ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

T.C. 

ANKARA VALİLİĞİ 

İL ÇEVRE ve ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 

ANKARA 

İL ÇEVRE DURUM RAPORU 

ANKARA – 2005

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU 

T.C. 

ANKARA VALİLİĞİ 

İL ÇEVRE ve ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 

ANKARA İLİ 

ÇEVRE DURUM RAPORU 

2005 

Adres : İstanbul Caddesi No:98 İskitler / ANKARA 

Tel : 0 312 384 73 25 ( 10 hat ) 

Fax : 0 312 384 02 85 

EPosta : ankara@ankaracevreorman.gov.tr 

Web : www.ankaracevreorman.gov.tr 

Hazırlayanlar 

Vicdan KARAKAYA Nevin KURT Turhan ULUDAĞ 

Şube Müdürü Çevre Mühendisi Bilgisayar Prog. 

II


“Çevreyi korumak, aklın gereğidir. ” 

Mustafa Kemal ATATÜRK 

III


Osman PEPE 

Çevre ve Orman Bakanı 

IV


Hızla değişen dünyanın gündemini insanlığın en büyük ve ortak endişesi haline gelmiş olan 

çevre ve çevre sorunları oluşturmaktadır. İçinde bulunduğumuz yüzyıl birçok teknolojik imkanları 

insanlığa sunarken, bir yandan da insanlığın ortak malı olan çevreden geri getirilmesi zor hatta 

mümkün olmayan varlıkları da alıp götürmektedir. Hızlı nüfus artışı ve sanayileşme çevrenin 

kirlenmesini gün geçtikçe arttırmaktadır. İnsanların yakın çevresini temiz tutması gerektiği gibi, 

artık bölgesel ve evrensel boyutta da çevre konularına duyarlı olması zorunludur. 

Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi konularında gösterilen çabaların 

amacı, insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşamalarının sağlanmasıdır. Bunu 

sağlayacak olan da insanın kendisidir. Çünkü çevreye zarar veren de, çevreyi koruyan ve geliştiren 

de insandır. Günümüzde çevre bilinci sağlıklı bir çevrede yaşamayı, temel insan haklarından biri 

olarak kabul etmektedir. Bu ise ancak kaliteli bir eğitimle mümkündür. 

İnsan ve çevre arasındaki etkileşimin vazgeçilmez nitelikte oluşu, çevre kavramının 

günümüzde kazandığı boyutlar, çevrenin ulusal düzeyde olduğu kadar, uluslararası düzeyde de yeni 

yaklaşımlarla ele alınması gereğini ortaya çıkarmıştır. 

Anayasamızın 56. Maddesinde "Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına 

sahip tir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve 

vatandaşın ödevidir" denilmektedir. Bu doğrultuda çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin 

önlenmesi konusunda devlete ve vatandaşlara çeşitli görevler düşmektedir. Ülkemizde bugün 

ortaya çıkan sorunların ana nedenlerinden birisi bilgi edinme ve bilinçlenmede karşılaşılan 

eksikliklerdir. Çevre bilincine sahip olmayan bir insan, yaşadığı dünyayı kendisinden sonra 

başkalarının da kullanacağını idrak edemez. Halbuki çevre, bize geçmişten kalan bir miras değil; 

korunması, geliştirilmesi ve gelecek nesillere en güzel şekilde devredilmesi gereken bir emanettir. 

Toplumumuzun büyük bir kısmında çevre bilincinin yeterince oluşmaması nedeniyledir ki 

çevre, ilgilenmeye değmeyen bir konu olarak algılanmaktadır.Oysa ana hedefimiz , yeni bir insan 

tipini, ahlak anlayışını ve tüketim bilincini topluma kazandırmak, ihtiyacı kadar tüketen, gelecek 

nesillere karşı sorumluluk hisseden, çevre sorunlarına karşı duyarlı ve bilinçli bir insan modeli 

yetiştirmektir. 

Hazırlanan Çevre Durum Raporunun; Çevrenin korunmasında, hava, toprak, su ve gürültü 

kirliliğinin önlenmesinde, Ankara İline ait tarihi ve doğal güzelliklerin korunmasında, 

iyileştirilmesinde, bitki ve hayvan varlığının devamlılığında ve çevre bilincinin gelecek nesillere de 

aktarılmasında önemli bir rehber olacağı kanısındayım. 

Yaşamımız boyunca çevre konusunda gerekli hassasiyetin gösterilmesini ve hazırlanan bu 

raporun amacına ulaşmasını dilerim. 

Osman PEPE 

Çevre ve Orman Bakanı 

V


ÇEVRE ÜZERİNE 

Dünyamız var olduğu zamandan beri sürekli değişim gösterirken doğal dengesi 

içerinde canlı yaşamına olanak tanımaktadır. Ancak, insan aktivitelerine bağlı kontrolsüz 

kaynaklardan sürekli kirletilmektedir. Daha fazla kazanmak adına doğaya yapılan 

müdahaleler dünyada canlı yaşamını yok etmeye doğru gitmektedir. 

Çevrede meydana gelen kirlenme ve bozulmaların giderilmesi için gerekli 

harcamaların çok yüksek maliyette oluşu; bazı alanlarda ise telafisi mümkün olmayan 

tahribatların meydana gelmesi doğal kaynakların yenilenmesinin çok uzun bir süreci 

gerektirmesi ve her yıl yüzlerce canlı türünün neslinin tamamen tükenmesi sonucunu 

doğurmuştur. Bu olup bitenler, doğal kaynakların zarar görmeden sürdürülebilir kalkınma 

anlayışı içerisinde kullanımı gündeme getirmiştir. 

Bu anlayış sonucu koruma faaliyetleri ön plana çıkmış, kirletmeden korumak ve 

kullanmak ülkelerin temel politikası haline gelmiştir. 

Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi konularında gösterilen 

çabaların amacı, insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşamalarının 

sağlanmasıdır. Bunu sağlayacak olanda şüphesiz insanın ta kendisidir. 

Çevre sorunları ile mücadelede sadece kurum ve kuruluşların çabaları yeterli 

olamayacağından; mücadelenin daha geniş kitlelere yayılması, sivil toplum ve gönüllü 

kuruluşlar ile topyekün bir çalışma yürütülmesi amaca ulaşılmasını daha da 

kolaylaştıracaktır. 

Topyekün mücadelede ise, çevre bilincini geliştirecek tek unsur olan çevre 

eğitimini vermekle mümkündür.Bu noktadan hareketle çevre eğitiminin bir parçası olarak 

çevre sorunlarının belirlenebilmesi ve bu sorunlara çözümler getirilebilmesi için Çevre 

Durum Raporu hazırlanmıştır. 

İlimizdeki çevre bilincinin gelişmesine katkıda bulunacağına yürekten inandığım bu 

raporun hazırlanmasında emeği geçen kişi, kurum ve kuruluşlara teşekkür eder, 

başarılarının devamını dilerim. 

Kemal ÖNAL 

Ankara Valisi 

VI


ÇEVRE BİLİNCİ VE ÖNEMİ 

İnanılmaz bir hızla artan sanayi ve teknolojideki gelişim ve değişimler , bir yandan 

bitmez gibi görünen ve hayati öneme sahip olan doğal kaynakların hızla tükenmesine, bir 

yandan da insan ve diğer canlıların yaşam kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesine neden 

olmaktadır. 

Bu nedenle 1970’li yılların başından itibaren çevre ve doğal dengenin korunması 

konusu dünya gündeminin ilk sıralarında yer almaya başlamıştır. Bugüne kadar yapılan 

çalışmalarla çevrenin korunması ve toplumda çevre bilincinin yerleştirilmesi yönünde 

ulusal ve uluslar arası boyutlarda çok önemli adımlar atılmıştır. Yapılan bütün çalışmalar 

sağlıklı bir çevre ve yaşam standardı yüksek bir toplum oluşturma amacına yöneliktir. 

Sağlıklı bir çevre ve yaşam kalitesi yüksek bir toplum oluşturulmasının, ancak 

çevre sorunlarının çözülmesi ile mümkün olacağı bugün dünyada kabul görmüş bir 

gerçektir. Bu nedenle öncelikle toplumda çevre bilincinin oluşturulması gerekmektedir. 

Bu çerçevede hazırlanan Ankara ili 2005 yılı Çevre Durum Raporu İlimize ait 

mevcut çevresel verileri ortaya koymakla birlikte çevrenin korunması ve kirliliğin 

önlenmesi yönünde yapılan çalışmaları ve hedefleri kapsamaktadır. 

İlimiz Çevre Durum Raporunun hazırlanması esnasında emeği geçen 

personellerimize, kurum ve kuruluşlara teşekkür ederim. 

Ayrıca çevremizin ve doğal yaşamın korunmasında ve iyileştirilmesinde önemli bir 

kaynak olacağı inancımla saygılarımı sunarım. 

Haluk ÖZDER 

İl Çevre ve Orman Müdürü 

VII


ULUSAL ÇEVRE ANDI 

ŞİMDİKİ VE GELECEK KUŞAKLARIN TEMİZ VE 

SAĞLIKLI BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKINA 

SAHİP OLDUĞU GERÇEĞİNDEN HAREKETLE 

ÇEVREYE DUYARLI BİR KALKINMADAN 

YANA OLDUĞUMU VURGULAYARAK; 

DOĞAL KAYNAKLARIN EKONOMİK 

KALKINMANIN HEM KAYNAĞINI HEM 

SINIRINI OLUŞTURDUĞUNU BİLEREK 

ÇEVRENİN KORUNMASI VE 

GELİŞTİRİLMESİNDE BİREYSEL KATKI VE 

KATILIMIN GEREĞİNE VE ÖNEMİNE 

İNANARAK; ÇEVRESEL DEĞERLERE SAHİP 

ÇIKIP ZARAR VERENLERİ UYARACAĞIMA, 

DOĞAL KAYNAKLARDAN FAYDALANIRKEN 

TUTUMLU DAVRANACAĞIMA, 

SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKELERİ 

DOĞRULTUSUNDA HAREKET EDECEĞİME, BU 

YÖNDE İŞBİRLİĞİ VE DAYANIŞMA 

İÇERİSİNDE HAREKET EDEREK ÇEVRE 

KONUSUNDA HERKESE ÖRNEK OLACAĞIMA 

SÖZ VERİRİM. 

VIII


İ Ç İ N D E K İ L E R 

A. COĞRAFİ KAPSAM ......................................................................... 1 

A.1. Giriş ..................................................................................................... 2 

A.2. İl ve İlçe Sınırları.................................................................................. 2 

A.3. İlin Coğrafi Durumu ............................................................................ 9 

A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu ......................................... 10 

A.5. Jeolojik Yapı ve Statigrafi..................................................................... 13 

A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma ............................................................ 19 

A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya.................................................................... 19 

B. DOĞAL KAYNAKLAR..................................................................... 21 

B.1. Enerji Kaynakları.................................................................................. 22 

B.1.1. Güneş ................................................................................................... 22 

B.1.2. Su Gücü................................................................................................ 22 

B.1.3. Kömür .................................................................................................. 26 

B.1.4. Doğalgaz .............................................................................................. 26 

B.1.5. Rüzgar .................................................................................................. 26 

B.1.6. Biokütle................................................................................................ 26 

B.1.7. Petrol.................................................................................................... 26 

B.1.8. Jeotermal sahalar .................................................................................. 26 

B.2. Biyolojik Çeşitlilik ............................................................................... 30 

B.2.1. Ormanlar .............................................................................................. 30 

B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları ............................................... 30 

B.2.2. Çayır ve Mera....................................................................................... 30 

B.2.3. Sulak Alanlar........................................................................................ 31 

B.2.4. Flora..................................................................................................... 35 

B.2.5. Fauna.................................................................................................... 36 

B.2.6. 

Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları 

ve Diğer Hassas Yöreler ....................................................................... 37 

B.3. Toprak.................................................................................................. 38 

B.4. Su Kaynakları....................................................................................... 39 

B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar......................................................... 39 

B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları ........................................................................... 45 

B.4.3. Akarsular.............................................................................................. 46 

B.4.4. Göller ve Göletler ................................................................................. 47 

B.5. Mineral Kaynakları............................................................................... 50 

B.5.1. Sanayi Madenleri.................................................................................. 50 

B.5.2. Metalik Madenler ................................................................................. 50 

B.5.3. Enerji Madenleri................................................................................... 51 

B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ................. 51 

C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM)..................................................... 52 

C.1. İklim ve Hava ....................................................................................... 53 

IX


C.1.1. Doğal Değişkenler ................................................................................ 53 

C.1.1.1. Rüzgar .................................................................................................. 53 

C.1.1.2. Basınç................................................................................................... 54 

C.1.1.3. Nem...................................................................................................... 54 

C.1.1.4. Sıcaklık ................................................................................................ 55 

C.1.1.5. Buharlaşma........................................................................................... 55 

C.1.1.6. Yağışlar ................................................................................................ 55 

C.1.1.6.1. Yağmur ................................................................................................ 55 

C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı........................................................................ 56 

C.1.1.7. Seller .................................................................................................... 57 

C.1.1.8. Kuraklık ............................................................................................... 57 

C.1.1.9. Mikroklima........................................................................................... 57 

C.1.2. Yapay Etmenler .................................................................................... 57 

C.1.2.1. Plansız Kentleşme................................................................................. 57 

C.1.2.2. Yeşil Alanlar ........................................................................................ 57 

C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar ................................................................ 57 

C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar......................................................................... 59 

C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar....................................................... 89 

C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları .................................................. 93 

C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman............................................. 94 

C.2.2. Partikül Madde(PM) Emisyonları ......................................................... 96 

C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları ............................................................... 98 

C.2.4. Azot Oksit(NOx) Emisyonları............................................................... 99 

C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları..................................................... 99 

C.3. Atmosferik Kirlilik ............................................................................... 99 

C.3.1. Ozon Tabakasının İncelenmesinin Etkileri............................................ 99 

C.3.2. Asit Yağışlarının Etkileri ...................................................................... 99 

C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri .......................................... 99 

C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri ......................................................................... 99 

C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri .......................................................................... 99 

C.4.1.2. Toprak Üzerindeki Etkileri ................................................................... 99 

C.4.1.3 FloraFauna Üzerindeki Etkileri............................................................ 99 

C.4.1.4 İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri .......................................................... 100 

C.4.2. Yapay Çevreye(Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri............................... 102 

D. SU ........................................................................................................ 103 

D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı.................................................................. 104 

D.1.1. Yeraltı Suları ........................................................................................ 104 

D.1.2. Jeotermal Kaynaklar ............................................................................. 104 

D.1.3. Akarsular.............................................................................................. 104 

D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar ........................................................... 105 

D.1.5. Denizler................................................................................................ 109 

D.2. Doğal Drenaj Sistemleri........................................................................ 109 

D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri...................................... 109 

D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik ....................................................................... 109 

D.3.2. Akarsularda Kirlilik .............................................................................. 109 

D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik ........................................... 110 

D.3.4. Denizlerde Kirlilik................................................................................ 120 

X


D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları ......................................... 120 

D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri ...................................................... 120 

D.5.1. Tuzluluk ............................................................................................... 120 

D.5.2. Zehirli Gazlar ....................................................................................... 120 

D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik..................................................... 121 

D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler.............................................................. 122 

D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler ..................................................................... 124 

D.5.5.1. Siyanürler ............................................................................................. 124 

D.5.5.2. Petrol ve Türevleri................................................................................ 124 

D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller......................................................... 126 

D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği....................................................................... 126 

D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği ........................................................................ 127 

D.5.5.6. Deterjanlar ve Kirliliği.......................................................................... 127 

D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler ............................................................... 129 

D.5.7. Patojenler ............................................................................................. 129 

D.5.8 Askıda Katı Maddeler........................................................................... 130 

D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği ................................................... 130 

E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI ................................................. 132 

E.1. Genel Toprak Yapısı............................................................................. 133 

E.2 Toprak Kirliliği..................................................................................... 134 

E.2.1. Kimyasal Kirlenme............................................................................... 136 

E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme ............................................................................ 137 

E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme ............................................................................. 137 

E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme ............................................................................ 137 

E.3. Arazi..................................................................................................... 137 

E.3.1. Arazi Varlığı......................................................................................... 137 

E.3.1.1. Arazi Sınıfları....................................................................................... 138 

E.3.1.2. Kullanma Durumu ................................................................................ 140 

E.3.2. Arazi Problemleri ................................................................................. 140 

F. FLORAFAUNA VE HASSAS YÖRELER....................................... 141 

F.1. Ekosistem Tipleri.................................................................................. 142 

F.1.1. Ormanlar .............................................................................................. 142 

F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı .................................................................. 142 

F.1.1.2. İlin Orman Envanteri ............................................................................ 142 

F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları................................................................... 146 

F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları ................................................. 146 

F.1.2. Çayır ve Meralar................................................................................... 148 

F.1.3. Sulak Alanlar........................................................................................ 148 

F.1.4. Diğer Alanlar(Stepler v.b)..................................................................... 148 

F.2. Flora..................................................................................................... 148 

F.2.1. Habitat ve Toplulukları......................................................................... 149 

F.2.2. Türler ve Popülasyonları....................................................................... 151 

F.3. Fauna.................................................................................................... 151 

F.3.1. Habitat ve Toplulukları......................................................................... 152 

XI


F.3.2. Türler ve Populasyonları....................................................................... 152 

F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları ....................................................................... 153 

F.3.3.1. Evcil Hayvanlar .................................................................................... 153 

F.3.3.1.1 Sahipli Hayvanlar ................................................................................. 153 

F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar ............................................................................... 154 

F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve 

Yaban Hayvanlar .................................................................................. 154 

F.3.3.3. Hayvan Hakları İhlalleri ....................................................................... 154 

F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği ....................... 155 

F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin 

İsteneceği Alanlar ................................................................................. 157 

F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar ...................... 158 

F.4.1.1. Milli Parklar ......................................................................................... 158 

F.4.1.7. Özel Çevre Koruma Bölgeleri............................................................... 170 

F.4.2. 

Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca 

Korunması Gereken Alanlar.................................................................. 182 

F.4.3. Korunması Gereken Alanlar.................................................................. 182 

F.4.3.1. Sulak Alanlar........................................................................................ 182 

G. TURİZM ............................................................................................. 187 

G.1. Yörenin Turistik Değerleri.................................................................... 188 

G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri....................................................................... 188 

G.1.1.1. Konum.................................................................................................. 189 

G.1.1.2. Fiziki Özellikler.................................................................................... 190 

G.1.2. Kültürel Değerler.................................................................................. 190 

G.2. Turizm Çeşitleri.................................................................................... 199 

G.3. Turistik Altyapı .................................................................................... 202 

G.4. Turist Sayısı.......................................................................................... 203 

G.5. Turizm Ekonomisi ................................................................................ 206 

G.6. TurizmÇevre İlişkileri ......................................................................... 219 

H. TARIM VE HAYVANCILIK ............................................................ 220 

H.1. Genel Tarımsal Yapı............................................................................. 221 

H.2. Tarımsal Üretim.................................................................................... 222 

H.2.1. Bitkisel Üretim ..................................................................................... 222 

H.2.1.1. Tarla Bitkileri ....................................................................................... 222 

H.2.1.1.1. Buğdaygiller ......................................................................................... 223 

H.2.1.1.2. Baklagiller ............................................................................................ 223 

H.2.1.1.3. Yem Bitkileri........................................................................................ 223 

H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler............................................................................... 224 

H.2.1.2. Bahçe Bitkileri...................................................................................... 225 

H.2.1.2.1. Meyve Üretimi ..................................................................................... 225 

H.2.1.2.2. Sebze Üretimi....................................................................................... 226 

H.2.1.2.3. Süs Bitkileri.......................................................................................... 227 

H.2.2. Hayvansal Üretim................................................................................. 227 

H.2.2.1 Büyükbaş Hayvancılık.......................................................................... 227 

XII


H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık.......................................................................... 229 

H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı(Kanatlı Üretimi)................................................... 229 

H.2.2.4. Su Ürünleri........................................................................................... 230 

H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı ................................................................................ 231 

H.2.2.6. Arıcılık ve İpek Böcekçiliği.................................................................. 231 

H.3. Organik Tarım ...................................................................................... 231 

H.4. Tarımsal İşletmeler ............................................................................... 231 

H.4.1. Kamu İşletmeleri .................................................................................. 232 

H.4.2. Özel İşletmeler ..................................................................................... 232 

H.5. Tarımsal Faaliyetler .............................................................................. 232 

H.5.1. Pestisitler.............................................................................................. 232 

H.5.2. Gübre Kullanımı................................................................................... 232 

H.5.3. Toprak Kullanımı ................................................................................. 235 

I. MADENCİLİK ................................................................................... 237 

I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları 

Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ...................................... 238 

I.1.1. Sanayi Madenleri.................................................................................. 238 

I.1.2. Metalik Madenler ................................................................................. 241 

I.1.3. Enerji Madenleri................................................................................... 244 

I.1.4. Taşocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ................... 247 

I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri...................... 253 

I.3. Cevher Zenginleştirme.......................................................................... 253 

I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri ................................ 253 

I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla 

Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları ...................................................... 253 

J. ENERJİ ............................................................................................... 254 

J.1. Birincil Enerji Kaynakları..................................................................... 255 

J.1.1 Taşkömürü............................................................................................ 255 

J.1.2. Linyit.................................................................................................... 255 

J.1.3. Asfaltit.................................................................................................. 255 

J.1.4. Bitümlu Şist.......................................................................................... 255 

J.1.5. Ham Petrol ........................................................................................... 255 

J.1.6. Doğalgaz Enerjisi ................................................................................. 255 

J.1.7. Nükleer Kaynaklar(Uranyum ve Toryum)............................................. 255 

J.1.8. Orman .................................................................................................. 255 

J.1.9. Hidrolik ................................................................................................ 256 

J.1.10. Jeotermal .............................................................................................. 256 

J.1.11. Güneş ................................................................................................... 256 

J.1.12. Rüzgar .................................................................................................. 256 

J.1.13. Biyokütle.............................................................................................. 256 

J.2. İkincil Enerji Kaynakları....................................................................... 257 

J.2.1. Termik Enerji ....................................................................................... 257 

J.2.2. Hidrolik Enerji...................................................................................... 267 

J.2.3. Nükleer Enerji ...................................................................................... 268 

XIII


J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi.................................................. 269 

J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı........................................ 269 

J.4. Enerji Tasarrufu ile İlgili Yapılan Çalışmalar........................................ 271 

K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ ................................................................ 273 

K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunları 

Etkileyen Etkenler ................................................................................ 274 

K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması ......................................... 277 

K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı.......................................................... 278 

K.4. Sanayi Gruplarına Göre İş Yeri Sayıları ve İstihdam Durumu ............... 278 

K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı .......... 283 

K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler............... 283 

K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği ................................. 283 

K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği ..................................... 291 

K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği .............................. 302 

K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği ............................. 302 

K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar............................................ 302 

K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı ................................................... 302 

L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME ........................................ 303 

L.1. Alt yapı ................................................................................................ 304 

L.1.1. Temiz Su Sistemi ................................................................................. 304 

L.1.2. Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi.................................. 305 

L.1.3. Yeşil Alanlar........................................................................................ 307 

L.1.4. Elektrik İletim Hatları .......................................................................... 308 

L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları.......................................................................... 308 

L.2. Ulaşım ................................................................................................. 308 

L.2.1. Karayolları........................................................................................... 308 

L.2.1.1. Karayolları Genel................................................................................. 308 

L.2.1.2. Ulaşım Planlaması................................................................................ 315 

L.2.1.3. Toplu Taşıma Sistemleri....................................................................... 316 

L.2.1.4. Kent İçi Yollar ..................................................................................... 317 

L.2.1.5. Araç Sayıları ........................................................................................ 317 

L.2.2. Demiryolları......................................................................................... 320 

L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler.................................................................... 320 

L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları................................................................... 324 

L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı ......................................................... 325 

L.2.3.1. Limanlar .............................................................................................. 325 

L.2.3.2. Taşımacılık ........................................................................................... 325 

L.2.4. Havayolları .......................................................................................... 325 

L.3. Haberleşme .......................................................................................... 325 

L.4. İlin Plan Durumu.................................................................................. 327 

L.5. İldeki Baz İstasyonları.......................................................................... 327 

XIV


M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS ............................................... 328 

M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama .................................................................. 329 

M.1.1. Kentsel Alanlar .................................................................................... 329 

M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri............................................ 329 

M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni ....................................................................... 329 

M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları ........................................................... 329 

M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk ................................................................ 330 

M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları ................................................................... 330 

M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi................................................................ 330 

M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar...................... 330 

M.1.2. Kırsal Alanlar ....................................................................................... 330 

M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni ........................................................................ 330 

M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti .................................................................................... 330 

M.2. Altyapı.................................................................................................. 330 

M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri....................................................................... 330 

M.3.1. Kamu Binaları ...................................................................................... 330 

M 3.2. Okullar ................................................................................................. 334 

M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri............................................................... 368 

M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler ................................................................... 368 

M.3.5. Endüstriyel Yapılar............................................................................... 368 

M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar............................................................... 368 

M.3.7. OtelMotel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar......................................... 368 

M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar............................................................................ 368 

M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma ...................................................................... 368 

M.3.10. Yerel Mimari Özellikler........................................................................ 368 

M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller ...................................... 368 

M.4. SosyoEkonomik Yapı.......................................................................... 369 

M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik ............................................................................ 369 

M.4.2. Göçler................................................................................................... 369 

M.4.3. Göçebe İşçiler(Mevsimlik).................................................................... 369 

M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı...................................................... 370 

M.4.5. Konut Yapım Süreçleri ......................................................................... 370 

M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri .................................................. 371 

M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri ................................................... 371 

M.5.1. Görüntü Kirliliği................................................................................... 371 

M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu ...................................................................... 371 

M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları ...................... 371 

M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü................................................................ 371 

M.5.5. Kentsel Atıklar ..................................................................................... 371 

M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı............................................................................ 371 

M.6. Nüfus.................................................................................................... 373 

M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi ............................................................ 373 

M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı ................. 374 

M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları......................................................... 375 

M.6.4. Nüfus Değişim Oranı............................................................................ 375 

M.6.5. Turizm ve Seyahat ................................................................................ 375 

M.6.6. İşsizlik .................................................................................................. 376 

XV


N. ATIKLAR ........................................................................................... 378 

N.1. Evsel Katı Atıklar ................................................................................. 379 

N.2. Tehlikeli Atıklar ................................................................................... 382 

N.3. Özel Atıklar.......................................................................................... 384 

N.3.1. Tıbbi Atıklar......................................................................................... 384 

N.3.2. Atık Yağlar........................................................................................... 385 

N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar ........................................................ 386 

N.3.4. Pil ve Aküler......................................................................................... 387 

N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller....................... 387 

N.3.6. Tarama Çamurları................................................................................. 387 

N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar ............................................................... 387 

N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar............................................................. 388 

N.4. Diğer Atıklar ........................................................................................ 388 

N.4.1. Ambalaj Atıkları................................................................................... 388 

N.4.2. Hayvan Kadavraları.............................................................................. 389 

N.4.3. Mezbaha Atıkları.................................................................................. 389 

N.5. Atık Yönetimi....................................................................................... 389 

N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu ............................................... 391 

N.7. 

Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma 

Merkezleri ............................................................................................ 401 

N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri ............................................................... 401 

N.8.1. Katı Atıkların Depolanması .................................................................. 401 

N.8.2. Atıkların Yakılması .............................................................................. 402 

N.8.3. Kompost............................................................................................... 402 

N.9. Atıkların Geri Kazanılması ve Değerlendirilmesi.................................. 402 

N.10. Atıkların Çevre Üzerinde Etkileri.......................................................... 402 

O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM .............................................................. 405 

O.1. Gürültü ................................................................................................. 406 

O.1.1. Gürültü Kaynakları ............................................................................... 408 

O.1.1.1. Trafik Gürültüsü ................................................................................... 408 

O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü................................................................................ 412 

O.1.1.3. İnşaat Gürültüsü.................................................................................... 415 

O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler ............................................... 415 

O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü................................................ 417 

O.1.2. Gürültü İle Mücadele ............................................................................ 417 

O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkisi ........................................................... 418 

O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkisi .............................................. 418 

O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Etkileri...................................................... 419 

O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerindeki Etkisi.................................................. 419 

O.1.4.1. Fiziksel Etkileri .................................................................................... 419 

O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri................................................................................. 419 

O.1.4.3. Psikolojik Etkileri................................................................................. 420 

O.1.4.4. Performans Etkileri............................................................................... 420 

O.2. Titreşim ................................................................................................ 421 

XVI


P. AFETLER ........................................................................................... 422 

P.1. Doğal Afetler........................................................................................ 423 

P.1.1. Depremler ............................................................................................ 462 

P.1.2. Heyelan ve Çığlar................................................................................. 469 

P.1.3. Seller.................................................................................................... 470 

P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları ....................................................... 481 

P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri ............. 493 

P.1.6. Fırtınalar .............................................................................................. 493 

P.2. Diğer Afetler ........................................................................................ 493 

P.2.1. Radyoaktif Maddeler ............................................................................ 493 

P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar................................. 493 

P.2.3. Tehlikeli Maddeler ............................................................................... 493 

P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri................................................. 493 

P.3.1. Sivil Savunma Birimleri ....................................................................... 494 

P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri................................................... 494 

P.3.3. İlk Yardım Servisleri ............................................................................ 495 

P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı .......................................... 495 

P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlarası Taşınımı İçin 453 

Alınan Tedbirler ................................................................................... 495 

P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar................................................... 495 

R. SAĞLIK VE ÇEVRE ......................................................................... 496 

R.1 Temel Sağlık Hizmetleri....................................................................... 497 

R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı............................................................... 497 

R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar............................................................................... 512 

R.1.2.1. İçme, Kullanma ve Sulama Suları......................................................... 514 

R.1.2.2. Denizler................................................................................................ 517 

R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar ............................................................................... 517 

R.1.3. Gıda Hijyeni ......................................................................................... 518 

R.1.4. Aşılama Çalışmaları.............................................................................. 519 

R.1.5. Bebek Ölümleri .................................................................................... 520 

R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı .................. 520 

R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları.................................................................. 523 

R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri ........................ 525 

R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ....................... 525 

R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri........................................ 526 

R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ................................................ 526 

R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri............................................. 527 

R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ............................................ 527 

R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma .......................................................... 527 

R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı 

Üzerine Etkileri .................................................................................... 528 

S. ÇEVRE EĞİTİMİ .............................................................................. 530 

S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri ..................... 531 

XVII


S.2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri ................................ 533 

S.2.1. Çevre Vakıfları..................................................................................... 533 

S.2.2. Çevre Dernekleri .................................................................................. 533 

S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar................................................................ 534 

T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA............................................. 535 

T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatının Önlenmesi......................... 536 

T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli 

Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi................................................ 541 

T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini 

Aşmayacak Biçimde Planlanması ......................................................... 542 

T.4. Çevrenin İnsanPsikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması........ 543 

T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması ............................................ 544 

T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi.............................................................. 545 

XVIII


TABLOLAR DİZİNİ 

Tablo B.1.1.1: Ankara İline ait güneş enerjisi ve güneşlenme 

süreleri değerleri......................................................................... 22 

Tablo B.1.2.1: Bölge sınırları içindeki havzalardan gelen bölge 

Çıkışındaki su potansiyeli ile ekonomik olarak 

Üretilebilecek hidroelektrik enerji miktarları............................... 22 

Tablo B.1.2.2: Ankara İlinde Bulunan Su Kalitesi Gözlem İstasyonları.............. 23 

Tablo B.1.2.3: Ankara İlinde Bulunan Sediment Gözlem İstasyonları ................ 23 

Tablo B.1.2.4: Ankara ili sınırları içindeki açık olan Akarsu Gözlem 

İstasyonları (2000 su yılı sonu itibariyle) ................................... 24 

Tablo B.1.2.5: 1619 Tuz Gölü –Kaldırım Tuzlası Göl Gözlem İstasyonu 

(2004 su yılı sonu itibariyle) ....................................................... 25 

Tablo B.1.5.1: Ankara İli Rüzgar Durumu, Ortalama Rüzgar Hızları (m/s)......... 26 

Tablo B.2.4.1: Endemik Tür İçeren Başlıca Familyalar ...................................... 36 

Tablo B.3.1: Ankara İlinin Toprak Yapısı ....................................................... 38 

Tablo B.4.1.1: Yüzeysel ve Yer altı Su Kaynağı Bilgileri Formu........................ 44 

Tablo B.4.1.2: Ankara’da Bulunan Barajların Genel Özellikleri......................... 44 

Tablo B.4.2.1: İlimizde İşletmeye Açılmış Olan Yer altı Suyu 

Sulama Tesislerinin Listesi ......................................................... 45 

Tablo C.1.1.1.1: Ankara İli Ortalama Rüzgar Hızları2005 ................................... 53 

Tablo C.1.1.2.1: Ankara İlinde Ortalama Basınç ................................................... 54 

Tablo C.1.1.2.2: Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı ..................................................... 54 

Tablo C.1.1.3.1: Ankara İlinde Ortalama Oransal Nem ......................................... 54 

Tablo C.1.1.4.1: Ankara İlinde Sıcaklık Değişiklikleri .......................................... 55 

Tablo C.1.1.5.1: Ankara İli Ortalama Buharlaşma Değerleri ................................. 55 

Tablo C.1.1.6.1.1:Ankara İlinde Ortalama Yağışlı Gün Sayısı................................ 55 

Tablo C.1.1.6.1.2:Ankara İlinde Günlük En Çok Yağış Miktarı.............................. 56 

Tablo C.1.1.6.2.1:Ankara İlinde Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı ....................... 56 

Tablo C.1.1.6.2.2:Ankara İlinde Ortalama Donlu Gün Sayısı ................................. 56 

Tablo C.1.2.4.1: Emisyon İznine Tabi Olmayan Tesisler....................................... 60 

Tablo C.1.2.4.2: H.K.K.Y Ek8 Liste A’da Yeralan Tesisler ................................. 73 

Tablo C.1.2.4.3: E.K.H.K.K.Y Ek3 Liste A’da Yeralan Tesisler .......................... 74 

Tablo C.1.2.4.4 : H.K.K.Y Ek8 Liste B’da Yeralan Tesisler ................................. 75 

Tablo C.1.2.4.5: E.K.H.K.K.Y Ek3 Liste B’de Yeralan Tesisler .......................... 85 

Tablo C.1.2.5.1: 2005 Yılı İçinde Egzoz Emisyon Ölçümü yapan Mobil İstasyon.89 

Tablo C.1.2.5.2: 2005 Yılı İçinde Egzoz Emisyon Ölçümü yapan Sabit İstasyonl . 91 

Tablo C.4.1.4.1: CO’in etkileri.............................................................................. 102 

Tablo D.1.4.1: İşletmede Olan Göletler .............................................................. 108 

Tablo D.3.3.1: İçme suyu baraj göllerine ait çıkış suyu kalite değerleri............... 111 

Tablo D.3.3.2 : Ankara 12 Sakarya Havzası DSİ Gözlem İstasyonları................ 112 

Tablo D.3.3.3: Ankara 15 Kızılırmak Havzası................................................... 117 

Tablo E.1.1: 

Tablo E.2.1: 

Ankara İli topraklarının verimlilik kriterlerinin 

yüzde olarak dağılımı.................................................................. 133 

Araştırmanın yürütüldüğü 5 Yıllık dönemde analiz edilen 

sulama suları değişimlerinin en düşük ve en yüksek değerleri..... 136 

XIX


Tablo E.3.1.1.1: Ankara İli ilçeleri topraklarının, toprak sınıflarına 

göre dağılımı(Ha) ....................................................................... 139 

Tablo E.3.1.1.2: Ankara İlinde arazinin toprak kullanma kabiliyetine 

göre dağılımı .............................................................................. 139 

Tablo E.3.1.2.1: Ankara İlinde arazinin kullanılış biçimi ...................................... 140 

Tablo F.1.1.2.1: Ankara İli Dahilindeki Alanlar.................................................... 143 

Tablo F.1.1.2.2: Orman Ürünlerinin Yıllar İtibariyle İsimleri................................ 144 

Tablo F.1.1.2.3: Ankara Orman Bölge Müdür. Mıntıkasındaki Özel Ormanlar ..... 145 

Tablo F.1.1.4.1: Ankara İli ve İlçeleri 2/B sahaları................................................ 147 

Tablo F.1.1.4.2: İzin İrtifak................................................................................... 147 

Tablo F.2.1.1: 

Ankara ilinde saptanan flora türleri, fotocoğrafik bölgeler, 

endemizm durumu, Nispi bolluk ve Habitatları ........................... 149 

Tablo F.2.2.1: Ankara’da yaşayan endemik bitkiler ........................................... 151 

Tablo F.3.3.2.1: Ankara’da yaşayan koruma altında bulunan kuş türleri ............... 154 

Tablo F.4.1.1.1: Ankara ilindeki piknik yerleri..................................................... 161 

Tablo F.4.1.1.2: Ankara ilinde tefrik ve tesis edilen orman içi dinlenme 

yerleri ve envanter bilgileri ......................................................... 161 

Tablo F.4.1.2.3.1:Sit Alanları................................................................................. 169 

Tablo F.4.1.7.1: Meteorolojik Veriler ................................................................... 174 

Tablo F.4.1.7.2: Mogan Gölü Havzası Mevcut Arazi Kullanım Durumu............... 176 

Tablo F.4.3.1.1: Mogan gölünde çeşitli tarihlerde yapılan analizlerin 

ortalama sonuçları....................................................................... 183 

Tablo G.1.2.1: Müze ve Ören Yerlerindeki Toplam Eser Sayısı.......................... 193 

Tablo G.1.2.2: Mimari Zenginlikler.................................................................... 194 

Tablo G.4.1: Esenboğa Hava Limanına giriş ve çıkış yapancılar...................... 203 

Tablo G.4.2: Esenboğa Hava Limanına giriş ve çıkış TC Vatandaşları ............ 203 

Tablo G.4.3: Milliyetlerine göre Ankara’ya gelen yabancılar........................... 203 

Tablo G.5.1: Ankara İlinde bulunan Ankara ilindeki işletme belgeli yeme 

içme–eğlence Tesisleri 2005 ....................................................... 208 

Tablo H.1.1: Kullanım durumuna göre arazi varlığı........................................ 221 

Tablo H.1.2: Tarımda etkin olarak kullanılabilen kültür arazileri..................... 221 

Tablo H.1.3: Kültür dışı araziler ...................................................................... 221 

Tablo H.1.4: Tarımsal arazi varlığı ve kullanımı.............................................. 221 

Tablo H.1.5: Toprak Yapısını oluşturan Toprak çeşitlerinin miktarı................. 222 

Tablo H.2.1.1.1: 2005 yılı Tarla Bitkileri Ekiliş Alanı ve Üretim Miktarları.......... 222 

Tablo H.2.1.1.1.1:Buğdaygiller(2005).................................................................... 223 

Tablo H.2.1.1.2.1:2005 yılı Baklagiller .................................................................. 223 

Tablo H.2.1.1.3.1:2005 yılı Yem Bitkileri .............................................................. 224 

Tablo H.2.1.1.4.1:2005 yılı Endüstriyel Bitkiler..................................................... 224 

Tablo H.2.1.2.1.1:2005 yılı Meyve Ekiliş ve Üretim Miktarları.............................. 225 

Tablo H.2.1.2.2.1:2005 yılı Sebze Ekiliş Alanı ve Üretim Miktarları...................... 226 

Tablo H.2.1.2.3.1:2004 yılı Süs Bitkileri Üretimi ................................................... 227 

Tablo H.2.2.1.1: İlimizde Büyükbaş Hayvan Sayıları ............................................ 228 

Tablo H.2.2.2.1: İlimizde Küçükbaş Hayvan Sayıları ............................................ 229 

Tablo H.2.2.3.1: ilimizde Kümes hayvanları Sayıları............................................. 229 

XX


Tablo H.4.1: Ankara ilinde ilçeler üzerinden tespit edilen işletme ve 

hayvan sayıları............................................................................ 231 

Tablo H.5.1.1: 2005 yılı Zirai İlaç Tüketimi ....................................................... 232 

Tablo H.5.2.1: 2005 yılı Ankara İli Kimyevi Gübre Tüketimi............................. 233 

Tablo I.1.3.1: Ankara İlindeki Jeotermal Enerji Kaynakları............................... 245 

Tablo I.1.4.1: Ankara İli İşletme Ruhsatları(İlçelere Göre Dağılımı) ................. 247 

Tablo J.1.1.1: Ankara’da Son 4 Yıla Ait Kükürtdioksit ve Partikül 

Madde Yoğunlukları................................................................... 255 

Tablo J.1.1.2: Ankara’da Tüketilen Kömür Miktarı........................................... 255 

Tablo J.1.9.1: 

Bölge sınırları içindeki havzalardan gelen ve bölge çıkışındaki 

su potansiyeli ile ekonomik olarak üretilebilecek hidroelektrik 

enerji miktarları .......................................................................... 256 

Tablo J.2.2.1: Ankara ilindeki hidrolik santralleri (2000 sonu) .......................... 267 

Tablo J.2.2.2. Ankara ilindeki mobil santraller.................................................. 267 

Tablo J.2.2.3: Ankara bölgesindeki 380 KV trafo merkezleri ............................ 268 

Tablo J.2.2.4: Ankara bölgesindeki 154 KV trafo merkezleri ............................ 268 

Tablo J.2.4.1: Ankara ili yenilebilir kaynaklı santraları ..................................... 269 

Tablo J.3.1: Ankara ilinin elektrik tüketiminin sektörel dağılımı(mwh) .......... 269 

Tablo J.3.2: 

Ankara ilinin net elektrik tüketiminin unipede 

sınıflandırmasına göre gruplara dağılımı ..................................... 269 

Tablo J.3.3: Ankara ilinin abone sayısının sektörel dağılımı ........................... 270 

Tablo J.3.4: Ankara İli Elektrik Enerjisi Kurulu Gücüfiili ve Proje Üretimi... 271 

Tablo K.3.1: Sanayi tesislerinin ilçelere göre dağılımı..................................... 278 

Tablo K.4.1: Meslek Gruplarına Göre Üye Kayıt Personel ve Sermaye 

Raporu........................................................................................ 279 

Tablo K.4.2: 20022006 Yılları Arasında Odaya Kayıdı Yapılan 25 ve Daha 

Fazla Kişi Çalıştıran İşyerlerinin sektörlere Göre Dağılımı ......... 279 

Tablo K.4.3: İmalat Sanayinde Ücretle Çalışanlar ........................................... 280 

Tablo K.4.4: 03.03.2006 Tarihi itibariyle 25 ve daha Fazla kişi çalıştıran 

işyerlerinin sektöre Göre Dağılımı .............................................. 283 

Tablo K.6.1.1: Kirletici Vasfı Yüksek Olan tesislerin(enerji, çimento, taş ve 

toprak,kimya,metal üretimi ve işletme tesisleri)Gaz ve Toz 

Atıklarının Standartlarla Karşılaştırılması ................................... 284 

Tablo K.6.2.1: İşletmelerin arıtma tesislerine göre durumu(2001) ...................... 302 

Tablo L.1.1.1. Su kaynaklarından Ankara iline verilen su miktarları.................. 304 

Tablo L.1.2.1: Ankara ilinin kent içinden geçen kollektörleri ve uzunlukları...... 306 

Tablo L.1.3.1: Ankara’daki toplam yeşil alan miktarı......................................... 307 

Tablo L.1.5.1: Kulanılan yılık doğalgaz tüketim mik. Göre yüzdesel dağılımı.... 308 

Tablo L.2.1.1.1: Ankara İli Yol Durumu2005...................................................... 309 

Tablo L.2.1.1.2: Ankara İli Otoyollar,devlet ve il yolları üzerindeki seyir ve taşı.. 309 

Tablo L.2.1.1.3: 2003 Yılı Ankara ili sınırları otoyolları yıllık ortalama................ 309 

Tablo L.2.1.1.4: 2003 Yılı Ankara ili devlet yolları yıllık ortalama ....................... 310 

Tablo L.2.1.1.5: 2003 yılı karayolları 4.Bölge Müd.İl yolları yıllık ortalama......... 311 

Tablo L.2.1.2.1: Ankara ili araç türleri ve taşınan yolcu kapasitesi........................ 315 

Tablo L.2.1.4.1: Belediye sınırları içerisinde yeralan kent içi yollara ait bilgiler ... 317 

Tablo L.2.15.1: Araç sayıları2005 ...................................................................... 318 

XXI


Tablo L.2.1.5.2: Ocak 2006 yılı itibariyle araç sayısını gösterir liste ..................... 318 

Tablo L.2.2.1.1: 2005 yılı Ankara Banliyosu ........................................................ 322 

Tablo L.2.2.1.2: 2005 yılı Ankara Anahat Trenleri................................................ 322 

Tablo L.3.1: Telefon hatlarının yer altı uzunlukları ......................................... 326 

Tablo M.3.1.1: Yapı Ruhsatlarına göre Ankara'nın Kullanma Amacı2004 ......... 333 

Tablo M.3.2.1: Özel okullar................................................................................ 334 

Tablo M.3.2.2: Üniversiteler ............................................................................... 334 

Tablo M.3.2.3: Özel eğitim kurumları................................................................. 334 

Tablo M.3.2.4: 2005 yılı Ortaöğretim kurumlarına ilişkin bilgiler ....................... 335 

Tablo M.3.2.5: İlköğretim................................................................................... 343 

Tablo M.3.2.6: Yurtlarda barınan öğrenci sayıları2005 ...................................... 368 

Tablo M.4.2.1: 19851990 yılları arasında Ankara ilinin verdiği göç................... 369 

Tablo M.6.1.1: Ankara ilçelerine göre nüfus ve yıllık nüfus artışı ....................... 373 

Tablo M.6.2.1: Nüfusun yaş grubu, cinsiyete göre dağılımı................................. 374 

Tablo M.6.3.1: Toplam nüfus ilçe, bucak, köy sayısı........................................... 375 

Tablo M.6.3.2: 2000 yılı nüfus yoğunluğu .......................................................... 375 

Tablo M.6.6.1: Ankarada aranılan meslek grubuna göre işsiz.............................. 376 

Tablo M.6.6.2: Ankara İli daha önce çalışanlar ekonomik faaliyetlere göre işsiz . 376 

Tablo M.6.6.3: 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşgücü ve İşgücünden İşsiz377 

Tablo M.6.6.4: 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşsizler (Yaş Grup.Göre)... 377 

Tablo M.6.6.5: 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşsizler (Eğitim Düz.Göre)377 

Tablo N.1.1: Ankara ili çöpü içindeki evsel ve işyeri atık oranları ................... 379 

Tablo N.1.2: Ankara ilinde 19902015 dönemi ilçelere göre günlük 

tahmini çöp miktarları................................................................. 380 

Tablo N.1.3: Ankara ilinin 19902015 dönemi yıllık tahmini çöp miktarı ........ 380 

Tablo N.1.4: Ankara ilinin çöpünün mevsimsel değişimi................................. 381 

Tablo N.1.5: Ankara ilinin katı atıklarında geri kazanılan madde yüzdeleri ..... 382 

Tablo N.2.1: İlimizde tehlikeli atıkları ilave yakıt olarak kullanan lisanslı 

Çimento fabrikaları..................................................................... 384 

Tablo N.3.1.1: Ankara ilinde oluşan tıbbi atık miktarları .................................... 385 

Tablo N.3.1.2: Ankara ilinde 1 ayda toplanan tıbbi atık miktarı.......................... 385 

Tablo N.5.1: Seçenek depolama sahalarının başlıca avantaj ve dezavantajları.. 390 

Tablo N.6.1: Sanayi grubu kullanım ve bertaraf durumuna göre endüstriyel 

katı atık miktarı........................................................................... 391 

Tablo N.6.2: Ankara 19902015 ortalama günlük çöp miktarları tahminleri..... 392 

Tablo N.6.3: 

Ankara 19902015 kış mevsimi günlük çöp miktarları 

tahminleri ................................................................................... 396 

Tablo N.6.4: Çöp Bölgecik Grupları................................................................ 399 

Tablo N.6.5: İlçelere göre günlük çöp miktarı.................................................. 400 

Tablo N.6.6: Bertaraf yöntemine göre katı atık miktarı2004 ........................... 400 

Tablo O.1.1.2.1: Sanayi Grubu ve Gürültü Ölçümü Yaptıran İşyerlerinin 

gürültü seviyelerine göre çalışan kişi sayısı, ortalama çalışma 

süresi ve iş yeri sayısı 1997......................................................... 413 

Tablo O.1.1.4.1: Gürültü İle Mücadele Birimi Çalışmaları .................................... 416 

Tablo O.1.5.4.1: Gürültünün tıbbi açıdan etkileri .................................................. 421 

Tablo P.1.1: Ankara İli Afetleri ...................................................................... 424 

XXII


Tablo P.1.1.1: 1933–2004 Yılları Arasında Ankara İli ve Çevresinde 

Meydana Gelen Depremler ......................................................... 464 

Tablo P.1.4.1: Ankara İli İtfaiye Daire Başkanlığının 2004 Yılına 

Ait Faaliyet Çizelgesi.................................................................. 483 

Tablo P 1.4.2: Ankara İli 2004 Yılına /Ayına Ait Diğer Faaliyetlerin Çizelgesi . 485 

Tablo P.3.6.1: Etüt Proje Programındaki Son Durum......................................... 495 

Tablo R.1.1.1: Ankara İli Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması 

Merkezlerinin Dağılımı............................................................... 498 

Tablo R.1.1.2: Yataklı Tedavi Kurumları (2005)................................................ 499 

Tablo R.1.1.3: Yataklı Tedavi Kurumları (2005)................................................ 500 

Tablo R.1.2.1: Bulaşıcı Hastalıkların Aylara Dağılımı ( 2005) ........................... 512 

Tablo R.1.2.2: Bulaşıcı Hastalıkların Yıllara Dağılımı ....................................... 513 

Tablo R.1.2.1.1: Su Güvenliği Birimi 2005 Yılı Faaliyet Tablosu ......................... 516 

Tablo R.1.2.1.2: Ankara İlinde 2005 yılında alınan toplam numune sayıları.......... 517 

Tablo R.1.3.1: Gıda Güvenliği ve Gece Denetim Hizmetleri Birimi 2005 Yılı 

Faaliyetleri.................................................................................. 519 

Tablo R.1.4.1: Ulusal Aşı Takvimi..................................................................... 519 

Tablo R.1.5.1: Bebek Ölümlerinin Yıllara Ve Ölüm Nedenlerine Göre Dağılımı 520 

Tablo R.1.6.1: Ölümlerin Hastalık,Yaş Ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı ........ 520 

Tablo R1.7.1: 2005 Yılında Aile Planlaması Uygulama Eğitimine Alınan 

Personel Sayısının Dağılımı........................................................ 524 

Tablo R.1.7.2: 2005 Yılında Aile Planlaması Uygulama (Tazeleme) Eğitimine 

Alınan Personel Sayısının Dağılımı ............................................ 524 

Tablo R.1.7.3: 2005 Yılında Aile Planlaması Hizmeti Alan Kişi Sayısının 

Dağılımı ..................................................................................... 524 

Tablo R.1.7.4: 2005 Yılında Sarfedilen Kontraseptif Malzemelerin Dağılımı ..... 524 

Tablo R.2.7.1: 

Tablo R.2.7.2: 

Türkiye’de istemleri ya da kontrolleri dışında etkilenenler için 

(Kontrolsüz Etkilenme) sınır değerler ......................................... 528 

Türkiye’de mesleği nedeniyle elektromanyetik enerjinin 

etkisinde kalanlar için (Kontrollü Etkilenme) sınır değerler......... 528 

XXIII


HARİTALAR DİZİNİ 

HARİTA A.2.1. ANKARA İLİ HARİTASI ..................................................... 3 

HARİTA A.5.1. ANKARA İLİ JEOLOJİK HARİTASI A,B,C,D .................... 13 

HARİTA B.2.3.1. TUZ GÖLÜ ........................................................................... 31 

HARİTA B.4.3.1. 

ANKARA İLİ AKARSU GÖZLEM İSTASYONLARI 

HARİTASI............................................................................. 47 

HARİTA I.1. ANKARA İLİ MADEN HARİTASI ...................................... 253 

HARİTA L.2.1.1.1. ANKARAİSTANBUL OTOYOL HARİTASI ...................... 312 

HARİTA L.2.1.1.2. KARAYOLLARI HARİTASI................................................ 313 

HARİTA L.2.1.1.3. ANKARA İLİ YGOT HARİTASI.......................................... 314 

HARİTA L.2.1.3.1. ANKARA İLİ METROSU..................................................... 317 

HARİTA O.1.1. ANKARA İLİNİN GÜRÜLTÜ HARİTASI ........................... 386 

HARİTA P.1.1.1. 

1933–2004 YILLARI ARASINDA ANKARA İLİ VE 

ÇEVRESİNDE MEYDANA GELEN DEPREMLER............. 468 

HARİTA P.1.1.2. ANKARA DEPREM HARİTASI........................................... 469 

XXIV


ŞEKİLLER DİZİNİ 

ŞEKİL C.1.1. ANKARA RÜZGAR FREKANS GÜLÜ..................................... 54 

ŞEKİL C.1.2. 

ŞEKİL L.1.1. 

ŞEKİL N.1.1. 

ANKARA İLİNDE YILLARA GÖRE SICAKLIK 

VE YAĞIŞ DAĞILIMI................................................................ 56 

ANKARA İLİNDEKİ TOPLAM YEŞİL ALANIN 

İLÇE BELEDİYELERE DAĞILIMI ........................................... 308 

ANKARA’DA TOPLAM ÇÖPÜN İÇİNDEKİ EVSEL VE 

İŞYERİ ATIKLARININ İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI............. 380 

ŞEKİL N.1.2. ANKARA ÇÖPÜ BİLEŞENLERİNİN YILLIK ORTALAMASI. 381 

ŞEKİL P.1.1. 

