sürekli gürültü, uzun vadede sosyal çevre
sağlığına olumsuz etki yapmaktadır. Sağlığa zararlı olan sadece kulakları sağır olmaya
götüren çok yüksek sesler değil. Aralıksız trafik gürültüsü de kalp hastalığı riskini artırabilir.
Gürültü hasta olmamıza neden olmakla da kalmaz, dikkatimizi dağıtıp, yaptığımız hataları
artırabiliyor. Đnsanların neredeyse yarısı kentlerde yaşadığı ve geçtiğimiz yıllarda kentlerdeki
gürültü giderek arttığından, sağlığımız için sessizlik alanları yaratmamız gerekiyor.
O.1.4. GÜRÜLTÜNÜN ĐNSANLAR ÜZERĐNE OLAN ETKĐLERĐ
Gürültü, genellikle yapay olarak ortaya çıkan, niteliği ve niceliği bozulmuş, arzu
edilmeyen seslerdir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi, arzu edilmeme kavramı gürültünün
subjektifliğini, yani kişiden kişiye değişkenlik gösterebileceğini, dolayısıyla psikolojik ve
nörovegetatif sistem üzerine etkilerinin de insanlar tarafından farklı tepkiler şeklinde
algılanabileceğini göstermektedir. Gürültünün anlamlı bir biçimde kişiden kişiye farklılık
göstermeyen en önemli etkisi, işitme üzerine etkisidir.
Havalı çekiçler, perçin işleri, bazı testere ve makineleri, kırma değirmenleri, titreşimli
elekler, taş kesme, gaz türbinleri, kompresörler, aspiratörler, şahmerdan, buldozer, ekskavatör,
motor test atölyeleri, dizel motor makine daireleri, müzikle uğraşanlar, trafik görevlileri,
görüldüğü gibi gürültü sanayide çalışanlarda olduğu kadar, toplum sağlığı bakımından da
önemli bir sağlık zararı haline gelmiştir.
Trafiği yoğun bir kavşakta, birçok tezgâhın çalıştığı bir atölyedeki kadar gürültü tespit
edilmektedir. Gürültünün insan üzerindeki ilk etkisi rahatsızlık, dikkat dağılması gibi biçimde
ortaya çıkmaktadır. Bu etki gürültünün şiddetiyle orantılı olarak arttığı gibi çok hafif sesler
de, örneğin bir musluktan damlayan su, kişiyi yeterince tedirgin etmektedir.
Gürültünün işçi sağlığı açısından en önemli etkisi işitme kaybına neden olmasıdır.
Belli bir düzeyin üstündeki gürültüde iç kulak etkilenmeye başlar ve işitme yeteneği tiz
seslerden başlayarak geriler. Đşitme kayıpları gürültünün şiddetine ve etki altında kalma
süresine bağlı olarak oluşmaktadır.
Sesin niteliğinin bozulması, frekansları farklı birçok ses dalgasının üst üste gelmesidir.
Gürültünün daha teknik bir tanımında “Gürültü anarşik ses dalgalarının süperpozisyonudur”
denmektedir. Diğer bir deyişle gürültünün frekans spektrumuna bakıldığında birçok
frekansta seslerin yer aldığı bilinmektedir.
432

GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
Sesin niceliğinin bozulması ise, ses ne kadar nitelikli ve hoşa gider şekilde olursa
olsun şiddetinin insan vücuduna zararlı bir değere ulaşmasıdır. Örneğin hoşumuza giden çok
güzel bir müziğin ses şiddetinin 90 dB (A) düzeyini geçmesi işitme kayıplarına neden
olacaktır. Tabii ki gürültünün bu etkisi sonuçları en kolay biçimde görülen etkisidir.
Psikolojik ve nörovegetatif sistem etkileri daha düşük şiddetteki seslerde dahi başlayabilir.
Fakat yine önemle belirtilmelidir ki bu tür etkiler, kişiden kişiye farklılıklar gösteren
etkilerdir. Örneğin klasik Türk müziği hayranı olan ve klasik batı müziğini sevmeyen veya
tam tersi bir özelliğe sahip bir kişi için, rahatsızlık sınırları, farklı müzik için farklı olacaktır.
O.1.4.1. Fiziksel Etkileri
Geçici veya sürekli işitme bozuklukları görülebilmektedir.
O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri
Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında
yavaşlama, ani reflek, işitme kaybına veya işitme duyusu ağrılarına, bulantılara ve adale
kontrolünün zayıflamasına neden olur.( Şiddetli durumda )
Đşitme organına zararlı etkiler: 85 dB’in üzerindeki gürültülere maruz kalan
kişilerde sağırlık meydana gelir. Gürültü nedeniyle iç kulaktaki sinir hücrelerinin zarar
görmesinden dolayı kişilerde ağır işitmeden, sağırlığa kadar varan arızalar meydana gelir.
Gürültü dolayısıyla meydana gelen sağırlık, işitme kaybının başlangıcında belli frekans
aralığında fonksiyon azalması biçiminde görülebildiğinden, etkin olarak önlenebilir. Kişilerin
ilk aklına gelen gürültü düzeyi, kulak zarını patlatabilecek yeğinlikte ani ve çok özel ses
düzeyidir. Oysa işitme kayıpları, doğal sayılan seslerin uzun süreli etkisi ile ve yavaş yavaş
oluşur. Gürültünün zararlı etkisi kulak zarında bir zedelenme şeklinde olmaz. Devamlı gürültü
olan bir ortamda zedelenen kısımlar, iç kulaktaki, ses dalgalarını sinirsel uyarılara çeviren çok
hassas yapılı algı organlarıdır. Böyle bir işitme kaybı, genellikle gürültüye maruz kalan kişi
tarafından kolay fark edilmez. Bunun nedeni, kayıpların çok uzun sürede oluşmasıdır. Bu
nedenle sağırlık kişinin yaşlılık döneminde daha fazla görülür.
Vejetatif etkiler: Gürültüye karşı insanın vejetatif sinir sistemi tepki verir. Bu
tepkileri şu şekilde özetleyebiliriz; Kan damarlarının daralması, kan bileşiminde değişiklikler,
kalp atış hacminde azalma, göz bebeklerinin büyümesi, metabolizmanın yüklenmesi.
Psişik etkiler: Enformesyon algılama ve onları işleme sırasında gürültüye maruz
kalan kişinin performansı da olumsuz yönde etkilenir. Aynı şekilde büyük dikkat gerektiren
işler de yapılırken, gürültüye maruz kalındığı taktirde, performans da büyük düşüşler olacaktır
• Sinirlilik
• Düzensiz adet kanamaları
• Đktidarsızlık
• Dikkatsizlik, isteksizlik
• Endişe ve gerginlik
• Verimsiz çalışma
O.1.4.3. Psikolojik Etkileri
Gürültü, ürkütücü, rahatsız edici, konsantrasyonu, uykuyu ve dinlenmeyi bozucu etki
yapar.
433

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
O.1.4.4. Performans Üzerine Etkileri
Đş veriminde azalma, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin engellenmesi. Meydana
getirdiği olumsuz etkilere bağlı olarak gürültü seviyeleri şu şekilde değerlendirilmektedir.
1.Derece
2. Derece
3. Derece
4. Derece
5. Derece
30 dB(A)-65 dB (B)
65-90 dB (B)
90-120 dB (B)
120 dB (b)
140 dB (B)
Konforsuz, rahatsız, öfke, kızgınlık, Uyku düzensizliği ve
konsantrasyon bozukluğu.
Fizyolojik reaksiyonlar, kan basıncı artışı, kalp atışlarında ve
solunumda hızlanma, beyin sıvısındaki basıncın azalması, ani
refleksler.
Fizyolojik reaksiyonların artması,baş ağrıları.
Đç kulakta devamlı hasar dengenin bozulması.
Ciddi beyin tahribatı.
Araştırmalar, geçici işitme kayıplarında gürültünün kesilmesinden iki dakika kadar
sonra 25 dB ya da daha az işitme kaybının ortaya çıktığını göstermektedir. Ayrıca günde 8
saat, haftada 5 gün bir bağırma sesinden daha yüksek şiddette olmayan durağan gürültüye
yıllarca maruz kalan kişilerde ise kalıcı işitme kayıpları olabileceği şaşırtıcı gelebilir. Ancak
araştırmalar bu tür kayıplarla, ani patlamalar tarzındaki gürültüye maruz kalma sonucu ortaya
çıkan işitme kayıplarının benzer özellikler taşıdığını göstermektedir.
Burada ek olarak, gürültü kişilerde bitkinliğin kronikleşmesini ve vücudun direncini
azaltarak hastalıklara yakalanma ihtimalini artırmaktadır. Son araştırma sonuçlarına göre fetus
ve prematüre doğumlar üzerinde gürültünün olumsuz etkileri olduğu anlaşılmaktadır.
O.2. TĐTREŞĐM
Titreşim kaynakları, gayri sıhhi müessese kapsamında yer alan tüm işletmelerde tesis
izni ve deneme izni aşamalarında denetlenmektedir. Bu aşamada taşıması gereken asgari
şartları ihtiva etmeyen işletmelere çalışma izni ve gayri sıhhi müessese ruhsatı verilmeyerek,
gerekli ıslah çalışmalarını yerine getirmeleri sağlanmaktadır.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
434

AFETLER
P.AFETLER
Isparta Đli Batı Akdeniz Bölgesinde Toros Dağları üzerinde 30 derece 20 dakika ve 31
derece 33 dakika doğu boylamları ile 37 derece, 18 dakika ve 38 derece, 30 dakika kuzey
enlemleri arasında yer alır. Đlin yüzölçümü 8913 km² olup, bunun % 68’ini dağlar, % 18’ini
ovalar ve % 14’ünü de platolar meydana getirir. Đl yüzölçümünün % 5’inden fazlası göl
alanları ile kaplıdır.
Isparta Đlinde hakim iklim, karasal iklim olup, yer yer Akdeniz iklimi de görülür.
Yazları sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır.
Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Bölgeleri
Haritasına göre ilin alan olarak yaklaşık % 80’i 1. Derecede Deprem Bölgesi, % 20’i 2.
Derecede Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Diğer bir deyimle Sütçüler Đlçesi,
Kasımlar Kasabası ve Yenişarbademli Đlçesi 2. derecede, diğer tüm yerleşim alanlarımız 1.
Derecede Deprem Bölgesindedir. Nüfus olarak % 90’dan fazlası 1. Derecede Deprem
Bölgesindedir, % 5-7 civarındaki bir oranı da 2. Derece Deprem Bölgesinde yaşamaktadır.
Deprem, afetinin yanı sıra ilde heyelan, kaya düşmesi, sel baskını, çığ ve yangın gibi
afetlere maruz kalmış ve kalabilecek birçok yerleşim birimi bulunmaktadır.
Isparta’da ve Đlçelerde Afet Risk Durum Değerlendirmesi, meydana gelmiş tabii
afetler gözönüne alınarak yapılmaktadır.
Afetler Ve Türleri
Genel bir tanımla Afet; “Đnsanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran,
normal yaşamı ve insan faaliyetlerini bozarak veya kesintiye uğratarak, toplulukları etkileyen,
doğal, teknolojik veya insan yapısı kökenli olaylara Afet” denilir.
gibi,
Afetleri kökenlerine göre şu şekilde sınıflandırmak mümkündür,
1- Jeolojik veya Jeoteknik kökenli, depremler, volkanlar, heyelanlar, kaya düşmesi
2- Meteorolojik kökenli sel baskını, çığ, kasırga gibi,
3- Teknolojik ve insan yapısı kökenli, kimyasal ve nükleer kazalar, orman yangınları,
salgın hastalıklar, çevre kirlenmeleri gibi,
Afet Risk Durumunun Tanımı
Risk; Mühendislikte ve Sigortacılıkta “Belirli bir olayın, belirli bir büyüklükte
meydana gelmesi halinde doğurabileceği kayıp olasılığı” olarak, tanımlanmaktadır.
Kayıplara; insan ölümleri, yaralanmalar, yapı ve altyapı hasarları tüm sektörlerde
meydana gelebilecek ekonomik ve sosyal kayıplar, üretim ve işletme kayıpları gibi doğrudan
veya dolaylı tüm kayıpların dahil edilmesi ana hedeftir.
Afetin vereceği hasar ve zararın tespitinde; Đnsanların ve insan aktivitelerinin tehlike
karşısındaki, hasar veya zarar görme eğilimi olarak tanımlanan “Etkilenme veya etkilenme
oranı”nın bilinmesi gerekir. Etkilenme oranının daha çok parasal maddi olarak ifade edilmesi
istenir. Fakat başta insan canı ve insanların uğrayacağı diğer insani değer kayıplarının
ekonomik maliyetinin hesabının mümkün olmayacağı açıktır. Bu nedenle yalnızca fiziksel
435

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
kayıpların ve iyileştirme maliyetlerinin parasal karşılıkları hesaplanarak verilmektedir. Riskin
matematiksel tanımı;
Risk= Değer x Tehlike x Etkilenme oranı, olarak verilmektedir.
Bu matematiksel tanım daha açık ifade edilirse;
Bir bölgede değer büyük, yani daha çok nüfus, daha fazla yapı ve tesis, daha çok
sosyal aktivite varsa; tehlike ve etkilenme oranı, diğer bir bölgeye göre kayıp ve risk olasılığı
daha fazla olacaktır. Bundan, başka bir bölgede “değer” yoksa dolayısıyla insan aktiviteleri
bulunmuyorsa orada “tehlike” olsa dahi kayıp ve “risk” olmayacaktır.
Buradan bir afetin, büyüklüğünün yalnız başına bir tek parametreye bağlı olmayıp;
Đnsan ve insan aktiviteleri, Tehlike ve Etkilenme oranı gibi üç ana parametreye bağlı olduğu,
görülebilmektedir.
Đnsan ve insan aktivitelerinden kasıt; Đnsan canı afet nedeniyle göçlerin veya işsizliğin,
yol açtığı sosyal ve ekonomik kayıplar dır. Bu kayıplar eğitim, sağlık, ulaşım, haberleşme gibi
sektörlerde meydana gelecek kesintilere yol açar. Ayrıca afetten etkilenen topluluklarda
moral, gelenek, bağlılık üretim gücü, kültürel bozukluklar görülmektedir.
Bu tür kayıpların ekonomik maliyetlerinin hesabı mümkün değildir.
Afetin, büyüklüğü genel olarak, olayın meydana getirdiği can kayıpları, yaralanmalar,
yapısal hasarlar ve yol açtığı ekonomik ve sosyal kayıplarla ölçülmektedir.
Bu parametreler içinde en kutsalı ve önemlisi insan canı olduğu için kamuoyunda
afetin büyüklüğü, yol açtığı can kaybı ve yaralanmaların büyüklüğü ile değerlendirme eğilimi
vardır.
Afetin büyüklüğüne etki eden faktörleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür;
1- Olayın yoğun yerleşim alanlarına uzaklığı,
2- Fakirlik,
3- Hızlı nüfus artışı,
4- Tehlikeli bölgelerdeki hızlı şehirleşme ve sanayileşme,
5- Ormanların ve çevrenin tahribi,
6- Bilgisizlik ve eğitim eksikliği,
7- Toplumun afet olayına karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici tedbirlerle
ulaşabildiği düzeydir.
Bunlardan ilk ikisi, büyüklük ve yoğun yerleşim alanlarına uzaklık dışında kalan
faktörler tabii kökenli olmayıp insan faaliyetleri kökenlidir.
ISPARTA ĐLĐ RĐSK DURUMU DEĞERLENDĐRMESĐ
Bu özetleme ve teknik tanımlamalardan sonra Đlimiz ve bağlı ilçelerinin maruz
kalabileceği tehlike ve afetleri inceleyecek olursak; Đlimiz genelinde deprem, kaya düşmesi,
sel baskını, heyelan ve çığ düşmesi tehlikeleri vardır.
Đl merkezi ve Đlçe merkezleri referans noktası alınarak şu şekilde değerlendirme
yapılabilir.
Merkez Đlçe
Đl Merkezimizde doğal afet kaynağı olarak tehlike arz eden depremin yanı sıra su
baskını tehlikesi bulunmakta ancak su baskını afetine karşı ilgili kurumlarca gerekli tedbirler
alınmaya devam etmektedir.
436

AFETLER
Merkez köylerimizden bazılarında kaya düşmesi tehlikesi bulunmakta olup
Valiliğimizce ve ilgili Muhtarlıklarca olay hassasiyetle takip edilerek gerekli önlemlerin
alınması hususunda çalışmalar sürmektedir.
Đlimizde kış turizmine açık olan Davras Kayak Merkezi’nde çığ riski bulunmaktadır.
Orman içi dağ köylerinde yangın riski vardır.
Atabey Đlçesi
Deprem tehlikesinin yanı sıra, su baskını, kaya düşmesi tehlikeleri bulunmakta olup,
su baskınına ve kaya düşmesine karşı gerekli tedbirler alınmıştır. Kapıcak Köyü kaya düşmesi
nedeniyle Đlçe Merkezinde Đç Đskana tabi tutulmuşlardır. 1997 yılında tamamlanan 68 afet
konutu aynı yıl hak sahiplerine dağıtılmıştır. Kasaba ve Đlçe Belediyesince su baskını
tehlikesine karşı gerekli yer üstü drenaj sistemleri ve yağmur suyu tahliye tesisleri yapılmıştır.
Ancak bütün bu önlemlere rağmen yine de su baskını afetleri zaman zaman yaşanması
muhtemeldir.
Aksu Đlçesi
Su baskını, deprem ve kaya düşmesi tehlikeleri bulunmaktadır. Karağı Köyünde 1972
yılında 17 hane yeni yerleşim yerine kaya düşmesi tehlikesi nedeniyle nakledilmiştir. Elecik
Köyü’nde yamaç selleşmesi, Yukarıyaylabel Köyünde ise çığ tehlikesi mevcuttur. Orman içi
dağ köylerinde yangın riski vardır.
Eğirdir Đlçesi
Deprem, zemin sıvılaşması, özellikle kaya düşmesi ve Eğirdir Gölü su seviyesinin
yükselme riski tehlikeleri bulunan Đlçede yangın afeti nedeniyle önceki yıllarda afet konutları
yapılmıştır. Muhtemel kaya düşmesi nedeniyle de Eğirdir Merkez-Akdoğan Köyünde 29,
Bağacık Köyünde 43 ve Mahmatlar Köyünde 38 afet konutu daha önceki yıllarda yaptırılarak
hak sahibi ailelere teslim edilmiştir. Ayrıca Eğirdir Đlçe Merkezinde yapılmış olan binalar
kaya düşmesi nedeniyle önemli risk altındadır. Orman içi dağ köylerinde yangın riski vardır.
Gelendost Đlçesi
Deprem, su baskını, kaya düşmesi tehlikelerinin olduğu ilçe ve köylerinde su baskını
nedeniyle 1953 yılında 10 konut yapılmış olup Madenli Köyünde muhtemel kaya düşmesi
tehlikesine karşı çalışmalar devam etmektedir. Orman içi dağ köylerinde yangın riski vardır.
Gönen Đlçesi
Deprem, sel baskını tehlikesi bulunan Đlçenin Kızılcık Köyünde 1996 yılında su
baskını olmuştur. Đlgili kurumca (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü’nce) gölet yapılarak sel
baskını tehlikesi azaltılmıştır.
Keçiborlu Đlçesi
1975 yılında yangın nedeniyle 7 konut yapılan Đlçede, deprem, Burdur Göl’ü su
seviyesinin yükselmesi, kaya düşmesi tehlikeleri mevcuttur.
Dinar depreminden Đlçe Merkezi ve köyler etkilenmiştir. Senir Kasabasında Burdur
Göl’ü su seviyesinin yükselmesi nedeniyle 44 konut nakledilmiş, halihazırda diğer muhtemel
tehlikelere karşı çalışmalar sürdürülmektedir.
Senirkent Đlçesi
Deprem, çamur akması, su baskını, kaya düşmesi tehlikelerinin söz konusu olduğu
Đlçede 1995 ve 1996 yıllarında çamur akması (feyazan) nedeniyle can ve mal kaybı meydana
gelmiştir. 1995 yılında 180 afet konutu 1998 yılında da 8 afet konutu yaptırılarak hak
437

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
sahiplerine dağılmıştır. 1997 yılında Büyük Kabaca Kasabasında da su baskını meydana,
gelmiş, ekili alanlar hasar görmüştür.
Sütçüler Đlçesi
Heyelan, kaya düşmesi, su baskını nedeniyle bazı mahallerine yapı ve ikamet yasağı
konmuştur. Deprem tehlikelerinin de bulunduğu Đlçede heyelan nedeniyle yapı yasağı
getirilmiştir. Kaya düşmesi nedeniyle Sarımehmetler ve Đbişler Köylerinde tehlike mevcuttur.
Sarımehmetler Köyündeki meskun mahalli tehdit eden kaya ıslahı işi Bayındırlık ve Đskan
Müdürlüğü’nün denetim ve kontrolünde 2006 yılında tamamlanmıştır. Kesme Kasabasında
heyelan nedeniyle afete maruz bölge kararı alınan yerler bulunmaktadır. Orman içi dağ
köylerinde yangın riski vardır.
Şarkîkaraağaç Đlçesi
Kaya düşmesi, deprem, zemin sıvılaşması, su baskını tehlikesi bulunmaktadır.
Aslandoğmuş Köyü’nde 1994 yılında meydana gelen yangın afeti sonucu 4 afet konutu
yaptırılarak hak sahiplerine teslim edilmiştir. Orman içi dağ köylerinde yangın riski vardır.
Uluborlu Đlçesi
Đlçe Merkezi ve köylerinde deprem, heyelan, su baskını tehlikesi bulunmaktadır. Đlçeye
bağlı Dereköy Köyü muhtemel kaya düşmesi afeti nedeniyle (Köyün tamamı) nakledilerek
yaptırılan 177 afet konutu 1984 yılında hak sahiplerine teslim edilmiştir. 2000 yılında heyelan
nedeniyle Đlçe Merkezinde önlemler alınmıştır. Halen bir mahallede heyelan tehlikesi devam
etmektedir.
Yalvaç Đlçesi
Deprem, zemin sıvılaşması, heyelan, su baskını tehlikesi bulunmaktadır. Orman içi dağ
köylerinde yangın riski vardır. Merkez üssü Afyonkarahisar Đli Sultandağı Đlçesi olan
03.02.2002 tarihinde meydana gelen deprem afetinden ilçeye bağlı bazı köyler etkilenmiştir.
Bağlarbaşı, Çamharman ve Yarıkkaya Köylerinde deprem afeti nedeniyle konutları ağır
derecede hasar gören toplam 10 hak sahibi için afet konutları yapılmış olup, 2005 yılında
afetzede ailelere teslim edilmiştir.
Yenişarbademli Đlçesi
Deprem ve Beyşehir Gölü su seviyesinin yükselme tehlikesi bulunmaktadır.
P.1. DOĞAL AFETLER
P.1.1. DEPREMLER
Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Bölgeleri
Haritasına göre ilin alan olarak yaklaşık % 80’i 1. Derece Deprem Bölgesi, % 20’si 2. Derece
Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Diğer bir deyimle Sütçüler Đlçesi, Kasımlar
Kasabası ve Yenişarbademli Đlçesi 2. Derecede, diğer tüm yerleşim alanlarımız 1. Derecede
Deprem Bölgesindedir. Nüfus olarak ise % 90’dan fazlası 1. Derecede Deprem Bölgesindedir.
Nüfusun % 5-7 civarındaki bir oranı 2. Derece Deprem Bölgesinde yaşamaktadır.
Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı tarafından
yapılan araştırmalara göre, Đlimizde 1881 – 1986 yılları arasında, büyüklüğü 4 ve 4 den yukarı
olan toplam 380 deprem meydana gelmiştir. Bunlardan 107 adedi 4.6 büyüklüğünde olup en
fazla tekrarlayan deprem büyüklüğü olarak tespit edilmiştir. Magnitüdü M=6 büyüklüğünde
toplam 6 adet deprem meydana gelmiştir. Bu süre içerisinde ölçülen en büyük değer bu
olmuştur.
438

AFETLER
Đlimiz ve çevresinde 1900-2008 yılları arasında meydana gelen ve önem arzeden
depremler ile hasar durumları aşağıdaki tabloda belirtilmiş ve 2009 yılı içerisinde ilimizde
hasar verici deprem olmamıştır.
Tablo P.1. Isparta Đli Deprem Durumu
TARĐH
OLUŞ
ZAMANI
YER
ŞĐDDETĐ MAGNITUD
(5,5 den büyük)
CAN
KAYBI
04.10.1914 00:07 Burdur 9 6.9 300 6000
07.08.1925 08:46 Dinar (Afyon) 8 5.9 3 2043
31.01.1964 19:45 Tefenni (Burdur) 8 5.7 - 39
12.05.1971 08:25 Burdur 8 5.9 57 3227
01.10.1995 17:57 Dinar (Afyon) 8 6.1 90 1456
03.02.2002 09:11 Sultandağı (Afyon) 7 6.4 44 622
HASARLI
BĐNA
Kaynak: Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, 2008
Đl Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, 2009
Yapılan istatistik değerlendirme ve hesaplamalar sonucunda, Isparta Đlinde Magnitüdü
5.5 olan bir depremin gelişmesinin yıllara göre riski; 1 yılda %4, 25 yılda %67 ve 49 yılda
%89; Magnitüdü 6.0 olan bir depremin gelişmesinin yıllara göre riski ise; 1 yılda %2; 25 yılda
%38 ve 49 yılda %60; Aynı şekilde büyüklüğü 6.5 olan bir depremin ise; 1 yılda %0,8; 25
yılda %18, 49 yılda %32 olarak hesaplanabilmektedir. Ayrıca 5.5 büyüklüğündeki bir
depremin dönüşüm periyodu 22 yıl, 6.0 büyüklüğündekinin 53 yıl ve 6.5 büyüklüğündeki bir
depremin dönüşüm periyodu ise 125 yıl olarak tespit edilebilmektedir. Magnitüdü 7.0 olan bir
depremin ise 297 yılda bir olması muhtemeldir.
Görüldüğü gibi hasar yapıcı nitelikte olan, büyüklüğü 5 ve 5 den fazla olan
depremlerin olma ihtimali oldukça yüksektir. Bunun yanında, ölçüm ve değerlendirmesi
yapılan süre içerisinde büyüklüğü 6 dan fazla olan deprem kaydedilmemiş olması daha büyük
depremlerin bundan sonra olmayacağı anlamına gelmemektedir. Yapılan istatistiki
değerlendirmede 7.0 büyüklüğündeki bir depremin 1 yılda olma riski %0.3; 25 yılda olma
riski %8 ve 49 yılda olma riski %15 olarak ortaya çıkmakta ve dönüşüm periyodu da 297 yıl
olarak hesaplanmaktadır. Bundan başka büyüklüğü 7.5 olan bir deprem içinde aynı
hesaplamalar yapılabilmektedir.
Đlimizde 8 şiddetinde bir deprem meydana geldiğinde can kaybı, yaralanmalar ve
çeşitli yapı türlerindeki hasar oranlarını gösteren etkilenme oranları aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir.
Tablo P.2. Depremden Etkilenme Durumu
YAPI CĐNSĐ ETKĐLENME ORANI %
Ağır (Yıkık) Orta Az
ÖLÜM ORANI %
YARALANMA
ORANI %
Yığma Taş 30 50 15 5 15
Kerpiç 30 50 15 5 15
Tuğla Yığma 15 35 35 2 6
Ahşap Karkas 5 25 40 1 1
Betonarme 10 20 30 1 3
Kaynak: Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, 2009
439