ANKARA İLİ NAKİL KARARI ALINAN AFET 

TÜRLERİNİN DAĞILIMI .......................................................... 492 

XXV


A. 

COĞRAFİ KAPSAM 

1


A.1. GİRİŞ 

M.Ö.3. yüzyılda Galatlara, daha sonra Frigyalılara başkentlik yapmış olan kent 

Cumhuriyetin yeni hükümetine ev sahipliği yapma görevine Cumhuriyetin kurucusu 

Atatürk tarafından layık görülmüştür. Ankara’nın insanoğlunun yerleşik düzene geçtiği 

dönemlerde kurulduğu bilinmektedir. Yapılan incelemeler şehirde Hititlerin, Frigyalıların, 

Lidyalıların ve Galatların yaşamış olduklarını göstermektedir. 

İsa’dan önce ikinci bin yılda Hititler bölgenin hakimi durumuna gelmiş ve onları 

sırası ile Frigyalılar, Lidyalılar ve Persler izlemiştir. 3341073 yılları arasında Bizans 

İmparatorluğu hakimiyetinde kalan şehir bu süre zarfında Hiristiyanlığın Anadolu’daki 

önemli bir merkezi olmuştur. 1071 yılında Bizans ordularının Selçuklu Sultanı Alparslan 

tarafından mağlup edilmesi sonucunda kent Türklerin eline geçmiştir. Ankara’nın en 

parlak devri Alaaddin Keykubat zamanıdır. Şehrin askeri bakımdan düzenlenmesinin yanı 

sıra, cami ve medrese gibi dini ve ilmi eserlerle de imar edilmiştir. 

Yaklaşık üç yüz yıl sonra 1402’ de artık sadece küçük bir yerleşim merkezi haline 

gelmiş olan şehir 1. Beyazıt komutasındaki Osmanlıların eline geçmiştir. Ankara 

Osmanlılar zamanında sof yapımı ve kundura üretimiyle tanınan ticari bir merkez 

durumuna gelmiş, kalesiyle de askeri önemini sürdürmüştür. Ankara’nın Osmanlı 

dönemindeki parlak yılları XVII. yüzyıl ortalarından itibaren Celali İsyanlarıyla birlikte 

yerini sıkıntılı günlere bırakmıştır. 18731875 yılları arasında kötü hava şartları nedeniyle 

şehirde kıtlık meydana gelmiş, 18 bin kişi ölmüş, halkın bir bölümü de göç etmiştir. 1892 

yılında Ankara’ya demiryolunun ulaşmasıyla şehre biraz canlılık gelmiştir. Büyük bir 

şehirden kasabaya dönüşen Ankara’yı 1917 yılında da yangın felaketi bulmuştur. 

Ankara’nın kötüye giden kaderi 27 Aralık 1919 tarihinde Mustafa Kemal ve 

arkadaşlarının Sivas’tan Ankara’ya gelmeleriyle değişmiştir. 

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Ankara, Atatürk liderliğindeki ulusal direnişte 

belirgin bir konum üstlenmiştir ve Ulusal Kurtuluş Savaşı ile Türk yurdunun yabancı 

işgalinden kurtarılmasıyla 13 Ekim 1923’de Ankara yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin 

başkenti ilan edilmiştir. 

Başkent seçildiği yıllarda Ankara çok az binası olan yoksul ve çorak bir şehirdi. 

İstiklal Savaşımızın hazırlanıp idare edildiği bir merkez olarak adı milli mücadelemizin 

sembolü haline gelen bu tarihi kent Cumhuriyetin ilanından sonra hızla büyümüş yepyeni, 

büyük ve modern bir görünüm kazanmıştır. 

Günümüzde Ankara modern yapıları, geniş caddeleri, çiçekli parkları, yenilenen 

altyapısı ve yeşil tepeleriyle dünya başkentleri arasında seçkin bir konuma sahiptir. 

A.2. İL VE İLÇE SINIRLARI 

Ankara ili doğuda Kırıkkale, Kırşehir ve Aksaray, batıda Eskişehir, kuzeyde 

Çankırı, kuzeybatıda Bolu, güneyde Konya illeriyle çevrilidir. Ankara ili Türkiye’nin ilçe 

ve köy sayısı en çok olan illerinden birisidir. 

2


Harita A.2.1. Ankara İli Haritası 

1990 yılına kadar Ankara ili sınırlarında çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. 

Ankara’nın ilçesi olan Kırıkkale il olmuş ve Ankara iline bağlı olan bazı kasabalar da ilçe 

yapılmak suretiyle Kırıkkale iline bağlanmıştır. 

2962 Sayılı Kanunla (1983) başkent Ankara’nın Merkez İlçesi kaldırılarak Altındağ 

ilçesine bağlanmıştır. Aynı kanunla Çankaya ilçesinden ayrılan Mamak ve Gölbaşı; 

Altındağ ilçesinden ayrılan Keçiören; Yenimahalle ilçesinden ayrılan Sincan ilçe haline 

gelmiştir. 

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (1990) verilerinden yararlanılarak son 

düzenlemelerden sonra Ankara ilinin ilçeleri aşağıda açıklanmıştır. 

Altındağ İlçesi: 

Altındağ İlçesinin yüz ölçümü 573 km 2 olup, idari yönden 113 mahalle, 7 Köy, ve 

1 Belediyeden oluşmaktadır. Arazisi engebeli ve dağlık olan ilçenin kuzeyinde, üzerinde 

Çubuk Barajı bulunan Çubuk Çayı, güneyinde Ankara ve Hatip Çayları vardır. 

İlçenin geçmişte ekonomisi tarım ve ticarete dayanmakta olup bugün sanayi ve 

küçük sanayi dallarında büyük bir gelişme görülmektedir. 

3


Akyurt İlçesi: 

Akyurt İlçesinin yüz ölçümü 364 km 2 dir.1971 yılında ilk Belediye teşkilatı 

kurulmuştur. Son olarak da 20.05.1990 gün ve 20523 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 

3644 sayılı kanunla Çubuk’tan 15, Kalecik’ten 5 adet köy bağlanarak ilçe haline gelmiştir. 

İlçe kuzeyde Çubuk, güneyde Elmadağ, doğuda Kalecik ilçeleriyle çevrilidir.Kuzeyde 

Karbasan Dağı (1637m ) yükselir.Kırsal iklim egemendir. 

Ayaş İlçesi: 

Eski Ankaraİstanbul karayolunda Güdül, Yenimahalle, Polatlı ve Beypazarı 

ilçeleri arasında kalır. Ayaş Dağları üzerindeki Ayaş belinin eteklerinde kurulu olan ilçenin 

yüz ölçümü 1.158 km 2 dir. Karadere Bağları, Ova Bağları, Arıklar Bağları, Kirazdibi 

Bağları, Ayaş İçme ve kaplıcaları ilçenin tabiat varlıklarını oluşturur. 

Bala İlçesi: 

Yüz Ölçümü 2.647 km 2 olan ilçe Ankara’nın güneyinde yer alır. Doğusunda 

Kırşehir İline bağlı Kaman İlçesi ile Kırıkkale İlline bağlı Karakeçili İlçesi, batısında 

Haymana ve Gölbaşı İlçeleri güneyinde Şereflikoçhisar İlçesi, kuzeyinde Elmadağ İlçesi 

ile çevrilidir. Ankara’nın eski ilçelerinden biri olan Bala, Hasanoğlan, Elmadağ gibi 

yerleşim alanlarını da kendi sınırları içerisinde bulundurmaktaydı.Bala topraklarında az da 

olsa orman varlığına rastlanır. 

Beypazarı İlçesi: 

Ankara’nın batıda 

kalan ilçelerindendir. Ayaş, 

Güdül, Nallıhan, Çamlıdere 

ilçeleri ile Eskişehir ve Bolu 

İli arasında kalır. Yüz ölçümü 

1868 km 2 dir. Eskişehir ili ile 

sınırı çizen Sakarya Irmağı ve 

Sakarya Irmağı’nın 

kollarından birisi olan Kirmir 

Çayı İlçedeki en önemli 

akarsular, Beypazarı Ovası en 

önemli ova, Karlı ve Kavaklı 

Dağları en önemli ağlarıdır. 

Çamlıdere İlçesi: 

İlçe Ankara’nın Kuzeybatısında yer almakta olup, güneyde Güdül, doğu ve 

kuzeyde Kızılcahamam, batıda Gerede ve Beypazarı İlçeleri ile çevrilidir.İlçe 

Kızılcahamam ilçesine bağlı bir Bucak iken 02.12.1953 tarihinde 6191 sayılı kanun ile 

statüsünü kazanmıştır. 

Çankaya İlçesi: 

Ankara’nın en gözde ilçesidir. TBMM Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık 

konutlarının Bakanlıkların çok sayıda Kamu Kuruluşlarının yer aldığı ilçe Türkiye’nin 

Siyasal yaşamında bir odak noktasıdır. Ankara’ya hakim bir tepenin üzerine yayılmıştır. 

Yüz ölçümü 1.157 km 2 olan Çankaya’nın önemli dağları doğusundadır. İlçe topraklarının 

4


Kuzeydoğusunda Hatip Çayının yer aldığı Kayaş Vadisi ilçenin merkezine kadar uzanır. 

İlçedeki tek göl Eymir Gölüdür. 

Çubuk İlçesi: 

Ankara Büyükşehir Belediye Sınırlarına en yakın ilçelerden biridir.1503 km 2 lik bir 

alanı kaplar. Çankırı ili ile Kalecik, Elmadağ, Kızılcahamam ilçeleri ve Ankara 

metropolitan alanı Çubuk’un komşularını oluşturur. Aydos, Mire, İdris ve Karabasan 

Dağları ilçenin en önemli yükseltileridir. Ankara Çayının suladığı Çubuk Ovası Ankara 

İlinin önemli ovalarından biridir. Ankara Çayı üzerinde yer alan Çubuk (I) Barajı ve Çubuk 

(II) Barajı da Ankara’nın popüler mesire yerlerindendir. 

Elmadağ İlçesi: 

Adını kış sporları ile duyuran Elmadağ İlçesi AnkaraSamsun Karayolu üzerinde 

yer alır. İlçe toprakları Kırıkkale, Kalecik, Bala, Çubuk ve Ankara metropolitan alanı ile 

çevrilidir.Yüz Ölçümü 573 km 2 dir. Ankara’nın en önemli yükseltilerinden birisi olan 

Elmadağ kış sporları merkezi olarak çok ünlüdür. 

Elmadağ İlçesi Genel Görünüm 

Etimesgut İlçesi: 

Ankaraİstanbul Karayolu üzerinde bir yerleşim yeridir. İlçe toprakları Sincan, 

Yenimahalle, Çankaya, Polatlı İlçeleri arasında kalır. Etimesgut 18 bağlı köyü ile 1968 

yılına kadar nahiye olarak kalmış, 20.05.1990 gün ve 20523 sayılı Resmi Gazete’ de 

yayımlanan 3644 sayılı kanunla ilçe yapılmış, hemen ardından da belediye teşkilatı 

kurulmuştur. 

Evren İlçesi: 

Yüz Ölçümü 218 km 2 olan ilçenin şehir merkezine uzaklığı 178 km dir. 

5


Gölbaşı İlçesi: 

1983 yılında İlçe merkezi olmuştur. 1.111 km 2 lik alanı kaplar. Haymana, Bala, 

Çankaya, Yenimahalle ve Polatlı ilçeleri arasında kalır. E5 karayolu üzerinde yer alması 

nedeniyle taşımacılıkta önem taşır. Gölbaşı ve yöresi en eski medeniyetlerin yerleşim 

alanlarından biridir. İlçe Ankara’nın mesire, sayfiye, turizm ve sanayi bölgesi 

durumundadır. Mogan ve Eymir Gölleri, doğal güzelliği, temiz havasıyla ilçeye turistik bir 

değer kazandırmaktadır. 

Gölbaşı İlçesi Genel Görünüm 

Güdül İlçesi: 

Çamlıdere, Kızılcahamam, Ayaş, Beypazarı ilçeleri ve Bolu İli ile çevrili olan ilçe 

419 km 2 alanı kaplar. Köroğlu Dağları’nın uzantısı üzerinde yer alan ilçe Karadeniz 

Bölgesi’nin dağlık ve ormanlık alanlarıyla İç Anadolu Bölgesinin stepleri arasında geçiş 

sağlar. 

Haymana İlçesi: 

Ankara’nın güneyinde kalan ilçelerindendir. Gölbaşı, Bala, Polatlı ilçeleriyle 

Konya İli arasında kalır. Yüz Ölçümü 2976 km 2 dir. Topraklarının 2/3’lük bölümünü 

Haymana Platosu oluşturur. Ankara’nın en önemli tarım merkezidir. Bitkisel ve hayvansal 

üretim ileri teknikler kullanılarak modern tekniklerle yapılır. 

6


Kazan İlçesi: 

Kazan, 4.07.1987 tarihinde yürürlüğe giren 3392 sayılı kanun ile ilçe statüsünü 

kazanmıştır. Yüz ölçümü 560 km 2 olan ilçenin şehir merkezine olan uzaklığı 45 km dir. 

Kalecik İlçesi: 

AnkaraÇankırı yolu üzerinde kalan ilçe, Elmadağ ve Çubuk İlçeleriyle Kırıkkale 

ve Çankırı illeriyle çevrilidir. Yüzölçümü 1.318 km 2 dir. Karabasan, İdris Dağları ilçenin 

en önemli yükseltileridir. Kızılırmak, ilçe topraklarında kuzeygüney yönünde akar. 

Tabakçılık, bakırcılık ve kumaş dokumacılığı, bağcılık ve Kalecik Karası Şarapları ile 

oldukça ün kazanmıştır. 

Keçiören İlçesi: 

Altındağ, Yenimahalle ve Çubuk İlçeleri arasında kalan Keçiören 199 km 2 lik bir 

alanı kaplar. Çankaya’dan sonra nüfusu en kalabalık ilçedir. Keçiören Altındağ İlçesine 

bağlı bir semt iken 1983 yılında Ankara’nın metropol ilçesi olmuştur. 

Kızılcahamam İlçesi: 

Ankara İlinin en kuzeyindeki ilçesidir. Ankaraİstanbul Karayolu üzerinde yer alır. 

Çubuk, Yenimahalle, Ayaş, Güdül, Çamlıdere ilçeleri ile Bolu ve Çankırı illeri arasında 

kalır. Dağlık ve ormanlık bir ilçe olan Kızılcahamam 1.712 km 2 ‘lik bir alanı kaplar. İç 

Anadolu ile Karadeniz arasında geçişi sağlar.Köroğlu Dağları ilçenin en önemli dağı, 

Sakarya Irmağının yan kollarından olan Kirmir Çayı da İlçedeki en önemli 

akarsuyudur.Ankara kent merkezinin bir bölümüne içme suyu sağlayan Kurtboğazı Barajı 

İlçe sınırları içerisinde kalır. 

Kızılcahamam İlçesi Genel Görünüm 

7


Mamak İlçesi: 

Çankaya, Altındağ, Elmadağ İlçeleri arasında kalan Mamak Ankara’nın yüz 

ölçümü en büyük ilçelerinden biridir. Orta yükseklikteki düzlüklerden oluşan ilçe 

topraklarındaki en önemli yükselti, Hüseyingazi Dağıdır. İncesu deresi, Hatip, Karanlık ve 

Bayındır Çayları ilçenin akarsularıdır. Bayındır Barajı da ilçe sınırları arasında kalır. 

Mamak İlçesi son yıllarda büyük gelişmeler göstermesi nedeniyle 30.11.1983 tarih 

ve 2963 sayılı yasa ile Ankara’nın merkez ilçelerinden biri haline gelmiştir. İlçeye bağlı 1 

kasaba, 6 köy, 57 mahalle bulunmaktadır. 

Nallıhan İlçesi: 

Ankara’nın en batı ucunda olan ve Karadeniz Bölgesine giren bir ilçedir. Eski 

Ankaraİstanbul karayolu üzerindedir. Ankara’nın merkeze en uzak ilçesidir.Beypazarı 

İlçesi ile Bolu ve Eskişehir illeri arasında kalan Nallıhan’ın yüz ölçümü 1978 km 2 dir. İlçe 

Köroğlu Dağlarının uzantıları üzerinde yer alır. Sakarya Irmağı İlçenin batı sınırlarını 

oluşturur. Sakarya Irmağı’nın kollarında Aladağ Çayı ile Nallısu Deresi ilçe topraklarını 

suladıktan sonra enerji amaçlı Sarıyer ve Gökçekaya Barajlarına dökülür. 

Polatlı İlçesi: 

Ankara’nın güney batı bölümünde AnkaraEskişehir yolu üzerinde yer alır. İlçe 

toprakları Eskişehir ve Konya illeri ile Beypazarı, Ayaş, Sincan, Yenimahalle, Gölbaşı ve 

Haymana İlçeleri arasında kalır. Ankara’nın en büyük İlçelerinden biri ola Polatlı’nın yüz 

ölçümü 3789 km 2 dir. Genel olarak plato niteliği taşıyan Polatlı topraklarında en yüksek 

nokta Çile Dağıdır. Sakarya Irmağı’nın kollarında Ankara Çayı, Yarözü ve Ilıcaözü 

Dereleri İlçenin önemli akarsularıdır. 

Sincan İlçesi; Ankara’nın yeni 

ilçelerindendir. İlçe toprakları Kazan, Ayaş, 

Polatlı ve Yenimahalle ilçeleri arasında kalır. 

Sincan Karyağdı ve Ayaş Dağları uzantıları 

üzerinde kuruludur. Ankara’nın en önemli 

ovalarından olan Mürted Ovası ilçe 

sınırlarındadır. Ankara Çayı ilçenin en önemli 

akarsuyudur. İlçenin en eski yerleşim yeri bugün 

Yenikent adıyla bilinen İstanos’dur. 

Şereflikoçhisar İlçesi: 

Ankara kentinin en güneyde kalan ilçesidir.KonyaAnkara yolu (E5) üzerindedir. 

2.453 km 2 bir alanı kaplayan ilçeyi, Bala ve Evren İlçeleri ile Kırşehir, Aksaray ve Konya 

İlçeleri çevreler. Türkiye’nin en büyük 2. gölü olan Tuz Gölü ile Hirfanlı Barajının bir 

bölümü ilçe sınırları içerisinde kalır. Karasamır Dağı ilçedeki en yüksek dağıdır. Çok az 

yağış alan ilçe topraklarının doğal bitki örtüsü steptir. 

İlçede Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan 1642 m 2 yüz ölçümlü Tuz Gölü 

bulunmaktadır. Kuzeyinde bulunan Hirfanlı Baraj gölünde sulama alanında 

faydalanılmakta ve ayrıca balıkçılık yapılmaktadır. 

Yenimahalle İlçesi: 

Yenimahalle İlçesinin toprakları Keçiören, Çankaya, Gölbaşı, Etimesgut, Sincan ve 

Polatlı ilçeleri arasında kalır. İlçe topraklarında doğan küçük dereler Ankara Çayına katılır. 

8


A.3. İLİN COĞRAFİ DURUMU 

İlin Türkiye illeri içerisinde genel konum ve sınırları Harita A.2.1’de gösterilmiştir. 

38 derece 43 dakika ve 40 derece 41 dakika kuzey enlemleri ile 30 derece 51 dakika ve 34 

derece 05 dakika doğu boylamları arasında ve yüzölçümü 25.706 km² olan Ankara İli, Orta 

Anadolu yaylasının kuzey bölümü üzerinde bulunur. Ankara yaylası dağlık ve ormanlık 

kuzey Anadolu ile engebesiz, düz olan Konya Ovası arasında geniş bir alanı kapsar. İl 

alanını, doğuda Kızılırmak batıda ise Sakarya ırmakları çevirir. 

Ankara’nın 1927 yılı nüfus sayımına göre toplam nüfusu 404.581 iken, son 73 yılda 

10 kat artarak 2000 yılında 4.007.860’a yükselirken, aynı dönemde ülke nüfusu 5 kat 

artmıştır. 

Genel Nüfus Sayımlarına Göre Şehir ve Köy Nüfusu 

İlimizde ortalama hane halkı büyüklüğü azalış eğiliminde olup, 1955 yılında 7,0 

olan ortalama hane halkı büyüklüğü, 2000 yılında 3,8 kişiye düşmüştür. İl nüfusunun; 1935 

yılında % 80’i Ankara doğumlu iken, 2000 yılında ise Ankara’da doğan kişilerin il nüfusu 

içindeki oranı % 53’e düşmüştür. Ankara nüfusuna dahil olup başka illerde doğanlar içinde 

en yüksek payı % 4,3 ile Çorum İli doğumlular almaktadır. Yozgat, Çankırı ve Kırşehir 

doğumlular sonraki sırayı takip etmektedir. Nüfusun gelişimine ilişkin bilgiler aşağıda 

tablo ve grafikte görülmektedir. 

Seçilmiş Sayım Yıllarına Göre Nüfus ve Nüfus Artış Hızları 

Yıllar Nüfus Miktarı Nüfus Artış Hızı (‰) 

1927 404.581 

1940 620.965 24,28 

l950 819.693 32,85 

1960 1.321.380 32,92 

1970 2.041.658 43,29 

1980 2.854.689 19,82 

1985 3.306.327 29,38 

1990 3.236.378 21,28 

1997 3.631.612 18,58 

2000 4.007.860 21,37 

Kaynak: DİE 

1990 1997* 2000 

Kırsal Alan (Köyler) 399.576 400.283 467.338 

Şehir (Belediyeler ) 2.836.802 3.231.329 3.540.522 

Toplam 3.236.378 3.631.612 4.007.860 

*1997 yılı nüfusu ikametgaha göredir. Kaynak: DİE 

9


A.4. İLİN TOPOĞRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU 

Ankara İlinin Jeomorfolojik birimleri şunlardır. 

a. Alçak Ovalar (850900 m), Yüksek Ovalar (9001000 m) 

b. Alçak Yaylalar (10001100 m), Orta ve Yüksek Yaylalar 

(11001400m) 

c. Tepeler ve Dağlar (>1400 m) 

Ovalar (850 – 100 metre): 

Ovanın taban düzlüklerinin içinde, kalınlığı 3 metreyi bulan çakıl, kum depoları 

vardır. Eski taban düzlüklerine ait olan bu çakıl ve kumlar, yer yer doğal olarak 

çimentolaşmış, sertleşmiş, konglomera halini almıştır. 

Ankara, İç Anadolu Bölgesinde doğuda Hasanoğlan’ dan batıda Sincan’a kadar 

uzanan Hatip ovasının ortasında yer alır. 

Doğuda Yozgat, Kırşehir, batıda Afyon, Eskişehir, Kuzeyde Bolu, Çankırı, Çorum 

ve güneyde Niğde ve Konya illeri ile komşudur. Denizden yüksekliği 828 m olan Ankara, 

güneyde, doğubatı yönünde uzanan Dikmen ve Çankaya sırtları ile Kuzeyde Etlik ve 

Keçiören sırtları ve doğuda, maksimum kotu 1410 m. olan Hüseyingazi Tepesinin 

oluşturduğu bir çanak içerisinde bulunur. 

Hatip Ovası: 

Hatip Ovası Ankara İli sınırları içerisinde 39 0 44 2 40 0 03 ’ kuzey enlemleri ile 

Greenwhich başlangıç noktasına göre 32 0 32 ’ 33 0 12 ’ batı boylamları arasında yer alır. 

Drenaj alanı 1166 km 2 , ova alanı ise 57 km 2 dir. Kuzeydoğuda Çubuk Ovası, kuzeybatıda 

Mürted Ovası drenaj alanları, güneyde Elmadağ serisi ve Babayakup Ovası drenaj alanları 

ile sınırlanmıştır. Şerit halinde uzanan ovanın doğu tarafı yüksek topoğrafyaya sahip olup, 

batı tarafında yükseklikleri az olan tepeler yer alır. 

Bölgede bulunan belli başlı yükseltiler kuzeyde Dedekaya Tepe(1925 m.), 

Hüseyingazi Tepe(1415 m), Ahlatlıbayır Tepe(1388 m.), Karyağdı Tepe(1459 m.),Dua 

Tepe(1002m.), ile güneyde Yalnızağaç Tepe(1231 m.), Develikayağı Tepe(1257 m.), 

Ortahöyük Tepe(1252 m.), Naldöken Tepe(1081 m.), Elmadağ Tepe(1862 m.), Doğan 

Tepe(1719 m.), Dedeardıç Tepe (1431 m.) dir. Ovanın Hasanoğlan civarında 1100 m. Olan 

kotu havza çıkışında 780 m. dir. 

Hatip Ovası, Sakarya Havzasına dahildir. Hasanoğlan’ dan başlayan Hatip Çayı 

Ankara ili içerisinden geçerken kuzeydoğudan gelen İncesu Deresini alarak Ankara Çayını 

oluşturur. Havza dışında Mürted ovasından gelen Ova çayını da alarak Sakarya Nehrine 

karışır. 

Mürted Ovası: 

Mürted Ovası Ankara’nın yaklaşık 30 km kuzeybatısındadır ve kuzeydoğugüneybatı 

yönünde uzanır. Saha 32 0 24 ’ 32 0 50 ’ kuzey enlemleri ile Greenwhıch 

başlangıcına göre 39 0 56 2 40 0 28’ batı boylamları arasında yer alır. Drenaj alanı 1550 km 2 

dir. 

10


Bölgede bulunan belli başlı yükseltiler batıda Hızır Tepe( 1689 m.), Höyüklü 

Tepe(1406 m.), Dua Tepe(1480 m.), kuzeyde Cezirdede Tepe(2015 m.),K.Işık Tepe(1998 

m.), Alaçam Tepe(1755 m.), Kavşakdağı Tepe(1798 m.), güneyde Abdüsselam Dağı(1610 

m.), doğuda Mire Dağı(1635 m.) ve Keklikdoruğu Tepe(1484 m.) dir. 

Ovaçayı ve en büyük kolu olan Kurtboğazı Deresi başlıca akarsularıdır. Asıl 

Mürted Ovası 30 km uzunlukta ve 810km genişlikte olup, Kurtboğazı ve Zir Boğazı 

arasında yer alır. 320 km 2 lik yüzölçümü bulunan saha genellikle kuzeyden güneye uzanan 

tatlı eğimli bir platodur. 

Ovanın kotu kuzeyde 950 m. Güneyde 800 m. Olup, ortalama olarak 875 m dir. 

Ovayı kuzeygüney yönünde kat eden Ovaçayı ise 12 km genişlikte nispeten alçak bir 

yatak boyunca akar. 

Çubuk Ovası: 

Çubuk Ovası Ankara il merkezinin kuzeyindedir. Saha 40 0 00 2 40 0 18’ kuzey 

enlemleri ile Greenwhıch başlangıcına göre 32 0 53 2 33 0 08’ batı boylamları arasında yer 

alır. Drenaj alanı 120 km 2 dir. 