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bu tablodan anlaşılacağı gibi ilimizde 8 magnitüdünde bir deprem meydana geldiğinde
ilimizde özellikle Merkez Đlçenin oturduğu alanının alüvyon, tüf ve tüfit’den oluşması, bu
zeminlerin depremin hasar şiddetini 1-3 derece artırdığından daha fazla can ve mal kaybı
meydana gelmesine neden olacaktır. Bu şiddet alanı içerisindeki taş yığma yapıların % 30’u
ağır hasar görmekte veya yıkılmakta, % 15’i hafif hasar görmektedir. Bu yapılarda yaşayan
nüfusun % 5’i ölmekte, bunun üç katı yani % 15’i hastane tedavisi gerektirecek şekilde
yararlanmaktadır. Depremin şiddeti arttıkça bu oranlar artmakta, azaldıkça bu oranlar
azalmaktadır.
Depremin etkileri sadece binaların yıkılması veya hasar görmesi şeklinde olmayıp,
deprem mühendislik yapılarına özellikle su tutma yapılarına (barajlar ve göletler) etki
ettiğinde, bu yapıların zarar görmesi veya tamamen yıkılması halinde sel felaketi olması
muhtemeldir.
Muhtemel depremin etkileri; 6 Magnitüt büyüklüğündeki (8–9 şiddetine tekabül eden)
depremlerden baraj ve göletlerimizde hasar oluşması ihtimali düşük sayılabilir. Ancak bunun
üzerinde oluşacak depremlerde risk oranı her zaman yüksektir.
Meydana gelebilecek bir depremin mühendislik yapılarına yapacağı etki, sadece
deprem büyüklüğü olan depremin şiddeti (m=5-6-7) gibi tek bir parametre ile ifade edilmesi
mümkün değildir. Olası bir depremin zemin türü ve yapı tipine bağlı olarak meydana
getireceği zamana bağlı ivme değerleri değişik olacaktır. Bazen M=5-6 gibi küçük
büyüklükteki depremlerde dahi büyük ivmeler oluşabilmektedir. Mesela baraj aks yeri ana
temel kayacında 0,1 g (yerçekimi ivmesi) olan depremin ivmesi 30-40 m lik barajın kretinde
0,65 g ye kadar çıkabilmektedir.
Tüm bu değerlendirmeler sonucunda ulaşılan sonuç; Đlimizde de büyüklüğü ve şiddeti
can kaybına ve ağır hasara sebebiyet verecek depremlerin olması her zaman mümkün olup,
büyüklüğünün ve zamanının tespiti günümüz imkanları ile mümkün olmamaktadır. Ancak
engellenmesi mümkün olmayan depremlere önceden hazırlıklı olmak suretiyle kayıpların
azaltılması hatta hiç kayıp olmaması yolundaki çalışmalar Türkiye genelinde devam
etmektedir. Yeni yerleşim yerlerinin jeoteknik etütlerinin yapılması, zemin etütlerinin
yapılması ve bu etütlere göre depreme dayanıklı yapı yapılmasının sağlanması için proje ve
denetim hizmetlerinin en iyi şekilde yapılması gerekmektedir.
P.1.2. HEYELAN VE ÇIĞLAR
Đlimizde ikinci derece tehlike arzeden afet heyelan olaylarıdır. Đlimizde Merkez Đlçe,
Sütçüler ve Uluborlu Đlçeleri yer kayması açısından riskli olup konuyla ilgili Bayındırlık ve
Đskan Müdürlüğümüzün daha önceki yıllarda yaptığı çalışmalar devam etmektedir.
Eğimin yüksek olduğu yamaçlarda ve kar yağışının fazla olduğu dönemlerde karların
yamaç aşağı ani hareketi sonucu çığ felaketi olmaktadır. Đlimizde muhtemel çığ felaketine
maruz kalabilecek yerleşim merkezi Aksu Đlçesi Yaylabel Köyü’dür. Bu yerleşim yeri
haricindeki eğimin yüksek olduğu yerleşim birimlerinde de yağışın çok olduğu dönemlerde
çığ riski vardır. Aksu Đlçesi Yaylabel Köyü Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı teknik
elemanlarınca düzenlenen 10.04.2001 tarihli çığ etüt raporuna istinaden 7269-1051 Sayılı
Kanunun 2. Maddesi gereği Bakanlar Kurulu Kararı ile “Afete Maruz Bölge” ilan edilmiştir.
Ayrıca ilimizde kış turizmine açık olan Davraz Kayak Merkezindeki kayak alanlarında
Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü’nce çığ riskli alanlar kar kalınlığı ölçülerek kontrol
edilmektedir.
440

AFETLER
Kaya düşmesi açısından Aksu, Atabey, Eğirdir, Senirkent, Sütçüler, Uluborlu ve
Keçiborlu Đlçelerimiz riskli olup, muhtemel kaya düşmesi afetinden etkilenen Keçiborlu Đlçesi
Senir Kasabası, Eğirdir Đlçesi Yuvalı Köyü ve Sütçüler Đlçesi Saımehmetler Köyü’nde ıslah
çalışmaları yapılmıştır.
Yamaç ve şevlerdeki kaya ve zeminlerin yamaç aşağı doğru yer değiştirmesi sonucu
toprak kaymaları ve kaya düşmeleri meydana gelmektedir. Kayma ve kaya düşmelerine;
yamaç üzerindeki yüklerin artışı, boşluk ve çatlak suyu basıncı artışı, topuktan malzeme
kaybı, göl düzeyindeki ani seviye düşüşü, yamaç kayasındaki aşınma, çatlak ve kırıklarda
oluşan su basıncı, kırık ve çatlaklara kil dolması, ortamda ani şişme ve büzülme olayları,
kayacı tutan çimentolatıcı matriksin yıkanması sebep olmaktadır. Đlimizde Eğirdir, Keçiborlu,
Aksu, Senirkent, Sütçüler, Uluborlu ve Atabey Đlçelerimizde muhtemel kaya düşmesi ve yer
kayması riskleri mevcut olup Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü’nce gerekli önlem alma
çalışmaları önceki yıllarda yapılmıştır. Merkez Đlçe Darıören Köyünde 1986 yılında yer
kayması sonucu 8 konut etkilenmiş, bu afetle ilgili çalışmalar Bayındırlık ve Đskan
Müdürlüğü’nce tamamlanmıştır.
Senirkent Đlçesinde 1995 ve 1996 yıllarında çamur akması (feyezan) nedeniyle can ve
mal kaybı meydana gelmiştir. 1995 yılında 180 afet konutu, 1998 yılında da 8 afet konutu
yaptırılarak hak sahiplerine dağıtılmıştır.
Yakın tarihte ise Yaka Heyelanı olarak isimlendirilen kayma 19.02.2007 tarihinde
zemin benzeri marnların içerisinde Alaardıç Yamacı’nın alt-orta bölümünde kar sularının
erimesi ve yağış nedeniyle oluşmuştur. Dairesel yenilme yüzeyinin derinliği yaklaşık 3 m’dir.
Kaymayı takiben yer değiştiren 85800 m 3 hacimindeki malzeme çamur akıntısına
dönüşmüştür. Bu çamur akıntısı daha sonra Eğlence Deresi içerisinde yaklaşık 750 m kadar
akmıştır. Yka Beldesi bu heyelandan zarar görmemiştir. Daha sonra oluşabilecek büyük bir
heyelana karşı DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından gerekli önlemler alınmaktadır.
Đlimiz Merkez Đlçeye bağlı Çukur Köü’nde muhtemel kaya düşmesi afeti nedeniyle
2007 yılında yapılan etüdler neticesinde 62 konut ve 2 işyerinin nakli önerilmiştir. 2008
yılında afete maruz bölge kararı Bakanlar Kurulu Kararıyla alınmıştır. Bu alanda yapı ve
ikamet yasağı getirilmiştir. Hak sahibi kabul edilen 48 aile için köy sınırları içerisinde
Çamkırağı Mevkii’nde mülkiyeti şahıslara ait yeni yerleşim yeri seçilmiştir. Bu alanın 2009
yılı içerisinde halihazır haritası ve mevzii imar planına esas jeolojik-jeoteknik etüd raporu
yaptırılmıştır.
P.1.3. SELLER
Đlimiz Merkez Đlçe, Keçiborlu, Senirkent, Sütçüler, Yalvaç ve Gelendost Đlçelerimiz su
baskını riski taşımaktadır. Ayrıca Đlimizde Devlet Su Đşleri 18. Bölge ve Đl Özel Đdaresi Genel
Sekreterliği sorumluluğu altında bulunan baraj ve göletlerin deprem, aşırı yağış, sabotaj vs.
nedenlerle tahribata uğraması sonucu oluşacak sel felaketi riski göz ardı edilmemelidir.
Đlimizde 1995 yılında Senirkent Đlçesinde sel felaketi yaşanmış ve 74 kişi hayatını
kaybetmiştir. 1996 yılında tekrar sel felaket olmuştur. 1997 yılında Büyükkabaca Kasabasında
su baskını meydana gelmiş ve ekili alanlar hasar görmüştür. Yine 2003 yılında Yalvaç Đlçesi
Bahtiyar Köyü’nde sel felaketi yaşanmış ve 2 kişi hayatını kaybetmiştir. Đlimizde yıllık yağış
miktarı uzun yıllar ortalaması 581 kg/m² olup, 1946 yılı 879 kg/m² ile en yağışlı yıl olmuştur.
Yıllara göre %14 lük bir yağış artışı söz konusudur. Eğimin yüksek olduğu yerlerin
eteklerinde aşırı yağış altında sel felaketi muhtemeldir. Sel felaketini önlemek için suyun akış
hızını azaltmak ve akış yönünü değiştirmek için Devlet Su Đşleri ve Đl Özel Đdaresi Genel
Sekreterliği gerekli çalışmaları yapmaktadır.
441

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo P.3. Isparta Đli DSĐ 18. Bölge Müdürlüğü Sorumluluğu Altındaki Su Tutma Yapıları ve Afet
Halinde Etkilenmesi Huhtemel Yerleşim Birimleri
Tablo P.4. Isparta Đl Özel Đdaresi Genel Sekreterliği Sorumluluğu Altındaki Su Tutma Yapıları ve
Afet Halinde Etkilenmesi Mhtemel Yerleşim Birimleri
BARAJLAR
Adı Rezervuar Hacmi Mansapta (Su tutma yapısının aşağısında)
(×1000 m 3 )
Etkilenecek Alanlar
Uluborlu Barajı 21.393 Uluborlu Tarım Arazileri ve Senirkent Đlçesi
Yerleşim Birimleri
Yalvaç-Sücüllü
Barajı
8.900 Sücüllü, Hüyüklü ve Eğirler Yerleşim ve Tarım
Arazileri
Aksu-Sorgun
Barajı
12.780 Aksu Đlçesi Kısmi Yerleşim Alanı, Regülatör ve
Tarım Arazileri
GÖLETLER
Yalvaç-Hisarardı 1.000 Yalvaç Đlçesi Kısmi Yerleşim Birimleri ve Tarım
Arazileri
Uluborlu-Đleydağı 800 Đleydağı Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Yalvaç- Dedeçam 990 Dedeçam Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Ş.Karaağaç- 1.610 Tarım Arazileri
Örenköy
Gönen- Bağarası 770 Gönen Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Ş.Karaağaç-
Şehitler
4.177 Çarıksaray Kasabası Yerleşim Birimleri ve Tarım
Arazileri
Gelendost-Balcı 1.345 Balcı Köyü Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Atabey 2.300 Atabey Đlçesi Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Eğirdir-Barla 1.400 Barla Kasabası Dere Yatağındaki Yerleşim Birimleri
ve Tarım Arazileri
Yalvaç-Çetince 1.105 Tarım arazileri
Kaynak: Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, 2009
GÖLETLER
Adı Rezervuar Hacmi Mansapta (Su tutma yapısının aşağısında)
(×1000 m 3 )
Etkilenecek Alanlar
Keçiborlu-Merkez 4.724 Keçiborlu Yerleşim Birimleri ve Tarım Arazileri
Güneykent- 1.295 Yerleşim Birimleri Etkilenmez
Uzundere
Güneykent-Uludere 940 Yerleşim Birimleri Etkilenmez
Özgüney-Özbayat1 1.151 Özgüney ve Özbayat Yerleşim Birimleri
Özgüney-Özbayat2 463 Özgüney ve Özbayat Yerleşim Birimleri
Ş.Karaağaç- 270 Yukarıdinek ve Aşağıdinek Yerleşim Birimleri
Yukarıdinek
Gönen-Çatak 1.450 Çatak (Kızılcık Köyü) Yerleşim Birimleri
Eğirdir-Sipahiler 1.700 Sipahiler Köyü Yerleşim Birimleri
Gönen-Kızıldere 600 Gönen Đlçesi Yerleşim Birimleri
Gönen-Kavak 1.650 Yerleşim Birimleri Etkilenmez
Eğirdir-Bademli 1.606 Sevinçbey ve Beşivler Yerleşim Birimleri
Eğirdir-Y.Gökdere 1.300 Yukarı Gökdere Yerleşim Birimleri
Aksu-Koçular 1.343
Kaynak: Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, 2009
442

P.1.4. ORMAN, OTLAK VE SAZLIK YANGINLARI
443
AFETLER
Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, Ülkemizde de doğal kaynaklarımız içinde
önemli bir yeri olan ormanlarımızın devamlılığını tehlikeye sokan etkenlerin başında orman
yangınları gelmektedir. Đlimizde bu güne dek önemli orman yangınları yer almamakla birlikte
küçük bölgelerde orman yangınları olmaktadır. Orman bölgelerine yakın yerleşimde bulunan
yerli halkın eğitim ve uyarılmaları yanı sıra, orman ve piknik alanlarının girişlerine ve yol
kenarlarına Orman Bölge Müdürlüğünce ikaz ve uyarı tabelaları dikilmektedir.
P.1.5. ORMANLAR ÜZERĐNDE BĐYOTĐK VE ABĐYOTĐK FAKTÖRLERĐN
ETKĐLERĐ
Yaşayan bir organizma olarak tanımlanan ormanlar da diğer canlı varlıklar gibi
bakteri, mantar, böcek gibi biyolojik zararlılardan (biyotik) ve çığ, kar, sel gibi doğal
olaylardan (abiyotik) zarar görebilmekte ve bu zararlar zaman zaman olağanüstü boyutlara
ulaşarak binlerce hektar genişliğindeki bir ormanı bile yok edebilmektedir.
P.1.6. FIRTINALAR
Đlimizde 2009 yılında afet vasfında fırtına olayına rastlanmamıştır. Đl Meteoroloji
Müdürlüğü’nden alınan verilere göre yıllık kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 79, yıllık fırtınalı
günler sayısı ise 14’dür.
P.2. DĐĞER AFETLER
Đlimiz sınırları içinde 2009 yılında afet sayılabilecek nitelikte çevresel zararları olan
herhangi bir olay yaşanmamıştır.
P.3. AFETLERĐN ETKĐLERĐ VE YARDIM TEDBĐRLERĐ
5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın Teşkilet ve Görevleri
Hakkında Kanun gereği, Đlimizdeki Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğütarafından yürütülmekte
olan afet ile ilgili işler 17.12.2009 tarihi itibariyle Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne
devredilmiştir.
Afetlerin Etkileri
1. Çeşitli güç ve genişlikte olur.
2. Alt yapıyı bozar.
3. Şok tesiri meydana getirir.
4. Ölüm, sakat ve öksüz kalma gibi sonuçlar doğurur.
5. Bulaşıcı ve salgın hastalıkların artmasına neden olur.
6. Eğitim ve öğretimi aksatır.
7. Emniyet ve asayiş hizmetlerini aksatır.
8. Arama, kurtarma ve enkaz kaldırma işlemleri yavaş işleyebilir.
9. Đkinci afet olarak yangınlar çıkabilir.
10. Barındırma, yedirme ve giydirme sorunları doğurur.
11. Đşsizliği artırır.
12. Psikolojik bozukluklar doğurabilir.
13. Ulaşım ve haberleşmede aksaklıklar olabilir.
14. Yörenin ekonomik yapısını bozar.
15.Devletin ve özel kurumların planladığı yatırımları geciktirir.
Ülkemiz jeolojik ve topoğrafik yapısı nedeniyle ve iklim özellikleri itibari ile sık sık
büyük can ve mal kayıplarına neden olan doğal afetlerle karşılaşan ülkelerin ön sıralarında yer
almaktadır.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Ülkemizde son 60 yılda meydana gelen doğal afetlerin yol açtığı yapısal hasarların
oranları yaklaşık olarak şöyledir.
% 62 depremler
% 15 heyelanlar
% 12 su baskınları
% 5 kaya düşmeleri
% 4 yangınlar
% 2 çığ, fırtına vs.
Buna göre bizim için en önemli afetin deprem olduğu görülmektedir. Ülkemiz bilinen
en aktif deprem kuşaklarından birisi olan AKDENĐZ-ALP-HĐMALAYA deprem kuşağı
üzerindedir. Topraklarımızın % 90’sı deprem bölgeleri içerisinde olup nüfusumuzun % 98’i
bu bölgelerde yaşamaktadır.
7269–1051 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle
Yapılacak Yardımlara dair kanun; kısaca Afetler kanunu diye adlandırılmaktadır.
Afetler Kanunu incelediğimizde genel olarak:
1- Afet Öncesi
2- Afet Anı
3- Afet Sonrası dönemlere ait olmak üzere düzenlenmiştir.
Afet Öncesi Çalışmalar
Bu çalışmaların amacı meydana gelebilecek afetlerin en az can kaybı ve zararla
geliştirilebilmesi için gerekli tedbirler önceden alınmalıdır.
Bu amaçla yapılan ve yapılması gereken çalışmalar şöylece özetlenebilir.
a. Afete maruz kalabilecek bölgelerin önceden tespit edilmesi
b. Đl Acil Yardım Kurtarma Planları yapılması
Đlimizde Sivil Savunma Müdürlüğü ve Belediye Başkanlığı’nın girişimleri ve diğer
kurumların desteği ile Afetten önce Afet sonrasına hazırlık olarak yaklaşık 1000 çadır
kapasiteli Çadırkent Projesi yapılma çalışması sürdürülmektedir.
a. Afete maruz kalabilecek bölgelerin önceden tespit edilmesi
Deprem Bölgeleri Tespiti
- Bilindiği gibi Ülkemiz deprem bölgeleri tespiti yapılarak Türkiye Deprem
Bölgeleri Haritası Đşlenmiş Bakanlar Kurulu’nun 18.04.1996 ve 96/8109 sayılı
kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- Su baskınına uğrayabilecek bölgeler D.S.Đ. idaresince belirlenir ve haritaya işlenir.
- Yer kayması, kaya düşmesi, çığ gibi afetlere uğrayabilecek bölgeler Afet Đşleri
Müdürlüğünce ve Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğümüzce belirlenir. Deprem
dışındaki belirlemeler imar planlarına, olmayan yerlerde harita ve krokilere işlenir.
- Yangına hassas olan bölgeler Belediye ve Kaymakamlıklarca tespit edilerek ilan
edilir ve buralarda tedbir alınır.
Bayındırlık ve Đskan Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nca “Afete Maruz
Bölge” kararı alınır. Bu karar bakanlığımızca Valilikler kanalı ile mahallinde ilan olunur.
444

AFETLER
Afete maruz bölgelerde yeni yapılaşmaya izin verilmez. Buradaki yapılar bütçe
imkanları ölçüsünde Bayındırlık ve Đskan Bakanlığınca nakledilir. En geç nakilden itibaren
afete maruz konutların yaptırılması gerekir.
b. Đlk Acil Yardım ve Kurtarma Planları Yapılması
Her ilde ve Đlçede bu planların yapılması mecburidir. Bu planlarda çeşitli var sayımlar
dikkate alınarak gerekli hazırlıklar yapılır.
01.04.1998 tarihinde Bakanlar Kurulu olarak çıkarılan “Afetlere Đlişkin Acil Yardım
Teşkilat ve planlama Esaslarına Dair Yönetmelik” gereğince planlar yapılır, hizmet grupları
kurulur. Bu gruplarda çalışacak görevliler belirlenir ve eğitilir. Gruba gerekli olacak araç ve
gerecin nereden nasıl sağlanacağı planlanır.
Afet Anı Çalışmaları
Bu dönem afetin meydana gelişinden, daimi iskan çalışmalarına kadar olan safhayı
ifade eder. Bu safha genellikle acil yardım ve geçici iskan hizmeti safhasıdır. Afet meydana
geldiğinde Valiliğin Başkanlığındaki Đl Kurtarma ve Yardım Komitesi toplanarak afetin
büyüklüğü ve ihtiyaçlar dikkate alınarak gerekli kararlar alınır. Önceden belirlenen ve
planlanan hizmet grupları görevlerini yaparlar.
Özellikle büyük depremler dikkate alınarak belirlenen bu gruplar şunlardır:
1- Haberleşme Hizmetleri Grubu
2- Ulaşım Hizmetleri Grubu
3- Kurtarma ve Yıkıntıları Kaldırma Hizmetleri Grubu
4- Đlk Yardım ve Sağlık Hizmetleri Grubu
5- Ön Hasar Tespiti ve Geçici Đskan Hizmetleri Grubu
6- Güvenlik Hizmetleri Grubu
7- Satın alma, Kiralama, El koyma ve Dağıtım Hizmetleri Grubu
8- Tarım Hizmetleri Grubu
9- Elektrik, Su, Kanalizasyon Hizmetleri Grubu
Afetin özelliğine ve ihtiyaçlara göre bu grupların tümü veya bir kısmı hizmet verir.
Özellikle bu dönemde sakin ve mantıklı olarak verilen hizmet karışıklığı önler, morali
yükseltir. Bundan sonraki hizmetlerin daha sağlıklı yapılmasını sağlar.
Acil yardım hizmetleri yardım hizmetleri genel olarak kurtarma, tedavi, defin,
yedirme, giydirme, barındırma, aydınlatma, ısıtma gibi asgari acil ihtiyaçların karşılanmasıdır.
Bu ihtiyaçların Karşılanmasında abartılı hizmet istenmemeli ve verilmemelidir. Bu hizmetten
tüm afetzedeler faydalandırılırlar. Bu hizmet belli sürede yapılır ve karşılıksızdır, süre
ihtiyaca göre uzatılabilir.
Afeti takiben birkaç ay çadırlı iskandan sonra ihtiyaç olduğunda daha iyi şartlarla uzun
süreli geçici iskan sağlanır. Bunda kira yardımı prefabrike resmi binalardan ve tesislerden
yararlanma gibi uygulamalar yapılır.
Afeti takiben yapılacak en önemli çalışmalardan birisi sağlıklı bir hasar tespiti
işlemidir. Bu işlem kendilerine onarım ve inşaat yardımı yapılacak afetzedeleri belirler.
Yardım için bu belirleme gereklidir ama yeterli değildir. Yeterli olması için ayrıca hak
sahipliği ve borçlanma işlemi gerekir.
Hasar tespitini takiben yeni bir üzücü olay ve can kaybına neden olmamak için
yıktırılması gereken tehlikeli binaların listesi mülki amire verilerek yıktırılmaları sağlanır.
Hasarsız sayılabilecek binalarla ve en az hasarlı binaların onarımları bu dönemde yapılır.
Afet Sonrası Çalışmalar
445

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Bu çalışmalar genelde uzun süreli geçici iskan ve daimi iskan çalışmaları olarak
belirtilebilir.
P.3.1. SĐVĐL SAVUNMA BĐRĐMLERĐ
1. Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğümüz bünyesinde 6 (altı) Arama-Kurtarma
Teknisyeni ve tam donanımlı 1 adet 4×2 Kurtarma Aracı ile 1 adet 4×4 Kurtarma Aracı
mevcuttur. Ayrıca Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü bünyesindeki Arama-Kurtarma
Ekiplerinin Afet Bölgesine sevkini sağlamak ve ekiplere ait şahsi teçhizatları taşımak ve
lojistik destek sağlamak maksadı ile 1 adet Minibüs mevcuttur.
2. Olası Afetlerde Haberleşmeyi sağlamak üzere 15 adet El Telsizi, 4 adet Mobil
(Araç) Telsizi, 1 adet merkezi Telsiz kurulmuş bulunmaktadır. Ayrıca olası afetlerde Đl Kriz
Merkezi ve Đlimize yardım edebilecek destek iller arasında haberleşmeyi sağlamak üzere Đl
Afet ve Acil Durum Müdürlüğümüzde Sabit Uydu Haberleşme Sistemi kurulması çalışmaları
sürdürülmektedir. Ancak 1 adet Uydu Araç Kiti 4×2 Kurtarma aracına monte edilerek
ekiplerin haberleşmesi sağlanmaktadır.
3. Arama Kurtarma faaliyetlerinde kullanılmak üzere Kesme Ayırma ve Hidrolik Set,
Kırıcı, Hava Yastıkları, Jeneratör, Đlkyardım Malzemeleri vs. mevcuttur.
4. D.S.Đ., Đl Özel Đdaresi, Bayındırlık, Karayolları ve Belediye bünyesinde kurulmuş
“Acil Kurtarma Ekipleri” (50 Asil, 25 yedek personel ile) afete müdahale edebilecek imkan
ve kabiliyete sahip ekipler bulunmaktadır.
Afetlere Müdahalede Đlimizin Mevcut Kapasitesi ve Đhtiyaçları
Đlimiz ve çevresinde meydana gelebilecek olası bir afet sonrasında açıkta kalabilecek
afetzedelerin geçici iskanların sağlanabileceği alt yapısı olan (elektrik, su, kanalizasyon vb.)
çadır kent alanları oluşturulmamıştır.
Đlimiz genel nüfusunun 435.000 olduğu göz önünde bulundurulursa olası bir afette
açıkta kalan afetzedelerin barınma ihtiyaçları için yeterli miktarda çadır ve konteynırlara
ihtiyaç vardır.
Kızılay uhdesinde bulunan çadırların bakımı, onarımı ve ihtiyaç olan yerlere kurulumu
Kızılay sorumluluğundadır. Kzızlay depolarında kullanıma hazır halde;
1. Battaniye tek kişilik 2419 adet
2. Mutfak Seti 5 kişilik 263 adet
3. Katalitik Soba (LPG Tüplü) 25 adet
4. Uyku Tulumu 50 adet
5. Rulo Yatak Sünger 202 adet
6. Çadır Gölgelik B tipi 2 adet
7. Çadır Mahruti C tipi 1000 adet
8. Çadır Tünel A Tipi 25 adet
9. Çadır E tipi 37 adet
10. Çadır G tipi 31 adet
11. Çadır H tipi 7 adet
12. Çadır Toplu Barınma 90 m 2 , 1 adet olmak üzere barınma ihtiyacını karşılayacak
malzeme bulunmaktadır.
Meydana gelebilecek olası bir afet sonrası kurtarma ve enkaz kaldırma çalışmalarında
kullanılacak ilimizdeki kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan iş makinelerinin yetersiz
olabileceği düşünülerek destek illerden takviye edilmesi gerekmektedir.
446

AFETLER
Afet sonrası yapılacak ön hasar tespitleri için Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü’nde
teknik personel mevcuttur. Ancak araç yönünden takviye adilmesi gerekmektedir.
P.3.2. YANGIN KONTROL VE ÖNLEME TEDBĐRLERĐ
Kurum ve kuruluşlarda olması muhtemel bir yangına karşı önlem alınması amacıyla
Valilik ve Kaymakamlıklarca oluşturulan komisyonlarca zaman zaman denetimler
yapılmaktadır.
2002/4390 karar sayılı Binaların Yangınlardan Korunması Hakkındaki Yönetmelik
gereğince bütün kamu, kurum ve kuruluşları kendi binaları için yangından korunma talimatı
hazırlar ve gerekli tedbirleri alırlar.
Đlk kez işe başlayan işletmeler için açılış izni olmadan önce itfaiye ekiplerince kontrol
edilerek yangına karşı gerekli önlemleri alıp almadığı tespit edilmektedir ve gerekli önlemler
aldırılmaktadır.
Đlimiz Isparta Belediyesi Đtfaiye Müdürlüğümüzde 75 ton kapasiteli su havuzu ve 2
adet sondaj kuyusu mevcuttur. Sondaj kuyularının zarar görmesi durumunda 3 ana su hattı ile
şehir içi şebekesine bağlı 61 adet yeraltı ve yerüstü hidratlar mevcuttur.
Arama kurtarma ve sağlık konularında eğitimli 5 personel ve tam donanımlı arama
kurtarma aracı mevcuttur.
Eğitim kurumlarına, Resmi ve özel kuruluşlarda yangın kontrol ve önleme tedbirleri
ile ilgili bilgilendirme eğitimleri ve tatbikatları Đtfaiye Müdürlüklerince verilmektedir.
P.3.3. ĐLKYARDIM SERVĐSLERĐ
Teşkilatımızda sivil savunma servisleri bulunmaktadır. Đlk yardım ve ambulans servisi
dahildir. Ayrıca Đlde Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı 112 Hızır Acil Servisi hizmet vermektedir.
P.3.4. AFETZEDELER VE MÜLTECĐLERĐN YENĐDEN ĐSKANI
Afetzedelerin ve mültecilerin geçici iskanı ve barınma ihtiyacı için kamu kurum ve
kuruluşlarında ve özel sektörde bulunan misafirhaneler, yurtlar, otel ve pansiyonlardan
istifade edilecektir. Gerektiğinde Kızılay tarafından çadırların kurulması sağlanacaktır.
P.3.5. TEHLĐKELĐ MADDELERĐN YURTĐÇĐ VE SINIRLARARASI
TAŞINIMI ĐÇĐN ALINAN TEDBĐRLER
Zehirli maddelerin nakli ülke sınırları içinde Đlde en büyük Mülki amirin,
ülkelerarasında Bakanlıkların iznine tabidir. Đlimizde bu konuda yürürlükteki Yönetmelik
hükümlerine uyulmaktadır.
P.3.6. AFETLER VE BÜYÜK ENDÜSTRĐYEL KAZALAR
Özellikle Sanayi tesislerine çevresel konularda yapılan denetimlerde Acil Durum
Eylem Planlarının olup olmadığı sorgulanmaktadır. Yerel yönetimlerin ve sanayi tesislerinin
planlarının herhangi bir afet ya da kaza durumunda zararı en aza indirmek adına uygulanabilir
nitelikte hazırlanması gerekmektedir.
KAYNAKLAR:
447

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Isparta Belediyesi Đtfaiye Müdürlüğü, 2009
Đl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, 2009
Đl Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, 2009
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, 2008
448

SAĞLIK VE ÇEVRE
R.SAĞLIK VE ÇEVRE
R.1. TEMEL SAĞLIK HĐZMETLERĐ
R.1.1. SAĞLIK KURUMLARININ DAĞILIMI
Đlimizde bulunan sağlık kurumlarının il ve ilçe merkezlerine göre dağılımları aşağıda
tablo halinde verilmiştir.
Tablo R.1. Isparta Đli Sağlık Kuruluşları Dağılımı
GENEL HASTANELER
S.D.Ü.TIP.FAKÜLTESĐ
HAST.
DAL HASTANELERĐ
ÖZEL HASTANELER
AÇSAP MERKEZĐ
VEREM SAVAŞ
DĐSPANSERĐ
TOPLUM SAĞLIĞI
MERKEZĐ
AĐLE SAĞLIĞI MERKEZĐ
112 ACĐL YARDIM
HĐZMETLERĐ
HALK SAĞLIĞI
LABORATUVARI
KETEM
PSĐKOLOJĐK DANIŞMA
MRK.
Merkez Đlçe 2 1 1 4 1 1 2 19 2 1 1 1 1 1
Aksu Đlçesi 1 1 1
Atabey Đlçesi 1 1 1
Eğirdir Đlçesi 1 1 1 3 1
Gelendost Đlçesi 1 1 3 1
Gönen Đlçesi 1 1 1
Keçiborlu Đlçesi 1 1 2 1
Senirkent Đlçesi 1 2 1
Senirkent Đlçesi 1 1 5 1
Sütçüler Đlçesi 1 1 5 1
Şarkikaraağaç Đlçesi 1 1 2 1
Uluborlu Đlçesi 1 1 1 1
Yalvaç Đlçesi 1 1 1 1 7 1
Yenişarbademli Đlçesi 1 1 1
TOPLAM 9 1 3 4 1 3 15 53 15 1 1 1 1 1
AĞIZ VE DĐŞ SAĞ.MERK.
KIZILAY KAN MERKEZĐ
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
449

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
R.1.2. BULAŞICI HASTALIKLAR
Tablo R.2. Isparta Đli 2004-2009 Yılları Arası Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere ve Yıllara Göre Dağılımı
AIDS AKUT KANLI ĐSHAL BOĞMACA BRUCELLOZ DĐFTERĐ
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 25 58 34 16 9 8 18 6 6 8 5
AKSU 7 1
ATABEY 1 3
EĞĐRDĐR 1 15 22 26 2 1 1 2 2 2 2
GELENDOST 1 3 3 1 7 1 1 1
GÖNEN 1 4 3 2 10 10 3 3
KEÇĐBORLU 3 5 7 1 1 5 1
SENĐRKENT 5 2 2 2 5 1
SÜTÇÜLER 1 2 1 1
Ş.KARAAĞAÇ 8 1 7 6 7 13
ULUBORLU 1 1 1 1 2 2 2 4
YALVAÇ 5 3 51 23 18 18 3 3
Y. BADEMLĐ 1
ĐL TOPLAMI 0 0 0 0 0 0 0 42 84 70 48 12 0 0 0 0 0 0 82 68 43 43 38 31 0 0 0 0 0 0
GONORE HIV ENFEKSĐYONU KABAKULAK KIZAMIK KIZAMIKÇIK
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 1 3 175 9 7 1
AKSU
ATABEY 3
EĞĐRDĐR 4 54 3
GELENDOST 2 8 2 1
GÖNEN 2 3 2 1 3
KEÇĐBORLU 5 4 1
SENĐRKENT 21 17 1
SÜTÇÜLER 1 5 3
Ş.KARAAĞAÇ 2 4 1
ULUBORLU 1 5 1
YALVAÇ 21 2 1
Y. BADEMLĐ 20
ĐL TOPLAMI 0 3 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 20 0 0 313 46 1 0 0 0 0 13 3 0 0 0
KOLERA KUDUZ KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS MENĐNGOKOKKAL HASTALIK NEONATAL TETANOZ
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 90 252 335 370 415 445 1
AKSU 13 11 14 4 22 10
ATABEY 30 17 18 20 25 31
EĞĐRDĐR 92 63 58 48 29 116
GELENDOST 2 14 12 50 39
GÖNEN 5 33 31 32 56 35
KEÇĐBORLU 62 44 38 39 73 69
SENĐRKENT 3 16 30
SÜTÇÜLER 3 8 4 7 7 18
Ş.KARAAĞAÇ 32 73 45 14 56 67 1
ULUBORLU 6 14 10 8 15 8
YALVAÇ 3 86 69 47 93 87
Y. BADEMLĐ 5 6 4 2
ĐL TOPLAMI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 341 609 640 604 859 955 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
450

SAĞLIK VE ÇEVRE
POLĐOMYELĐT SITMA SĐFĐLĐZ ŞARBON ŞARK ÇIBANI
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 1 5 3
AKSU
ATABEY
EĞĐRDĐR 1
GELENDOST
GÖNEN
KEÇĐBORLU 1
SENĐRKENT 1
SÜTÇÜLER
Ş.KARAAĞAÇ
ULUBORLU
YALVAÇ 1
Y. BADEMLĐ
ĐL TOPLAMI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 6 4 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
TETANOZ TĐFO TÜBERKÜLOZ AKUT HEPATĐT A AKUT HEPATĐT B
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 30 52 36 32 30 28 22 27 27 10 12 4 26 7 2 3 4
AKSU 1 1 1
ATABEY 1 1 2 0
EĞĐRDĐR 7 4 3 2 7 5 19 4 5 4 3 1 1
GELENDOST 1 2 3 1 1 1
GÖNEN 1 1 2 1 1 7 16 1 1
KEÇĐBORLU 1 1 3 3 3 2 2 1 3
SENĐRKENT 2 1 1 3 1 1
SÜTÇÜLER 2 3 3 1 3 2 1 1 1
Ş.KARAAĞAÇ 1 2 1 3 1 2 5 3 3
ULUBORLU 0
YALVAÇ 9 2 3 5 2 5 42 18 5 1 1 12 3 4
Y. BADEMLĐ 3 2
ĐL TOPLAMI 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 50 66 51 46 54 52 65 48 69 18 18 20 43 18 14 5 5 4
AKUT HEPATĐT C AKUT HEPATĐT E
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009
MERKEZ ĐLÇE 1 1
AKSU
ATABEY
EĞĐRDĐR
GELENDOST
GÖNEN 1
KEÇĐBORLU 1 1
SENĐRKENT 1
SÜTÇÜLER
Ş.KARAAĞAÇ 1 2 1
ULUBORLU 1 1
YALVAÇ
Y. BADEMLĐ
ĐL TOPLAMI 0 3 4 2 1 1 0 1 0 0 0 0
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
451

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo R.3. Isparta Đli 2009 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere ve Aylara Göre Dağılımı
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
AIDS AKUT KANLI ĐSHAL BOĞMACA BRUSELLOZ
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 0 1 1 1 1 3 1 1 9 0 1 2 2 5
Aksu 0 0 0 0
Atabey 0 0 0 1 1 1 3
Eğirdir 0 1 1 2 0 1 1 2
Gelendost 0 0 0 0
Gönen 0 0 0 1 1 1 3
Keçiborlu 0 0 0 1 1
Senirkent 0 0 0 1 1
Sütçüler 0 0 0 0
Ş.Karaağaç 0 0 0 1 1 2 1 3 1 1 1 1 1 13
Uluborlu 0 1 1 0 0
Yalvaç 0 0 0 2 1 3
Y. Bademli 0 0 0 0
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 2 1 0 2 0 0 3 2 1 0 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 1 2 1 2 4 5 2 3 2 2 3 31
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
452
TOPLAM
DĐFTERĐ GONORE HIV ENFEKSĐYONU KABAKULAK
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 0 0 0 0
Aksu 0 0 0 0
Atabey 0 0 0 0
Eğirdir 0 0 0 0
Gelendost 0 0 0 0
Gönen 0 0 0 0
Keçiborlu 0 0 0 0
Senirkent 0 0 0 0
Sütçüler 0 0 0 0
Ş.Karaağaç 0 0 0 0
Uluborlu 0 0 0 0
Yalvaç 0 0 0 0
Y. Bademli 0 0 0 0
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
TOPLAM
KIZAMIK KIZAMIKÇIK KOLERA KUDUZ
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 0 0 0 0
Aksu 0 0 0 0
Atabey 0 0 0 0
Eğirdir 0 0 0 0
Gelendost 0 0 0 0
Gönen 0 0 0 0
Keçiborlu 0 0 0 0
Senirkent 0 0 0 0
Sütçüler 0 0 0 0
Ş.Karaağaç 0 0 0 0
Uluborlu 0 0 0 0
Yalvaç 0 0 0 0
Y. Bademli 0 0 0 0
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TOPLAM
Ocak
Ocak
Ocak
Şubat
Şubat
Şubat
Mart
Mart
Mart
Nisan
Nisan
Nisan
Mayıs
Mayıs
Mayıs
Haziran
Haziran
Haziran
Temmuz
Temmuz
Temmuz
Ağustos
Ağustos
Ağustos
Eylül
Eylül
Eylül
Ekim
Ekim
Ekim
Kasım
Kasım
Kasım
Aralık
Aralık
Aralık
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM
Ocak
Ocak
Ocak
Şubat
Şubat
Şubat
Mart
Mart
Mart
Nisan
Nisan
Nisan
Mayıs
Mayıs
Mayıs
Haziran
Haziran
Haziran
Temmuz
Temmuz
Temmuz
Ağustos
Ağustos
Ağustos
Eylül
Eylül
Eylül
Ekim
Ekim
Ekim
Kasım
Kasım
Kasım
Aralık
Aralık
Aralık
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM

Tablo R.3. Isparta Đli 2009 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere ve Aylara Göre Dağılımı
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
453
SAĞLIK VE ÇEVRE
KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS MENĐNGOKOKKAL HASTALIK NEONATAL TETANOZ POLĐOMYELĐT
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 24 33 39 37 37 34 60 57 23 60 6 35 445 0 0 0
Aksu 1 1 3 2 1 2 10 0 0 0
Atabey 4 2 2 2 2 4 3 4 3 3 2 31 0 0 0
Eğirdir 1 1 1 1 4 3 7 4 24 9 53 8 116 0 0 0
Gelendost 5 5 1 1 5 1 5 5 4 4 3 39 0 0 0
Gönen 4 3 7 3 1 4 4 3 5 1 35 0 0 0
Keçiborlu 6 5 7 5 7 5 8 8 9 3 5 1 69 0 0 0
Senirkent 1 5 1 4 2 4 4 4 2 3 30 0 0 0
Sütçüler 1 1 2 1 2 1 1 2 1 6 18 0 0 0
Ş.Karaağaç 5 3 9 8 7 7 5 4 3 6 4 6 67 0 0 0
Uluborlu 2 5 1 8 0 0 0
Yalvaç 7 3 2 8 11 16 5 7 5 13 6 4 87 0 0 0
Y. Bademli 0 0 0 0
Đl Toplamı 60 63 68 70 80 78 99 97 82 109 83 66 955 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
TOPLAM
SITMA SĐFĐLĐZ ŞARBON ŞARK ÇIBANI
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 0 0 0 0
Aksu 0 0 0 0
Atabey 0 0 0 0
Eğirdir 0 0 0 0
Gelendost 0 0 0 0
Gönen 0 0 0 0
Keçiborlu 0 0 0 0
Senirkent 0 0 0 0
Sütçüler 0 0 0 0
Ş.Karaağaç 0 0 0 0
Uluborlu 0 0 0 0
Yalvaç 0 1 1 0 0
Y. Bademli 0 0 0 0
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ĐLÇE ADI
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
TOPLAM
Ocak
Ocak
TETANOZ TĐFO TÜBERKÜLOZ AKUT VĐRAL HEPATĐT A
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 0 0 2 3 2 4 1 2 4 3 5 2 28 1 1 1 1 4
Aksu 0 0 1 1
Atabey 0 0 0
Eğirdir 0 0 1 1 1 1 1 5
Gelendost 0 0 1 1 2
Gönen 0 0 1 1 1 8 7 16
Keçiborlu 0 0 1 1 2
Senirkent 0 0 1 1
Sütçüler 0 0 1 1 2
Ş.Karaağaç 0 0 3 3
Uluborlu 0 0 0
Yalvaç 0 0 1 1 1 1 1 5
Y. Bademli 0 0 1 1 2
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 4 3 1 5 2 5 4 10 5 7 3 52 1 9 7 1 1 1 20
TOPLAM
Ocak
Şubat
Şubat
Şubat
Mart
Mart
Mart
Nisan
Nisan
Nisan
Mayıs
Mayıs
Mayıs
Haziran
Haziran
Haziran
Temmuz
Temmuz
Temmuz
Ağustos
Ağustos
Ağustos
Eylül
Eylül
Eylül
Ekim
Ekim
Ekim
Kasım
Kasım
Kasım
Aralık
Aralık
Aralık
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM
Ocak
Ocak
Ocak
Şubat
Şubat
Şubat
Mart
Mart
Mart
Nisan
Nisan
Nisan
Mayıs
Mayıs
Mayıs
Haziran
Haziran
Haziran
Temmuz
Temmuz
Temmuz
Ağustos
Ağustos
Ağustos
Eylül
Eylül
Eylül
Ekim
Ekim
Ekim
Kasım
Kasım
Kasım
Aralık
Aralık
Aralık
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo R.3. Isparta Đli 2009 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere ve Aylara Göre Dağılımı
ĐLÇE ADI AKUT VĐRAL HEPATĐT B AKUT VĐRAL HEPATĐT C AKUT VĐRAL HEPATĐT E
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Merkez 1 1 1 1 4 0 0
Aksu 0 0 0
Atabey 0 0 0
Eğirdir 0 0 0
Gelendost 0 0 0
Gönen 0 0 0
Keçiborlu 0 1 1 0
Senirkent 0 0 0
Sütçüler 0 0 0
Ş.Karaağaç 0 0 0 0
Uluborlu 0 0 0
Yalvaç 0 0 0
Y. Bademli 0 0 0
Đl Toplamı 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 4 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
454

R.1.2.1. Đçme, Kullanma ve Sulama Suları
Suyun Evlerde Arıtımı
SAĞLIK VE ÇEVRE
Zorunlu durumlarda suların bir dereceye kadar evlerde işlenmesi gerekebilir. Herhangi
bir sızıntı nedeniyle sular musluktan bulanık akabilir. Yöntem olarak en eski yöntem
kaynatmaktır. Kaynatılan su lezzetsiz sudur. Bu nedenle kaptan kaba boşaltılarak içerisine
eriyik halinde CO 2 ve O 2 gazlarının girmesi sağlanır.Böylece suyun lezzeti sağlanmış
olur.Diğer bir yöntem tentürdiyot yöntemidir.Đçme suyunun litresine iki damla katılarak yarım
saat beklenirse bu su içilebilir
Eğer su bulanık görülüyorsa birkaç kat tülbentten süzüldükten sonra bir litre suya 2
damla iyot katılarak içilmesi mümkündür.
Potasyum Permanganat; Güçlü bir oksidan maddedir. Sularda organik madde oranı
yüksekse etkisi çabuk kaybolur. Bir litre suya yarım gram katılır. Yarım saat beklendiğinde
bu su içilebilir.
Halozone ya da Kloramin; %33 oranında klor içerirler. Tablet halinde 1 litre suya 1
tablet, çok kuşkulu su ise 2 tablet eklenerek yarım saat beklenir ve su içilir.
Đçme ve kullanma sularının dezenfeksiyonunda kitlesel olarak en elverişli ve en uygun
dezenfeksiyon maddesi klordur. Klorun ucuz olması, kolay kullanılması, klorun zehirli
olmaması, gereğinde sudaki klorun beklemekle uçması, suda toksik etkisinin bulunmaması,
etkin bir dezenfektan oluşu klor kullanımını artırmaktadır.
Kuyuların Klor Eriyiği ile Dezenfeksiyonu;
Kuyuların klorlanmasında 1,5 litrelik silindirik boyunlu testilerden yararlanılır. Kuyu
suyunun az, orta ya da çok olmasına göre %3-6-9 oranında kireç kaymağı ya da sodyum
hipoklorit çözeltisi konur. Testi suya boyun hizası kadar batırılacak ve 48 saat sonra suya klor
geçmeye başlar.
Seçilecek kimyasal dezenfektan maddenin fiziksel ve kimyasal kirletici etkisi
olmamalıdır. Zehirli etkisi olmamalı, hastalık yapıcı etkenleri bütünüyle öldürüp yok
etmelidir. Suların rengini, tadını kokusunu bozmamalıdır. Çabuk etkilemeli, çabuk sonuç
vermelidir. Saklanması, temini kolay olmalıdır.
Tablo R.4. Isparta Đli 2009 Yılına Ait Bakiye Klor Ölçüm Sayıları
2009 YILI BAKĐYE KLOR ÖLÇÜM SAYILARI
SAYISI YETERLĐ YETERSĐZ
KLOR KONTROL SAYISI 36973 31065 5908
SU DEPOSU KLORLAMA 1973
ISLAH ÇALIŞMALARI 292
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
455

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo R.5. Isparta Đlinde 2009 Yılında Yapılan Su Đncelemeleri
2009 YILI BAKTERĐYOLOJĐK ĐNCELEME
BAKTERĐYOLOJĐK NUMUNE SAYISI UYGUN UYGUN DEĞĐL
6.580 5.975 605
2009 KĐMYASAL ĐNCELEME
KĐMYASAL SU NUMUNE SAYISI UYGUN UYGUN DEĞĐL
1.538 1.473 65
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
R.1.2.2. Denizler
Đlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır.
R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar
Isparta Đli 2009 yılına ait zoonoz hastalıklara ve ilde yapılan sıtma çalışmalarına ait
bilgiler aşağıda verilmiştir.
Tablo R.6. Isparta Đli 2009 Yılı Zoonoz Hastalıklar
HASTALIĞIN ADI TUTULAN KĐŞĐ SAYISI ÖLEN KĐŞĐ SAYISI
KUDUZ
BRUCELLOSĐS 31
LEPTOSPĐROSĐS
ANTRAKS
SALMONELLOSĐS 6
TÜBERKÜLOSĐS
UYUZ (SCABĐES) 49
CHLAMYDĐOSĐS
LĐSTERĐYOSĐS
Q HUMMASI
SITMA (MALARYA)
TOXOPLAZMA
EKĐNOKONKOSĐS (KĐST HĐDATĐK)
SĐSTĐSERĐKOZ
DĐSTAMARESĐS
KALAAZAR
LEĐSHMANĐOZĐS (ŞARK ÇIBANI)
TRĐCHOMONĐASĐS
TENĐASĐS (ŞERĐT) 1
ASCARĐDĐOZĐS (BARSAK SOLUCANI) 40
TRĐŞĐNOZĐS
SHĐGELLOZĐS (BASĐLLĐ DĐZANTERĐ) 1
TULERAMĐNE
NOT: Đlimizde yıl içerisinde 52 Tüberküloz vakası tespit edilmiştir, ancak zoonoz kaynaklı değildir.
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
456

Sıtma Çalışmaları:
457
SAĞLIK VE ÇEVRE
2009 yılında, Đlimiz 40. Piyade ve Dağ Komando Alayı, Eğirdir Dağ Komando Okulu
Komutanlığı’na askerlik görevini yerine getirmek için sıtma intikalinin mevcut olduğu
bölgelerden gelenler ile sıtma intikalinin mevcut olduğu yerlere askerlik görevini yerine
getirmek için gidenlere askerlik dönüşü sıtma tetkiki için düzenli bir şekilde kan alınmıştır.
2009 yılında 7115’i aktif, 4’ü pasif toplam olmak üzere toplam 7119 kan alınmış ve
tamamı muayene edilmiş olup, sıtma vakasına rastlanmamıştır.
R.1.3. GIDA HĐJYENĐ
Đlimizde gıda hijyenine yönelik çalışmalar Tarım Đl Müdürlüğü tarafından
yürütülmektedir.
R.1.4. AŞILAMA ÇALIŞMALARI
Tablo R.7. Isparta Đl Sağlık Müdürlüğü Aşı Sonuçları Çizelgesi
AŞI
Uygulama
YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN AŞI DOZLARI
1 YAŞ 2-4 YAŞ
5-9 10-14
(12-23 (24-59
YAŞ YAŞ
ay) ay)
0 YAŞ
(0-11 ay)
15 YAŞ
ve Üzeri
TOPLAM
I 5476 1 1 5478
DaBT-ĐPA-Hib AŞISI
II 5616 1 1 5618
III 5603 1 1 5605
R 4953 2 4955
TOPLAM DaBT-ĐPA-Hib 16695 4956 5 21656
Hib AŞISI 3866 3866
I 5574 3 6 5583
KONJUGE
II 6608 1 6609
PNÖMOKOK AŞISI III 6294 5 6299
R 3548 3548
TOPLAM KPA 18476 3557 6 22039
I 5603 1 1 1 5606
II 2827 1 2828
ORAL POLĐO AŞISI
III
R 2126 1 5340 2180 9647
TOPLAM POLĐO 5603 4954 3 5340 2180 18081
KIZAMIK
I 5637 3 5640
KIZAMIKÇIK
R
KABAKULAK AŞISI
5343 5343
TOPLAM KKK 5637 3 5343 10983
PPD 100 36 29 62 80 242 549
BCG AŞISI 5461 7 2 5 5475
BD BĐ T
I
5592 91 5683 1 5 7 8 8320 14024
HEPATĐT B AŞISI
II 5411 1 2 26 30 6531 12001
III 5572 1 8 30 42 3966 9619
TOPLAM Hep B 16666 3 15 63 80 18817 35644
KIZAMIKÇIK AŞISI 35129 35129
Okul Td AŞISI 5205 5034 9 10248
DĐĞER Td 20 236 330 10050 10636