Bölgede bulunan belli başlı yükseltiler doğuda Tekebelli Dağları(1250 m.), İdris 

Dağı(1992 m.), güneyde Hüseyingazi Tepe(1415 m.), batıda Çiçek Dağı(1388 m.), Mire 

Dağı(1635 m.), Sedlik Tepe(1535 m.), kuzeyde ise Aydos Dağları dır. Çubuk I ve Çubuk II 

barajları arasında kalan alan 200 km 2 kadardır. 

Yaylalar ve Yazılar (1000 – 1400 metre): 

İlin yaylaları (platolar) alçak yaylalar, orta yükseklikteki yaylalar, yüksek yaylalar 

ve en yüksek yaylalar olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. 

Alçak yaylalar pliyosen sonları ile kuvaterner başlarına ait yaylaları oluşturur ve 

havzaları dolduran kırmızı renkli, akarsu, çakıl, kum ve killerinin dolgu düzlükleridir. 

Ankara İlinin jeomorfolojik durumuna bakıldığında, engebeli yaylalar ve yazıların 

ilin büyük alanlarını kapladığı görülür. 

Ankara ilinin en büyük yaylaları ve yazıları Bala, Haymana, Gölbaşı ve Polatlı 

ilçelerindedir. Sakarya ve Kızılırmak nehirleri ile bu nehirlere dökülen akarsu kolları bu 

yaylalar ve yazılardan geçerler. 

Tepeler ve Dağlar (> 1400 metre): 

Ankara ili sınırları içerisinde son jeolojik devirde (kuvaternerde), aşınma hızlanmış, 

bazı aşınım düzlükleri gelişmiş, onu izleyen evrelerde etkin olan akarsular, bu düzlükleri 

aşındırarak, dik yamaçlarının oldukça sık görüldüğü bir yöre halini almıştır. Bu dik 

yamaçlar, dağ ve yayla alanları, sarp ve kayalıktır. Bölgenin tepelik ve dağlık alanları, dört 

tarafı dikçe yamaçlarla çevrili yer kabartılarıdır. Tepedeki alanlar daha çok ovalarda 

yüksek tepelikler ise yaylalar üzerinde yükselmektedir. Köroğlu Dağları ilin kuzey 

sınırlarında bulunur. Bu dağlar ilin en yüksük dağlar ve tepelerini oluşturur ve 

yükseklikleri çok yerde 1500 metrenin üzerindedir. Güneyinde bulunan yaylalar ve 

11


yazılarla karşılaştırıldığında daha çok engebeli ve jeolojik kırıklıklarla dolu bir manzara 

ortaya çıkar. 

Ankara ili bir yayla üzerinde kurulmuş ve dört tarafı ise yüksek dağlar ile 

çevrilidir. Kentin güneyinde doğubatı yönünde uzanan Dikmen, Çankaya sırtları ile, 

güneyde Memlik ve Bağlum tepelerinin devamı olan Etlik ve Keçiören sırtları 

bulunmaktadır. Kentin doğusunda ise volkanik özelliğe sahip olan Hüseyingazi Dağı 

bulunur. Ankara ilinin çanak şeklindeki konumu hava sirkülâsyonunu çok 

yavaşlatmaktadır; bu yüzden hava kirliliğine karşı genelde duyarlı olma özelliğine sahiptir. 

Ankara ilinin kuzeybatısında Karyağdı Dağı, güneydoğusunda Elmadağ bulunur. 

Bala İlçesinde Kuyrukçu ve Teke, Haymana ilçesinde Karca, Mangal, Karlık; 

Polatlı ilçesinin kuzeyinde Çile, güneyinde Yenice Dağları bulunur. 

Kızılcahamam ilçesinde Işık, Yıldırım, Kurumca, Balaban Dağları vardır. 

Çubuk İlçesinde Aydos ile Mire Dağı; Beypazarı İlçesinde Kavaklı, Uygur, 

Nallıhan’ın kuzeyinde Karakiriş Dağları; Kalecik İlçe merkezinde İdris Dağı; Ayaş 

İlçesinde Ayaş Dağları bulunur. 

Ankara ilinde 1400 metreden yüksek tepeler ve dağlar aşağıda verilmiştir. 

Abdülselam (1603 m) Işık (2015 m) Mangal (1437 m) 

Bire (1611 m) İdris (1985 m) Meşe (1242 m) 

Akkız (1577 m) Karacadağ (1724m) Paşa (1351 m) 

Çebi (1437 m) Karakiriş (1435 m) Yıldırım (1980 m) 

Balaban (1409 m) Karyağdı (1465 m) Hızır (1668 m) 

Çile (1437 m) Kavaklı (1980 m) Kurumcu (1652 m) 

Elmadağ (1855 m) Kavak (1838 m) Keltepe(1849 m) 

Güre (1577 m) 

12


A.5.JEOLOJİK YAPI VE STRATİGRAFİ 

Harita A.5.1.Ankara İli 1/500.000 Jeolojik Haritası A,B,C,D 

13

14 

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU

15 


16 



Jeolojik altı yapı ve mineral çeşitleri, o yörenin atropojen tesislere karşı hassas olup 

olmadığını belirler. Ayrıca jeolojik alt yapı ve bunun materyal özelliği ise yörenin 

jeomorfolojisini belirler. Ayrıca jeolojik alt yapı ve bunun materyal özelliği ise yörenin 

jeomorfolojisini belirler. Bir yörenin jeoloji ve jeomorfolojisi ise kentlerin veya endüstri 

tesislerinin, toprak, su, hava kirliliğine ve afetlere karşı hassas olan yörelere kurulup 

kurulmadığını ortaya koyar. Bu incelemeler bir yörenin Çevresel Etki Değerlendirmesi 

(ÇED) için vazgeçilemeyen verilerdir. 

Paleozoik Kristalin Şistler (pm, pm, Cr): 

Ankara ilindeki temel kayacı, Alt Paleozoik yaşlı epimetamorfik şistler oluşturur. 

Epimetamorfik şistler üzerinde PermoKarbonifer ve Triyas yaşlı kireçtaşı blokları içeren, 

şist ara katmanı grovak ve metagrovaklardan oluşan bir formasyondur. 

Ankara ilinde paleozoik seriler, Çankırı’ya kadar yüksek dağları meydana getirerek 

NNESSW’ ya doğru uzanır. 

Metamorfik şistleri Elmadağ, Hasanoğlan civarı, İdris Dağı, Aydos Dağı, Çal Dağı, 

Kaba Tepe, AyaşMira Dağları, Karyağdı Dağları’nda izlemek mümkündür. 

Üst seviyedeki koyu renkli, az metaforfizma geçirmiş greli şistler Karbonifer 

yaşlıdır. Koyu renkli greli şistler, Dikmen, Yalıncak, Lodumlu, Çubuk Ovası dağ 

yamaçlarında bulunmaktadır. 

Mesozoyik: 

Trias çok yerde tam ayırt edilememiştir, bu yüzden bulunan formasyonlara “Permo 

Triyas” denilmiştir. Epimetaformik şistler üzerine, PermoKarbonifer ve Triyas yaşlı 

kireçtaşları içeren, yeşilimsi, kahverengi ve şist ara katmanlı grovak ve metagrovaklardan 

oluşan karışım bir seri, belli belirsiz bir uyumsuzlukla yer alır, Dikmen, Ayrancı, 

Kavaklıdere, Çankaya, Gaziosmanpaşa, Esat, İncesu yörelerinde ortaya çıkan bu karışım 

seri, “Ankara Melanji” (BAILEY ve McCALLIEN, 1950, 1953)olarak tanınır. 

(a) Jura: 

Yukarıda anlatılan “Ankara Melanji” üzerinde belirgin bir uyumsuzluk getiren ve 

granitik çakıllar içeren kırmızı renkli taban konglomerası, kumtaşı, silttaşı ve fosilli 

kalkarenitler, Lias yaşlıdır. 

Dogger, Malm ve Altkretase yaşlı, sarımsı beyaz renkli, ammonitli kireçtaşları, 

silislikillikumlu kireçtaşları, paket kireçtaşları ve yumrulu kireçtaşları bulunur. 

Ankara kuzeyinde bağlımKöserelikYakacık; güneyinde ise Etimesgut, lodumlu, 

kutlugün, Alacaatlı, Balkuyumcu, Bağlıca, Kesiktaş gibi lokalitelerde de Jura 

formasyonları bulunmaktadır. 

Ankara’nın kuzeybatısında Nallıhan ve Sorgun Çayı güzergahında 1400 m 

yüksekliğindeki engebeli sahada üst Jura, Paleozoik formasyon üzerinde bulunmaktadır. 

Ankara’nın batısında, güneybatısında ve AnkaraPolatlı üzerinde Jura 

formasyonlarına rastlanılmaktadır. 

17


Ayrıca güneyde Cihanbeyli bölgesinde Neogen altında çıkan tabanı juraformasyonlarından 

oluşan kayaçlar bulunmaktadır. Elmadağ, Hasanoğlan ve Kalecik 

civarında da Jura’ya ait formasyonlar yer almaktadır. 

(b) Kretase: 

Jura formasyonun üzerinde yer alan, serpantin radiolarit, spilit, bazalt, diyabaz, 

kireçtaşı, kumtaşı, marn, çakıltaşı, gabro ve olistrostromlardan oluşan, ofiyolitli melanj ve 

onun üzerine uyumsuz olarak gelen konglomera, kumtaşı, silttaşı, marn ve olistrosromları 

içeren bir filiş serisi, Ankara ilinin alt ve üst Kretase yaşlı birimlerini oluşturur. 

Haymana İlçesinde Çaltepe Formasyonları masif ve oolitik kalkerlerde 

BarramiyenApsiyenAlbiyen yaşındadır. 

Kuzeyinde YakacıkBağlum’da karalar yöresinde üst Jura kalın tabakalı oolitik ve 

Psodoolitik ve yeşil marnlar içerisinde ,ApsiyenAlbiyen yaşlıdır. 

Nallıhan’da üst Jura Titanik katı üzerinde uyumlu olarak Berriyasiyen kalkerleri 

gelir. Bütün bu kalker formasyonları üzerine Nallıhan kuzeyinde sorgun Çayı, kuzeyine 

doğru TuroniyenMestrihtiyen yaşlı 1300 m. kalınlıkta marnlar mevcuttur. 

Haymana’dan Polatlı’ya doğru filiş fasiyesli Üst Kretase geniş sahalara yayılır. 

AnkaraPolatlı yolu üzerinde Üst Kretase formasyonları dentritik ve filişimsi görünüşte 

olup, Jura üzerine oturmaktadır. 

Ankara’nın kuzeydoğusunda, Sivrihisar ve Mihalıççık çevresinde, Üst Kretase 

sedimentleri bir yandan kristalin şistler, bir yandan da asit ve bazik intruzif kayaçlar 

üzerinde bulunmaktadır. Elmadağ ile Kızılırmak arasında serpantin ve diyolaritli spilit ve 

diyabazlı ofiolitik seri Kretase yaşlıdır. 

(c) Senozoyik: 

Ankara ilinde Paleosen, konglomera, kumtaşı, silttaşı, kırmızıyeşil marn ve 

kireçtaşları ile Eosen, bol fosilli kumlu kireçtaşları ile; oligosen ise, lagüner ve evaporitik 

ortam çökelleri ile temsil edilirler. 

Alttaki formasyonlar üzerine uyumsuz olarak gelen miyosen, silislikilli gölsel 

kireçtaşları, marn, kiltaşı, konglomera, andezit bazalt, anglomera ve tüfleri 

oluşturmaktadır. 

Paleosen, Eosen: 

Haymana ve Polatlı bölgesinde üst Kretase ile beraber Lütesiyene kadar uzanan bir 

filiş fasiyesi oluşturur. Bala civarında da oligosen yaşlı sedimentlere rastlanmaktadır. 

Neojen: 

Ankara’nın 40 km doğusunda, Küçükyozgat’ta sarımsıboz, killi kalker, 

konglomera ve beraş serileri tespit edilmiştir. Sarıyer Barajı bölgesinde kırmızı ve alacalı 

konglomera, kil ve marn yatakları; Palezoik metamorfik şistler üzerinde, Neojenin taban 

tabakalarını teşkil eder. 

Oligosenden sonra Neojen’de oluşmaya başlayan göller, gölcükler ve bilhassa 

çöküntü havzalarında önemli sedimentler toplanmıştır. 

18


(d) Kuvaterner: 

Ankara ilinde Kuvaterner, alttaki birimler üzerine uyumsuz alüvyon çökeltileri ile 

temsil edilirler. 

Tuz Gölü ve Kızılırmak’ın geniş yataklarında kuvaterner alüvyonları oluşmuştur. 

Ankara düzlüklerinde ve yamaçlarında serpilmiş eski taraça depoları yer altı sularının 

birikmelerini sağlar. 

Yeni alüvyonlar: 

Akarsu kenarlarında, vadi tabanlarında 7080, hatta 100 metre sediment seriler, 

Ankara, Çubuk ve Mürted Ovalarında görünür. 

A.5.1. METAMORFİZMA VE MAGMATİZMA 

(a) Plutonizma: 

Orta Anadolu kristalinin mavisini teşkil eden magmatik taşlar ya asidik ya da bazik 

özellikler gösterir. Asit olanlar, granit ve gronodiyorit birleşiminde iri arkoz kristallerini, 

hornblend ve biyotitli mineralleri taşırlar. Bazik olanlar ise, gabrodiyorit ve diyabaz 

yapısında koyu renkli kayaçlardır. Bu iki ekstrem grup arasında intermedyen özellik 

gösteren taşlar da mevcuttur. 

Asit Plütonları: 

Ankara ilinde, Tuz Gölünün doğusunda, asit Plütonlarının kenarında granit, 

granodiyoritler, kuvars mercekli gnayslar ve kristalin şistler bulunur. Beypazarı ve Sarıyer 

Barajı güneyinde asit Plütonlarına rastlanır. 

Bazik Plütonları: 

Ankara ilinde dağınık ve oldukça yaygın gösteren ofiyolotik komplexesler (MOF) 

ayrı üniteler halindedir. Kalecik ve Çankırı yörelerinde yaygın alanları kapsarlar. Bu 

ofiyolotik seri içerisinde Peridotitler, gabrolar, diyoritler, spilitler ve diyabazik dayklar ve 

yastık lavlar bulunur. Ankara’da Çankaya ve Kavaklıdere’de görünen grovak şist serileri, 

yeşil bazik kayaçlar, mermerimsi kalker mercekleriyle karışık bir durumu oluşturur. 

(b) Volkanizma: 

Volkanik faaliyetler Ankara İlinde oldukça sıktır. Güneyinde Haymana, 

güneydoğusunda Tuz gölü, kuzeybatısında Kulu’ dan başlar. Elmadağ ve Polatlı kuzeyinde 

bazı volkanik topluluklar gözlenir. Ayaş Dağları’nda da fosilli pliyosenin göl serileri, 

aralarında volkanik materyal bulunan önemli fay ve kırılmaları kapsamaktadır. Ankara İli 

ve dolaylarında Hüseyingazi Dağı, Ankara Kalesi, Etlik çevresi, Ankara Çubuk Barajı 

bütünü ile volkanik materyallerle örtülüdür. Buralarda andezit lav ve tüfler, riyolitler, 

dasitler, kuvars damarları egemen durumdadır. 

A.5.2. TEKTONİK VE PALEOCOĞRAFYA 

Ankara İlinde etkin olan tektonik hareketler, Alp Hareketleri ve Epirojenik 

Hareketlerdir. 

19


Alpin Öncesi Hareketler: 

Alp öncesi hareketlerin ilki olan Kaledonien hareketleri, bölgenin kuzeyindeki 

Aydos Dağı’nda görünen şistler etkilenmiş ve kuzeybatıgüneydoğu doğrultulu kıvrımları 

oluşturmuştur. Permo Triyas yaşlı kireçtaşı blokları içeren grovak ve metagrovakların 

kuzeydoğugüneybatı doğrultulu kıvrımları ise, Hersiniyen hareketlerinin sonunda 

oluşmuştur. 

Alpin Hareketleri: 

Ankara ilinde liyas transgresyonun, kimmeriyen hareketlerinin oluşturduğu 

kıvrımlar üzerine geldiği kanısı yaygındır. Bölge Liyas’tan Kretase ortalarına kadar sürekli 

alçalmıştır. Üst Kretase’de ofiyolifli melanjin yerleşimi ile başlayan bölgesel yükselme, 

sab Hersiniyen hareketleri ile ilgili olabilir. Üst Kretase başlarında yükselmiş olan bölge, 

bundan sonra Lütesiyen’e kadar yeniden su altına dalmıştır. Ankara bölgesinde üçüncü kez 

ve son olarak su yüzene çıkması, Eosen bölgede yer yer oluşan ve kaybolan lagüner ve 

evoporitik ortamlarda, jips ve bazı karasal çökellerin oluştuğu görülür. 

Epirojenik Hareketler: 

Miyosen, Pliyosen ve Kuaterner boyunca süre gelen epirojenik hareketler, Alpin 

kıvrımlaşmasını izleyen ve gittikçe zayıflayan hareketlerdir. Yükselen antiklinoryumlar , 

çukurlaşan şenklinaryumlar arasında, sıkışma fayları ve kıvrımlaşmalar görülür. Özellikle, 

Ankara’nın toprak zeminini oluşturan üst Pliyosen yaşlı akarsu ve göl çökelleri, Radonik 

fazından çökelmiştir. Ankara yöresindeki pleistosen akarsu şekilleri hem bu düşey 

yükselmenin hem de kuvaternerdeki iklim değişmelerinin ortak ürünü olarak görülebilir. 

Üst Pliyosen yaşlı akarsu ve göl çökellerinin gerek çökeldikleri PaloOrtam, gerek sediman 

içerikleri, gerekse çökelme sonrası uğradıkları aşınma ve iklimsel değişmeler sonucu 

oluşan kuruma gibi olgular, bu az pekişmiş killi zeminler oluşturur. 

SONUÇ 

Ankara İlinin coğrafi ve jeolojik mekandaki yayılması incelendiğinde, kentin batı 

yönündeki koridor üzerine gelişmesi gerekir. İlin 1975’den bu yana kamu eline geçmiş ve 

planlama konuta tahsis edilmiş toplam 3300 hektarı bulunan yerleşim alanları da İstanbul 

yolu ve Sincan yöresindedir. Bu şekilde kentleşme uygun yönde gelişmektedir. Jeolojik 

yönden sakıncası ise özellikle Ankara Çayı vadi tabanı üzerinde kentleşmenin yaygın 

olmasıdır. Ayrıca bu kentleşme Ankara Çayı’nın daha da kirlenmesine sebep olacaktır. 

Böylece AnkaraHatip Ovasında bulunan yer altı suları da kalitesini kaybedecektir. 

Kaynak : Ankara İli Çevre Durum Raporu 2004 

İl Turizm Müdürlüğü Ankara Rehberi 2000 

20


B. 

DOĞAL KAYNAKLAR 

21


B.1. ENERJİ KAYNAKLARI 

B. 1.1 GÜNEŞ: 

Ankara ili için aylık ortalama güneş ışınımı ve günlük güneşlenme süresi değerleri 

ise aşağıdaki tabloda verilmektedir. 

Tablo.B.1.1.1. Ankara İline Ait Güneş Enerjisi Ve Güneşlenme Süresi Değerleri 

AYLIK ORTALAMA GÜNEŞ IŞINIMI DEĞERLERİ (Mj/m 2 gün) 

AY Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Top. 

Or. 

4,6 7,7 11,1 15,1 19,2 21,8 22,0 20,3 16,3 10,8 6,3 4,9 5596,5 

AYLIK ORTALAMA GÜNLÜK GÜNEŞLENME SÜRESİ DEĞERLERİ (saat/gün) 

Yıllık ortalama günlük güneş ışınımı: 15,5 

AY Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Top. 

Or. 

2,6 4,0 5,4 6,4 8,5 10,4 11,0 10,7 9,3 6,8 4,0 2,4 2427,0 

Yıllık ortalama günlük güneşlenme süresi: 6,7 

Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (Enerji kaynakları Etüt Dairesi Başkanlığı) 

B.1.2 SU GÜCÜ 

Akarsu havzaları bazında, Bölgemiz sınırları içindeki havzalardan gelen ve 

bölgemiz çıkışındaki su potansiyeli ile ekonomik olarak üretilebilecek hidroelektrik enerji 

miktarları aşağıda verilmiştir. İllerin su potansiyeli, akarsuların ili terk ettiği noktadaki su 

potansiyeli olarak alınmıştır. 

Tablo.B.1.2.1 : Bölge Sınırları İçindeki Havzalardan Gelen ve Bölge Çıkışındaki Su Potansiyeli İle Ekonomik 

Olarak Üretilebilecek Hidroelektrik Enerji Miktarları 

Havza No 

Havza Adı 

Su Potansiyeli 

( hm 3 / yıl ) 

Ekonomik Olarak 

Üretilebilecek 

Enerji ( GWh/yıl) 

12 Sakarya 3 350 233 

15 Kızılırmak 4 600 2 018,7 

16 Konya Kapalı 30 

22


Tablo.B.1.2.2:Ankara İlinde Bulunan Su Kalitesi Gözlem İstasyonları 

İstasyonun 

Uzun Yıllar Ortalama Kalite Kriterleri 

No 

1233 

1251 

1253 

Adı 

Aladağ Ç. 

Karaköy 

Porsuk Ç. 

Kıranharmanı 

Sohu D. 

Fındıklı 

Yağış 

Alanı 

km² 

Gözlem 

Yılları 

EC 25 x 

10 6 SAR 

Su Sertliği 

F s 

Cl 

Meq/L 

SO 4 

= 

Meq/L 

Bor 

ppm 

Sulama 

Suyu 

Sınıfı 

1984,8 19832005 393 0,74 15,8 0,29 1,19 0,18 C 2 S 1 8,12 12 

10822 19891991 1359 2,29 48 2,16 4,4 0,96 C 3 S 1 8,2 12 

134 19912002 373 0.31 17,4 0,24 1,01 0,11 C 2 S 1 8,24 11 

Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (Enerji kaynakları Etüt Dairesi Başkanlığı) 

pH 

Su 

Sıcak 

lığı 

C o 

Su 

Kalite 

Sınıfı 

II.Sınıf 

(iyi) 

III.Sınıf 

Kullanıl 

ır 

II.Sınıf 

(iyi) 

Tablo.B.1.2.3: Ankara İlinde Bulunan Sediment Gözlem İstasyonları 

İSTASYONUN 

NO 

ADI 

GÖZLEM 

YILLARI 

NET YAĞIŞ 

ALANI 

km2 

YÜKSELTİSİ 

m 

AKIM 

m²/s 

UZUN YILLIK ORTALAMA 

SÜSP.SED.VERİMİ 

Ton/yıl/km² 

SÜSPPANSE 

SEDİMENT 

MİKTARI 

Ton/yıl 

1226 Ankara ÇayıMeşecik 19641991 4868 635 81 394.308 34,2 65,8 

1233 Aladağ ÇayıKaraköy 19612005 1984,8 512 52 102.301 49,4 50,6 

1239 Ova ÇayıEybek 19672003 322 1033 23 7.381 38,9 61,1 

1245 Kirmir ÇayıTaksir Köpr. 19632003 3497,7 487 40 100.392 52,9 47,1 

1251 Porsuk ÇayıKıranharmanı 19891991 6186,4 676 1 844 24,6 75,4 

1253 Sohu DeresiFındıklı 19912005 134,4 1094 5 731 38,5 61,5 

1622 Peçeneközü D.Şereflikoçhisar 19782005 648,4 958 19 12.418 42,0 58,0 

Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (Enerji Kaynakları Etüt Dairesi Başkanlığı) 

23


Tablo.B.1.2.4. Ankara ili sınırları içindeki açık olan Akarsu Gözlem İstasyonları (2003 su yılı sonu itibariyle) 

AGİ 

No'su 

Gözlem 

Yılları 

1226 19632003 İ27 

1233 19592003 H27 

1239 19562002 H29 

1245 19612002 H27 

1251 19892003 İ27 

1253 19912003 G29 

1622 19692003 K29 

AGİ'nin Yeri 

1/100000 

31 56' 01"D 

39 49' 08"K 

31 39' 28"D 

40 11' 16"K 

32 55' 15"D 

40 17' 01"K 

31 54' 22"D 

40 05' 23"K 

31 57' 52"D 

39 40' 19"K 

32 39' 44"D 

40 36' 13"K 

33 33' 11"D 

38 57' 14"K 

Uzun Yıllar Aylık Ortalama Akımlar (m 3 /s) 

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağu. Eylül 

Uzun 

Yıllar 

Ortalama 

Akım 

(m 3 /s) 

6.24 7.82 11.0 14.2 18.6 25.1 24.7 17.5 9.61 4.72 3.42 4.76 12.3 

2.82 3.60 11.8 14.2 18.3 35.5 46.0 21.9 6.44 1.41 0.637 1.10 13.5 

0.375 0.646 1.96 2.03 2.76 7.76 9.21 3.36 1.18 0.292 0.156 0.151 2.49 

3.36 4.89 16.2 21.3 28.3 47.4 45.2 18.3 6.62 1.71 0.939 1.48 16.5 

4.42 4.45 5.54 5.77 5.40 4.97 6.61 5.92 3.66 1.76 1.22 2.72 4.36 

0.136 0.238 0.581 0.489 0.668 2.11 4.07 1.53 0.691 0.167 0.072 0.080 0.907 

0.717 0.992 1.24 1.35 1.55 1.60 1.45 1.16 0.937 0.284 0.206 0.387 0.989 


24


Tablo:1.2.5. 1619 Tuz Gölü –Kaldırım Tuzlası Göl Gözlem İstasyonu (2004 su yılı sonu itibariyle) 

GGİ 

No'su 

Gözlem 

Yılları 

GGİ'nin Yeri 

1/100000 

Gözlem Süresindeki Seviyeler (m) 

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağu. Eylül 

Maks. 905,35 905,47 905,58 905,81 906,17 906,34 905,82 905,72 905,72 905,47 905,43 905,26 

1619 1959–2004 K34 

33 24' 51"D 

38 57' 

25"K 

Min. 904,75 904,75 904,78 904,74 904,81 904,83 904,82 904,77 904,65 904,59 904,49 904,71 

Ort. 904,92 904,98 905,05 905,10 905,14 905,17 905,20 905,14 905,05 904,95 904,90 904,91 


25


B.1.3.KÖMÜR 

Bu bölüme ait bilgiler C.1.2.3 de yer almaktadır. 

B.1.4. DOĞALGAZ 

Ankara İli sınırları içinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. 

B.1.5. RÜZGAR 

Tablo:B.1.5.1:Ankara İli ortalama rüzgar hızı (2005) 

Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

Rüzgar hızları (m/s) 2.1 2.1 2.3 2.5 2.4 2.7 2.6 2.3 1.9 2.0 1.7 1.9 

B.1.6. BİYOKÜTLE 

Ankara İlinde 14 554 383 kg/ay büyükbaş hayvanlardan, 108 500 kg/ay küçükbaş 

hayvanlardan, 3 584 018 kg/mevsim tavuklardan katı atık elde edilmekte ve bunlar gübre 

olarak kullanılmaktadır. Biyokütle kaynaklarının çevrimi yoluyla enerji kullanımına 

yönelik bir veri yoktur. Biyokütle kaynaklarından doğrudan veya geleneksel yöntemlerle 

faydalanılmaktadır. 

1980’li yıllarda Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü tarafından biyogaz üzerine çeşitli 

araştırmalar yapılmıştır. Fakat o yıllardan bu yana herhangi bir çalışma yapılmamıştır. 

Bununla birlikte, Ankara Büyükşehir Belediyesinin evsel katı atıkların nihai giderimi 

amaçlı oluşturmuş olduğu düzenli çöp depolama alanında (landfill) oluşan biyogazın 

toplanması ve enerjiye dönüştürülmesi amaçlı bir çalışma bulunmaktadır 

B.1.7. PETROL 

Ankara İli sınırları içinde petrol rezervi bulunmamaktadır. 

B.1.8. JEOTERMAL SAHALAR 

Ankara il sınırları içerisinde 15 adet jeotermal alan bulunmaktadır. 

1. Kızılcahamam Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 

Kaynak adı Sıcaklık (°C) Debi (l/s) 

Acısu kaynağı 28 34 0,29 3 

Kızılcahamam 50 51 2,8* 

*Kızılcahamam ilçesindeki Büyük ve Küçük kaplıca kaynakları kurumuştur. 

26


Sondajlar 

Kuyu no Sıcaklık (°C) Debi (l/s) 

MTA1 78 35 40 

KHD1 86 32 

MTA7 75 22 

2. Seyhamamı Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Seyhamamı 43 20 

3. Çubuk – Melikşah Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Melikşah 31 34 0,5 

Sondajlar 


MH1 32 Ölçülemedi 

MH1/A 39 30 

MH1/B 61 

4. Beypazarı – Dutlu Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Mağara kaynağı 43 0,06 

Travertenli kaynak 51 0,09 

Erkek + kadın havuzu 44,5 0,28 

Erkek + kadın hamamı 44,5 1,08 

Erkekler içmece 41 0,11 

Kadınlar içmece 43 0,09 

Tahtalı hamam 51 2,14 

27


5. Ayaş İçmeceleri Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Ayaş içmeceleri 51 1,7 

Çoban hamamı 52 10 15 

6. Ayaş – Karakaya Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Karakaya 31 4,8* 

*Kaynak kurumuştur. 

Sondajlar 


AK1 127 31 

AK2 252,5 31 

7. Haymana Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Haymana kaynağı 45 3,7 

Uyuz hamamı 34 5* 

*Mevsimsel olarak ve kuyulardaki kullanıma bağlı olarak değişiklik gösteriyor. 

Sondajlar 


1 nolu kuyu 44 4,8 

1/A nolu kuyu 43,5 0,78 

3 nolu kuyu 44 0,94 

4 nolu kuyu 44,5 52 

8. Mürted Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Mürted Karalar 28 4,4* 

*İki adet kaynağın toplam debisi 

28


Sondajlar 


MT1 28 20 

9. Polatlı – Malıköy Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Ilıcapınar 28,5 4 

Sondajlar 


Malıköy1 28 5 

10. Polatlı – Karahamzalı – Sabanca Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Karahamzalı 28 2,1 

Sabanca 27 2 

11. Polatlı – Sarıoba Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Sarıoba 30 33 25* 

*10 adet su kaynağının toplam debisi. 

12. Polatlı – Karacaahmet Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Karacaahmet 38 0,3 

13. Polatlı – Kürttaciri Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Kürttaciri 26 Ölçülememiştir 

29


14. Polatlı – Özhamamı Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Özhamamı 32 Ölçülememiştir 

15. Ayaş – Feruz – Yeniceköy Jeotermal Alanı 

Kaynaklar 


Feruz 26 2 

B.2. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK 

B.2.1. ORMANLAR 

Ankara İlinin genel alanı 2.570.600 ha’dır. Ankara ili ormanlık alanları ise 497.359 

ha’dır. Orman yüzdesi %19 dur. Ankara ilindeki ormanlardaki ana orman ağacı Pinus nigra 

(Karaçam) ve Juniperus oxycedrus (Katran ardıcı)dır. 

Ankara Orman Bölge Müdürlüğü’nün 1999 yılı verilerine göre ormanların genel 

görünüşü aşağıda belirtildiği gibidir. 

Normal Koru 

Bozuk Koru 

Normal Baltalık 

Bozuk Baltalık 

TOPLAM 

: 158198 ha 

: 131643 ha 

: 3106 ha 

: 61470 ha 

: 354417 ha 

B.2.1.1.ODUN ÜRETİMİNE AYRILAN TARIM ALANLARI 

Bu konu ile ilgili bilgi bulunamamıştır. 

B.2.2.ÇAYIR VE MERA 

Bu konu ile ilgili bilgi F.1.2.de verilmiştir. 

30


B.2.3 SULAK ALANLAR: 

Sulak alanlar, doğal veya yapay, devamlı veya geçici,suları durgun veya akıntılı, 

tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi 

geçmeyen derinlikleri kapsayan, bütün sular, bataklık, sazlık, ve turbiyer olarak 

tanımlanabilir.* 

Çevresinde yaşayan halkın yaşamında önemli bir yer tutan, bölge ve ülke 

ekonomisine katkılar sağlayan sulak alanlar; doğal dengenin ve biyolojik çeşitliliğin 

korunması yönünden yaşam ortamları içerisinde önemli ve farklı bir statüye sahiptirler. 

Tuz Gölü: 

Tuz Gölü; Ankara, Konya ve Aksaray 

illeri sınırları içinde yer alan 1 665 km 2 lik 

alanıyla Türkiye’nin ikinci büyük ve en tuzlu 

gölüdür. Gölün kapladığı alan yıl boyunca 

büyük değişimler göstermektedir. Ortalama 

derinliği 0.70 m’dir. Bahar aylarında suyun 

derinliği bazı kesimlerinde 1.5 m’ye ulaşarak 

göl alanı en geniş durumuna gelir. Yaz 

sonlarına doğru ise gölün büyük bir bölümü 

kurur. Göle ulaşan toplam yıllık ortalama 

yüzeysel akış miktarı yaklaşık 91.60 hm 3 / 

yıl’dır. 

Suların tuzlu olması nedeniyle gölde hiçbir canlı organizma yaşamamaktadır. Tuz 

Gölü kışın kapladığı geniş alanı ile su kuşları için önemli bir kışlama bölgesidir. 

Uluslararası kriterlere göre A sınıfına giren bir sulak alandır. 

Harita B.2.3.1. Tuz Gölü 

31


Mogan Gölü: 

Mogan Gölü, Ankara’nın 17 km güneyinde AnkaraKonya karayolunun batısında 

yer alır. Mogan Gölü’nün yağış alanı 925 km 2 olup, ortalama derinliği 35 m dolayındadır. 

Tektonik olaylarla meydana gelen çökme sonucu oluşmuş olan göl, jeolojik oluşum 

bakımından bir Alüvyonal baraj (set) gölüdür. 

Çevresindeki geniş sazlık alanlar ve dip bitkileri ile göl bir çeşit su çayırı haline 

gelmiştir. Mogan Gölü’ne geniş havza alanı içindeki yayılı ve nokta kaynaklardan, göle 

bağlantısı olan dereler vasıtası ile kirletici taşınmaktadır. Ayrıca mevcut göl koşulları, 

makrofit olarak bilinen köklü su bitkilerinin büyümesine çok uygun olduğu için, dip 

bitkilerindeki artış da gölde kirlilik oluşturan boyutlara ulaşmıştır. 

Gölün problemleri; 

Göldeki balık popülasyonları kirlenme ve aşılama çalışmalarından olumsuz 

etkilenmiştir. Örneğin; Alburnus escherichi (Gümüş Balığı) popülasyonu Yayın ve Turna 

balıklarının aşılanması nedeniyle önemli ölçüde azalmıştır. 

Gölü besleyen dere ve yerel akışlar sediment birikimine neden olmuştur. Bu durum 

göl için ciddi bir tehdit unsurudur. Ayrıca göl çevresinde yaygınlaşan ikincil konut yapımı, 

sanayi tesisleri, kaçak avcılık gölü tehdit eden diğer faktörlerdir. 

32


Göl suyunda ağır metaller açısından kirlilik arz eden bir durum bulunmamaktadır. 

Çeşitli araştırmacılar tarafından elde edilen sonuçlar gölün kütü kullanımına karşılık pH, 

N ve P miktarlarındaki artışlar dışında geçmiş yıllara göre önemli farklılıklar 

bulunmadığını göstermektedir. Su kirliliği kontrol yönetmeliğine göre yapılan 

değerlendirmelerde pH, Hg, Pb miktarları dışında göl suları ikinci sınıf (az kirlenmiş su) su 

olarak değerlendirilmiştir. Göldeki N ve P kaynağı civardaki ev, restoran, endüstri, piknik 

alanları, hayvan besi yerleri vs. tesislerin atıklarıdır. 

Çöl Gölü (Altınçanak Gölü): 

AnkaraKonya karayolunun 75. kilometresinde, yolun 3 km. batısında yer alır. Çöl 

gölü güneyinde ve batısında yer alan birkaç pınarın suyu ve yazın kuruyan dereciklerle 

beslenir. Tamamen tarım alanlarıyla çevrilmiş olan gölün doğu kesiminde az miktarda 

sazlık alanlar mevcuttur. 

Tuz Gölü çevresinde yer alan uydu göllerden biri olması sebebiyle, alanda üreyen ve 

konaklayan kuşlara Çöl Gölü’nde de rastlanılmaktadır. Ankara’ya yakın olması nedeniyle 

özellikle hafta sonlarında ağır av baskısına maruz kalan göl ve çevresinde herhangi bir 

koruma statüsü bulunmamaktadır. 

Sarıyar Baraj Gölü: 

Baraj 1956 yılında yapılmış olup, yaklaşık 83 km 2 alan kaplamaktadır. En derin 

yeri 90m’dir. Sakarya nehri ile Kırmır ve Aladağ çaylarının birleştiği yerde kuruludur. 

Aladağ çayı’nın baraj gölüne karıştığı yerde küçük ve sığ bir sulak alan oluşmuştur. Yaz 

sonunda kuruyan bu küçük delta “Nallıhan Kuş Cenneti” olarak da bilinmektedir. Çok 

sayıda leylek için göç sırasında önemli bir konaklama noktasıdır. Balıkçılık yapılan baraj 

gölünün çevresinde sınırlı miktarda tarım alanı bulunmaktadır. Nallıhan Kuş Cenneti’ni 

kapsayan 425 ha.lık bir alan 1994’te Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiştir. 

33


Genellikle bir bozkır görünümündeki göl çevresinde ince bir toprak tabakası 

bulunması nedeniyle doğal bitki örtüsü oldukça fakirdir ve yer yer ağaçlandırma 

çalışmaları yapılmaktadır. Baraj Gölü balık türleri açısından zengin bir yapıdadır. Yöre 

halkı tarafından tercih edilen ve ekonomik önemi olan balık türlerini barındırmaktadır. 

Gölde kirlilik düzeyi giderek artmakta olup Baraj gölünün yakınında bulunan Çayırhan 

Termik Santrali soğutma suyunun göle verilmesi termal kirliliğe sebep olmaktadır. 

Kesikköprü Baraj Gölü: 

Orta Kızılırmak Havzasının üç baraj zincirinin (Hirfanlı Kesikköprü Kapulukaya) 

orta halkasını oluşturur. 1966 yılında tamamlanmıştır. 6,5km 2 alan kaplayan gölün en derin 

yeri 49 metredir. Elektrik üretimi, sulama amaçlı kullanımının yanısıra hafta sonu turizmi 

ve sportif balıkçılık da yoğundur. 

Soğuksu Milli Parkı: 

İç Anadolu stepinden Kuzey 

Anadolu’nun gür ve yeşil ormanlık 

bölgelerine geçiş kuşağında yer alan Milli 

Park; iki ana vadiye açılan pek çok yan 

dere ve vadiler arası düzlüklerden oluşan 

jeomorfolojik yapı üzerinde doğal 

görünümünü koruyan karaçam, sarıçam, 

meşe ve kavak ağaçlarından oluşan ve 

çeşitli alt flora ile zenginleşmiş bir orman 

dokusundan oluşmaktadır. Milli Park, 

kamp ve günübirlik kullanım alanlarına 

sahiptir. 

34


1050 hektar alana sahip olan Milli Park; 19.02.1959 tarihinde ilan edilmiştir. 

Ankara ili sınırları içeresinde olan Milli Park Kızılcahamam ilçesindedir. 

Bunlara ilave olarak Orman Bakanlığına bağlı Nallıhan Kuş Cenneti ile farklı 

dirençteki kil tabakalarının aşınımıyla oluşan Kuestra morfolojisinin ender örneklerinden 

olan ve 22.08.1994 tarihinde “Tabiat Anıtı” ilan edilen Asarlık Tepeleri de İl sınırları 

içerisinde yer almaktadır. 

B.2.4. Flora 

Ankara’da kendi kendine yetişen 1115 adet doğal bitki türü bulunmaktadır. Bu 

bitkilerin %16 ‘sı endemik olarak Ankara yerleşim alanının içinde yer almaktadır. 

Ankara’nın ilk tescil edilen bitkisi Noe tarafından 1844 yılında toplanmış olan Junrinea 

ancyrencis’dir. Hacıkadın deresi, Çankaya, Dikmen, Keçiören, Hüseyingazi gibi şehre 

uzak bağlık, bahçelik ve kırsal alanlarda bulunur. 

35


Yapılan incelemeye göre, endemik tür içeren başlıca familyalar, endemik tür 

sayıları ve oranları Tablo B.2.4.1.’de verilmektedir. 

Tablo B.2.4.1. Endemik Tür İçeren Başlıca Familyalar 

FAMİLYA ADI ENDEMİK TÜR SAYISI FAMİLYA İÇİNDEKİ % 

Fabaceae 15 25 

Asteraceae 11 19 

Scrophulariaceae 5 34 

Afiaceae 3 9 

Caryophyllaceae 3 17 

Boraginaceae 3 18 

İridaceae 3 14 

Brassicaceae 

Poaceae 

Lamiaceae 

B.2.5. FAUNA 

Ankara ilinin faunası şunlardır: 

Omurgalı hayvanlar(vertebrates): 

aMemeliler (Mammalia) 

Böcekciler (Insectivares) 

Yarasalar (Chiroptera) 

Tavşangiller (Lagomorpha) 

Kemirgenler (Rodentia) 

Yırtıcı Hayvanlar 

(Carnivora) 

bSürüngenler (Reptilia) 

Kaplumbağalar (Testudinidae) 

Pullu Sürüngenler (Sgamata) 

Kertenkeleler (Lacertilia) 

Yılanlar (Serpentes) 

Çift Yaşamlılar 

c Çift Yaşamlılar (Amphibia) 

dBalıklar 

Kurbağalar (Frogs) 

36


Omurgasız Hayvanlar: 

a Yuvarlak solucanlar (Nemathelmintes) 

Toprak Solucanları (Annelida) 

Eklem Bacaklılar 

· Chelicerata 

o Örümcekgiller (Arachnidae) 

· Yengeçgiller (Crustace) 

o Supireleri (Cladocera) 

o Kürekayaklılar (Copepoda) 

o Peri yengeçler (Amphipoda) 

· Tracheata (Antennata) 

B.2.6. MİLLİ PARKLAR, TABİAT PARKLAR, TABİAT ANITI VE 

TABİATI KORUMA ALANLARI VE DİĞER HASSAS YÖRELER 

Bu bölümdeki bilgiler F.4 bölümünde anlatılmıştır. 

Asarlık Tepeler Tabiat Anıtı Nallıhan 

37


Tabiat Anıtı 

B.3.TOPRAK 

Ankara İlinin toprak yapısını oluşturan toprak çeşitlerinin miktar ve dağılımları 

Tablo.B.3.1.de gösterilmiştir. 

Tablo.B.3.1:Ankara İlinin Toprak yapısı 

TOPRAK 

ÇEŞİTLERİ 

ALANI 

(HA) 

ORANI 

(% ) 

BULUNDUĞU BÖLGE 

Alüviyal Topraklar 155584 5.91 

Kızılırmak, Sakarya, Ankara Çayı, Haymana, 

Çubuk ve Mürted Ovaları 

Hidromorfik 

Alüviyal Topraklar 

5452 0.21 

Kolüvyal Topraklar 72795 2.77 Küçük akarsu vadileri 

Kireçsiz Kahverengi 

Kızılcahamam, Çamlıdere, Güdül, Beypazarı, 

288799 1.97 

Orman Toprağı 

Çubuk, Nallıhan, Polatlı, Sulakyurt, Yenimahalle 

Kireçsiz Kahverengi 

Topraklar 

36132 1.37 

Kahverengi Topraklar 2533115 58.24 Polatlı, Haymana 

Vertisol Toparaklar 2543 0.10 

Organik Topraklar 528 0.02 

Kırmızı 

Kahverengi Topraklar 

Kahverengi 

Orman Toprakları 

161651 6.14 

235171 8.63 

Regosol Topraklar 22113 0.84 

TuzluSodik (çorak)Topraklar 579 0.02 

Su Yüzeyleri 78785 2.99 

Diğer Araziler 39353 1.49 

TOPLAM 2632600 100 

Bala, Delice, Sulakyurt, Elmadağ, Haymana, 

Keskin, Ş.Koçhisar, Kalecik, Çankaya, Çubuk, 

Yenimahalle, Ayaş 

Nallıhan, Beypazarı, Kızılcahamam, 

Çamlıdere, Yenimahalle, Sulakyurt, Çubuk, Güdül, 

Polatlı, Ayaş, Kalecik, Delice 

38


B.4.SU KAYNAKLARI 

B.4.1 İÇME SUYU KAYNAKLARI VE BARAJLAR: 

Ankara iline halen Kurtboğazı, Çamlıdere, Bayındır, Çubuk sistemi, Eğrekkaya, 

Akyar barajlarından içme suyu sağlanmaktadır. Ankara’nın gelecekteki içme suyu kaynağı 

ise Gerede Çayı Işıklı sistemidir. 

Bölgemiz sınırları içerisinde işletmeye açılmış içme suyu tesislerine ait bilgiler 

aşağıda verilmiştir. 

ÇUBUK I BARAJI 

İli 

: Ankara 

Açılış Yılı : 1936 

Yeri 

: Ankara ili şehir merkezinin 10 km 

kuzeyindedir. 

Amacı 

: İçmesuyu ve taşkın koruma 

Tipi 

: Beton ağırlık 

Yüksekliği (Talvegden) : 25 m 

Yüksekliği (Temelden) : 58 m 

Aktif Hacim : 2,49 hm 3 

Toplam Göl Hacmi : 6,9 hm 3 

Göl Alanı : 1,44 km 2 

39


ÇUBUK II BARAJI 

İli 

: Ankara 


Yeri : Çubuk çayı üzerinde Çubuk ilçesinin 5 

km 

kuzeyindedir 

Amacı 

: İçmesuyu 

Tipi 

: Toprak dolgu 


Yüksekliği (Temelden) : 74 m 

Aktif Hacim : 22 hm 3 



* Ankara’ya su temini : 20 hm 3 /yıl 

*NOT: Çubuk I Barajı Ağustos 1994 tarihinden itibaren, Çubuk I rezervuarındaki 

ağır kirlenme nedeni ile devre dışı bırakılmıştır. DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 

planlanan Çubuk II Barajı ile Pursaklar arasındaki iletim hattı ve Pursaklar Arıtma 

Tesisinin tamamlanmasından sonra Şubat 2000 tarihi itibariyle Çubuk II barajından kente 

20 hm 3 /yıl su verilmeye başlanmıştır. 

40


KAYAŞBAYINDIR BARAJI 

İli 

: Ankara 


Ankara’ya su temini 

: 7 hm 3 /yıl 

Yeri 

: Ankara’nın Kayaş semtindedir. 

Amacı 

: İçmesuyu ve taşkın koruma 

Tipi 


Yüksekliği (Talvegden) 

: 30 m 

Yüksekliği (Temelden) 

: 35 m 




KURTBOĞAZI BARAJI 


Yeri : Ankara ili sınırlarında, Ankara’nın 56 

km kuzeyinde, Ankaraİstanbul 

karayolunun yanındadır. 

Amacı 

: İçmesuyu ve sulama 

Tipi: 



: 50 hm 3 /yıl 


: 52,6 m 


: 65,5 m 


Toplam Göl Hacmi : 102 hm 3 


N.S.S. İşletme Kotu 

: 961 m 

41


OVA ÇAYI DERİVASYONU 

Açılış yılı : 1968 

Yeri 

Regülatörün Drenaj Alanı : 387 km 2 

Regülatör Yerinde Yıllık Ort. Akım : 112 hm 3 

Derive Edilen Yıllık Ort. Su Miktarı : 29 hm 3 

Derivasyon Uzunluğu 

: 19 km 

Derivasyon Projelendirme Kapasitesi : 20 m 3 /s 

Derivasyon Mevcut Kapasitesi : 11 m 3 /s 

ÇAMLIDERE BARAJI 

: Ovaçayı üzerinde, Köprübaşı 

mevkiindedir. 


Yeri : Bayındır çayı üzerinde, Ankara’nın 60 

km kuzeybatısındadır. 

Amacı 

: İçmesuyu 

Tipi 

: Kaya dolgu 


: 143 hm 3 /yıl 


: 101,7 m 


Aktif Hacim 

Toplam Göl Hacmi : 1 220 hm 3 



: 995 m 

: 106,2 m 

: 840 hm 3 (Acil durumda aktif hacim: 

1050 hm 3 ) 

42


EĞREKKAYA BARAJI 


Yeri 

: Ankara, Kızılcahamam 

Amacı 

: İçmesuyu 

Tipi 

: Kil çekirdekli kum, çakıl dolgu 


: 73 hm 3 /yıl 

Yüksekliği (Talvegden) : 67,0 m 

Yüksekliği (Temelden) : 100,0 m 





: 1 029 m 

AKYAR BARAJI 


Yeri 

: Bulak çayı üzerinde, Ankara’nın 90 km 

kuzeyinde Kızılcahamam ilçesine 12 km 

uzaklıktadır. 

Amacı 

: İçmesuyu 

Tipi 

: Kil çekirdekli. Kum – çakıl dolgu 


: 40 hm 3 /yıl 


Yüksekliği (Temelden) : 84,76 m 




N.S.S. İşletme Kotu : 1 132 

43


Tablo.B.4.1.1. Yüzeysel Ve Yer Altı Su Kaynağı Bilgileri Formu 

ADI TÜRÜ YERİ 

Çubuk II 

Barajı 

Bayındır 

Barajı 

Kurtboğazı 

Barajı 

Eğrekkaya 

Barajı 

Çamlıdere 

Barajı 

Akyar 

Barajı 

Baraj 

Gölü 

SU KAYNAĞININ 

KAPASİTESİ 

(m3/yıl) 

KALİTESİ 

SKKY TABLO 1 

Hangi Yerleşim 

Yerine İçme 

suyu sağladığı 

ÇUBUK 22.445.000 1 SINIF ANKARA 

“ KAYAŞ 6.581.000 1 SINIF ANKARA 

“ KIZILCAHAMAM 71.500.000 1 SINIF ANKARA 


“ ÇAMLIDERE 52.674.000 1 SINIF ANKARA 


Tablo.B.4.1.2. Ankara’da bulunan barajların genel özellikleri. 

Barajın adı 

Açılış 

yılı 

Amacı Tipi Yüksekliği 

(Talvegden) 

Yüksekliği 

(Temelden) 

Aktif 

Hacim 

Göl alanı 

Toplam göl 

hacmi 

Çubuk I 

Barajı 

1936 İçmesuyu, 

taşkın 

koruma 

Betonağırlık 25 m 58 m 2.49hm3 0.75km2 6.6hm3 

Çubuk II 

Barajı 1964 içmesuyu Toprakdolgu 69 m 74 m 22hm3 1.26km2 22.4hm3 

Bayındır 

Barajı 1965 İçmesuyu Toprakdolgu 30 m 35 m 6.2 hm3 

Taşkın 

koruma 

Kurtboğazı 

Barajı 1967 İçmesuyu Toprakdolgu 52.6 m 65.5 m 93hm3 5.8km2 102hm3 

sulama 

Çamlıdere 

Barajı 1985 İçmesuyu Kayadolgu 101.7 m 106.2 m 840hm3 32.2km2 1220hm3 

Eğrekkaya 

Barajı 1993 İçmesuyu Çakıldolgu 67.0 m 100.0 m 86 hm3 3.96km2 113hm3 

Akyar 

Barajı 1999 İçmesuyu Çakıldolgu 71 m 84.76 m 47 hm3 1.914km2 56hm3 

44


B.4.2 YERALTI SU KAYNAKLARI 

Hatip Ovası Yeraltısuyu Kaynakları: 

Alacatlı Köyü doğusunda bulunan Kırkgöz Kaynağı ( 20 Lt/sn) ile Elmadağ 

serisindeki Akpınar, Yaylapınar, Karapınar, Elmapınar, Kirizpınar, Kayaözü, Çişikdere 

kaynakları söz konusu kaynakların en önemlileri olarak sayılabilir. 

Mürted Ovası Yeraltısuyu Kaynakları: 

Mürted Ovasında, ova kenarlarında ve dağ eteklerinden köylerin içme suyu 

ihtiyacını karşılayan çok sayıda kaynak bulunur. Kaynakların büyük bir bölümü birikinti 

konileri ve bu konilerin eteklerinden, bir kısım kaynaklar ise andezit çatlaklarından 

çıkmaktadır. Debileri 2.3 ile 16 lt/sn arasında değişen kaynakların en önemlisi 40 Lt/sn lik 

debiye sahip olan Büvet pınarıdır. 

Çubuk Ovası Kaynakları: 

Çubuk Ovasında gözlenene kaynaklar kontakt ve fay kaynaklarıdır. Taşpınar Köyü 

ile 5 km güneyindeki Dedetepe arasında PliyosenMiyosen dokanağından çıkan kaynak 

grubu toplam verimi 30 lt/sn dir. Ravlı doğusundaki grovak ve kuvarsit çatlaklarından 

çıkan kaynakların verimleri ise 0.5 2.5 lt/sn arasında değişmektedir. Andazit 

çatlaklarından çıkan kaynakların verimleri 0.51.5 lt/sn arasında değişmektedir. 

İlimiz yeraltısuyu potansiyeli ve emniyetli olarak çekilebilir yıllık su, fiili tüketim 

ve tahsis edilen su miktarları il bazında aşağıdaki gibidir. 