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
AŞI
15-49 YAŞ KADIN Td
AŞISI
Uygulama
YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN AŞI DOZLARI
1 YAŞ 2-4 YAŞ
5-9 10-14
(12-23 (24-59
YAŞ YAŞ
ay) ay)
0 YAŞ
(0-11 ay)
15 YAŞ
ve Üzeri
TOPLAM
GEBE
GEBE DEĞĐL
Td1 2860 324 3184
Td2 2843 150 2993
Td3 702 1481 2183
Td4 511 711 1222
Td5 204 419 623
TOPLAM Td 7120 3085 10205
Aşılar 119 Aile Hekimliği, 14 Toplum Sağlığı Merkezi, tüm yataklı tedavi kurumları, özel hastaneler ve
3 Verem Savaşı Dispanserince uygulanmakta olup, eleman ve ekipman yeterlidir.
ÖZEL HEKĐM AŞI UYGULAMALARI
YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN AŞI DOZLARI
0 YAŞ 1 YAŞ
AŞI
2-4 YAŞ 5-9 10-14 15 YAŞ
Uygulama (0-11 (12-23
TOPLAM
(24-59 ay) YAŞ YAŞ ve Üzeri
ay) ay)
I 3 3
II 1 1
DaBT-ĐPA-Hib AŞISI
III 0
R 4 4
TOPLAM 4 4 8
I 4 9 6 19
KONJUGE PNÖMOKOK II 1 7 1 9
AŞISI
III 2 3 5
R 5 5
TOPLAM 7 24 7 38
I 2 2
II
Hib ĐÇEREN AŞILAR
III
R
TOPLAM 2 2
KIZAMIK KIZAMIKCIK I 1 1
KABAKULAK AŞISI R 0
TOPLAM 1 1
HEPATĐT B AŞISI
I 2 2
II 1 1 2
III
TOPLAM 1 1 2 4
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
R.1.5. BEBEK ÖLÜMLERĐ
Isparta Đli 2009 yılı bebek ölümlerine ilişkin bilgiler aşağıda tablo halinde verilmiştir.
458

Tablo R.8. Isparta Đli 2009 Yılı Bebek Ölümleri
SAĞLIK VE ÇEVRE
NO AY / YIL ADI SOYADI Gebelik Haftası
Gebelik Sonucu
YAŞI ÖLÜM NEDENĐ AĐLE HEKĐMĐ ADRESĐ
1 Ocak 09 BEBEK KOCABAŞ 32 NORMAL 1 günlük Prematüre+Perinatal asfiksi+RDS Dr. Ezgi YILMAZ Sücüllü ks. Yalvaç
2 Şubat 09 BEBEK ÖZKAN 33 SEZERYAN 10 günlük Prematüre+Rds+Dic+Mas Dr.Ali KORKMAZ Zafer Mah.4934 Sk.No.1
3 " BEBEK KURT 30 SEZERYAN 10günlük Prematüre+RDS Dr.A.Ali Akkaya Karaağaç mh. 1809 sk. N:24
4 " BEBEK TOPCU 37 NORMAL 11 günlük KKH+Sepsis+Dic Dr.Cüneyt Küçüksabancı Belceğiz köyü Ş.karaağaç
5 Mart 09 BEBEK DAYANIR 31 SEZERYAN 11 günlük Prematüre+pronotorax+hematorax DR.SALĐH BAŞ Zafer Mah5006.sk. N:6
6 " BEBEK SAĞLAM 28 SEZERYAN 36 günlük Prematüre+kalp yetmezliği+RDS DR YAVUZ YAZMAN Arak köyü Ş.karaağaç
7 " BEBEK BÜYÜKKÖSE 28 SEZERYAN 10 günlük RDS+Prematüre+Sepsis Dr. Salih Baş Zafer mh. 4984 sk. N:3
8 " BEBEK AKOL 36 SEZERYAN 18 günlük konjenital anamoli+prematüre+kkh Dr.Ali Đhsan Baş çünür mh. 5412 sk. N:8
9 " BEBEK ELMACI 40 NORMAL 5 aylık otopsi sonucu bekleniyor/Đstanbul Dr. Erdoğan Yavuz Cum. Mh. Gaziosman cd.YALVAÇ
10 " BEBEK KOLEN 26 NORMAL 1 günlük immatürite Dr. Hatice Şahin Halıkent mh. Yeni ev. N:9
11 " BEBEK ĐPEK 26 NORMAL 30 günlük prematüre+sepsis+asye Dr. Belkıs Azyoksul Hisarardı köyü Yalvaç
12 NĐSAN BEBEK BOZ 40 NORMAL 75günlük diğer Dr.Mustafa Dilek Modern ev. Mh.1302 sk.
13 " BEBEK GÜZEL 26 NORMAL 19günlük prematüre Dr.Saniye Topal Fatih mh. 4549 sk.
14 " BEBEK KILIÇ 27 SEZERYAN 8günlük prematüre Dr. Arif Akkaya Karaağaç mh.1802 sk.
15 " BEBEK YILDIZ 33 SEZERYAN 28günlük prematüre Dr.Levent Akça Pazar mh. Uluborlu
16 " BEBEK GÜRDAL 33 NORMAL 28günlük prematüre+sepsis+asye Dr.Erdoğan Yavuz Çetince ks. Yalvaç
17 MAYIS BEBEK GÜL 38 SEZERYAN 18 günlük truncus arteriozus+pulmoner ht Dr. Đsmail Uysal Gelincik köyü
18 " BEBEK ERYĐĞĐT 38 NORMAL 3 günlük diğer Dr.Gülşen Gökkaya Hacışeyh mh. 41.sk. n 12 Eğirdir
19 " BEBEK ÖZTOP 30 SEZERYAN 9 günlük prematüre+sepsis+pnömoni+rdsbeyin kanaması Dr Mustafa Çomak Davraz mh. 3925 sk. N:56
20 " BEBEK ÇETĐN 36 SEZERYAN 1günlük diğer renal prb. Dr. Hüseyin Öztürk Serpil köyü Eğirdir
21 HAZĐRA BEBEK SAĞLAM 34 NORMAL 1günlük Anensefali Dr.Hüseyin Öztürk Serpil köyü Eğirdir
22 " BEBEK AYVALI 40 NORMAL 1 günlük Diyafram Hernisi Dr. Gönül Tepeli Ayvalı köyü Yalvaç
23 " BEBEK ÖZDEMĐR 33 SEZERYAN 15 günlük Prematüre+RDS+sepsis Dr.Şükran Kökçe Çelik Bademli köyü Eğirdir
24 " BEBEK DEMĐRBĐLEK 36 NORMAL 8 aylık Konjenital hidrosefali Dr. Özgür Kılıç Gökçehöyük ks. Eğirdir
25 TEMMUZ BEBEK BÜYÜK 38 NORMAL 26 günlük solunum yetmezliği DR.Ömer Faruk Önel Güreşyeri mh. Uluborlu
26 " BEBEK ÖZEL 29 SEZERYAN 24 günlük otopsi sonucu bekleniyor Dr. Kaya Özsaç Sanayi mh. Sümer halı lj. Isp.
27 BEBEK DEMĐRALAY 20 SEZERYAN 8 saat Prematüre+ rds Dr. Selim Pak Bağlar mh. 2727 sk. Isp.
28 BEBEK ÇAYIRLI 33 NORMAL 28 günlük Sepsis Dr. Hatice Şahin Akkent mh. Toki ev. c/blk.Isp.
29 AĞUSTOS BEBEK ÖZEL 40 NORMAL 10aylık kc.sirozu +sepsis+ Dr. Mete Tan Göktaş mh. Eğirdir
30 BEBEK DAVRAZ 26 NORMAL 2 günlük Prematüre+rds Dr.Arif Ali Akkaya Karaağaç mh. 1205 sk.
31 BEBEK BOZKURT 40 NORMAL 15günlük Trombositopeni+ Dr. Levent Akça Güreşyeri mh. Uluborlu
32 BEBEK ERTÜRK 36 NORMAL 3günlük sepsis+dik+hipoksi Dr. Mehmet Dinçtürk Yedişehitler mh. 2908 sk.
33 BEBEK AKTAŞ 2 30 SEZERYAN 1 günlük prematüre+rds Dr.mustafa Tolay Cumhuriyet mh. Keçiborlu
34 BEBEK AKSOY 30 SEZERYAN 25 günlük prematüre+nek kayıtlı deyil eski sanayi mh. Isp.
35 EYLÜL EVRA ĐKLĐM BAYOL 40 2aylık karaciğer yetmezliği Dr.Sema ATAMER Işıkkent mh.1598 sk.
36 B.AKTAŞ 30 SEZERYAN 19 günlük prematüre Dr.Mustaf TOLAY Cumhuriyet mh. Keçiborlu
37 Ramazan SÜTÇÜ 38 SEZERYAN 10 aylık aspirasyon Dr.Nail SÜMER Özbayat kas./Yalvaç
38 B.CEYLAN(3) 25 SEZERYAN 1 günlük RDS+Kalp yetmezliği Dr.Songül EROL Muharrem mh./Gelendost
39 B.GÖKDOĞAN 26 SEZERYAN 1 günlük Prematüre Dr.Cafer ERDEM Emre mh.123 cd.
40 EKĐM B.ÜNSAL 39 SEZERYAN 1 günlük Kardiyak anomali DR.Ömer Faruk Önel Pazar mh. Uluborlu
41 " B.SĐRKE 38 SEZERYAN 7 günlük Septik şok Dr.Engin YARDIMCI H.Sultan mh.145 cd.
459

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
NO AY / YIL ADI SOYADI Gebelik Haftası Gebelik Sonucu YAŞI ÖLÜM NEDENĐ AĐLE HEKĐMĐ ADRESĐ
42 " B.AKARSU 26 SEZERYAN 1 günlük prematüre Dr.Cafer ERDEM Emre mh.3826 sk.
43 " B.CEYLAN (1) 25 SEZERYAN 7 günlük Kalp yetmezliği Dr.Songül EROL Muharrem mh./Gelendost
44 " B.CEYLAN (2) 25 SEZERYAN 8 günlük Kalp yetmezliği Dr.Songül EROL Muharrem mh./Gelendost
45 " YUSUF ARSLAN 26 NORMAL 36 günlük Konjenital anomali Dr.hatice ŞAHĐN Bağlar mh.2721 sk
46 KASIM Y.EMĐN NĐZAM 40 NORMAL 8 aylık Kalp yetmezliği Dr.Hatice YURDAKUL Direkli köyü
47 " Ö.BURAK AKTAŞ 39 SEZERYAN 41günlük Konjenital anomali Dr.Ümran YÜKSEK Çukurören Köyü/Keçiborlu
48 " ALPEREN ÖZDAMAR 41 NORMAL 18 günlük Asfiksi Dr.Özgür GÖKOĞLU Serpil köyü Eğirdir
49 ARALIK M.BURAK ĐŞÇĐ 31 SEZERYAN 50 günlük Prematüre Dr.Gülşen Gökkaya Kızılçubuk mh./Eğirdir
50 " B.ÇEVĐK 22 NORMAL 1 günlük immatürite Dr.Murathan ABACI Anadolu mh.4218 sk.
51 " YAĞMUR ZEREYALP 32 SEZERYAN 10 günlük Pulmoner Kanama Dr.ibrahim OLACAK Askeri loj.
52 " B.ÖZKAN 34 SEZERYAN 1 günlük Prematüre Dr.Songül EROL Yaka kas./Gelendost
53 " B.AY 27 SEZERYAN 8 günlük Akciğer Kanaması Dr.Cafer ERDEM Emre mh.3830 sk.no:1
54 " B.KÖSE 27 SEZERYAN 11 günlük Akciğer Kanaması Dr.Gönül KUŞÇU Yedişehitler mh.2987 sk.
55 " B.YAVUZ 39 NORMAL 1 günlük Kalp yetmezliği Dr.Murat CEYHAN Eyüpler köyü/Eğirdir
56 " Nisanur GÜLER 35 SEZERYAN 3 aylık RDS Dr.Aysun MURAN EĞĐRDĐR
57 " B.ACAR 22 NORMAL 26 günlük immatürite Dr.Levent ÖZSEVEN Keçeci mh.2319 sk.
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
R.1.6. ÖLÜMLERĐN HASTALIK, YAŞ VE CĐNS GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
Tablo R.9. Yıllara Göre Bebek Ölüm Hızı ve 2009 Yılı Bütün Ölenlerin Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı
Y I L L A R
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Bebek Ölüm Hızı %o 14,7 16,5 16,3 14,6 13 10,4 15,4 11,6
BÜTÜN ÖLENLERİN YAŞ VE CİNS GRUPLARINA DAĞILIMI
Yaş 0-7 Gün 8-28 Gün 29-364 Gün 1-4 Yaş 5-9 Yaş 10-14 Yaş 15-24 Yaş 25-44 Yaş 45-49 Yaş 50-64 Yaş 65+ Yaş TOPLAM
Cinsiyet E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K
Sayı 11 12 14 6 11 4 4 3 2 1 0 2 11 1 21 19 19 13 122 58 559 537 774 656
460
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009

Tablo R.10. Isparta Đli En Fazla Ölüme Neden Olan Hastalıklar
SAĞLIK VE ÇEVRE
SIRA NO
HASTALI
K KODU
GÖRÜLME
ORANLARI%
52,45
TOPLAM ÖLÜM
SAYISI
995
10 I61 ĐNTRASEREBRAL HEMORAJĐ 20 2,0 16 1,8 36 1,9
Kaynak: Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
47,54
902
100
1897
ERKEK KADIN TOPLAM
H A S T A L I K L A R
Ölenlerin Ölenlerin Ölenlerin
1 I50 KALP YETMEZLĐĞĐ 145 14,6 167 18,5 312 16,4
2 I21 MĐYOKART ENFEKSĐYONU 114 11,5 102 11,3 216 11,4
3 I46 KARDĐYAK ARREST
83 8,3 75 8,3 158 8,3
SEREBROVASKÜLER
HASTALIKLARDA BEYNĐN VASKÜLER
4 G46* SENDROMU 75 7,5 74 8,2 149 7,9
5 J44
KRONĐK OBSTRÜKTĐF AKCĐĞER
HASTALIĞI 84 8,4 48 5,3 132 7,0
6 N17.8 AKUT BÖBREK YETMEZLĐKLERĐ 33 3,3 41 4,5 74 3,9
BRONŞ VE AKCĐĞER MALĐGN
7 C34 NEOPLAZMI 57 5,7 13 1,4 70 3,7
8 R64 KAŞEKSĐ
24 2,4 27 3,0 51 2,7
9 J18.9 PNÖMONĐ, TANIMLANMAMIŞ 29 2,9 13 1,4 42 2,2
ERKEK
KADIN
TOPLAM
s
ı
s
i
s
ı
s
i
s
ı
s
i
R.1.7. AĐLE PLANLAMASI ÇALIŞMALARI
Đlimiz Aile Planlamasında hap, kondom, RĐA, enjeksiyon gibi yöntemler kullanılmakta
olup, hastanelerde cerrahi müdahale gerektiren tüpligasyon ve vazektomi gibi etkili yöntemler
uygulanmaktadır. Kişilere AÇSAP ve Aile Sağlığı Merkezlerinde danışmanlık eğitimi
verilmektedir.
R.2. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN SAĞLIK
RĐSKLERĐ
R.2.1. KENTSEL HAVA KĐRLĐLĐĞĐNĐN ĐNSAN SAĞLIĞI ÜZERĐNE
ETKĐLERĐ
1- Hava Kirleticilerin Ozon Tabakası Üzerindeki Olumsuz Etkileri
Dünyadan 10-50 km.uzaklıkta olan ozon tabakası yer üzerindeki sıcaklık dağılımının
belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Oksijen molokülleri ve ozon güneşten gelen
mor ötesi ışınlarını soğurur. Bu durumda söz konusu ışınlar atmosferin alt tabakalarına
ulaşamaz. Özellikle 290 nonometreden daha kısa dalga boylu ışınların yeryüzüne ulaşmasını
engeller. Bu dalga boyundaki ışınlar canlılar için öldürücüdür.
Ayrıca bu etki deri kanserlerinin artmasına da yol açar. Günümüzde özellikle deniz
kenarında güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde güneş ışınlarının etkisi altında kalınması da
deri kanser görülme sıklığını artırmaktadır.
Özellikle nitrojen oksitler ve aerosol püskürtücülerinde kullanılan halojenlenmiş
hidrokarbonlar ozonun ayrılmasını hızlandırmaktadır. Bu ise ozon katmanının bozulmasına ve
dünyamızın öldürücü ışınlara karşı korunmasız kalmasına neden olur.
Havalandırma sistemlerinde, spreylerde, otomobillerde ve buzdolaplarında kullanılan
halojenli hidrokarbonlar ya da kloroflorokarbon bileşikleri çok önemlidir. Ozon tabakasını
461

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
olumsuz etkileyen bu maddeler ayaküstü yemek servislerinde kullanılan köpük imalatı
sırasında da bol miktarda ortaya çıkmakta ve atmosfere katılabilmektedir.
2- Hava Kirlenmesinin Đnsanlar Üzerindeki Zararlı Etkileri
Hava kirlenmesinin stres etkisi önemli bir faktördür. Solunan CO kandaki oksijenin
yerine alır ve kanla taşınan O 2 miktarının büyük oranda azalmasına neden olur. Tepkilerin
ağırlaşmasına, süregelen bir yorgunluk ve uyku haline neden olmaktadır.
Kükürtdioksitleri, soluk borusunu ve akciğerleri olumsuz etkilemektedir ve geçici ve
kalıcı zedelenmelere yol açmaktadır. Genellikle yaşlı ve kronik akciğer kalp hastalığı olan
hastalar hava kirliliğinden olumsuz etkilenmektedir.
Hava kaynaklı kurşuna bağlı olarak; kurşun seviyeleri ile incelenen toplumun zeka
düzeyleri arasındaki ters ilişki bir çok bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir.
Hava kirliliği felaketlerinde ölüm genellikle infantlarda pnömoni ölümleri biçiminde,
kronik akciğer ve anfizemi olan yaşlılarda ise kardiyopulmoner sorunlardan olmaktadır.
3-Hava Kirlenmesinin Bitkiler Üzerindeki Zararlı Etkileri
Bitkiler SO 2 gazına diğer canlılardan daha duyarlıdır. Kükürtlü bakır ve demir cevheri
işleyen fabrikaların üretim süreçleri iyi düzenlenmeyecek olursa çevredeki bitki örtüsüne
büyük zarar verebilir.
Nitritler ağaç kabukları üzerinde önemli boyutta önemli etkiler yapabilmektedir.
Aerosollerin yapraklar üzerine birikmesi, ışığa bağımlı bitkisel metebolizmayı
olumsuz etkileyebilmektedir. Pespirasyon üzerinde olumsuz etki yapabilmektedir.
Aluminyum filizi işlemekte olan fabrikalardan çevreye yayılan florürün hayvanların
anabolizmasını ileri derecede olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Bunun sonucunda ileri
derecede zayıflama görülmektedir.
4- Hava Kirlenmesinin Ekonomik Yönden Verdiği Zararlar
Hava kirlenmesi yakıt savurganlığına yol açan teknik yetersizliklere bağlı olarak
meydana gelmektedir. Dumanla atılan is ve kurum eşya ve giyeceklerin çabucak kirlenmesine
neden olmaktadır. Sonuçta bunların temizliği ile ilgili tüm tüketim malzemeleri gereksiz bir
harcama kaynağıdır.
SO 2 yağmur damlaları ile asit halinde yeryüzüne döndüğünde mermer heykellerinin ve
eski tarihi yapıların aşınmasına neden olur. Arkeolojik değerlerin yok olmasına ve aşınmasına
yol açar. Ayrıca bina taşlarının aşınmasına neden olmaktadır.
Havada oluşan ozon lastik malzemenin aşınmasına ve kolayca yıpranmasına neden
olmaktadır.
Sisin yarattığı görme alanı kısıtlılığı, göz yaşarması ve stres etkisi trafik kazaları
oranının artmasına neden olabilmektedir.
R.2.2. SU KĐRLĐLĐĞĐNĐN ĐNSAN SAĞLIĞI ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
Su Kirliliği ve Su Đle Bulaşan Hastalıklar
Su yağış olarak yeryüzüne dönerken havada eriyik halinde bulunan bir takım gazlar,
inorganik maddeler ve radyoaktif elementleri içerisine alır. Ayrıca toprak altına süzüldüğü
sırada bir takım inorganik maddelerle karışır. Endüstriyel atıklar yer üstü süzüntüler, tarım
ilaçları ve böcek ilaçları suya karışabilir. Toprak çatlaklarından lağım suları karışabilir. Suyun
bu kadar kirlenme olasılığına karşı bazı temizlenme mekanizmaları da vardır.
462

SAĞLIK VE ÇEVRE
Endüstriyel kirlenme; Endüstri kuruluşlarının atıkları arıtılmadan akarsulara verilecek
olursa bu akarsularda canlıların üremesini olanaksız hale getirir. Atıkların toprağa
gömülmeleri, yağmur suları sızıntılarla yeraltı su kirlenmesine yol açar.
Su taşıyabildiği çözünmüş veya çözünmemiş inorganik tuzlar, bakteriler, parazitler,
virüsler ve bitkisel maddelerle birçok hastalığın meydana gelmesine yol açar.
Suda Eriyebilir, Đnorganik Tuzların Neden Olduğu Hastalıklar
Sulardaki sülfat, nitrat, endüstri atıklarından ya da çeşitli sebeplerle sulara karışan
arsenik, kurşun, siyanür, bakır, krom gibi maddelerle pestisitler, deterjanlar ve radyoaktif
maddeler gibi birçok maddeler zehirlenme ve hastalıkların sebebi olabilmektedir.
Suda Erimeyen, Đnorganik Maddelerin Neden Olduğu Hastalıklar
Đçme suyu içerisinde süspansiyon halindeki ince kum diğer tanecikler barsak
mukozasının tahrişi suretiyle ishallere sebep olabilirler. Asbest elyafları da bu grupta
incelenir.
Sudaki Bitkisel Maddelerin Neden Olduğu Hastalıklar
Küçük yosunların içme suyunda varlığına bağlı olarak ishallerin meydana geldiği
bilinmektedir.
Şişeleme yapılan su teknolojisinde dolumdan bir süre sonra sporlardan çıkarak
çimlenebilen alglerden başka küf mantarları, maya mantarları patojen olmasalar bile büyük
problem teşkil ederler.
Suda Bulunan Özel Bakterilerin Neden Olduğu Hastalıklar
-Basilli dizanterinin etkeni olan Shigella dysenteriae’lerde su ile geçebilmektedir.
-Salmonellose’ ları oluşturan Salmonella’lar S. paratyphy B su ile geçebilmektedir.
-Kolera etkeni olan Vibrio cholerae pis sularda uzun süre canlılığını muhafaza
edebilir.
-Hayvan hastalıklarından antrax, salmonellose, brucellose, tularemi, pasteurellose,
toxoplasmosis, leptospirosis, domuz kızılı, psittacosis, mantar hastalıkları gibi birçok hastalık
etkenleri su ile geçen hastalıkları meydana getirir.
Suda Đle Geçebilecek Parazitlerin Neden Olduğu Hastalıklar
-Su ile geçebilen Trematode’ların sebep olduğu hastalıklar;
-Su ile geçebilen Cestode’ların sebep olduğu hastalıklar;
-Su ile geçebilen Nematode’ların sebep olduğu hastalıklar;
-Su ile geçebilen Protozoon’ların sebep olduğu hastalıklar;
(Amipli dizanteri, balantidium dizanterisi, ishal)
-Su ile geçebilen Leptospira’ların sebep olduğu hastalıklar.
-Su ile geçebilen diğer parazitler; En önemlileri sülüklerdir. Kan emerek canlı
organizmayı zayıf düşürür.
Su Đle Geçebilen Virüslerin Neden Olduğu Hastalıklar
Çocuk felci, Enfeksiyoz hepatit (Hepatit A virüsü), Enterisit, Şap hastalığı, Sığır
vebası, Domuz vebası.
Suların bu etkenlerden arındırılması için filtrasyon, koagülasyon çöktürme gibi
463

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
işlemlerden geçirilmesi gerekir. Günümüzdeki uygulamalarda bu etkenlerinin birçoğunun
hatta virüslerin bile yok edilebilmesi mümkün olabilmektedir. Bunun dışında klor ile
dezenfekte edilerek kalan etkilerin de yok edilmesine çalışılır.
Özellikle büyük yerleşim merkezlerinde kontrolsüz su kaynaklarının suyunu içmekten
kaçınılmalıdır.
Su kaynaklarından yoksun bazı kıyı kentlerinde sızdırma kuyulardan kente su
verilebilmektedir. Zaman zaman suların bu kuyularda bıraktığı tortuların temizlenmesindeki
yetersizlik, daha sonraki işlenme aşamalarında aksaklıklar kentlere bulanık ve tortulu suyun
verilmesine yol açabilir.
Özellikle su kesintilerinden sonra kent sularının çok bulanık akması durumunda
negatif emici basınca bağlı olarak suya lağım ayaklarının karışması olasılığı akla gelmelidir.
R.2.3. ATIKLARIN ĐNSAN SAĞLIĞI ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
1-Gübreler ve gelişmeyi düzenleyici maddelerin tarımda kullanımına
2-Kömür ve madenlerin çıkartılması ya da eritme fırınlarından oluşan atıkların toprağa
yığılması, bunların içerisinde bulunan toksik maddelerin eriyerek toprağa süzülmesi
çıkar.
3-Ev çöpü, lağım suları, endüstri atıklarının toprağa boşaltılmasına bağlı olarak ortaya
Gelişmiş ülkelerde en önemli kirlenme nedenlerini giderek kimyasal maddeler, ağır
metaller ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. Toprak kirliliği özellikle su kaynaklarının kirliliği
ile de yakından ilişkilidir. Toprakta kimyasal, nükleer ve katı atıklara bağlı kirlenmeler söz
konusu olabilir. Toprak üstünde biriken katı atıklar, metaller, kağıtlar vb. maddeler hem
görüntü ve hem de çevre kirliliği nedeni olabilir.Bu habitatların bir çok kemirici,zararlı
hayvan ve sağlığı tehlikeye düşürebilecek mikroorganizmaların seçici habitatı olabilmesi
mümkündür.
Sanayide fabrika atıkları, bir takım katı atıkların iyi seçilmemiş bölgelerde
biriktirilmesi ya da gömülmesi toprak kirliliğine neden olabilmektedir.
Toprakta normalde bulunması gereken bazı iz elementlerin eksikliği bitkisel besin
kaynaklarının fakirleşmesine yol açarken, bazı iz elementlerin artması ise olumsuz sonuçlar
doğurabilir.
Civa, kurşun, kadmiyum, selenyum, arsenik gibi maddeler toprak aracılığı ile bitkiler
ve bunların yenilmesiyle de hayvanlara geçebilmektedir.
Ülkemizde civalı bileşik içeren tarım ilaçlarının kullanımı yasaktır.
Toprak Kirliliğinin Önlenmesi
Toprak kirliliğinin önlenmesi için endüstriyel atıkların toprağa gömülmesi kesinlikle
önlenmelidir. Bir takım kimyasal atıkların toprağa akıtılması da engellenmelidir. Đlaçlamaların
ve diğer kimyasal madde kullanımlarının bilgili kişilerce ve yetkili kurumların önerisine göre
yapılması gerekir.
Diğer taraftan daha çok ürün almak için geliştirilen yeni tarım teknikleri bazı hallerde;
erozyon, tuzluluk ve yaşlık toprak kirlenmelerine yol açabilmektedir.
R.2.4. GÜRÜLTÜNÜN ĐNSAN SAĞLIĞI ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
Kent gürültüsünü artıran sebeplerin başında trafiğin yoğun olması,sürücülerin yersiz
ve zamansız klakson çalmaları ve belediye hudutları içerisinde bulunan endüstri bölgelerinden
464

SAĞLIK VE ÇEVRE
çıkan gürültüler gelmektedir.Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek
sesler,zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler
insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemekte,fizyolojik ve psikolojik
dengesinde bozmakta,iş verimini azaltmaktadır.
Gürültünün insan sağlığı üzerine etkilerini 4’e ayırabiliriz;
1-Fiziksel Etkileri:
Geçici veya sürekli işitme bozuklukları.
2-Fizyolojik Etkileri:
Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında
yavaşlama, ani refleks.
3-Psikolojik Etkileri:
Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik ve stres.
4-Performans Etkileri:
Đş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması.
Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler.
Endüstri alanında yapılan araştırmalar göstermiştir ki;işyeri gürültüsü azaltıldığında işin
zorluğu da azalmakta,verim yükselmekte ve iş kazaları azalmaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının
%10’u,gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. Meslek
hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.
-Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak
yerlerde kurulması,
-Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi,
-Kamuoyuna açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen
müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek sevide olmasının önlenmesi,
-Đşyerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza (Gürültü Kontrol
Yönetmeliğinde belirtilen sınırlara) indirilmesi,
-Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa
edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması,
-Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin evlerde rahatsızlık verecek sevide seslerinin
yükseltilmemesi gerekmektedir.
R.2.5. PESTĐSĐTLERĐN ĐNSAN SAĞLIĞI ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
Pestisitlerin topraktaki kalıntıları aşağıdaki sorunlara neden olur:
-Kalıntılar toprak verimliliğinin artırılmasında önemli rol oynayan solucan gibi toprak
faunasının zarar görmesine neden olur.
Pestisit kalıntıları ile bulaşmış toprakta yetiştirilen ürünler, bunları topraktan
bünyelerine alabileceklerinden, az da olsa kalıntı içecekler ve bu ürünlerin hayvan ve insanlar
tarafından tüketilmeleri ile kalıntılar beslenme zinciri içinde hareket ederek zararlı sonuçlar
doğururlar.
465

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Diğer taraftan topraktaki pestisit kalıntıları canlı bir varlık olan toprağın verimliliğini
etkilemekte ve tarımsal açıdan da problem oluşturmaktadır. Örneğin; herbisit kalıntıları takip
eden yıllarda büyüyerek ekinlere zararlı olurlar. Klorlu hidrokarbon insektisitleriyle kirlenmiş
balıklarla beslenen kuş türlerinde üreme bozukluğu bazı araştırmalarda görülmüştür.
Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de tarımsal verimin artırılabilmesi için toprakta
tüketilen besleyici maddelerin yapay gübrelerle giderilebilmesi, istenmeyen bitkiler ve
böceklerle, bitki hastalıklarıyla savaşım zorluğu vardır. Bu nedenlerle de pestisit, fungusit,
rodentisit ve diğer kimyasal maddelerin ülkemizde kullanılması yoluna gidilmiştir. Diğer
taraftan, toprağa katılan yapay gübrelerle de gittikçe daha çok üretmek ve kullanmak
ihtiyacındayız. Fakat bu madenlerin geliştirilmesi ve yoğun şekilde kullanılmaya başlamaları
bize ciddi sorunlarda getirmektedir. Örneğin; fosforlu yapay gübrelerin yapımında
kullandığımız fosfor her yıl dünyada 7 milyon tona ulaşacak miktarlarda harcanmakta ve bir
daha kullanamayacağımız şekilde elden çıkmaktadır. Bunun sonucu olarak dünyada mevcut
ve yararlanabilecek fosforu gelecek 90 yıl içinde tüketmiş olacağız. Fosfat gübrelerinin
kullanılamaması halinde ise yer yüzünde ancak çok az insanı doyurmak mümkün olacaktır.
R.2.6. ĐYONĐZE RADYASYONDAN KORUNMA
Đyonlayıcı radyasyon olarak;
– Alfa parçacıkları
– Beta parçacıkları
– Gama ışınları
– Nötron parçacıkları
– X-Işınları
X-Işınları dışındaki radyasyonlar, atom çekirdeğinden çıkmakta ve bundan dolayı
bunlara nükleer radyasyonlar da denilmektedir.
Radyasyonun Biyolojik Etkileri
Radyasyona maruz kalan hücre ölebilir veya zamanla doku tarafından onarılarak
kurtulabilir. Eğer kurtulan hücre, kromozomlarındaki kırılmalar nedeniyle fiziksel ve
kimyasal yapısı değişerek mutasyona uğrarsa, bunun sonucunda hücre normal işlevini
yapamaz ve ileride kişinin kendisinde (somatik) veya gelecek nesillerde (genetik) zararlar
meydana getirebilir. Kısa bir süre içinde ve bir defada yüksek dozlara maruz kalınması
durumundan hemen sonra meydana gelecek hasarlara erken etkiler (akut ışınlanma etkileri),
kanser, ömür kısalması ve genetik bozukluklar gibi sonradan çıkacak hasarlara da gecikmiş
etkiler (kronik ışınlanma etkileri) denir.
Đyonizan Radyasyondan Korunma
Temel Prensipler
a)Gereklilik (Justification); Net fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin
verilmemelidir.
b)Etkinlik (Optimizasyon); Maruz kalınacak dozlar mümkün oldukça düşük
tutulmalıdır.
c) Kişisel Doz-Risk Sınırları: Alınmasına izin verilen dozlar sınırlandırılmalıdır.
Radyasyondan Korunma Standartları
Radyasyondan korunmanın sınırlarını belirlemek amacıyla 1931 yılında toplanan
Amerikan ulusal radyasyondan korunma konseyince, bir kişinin yılda tüm vücudunun
alabileceği maksimum müsaade edilebilir doz, 50000 mrem olarak belirlenmiştir.
466

SAĞLIK VE ÇEVRE
Bu rakam o dönemden günümüze çok sayıda değişiklikler geçirerek son olarak 5000
mrem/yıl olarak değişmiştir.
Mesleği nedeniyle radyasyon alan binlerce kişi araştırılmış ve oldukça az kişinin bu
rakamın biraz üzerine çıktığı görülmüştür.
Bu çalışmalarda radyoloji teknisyenlerinin %70’inin yılda 10 mrem’den az doz aldığı
ve yalnız %3’ünün 1000 mrem/yıl dozunu geçtiği gösterilmiştir.
Maksimum müsaade edilebilir doz sınırı 5000 mrem/yıl olarak yaklaşık 30 yıldır
kullanılmaktadır. Bu değerin gerçekten çalışanların sağlığını uygun şekilde koruyacak bir
sınırda olduğu günümüzde artık iyice kabul edilmiş ve benimsenmiştir.
Maksimum müsaade edilebilir doz tüm radyasyon çalışanları için standardize edilmiş
ve bu dozun tüm çalışma hayatı boyunca alınacağı da gözönüne alınmıştır.
R.2.7. BAZ ĐSTASYONLARINDAN YAYILAN RADYASYONUN ĐNSAN
SAĞLIĞI ÜZERĐNE ETKĐLERĐ
Bugüne kadar yapılan bilimsel araştırmalar elektromanyetik alan ve dalgaların
biyolojik etkileri olduğunu göstermiştir. Araştırmalar devam etmektedir. Bu etkiler arasında
çeşitli faktörlere bağlı olarak insan sağlığına zararlı etkilerde bulunmaktadır. Bu alanlarla
sebep oldukları belirtilen çok sayıdaki kronik hastalık veya sağlık sorunu için bütün
araştırmacıların üzerinde anlaştığı çok açık neden-sonuç ilişkileri gösterilmemekte birlikte,
ortaya konan sağlık etkileri ve buna bağlı olarak getirilen mazuriyet sınırlamaları dikkate
alındığında, bu etkilerin bütün araştırmacılar tarafından kabul edilmesi ve kesinleşmesine
kadar, kanıtlanmış sağlık risklerinin varlığı, maruziyet alanlarının çoğalması ve uzun
vadedeki olası etkileri göz önünde bulundurulduğunda, toplum bireylerinin ve özellikle risk
gruplarının önlenebilir tüm etkilerden korunması için iyonlaştırıcı olmayan radyasyonelektromanyetik
kirlilik ile ilgili tedbirlerin bir an önce alınması gerekliliği bulunmaktadır.
Bu kaynaklar arasında radyo, televizyon, telefon, telsiz, radar ve uydu istasyonları,
vericileri, aktarıcıları, tesisleri, antenleri, baz istasyonları, terminalleri, link istasyonları, anten
çiftlikleri ve benzerleri ile yüksek ve orta gerilim hatları, trafo istasyonları, çeşitli alet, cihaz,
ekipman ve sistemler, evlerde kullanılan alet ve cihazlar, tıbbi tanı ve tedavide kullanılan alet,
cihaz, ekipman ve sistemler yer almaktadır.
Bunlardan yayılan radyo dalgaları, mikrodalgalar, elektromanyetik dalgalar, akustik
dalgalar, optik radyasyon (infrared, ultraviyole, lazer) ve benzerleri ile oluşturdukları
elektromanyetik alanların, bulundukları yer, topoğrafik ve meteorolojik koşullar, işletme
koşulları, alınan tedbirler, frekansları, boy ve şiddetleri, maruziyet miktar ve sürelerine bağlı
olarak, önemli olumsuz etkilere neden olmaktadırlar.
Đnsan ve çevre sağlığı üzerindeki etkiler ve riskler açısından, bunların uygun yer
seçimlerinin yapılması, kurulmaları, işletilmeleri ve kullanımlarında gerekli tedbirlerin
alınması ve tedbirlerin kontrolü önem arz etmektedir.
Cep telefonu Radyo baz Đstasyonlarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri,
hastanelerin bünyesinde bulunan hayati öneme haiz tıbbi cihazlarda meydana getirebileceği
arızalarda göz önüne alınarak Sağlık Bakanlığının genelgesinin 5. maddesi gereğince söz
konusu cep telefonu baz istasyonlarının kamu binaları, okul, hastane, kreş, kışla ve park gibi
yapı ve alanlarda kurulmaması öngörülmektedir.
467

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
KAYNAKLAR:
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
Đl Sağlık Müdürlüğü, 2009
468

SAĞLIK VE ÇEVRE
S.ÇEVRE EĞİTİMİ
S.1. KAMU KURULUŞLARININ ÇEVRE EĞĐTĐMĐ ĐLE ĐLGĐLĐ
FAALĐYETLERĐ
S.1.1. MĐLLĐ EĞĐTĐM ĐLE ĐŞBĐRLĐĞĐ
S.1.1.1. Okullarda Çevre Eğitimi
Đlimizin coğrafi konumu ve topoğrafik yapısı nedeniyle önemli bir bölgede yer aldığı
bilinmektedir. Bu nedenle çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre bilincinin genç kuşaklara
aktarılması için Türkiye genelinde yayınlanan yayımlar takip edilmektedir.
Müdürlüğümüz bünyesinde kurmuş olduğumuz ve gelecek nesillere hitap etmesi
düşünülen Çevre Kütüphanesine, Türkiye genelinde yayınlanan çevre ile ilgili yayınların
kazandırılması çalışmalarımız devam etmektedir
Müdürlüğümüz tarafından çevre konusunda duyarlı, çevrenin korunması, çevre
kaynaklarının yerinde ve tasarruflu kullanımı konularında kamuoyu oluşturabilmek amacıyla
özellikle ilk ve orta okulların bazılarından çevre konularında seminerler verilmiştir. Bu
seminerlerde Bakanlığımızca gönderilen afiş ve broşürlerde ilgili okullara verilerek
çocuklarda çevre bilincinin geliştirilmesine önem verilmektedir. Bunun yanında okullarda
öğrencilere verilen çevre konulu ödev ve tez çalışmalarında azami yardım yapılmaktadır.
Ayrıca yerel kamuoyunun tamamı üzerinde çevre duyarlılığı oluşturabilmek amacıyla
zaman zaman mahalli radyo, televizyon vb. yayın organlarından çevre konularında bilgiler
verilmektedir. Bunun yanında Bakanlığımız ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında 14.10.1999
tarihinde imzalanan işbirliği protokolü çerçevesinde başlatılan Uygulamalı Çevre Eğitimi
Projesi, Đlimizde Milli Eğitim Müdürlüğü ile koordineli olarak Đlköğretim okullarımızda
başlatılmıştır.
Bu kapsamda öğrencilere çevrenin önemi, orman, bitki ve hayvan varlıklarının
korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve olumlu tüketim alışkanlıklarının kazandırılması
konularında görsel ve basılı materyaller desteğiyle okul öncesi ve ilköğretim okullarında
eğitim seminerleri verilmektedir.
S.1.1.2. Trafik ve Çevre Bilgisi
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Genel Müdürlüğü’nün Motorlu Taşıt
Sürücüleri kurslarında trafik ve çevre bilgisi eğitimi 1993 yılından beri Müdürlüğümüzce
yapılmaktadır.
S.1.2. AVCI EĞĐTĐMĐ
Müdürlüğümüz Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü ile Halk Eğitim Đl ve
Đlçe Müdürlükleri ortaklığında avcı eğitimi kursları düzenlenmektedir. Kurslar ile ilgili sayısal
veriler aşağıda tabloda verilmiştir.
469

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo S.1. Doğa ve Avcı Eğitimleri
Sıra
No
Eğitim Yıllar Açılan
Kurs
Sayısı
Eğitimine Katılan
Kursiyer Sayısı
Sertifika Alan
Sayısı
1 Avcı 2001-2002 29 1441 1441
2 Avcı 2005-2009 59 1862 1824
3 Doğa
Eğitimi
2008 SDÜ
Orman Fakültesi
TÜBĐTAK
6 180 180
Kaynak: Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
S.1.3. KALORĐFERCĐ EĞĐTĐMĐ
Sağlık Müdürlüğü, Belediye ve Müdürlüğümüz Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü
teknik ekibiyle Đl Mahalli Çevre Kurulu toplantısında alınan kömür yakma saatleri ve yakma
tekniklerine uyulup uyulmadığına ilişkin denetim ve bilgilendirme yapılmaktadır.
S.2. ÇEVRE ĐLE ĐLGĐLĐ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VE FAALĐYETLERĐ
S.2.1. ÇEVRE DERNEKLERĐ
Isparta Gülistan Ahlak Kültür ve Çevre Derneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, Milli
Eğitim Müdürlüğü ve Çevre ve Orman Đl Müdürlüğü işbirliğiyle yürütülen projenin amacı
-Çevre konusunda halkın bilinçlenmesine katkıda bulunmak,
-Katı atıkların yerinde ayrıştırılmasıyla çevrenin kirlenmesinin azaltılmasına katkı
sağlamak,
-Resmi kurumlarla sivil toplum kuruluşlarının birlikte hareket edebilmelerine imkan
tanınmasıdır.
Bu gerekçe ile Halıkent ilköğretim okulu öğrencileri, Halıkent Lisesi öğrencileri
Apartman Site yöneticileri , Mahalle gönüllüleri Apartman kapıcıları ve Mahalle halkından
olmak üzere 2550 kişidir. Ayrıca afiş, broşür ve radyo televizyon yayınları ile mahallede yer
alan 2500 konutta yaşayan yaklaşık 10.000 kişi de proje kapsamında yer alacak ve eğitim
programı yürütülecektir.
S.2.2. ÇEVRE KULÜBÜ
Süleyman Demirel Üniversitesi bünyesinde Çevre ve Orman Dostları Derneği, Ekotop
Derneği bulunmaktadır.
KAYNAKLAR:
Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009
470

SAĞLIK VE ÇEVRE
T.ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA
T.1. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐNĐN VE ÇEVRESEL TAHRĐBATIN ÖNLENMESĐ
Isparta Đli’nde görülen çok önemli olumsuzluk, çevresel kirliliktir. Bu nedenle var olan
potansiyele dayalı bir sosyo – ekonomik gelişme, çevreye verilecek zararı göz ardı eden bir
gelişme olmamalıdır. Bu konu bütün önemi ile ele alınmak durumundadır.
Hava sirkülâsyonunun olmayışı sebebi ile sanayi gaz atıklarının zararlarını ortadan
kaldırmak üzere varolan sanayi bölgelerinde çevresel anlamda önlem alınması gerekmektedir.
Bölgede yer altı suyu akış yönünün genel olarak Eğirdir Gölü’nden Burdur Gölü’ne
doğru olduğu kabul edilirse sanayi atıkları özellikle (Isparta Deri Sanayi vb.) ve artan konut
yapılaşmaları nedeniyle Isparta’dan Burdur Gölü’ne kadar uzanan alüvyon ovasında yer altı
suyu kirlenmesinin önlenemeyeceği, ne içme suyu ne de tarımsal kullanıma izin verecek
standartları koruyamayacağı belirtilmiştir. Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından
sanayileşme için Atabey, Senirkent, Keçiborlu alanı hava sirkülâsyonu tarafından daha uygun
görülmektedir. Ancak, sanayileşmedeki ve yerleşim merkezlerindeki alansal artış nedeniyle
çevre önlemlerinin alınması zorunludur.
HAVA
Isparta Đli’nde özellikle kış aylarında hava kirliliği sorunu yaşanmaktadır. Đlde hava
kirliliğine neden olan kaynaklar, konutlarda ısınma amacıyla kullanılan yakıtlar ve sanayide
kullanılan yakıtlardan atmosfere salınan emisyonlar ve trafikten kaynaklanan emisyonlardır.
Đl’de hava kirliliğinin hissedilir olmasında en önemli etken Đl’in topografik konumudur. Đlin
etrafının dağlarla çevrili olması hava sirkülasyonunu önlemekte hava kirliliğini arttırıcı bir
etken olmaktadır. Ayrıca yıl boyunca uzun bir süre inversiyon şartlarının hüküm sürmesi,
hava kirliliği için uygun ortam yaratmaktadır.
SU
Isparta Đli’nde doğal ve turistik açıdan değeri olan çok sayıda yüzeysel su kaynağı
bulunmaktadır. Bu kaynaklar, etrafında bulunan yerleşim birimlerinden kaynaklı evsel
nitelikli atık suların ve sanayi tesislerinden kaynaklı evsel ve endüstriyel kaynaklı atık suların
herhangi bir arıtma işlemine tabi tutulmadan derelere verilmesi sonucu hem atık suların
verildiği derelerin hem de bu derelerin beslediği Eğirdir Gölü, Kovada Gölü, Burdur Gölü ve
Beyşehir Gölü gibi sulak alanların su kalitelerinin bozulmasına neden olmaktadır.
TOPRAK
Isparta Đli’nde ciddi boyutlarda toprak kirliliği sorunu yaşanmamaktadır. Ancak il
genelinde düzenli katı atık depolama sahalarının olmayışı, atıkların gelişi güzel boş arazilerde
vahşi depolama yöntemiyle depolanması ve tarımda kalite ve verimi arttırmak için gübre ve
zirai mücadele ilaçlarının kullanımı toprak kirliliğine neden olmaktadır.
GÜRÜLTÜ
Isparta Đli’nde, özellikle Isparta Kenti’nde, sabah ve akşam saatlerinde, kent içi
ulaşımdan kaynaklanan trafik gürültüsü meydana gelmektedir. Şehrin çeşitli bölgelerinde
yapılan ölçüm sonuçları Isparta Kenti’nde sanayinin yoğun olduğu, trafiğin yoğun olduğu,
471

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
ticarethanelerin yoğun olduğu ve gürültünün yoğun olmadığı bölgelerde gürültü ölçümleri
yapılmaktadır.Bu ölçümlere göre kent merkezinde sınır değerlerin aşıldığı görülmüştür.
GÖRÜNTÜ
Görüntü kirliliğinde plansız ve çarpık kentleşme, vahşi katı atık depolama sahaları,
hava kirliliği gibi etmenler önemli olmaktadır.Đlde katı atıkların düzenli bir depolama
tesisinde olmaması ve katı atıkların vahşi depolama yöntemleriyle, yol kenarlarında ve dere
yataklarında toplanması hoş olmayan görüntülere sebep olmaktadır. Hava kirliliği de dolaylı
olarak görüntü kirliliği üzerinde etkili bir unsur olmaktadır. Đletişim hatları, görüntü kirliliğine
neden olmaktadır. Deri işletmelerinin konutlarla bir arada bulunması, diğer çevresel
sorunların yanı sıra görüntü kirliliğine de sebep olmaktadır.
EROZYON
Isparta Sayısal Toprak Haritaları verilerine göre Isparta Đli’nin % 54,4’ünde orta ve
şiddetli erozyon problemleri vardır.
YAPILAŞMA
Genelde yapılaşmanın görsel açıdan bir çevre sorunu olarak algılanması ve bu konuda
önlemler alınması, ülke genelinde ve Isparta Đli özelinde henüz çözülememiş bir sorundur.
Yönetmeliklerle sadece sağlık konularını çözümlemeye yönelik, mekan büyüklükleri ile
tuvalet, banyo vb. konfor koşulları geliştirilmiştir. Yapılaşmaya Đlişkin hükümler içinde görsel
kirlenme için önemli sınırlayıcılar yoktur.
ĐLDEKĐ PROJELER
TÜBĐTAK Marmara Araştırma Merkezi tarafından yapılan çalışmalar sonucu Eğirdir
Gölü havzasında Gölün su kalitesini etkileyebilecek 81 adet yerleşim birimi tespit edilmiş ve
yerleşim birimlerine ilişkin atık su arıtma projeleri hazırlanmıştır. Yerleşim birimleri için
önerilen arıtma sistemlerinden, örnek çalışmaların yapılması amacıyla, yatırım ve işletme
maliyetlerinin düşük olan 5 yerleşim birimi seçilmiş ve uygulamaya konulmuştur.
T.2. DOĞAL KAYNAKLARIN EKOLOJĐK DENGELER ESAS ALINARAK
VERĐMLĐ KULLANIMI, KORUNMASI VE GELĐŞTĐRĐLMESĐ
• Isparta Đli, yüzölçümü ve nüfus büyüklüğü açısından orta büyüklükte bir il’ dir.
• Batı Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Isparta Đli Türkiye’nin kuzeyini güneyine bağlayan
bir geçiş noktasındadır. Isparta – Ankara – Đstanbul - Đzmir yolu ile kuzeye ve batıya; Isparta -
Konya yolu ile doğu ve Orta Anadolu Bölgesi’ne; Isparta - Antalya yolu ile de güneye ulaşım
olanağı bulunmaktadır.
• Başlıca ulaşım bağlantısı karayoludur.
• Đl merkezinin tüm ilçe ve köylerle bağlantısı asfalt yollarladır.
• Đstanbul, Đzmir ve Ankara ile demiryolu bağlantısı vardır.
• Đl merkezine 28 km. uzaklıkta bir havaalanı bulunmaktadır.
DOĞAL YAPI
Isparta Đli, Batı Toroslar Sıra Dağları’nın eteklerinde yer almaktadır. Đl’de Gölcük
(Krater), Eğirdir-Hoyran, Kovada ve Beyşehir Gölü’nün bir kısmı bulunmaktadır. Ayrıca
Isparta Ovası, Gelendost Ovası, Eğirdir Boğazova ve Şarkîkaraağaç Ovası Đlin en önemli
ovalarını oluşturmaktadır.
472