İLİ 

ETÜT ( km 2 ) REZERV (hm 3 / yıl ) 

İstikşaf Planlama İstikşaf Planlama 

EMMNİYETLİ 

ÇEKİLEBİLECEK 

SU ( hm 3 / yıl ) 

TAHSİS 

EDİLEN SU 

(hm 3 / yıl ) 

FİİLİ 

TÜKETİLEN 

SU (hm 3 /yıl) 

ANKARA 15 138 7 756 8,5 75,5 75,5 171,030 119,72 

Tablo.B.4.2.1: İlimizde iş1etmeye açılmış olan yeraltısuyu sulama tesislerinin listesi 

Sıra 

No 

İli 

Sulamanın Adı 

Kuyu 

Adedi 

Alınan 

Su 

( l /s) 

Sulanan 

Arazi 

ha (Net) 

İşletmeye 

Açılış Yılı 

*1 ANKARA BeypazarıBaşören 

*2 ANKARA BeypazarıYeşilağaç – Gürağaç 

3 ANKARA ElmadağKayadibi 

4 ANKARA NallıhanKabaca 

5 ANKARA PolatlıTİGEM 

*6 ANKARA PolatlıHacıosmanoğlu 

*7 ANKARA PolatlıUzunbeyli 

*8 ANKARA PolatlıYüzükbaşı 

4 91 100 

7 160 300 

4 150 130 1991 

5 121 100 1997 

6 300 300 1979 

5 110 300 

6 216 300 

6 110 300 

ANKARA İLİ TOPLAMI 43 1 258 1 830 

45


B.4.3. AKARSULAR 

İlimizdeki başlıca akarsular ve ortalama debileri aşağıda belirtilmişitir. 

İl çıkışı toplam ortalama akım 

:5430 hm 3 /yıl 

Sakarya Nehri 

:2900 hm 3 /yıl 

Kızılırmak Nehri 

:2500 hm 3 /yıl 

Peçeneközü Çayı 

:30 hm 3 /yıl 

Hatip Ovası Akarsuları: 

Hatip ovasının en önemli akarsuyu Hatip çayıdır. Ova doğusunda yer alan 

Hasanoğlanın kuzeyinden doğan Hasanoğlan Deresi, Hatip çayının başlangıcını oluşturur. 

Ankara’ya kadar devam eden Hatip Çayı, kuzeyden Şaraplı Dere ve Kuruçayı, güneyden 

Yazı Dere, Aralık Dere, Karabayır Dere, Bayındır Çayı ve Kosunlar Çayını alır. Ankara 

içinden geçerken Akköprü civarında güneyden gelen İncesu Deresi ile kuzeydoğudan 

Çubuk havzasından gelen Çubuk Çayı ile birleşerek Ankara Çayını oluşturur. 

Sincan civarında havza dışına çıkan Ankara Çayına, havzayı terk etmeden önce, 

Macun Dere ile Acıca Dere ile Güneyden Kuyucak Dere, Altıncıoğlu Dere, Kutuğun Dere, 

Kepiryatak Dere, Sazçayır Dere Kayalıboğaz Dere gibi belli başlı dereler katılır. 

Mürted Ovası Akarsuları: 

Hatip Ovasının kuzeybatısında kalan Mürted Ovasının başlıca akarsuyu kuzeyden 

Yıldırım ve Aydos Dağlarından beslenen Ova çayıdır. Mürted Ovasını kuzeyden Güneye 

kat eden Ova çayının en önemli kolu Kurtboğazı Deresidir. Ova çayına batıdan ve doğudan 

Çihrilik, Kilis, Killiközü, Kaptıboğazı, Kestanegölü, İyimir, Ağca, Çelti, Yılgın, Kızpınarı, 

Kermeliközü, Güvenç, Bağlariçi gibi çok sayıda dere karışmaktadır. Bunların çoğu 

mevsimlik dereler olup, yaz aylarında kururlar. 

Çubuk Ovası Akarsuları: 

Bu alandaki başlıca su kaynağı Çubuk Çayıdır. İki kol halinde Aydos Dağlarından 

doğan ve 70 km uzunluğunda olan çubuk çayı, Çubuk İlçesinin 5 km kuzeyindeki Çubuk II 

Barajını beslemektedir. Çubuk çayına ova içerisinde, batıdan Azman Çayı ile, doğudan 

Koyunözü deresi, Ravli deresi, Balıkhisar Deresi Özçay Deresi ile birleştikden sonra 

Çubuk I Barajını beslemektedir. Daha sonra Çubuk Çayı, Ankara Şehrinin içerisinden 

geçmekte, Hatip Çayı ile birleşerek Ankara Çayı adını almakta ve Sakarya nehrine 

katılmaktadır. 

İlimizdeki başlıca akarsular ve ortalama debileri aşağıda belirtilmiştir. 

İl çıkışı toplam ortalama akım 

: 5 430 hm 3 /yıl 

Sakarya nehri : 2 900 hm 3 /yıl 

Kızılırmak nehri : 2 500 hm 3 /yıl 

Peçeneközü çayı : 30 hm 3 /yıl 

46


Harita B.4.3.1.Ankara İli Gözlem İstasyonları Haritası 

Yukarıdaki haritada yer alan ANKARA ili sınırları içinde açık olan Akarsu Gözlem 

İstasyonlarına ait ölçümler Tablo.B.1.2.2’ de verilmiştir. 

B. 4. 4. GÖLLER VE GÖLETLER: 

İlimizdeki en önemli göller ile ilgili bilgi aşağıda verilmiştir: 

47


1 MOGAN GÖLÜ 

Yeri : Ankara’nın 17 km güneyinde 

Normal su kotu : 972 m 

Normal su kotunda göl alanı . 6,35 km 2 

Göl çevresi uzunluğu : 14 km 

Göl uzunluğu : 5,5 km 

Göl ortalama derinliği : 35 m 

Normal su seviyesinde göl hacmi : 13,34 Milyon m 3 

Su kalitesi : Kirlilik nedeniyle içme, kullanma ve 

sulama suyu olarak 

yararlanılamamaktadır. 

48


2 EYMİR GÖLÜ 

Yeri : Ankara’nın 15 km güneyindedir. Tamamı 

ODTÜ arazisi içerisinde yer almaktadır. 

Normal su kotu : 968,5 m 

Normal su kotunda göl alanı . 1,25 km 2 

Göl çevresi uzunluğu : 9 km 

Göl uzunluğu : 4,2 km 

Göl ortalama derinliği : 610 m 

Normal su seviyesinde göl hacmi : 3,88 Milyon m 3 

Eymir Gölü’nde gün batımı 

49


3 TUZ GÖLÜ 

Yeri : Şereflikoçhisar İlçesinin 10 km batısındadır. 

Göl alanı : Toplam göl alanı 490 km 2 olup bunun 160 km 2 si Ankara ili 

sınırları içerisindedir. 

Su kalitesi : Göl sularının tuzluluğu nedeniyle içme, kullanma ve sulama 

suyu olarak yararlanılamamaktadır. 

B.5. MİNERAL KAYNAKLARI 

Ankara ili maden kaynakları bakımından oldukça önemli bir ildir. İlin 

güneydoğusunda Keskin ve Bala yöresinde, kuzeybatısında Beypazarı yöresinde büyük 

rezervli demir ve kömür yatakları mevcuttur. 

Haymana, Kalecik, Polatlı yöresi manganez, kömür, Keskin yöresi ise kurşun 

bakımından önem taşır. 

B.5.1. SANAYİ MADENLERİ: 

Alçı (Jips) Yatakları: Ayaş, Beypazarı ve Ş. Koçhisar İlçelerinde 7 milyon tonun 

üzerinde alçı yatakları bulunmaktadır. 

Bentonit Yatakları: KeskinBeşler Köyü, KalecikHançlı Köyü civarında 75 

milyon tonun üzerinde, iyi kaliteli, bentonit yatakları bulunmaktadır. 

Çimento Hammaddeleri: Ankara, Hasanoğlan, Lalahan, Hacıvar ve Kazan 

İlçelerinde 400 milyon tonun üzerinde iyi kaliteli, çimento hammaddeleri bulunmaktadır. 

Kireçtaşı Yatakları: AnkaraÇayırhanNallıhan’da yaklaşık olarak 50.000.000 

(± %20) ton kireçtaşı yatakları bulunmaktadır. 

Kum Yatakları: Sincan İlçesinde 23 milyon ton kadar kum yatakları 

bulunmaktadır. 

Manyezit Yatakları: ElmadağEdige Köyünde 100 bin tona kadar, iyi kaliteli 

(46.21 % MgO) manyezit bulunmaktadır. 

Mermer Yatakları: KalecikÇukur Köyünde 10 bin ton civarında mermer 

yatakları bulunmaktadır. 

Perlit Yatakları: ÇubukUluağaç ve Kızılcahamam ilçelerinde 80 milyon tonun 

üzerinde iyi kaliteli perlit yatakları vardır. 

Tuğla Kiremit Hammaddesi: Gölbaşı, Sincan, Polatlı, Çubuk (Ravlı), Ş. Koçhisar 

(Sandıklı) İlçelerinde 95 miyon tonun üzerinde Tuğla Kiremit toprağı mevcuttur. 

B.5.2. METALİK MADENLER: 

Demir Yatakları : Bala İlçesinde, Madentepe ve Kesirköprü köylerinde 5 milyon 

tonun üzerinde demir rezervleri bulunmaktadır. (kalite/tenör % = 3050 Fe) 

Manganez Yatakları: Haymana ilçesinin Çayırlı Köyünde 150 bin ton miktarında 

manganez madeni bulunur. (kalite/tenör %= 19 Mn) 

Volfram (tungsten) Yatakları : Keskin İlçesinin Çelebidağ bölgesinde 75 bin ton 

volfram madeni mevcuttur. (kalite/tenör % =0,52 W02) 

50


B.5.3. ENERJİ MADENLERİ: 

Linyit Yatakları:Ankara İli Beypazarı İlçesinde 391479 ton kömür rezervi, 

391479 ton rezervden 236000 ton işletme rezervi bulunmaktadır. 

Bitümlü Şist Yatakları: Beypazarı İlçesinde yaklaşık olarak 21 milyon ton (ısı 

gücü= 1002612 kcal/kg) bitümlü şist yatakları bulunmaktadır. 

Jeotermal Enerji Alanları: Bu konu B.1.8.’de anlatılmıştır. 

B.5.4. TAŞ 

MALZEMELER: 

OCAKLARI NİZAMNAMESİNE TABİ OLAN DOĞAL 

Ankara İlindeki ruhsatlı ocaklar Madencilik bölümünde belirtilmiştir. 

Kaynak : 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü 

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 

OGM Ankara Orman Bölge Müdürlüğü 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü 

Türkiye Kömür İşletmesi Kurumu Genel Müdürlüğü 

Ankara İl Tarım Müdürlüğü 

51


C. 

HAVA 

(ATMOSFER VE İKLİM) 

52


C.1. İKLİM VE HAVA 

Ankara İlinin geniş arazisinde yer yer iklim farklılıkları görülür. Güneyde, İç 

Anadolu ikliminin bariz özellikleri olan step iklimi, kuzeyde ise, Karadeniz ikliminin 

ılıman ve yağışlı halleri görülebilir. Kara ikliminin hüküm sürdüğü bu bölgede kış 

sıcaklıkları düşük, yaz ise sıcak geçer. En sıcak ay TemmuzAğustos, en soğuk ay ise Ocak 

ayıdır. 

Bölgeye düşen yağış miktarları kuzey ve güney kesimlerde farklılık gösterir. 

Kuzeyde Kızılcahamam ve Çubuk, Karadeniz yağış rejimi özelliğini, güneyde ise İç 

Anadolu karakterini taşır. Bölgenin yapısı gereği özellikle kış aylarında sis olayı oldukça 

fazla görülür ve hayatı etkiler. 

İl bazında ortalama sıcaklık 1013 ° C arasında, ortalama yağış miktarı da 370565 

mm arasındadır. En yüksek sıcaklık değeri 41,4 ° C ile Sarıyar İstasyonunda; en düşük 

sıcaklık da 32,2 ° C ile Esenboğa İstasyonunda kaydedilmiştir. Donlu günler sayısı yılda 

ortalama 60114 arasında, karla örtülü günler sayısı ise yılda ortalama 1742 gün arasında 

değişmektedir. En yüksek kar kalınlığı 82 cm. olarak Kızılcahamam istasyonunda 

kaydedilmiştir. 

C.1.1. DOĞAL DEĞİŞKENLER 

C.1.1.1 RÜZGAR 

İl Merkezi ve istasyonların rüzgar durumuna genel olarak bakıldığında; hakim 

rüzgarın topografik yapıya bağlı olarak değişim gösterdiği açıkça görülür. Buna göre 

hakim rüzgar Ankara (merkez), Esenboğa, Çubuk, Ayaş ve Yenimahalle’de kuzeydoğu, 

Haymana (İkizce), Sincan, Dikmen ve Nallıhan’da batı, Polatlı ve Şereflikoçhisar’da 

kuzey, Etimesgut ve Elmadağ’da güneybatı, Kızılcahamam’da güneydoğu ve 

Beypazarı’nda kuzeykuzeydoğudandır. Kuvvetli rüzgarların görüldüğü aylar mart ve 

nisan aylarıdır. Ankara’da tespit edilen en yüksek rüzgar hızı güney yönünden 39,4 

m/sn.’dir. 

Tablo.C.1.1.1.1: Ankara ili ortalama rüzgar hızları 2005 

Parametreler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 

Ort. Rüz. 

Hızı (m/s) 

2.1 2.1 2.3 2.5 2.4 2.7 2.6 2.3 1.9 2.0 1.7 1.9 2.2 

Kaynak : Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 

53


Şekil C.1.1:Ankara rüzgar frekans gülü 

C.1.1.2. BASINÇ 

Normal şartlarda günlük olarak basıncın değerlerinde fazla değişiklik görülmez. 

Ancak yurdumuzu etkileyen hava kütlelerine bağlı olarak değişimler gözlenir. Uzun yıllar 

değerlerine göre; Ankara’nın ortalama basınç değerleri 912,4 mb, tespit edilen en yüksek 

basınç değeri 936,5 mb. Ve en düşük basınç değeri 882,6 mb.’dır. 

Tablo C.1.1.2.1: Ankara İlinde Ortalama yerel Basınç, en yüksek ve en düşük yerel basıncın aylara göre dağılımı 


Ortalama yerel 

basınç(hPa) 

913.7 911.4 912.2 913.4 912.3 912.8 910.8 911.3 914.4 918.2 917.2 915.9 913.6 

En Düşük yerel 

basınç(hPa) 

925.4 922.5 921.7 923.9 917.5 917.5 916.4 917.6 919.0 924.0 925.2 924.8 925.0 

En yüksek yerel 

basınç(hPa) 

901.7 900.1 902.4 906.1 906.7 908.2 903.3 905.8 908.7 908.5 904.5 901.3 900.1 

Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı,Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2005 

Tablo C.1.1.2.2: Ortalama fırtınalı gün sayısı( ruzgar hızı>=17.2 m/s), en hızlı esen rüzgarın hızı 

(ruz.hız 10.817.1 m7s) 

Paramet 

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 

reler 

Ort. fırtınalı 

gün sayısı 

en hızlı esen 

rüzgar ın hızı 

Kaynak:meteoroloji 2005 

3 7 7 8 8 4 4 3 1 1 3 49 

C.1.1.3. NEM 

Tablo C.1.1.3.1: Ankara İlinde Ortalama bağıl Nem (% ) 2005 


Ort.Nem 

bağıl (% ) 


69 67 66 58 58 54 51 51 58 66 69 69 61 

0 

54


C.1.1.4. SICAKLIK 

Tablo C.1.1.4.1: Ankara İlinde Sıcaklık Değişiklikleri 2005 


Min.Sıcaklık 5.4 9.2 6.6 4.2 1.8 7.6 12.8 15 9 0.6 4.8 10 10 

( c ) 

MaxSıcaklık 16.4 13.7 20.1 28.2 30.5 32.2 35.2 37.2 29.2 24.2 17.6 17.6 37.2 

( c ) 

Ortalama 3.5 2.5 6.1 11.6 16.6 19.5 25.0 25.4 18.7 10.8 6.1 3.0 12.4 

Sıcaklık 

( c ) 


C.1.1.5. BUHARLAŞMA 

Tablo C.1.1.5.1: Ankara ili ortalama buharlaşma değerleri 


Ort. 

Buharlaşma 95.2 164.8 192.0 253.9 253.0 160.9 88.8 21.0 

(mm) 

Günlük 

encok 

buharlaşma 

(mm9 

6.4 9.0 9.8 11.2 12 9.6 5.6 2.4 0 12.0 

Kaynak : meteoroloji 2005 

C.1.1.6. YAĞIŞLAR 

C.1.1.6.1. YAĞMUR 

Tablo C.1.1.6.1.1 : Ankara İlinde Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 2005 

Ort.Yağışlı 

Gün sayısı 

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 

Yağış >=0.1 

mm olduğu 10.0 12.0 12.0 14.0 14.0 6.0 3.0 1.0 5.0 6.0 18.0 6.0 107.0 

günler sayısı 

Yağış >=10 

mm olduğu 3.0 3.0 2.0 1.0 2.0 1.0 12.0 


Yağış >= 50 

mm olduğu 

0.0 


Kaynak: meteoroloji 

55


Tablo C.1.1.6.1.2: Ankara İlinde Günlük En Çok Yağış Miktarı 2005 


Günlük Max. 

Yağış 7.4 8.1 17.1 19.6 41.6 21.0 9.6 0.1 23.9 22.6 9.8 7.3 41.6 

(mm) 

Kaynak : meteoroloji 

C.1.1.6.2. KAR, DOLU, SİS VE KIRAĞI 

Tablo C.1.1.6.2.1: Ankara İlinde Ortalama Kar Örtülü Günler Sayısı 2005 


Ort.Karlı 

Gün Sayısı 4.0 4.0 3.0 2.0 8.0 21.0 


Tablo C.1.1.6.2.2: Ankara İlinde Ortalama Dolulu Gün Sayısı 2005 


Ort.Dolulu 

Gün Sayısı 2.0 2.0 


Şekil C.1.2: Ankara ilinde yıllara göre sıcaklık ve yağış dağılımı. 

56


C.1.1.7. SELLER 

Ankara İlinde 2001 yılında yaşanan sel olaylarından “Afetler” bölümünde ayrıntılı 

olarak söz edilmiştir. 

C.1.1.8. KURAKLIK 

C.1.1.9. MİKROKLİMA 

C.1.2.YAPAY ETMENLER: 

İnsan faaliyetleri sonucunda oluşan yapay kirlilik kaynakları iki şekilde 

sınıflandırılabilir. 

Sabit Kaynaklar, bunlar ısınma ve üretim amaçlı faaliyetlerin yapıldığı 

yerlerdir. 

Hareketli Kaynaklar, ise taşımacılık amacı ile kullanılan araçlardır. 

Diğer bir sınıflandırma ise ; 

A.Nokta Kaynaklar 

B.Alan Kaynaklar şeklinde yapılabilir. 

Evsel kaynakların hakim olduğu kentsel alanlardaki bacalar ve taşıt egzozları alan 

kaynakları, büyük tesisler ise nokta kaynakları meydana getirir. 

Yapay Kaynaklardan Oluşan Kirliliği Etkileyen Faktörler: 

‣ Meterolojik faktörler:Sıcaklık, basınç,yağış, rüzgar, nem ve güneş 

radyasyonudur. 

‣ Konum ve Topografik Yapı:Hakim rüzgarlara açık olmayan alanlar üzerinde 

yeterli hava hareketleri olmayacağından, hava kirlenmesinin artması söz konusu 

olacaktır. 

‣ Kullanılan yakıt ve proseslere yönelik uygun teknolojilerin seçilmesi 

C.1.2.1. PLANSIZ KENTLEŞME: 

Kırsal kesimlerden kentlere aşırı göçün getirdiği plansız yerleşimin de bir sonucu 

olarak yeşil alanların zaman içinde önemli ölçüde azalması söz konusudur. 

C.1.2.2.YEŞİL ALANLAR: 

Yeşil alanlar zaman içinde önemli ölçüde azalmıştır. 

C.1.2.3.ISINMADA KULLANILAN YAKITLAR: 

İlimizde ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar ile bunlara getirilen sınırlamalar: 

57


Isınma Amaçlı İthal Taş ve Linyit Kömürü Özellikleri ve Sınırları 

Özellikler 

Toplam Kükürt (kuru 

bazda) 

Alt Isıl Değer 

(orijinalde) 

Uçucu Madde (kuru 

bazda) 

Sınırlar 

% 0,9 (max.) 

min 6200 kcal/kg (400 tolerans) 

% 1228 (+1 tolerans) 

Toplam Nem 

(orijinalde) max. % 10 

Kül (kuru bazda) 

Şişme İndeksi max. 1 

Boyut* 

max. %14 (+1 tolerans) 

18150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için 

max. %10 tolerans) 

*Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 1018 mm olabilir. 

Sanayi Amaçlı Kullanılacak İthal Kömürlerde Aranacak Özellikler 

Alt ısıl Değeri (orijinalde) 

min. 6000 kcal/kg (500 kcal/kg tolerans) 

Toplam Kükürt (kuru bazda) max. %1 

Uçucu Madde (kuru bazda) max. %36 

Boyut 

050mm 

Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 

Briket kömürlerde TS 12055 “Kömür Briketi – Isınmada Kullanılan” standardına 

uyulması gerekmektedir. 

Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler 

Yerli Kömürlerin Özellikleri 

Sınırlar 

Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2 

Alt Isıl Değer (orijinalde) 

Toplam Nem (satışa sunulan) max. %25 

Kül (kuru bazda) max. %25 

min.4000 Kcal/kg (200 tolerans) 

Şişme İndeksi (*) max. 1 

Boyut (**) 

18150 mm (18 mm altı max. %10 tolerans 

150 mm üstü max. % 10 tolerans) 

*Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. 

**Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 1018 mm olabilir. 

58


İthal kömür kullanılacak yerleşim yerleri; 

Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle 

ilçe sınırlarının tamamında. Ankara İli, başkent olmasından dolayı, hava kirliliğinin 

önlenmesi açısından yapılacak çalışmalar önemli bir yere sahip olmaktadır. Ankara İlini 

çevreleyen açık ağzı batıya bakan bir at nalı şeklindeki tepeler, kirleticilerin şehir 

merkezinin dışına doğru yayılmasını engellemekte ve özellikle kış dönemlerinde, yer 

seviyesi enversiyonlarının artmasıyla birlikte, kirleticilerin bu coğrafik havzada 

sıkışmasından dolayı yaşanan hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla, her ne kadar Çevre ve 

Orman Bakanlığınca 13.01.2005 tarih ve 25699 sayılı resmi gazetede yayımlanan 

Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ile 17.03.2005 tarih ve 

25758 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan Kaynaklanan Hava 

Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve bu 

yönetmeliğe istinaden yayımlanan 26.05.2005 tarih ve 2005/6 sayılı Genelge de belirtilen 

yerli kömürün kullanımı Ankara İli için uygun olsa da, söz konusu Yönetmeliğin 31. 

maddesi Valiliklere, kritik meteorolojik şartların oluştuğu veya hava kirliliğinin artış 

gösterdiği bölgelerde, esasları İl Mahalli Çevre Kurullarınca belirlenecek şekilde insan ve 

çevresi üzerinde meydana gelecek zararlara karşı; a) Isınma amaçlı katı, sıvı ve gaz yakıtlı 

yakma tesislerini belirli zamanlarda çalıştırmaya, b) Katı ve sıvı yakıtların kalitesinde 

iyileştirme yönünde yeni düzenleme yapmaya, yetki verdiğinden toplam kükürt ve uçucu 

madde oranı düşük, yüksek kalorili olan ithal kömür kullanımına karar verilmiştir. 

İthal kömürün yanı sıra yerli kömür de kullanabilecek yerleşim yerleri; 

Yukarıda “İthal Kömür Kullanılacak Yerleşim Yerleri “ başlığı altında belirtilmiş 

olan ilçeler dışında kalan Ankara İli sınırları içerisindeki tüm yerleşim yerlerinde, yine 

yukarıda özellikleri belirtilen ithal kömürün yanı sıra yerli kömürün kullanılmasına izin 

verilmiştir. 

Isınma Amaçlı Kullanılması Yasak Maddeler: 

Petrol koku, kullanılmış mineral yağ, araba plastiği parçaları, lastik, tezek, katı 

atıklar ve tekstil artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, gazete hariç olmak 

üzere ev eşyaları ve yemek atıkları gibi evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve 

asfalt ürünleri, boya ve boya ürünleri ile fueloil kaplarının ısınma amacıyla yakılması 

yasaklanmıştır. 

FUELOİL: 

Isınma amaçlı sıvı yakıtlarda kükürt içeriği maksimum %1,0 olan ithal fueloil ile 

kükürt içeriği maksimum %1,5 olan yerli fueloil (TS2177FRF1 (Kalorifer Yakıtı)) 

kullanılması uygundur. 

C.1.2.4 ENDÜSTRİYEL EMİSYONLAR 

Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 07.10.2004 tarih ve 

25606 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup02.11.1986 tarih ve 

19269 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması 

Yönetmeliği yürürlükten kalkmıştır. Ankara İlinde Hava Kalitesinin Korunması 

Yönetmeliğine göre ve Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’ne 

göre değerlendirilen tesislerin listesi verilmiştir. 

59


Tablo C.1.2.4.1 : Emisyon İznine Tabii Olmayan Tesisler 

SIRA 

NO 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN ADRESİ FAALİYETİN TÜRÜ 

KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

Form Fresh Gıda Cüneyt 

İvedik Org. San. Öziş San. Sit.739.sok. No:1517 Dondurulmuş et ürünleri 

ULDESTAN 

Yenimahalle 

imalatı 

Metal Grup Çelik İnş. San. ve Tic. Hasanoğlan Org. San. Sit. Bahçelievler Mah. Galvaniz ve alüminyum levha Elektrik (proseste), LPG 

A.Ş. 

Oduncuyolu Cad. No:23 Elmadağ 

üretimi 

(ısınma amaçlı) 

Kalecik Şarap San. ve Tic. A.Ş. Emenağaç Mah. Alan Taran Mevkii İstasyon Şarap ve üzüm ürünleri Elektrik (proseste), LPG 

Kümesi No:17 Kalecik 

üretimi 


Meram Pasta San. ve Tic. Ltd. Şti. Gökçeyurt Nenek Köyü No:257 Mamak Unlu mamuller üretimi Fuel oil, mazot, elektrik 

Meşhur Şekerlemeci Said Efendi Gimat Toptancılar Sitesi 1. Blok No:19 

Lokum imalatı 

Doğal gaz 

Şekerlemeci ve Gıda Toptancısı MacunköyYenimahalle 

Halk Ekmek ve Un Fabrikaları A.Ş. Anadolu Bulvarı No:13 MacunköyYenimahalle Ekmek üretimi Doğal gaz 

Metsan Gıda 

Ostim Özankara Yapı Koop. 689.Sok. No:42 

İvedik Org. San. Yenimahalle 

Kanatlı hayvan eti mamul 

madde imalatı 

Elektrik (proseste), 

katalitik (ısınmada) 

Söğüt Et Ürünleri ve Gıda San. Tic. Çamlıca Mah. 12.Sok. No:8/E 

Kırmızı et parçalama ve 

A.Ş. 