SAĞLIK VE ÇEVRE
• Göller yöresinin merkezi konumundaki Isparta Đli, 8933 km 2 . yüz ölçümüne sahiptir.
• Deniz yüzeyinden ortalama ve yaklaşık 1050 m yüksekliktedir.
• Isparta Đli toplam alanının yaklaşık %24.2‘si de çıplak kaya ve molozluklar ve su
yüzeyleri ile kaplıdır.
• Isparta Đli’nin arazi yapısı, oldukça dağlık ve engebeli olmasına karşılık önemli tatlı su
kaynaklarının ve küçüklü büyüklü birçok verimli ovanın bir araya toplandığı bir özelliğe
sahiptir.
• Đl Toplam alanının % 28.1’ i tarım alanı, % 9.3’ü çayır –mera, % 39.6’sı Orman ve
funda arazisi, % 15.1’i ’diğer araziler, % 7.9 ’i su yüzeyidir.
• Orman alanları içinde verimli orman ağaçlarının yanı sıra fundalık ve çalılık alanlara
da karşılaşılmaktadır.
• Tarım arazilerinin % 69.9’u ekili alan; % 10.3’ü nadas, % 19.8’i de kullanılmayan
arazidir.
• Ekili arazilerden % 77.90’u tarla bitkileri, % 3.25’i sebze bahçeleri, %12.58’i meyve
bahçeleri, % 4.0‘ü bağ, %1.’i yağ gülü, % 1.2’si kavaklık, %.0.7’si zeytinliktir.
• Türkiye’nin deprem riski dağılım haritasında genel olarak birinci derecedeki deprem
kuşağı üzerinde yer almaktadır. Đl, Isparta-Dinar-Çivril- Uşak deprem hattı üzerindedir. Sadece
Sütçüler ve Y.Bademli ilçelerinde ikinci derece ve Sütçüler’in doğu sınırındaki dar bir alanda
üçüncü derece deprem riski taşıyan alanlar bulunmaktadır.
HĐDROLOJĐK VE HĐDROJEOLOJĐK YAPI
Anadolu plakasının, doğuda batıya ve kuzeyde güneybatıya hareketi ile otokton
birimler, bugünkü şeklini almıştır. Bölgedeki alüvyon, konglomera ve kireçtaşları,
hidrojeolojik olarak akifer özelliği taşımaktadır
Eğirdir ve Burdur Gölleri arasında yer alan Atabey Ovası’nın, her iki göl ile olan
sınırında şerit halinde uzanan geçirimsiz ultrabazik kayaçlar, arada geçirimsiz jeolojik bariyer
özelliği göstermektedir. Bu nedenle, Atabey Ovası’nın Eğirdir ve Burdur Gölleri ile
hidrojeolojik bir bağlantısı bulunmadığı belirtilmektedir. Her iki göl birbirlerinden
hidrojeokimyasal ve izotop jeokimyasal özellikleri karşılaştırıldığında oldukça farklılık
göstermektedir.
Eğirdir Gölü havzasında önemli akiferler, batıda Uluborlu-Senirkent ovası,
kuzeydoğuda Hoyran, Gelendost ve Yalvaç ovaları alüvyon akiferleri şeklinde bulunmaktadır.
Bölgedeki karstik kireçtaşları da çatlak ve erime boşluklarında yeraltısuyu
bulundurması bakımından büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Buradaki akiferlerde
yeraltısuyu akım yönünün Eğirdir Gölü’ne doğru olduğu düşünülmektedir
TOPRAK KABĐLĐYETĐ
Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün Sayısal Toprak Haritaları veri tabanına
göre, Isparta Đli topraklarının, fiziksel arazi değerlendirme sonuçları, arazilerin tarımsal
faaliyetlere uygun alanların son derece sınırlı olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum özellikle ilde
toprak oluşum faaliyetlerinin yavaş olması, toprakların oluştuğu jeolojik ana materyallerin
çoğunun ayrışmaya karşı dirençli olması, topografik özellikler, toprak sığlığı, etkili toprak
derinliği, erozyon, taşlılık, kayalılık gibi birçok nedenden dolayı ilde tarımsal faaliyetlere
uygun alanlar son derece az olarak tespit edilmiştir.
473

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
EKOLOJĐK YAPI
Literatür ve arazi çalışmaları ile Isparta Đli sınırları içerisinde Eğrelti Otları’ndan
(Pteridophyta) 3 familya, 3 cinse ait 7 tür, Yarıaçık tohumlu bitkilerden (Gymnospermae) 2
familya ve 3 cinse ait 7 tür ve alttür, Tohumlu Bitkiler’den (Angiospermae) 76 familya ait
toplam 1566 tür ve alttür seviyesinde bitki tespit edilmiştir. Tıbbi önemi olan bitkilerin sayısı
64; ekonomik olanlar ise 103’tür. Tespit edilen 301 Endemik bitkinin kategorileri ise şöyledir;
21 EN, 4 CR, 23 VU, 3 DD, 30 LR (cd), 38 LR (nt) ve 182 LR (lc)’dir.
DOĞAL, KÜLTÜREL, TARĐHĐ VE ARKEOLOJĐK DEĞERLER
Isparta Đli doğal değerler bakımdan önemli özellikleri olan ve bu özellikleri nedeniyle
doğal sit alanı olarak tespit edilen ve korunan birçok alana sahiptir. Ayrıca Isparta Milli Parklar
ve Av-Yaban Hayatı Başmühendisliği sınırları içerisinde 2 adet Milli Park, 3 adet Tabiat Parkı,
2 adet Tabiatı Koruma Alanı, 4 adet Tabiat Anıtı bulunmaktadır.
Isparta Đli’nde bulunan Kültür Varlıklarını Anadolu’nun Türkler tarafından fethi
öncesi ve sonrası olarak iki ana bölümde incelenebilir.
Fetih öncesinden kalan kültür varlıkları Anadolu’da bilinebilen tarih dönemlerinden
Roma ve Bizans dönemlerine kadar olan eserlerdir.
Fetih sonrası eserler de:
• Selçuklu,
• Beylikler,
• Osmanlı dönemlerine Đlişkin eserlerdir.
Bu ayırıma göre çok sayıda anıtsal ve sivil yapı örnekleri bulunmaktadır.
Isparta Đli’nde tescili yapılmış yaklaşık 98 adet I. derece arkeolojik sit ve ayrıca doğal
sitler bulunmaktadır
Doğal Kaynak Değerleri
Aşağıda ana başlıkları verilen doğal kaynak değerleri ilgili bölümde ayrıntıları ile
verilmiştir.
• Göller ve Sulak Alanlar
• Özel Çevre Koruma Bölgeleri
• Milli Parklar
• Tabiatı Koruma Alanları
• Tabiat Parkları
• Tabiat Anıtları
• Yaban Hayatı Koruma Alanları
• Doğal Sit Alanları
• Orman içi Dinlenme Yerleri ve Mesire Alanları
• Kanyonlar
• Mağaralar
474

FĐZĐKSEL ÇEVRE PLANLAMASI
SAĞLIK VE ÇEVRE
• Isparta Đli’nin bölge içindeki ekonomik ağırlığının artması sanayide yapacağı
katılımlara bağlıdır. Bu atılımların kent mekanına yansımalarını önceden kestirmek ve
önlemler almak için etkin bir izleme düzeni kurularak sağlıklı bir mekansal gelişmenin
sağlanması gerekmektedir.
• Bu atılımlar devlet desteğinden çok yerel girişimin etkinliğine bağlıdır.
• Isparta Kenti, il içinde nüfus açısından dominant olma özelliğini koruyacaktır.
Bu durum sanayileşmenin bu kentte yoğunlaşacağına Đlişkin bir ipucudur.
• Diğer kentsel merkezlerde tarıma dönük sanayi kuruluşlarının ve el sanatlarının
geliştirilmesi halinde mekansal gelişme; büyüme ve nitelik gelişimi açısından hızlanabilir.
• Kırsal yerleşmelerde herhangi bir gelişme beklenmemektedir. Kentler için ön
görülen sanayileşme gerçekleşir ve tarımda verimliliği artırıcı, özendirici önlemler alınırsa
tarımsal istihdam süresi azalacağından Đl içi göçün devam edeceği ve bu göçün özellikle
Isparta kent merkezine olacağı kestirilebilir.
• Doğal yapının korunması bağlamında özellikle su kirliliğinin önlenmesine
ilişkin girişimlerin olumlu sonuç vermesi gerekmektedir. Bu yönde hızlı ve cesur adımlar
gerekmektedir.
• Doğal güzelliklerin, arkeolojik ve tarihsel değerlerin korunarak geliştirilmesi
ve sürdürülebilirlik bağlamında kullanılması için çevre düzeni planında yer alacak hükümlerin
yaşama geçirilebileceği, bu konuda çevre düzeni planından beklentilerin olduğu
saptandığından, mekansal gelişme için bu aracın özenle kullanılabileceği anlaşılmaktadır.
Tablo T.1. SWOT’a göre fiziksel çevre planlaması
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
Fırsatlar
Tehditler
• Gelişmeye uygun coğrafi konumu,
• Ulaşılabilirliğinin yüksekliği,
• Uygun iklimi,
• Turizmin pek çok çeşidine uygun,
bozulmamış ve kirletilmemiş doğası,
Ekonomiye girdi olacak, doğal çevrenin varlığı
• Nüfusun ve sanayinin büyük çoğunluğunun
çevre ve mekansal açıdan duyarlı; hava, su ve toprak
kirliliği potansiyeli yüksek olan Isparta Kenti’nde
toplanmış olması,
• Merkez Đlçe’ de görüntü kirliliğinin fazla oluşu,
Genelde olduğu gibi çevre ve mekansal yönetimde
de uygulama, izleme, denetleme ve ekonomik
kaynak yetersizlikleri,
• Çevre Düzeni Planı ve Đl Stratejik Planı
çalışmaları ile sorunların yoğun şekilde
gündeme getirilmesi ve çözüm önerilerinin
ortaya konulmuş olması,
Turizm potansiyeli yüksek doğal değerler,
• Doğal kaynakların kullanımında yeterince duyarlı
davranılmaması,
• Tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması
eğiliminin varlığı,
• Kirletici baca emisyonlarının uygun filtrelerle
engellenmemesi durumunda yüksek hava kirliliği
potansiyelinin artarak devam edecek olması,
• Evsel ve sanayi atık sular için arıtma tesislerinin
475
• Fiziksel çevre, her iki ilde ve genel
anlamda, güçlülükler ve özgün
nitelikler sergilemektedir.
• Yüksek ulaşılabilirlik vardır.
• Turizmin gelişmesi için önemli
potansiyel vardır.
• Çevresel kirlilik giderek
artmaktadır.
• Mekansal ve çevresel sorunlara
yeterince duyarlı ve hızlı
yaklaşılmamaktadır.
• Kentsel altyapı yetersizliği çevre
sorunlarını artırmaktadır.
• Çevre Düzeni Planı’nın hazırlan-ması
fiziksel çevrenin geliştirilmesin-de en
önemli araçlardan birisi olacaktır.
• Turizm, her iki Đlin ekonomisine katkı
sağlayacak potansiyele sahiptir.
• Çevre korumaya Đlişkin yoğun çabalar
vardır.
• Altyapı eksikliği,
• Denetim eksikliği,
• Tahripkar çevre
sorunlarının varlığı olarak
özetlenebilir.

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
işletmeye açılarak çalıştırılmaması halinde su
kirliliğinin ileri boyutlara ulaşacak olması,
• Katı atık yönetiminin ilgili yönetmeliğe uygun hale
getirilmemesi durumunda toprak ve yer altı sularında
kirliliğin artması,
Dere ve akarsu yatak ıslah çalışmaları tamamlanmadığı
takdirde yüksek heyelan, sel ve erozyon riskinin artarak
devam etmesi
Not: JEO-TEK ve UTTA iş ortaklığı ile Temmuz ayında yapılan Konya-Isparta Planlama Bölgesi 1/100
000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporunda belirtilen SWOT analizi sonuçları, Raporda sözü edildiği
gibi sektörel bazda aktarılmıştır. Bu sektörler Tarım, Sanayi, ve Hizmetler olarak üç başlık altında
toplanmışlardır. Ayrıca Fiziksel Çevre ve Sosyo-ekonomik Çevre başlıkları da bu kapsamda değerlendirilmiştir.
“SWOT sözcüğü ĐngĐlizce
(Fırsatlar), Thereats (Tehditler)
Strengths (Güçlü Yönler), Weaknesses (Zayıf Yönler), Opportunities
Swot Analizi; Planlama Bölgesi’nin güçlü yönleri ile fırsatların uyumlu hale getirilmesi, güçlü
yönlerinin fırsatlardan yararlanacak biçimde kullanılması, zayıflıkların güçlü yönlere dönüştürmek üzere
stratejiler geliştirilmesi ve tehditlerin güçlü yanlar ile bütünleştirilebilecek fırsatlara dönüştürülmesi gerekliliğini
vurgulamaktadır..
Kaynak: JEO-TEK ve UTTA iş ortaklığı
T.3. EKONOMĐK VE SOSYAL FAALĐYETLERĐN ÇEVRENĐN TAŞIMA
KAPASĐTESĐNĐ AŞMAYACAK BĐÇĐMDE PLANLANMASI
Önceki bölümlerde sunulan farklı yıllara Đlişkin göstergelere bakılarak Isparta Đli’nin
göreli bir sosyo – ekonomik düzey yakalamış olduğu sonucuna varılmaktadır.
Đl bütününde Isparta kentinden kaynaklanan bu gelişmişlik, kentin önemli kültürel,
toplumsal ve ekonomik dinamiklere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Buradan çıkarak
önemli gelişmeler sağlanabilir.
Isparta Đli’nin, Antalya’’nın bir ölçüde de Đzmir Metropolünün hinterlandı / art bölgesi
içinde bulunması, Đl’i farklı kılmaktadır. Isparta’nın il düzeyinde ilçeleri ile olan
bağlantılarının yanısıra Konya, Antalya, Ankara ve Burdur illeri ve ilçeleri ile sıkı işlevsel
Đlişkiler içindedir. Bu özelliği ile ekonomik, toplumsal ve kültürel Đlişkiler açısından önemli
bir bölgesel etkisi vardır. Bu etkinin güçlendirilmesi, Đlin sosyo – ekonomik gelişimine
koşuttur. Bu nedenle Đl’in var olan gelişme eğilimini hızlandırıcı ve potansiyelini artırıcı
önlemler almak zorunludur.
Đlçeler düzeyindeki gelişmelere bakıldığında Yalvaç ve Eğirdir ilçelerinin çok belirgin
bir gelişme gösterdiği, diğer ilçelerin gelişmelerinin ise çok belirgin olmadığı görülmektedir.
Bu yüzden Isparta Đli’nin sosyo – ekonomik gelişmişliği Merkez Đlçe’ye endekslidir
denilebilir. Ancak tarım genelinde, özellikle meyvecilik ve kesme çiçekçilikte görülen
atılımın ilçelerde de belirginleşecek bir gelişmeyi tetikleyeceği görülmektedir. Bu nedenle
dengeli bir gelişmeyi sağlamak ve yaygınlaştırmak bağlamında diğer ilçelerdeki
potansiyellerin de titizlikle ortaya çıkartılması, var olan potansiyellerin de geliştirilmesi
gerekmektedir.
Sanayici ve iş adamlarına göre ülkede son yıllarda yaşanan ekonomik krize karşın,
Đl’de sanayi ve ticaret gelişmesini sürdürmektedir. Oysa işsizliğin giderek artması ülke
genelinde olduğu gibi Isparta Đli’nde de önemli bir sorun olarak görülmektedir. Bu nedenle
tüm sektörlerde istihdam yaratan yatırımların hızlandırılması gerekmektedir. Bu amaçla her
türlü, alt yapı ve alan gereksinimi, çevre titizlikle korunarak, hızla karşılanmalıdır.
Aşağıda, Konya ve Isparta Đllerinin sosyo – ekonomik yapısı, sosyal ve ekonomik
açıdan. ayrı, ayrı kümelendirilmiştir. Ekonomik yapıda tarım, sanayi ve hizmetler sektörleri
kapsamında ele alınmıştır.
476

SOSYAL YAPI
SAĞLIK VE ÇEVRE
Isparta Đli coğrafi konum olarak ülkenin gelişmiş kentlerine yakın konumdadır. Bu
kentlerle güçlü ulaşım bağlantıları vardır. bu bağlantılar sosyo – ekonomik gelişimi
destekleyen, destekleyecek olan önemli bir alt yapı olanağıdır. Bu olanağın daha yoğun
biçimde kullanılmasını sağlayacak nitelik artırıcı ve güvenlik sağlayıcı önlemler alınmalıdır.
2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre kentsel nüfus % 64.9 olan Türkiye
ortalamasının altında bir değer olarak % 58.7’dir. Bu nüfusun önemli bir bölümü Isparta
Kenti’ nde, göreli olarak daha az bir bölümü Eğirdir, Ş. Karaağaç ve Yalvaç ilçe
merkezlerinde bulunmaktadır. Kentsel nüfusun bu üç ilçe merkezlerinin yanısıra, özellikle
Isparta Kenti’nde yığılmış olması, sanayide istihdam edilen işgücünün önemli ölçüde bu
yığılmaya neden olduğunu, yeni yatırımlarla nüfus yığılmasının daha da artacağını
göstermektedir. Bu olgunun kent mekanında sağlıklı bir yerleşme düzeni içinde gerçekleşmesi
sağlanmalıdır.
Nüfusun artışı ile birlikte istihdam olanağının artmasıyla ve mevcut duruma göre
işsizlik te artacaktır. bu olumsuzluk; olabildiğince, orta ve uzun vadede çözülmesi gerekli
sosyo – ekonomik ve bir sorun olarak belirginliğini korumaktadır.Sorunun çözümü, istihdam
olanaklarının artırılması, istihdam artırıcı tesislerin yer seçiminde olanakların
artırılmasındadır.
Isparta Đli’ nin hem nüfus hem de yüz ölçümü açısından orta büyüklükte bir il
olduğuna değinilmişti. Buna karşın il, dış ticarete dayalı üretim nedeniyle nüfus ve alan
boyutunun üstünde bir para birikimine sahip olmuştur. 1998 yılı fiyatları ile kişi başına düşen
banka mevzuatı sıralamasında 22. durumdadır. Bu varlık, gelir düzeyindeki dengesizlik
yaratmakta, bu dengesizlik Isparta Kenti’nin fiziksel yapısına da yansımış bulunmaktadır. Bir
başka anlatımla kentin fiziksel yapısına yansıyan ve kentsel dokunun olumsuzluklar taşıyan
gelişimini, sosyo – ekonomik etkenler belirlemektedir. Bu olgu ancak planlı gelişmeyle,
planın uygulanması ile, ve oluşumun denetlenmesi ile olumlu hale getirilebilir. Bu amaçla
örgütlenme güçlendirilmelidir.
Finansman yaratmak, mevcut finans kaynaklarını hareketlendirmek ve tarım ve tarıma
dayalı sanayi sektörüne yönlendirmek; teknolojik gelişmeleri izlemek, teknoloji transferi
yapmak, yetişmiş insan gücünü kullanmak, pazarlama olanaklarını artırmak vb. konularda
bilgilenmek, örgütlenmek gerekmektedir. Örgütlenme sosyal yapının gelişmişliği ile orantılı
bir olgudur. Bu bağlamda yurt içi ve yurtdışı Đlişkileri güçlendirmek için mevcut iletişim
olanaklarını, elektronik sistemleri en çok yarar sağlayacak biçimde kullanma beceri ve
alışkanlığını edinmek ve bu olanakları artırmak gerekmektedir. Bu doğrultuda yapılacak
girişimler hem sosyal yapının gelişmesine katkıda bulunacak, hem de ekonominin gelişmesini
tetikleyecektir.
EKONOMĐK YAPI
Isparta Đli coğrafi konumu ile şekillenen bir ekonomiye sahip olagelmiştir.
• Sahip olduğu ekonomik kaynakları dinamik ve yaratıcı potansiyeli ile
sentezlemeyi başaran Isparta ekonomisi son 10 yılda tarım sektörü ağırlıklı bir ekonomik
yapıdan hizmet sektörünün ön planda olduğu bir ekonomiye dönüşmüştür.
• Bu dönüşümde eğitilmiş nüfusun payının yüksekliğinin yanı sıra, ilde
üniversitenin kurulup, hızla gelişmesinin de katkısı büyüktür.
• Sanayi sektörünün il genelindeki payı da bu çerçevede gelişimini korumuştur.
477

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
• Isparta Đli’ni karakterize eden tarımsal faaliyetler içinde meyvecilik başta
gelmektedir. Elma, kiraz, kayısı, vişne ve üzüm yetiştiriciliği, meyve ürünleri içinde önemli
yere sahiptir. Ülkede çok büyük oranla başı çeken gül üreticiliği yanında hububat, baklagiller
ve endüstri bitkileri de Isparta tarımında önemli bir yer tutar.
• Elma, kiraz ve gül gibi geleneksel tarım üretiminin yerel istihdamda önemli bir
paya sahip olması Đlin istihdam yapısında söz konusu sektörün ağırlığını arttırmakta, bu
çerçevede tarım sektörü ekonomik belirleyiciliğini sürdürmektedir.
• Isparta Đli, büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvancılığı ile tatlı su balıkçılığının
yapıldığı önemli merkezlerden biridir. Et ve süt verimleri düşük olan yerli sığır ırklarının
verimliliklerinin artırılması amacıyla çalışmalar devam etmektedir.
• Bölge arazisinin kokulu ve tıbbi bitkileri yetiştirmeye uygun olması nedeniyle
il, gülyağı ihracatı yapan tek il duruma gelmiştir.
• Isparta Đli’nde kesme çiçekçilik alanında, Antalya Đli’ndeki kesme çiçekçiliğin
mevsimsel boşluğunu doldurmak üzere, önemli adımlar atılmaktadır.
• Isparta Đli’nde en baskın sektör tarım sektörüdür. 2000 yılı nüfus sayımı
sonuçlarına göre il ölçeğinde işgücü sektörel kompozisyonunda en büyük pay “tarım
sektörü”ndedir; istihdam edilen nüfusta en büyük payı % 56.90’lık bir değerle tarım sektörü
almıştır.
• Tarım sektöründen sonra ikinci büyük sektör % 21,07 değeri ile “toplum
hizmetleri” sektörüdür.
• Geçmişin basit dokumacılığı zamanla gelişerek, yerini halıcılık sanayiine
bırakmış, bu yüzden bölgenin en büyük halı pazarı durumuna gelmiş; sektör,Đlin ticari
hayatına canlılık kazandırmıştır.
• Đlde Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi, Isparta Deri Organize Sanayi
Bölgesi, Yalvaç Organize Sanayi Bölgesi ve Organize Çiçekçilik Sanayi Bölgesi olmak üzere
4 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır.
• Sanayide istihdam edilen nüfus, 2000 yılı verilerine göre, % 8.3 tür. Bu değer
Türkiye için % 13.3 olan değerin altındadır. Đller sıralamasında da 31 sıradadır.
• 2002 yılı verilerine göre Isparta Đli’nin Đmalat sanayiinde, katma değerin
Türkiye içindeki payı % 031’ dir.
• Hizmetler sektörünü % 7,95 değeri ile “imalat sanayi” sektörü izlemektedir.
• Tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinde çalışanların toplam çalışanlar
adedinden aldığı pay % 85,92’dir.
• 2000 yılı verilerine göre Đş gücüne katılma oranı (12 ve daha yukarı nüfus) %
57.3 ‘ tür. Bu değer Türkiye için % 55.2 olan değerin üzerinde bir değerdir.
• Gayrı safi yurt içi hâsıla içinde tarım başta gelmektedir.
• Özel Sektör yatırım teşvikleri açısından 1287 kişiye istihdam sağlayacak 45
belge alınmıştır.
Isparta Đli’ndeki kentsel yerleşmelerin / ilçe merkezlerinin ekonomik yapı
projeksiyonları yapılırken önceki bölümde Konya Đli yerleşmeleri için uygulanan yöntem
kullanılmıştır. Yani, 2025 yılında ilçenin sahip olacağı en az ve en çok kentsel nüfusları ile
ilçenin 1990 – 2000 yıllarında sergilediği nüfus artış hızları kullanılmış, Đşgücü oranlarının
478

SAĞLIK VE ÇEVRE
hesaplanmasında ise yine 1990 - 2000 yılları arasındaki işgücü değişimi, bunun nedenleri
incelenmiş, ilçenin potansiyeli de göz önüne alınarak oran kabulleri yapılmıştır. .
ĐLÇELERDE ĐŞGÜCÜ ORANI
Merkez Đlçe
Isparta Kenti’nin 1990 yılı kentsel nüfusu 112117 kişidir. Đşgücünün toplam kentsel
nüfusa oranı (37470*100)/112117 = 33,42 dir. 2000 yılında bu oran (47088*100) / 148496 =
31.70 ‘e düşmüştür. Oranın azalmasında eğitim ve öğretim faaliyetlerin artması, emekli, ve
ev kadını oranının artması gösterilebilir. 2025 yılında işgücü oranının yıllara bağlı olarak
kademeli azalacağı varsayıldığında % 30.06 olacağı öngörülmektedir. 2025 yılında en az
kentsel nüfus Isparta kenti için 220000 en çok 230000 öngörüldüğünde işgücü oransal
dağılımın aşağıdaki gibi olacaktır. Özellikle tarım Isparta kent merkezinde küçülecektir.
Kentleşme ile birlikte, inşaat, ticaret, U.H.D, MK +ĐŞ ve toplum hizmetleri sektörlerinde
çalışan sayısının yanı sıra oransal artış da olacağı düşünülmektedir.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 893 2.38 468 0.99 236 0.35 246 0.35
Maden 40 0.11 34 0.07 34 0.05 35 0.05
İmalat S. 7055 18.83 7966 16.92 10132 15.05 10592 15.05
E.G.S. 351 0.94 307 0.65 269 0.40 282 0.40
İnşaat 2696 7.20 3027 6.43 3635 5.40 3801 5.40
Ticaret 4289 11.45 6043 12.83 9425 14.00 9853 14.00
U.H.D. 1605 4.28 2029 4.31 2895 4.30 3026 4.30
MK +İŞH 1234 3.29 1612 3.42 2289 3.40 2393 3.40
Topl.Hiz 19307 51.53 25602 54.37 38406 57.05 40152 57.05
37470 100.00 47088 100.00 67320 100.00 70380 100.00
Aksu Đlçesi
Aksu’da, 1990 yılında işgücü oranı % 41.15 iken; 2000 yılında bu oran 15.43’e
düşmüştür. Aksu’da kentsel nüfusun artmasına rağmen işgücü oranının azalması önemli
ölçüde tarımsal nüfusun azalması ile açıklanmaktadır. 2025 yılında Aksu Đlçesi kentsel
nüfusun en az 5000, en fazla 5500 olacağı ve işgücü oranının tarım dışındaki sektörlerde
artacak istihdam olanakları doğrultusunda % 20 olacağı göz önünde bulundurulduğunda;
işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
479
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 589 49.00 102 18.72 70 7 77 7
Maden - - 1 0.18 - - - -
İmalat S. 116 9.65 36 6.61 48 4.8 52.8 4.8
E.G.S. 48 3.99 5 0.92 2 0.2 2.2 0.2
İnşaat 95 7.90 63 11.56 150 15 165 15
Ticaret 54 4.49 55 10.09 140 14 154 14
U.H.D. 7 0.58 24 4.40 80 8 88 8
MK +İŞH 25 2.08 32 5.87 60 6 66 6
Topl.Hiz. 268 22.30 227 41.65 450 45 495 45
1202 100.00 545 100.00 1000 100 1100 100

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Atabey Đlçesi
Atabey’de, 1990 yılında işgücü oranı % 31.55 iken; 2000 yılında bu oran 24.09’a
düşmüştür. Atabey’de, en hızlı artış kentsel nüfusta görülmektedir. Atabey’de EGS dışında
tüm sektörlerde işgücü artışı görülmesine rağmen işgücü oranının azalmasında kentsel
nüfusun daha hızlı artışı görülmektedir. 2025 yılında Atabey Đlçesi kentsel nüfusun en az
17500, en fazla 20000 olacağı ve işgücü oranının, kentleşmeye bağlı sektörlerde artacak
istihdam olanakları doğrultusunda % 25 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü
oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 274 17.33 249 10.65 350 8 400 8
Maden 1 0.06 11 0.47 - - - -
İmalat S. 482 30.49 643 27.50 1085 24.8 1240 24.8
E.G.S. 11 0.70 6 0.26 44 1 50 1
İnşaat 137 8.67 437 18.69 481 11 550 11
Ticaret 87 5.50 136 5.82 722 16.5 825 16.5
U.H.D. 68 4.30 67 2.87 88 2 100 2
MK +İŞH 34 2.15 58 2.48 118 2.7 135 2.7
Topl.Hiz. 487 30.80 731 31.27 1488 34 1700 34
1581 100.00 2338 100.00 4375 100.00 5000 100.00
Eğirdir Đlçesi
Eğirdir’de, 1990 yılında işgücü oranı % 46.79 iken; 2000 yılında bu oran 39.60’a
düşmüştür. Eğirdir Đlçesi’nde toplam ve kırsal nüfus azalma eğilimi göstermesine rağmen
kentsel nüfus artmaktadır. Eğirdir Đlçesi’nde iş imkanlarının bulunması nedeni ile de işgücü
oranı hızlı bir düşüş göstermemiştir. 1990 - 2000 yılları arasında işgücü kaybı en fazla tarım
sektöründe yaşanmıştır. Toplum hizmetleri sektöründe de önemli bir artış görülmektedir. Bu
eğilimin ileriki yıllarda da devam edeceği düşünülmektedir. 2025 yılında Eğirdir Đlçesi kentsel
nüfusun en az 20000, en fazla 25000 olacağı ve işgücü oranının, % 35 olacağı göz önünde
bulundurul-duğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 2187 29.12 372 5.56 350 5.00 438 5.00
Maden 7 0.09 - - - - - -
İmalat S. 370 4.93 327 4.88 350 5.00 438 5.00
E.G.S. 30 0.40 30 0.45 140 2.00 175 2.00
İnşaat 304 4.05 250 3.73 385 5.50 481 5.50
Ticaret 554 7.38 598 8.93 665 9.50 831 9.50
U.H.D. 275 3.66 218 3.26 210 3.00 263 3.00
MK +İŞH 151 2.01 132 1.97 140 2.00 175 2.00
Topl.Hiz. 3632 48.36 4768 71.22 4760 68.00 5950 68.00
7510 100.00 6695 100.00 7000 100.00 8750 100.00
480

Gelendost Đlçesi
SAĞLIK VE ÇEVRE
Gelendost’ta, 1990 yılında işgücü oranı % 38.42 iken; 2000 yılında bu oran 34.72’ye
düşmüştür. Đlçede on yıllık dönemde önemli bir nüfus değişimi görülmemiştir. Kırsal nüfus
kentsel nüfustan fazladır. Bu durumun 2025 yılında da devam edeceği kırsal nüfusun kentsel
nüfustan fazla olacağı öngörülmektedir. 2025 yılında Đlçede kentsel nüfusun en az 10000, en
fazla 12500 olacağı ve işgücü oranının, % 30 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü
oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 1505 53.39 1619 63.69 1860 62 2713 62
Maden 1 0.04 - - - - - -
İmalat S. 262 9.29 93 3.66 90 3 131 3
E.G.S. 5 0.18 7 0.28 30 1 44 1
İnşaat 153 5.43 76 2.99 75 2.5 109 2.5
Ticaret 197 6.99 192 7.55 255 8.5 372 8.5
U.H.D. 118 4.19 103 4.05 120 4 175 4
MK +İŞH 57 2.02 51 2.01 75 2.5 109 2.5
Topl.Hiz 521 18.48 401 15.77 495 16.5 722 16.5
2819 100.00 2542 100.00 3000 100.00 4375 100.00
Gönen Đlçesi
Gönen’de 1990 yılında işgücü oranı % 28.49 iken; 2000 yılında bu oran 40.55’e
yükselmiştir. Đlçede on yıllık dönemde kentsel nüfusta önemli bir artış görülmektedir. Gönen
ilçesi idari sınırları içerisinde, Gümüşgün Köyü civarında kurulmuş olan Süleyman Demirel
Organize Sanayi Bölgesi ilçedeki kentsel nüfus ve imalat sanayi çalışan sayısın artışlında
önemli bir rol oynamıştır. Bu eğilimin 2025 yılında da devam edeceği düşünülmektedir. 2025
yılında Đlçe’de kentsel nüfusun en az 20000, en fazla 22000 olacağı ve işgücü oranının, % 40
olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 588 34.09 897 20.43 1120 14 1232 14
Maden 0.00 0.00 0 0
İmalat S. 230 13.33 2373 54.05 4320 54 4752 54
E.G.S. 3 0.17 4 0.09 40 0.5 44 0.5
İnşaat 116 6.72 237 5.40 400 5 440 5
Ticaret 74 4.29 115 2.62 280 3.5 308 3.5
U.H.D. 55 3.19 64 1.46 160 2 176 2
MK +İŞH 23 1.33 55 1.25 160 2 176 2
Topl.Hiz. 636 36.87 645 14.69 1520 19 1672 19
1725 100.00 4390 100.00 8000 100.00 8800 100.00
481

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Keçiborlu Đlçesi
Keçiborlu’da 1990 yılında işgücü oranı % 22.45 iken; 2000 yılında bu oran 20.66’ya
yükselmiştir. Đlçe’de on yıllık dönemde toplam, kentsel ve kırsal nüfusların hepsinde artış
olmuştur. Keçiborlu Đlçesi’nde Isparta’nın diğer ilçelerinden farklı olarak toplumsal hizmetler
sektörünün gelişmesinden çok tarım, imalat, inşaat ve ticaret sektörlerinin geliştiği
görülmektedir. 2025 yılında Đlçe’de kentsel nüfusun en az 14000, en fazla 16000 olacağı ve
işgücü oranının, % 20 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı
aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 98 4.87 218 10.15 280 10 320 10
Maden 532 26.45 22 1.02
İmalat S. 156 7.76 302 14.07 448 16 512 16
E.G.S. 14 0.70 18 0.84 28 1 32 1
İnşaat 128 6.36 346 16.12 448 16 512 16
Ticaret 147 7.31 288 13.41 420 15 480 15
U.H.D. 120 5.97 192 8.94 252 9 288 9
MK +İŞH 149 7.41 83 3.87 84 3 96 3
Topl.Hiz. 667 33.17 678 31.58 840 30 960 30
2011 100.00 2147 100.00 2800 100.00 3200 100.00
Senirkent Đlçesi
Senirkent’ te, 1990 yılında işgücü oranı % 25.84 iken; 2000 yılında bu oran 19.30’a
düşmüştür. Đlçe’de on yıllık dönemde toplam nüfus artarken, kentsel nüfusun ağırlığı
hissedilmeye başlamıştır. 2025 yılında Đlçe’de kentsel nüfusun en az 24000, en fazla 25000
olacağı ve işgücü oranının, % 20 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü oransal
dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 562 20.25 372 14.06 432 9 450 9
Maden 2 0.07 - - - - - -
İmalat S. 230 8.29 267 10.09 576 12 600 12
E.G.S. 22 0.79 8 0.30 24 0.5 25 0.5
İnşaat 190 6.85 278 10.51 624 13 650 13
Ticaret 228 8.22 365 13.80 744 15.5 775 15.5
U.H.D. 222 8.00 169 6.39 240 5 250 5
MK +İŞH 172 6.20 126 4.76 192 4 200 4
Topl.Hiz. 1147 41.33 1060 40.08 1968 41 2050 41
2775 100.00 2645 100.00 4800 100.00 5000 100.00
482

SAĞLIK VE ÇEVRE
Sütçüler Đlçesi
Sütçüler’de, 1990 yılında işgücü oranı % 30.50 iken; 2000 yılında bu oran % 18.37’ye
düşmüştür. Đlçede on yıllık dönemde toplam, kentsel ve kırsal nüfusların azaldığı
görülmektedir. 2025 yılında Đlçede kentsel nüfusun en az 6000, en fazla 7000 olacağı ve
işgücü oranının, kentleşme ile birlikte % 22 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü
oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 248 20.02 29 4.34 26 2 31 2
Maden 6 0.48 - - - - - -
İmalat S. 207 16.71 71 10.63 92 7 108 7
E.G.S. 6 0.48 5 0.75 26 2 31 2
İnşaat 52 4.20 45 6.74 158 12 185 12
Ticaret 205 16.55 103 15.42 211 16 246 16
U.H.D. 107 8.64 62 9.28 145 11 169 11
MK +İŞH 81 6.54 48 7.19 53 4 62 4
Topl.Hiz. 327 26.39 305 45.66 607 46 708 46
1239 100.00 668 100.00 1320 100.00 1540 100.00
Şarkikaraağaç Đlçesi
Şarkikaraağaç’ta, 1990 yılında işgücü oranı % 37.28 iken; 2000 yılında bu oran %
15.40’a düşmüştür. Đlçede on yıllık dönemde kırsal nüfus çok fazla değişim göstermezken,
kentsel nüfusun artması sonucu toplam nüfusta artmıştır. Tarımsal etkinliğin azalması işgücü
oranında da önemli bir düşüşe neden olmuştur. 2025 yılında Đlçede kentsel nüfusun en az
45000, en fazla 47500 olacağı ve işgücü oranının, kentleşmenin sağlayacağı istihdam ile
birlikte % 20 olacağı göz önünde bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi
olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 641 14.03 543 14.40 1260 14 1330 14
Maden 15 0.33 77 2.04 - - - -
İmalat S. 565 12.37 287 7.61 450 5 475 5
E.G.S. 18 0.39 10 0.27 90 1 95 1
İnşaat 1449 31.71 324 8.59 810 9 855 9
Ticaret 505 11.05 712 18.88 1620 18 1710 18
U.H.D. 164 3.59 120 3.18 270 3 285 3
MK +İŞH 153 3.35 197 5.22 450 5 475 5
Topl.Hiz. 1059 23.18 1502 39.82 4050 45 4275 45
4569 100.00 3772 100.00 9000 100.00 9500 100.00
Uluborlu Đlçesi
Uluborlu’da, 1990 yılında işgücü oranı % 29.55 iken; 2000 yılında bu oran % 18.87’ye
düşmüştür. Đlçe’de on yıllık dönemde kentsel ve toplam nüfus artarken, kırsal nüfus
483

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
azalmıştır. 2025 yılında Đlçe’de kentsel nüfusun en az 25000, en fazla 27500 olacağı ve
işgücü oranının, kentleşmenin sağlayacağı istihdam ile birlikte % 22 olacağı göz önünde
bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 783 26.30 424 19.17 770 14 847 14
Maden 7 0.24 4 0.18 - - - -
İmalat S. 281 9.44 194 8.77 495 9 544.5 9
E.G.S. 16 0.54 15 0.68 110 2 121 2
İnşaat 166 5.58 161 7.28 550 10 605 10
Ticaret 290 9.74 248 11.21 770 14 847 14
U.H.D. 158 5.31 145 6.56 275 5 302.5 5
MK +İŞH 145 4.87 151 6.83 220 4 242 4
Topl.Hiz. 1131 37.99 870 39.33 2310 42 2541 42
2977 100.00 2212 100.00 5500 100.00 6050 100.00
Yalvaç Đlçesi
Yalvaç’ta, 1990 yılında işgücü oranı % 33.10 iken; 2000 yılında bu oran % 22.98’e
düşmüştür. Đlçe’de on yıllık dönemde kentsel, kırsal ve toplam nüfusların hepsinde artış
görülmektedir. Özellikle artım sektörünün küçülmesi, eğitim ve öğretim faaliyetlerine katılan
nüfusun artması sonucu işgücü oranı azalmıştır. 2025 yılında Isparta Đli’nin en büyük ilçesi
konumunu koruyacak olan Đlçede, kentsel nüfusun en az 70000, en fazla 75000 olacağı ve
işgücü oranının, kentleşmenin sağlayacağı istihdam ile birlikte % 30 olacağı göz önünde
bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 1539 16.59 529 6.52 420 2 450 2
Maden 4 0.04 4 0.05 0 0
İmalat S. 1913 20.62 1439 17.73 3150 15 3375 15
E.G.S. 39 0.42 38 0.47 420 2 450 2
İnşaat 1271 13.70 1616 19.91 3780 18 4050 18
Ticaret 1337 14.41 1353 16.67 4200 20 4500 20
U.H.D. 383 4.13 275 3.39 630 3 675 3
MK +İŞH 335 3.61 315 3.88 840 4 900 4
Topl.Hiz. 2457 26.48 2547 31.38 7560 36 8100 36
9278 100.00 8116 100.00 21000 100.00 22500 100.00
Yenişarbademli Đlçesi
Yenişarbademli’de, 1990 yılında işgücü oranı % 31.58 iken; 2000 yılında bu oran %
14.06’ya kırsal nüfus önemli bir değişim göstermezken, toplam ve kentsel nüfus azalmıştır.
Kırsal nüfusun azalmamasına rağmen tarım sektöründe çalışan sayısın önemli ölçüde düşmesi
işgücü oranının da büyük düşüş göstermesine neden olmuştur. 2025 yılında Đlçede kentsel
nüfusun en az 10000, en fazla 12500 olacağı ve işgücü oranının, % 20 olacağı göz önünde
bulundurulduğunda; işgücü oransal dağılımı aşağıdaki gibi olacaktır.
1990 2000 2025
484
En Az
En Çok
İşgücü % İşgücü % İşgücü % İşgücü %
Tarım 855 43.67 187 24.10 260 13 325 13

SAĞLIK VE ÇEVRE
Maden 1 0.05 - - - - - -
İmalat S. 154 7.87 26 3.35 40 2 50 2
E.G.S. 6 0.31 4 0.52 20 1 25 1
İnşaat 391 19.97 142 18.30 300 15 375 15
Ticaret 72 3.68 64 8.25 240 12 300 12
U.H.D. 47 2.40 19 2.45 40 2 50 2
MK +İŞH 56 2.86 37 4.77 80 4 100 4
Topl.Hiz. 376 19.20 297 38.27 1020 51 1275 51
1958 100.00 776 100.00 2000 100 2500 100
Yukarıda Isparta Đli’ndeki ilçe merkezlerinin nüfus projeksiyonlarına ve bu nüfus
içinde iş gücünün oransal değerine ilişkin kabullere dayalı olarak yapılan projeksiyonların
toplam değerleri aşağıda topluca sunulmaktadır.
İLÇE MERKEZİ EN AZ EN ÇOK
Isparta 67 320 70 380
Aksu 1 000 1 100
Atabey 4 375 5 000
Eğirdir 7 000 8 750
Gelendost 3 000 4 375
Gönen 8 000 8 800
Keçiborlu 2 800 3 200
Senirkent 4 800 5 000
Sütçüler 1 320 1 540
Şarki karaağaç 9 000 9 500
Ulukışla 5 500 6 050
Yalvaç 21 000 22 500
Yenişarbademli 2 000 2 500
TOPLAM 137 115 144 195
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi 2025 yılı işgücü değerleri en az 137 115; en çok
144 195 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler yuvarlatılarak 137 000 ve 144 000 olarak
kullanılabilir.
SOSYO-EKONOMĐK ÇEVRE PLANLAMASI
Güçlü
Yönler
• Nüfusun kır-kent dağılımı gibi demografik
göstergelerinin iyi oluşu
Đlk, orta ve yüksek öğretimle ilgili genel
göstergelerin iyi oluşu,
• Đl’de demografik göstergeler, Türkiye
ortalamalarına yakın ya da üstünde
değerlerdir.
• Hizmet sektörü, nitelik ve nicelik
olarak gelişmiştir.
• Örgütlenme düzeyi yüksektir.
Zayıf
Yönler
• Kent sorunlarının çözümü için yeterli
kurumsallaşmanın gerçekleştirilmemiş olması ve
kent sorunlarına duyarlı toplum önderlerinin
bulunmaması,
• Yüksek işsizlik oranları,
• Đşbirliği ve ortak hareket etme kültürünün
• Toplum önderleri yeterli sayı ve
düzeyde değildir.
• Đşsizlik vardır.
• Ortak davranış kültürü zayıftır.
• Bireysel ve örgütlü girişimcilik
yetersizdir.
485

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
gelişmemiş olması,
Fırsatlar
Tehditler
Bireysel ve örgütlü girişimciliğin yetersizliği
S.D.Üniversitesi’nin sosyo-ekonomik gelişmeyi
destekleyici konumu,
• Đstihdamın artırılamaması,
• Ekonomik sektörlerde öngörülen gelişmelerin
dışsal nedenlerle gerçekleşmemesi,
Nüfus artışına koşut sosyal donatının
geliştirilememesi
• Đl’de de hızla gelişen üniversitelerin
varlığı, sosyo-ekonomik çevrenin
gelişiminde en önemli aktörlerden birisidir.
• Đstihdam yeterince artırılamamaktadır.
• Dışsal nedenlerle ekonomik sektörler
yeterince gelişememektedir.
• Sosyal donatı, nüfus artışı oranında
geliştirilememektedir.
TARIM VE TARIMSAL PLANLAMA
• Đl arazisinin % 68.4’ü dağlık, %14.8’i plato, % 16.8’i ovadır. Deniz
yüzeyinden ortalama ve yaklaşık 1050 m. yüksekliktedir. Isparta Đli’nde genellikle Akdeniz
Bölgesi’ nin yumuşak; ve Đç Anadolu’ nun sert hava koşulları bir arada görülür. Bir geçiş
bölgesi iklimi egemendir. Isparta Đli bu doğal özellikleri ile yaşam koşullarının zorlanmadığı
bir yapıya sahiptir. Đl bu özelliği ile sosyo – ekonomik gelişmeye uygun bir ortamdır. Mevcut
eğilimler bu doğrultudadır.
• Tarım arazisi il toplam alanının % 28 ’i kadardır. Ancak tarım amaçlı
kullanılacak arazilerin parçalı oluşu ekonomik verimliliği azaltıcı bir faktördür. Toplam hasıla
açısından Tarımsal üretim, bölge ve ülke ölçeğinde ekonomik katkılar sağlayacak
büyüklüklerde değildir. Ancak, seracılık, meyvecilik vb. alanlardaki atılımın hızlanarak
önemli bir ekonomik girdi oluşturacağı görülmektedir. Bu atılımların desteklenmesi
gerekmektedir.
• Isparta Đli yeraltı ve yerüstü suyu toplam potansiyelinden yeterince
yararlanılamamaktadır. Sulanan tarım arazileri, sulanabilir tarım arazilerinin yaklaşık% 10’ u
kadardır. Sulama projelerinin yaşama geçirilmesi gerekmektedir.
• Đl yüzölçümünün % 40’ı ormanlıktır. Orman Ürünleri sanayii gelişmiştir.
Orman varlığının korunarak sanayinin sürdürülmesi ekonomik açıdan zorunludur.
• Tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılması eğilimi kentsel
yerleşmelerin yakın çevrelerinde belirginleşmektedir. Bu eğilimin planlı gelişmenin etkin
kılınması ile önlenmesi gerekmektedir.
• Çevre sorunlarının, özellikle atık suların kirleticiliğinin tehlikeli boyutlara
ulaşmış olması üzerinde önemle durulması gereken, doğal yapı tehdit eden önemli bir
sorundur. Tüm alt yapı sorunlarının giderilmesi gerekmektedir.
• Tarım sektörünün Isparta Đli ekonomisinde bir ağırlığı olmasına karşın,
ekonomik büyümeyi artırıcı, tetikleyici bir hasılayı sağlamamaktadır. Bu olumsuzluğu
gidermek üzere, verimliliği artırmak, ürün desenini çeşitlendirmek için var olan eğilim ve
girişimlerin güçlendirilmesi gerekmektedir.
• Orman alanlarının hemen tümünde erozyon ve toprak sığlığı söz konusudur.
Toprakların korunabilmesi için ormanlardan açma yapılmasının önlenmesi, ağaç varlığının
bilinçli bir biçimde korunması, orman örtüsünün iyileştirilmesi, toprak kaybının önlenmesi
486

SAĞLIK VE ÇEVRE
için var olan önlemlerin artırılması, denetimin güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu gereklilik,
çevre sorunlarını azaltıcı olması açısından da önemli bir gerekliliktir.
• Hayvansal üretimde verimliliği artırmaya yönelik ıslah, altyapı, beslenme,
sağlık hizmetleri, fiyat ve destekleme politikalarının uygulanması ile atılım sağlanması,
pazarlama sorunlarının giderilmesi gerekmektedir.
• Nadas alanlarını daraltarak kuru tarımda kullanılan arazilerin artırılması ve bu
koşullarda yetiştirilecek ürün deseninin çeşitlendirilmesi için gerekli araştırmalar yapılmalı,
önlemler alınmalıdır.
• Özel mülkiyet ve aile işgücü kullanımının yaygın olduğu aile tipi işletmelerde
üretimin büyük işletmelere yönlendirilmesi, üretimin kitlesel hale dönüştürülmesi olanakları
yaratılmalıdır.
• Tarım, hayvancılık, ormancılık gibi doğal kaynak zenginliğine dayalı
sektörlerin, sanayi yatırımlarına kaynak sağlayacak biçimde gelişmesini sağlamak açısından
tarım ve hayvancılık projelerinin desteklenmeli, sektörlerin gelişmesi için gerekli önlemler
alınmalı, bu projelerin il bütününde mekansal karşılıkları belirlenmelidir.
• Tarımsal amaçlı kooperatifçiliğin canlandırılması, etkin hale getirilmesi
örgütlü gücün etkinliğini göstermesi açısından önemle alınmalıdır.
Güçlü
Yönleri
Zayıf
Yönleri
Fırsatlar
Tehditler
• Organik tarıma ve sebzeciliğe
elverişli iklim ve toprak yapısı,
• Aromatik ve tıbbi bitki üretimi,
• Bu üretimde tekel konumu,
• Tarımsal sanayinin gelişmesine
• olanak sağlayacak potansiyelin
varlığı,
• Tarımda toprakların çok parçalı oluşu,
• Hayvancılıkta düşük verim,
• Su kaynaklarının yetersizliği,
• Su havzalarını koruma çalışmalarını n
yetersizliği,
• Erozyon, sel ve heyelan riskini artıran ve
doğal kaynakların israfına yol açan arazi
kullanım kararları,
• Tarım toprağını korumayan denetimsiz
ve çarpık yapılaşma,
• Tarımsal sanayiye girdi olarak
kullanılabilecek ürünlerin üretimi için
uygun iklimin bulunması,
• Tarımsal üretimin çeşitlenmesi için
kamunun desteği,
• Kesme çiçekçilikte dış pazar talebi,
• Tarım alanlarının ve ormanların,
plansız ve amaç dışı kullanımı
• Su havzalarının korunamaması, su ve
toprak kirliliği
Aromatik bitki üretiminde Çin’in
rekabeti
• Isparta Đli tarım sektörü açısından farklı ürünlerde
ülke ölçeğinde öne çıkmaktadır. Isparta özellikle aromatik
ve tıbbi bitki üretiminde öne çıkmaktadır.
• Đlin farklı topoğrafik yapıları, farklı ürün deseni
için olanaklar sunmakta, sektör bu olanağı
değerlendirmektedir.
• Đl’de var olan tarımsal potansiyel, gelişebilecek bir
ivmeye sahiptir.
• Tarım sektörü , tarımsal sanayi geliştirecektir.
• Tarım Sektöründe su yetersizliği il için de önemli
bir zayıflık olarak görünmektedir.
• Su kaynakları yeterince korunmamaktadır.
• Tarım toprakları yeterince korunmamaktadır.
• Doğal kaynakların havza ölçeğinde korunmasına
Đlişkin projelerin yaşama geçirilmesindeki yavaşlık, çevre
sorunlarının artmasına neden olmaktadır.
• Afet riskini azaltan önlemler il için yeterli
değildir.
• Sektörel gelişmeye yönelik projeler yeterli
kamusal desteği alamamaktadır.
• Đlde tarımsal sanayiye girdi olabilecek farklı ürün
deseni için uygun iklim koşulları vardır.
• Ürünün çeşitlendirilmesi için kamunun desteği
vardır.
• Sulu tarım olanakları artacaktır.
• Đhracata yönelik üretim olanağı ve potansiyeli
vardır.
• Đl için de tarım alanlarının ve orman alanlarının
amaç dışı ve bilinçsiz kullanımı yaygındır.
• Erozyon kontrol çalışmalarının yavaşlamış olması
önemli bir tehdit olarak görülmektedir.
• Çevre kirliliğinin boyutları giderek büyümektedir.
• Üretimin pazarlanmasında giderek artan iç ve dış
rekabet, bölge ve ülke ekonomisi açısından önemli bir
tehdit oluşturmaktadır.
487