MacunköyYenimahalle 

muhafaza 

KBC Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Çamlıca Mah. 12.Sok. No:8/F 

Kanatlı hayvan eti parçalama 


ve muhafaza 

C.L.D. Unlu Mamulleri Gıda İnş. Tur. Batı Sitesi Mah. 1.Cad. No:107 

Unlu mamul üretimi Odun (proseste) 

Tic. Ltd. Şti. 

BatıkentYenimahalle 

HBS Halimbey Sofrası Gıda İnş. Batı Sitesi Mah. 1.Cad. No:107/A 

Lokanta 

Elektrik (ısınmada), 

Akaryakıt San. ve Tic. Ltd. Şti. BatıkentYenimahalle 

AMS Anadolu Makine San. Tic. Hasanoğlan Sanayi Bölgesi Bahçelievler Mah. Marangoz makineleri imalatı LPG (ısınma amaçlı), 

Ltd. Şti. 

Oduncuyolu Cad. No:22 Elmadağ 

elektrik (proseste) 

Özhen Entegre Tavukçuluk Tic. ve Erciyes İşyerleri Sitesi 5.Cad. No:35 

Kanatlı hayvan eti parçalama Doğal gaz (ısınma 

San. A.Ş. 

Macunköy/Yenimahalle 

ve muhafaza 

amaçlı) 

Turan Bekişoğlu Mermer San. ve Tic. Esenboğa Yolu 15.km. No:47 Akyurt 

Mermer plaka ve fayans LPG (proses) 

Ltd. Şti. 

üretimi 

Özerişen Süt Gıda San. ve Tic. A.Ş. Samsun Karayolu 35.km. HasanoğlanElmadağ Sütlü buz (dondurma) üretimi LPG (proses ve ısınma) 

60


16 

Şamama Yemek Gıda Hay. İnş. Tel. Keresteciler Sitesi D Blok No:17 

Yemek fabrikası 

LPG (proses ve ısınma) 

Dış Tic. San. ve Tic. Ltd. Şti. OstimYenimahalle 

17 

Kayserilioğulları Gıda San. Tic. Ltd. İstasyon Mah. Süleyman Sırrı İçöz Cad. No:12 Bal, reçel, margarin, pekmez Kalyak ve elektrik 

Şti. 

Elmadağ 

vb. üretimi 

(proseste ve ısınmada) 

18 

Erdoğdu Temizlik İlaç Gıda Tic. Ltd. Erciyes İşyerleri Koop. 10.Cad. No:118 

Burger ve köfte üretimi Elektrik (ısınma ve 

Şti. 

Yenimahalle 

proseste) 

19 

Medya Park Yayıncılık San. A.Ş. Esenboğa Yolu 10.km. PursaklarKeçiören Matbaa Fuel oil (ısınma amaçlı), 


20 

Merkez Yayın Holding A.Ş. Esenboğa Yolu 13.km. PursaklarKeçiören Matbaa Fuel oil (ısınma amaçlı), 


21 Özen Lastik Kaplama San. 47.Sok. No:58 OstimYenimahalle Lastik kaplama Fuel oil (proseste) 

22 

Çelikler Süpermarket Gıda Hay. Teks. Fevzipaşa Mah. Rüzgarlı Cad. No:3/Z123 Kanatlı hayvan eti ve et Elektrik (ısınma amaçlı) 

İnş. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. Altındağ 

ürünleri parçalama 

23 

İbrahim Atmaca Gıda İnş. Tur. Ve Öz Anadolu Yapı Koop. 673. Sok. No:16 Reçel ve ballı çerez imalatı ile Kalyak (proseste) 

Konf. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. OstimYenimahalle 

bal, tahin ve pekmez dolumu 

24 

Gün Tavukçuluk ve Gıda Ürün. Paz. İstanbul Yolu Erciyes İşyerleri Sitesi 7. Cad. No.5 Kanatlı hayvan eti parçalama Elektrik (ısınma amaçlı) 

San. Tic. Ltd. Şti. 


ve muhafaza 

25 

Kral Piliç Gıda Tur. İnş. San. ve Tic. Yeni Etlik Cad. No:127 Keçiören 

Kanatlı hayvan eti parçalama Elektrik (ısınma amaçlı) 

Ltd. Şti. 

ve muhafaza 

26 

Global Tavukçuluk Gıda San. ve Tic. Özpetek Sanayi Sitesi 614. Sok. No:3 Yenimahalle Kanatlı hayvan eti parçalama Elektrik (ısınma amaçlı) 

Ltd. Şti. 

27 

Çetintaş Gıd. Tur. Hay. Taş. Tur. İnş. Özankara Toptancılar Sitesi 4.Blok No:140 Kanatlı hayvan eti parçalama Katalitik (ısınma amaçlı) 

Mak. Oto. San. İç ve Dış Tic. Ltd. Şti. MacunköyYenimahalle 

28 

Yimpaş Ergazi Mağazası İstanbul Yolu 14.km Yenimahalle Et parçalama, muhafaza, satış Doğal gaz (ısınma 

amaçlı) 

29 

Fatih Et ve Tavuk Mad. Tic. San. Ltd. Ankara Ticaret Borsası İş Merkezi 1.Blok No:227 Kanatlı hayvan eti parçalama Doğal gaz (ısınma 

Şti. 


amaçlı) 

30 

Cihan Tavukçuluk Besicilik Gıda İnş. İvedik Org. San. Sit. Güleryüz Yapı Koop. 30.Cad. Kanatlı hayvan eti parçalama Doğalgaz (ısınma 

Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti. 

530.Sok. No:9 OstimYenimahalle 

ve muhafaza 

amaçlı) 

31 

İksa İnşaat Katkıları San. ve Tic. Ltd. Samsun Yolu 25.km. LalahanElmadağ Beton katkı maddeleri üretimi LPG (ısınma ve 

Şti. 

proseste) 

32 

Esenboğa Un Yem Gıda Tur. Pet. Ankara Bulvarı Dumlupınar Sok. No:6 Çubuk Un kepek imalatı Elektrik (proseste) 

San. ve Tic. Ltd. Şti. 

61


33 

34 

35 

36 

37 

38 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

47 

48 

49 

Şato Kalecik Şarapçılık A.Ş. Ovabağı mevkii Halit Çevri Aslangil Mah. Çankırı 

Cad. No:250 Kalecik 

Şarap üretimi 

Elektrik (proseste), LPG 


Bakpiliç Entegre Tavukçuluk A.Ş. Erciyes İşyerleri Sitesi 9.Cad. No:89 

Kanatlı hayvan eti muhafaza Doğal gaz (ısınma 


amaçlı) 

Melih Nakliyat Kum, Çakıl ve Çavuşlu Köyü Mandıra Mevkii Bala Kum yıkama, eleme 

Alçıocağı İşl. Tic. Ltd. Şti. 

Feza Gazetecilik A.Ş. (Zaman Esenboğa Yolu Üzeri No:100 Balıkhisar Köyü Baskı tesisi 

LPG (ısınma amaçlı) 

Gazetesi) 

Akyurt 

Adese Alışveriş Merkezleri Tic. A.Ş. Aşağı Eğlence Mah. Doğançay Sok. No:1 Etlik Kırmızı et parçalama, Doğal gaz (ısınma 

Keçiören 

muhafaza ve satış 

amaçlı) 

Mesa Mesken San. A.Ş. 

Yaşamkent Mah. 46. Cad. Yoncaevler 2. Etap Konut inşaatı şantiyesi Mazot (ısınma amaçlı) 

ÇayyoluYenimahalle 

Macit Temizlik ve Gıda Ürünleri San. Özankara Toptancılar Sitesi 8. Blok No:266 Kanatlı hayvan eti parçalama Doğal gaz (ısınma 

Tic. A.Ş. 


ve muhafaza 

amaçlı) 

Ertürk Şekerli Mamüller San. ve Tic. Gimat Toptancılar Sitesi 7. Blok No:147/3 Lokum ve helva üretimi LPG 

Ltd. Şti. 


Tamer İnş. Çelik Kalıp San. Ltd. Şti. Sarayköy 238 Ada 5 Parsel Kazan Çelik konstriksiyon üretim LPG 

SAMAŞ İç Ve Dış Tic. San. A.Ş. Akıncı Yolu Üzeri 3. Km Yenikent Sincan Hazır Meyve Suyu Paketleme Kalyak (Proseste) 

Ankara Lider Plastik Kap San. Tic. 

A.Ş. 

Mesa Mesken San. A.Ş. Geçak 

Şantiyesi 

Park Termik Elektrik San. Ve Tic. 

A.Ş.’Ne Ait “Patlayıcı Madde 

Deposu” 

İstanbul Yolu 24. Km. Kazan Plastik Kap İmalat Motorin (Isınma) 

Koza Sok. No: 86 Gaziosmanpaşa – Çankaya İnşaat Şantiyesi Mazot (Isınma) 

Davutoğlu Köyü Çayırhan Beldesi 

Nallıhan/ANKARA 

Patlayıcı Madde Deposu 

AS Mutfak Ltd. Şti. İstanbul Yolu 24. Km Sarayköy/ Kazan Mutfak ve Banyo Dolabı 

Üretimi 

Anka Cam San. Tic. Ltd. Şti. İstanbul Yolu 23. Km Sarayköy/ Kazan Isı Yalıtımlı Cam 

Ebatlandırması 

Anka PVC Doğrama Aluminyum İnş. İstanbul Yolu 23. Km Sarayköy/ Kazan 

PVC ve Aluminyum Doğrama 


Üretimi 

 

LPG 

LPG 

62


50 

51 

52 

53 

54 

55 

56 

57 

58 

59 

60 

61 

62 

Bese Transformatör San. ve Tic. A. Ş. Organize Sanayi Bölgesi Avar Caddesi No:12 

Sincan 

Transformatör Üretimi LPG ve Motorin 

Torba Pak Madencilik San. Tic. A. Ş. Polatlar Köyü Esenkent Mevkii Sincan Kömür depolama, ayırma ve 

paketleme 

Şen Piliç Gıda San. A. Ş. 

Bahçekapı Mah. Yeşilkçam Sitesi C Blok No:43 Soğukhava dopesu 

Mazot 

Şaşmaz Etimesgut 

Yurt İnşaat Taah. Tic. San. Ltd. Şti İstanbul Yolu 26. Km Sarayköy/ Kazan Çelik Konstroksiyon LPG 

Çağdaş Ekmek Fırını Yukarı Öveçler Mah. 106.Sokak No:11/A Çankaya Ekmek Fırını Motorin ve Doğalgaz 

Hidrosan Damper ve Hidrolik 

makinelar Mak. San ve Tic. A. Ş. 

Akyurt Süpermarket Gıda İnş. San. ve 

Tic. A. Ş. 

İstanbul Yolu 26. Km Kazan Hidrolik Damper LPG 

İstanbul Yolu 26. Km Sarayköy/ Kazan 

Kırmızı et parçalama ve gıda 

malzemesi depolama ve Soğuk 

Hava Deposu 

Plastik ambalaj, ktem ve likit 

boya imalatı ve dolum 

Özden Kimya ve Plastik San. Tic. İstanbul Yolu 23. Km Sarayköy/ Kazan 

Ltd. Şti. 

Kalyon Plastik San. Tic. A. Ş. İstanbul Yolu 25. Km Kazan PVC Profil ve PE Boru 

üretimi 

Yunus Market İşletmeleri Tic. Ltd. Oğuzlar Mah. Ceyhun Atıf Kansu Cad. No: 68 Kanatlı ve Kırmızı Et 

Şti. 

Balgat 

Parçalama ve Soğuk Hava 

Makro Mermer Mad. İnş. İth. İhr. Ve 

Paz. A. Ş. 

Anıl Petrol Ürünleri Yedek Parça San. 


Aybal Plastik San. Tic. Ltd. Şti. 

LPG 

LPG 

Deposu 

Eskişehir Yolu 52. Km Polatlı Mermer İşleme Tesisi LPG 

İstanbul Yolu 52. Km No: 78 Kazan 

Organize Sanayi Bölgesi Prof. Dr Orhan Işık 

Caddesi No:6 Sincan 

LPG ve Akaryakıt Satış 

İstasyonu 

Plastik Poşet İmalatı 

 

 

63 

64 

Mutlutürk Tavukçuluk Gıda San. Tic. 

Ltd. Şti. 

Koçyiğitler Gıda Yemek Et Temizlik 

İnş. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. 

Akdoğan Köyü Yaka Mevkii 535 Parsel 

Kızılcahamam 

Huzur Mah. 3. Cadde No: 30/A Çankaya 

Kesimlik ve yumurtalık tavuk 

üretimi 

Kanatlı ve Kırmızı Et 

Parçalama ve Soğuk Hava 

Deposu 

 

Doğalgaz 

63


65 

66 

67 

68 

69 

70 

71 

72 

73 

74 

75 

76 

77 

78 

79 

İdeal Et ve Gıda İnş. Taah. Nak. Tur. 


Oğuzlar Mah. 2. Cadde No:14/B Balgat 

Kırmızı Et Parçalama ve 

Soğuk Hava Deposu 

 

Halkım Et Tanzim Dikmen Sinan Caddesi No:7/A Dikmen Kırmızı Et Parçalama ve Doğalgaz 

Soğuk Hava Deposu 

Yılmaz Çelik Hasır San. ve Tic. A. Ş. İstanbul Karayolu 25. Km Sarayköy/ Kazan Çelik Hasır İmalatı LPG 

Karakaya Petrol İnş. Tur. Ve Tic. Bağlum Bulvarı No:88 Keçiören/ANKARA Akaryakıt Satış ve LPG 

Ltd. Şti. 

İkmal İstasyonu 

Sisa İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. Çankırı Karayolu 10. Km. Akyurt/ANKARA Mobilya Üretim Tesisi Odun 

Bilka PVC Profil San. ve Tic. A.Ş. 1. OSB Avar Cad. No:7 Sincan/ANKARA PVC Kapı ve Pencere 

Üretimi 

Eray Tavukçuluk Gıda Teks. Ve Deri Yeşilçam Sanayi Sitesi E Blok No:24/A Şaşmaz Kanatlı Hayvan Eti Muhafaza 

Ür. San. Tic. Ltd. Şti. 

Etimesgut/ANKARA 

Tesisi 

Gimsa İnş. San. Tic. Turz. İth. İhr. Topçu Mah. 15. Cad. No:26 Etimesgut/ANKARA Kanatlı Hayvan ve Kırmızı Et 

Ltd. Şti. 

Muhafaza Tesisi 

Tuncay VİP Gıda Et ve Tavuk Öziş Sanayi Sitesi 737. Sok. No:28 İvedik Kanatlı Hayvan Eti 

Ürünleri 

Organize Sanayi Ostim 

Depolama Tesisi 

Yenimahalle/ANKARA 

Bulvar Kuruyemiş Tic. San. Ltd. Yeşildere Yolu 4. Km. Elmadağ/ANKARA Bıldırcın Eti ve Yumurtası 

Şti. 

Üretim Tesisi 

Esen Ekmek Fırını (Hakan Arkalı) Miralay Nazım Bey Sok. No:224/A 

Ekmek Fırını 


Doğan Madencilik San. Tic. A.Ş. Ankara Eskişehir Karayolu 71. km. 

Blok Mermer İşleme Tesisi 

Şener Oto ve Makine San. Taş. 


Deniz Gaz Denizli Sanayi Gazları 

Ltd. Şti. 

Yerim Unlu Mamüller Gıda Paz. Taş. 

İç ve Dış Ltd. Şti. 

Polatlı/ANKARA 

Karahamzalı Köyü AnkaraKonya Yolu 80. Km. 

Bala/ANKARA 

Bahçelievler Mah. Hasanoğlan Sanayi Bölgesi 

Elmadağ/ANKARA 

Yeşilevler Mah. 1. Sok. No:7/D 


Kullanılmış Lastik Geri 

Kazanımı 

(Kaplama) 

Oksijen ve Karbondioksit Gazı 

Dolum Tesisi 


 

 

Elektrik 

Elektrik 

Odun 

Fuel Oil 

Elektrik 

Odun 

64


80 

81 

82 

83 

84 

85 

86 

87 

88 

89 

90 

91 

92 

93 

Agat İnş. San. Tic. A.Ş. İstanbul Yolu 27. km. Sarayköy/ANKARA Çelik Konstrüksiyon, Damper 

Kasası ve Çelik Kapı Üretimi 

Motorin 

Bome Sanayi Ürünleri Dış Tic. Ltd. İvedik Organize Sanayi Bölgesi Öz Anadolu Sitesi Kan Sayım Solüsyonları, Elektrik 

Şti. 

664. Sok. No:48 

Nefolometrik Solüsyonları, 

OstimYenimahalle/ANKARA 

Elize ve Biyokimya Kit 

Solüsyonları ve Distile Su 


Yağmur Gıda Tem. Turz. Konf. İnş. İstanbul Yolu 45. km. Kazan/ANKARA Ekmek Fırını Odun 

Ltd. Şti. 

Koza Yayın Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Cevat Dündar Cad. No:139 Ostim 


Kitap, Dergi, Sözlük Vb. 

hazırlanması ve ciltlenmesi 

tesisi 

Sütlü Tatlılar Börek İmalatı ve 

Hazır Tavuk İşleme Tesisi 

Bugün Gıda ve Tur. İşl. Yat. A.Ş. Ergazi Mah. Gersan Sanayi Sitesi 658. Sok. No:20 

BatıkentYenimahalle/ANKARA 

Önder Kimya San. A.Ş. Ereğli Sok. No:19 SitelerAltındağ/ANKARA Poliacrilate Levha Üretim 

Tesisi 

Koç Asbaba (Cengiz Koç) 

K.Paşa Mah. Cumhuriyet Cad. No:19/B 

Lokanta 


Serdar Müh. Müş. İnş. San. Tic. Ltd. İstanbul Yolu 28. km. Çalılar Mevkii Sarayköy Tehlikeli Atık Toplama, Ara 

Şti. 

Kazan/ANKARA 

Depolama ve Ambalaj Atıkları 

Doğalgaz 

Doğalgaz 

Fuel Oil 

Toplama, Ayrıştırma 

Reva Yemek (Arif DAĞCI) İstasyon Mah. Ayaş Cad. Ayakkabıcılar Sitesi Yemek Üretimi 

No:152 Sincan/ANKARA 

Tareks Tarım Ürünleri Araç Gereç Şeker Mah. 1. Cad. No:8 Etimesgut/ANKARA Bakliyat eleme ve Paketleme Doğalgaz (Isınma 

İth. İhr. Ve Tic. A.Ş. 

amaçlı) 

Emek Model ve Döküm Sanayi O.S.B. Dökümcüler Sitesi Cami Sokak No:13 Alüminyum döküm tesisi FuelOil 

(İbrahim DURMUŞ’a ait) 

Sincan/ANKARA 

Gıpta Hediyelik Reklam Ürünleri Polatlı Karayolu 52. km. Temelli Ajanda, defter, fihrist üretimi LPG 

İmalat San. A.Ş. 


Kolsan İnş. Oto. San. Tic. A.Ş. İstanbul Yolu 28. km. SarayköyKazan/ANKARA PVC drenaj borusu üretimi LPG (Isınma amaçlı) 

Tempor İnş. Taah. Turzm End. San 

Tic. A.Ş. 

Odun 

İstanbul Yolu 26. km. SarayköyKazan/ANKARA Strafor üretimi İthal Kömür 

 

65


94 

95 

96 

97 

98 

99 

100 

101 

102 

103 

104 

105 

106 

107 

108 

KSB Pompa Armatür San. Tic. A.Ş. İstanbul Yolu 18. km. Etimesgut/ANKARA Pompa ve Hidrofor Üretimi LPG (Isınma amaçlı) 

AkalBatu Tekstil Etiket Paz. San. ve Şafak Mah. 10. Sok. No:39/1 Gölbaşı/ANKARA Tekstil askısı üretimi 

Dış Tic. Ltd. Şti. 

Özkullar Un Zirai Tarım Gıda Petrol Bumsuz Köyü Haymana/ANKARA Un Üretimi 

Ürünleri ve İnş. Taah. Tur. Nak. Oto. 


Ozan Madencilik Nak İnş. İth. İhr. Olukpınar Köyü Yolu Üzeri Temelli Sanayi Andezit Taş İşleme Tesisi Kömür (Isınma amaçlı) 


Bölgesi Polatlı/ANKARA 

Seçkin Necdet Müh. Müş. Ltd. Şti. Ankara Eskişehir Karayolu 58. km. 

Mermer İşleme Tesisi LPG 


Ankara Tarım Ürünleri Gıda ve Atatürk Mah. Ankara Cad. No:6 

Un, kepek, gazmol üretimi 

Hayvancılık Nak. San. Ltd. Şti. Kazan/ANKARA 

Pala Plastik ve Lastik San. Tic. Ltd. Sanayi Sitesi 1. Cad. No:63 

Ambalaj atıkları geri dönüşüm 

 

Şti. 

Sincan/ANKARA 

tesisi 

Gayret Andezit Taş Kesme 

Konya Yolu Bala sapağı Oğulbey Köyü Taş Kesme Tesisi 

Elektrik(Isınma amaçlı) 

İnş. Taah. Nak. Tur. Gıda. 

Gölbaşı/ANKARA 


Durukan Gıda ve İhtiyaç Malz. A.Ş. İstanbul Yolu 30. km. 

Küp şeker üretim tesisi Kömür (Isınma amaçlı) 

SarayköyKazan/ ANKARA 

Artem Makina İmalat San. İth. İhr. O.S.B. Dökümcüler Sitesi 1. Sok. No: 15 Zirai Aletleri ve Otomotiv 

 

Ltd. Şti. 

Sincan/ANKARA 

Sanayi Parça İmalatı 

İnternationale Plastik Modern Yapı O.S.B. Altınordu Cad. No:2 

PVC Kapı ve Pencere 

 

Elemanları San. Tic. A.Ş. 

Elimko Elektronik İmalat ve Kontrol 

Ltd. Şti. 

Yükseloğlu Un Pazarlama ve Tic. 

A.Ş. 

İhsan Kılınç’a ait Petrol Ofisi Bayii 

Mehmet ÖZKAN’a ait Tamer Petrol 

Sincan/ANKARA 

Ahiboz Köyü Hüsüktepe Mevkii 

Konya Yolu 43. km. 

Gölbaşı/ANKARA 

Ankara Konya Yolu 62. km. 

Gölbaşı /ANKARA 

İnler Köyü 1737 nolu parsel 


Polatlı Haymana Yolu 12. km. 


Doğrama İmalatı 

Elektronik Kontrol ve Ölçü 

Cihazları, Elektronik Cihazlar, 

Kompanzasyon Panoları, 

Sensör Üretim Tesisi 

LPG 

Un Üretimi 

Akaryakıt Satış İstasyonu 


66


109 

110 

111 

112 

113 

114 

Özdemler Petrol Ürünleri Tic. San. 

Ltd. Şti. 

Birol GÜNEY’e ait Güney Petrol 

Köprülü Plastik San. Tic. Ltd. Şti. 

Çankaya Katı Atık Mad. Geri 

Dönüşüm Tem. İnş. Mak. San.Tic. 

Ltd. Şti. 

Eloktromed Elektronik San. ve Sağlık 

Hizmetleri Ltd. Şti. 

Arlight Genel Hizmet Tasarım 

Elektromekanik İmalat Taah. San.Tic. 

Ltd. Şti. 

Ünsa Gıda Paz. Tur. Taah. Tic. 

Ltd.Şti. 

Mesa Mesken San. A.Ş. Yoncaevleri 

2. Etap Şantiyesi 

Karakaya Petrol İnş. Tur. ve 


Uzunbeyli Köyü 186 nolu parsel 


Polatlı Ayaş Yolu 23. km. Şabanözü Mevkii 


İstanbul Yolu 53. km. Kumpınar Köyü Mevkii 

Kazan/ANKARA 

Sanayi Sitesi 1. Cad. 14. Sok. No:11 

Sincan/ANKARA 

O.S.B. Göktürk Cad. No:7 Sincan/ANKARA 

Ankara İstanbul Yolu 27. km. Masat Mevkii No:54 

SarayköyKazan/ANKARA 



Plastik granül ve poşet üretimi LPG (Isınma amaçlı) 

Plastik Granül ve Çapak 

İmalatı 

Elektrik Doğalgaz ve Su 

Sayaçları Arıza Tespit ve 

Servis Hizmetleri 

Aydınlatma Armatürleri ve 

Kablo Taşıma Sistemleri 

Üretimi 

Mısır Cipsi ve Patlamış Mısır 

Üretimi 

İnşaat Şantiyesi 

Doğalgaz (Isınma 

amaçlı) 

115 

Ostim Mah. İvedik Org. San. Bölgesi 24. Cad. 757. 

LPG 

Sok. No: 17 Yenimahalle 

116 

Eskişehir Yolu 20. Km. Yaşamkent Mah. 46. Cad. 

Mazot 

Çayyolu Yenimahalle 

117 

Bağlum Bulvarı No:88 Keçiören 

Akaryakıt Satış ve LPG İkmal 

İstasyonu 

118 Sisa İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. Çankırı Karayolu 10.km Akyurt Mobilya üretimi LPG (ısınma amaçlı) 

119 

Tuncay Vip Gıda Et ve Tavuk Öziş Sanayi Sitesi 737. Sok.No:28 İvedik Organize Döner, Şinitzel Üretim Tesisi LPGKatalitik (ısınma 

Ürünleri 

Sanayi OstimYenimahalle/ANKARA 

amaçlı) 

120 

Tandır Ekmek Fırını 

İsmetpaşa Mah. Cumhuriyet Cad. No:40 


Odun 

Elmadağ/Ankara 

121 

Altundağ Petrol San. ve Tic. Ltd. Çandır Köyü, AnkaraÇankırı Yolu 80. Km. LPG İstasyonu 

Şti. 

Kalecik/Ankara 

122 

Soykan Tüketim Malz. Paz. A.Ş. Demetevler 1. Cad. No:46 Yenimahalle/Ankara Market Elektrik (ısınma amaçlı) 

123 

124 

Aselsan Mikroelektronik, Güdüm ve 

ElektroOptik Grubu 

Temsan A.Ş. Genel Müdürlüğü Orta 

Yüksek Gerilim Kesici Ayırıcı Fab. 

Çankırı Yolu 7. Km. Akyurt/Ankara 

Ostim Yolu Macunköy Yenimahalle/Ankara 

Mikroelektronik, Güdüm ve 

Elektro Optik Grubu 

Orta Yüksek Gerilim Kesici 

Ayırıcı Fabrikası 

CNG 

Fueloil(ısınma amaçlı) 

Fueloil (ısınma amaçlı) 

 

67


125 

126 

127 

128 

129 

130 

131 

132 

133 

Kaşıkçıoğlu Kuruyemiş Gıda Teks. 

İnş. Pet. Tur. Tic. Ltd. Şti. 

İbişoğlu Gıda ve İth. Mad. İnş. Bas. 

Yay.Turz.Paz ve Kuy.San.Tic.Ltd.Şti. 

Bulayıcı Kardeşler Gıda San. ve Tic. 

Ltd. Şti. 

Çukurova Kuruyemiş 

Kesimal Kardeşler Kuruyemiş İmal. 