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
SANAYĐ VE SANAYĐ PLANLAMASI
• Sanayi sektörünün gelişimine tarım sektörünün katkısı yüksektir. ticaret
sektörünün de yüksek katkısı ile sanayi sektörünün gelişimi artarak devam etmektedir. Bu
eğĐlimin desteklenmesi zorunludur.
• Isparta ekonomisinin geliştirilmesi bağlamında, katma değeri yüksek
konfeksiyon sanayisinin geliştirilmesi için ekonomik ve mekansal olanaklar yaratılmalıdır.
• Katma değeri daha yüksek ürünlere yönelmek için gerekli finansman,
teknoloji, kalifiye eleman, pazar ve yer seçimi sorunları çözülmelidir.
• Tekstil ve deri tabaklanması konularında kalifiye ara eleman gereksinimini
gidermek üzere, bu konularda eğitim olanaklarının artırılması gerekmektedir.
• Tekstil ve deri sektöründe yeni teknolojilerin kullanılmasına yönelik makine
parkı yenilenmeli ve geliştirilmelidir.
• Deri sanayinin önemli istihdam alanlarından olması nedeniyle kaliteli deriye
sahip hayvancılık desteklenmeli; bakım, kesim ve işlemede derinin özenle değerlendirilmesi
için finanssal, örgütsel ve mekansal önlemler alınmalıdır.
• Ar – Ge faaliyetleri çekici, özendirici önlemler alınmalıdır.
• Sanayide finansman dar boğazları giderilerek, mevcut kapasiteden en çok
yararlanma olanakları yaratılmalıdır. Yaratılacak katma değerin ; yaratan sektörlerin
gelişimini sağlamak, farklı yatırım alanları açmak amacıyla kullanılmasını sağlamak
gerekmektedir.
• Isparta Đli’nin sahip olduğu finansal birikim bir gelişme dinamiğine
dönüştürülebilir. Bu gelişme ISTO’ nın geleceği tanımlayan bir planlama çalışması ile özel
sektör alanında yaşama geçirilebilir. Đl stratejik planı ile de kamu finansman kaynaklarının
rasyonel kullanımı ile bu gelişme desteklenebilir. Bu bağlamda sağlanacak olan istihdam ve
giderek ekonomik gelişme, kentleşmenin getirdiği toplumsal anlamdaki olumsuzlukların
kökleşmesini engelleyecek ve tersine döndürecektir
Güçlü
Yönleri
• Coğrafi konum üstünlüğü
• Antalya kentine yakınlık
• Güçlü bir gelenek
• Dericilik sektörünün
gelişmişliği
• Tekstil sektörünün
gelişmişliği
• Halıcılık sektörünün
gelişmişliği
• Đlin Ülke ve coğrafi bölgeler içindeki konumu bu ilin güçlü yönleri
olarak belirginleşmektedir. Ulaşılabilirliği yüksektir.
• Đl, farklı sektörlerde gelişmişlik sıralamasında göreli üstünlüğe
sahiptir.
• Bireysel girişimcilik vardır.
• Sektör çok sayıda alt sektörde faaliyet göstermektedir. Alt
sektörlerin gelişme olanağı vardır.
• Gelişmiş alt sektörler, gelişmişlikleri ile varlıklarını
koruyacaklardır.
Zayıf
Yönleri
• Sermaye birikiminin yetersizliği
• Atıl üretim kapasiteleri
• Đş yerlerinde eğitim düzeyinin
düşüklüğü
• Devlet destek ve yardımlarının
düşüklüğü, isteksizliği
• Küçük ölçekli Đşletmecilik
• Düşük teknoloji
• Đşbirliği ve ortak hareket kültürünün
zayıflığı
• Bilgiye erişim sınırlılığı
• Organize Sanayi Bölgelerinin tam
kapasite ile çalışmaması
• Đl’de OSB, küçük sanayi sitesi gibi mekansal bir eksiklik
yoktur.
• Yapımına başlanılmış sanayi sitelerinin tamamlanmasında
gecikmeler vardır.
• Sanayi tesislerinde kapasite kullanım oranı düşüktür.
• Sermaye ve kredi yetersizliği vardır.
• Altyapı eksikliği vardır.
• Çevre sorunları giderek artmaktadır.
• Đşbirliği ve ortak hareket kültürü eksikliği vardır.
• Hammadde açısından dışa bağımlılık söz konusudur.
488

• Küçük sanayi sitelerinin
tamamlanmamış olması
• Küçük sermayelerin aktive edilmesi
bağlamında isteksizlik
• Pazar bulamama / yaratamama
SAĞLIK VE ÇEVRE
Fırsatlar
Hammadde açısından dışa bağımlılık
• Isparta kenti içindeki sanayi
tesislerinin OSB’ne taşınması,
• Arıtma tesisinin tamamlanmış
bulunması,
• Organik Tarıma dayalı sanayinin
gelişme potansiyeli,
• Đhracata yönelik sanayi üretim
potansiyeli,
• Üniversitenin varlığı,
• Dericilik ve tekstil sektörlerinde
doğrudan pazarlama,
• Ürün çeşitlendirme potansiyeli,
• Tekstil ve dericilikte ara mal
üretimi potansiyeli,
• Kesme çiçekçiliğin geliştirilmesi,
• Đl’de mevcut sanayi türlerinin gelişme eğilim, istem ve
potansiyelleri bulunmaktadır.
• Ürün çeşitlendirme potansiyeli vardır.
• Đhracata yönelik üretim potansiyeli,bulunmaktadır.
• Üniversitelerin varlığı sanayi sektörü için önemli bir gelişme
desteğidir.
• Sanayi yan sanayi işbirliğine ve sanayi kurulumuna uygun ortam
vardır.
• Tarım ve organik tarımı destekleyen sanayi türlerinin varlığı ve
gelişme potansiyeli bulunmaktadır.
• Marka olma eğilim istem ve potansiyeli vardır.
Tehditler
Vizyon geliştirme, yönlendirilme
konusundaki istemler,
• Sermaye’ nin Đl dışına kaçış
eğilimi,
• Çevre sorunlarının vardır.
• Sermaye kredi yetersizliği söz konusudur.
• Girdi maliyetlerinin yüksekliği yakınma konusudur.
• Çevre sorunlarına duyarsızlık,
HĐZMETLER VE HĐZMET PLANLAMASI
Sosyal altyapıda iki ana öğe olan eğitim ve sağlık sektörlerinde hazırlanacak bir
program uyarınca mevcut standardın yükseltilmesi, artacak nüfusun gereksinimlerinin
karşılanması sağlanmalıdır.
• Önemli bir potansiyele sahip doğal değerlerin en verimli biçimde kullanılması
için projeler geliştirilmeli ve bu projeler yaşama geçirilmelidir.
• Doğal, kültürel ve turistik değerleri ve Süleyman Demirel Üniversitesi’nin var
olan potansiyeli, sosyo – ekonomik gelişmenin, giderek hizmetler sektörünün gelişmesinin en
önemli etmenleri olacaktır. Ülke ölçeğinde üniversiteler arasındaki gelişme yarışmasına bu
üniversitenin kısa zamanda öne çıkmış olması çok önemli bir potansiyeldir. Öte yandan, ülke
ölçeğinde turizmin gelişmesi ve çeşitlendirilmesi amacı doğrultusunda ivme kazanması, Đl’ de
var olan değerlerin ilgi odağı olması sonucunu getirecektir. Önemli olan bu ilginin
gerektirdiği istemlerin hizmet sektörü bağlamında karşılanması için gerekli altyapının finansal
ve örgütsel olarak oluşturulmasıdır. Bu konuda merkezi ve yerel yönetimler ile sivil inisiyatif
birlikte hareket etmelidir.
Güçlü
Yönleri
• Yerel ve merkezi yönetimin
örgütlülük düzeyinin yüksekliği,
• Şahıs hizmetlerinin gelişebilme
potansiyeli,
• Sağlık ve eğitim hizmetlerinde
yeterli ve geliştirilebilir alt yapı,
• Çevre Düzeni Planı’nın
hazırlanması
• Đl Stratejik Planı’nın hazırlanmış
olması,
• Merkez Belediye Stratejik
• Kamu ve özel hizmet sektörleri, il’de , üst düzeyde örgütlenmiştir.
• Şahıs hizmetlerinin gelişebilirliği vardır.
• Çevre Düzeni Planı’nın hazırlanmakta oluşu önemli bir güç kaynağıdır.
• Đl stratejik planının hazırlanmış olması kamu yatırımları için stratejik
kararlar vermeye yardımcı olacaktır.
• Belediye Stratejik Planı’nın hazırlanmış olması, belediyenin
yatırımlarını, düzenli, öncelikleri gözeterek yapmasına yardımcı olacaktır.
• Sağlık ve eğitim hizmetlerinin gelişmişliği, yeni yatırımların, nüfus
gelişimine paralel olarak sürdürülmesine, mevcutların niteliklerinin
artırılmasına yardımcı olacaktır.
• Doğal ve tarihsel çevre, hizmet sektörünün gelişimine katkısı açısından,
489

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Planı’nın hazırlanmış olması,
önemli bir potansiyele sahiptir.
Zayıf
Yönleri
Fırsatlar
Tehditler
Doğal çevrenin zenginliği
• Okul öncesi eğitim kurumlarının
azlığı
Yatırımların yetersizliği
• Üniversitenin varlığı,
• Yatırım ortamının uygunluğu,
• Özel sektörün yatırım eğilimi,
Bölgesel rekabet
• Okul öncesi eğitim kurumları azdır.
• Nüfus gelişimine paralel yatırımların yetersizdir.
• Yatırım için uygun ortam vardır.
• Özel sektörde yatırım eğilimi bulunmaktadır.
• Đl’de üniversitenin varlığı önemli dinamikler yaratmaktadır.
• Đç ve dış rekabet her iki il için de tehdit oluşturmaktadır.
Planlama Alanına Yönelik Projeler
Isparta Đli’nde, ihracat potansiyeline, kültürel ve turistik değerlere dayalı olarak hızla
gelişen gelişmektedir. Bu gelişmenin daha da hızlandırılması, ekonomik ve sosyal
kalkınmanın gerçekleştirilmesi için yatırımcı kuruluşlarca bir çok yatırım üzerinde
çalışılmaktadır. Bu yatırımlarla Isparta’nın bilinen tarım potansiyelinin arttırılması Ülkemizin
önde gelen illeri arsında yer alması amaçlanmaktadır. Ayrıca, eğitim ve sağlık sektöründe
dünya standartlarını yakalamak için yoğun gayret gösterilmektedir. Bu bağlamda ilçe
belediyelerinin, tasarlanan, yapım halinde olan çok sayıda yatırımları vardır.
T.4. ÇEVRENĐN ĐNSAN-PSĐKOSOSYAL ĐHTĐYAÇLARIYLA UYUMUNUN
SAĞLANMASI
• Sosyal altyapıda iki ana öğe olan eğitim ve sağlık sektörlerinde hazırlanacak
bir program uyarınca mevcut standardın yükseltilmesi, artacak nüfusun gereksinimlerinin
karşılanması sağlanmalıdır.
• Önemli bir potansiyele sahip doğal değerlerin en verimli biçimde kullanılması
için projeler geliştirilmeli ve bu projeler yaşama geçirilmelidir.
Doğal, kültürel ve turistik değerleri ve Süleyman Demirel Üniversitesi’nin var olan
potansiyeli, sosyo – ekonomik gelişmenin, giderek hizmetler sektörünün gelişmesinin en
önemli etmenleri olacaktır. Ülke ölçeğinde üniversiteler arasındaki gelişme yarışmasına bu
üniversitenin kısa zamanda öne çıkmış olması çok önemli bir potansiyeldir. Öte yandan, ülke
ölçeğinde turizmin gelişmesi ve çeşitlendirilmesi amacı doğrultusunda ivme kazanması, Đl’ de
var olan değerlerin ilgi odağı olması sonucunu getirecektir. Önemli olan bu ilginin
gerektirdiği istemlerin hizmet sektörü bağlamında karşılanması için gerekli altyapının finansal
ve örgütsel olarak oluşturulmasıdır. Bu konuda merkezi ve yerel yönetimler ile sivil inisiyatif
birlikte hareket etmelidir
FĐZĐKSEL GELĐŞME EĞĐLĐMLERĐ
Isparta Đli’nde fiziksel gelişme eğilimleri kentsel alanlarda sadece Isparta Kenti’nde
belirgindir. Bu eğilim, planlama çalışmaları ile yönlendirilmektedir. Diğer kentlerde
önemsenecek ve Planlama Bölgesi içinde önemli görülebilecek herhangi olumsuz bir eğilim
yoktur. Ancak Eğirdir Gölü kıyılarındaki yapılaşma istemlerin çeşitli açılardan sorun boyutu
büyümektedir.
TEKNĐK VE SOSYAL ALT YAPI
490

SAĞLIK VE ÇEVRE
Teknik Alt Yapı : Isparta Đli 2002 yılı iller sıralamasında: Kırsal yerleşim yerlerinde
asfalt yol oranına göre 7., Yüzölçümü içinde devlet ve il yolları uzunluğu açısından 33.
Köylerde asfalt yol oranı açısından 3., Yeterli içme suyu olan köy oranı açısından 54. sırada
bulunmaktadır. Đçme suyu yeterli kırsal nüfus oranına göre sıralamada 7. sırada
bulunmaktadır.
Sosyal Altyapı: Isparta Đl Merkezi’nde ve ilçelerde 8 adet Devlet Hastanesi, 2 adet
Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi, 1 adet Kemik Hastalıkları Hastanesi, 3 adet Sağlık
Merkezi, 1adet Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi ve 85 adet Sağlık Ocağı
bulunmaktadır.
Isparta Đli’nde hastanelerde var olan toplam yatak sayısına göre yatak başına 186 kişi
düşmektedir. Bu değer Türkiye için 430 dur. Đl bu değer ile iller sıralamasında birinci
durumdadır.Doktor başına kişi olarak Türkiye’de 764, Isparta Đli’nde 692 kişi düşmektedir.
Đller sıralamasında ise 6. durumdadır.
T.5. ÇEVREYE DUYARLI ARAZĐ KULLANIM PLANLAMASI
MEVCUT ARAZĐ KULLANIMI
Kırsal ve kentsel yerleşmelerin il içindeki dağılımında belirginleşen bir özellik yoktur.
Dedegöl ve Barla dağı ile Isparta Kenti’ni batıdan ve güneyden çevreleyen dağların
eteklerinde ve yüksek kesimlerinde yerleşmeler seyrekleşmekte ya da hiç bulunmamaktadır.
Eğirdir , Isparta Şarkikaraağaç yakın çevresinde görülen göreli yerleşim sıklığı, topoğrafyanın
olanaklarına işaret etmektedir.
Đl içindeki kentsel yerleşmelerden en büyüğü olan Isparta Kenti, ile, diğer ilçelere
oranla kentsel nüfusu yüksek olan Eğirdir, Şarkikaraağaç ve Yalvaç’ın Isparta Đli içinde
konumlanışlarında, tarımsal toprakların ve ulaşılabilirliğin önemli faktörler olduğunu
göstermektedir. Yine de kentsel yerleşmelerin dağılımında, Isparta Kenti dışta tutulursa,
belirgin bir yığılma yerine dengeli bir dağılım ve benzer işlevler ile benzer nüfus büyüklükleri
görülmektedir.
Kentsel nitelikli yerleşmeler olarak kabul edilen ilçe merkezleri dışında kalan ve
nüfusları büyük çoğunlukla 250 ile 2500 aralığında kalan kırsal yerleşmelerin il içindeki
dağılımı’nda belirgin özellik verimli topraklar içinde göreli bir sıklık, ovalarda ise seyrelme
biçiminde kendini göstermektedir. Belirli bir plan ve düzen yoktur. Bu dağılım topografyanın
su, bitki varlığı vb doğal kaynakların ve tarım topraklarının verimliğinin doğal bir
sonucudur.
ĐLÇELER
2000 YILI
KENTSEL
NÜFUS
(Kişi)
YÜRÜRLÜKTEKĐ
ĐMAR PLANI
PROJEKSĐYON
NÜFUSU (Kişi)
YÜRÜRLÜKTEKĐ
ĐMAR PLANI
PROJEKSĐYON
YĐLĐ
2025 YILI
PROJEKSĐYON NÜFUSU(Kişi)
EN AZ
EN ÇOK
Merkez Đlçe 148496 242,276 2,025 220 000 230 000
Aksu 3532 5,000 2,005 5 000 5 500
Atabey 9703 15,000 2,010 17 500 20 000
Eğirdir 16905 20,000 2,015 20 000 25 000
Gelendost 7321 22,500 2,015 10 000 12 000
Gönen 10826 20,000 2,015 20 000 22 000
Keçiborlu 10390 14,000 2,015 14 000 16 000
Senirkent 13698 50,000 2,015 24 000 25 000
Sütçüler 3636 16,500 2,031 6 000 7 000
Şarkikaraağaç 24502 45,000 2,010 45 000 47 500
Uluborlu 11717 15,000 2,010 25 000 27 500
Yalvaç 35316 55,000 2,015 70 000 75 000
Yenişarbademli 5519 12,500 2,020 10 000 12 500
Tablolar incelendiğinde farklı yıllarda onanmış bulunan imar planlarının nüfus
projeksiyonları ile alan büyüklükleri arasında da farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların
491

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
üst ölçek–alt ölçek plan Đlişkileri içinde giderilmesi, çevre düzeni planının yaptırım gücü en
yüksek yanıdır. Bu nedenle plan hükümlerinde mevcut planların çevre düzeni planı karar ve
koşulları uyarınca irdelenmesi doğrultusunda getirilecek karar, planlama bölgesi için
getirilebilecek en önemli kararlardan birisi olacaktır.
Mevcut imar planlarının yanısıra, bu planlara yapılan eklentiler ile belediye ve
mücavir alan sınırları içinde ve dışında imar planları ile getirilen kararlarda, çevre düzeni
planını doğrudan etkileyebilecek, yerleşmelerin gelişmelerini yönlendirecek kararlar yoktur.
Bu kararlar çoğunlukla noktasal ve küçük alanlı kararlardır.
Büyük alanlı kararlar Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri’dir. Bu alanlar
da yakınında bulundukları yerleşmelerin makro formlarını doğrudan etkileyecek konumda
değildir.
Bu kararlar Isparta Đli’nde Merkez Đlçe, Gönen, Eğirdir ilçelerinde plan değişiklikleri
vardır. Bu değişiklikler aşağıda il ölçeğinde sunulmaktadır.
ISPARTA ĐLĐ’NDEKĐ ĐMAR PLANI DEĞĐŞĐKLĐKLERĐ / MEVZĐĐ PLANLAR
• Isparta Merkez Đlçenin güneyinde Antalya yolu üzerinde Deri Organize Sanayi
Bölgesi mevzii imar planı yapılmıştır.
• Davraz Dağı üzerinde Davraz Kayak Merkezi Turizm Tesis Alanı mevzii imar
planı yapılmıştır.
• Gönen Đlçesi’nde Isparta yolu üzerinde Süleyman Demirel Organize Sanayi
Bölgesi mevzii imar planı yapılmıştır.
• Eğirdir Đlçesi’nde Eğirdir-Antalya yolu üzerinde 3 adet sanayi alanı mevzii
imar planı yapılmıştır.
Bu değerlendirmenin alt ölçekli planlama çalışmalarında daha ayrıntıda incelenmesi
gereği de çevre düzeni planı hükümleri arasında yer alacaktır.
T.6. ÇEVRESEL ETKĐ DEĞERLENDĐRMESĐ
Isparta Đlinde 2009 yılı içerisinde verilmiş ÇED Olumlu/Olumsuz kararı
bulunmamaktadır. Đlde verilmiş olan ÇED Gereklidir/ Gerekli Değildir Kararları aşağıda tablo
halinde verilmiştir.
ÇED Gereklidir/ ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetler Listesi
Sektör Faaliyetin Mevkii Faaliyet Sahibi Faaliyet Konusu
Sanayi
Enerji
Yalvaç Đlçesi,
Kozluçay Kasabası,
Ardıçlı Mah.
Merkez Aliköy, Eğirdir
Yolu
Gönen Đlçesi, Senirce
Köyü, 1130 parsel
Sütçüler Đlçesi,
Kasımlar Beldesi ve
Kocaosman Mah.
Uluborlu Đlçesi, Đnhisar
Köyü
Tekbaş Ambalaj
Gıda Đnş.Tur. San.ve
Tic. A.Ş.
Zeybekler Day. Tük.
Mall. Đnş. Kundura
Göltaş Çimento
Fabrikası
Debi Enerji Elektrik
Üretim Dağıtım
A.Ş.
Kavram Enerji
Yatırım Üretim ve
Tic A.Ş.
492
Hazır Beton ve
Beton Mamülleri
Beton Mamülleri
Üretim
Karar
Tarihi
05.05.2009
15.05.2009
Hazır Beton Tesisi 19.06.2009
Aksu Regülatörü
ve HES
Uluborlu Rüzgar
Enerji Santrali
09.09.2009
10.09.2009
Karar
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir

Sektör Faaliyetin Mevkii Faaliyet Sahibi Faaliyet Konusu
Maden
Atık
Kimya
Tarım
Gıda
Merkez Küçükhacılar
Köyü, Musluksuz
Mevkii
Yalvaç Đlçesi, Sücüllü
Kasabası, Çataltarla
Mevkii
Merkez Küçükhacılar
Köyü, Karakoz Mevkii
Yalvaç Đlçesi,
Yarıkkaya Köyü,
Kabayaka Mevkii
Yalvaç Đlçesi,
Çamharman Köyü,
Sarıyer Mevkii
Keçiborlu Đlçesi,
Özbahçe Köyü,
Gümüşova Mevkii
Merkez Kadılar Köyü
Şarkikaraağaç Đlçesi,
Çarıksaraylar Kasabası
Merkez Bozanönü
Yolu 3. km
Yalvaç Đlçesi,
Yarıkkaya Köyü,
Yumurta Tepe Mevkii
Eğirdir Đlçesi, Akdoğan
Köyü, Hudulca Tepe
Mevkii
Gönen Đlçesi, Senirce
Köyü, Yassıdağ Tepe
Mevkii
Yalvaç Đlçesi,
Kozluçay Kasabası
Gönen Đlçesi, Koçtepe
Köyü, Kağnıderesi
Mevkii
Merkez Đstiklal Mah.
Atatürk Bulvarı Eğirdir
Yolu 5. km
Keçiborlu Đlçesi,
Cumhuriyet Mah.
Đstasyon Cad.
Gönen Đlçesi,
Gümüşgün Köyü
S.Demirel OSB
Merkez Gül Petek San.
Sit.
Kuz Mad. Nak. San
ve Tic. Ltd.Şti.
Dakduklu Tar. Mad.
Nak. San ve Tic Ltd
Şti.
Kuz Mad. Nak. San
ve Tic. Ltd.Şti.
Gürhan TEMĐZ
(Sabahattin
AYTEKĐN ve
Hayati
KURTULAN
Madencilik)
Sabahattin
AYTEKĐN ve
Hayati
KURTULAN
Madencilik
Karayolları 13.
Bölge Müdürlüğü
As Çimento San. ve
Tic. A.Ş.
Maden Kırma
Eleme
Boksit Maden
Ocağı
Maden Kırma
Eleme
Karar
Tarihi
22.01.2009
26.02.2009
09.04.2009
Kömür Ocağı 08.05.2009
Kömür Kırma
Eleme
14.05.2009
Ariyet Ocağı 01.06.2009
Tras Ocağı 10.06.2009
Adem SAK Bosit Ocağı 22.06.2009
Genç Anadolu Boya
San Mad
Dolomit Kil
Öğütme
17.08.2009
Gürhan TEMĐZ Kömür Ocağı 06.10.2009
Serka Mer. Mad.
Tek. Konf. Đnş.
Turizm
Göltaş Göller
Bölgesi Çimento
San. Tic. A.Ş.
DSĐ 18. Bölge
Müdürlüğü
Atık Çevre
Teknolojileri Đnş.
San. Tic. A.Ş.
ORMA Orman
Mahsülleri Đntegre
Tic A.Ş.
Đhsan Organik
Tarım Mad. Ve
Gıda Mad.San Tic.
A.Ş.
Barsu Su Ürünleri
Tur. Taş. Tic. Ltd.
Şti.
Prof. Dr. Fevzi
Mustafa ECEVĐT
Mermer Ocağı 20.10.2009
Kalker Ocağı 21.10.2009
Kalker Ocağı ve
Kırma Eleme
Tıbbi Atık
Sterilizasyon
Tesisi
Tutkal Üretim
Tesisi
Kükürtlü Toprak
ve Gübre
Su Ürünleri
Đşleme Tesisi
Mikrobiyal Gübre
Üretimi
20.11.2009
20.10.2009
20.11.2009
11.02.2009
24.02.2009
05.05.2009
SAĞLIK VE ÇEVRE
Karar
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
493

ISPARTA ÇEVRE DURUM RAPORU
Sektör Faaliyetin Mevkii Faaliyet Sahibi Faaliyet Konusu
Turizm
Konut
Keçiborlu Đlçesi,
Cumhuriyet Mah.
Đstasyon Cad.
Gelendost Đlçesi,
Avnipaşa Mah.
Uluborlu Đlçesi, Pazar
Mah.
Đhsan Organik
Tarım Mad. Ve
Gıda Mad.San Tic.
A.Ş.
TOKĐ
TOKĐ
Org.
Organomineral
Tarım
224 Konutluk
Toplu Konut
224 Konutluk
Toplu Konut
Karar
Tarihi
17.06.2009
11.03.2009
11.08.2009
Karar
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
ÇED Gerekli
Değildir
494