Otek Gıda İnş. Ve Dış. Tic. Ltd. Şti. 

Doruk Kahve Kuruyemiş İml. Paz. 


Şimşek Kuruyemiş Tarım Ür. Gıda 


Nüve Sanayi Malzemeleri İmalat ve 

San. Tic. A.Ş. 

Efe Kebap 

Gimat Toptancılar Sitesi, 6. Blok No:178 


İvedik Organize Sanayi 30. Cad. 539. Sok. No:67 

Ostim Yenimahalle/Ankara 

Gimat 19. Blok No:561 Macunköy 

Yenimahalle/Ankara 

Gimat toptancılar sitesi 11. Blok No:258 

MacunköyYenimahalle/Ankara 

Gimat Toptancılar Sitesi 14. BSlok No:395 

MacunköyYenimahalle/Ankara 

Gersan Sanayi Sitesi İstanbul Yolu 15. Km. 

No:482 Yenimahalle/Ankara 

İvedik Organize San. Böl. 30. Cad. 537. Sok. 

No:6365 OstimYenimahalle/Ankara 



Esenboğa Yolu 22. Km. Akyurt/Ankara 

Kuruyemiş ve kahve LPG 

kavurma 

Kuruyemiş Kavurma Tesisi LPG 

Kuruyemiş Kavurma Tesisi 






Temel Laboratuar Cihazları 


Lokanta 

Kemal Paşa Mah. Cumhuriyet Cad. No:19B 

Odun 

134 


135 Bereket Ekmek Fırını İstasyon Cad. No:3/F Kalecik/Ankara Ekmek Fırını Odun 

LPGÖzel Kalorifer 

Yakıtı 

Motorin 

LPG 

Doğalgaz 

Doğalgaz 

Doğalgaz 

136 

İlkem Otogaz 

Göztepe Mah. Haftasonu Evleri 203 ada 1 Parsel LPG İstasyonu 

Bala/Ankara 

137 

Roze Mühendislik İnş. Nak. Turz. Sakarya Mah. Başşehir Sok. No:4 Altındağ/Ankara Ekmek Fırını 

Odun 

Gıda Oto. Teks. San. ve Tic. Ltd. Şti. 

138 

Bilge Tek Gıda Ltd. Şti. 

Dimas İş Merkezi 15. Sok. 4. Blok No:3/K Soğuk hava deposu ve tavuk Doğalgaz 


parçalama tesisi 

139 

Keskin Kuruyemiş 




140 

Levent Kuruyemiş ve Kurukahve Tic. Anadolu Bulvarı Özankara Toptancılar Sitesi 5. Kuruyemiş Kavurma Tesisi Doğalgaz 

A.Ş. 

Blok No:168 Yenimahalle/Ankara 

141 Bekirefendi Kuruyemiş Gimat 1. Blok No:7 Yenimahalle/Ankara Kuruyemiş Kavurma Tesisi Doğalgaz 

68


142 

143 

144 

145 

146 

147 

148 

149 

150 

151 

152 

153 

154 

155 

156 

157 

Gözümoğlu Kuruyemiş 

Macun Mah. Anadolu Bulvarı Gimat 16. Blok 

No:461 Yenimahalle/Ankara 

Kuruyemiş Kavurma Tesisi LPG, Özel Kalorifer 

Yakıtı 

Denizli Kuruyemiş Gıda Amb. Tem. Gimat 19. Blok No:593 Yenimahalle/Ankara Kuruyemiş Kavurma Tesisi Motorin 

Mad. Ve İnş. Tic. Ltd. Şti. 

Emin Kuruyemiş Gıda San. ve Tic. Gimat 9. Blok No:232 Macunköy 


Ltd. Şti. 


Tunçlar Kuruyemiş Gıda İnş. San. ve İvedik Organize Sanayi Sitesi Güleryüz Yapı Kuruyemiş Kavurma Tesisi LPG 


Koop. 21. Cad. 538. Sok. No:21 


Kemaliye Pazarı İç ve Dış Tic. Ltd. Gimat 14. Blok No:380 Macunköy 


Şti. 


Anadolu Kuruyemiş Turz. San. ve Gimat 4. Blok No:109 Macunköy 




Organik Kuruyemiş Gıda San. ve Tic. Gimat 14. Blok No:394 Macunköy 


Ltd. Şti. 


Altındilim Gıda ve İth. Mad. İml. İnş. Hurma Sok. No:51 SitelerAltındağ/Ankara Unlu mamuller, yaş pasta ve Doğalgaz 

Taş. Paz. San. Tic. Ltd. Şti. 

tatlı üretim tesisi 

Kaygısız Metal turizm İnş. San. ve Hurdacılar Sitesi E6 Blok No:640 

Hurda metal, plastik ayrıştırma Elektrik (ısınma amaçlı) 



ve presleme 

ÜçAs ekmek unlu Mam. San. Tic. Gündoğdu Mah. Çayır Sok. No:6/A cebeci Ekmek Fırını 

Odun 

Ltd.Şti. 

DörtyolAltındağ/Ankara 

Dürdane Yufka ve Kadayıf 

Ahiler Mah. Kırktaş Sok. No:18/B Aydınlıkevler Yufka ve Kadayıf Üretimi Elektrik 

Altındağ/Ankara 

Feyza Yufka ve Kadayıf 

İsmetpaşa Mah. Cumhuriyet Cad. No:53/C Yufka ve Kadayıf Üretimi Elektrik 


Hazar Gıda Paz. Tic. ve San. Ltd. Şti. Öz Ankara Toptancılar Sitesi 2. Blok No:61 Soğuk Meze İmalatı Tesisi Elektrik 


Onur 2 Unlu Mamülleri Yalınç Sok. No:54/A SitelerAltındağ/Ankara Simit, pide, poğaça börek Elektrik, LPG 

imalathanesi 

Doğadan Gıda Ürünleri San. ve Paz. Çankırı Yolu 7. Km. Akyurt/Ankara 

Bitki, meyve çayı paketleme Elektrik 

A.Ş. 

tesisi 

İnsutaş Yapı San. Tur. ve Tic. Ltd. Esenboğa Yolu 14. Km. Pursaklar 

Sac kapı kasası, iş iskelesi, Elektrik 

Şti. 


boru dikme, çelik konstrüksiyon, 

kalıp üretimi tesisi 

69


158 

Gürsaş Cam İşleme, Doğrama ve 

Cephe Sistemleri San. Tic. Ltd. Şti. 

Çubuk Kavsağı 24. Km. Sirkeli Mah. No:30 

Akyurt/Ankara 

Cam İşleme, Doğrama ve 

Cephe Sistemleri üretim tesisi 

LPG 

159 

160 

Korbala Yemek Sanayi 

Birlik Ticaret 

ATB İş Merkezi C Blok No:53 Macunköy 


Kemal Paşa Mah. Altınbaş Sok. Merkez Camii Altı 


Yemek Fabrikası 

Marangoz Atölyesi 

LPG 

Elektrik, kömür (ısınma 

amaçlı) 

161 

162 

Öztürk Oto Ayna ve Cam İml. İth. 


Furkan Plastik Ambalaj İnş. Nak. 

Turz. Gıda San. Tic. Ltd. Şti. 

İvedik Organize Sanayi Bölgesi Güleryüz San. 

Sitesi 21. Cad. 537. Sok. No:59 


Öz Anadolu Sitesi 682. Sok. No:45 


Oto Ayna ve Cam İmalatı 

tesisi 

Hurda plastikten granül 

imalatı tesisi 

Elektrik 

Elektrik 

163 

164 

165 

166 

Şişman PastaPiknik Salonu Siteler Mah. Çamlıtepe Cad. No:171/3 


Unlu mamüller üretim tesisi LPG, Elektrik 

Bakış Temizlik ve Güvenlik Hizm. Yenişıh Taşpınar Mevkii 651 Parsel 

Temizlik Ürünleri Deposu 

Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. 


Özer Kuruyemiş Gıda San. ve Tic. Anadolu Bulvarı Gimat Toptancılar Sitesi 10. Blok Kuruyemiş Kavurma Tesisi LPG 

Ltd. Şti. 

No:303 MacunköyYenimahalle/Ankara 

Yeni Kalecik Ekmek Fırını Yenidoğan Mah. Orta Çarşı No:1 Kalecik/Ankara Ekmek Fırını Odun, kömür 

Buse Pasta ve Dondurma İmalat ve Karapürçek 3. Cad. No:59/D Altındağ/Ankara Pasta ve dondurma imalatı Elektrik, LPG 

167 


tesisi 

168 Aksan Çelik Dövme San. Ltd. Şti. Esenboğa Yolu 14. Km. PursaklarKeçiören Döküm Tesisi Elektrik 

169 Zeysi Cam İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti. Akçakale 2. Sok. No:82 SitelerAltındağ Cam Üretim Tesisi Elektrik 

170 

171 

172 

RYS Yemek Gıda Temizlik İnş. Taah. 


Serra İnşaat Hay. Deri ve Dış Tic. 

Ltd. Şti. 

Kumrular Gıda ve Barkod Ürünleri 


ATB İş Merkezi C Blok No:61 Macunköy Yemek Üretim Tesisi LPG 

Yenimahalle 

Kemalpaşa Mah. Atatürk Bulvarı No:1 Elmadağ LPG ve Akaryakıt İstasyonu 

İvedik Organize Sanayi Bölgesi 

Aydın Plastikçiler Sitesi 583 Sok. No:10 

OstimYenimahalle 

Barkod Üretim Tesisi 

Elektrik 

70


173 

Taksim Ekmek Fırını Asım Altun) İsmetpaşa Turgut Reis Mah. Bostancılar Sok. Ekmek Fırını 

Odun 

No:13 Altındağ 

174 

Karsel Granit Mermer Karo San. Ve AnkaraÇubuk Karayolu 22. Km. Çubuk Mermer Plaka Üretim Tesisi Elektrik 


175 

Mesa Mesken San. A.Ş. Eskişehir Yolu 20. Km. Yenimahalle İnşaat Şantiyesi Özel Kalorifer Yakıtı 


176 

Pfiffner Transformatör ve Elektrik İstanbul Yolu 17. Km. No:626 Yenimahalle Elektrik Gereçleri Üretim FuelOil 

Gereçleri Üretim San. Tic. A.Ş. 

Tesisi 

177 Pepsi Cola Servis ve Dağıtım Ltd. Şti. İrfan Baştuğ Cad. No:306 Hasköy Altındağ Meşrubat Depolama Tesisi Özel Kalorifer Yakıtı 

178 

179 

180 

181 

182 

183 

184 

185 

186 

187 

Seferoğlu Yemek ve Gıda San. İnş. 

Tur. Nak. Servis Tem. Hiz. Tic. Ltd. 

Şti. 

Güpaş Gübre Üretim ve Pazarlama 

A.Ş. 

İvedik Organize Sanayi Bölgesi Mürted Sanayi 

Sitesi 731. Sok. No:67 Yenimahalle 

Samsun Devlet Karayolu 25. Km. Vergi Kontrol 

Arkası Mamak 

Yemek Üretim Tesisi 

Çiçek Toprağı, Sera 

Toprağı, Organik Gübre ve 

Sıvı Gübre İmalatı Tesisi 

Yaşar Kılıç Lastik Mamülleri Ulus. Ostim 30. Sok. No:112114 Yenimahalle Soğuk Lastik Kaplama Elektrik 

Nak. Oto. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

Tesisi 

Cevsan Kimya San. Ve Tic. A.Ş. Çankırı Yolu 26. Km. Akyurt Tutkal Depolama Tesisi 

Karabük Ekmek Fabrikası (İsmail 

Ünügürİlhan Ünügür) 

İlk Metal Sanayi (Bubo Erdoğdu) 

Uzay Kağıt Plastik Geri Dönüşüm 

Sistemleri ve Atık Toplama 

Hizmetleri San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

Ankara Atık ve Makine Tic. San. 

Ltd. Şti. 

Yibitaş Lafarge Orta Anadolu 

LPG 

Gülpınar Mah. 3. Cad. No:11 Hasköy Altındağ Ekmek Fırını Odun 

Hurdacılar Sanayi Sitesi D4 Blok No:1087 

Yenimahalle 

Macunköy Serpmeleri No:108 Yenimahalle 

Alüminyum Döküm Tesisi 

Ambalaj Atıkları Toplama 

ve Ayırma Tesisi 

Macun Serpmeleri No:45/3 Yenimahalle Atık Kağıt Depolama ve 

Presleme Tesisi 

Gökçeyurt (Nenek) Köyü Mamak Tras Ocağı 

Çimento San. Tic. A.Ş. 

Simat Ltd. Şti. Samsun Yolu 16. Km. Kayaş Mamak Ambalaj, Kağıt, Teneke ve 

Plastik Atık Depolama ve 

Presleme Tesisi 

 

Özel Kalorifer Yakıtı 

 

 

71


188 

189 

ITC Invest Trading Conculting AG 

Türkiye Ankara Şubesi 

Andaçlar Petrol Pet. Akary. Otom. 

İnş. Nak. Tuz. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

Ege Mahallesi Nato Yolu Cad. Mamak Katı Atık 

Alanı Mevkii Mamak 

Mustafacık Mah. E90 Karayolu 3. Km. 

Şereflikoçhisar 

Ambalaj Atıkları Toplama 

Ayrıştırma Tesisi 

Tuz Fabrikası 

190 Köroğlu Yapı End. Ve Tic. Ltd. Şti. E90 Karayolu 3. Km. Şereflikoçhisar Tuz Fabrikası LPG 

191 

Deha Tuz Nak. İth. İhr. Paz. San. 


192 Tolu Tuz Nak. Ltd. Şti. 

193 

194 

Gipa A.Ş. Gıda İnş. Paz. San. Ve 

Tic. A.Ş. 

Kervanoğlu Tur. Gıd. Nak. Oto. 

Emlak San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

E90 Karayolu 3. Km. No:69 Şereflikoçhisar Tuz Fabrikası LPG veya fueloil 

 

LPG 

Mustafacık Mah. E90 Karayolu 3. Km. 


Tuz Fabrikası 

Ragıp Tüzün Cad. No:155 Yenimahalle Market Elektrik 

Yenice Mah. Hasan Manav Cad. No:1 Elmadağ Oto Yıkama ve Tamir 

Servisi 

195 Set Çimento San. Ve Tic. A.Ş. Beynam Köyü Bala Tras Ocağı 

196 Umut Döşeme (Abdullah Bağlama) Gümüşpala Mah. Tasel Sok. No:1/B Elmadağ 

Mobilya Tamir ve Döşeme 

Atölyesi 

Elektrik 

Elektrik 

72


Tablo C.1.2.4.2. : H.K.K.Y Ek8 Liste A’da Yeralan Tesisler 

SIRA 

NO 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN ADRESİ FAALİYETİN TÜRÜ KULLANILAN YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

Karizma Kimya Kozm. Mad. Mer. Samsun Yolu 32. km. Hasanoğlan Deterjan Üretimi LNG 231,28 Ton/yıl, motorin 120 

İnş. Taah. San. Tic. A.Ş. Elmadağ/ANKARA 

ton/yıl 

Astaş Alçı San ve Tic. A.Ş. Esenboğa Yolu Çankırı Yol Ayrımı Alçı Üretimi 

Fuel oil 20 kg/saat 

DSİ Karşısı 

Akyurt/ANKARA 

Doğan Alçı Panel Ür. Paz. Mayıspınar Mevkii Hasanoğlan Alçı Üretimi LPG5445 ton/yıl 

San.Tic.A.Ş.BPB GYPSUM) 

Baştaş Çimento San. ve A.Ş. Ankara – Samsun Yolu 30.Km. Çimento Üretimi Linyit 76080 ton/yıl, petrolkoku 

Hasanoğlan/Elmadağ 

20757 ton/yıl, atık yağ 1170 kg/s, 

kul. Lastik 600 kg/s, boya çamuru 

300 kg/s, kont. Atık 300 kg/s 

Baştaş Başkent Çimento San. ve Ankara –Samsun Yolu 35.Km. Kireç Üretim Tesisi Petrokok 7854 ton/yıl 

Tic. A.Ş. Kireç fabrikası) /Elmadağ 

Beşkardeşler Mezbahası Ömer Ankara –İstanbul Karayolu 23. Km. Mezbaha 

Hasanoğlu) 

Susuzköy Yenimahalle 

Erdem Kireç ve Kırma Taş İnş. Salahan Deresi Mevkii Hasanoğlan Kireç ocağı ve taşkırma Taşkömür 4000 ton/yıl 


Habaş Sınai ve Tıbbi Gazlar 

İstihsal End. A. Ş. 

Tüpgaz Ticaret ve Sanayi A. Ş. 

Şark Kimya ve Asfalt Ürünleri 


Abak Tic. San. Adi Kom. Şti. 

Elmadağ 

İstanbul Yolu 28. Km Sarayköy/ 

Kazan 


Kazan 


Kazan 


Kazan 

Asetilen Gaz Tıbbi 

Medikal Gazlar, LPG 

Depolama ve Dolum 

LPG 

(Isınma amaçlı) 

LPG Depolama ve Dolum LPG 

(Isınma amaçlı) 

Asfalt ve Emülsiyon Kalyak 

Üterimi, katyonik asfalt 21Ton/Yıl 

emülsiyonu, blown asfalt 

Bakır, Çinko ve 

Çinkooksit Üretimi 

Kalyak (349 Ton/Yıl) ve LPG (299 

Ton/Yıl) 

73


12 

13 

14 

15 

16 

17 

Abak Tic. San. Adi Kom. Şti. 

İpragaz A. Ş. Dolum ve Depolama 

Tesisi 

Kazan Belediyesi Mezbahanesi 

Denge Petrol San. Tic. İth. İhr. 

Paz. Ltd. Şti. 


Kazan 

İstanbul Yolu 27. Km Maşat Mevkii 

Sarayköy/ Kazan 

Atatürk Mah. Göktürk Caddesi No:1 

Kazan 

İstanbul Yolu 30. km. 

Kazan/ANKARA 

Solvent ve Sanayi Yakıtı 

Kalyak (250 Kg/Saat) 

LPG Dolum ve Depolama LPG 

(Isınma: 20000Kg/Yıl) 

Canlı Hayvan Kesimi 

Atık yağ berterafı geri 

kazanım ve depolama 

tesisi 

Kalyak (312 kg/h) 

Motorin (11,5 kg/h) 

Bilenerji Bilkent Enerji Üretim 

Otoprodüksiyon San. Tic. A.Ş. 

Bilkent 6. Cad. Beytepe Köyü No:3 

Çankaya 

Doğalgaz Çevrim Santrali Doğalgaz: 75.000.000 m3/yıl 

Ortadoğu Rulman San. Tic. A.Ş. Ank. Polatlı Karayolu 65. km. Polatlı Rulman Üretimi FuelOil : 12.000 ton/yıl 

Tablo C.1.2.4.3. : E.K.H.K.K.Y Ek3 Liste A’da Yeralan Tesisler 

SIRA 

NO 

1 

2 

3 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN ADRESİ FAALİYETİN TÜRÜ KULLANILAN YAKIT TÜRÜ VE 

MİKTARI 

Baymina Enerji A.Ş. Ankara Eskişehir Yolu 40. km. Malıköy Elektrik Üretimi Doğalgaz : 1.134.795.200 m 3 /yıl 

Doğalgaz Kombine Çevrim Mevkii Temelli 

Santrali 


Park Termik Elektrik San. Tic. ÇayırhanNallıhan/ANKARA Elektrik Üretimi Linyit Kömürü : 4.250.000 ton/yıl 

A.Ş. Çayırhan Termik Santrali 

Zorlu Enerji Elektrik Üretimi A.Ş. O.S.B. Büyükselçuklu Cad. No:1 Elektrik Üretimi Doğalgaz: 11.200 m 3 /saat 

Sincan 

74


Tablo C.1.2.4.4 : H.K.K.Y Ek8 Liste B’de Yeralan Tesisler 

SIRA 

NO 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN ADRESİ FAALİYETİN TÜRÜ H.K.K.Y EK 

8’DEKİ YERİ 

1 Mikes Mikrodalga Elektronik 

Sistemler San. ve Tic. A.Ş. 

Çankırı Yolu 5. Km. Akyurt 

2 Coşkunlar Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Esenboğa Yolu 16.Km. 

Şti. 

SarayköyKeçiören 

3 Coşkun Akaryakıt Nakliye ve Esenboğa Yolu 16.Km. 

Yedek Parça Tic. A.Ş. 

SarayköyKeçiören 

4 Yıldırım Oto Tic. A.Ş. Esenboğa Yolu Yıldırım Kent 

13. Km. No:77 Pursaklar 

Keçiören 

5 Şan Petrol Tic. Koll. Şti. Beyazıt Mah. Çankırı Cad. 

No:7 Akyurt 

6 Petrosan Pet. Tur. İnş. San. ve Tic. Esenboğa Yolu 17. Km. 

Ltd. Şti. Petline Akaryakıt İst. SarayköyKeçiören 

7 Coşkun Akaryakıt Nak. ve Yedek Yıldırım Beyazıt Mah. Ankara 

Parça Tic. A.Ş. 

Bulvarı No:109 Çubuk 

8 Balcıoğlu Otomotiv Ltd. Şti. Yıldırım Beyazıt Mah. Ankara 


Elektronik Harp 

Sistemleri 

Akaryakıt ve LPG Satış 

İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 1.2.a 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

Özel Kalorifer 

Yakıtı 60 

ton/yıl 

9 Uluyurt Petrol Ofisi Yayalar Mah. Cumhuriyet Cad. 

No:94 Çamlıdere 

10 Bilen Otogaz Pet. Oto. Tur. Nak. Esenboğa Yolu 17. Km. 

İnş. San. Tic. Ltd. Şti. 

Dereyurt Mah. Sarayköy 

11 Köseoğlu Akaryakıt LPG İnş. Nak. 

Oto. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. 

Keçiören 

Cumhuriyet Mah. Ankara 



İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

LPG Satış İstasyonu Madde 9.1 

75


12 Yağcı Petrol Akaryakıt San. Tic. 

Ltd. Şti. 

Çankırı Yolu 32. Km. Akyurt 

13 Karakütük Otogaz Cumhuriyet Mah. Sanayi Cad. 

No:3 Çubuk 

14 Nurpet Mob. Dek. San. Tic. Ltd. Esenboğa Havayolu Üzeri 10. 

Şti. 

Km. PursaklarKeçiöeren 

15 Altuğlar Tuz Gölü Dinlenme E90 Karayolu Kırşehir Yol 

Tesisleri Oto. Gıda İnş. Nak. San. Ayrımı Şereflikoçhisar 

ve Tic. Ltd. Şti. 

16 Pınar PetrolLPG Nak. Gıda Turz. Samsun Yolu 55. Km. Kayadibi 

Tic. ve San. Ltd. Şti. 

Köyü Elmadağ 

17 Şan Petrol Tic. San. Ltd. Şti. Timurhan Mah. Çankırı Yolu 

30. Km. Akyurt 

18 Cece Otogaz Petrol Ürünleri Cumhuriyet Mah. Sanayi Cad. 

No:36 Çubuk 

19 Kocaman Akaryakıt İnş. Nak. Tur. Yayalar Mah. Türbe Mevkii 

Gıda Taah. Ve Tic. Ltd. Şti. 

20 Beşkardeşler Petrol İnş. Tur. Oto. 

San. İç ve Dış Tic. A.Ş. 

21 Adalı Petrol Ürünleri Oto. Day. 

Tük. Mal. Nak. İletişim Gıd. San. 


22 Birlik Petrol Ürn. İşl. Nak. Tic. 

A.Ş. 

Çamlıdere 

Lalabel Mevkii Baştaş Çimento 

Fabrikası Karşısı 

Elmadağ 

Esenboğa Beldesi Fatih Sultan 

Mehmet Cad. Çubuk 

Hasanoğlan Beldesi Samsun 

Yolu 30. Km. Elmadağ 

23 Gülpet Akaryakıt Nak. ve Ltd. Şti. Samsun Yolu 35. km. Lalabel 

Mah. Elmadağ 

24 Semerkant Pet. Ürn. Oto. İnş. Samsun Yolu 30. km. 

San.Tic. Ltd. Şti. 

HasanoğlanElmadağ 

25 Eryapı İnş. Tur. Pet. Taş. San. Tic. Timurhan Mah. Çankırı Devlet 

Ltd. Şti. 

Yolu 29. km. Akyurt 

Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

İstasyonu 



İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 9.1 

Madde 9.1 


İstasyonu 

Madde 9.1 

Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

İstasyonu 



İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

76


26 Doğanlar Petrol (Sait Güran ve Samsun Yolu 35. km. Elmadağ Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

Durmuş Şahin) 

İstasyonu 

Bayar Tüpgaz Temizlik Güvenlik E90 Karayolu Üzeri 


27 Hiz. Hay. Gıda San. ve Tic. Ltd. 

Şti. 

Cumhuriyet Mah. Endüstri 

Meslek Lisesi Karşısı 


28 Çağrı Petrol Tic. ve San. Ltd. Şti. Ankara Çubuk Yolu 35. km. Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

Çubuk 

İstasyonu 

29 Bora Petrol Tic. ve İnş. San. Ltd. Ankara Samsun Karayolu 30. Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

Şti. 

Km. HasanoğlanElmadağ İstasyonu 

30 Karataş Akaryakıt Nak. San. Tic. Ankara Samsun Karayolu 24. Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

Ltd. Şti. 

Km. Gölgelikaya Durağı 

LalahanElmadağ 

İstasyonu 

31 Yıldırım Kardeşler Tic. Tur. Ve Cumhuriyet Mah. E90 Akaryakıt ve LPG Satış Madde 9.1 

San. Ltd. Şti. 

32 Ünyaz Otomotiv Pet. Ür. Paz. San. 

Tic. A.Ş. 

Karayolu Şereflikoçhisar 

Boğaziçi Mah. E90 Karayolu 

Yenisanayi Sitesi Yanı 


33 Timpa İnş. Pet. Ür. San. Tic.Paz. 

A.Ş. 

Göztepe Mah. Haftasonu Evleri 

203 Ada 1 Parsel Bala 

34 Çetin İnş. Pet. Ür. Harf. Mak. Tic. Çankırı Yolu 3. Km. Peçenek 

San. Ltd. Şti. 

Mah. No:59 AltınovaAltındağ 

35 Aytaşlar Hazır Beton İnş. Mad. İmrahor Mah. Serpmeler Sok. 


No:46/A Mamak 

36 Ceceli Tel San. A.Ş. İstanbul Yolu 12. Cad. No:142 

Yenimahalle 

37 CP Standart Gıda San. ve Tic. A.Ş. Çankırı Devlet Yolu 7. km. 

Timurhan Mah. Akyurt 

38 Yibitaş Lafarge Orta Anadolu 

Çimento San. Tic. A.Ş. 

Odabaşı Köyü Yayacı Tepesi 

Halitintaşı Mevkii Lalahan 

Elmadağ 

İstasyonu 




İstasyonu 

Madde 9.1 

Hazır Beton Üretimi Madde 2.13 Elektrik 

1kWh/m3 beton 

Çivi, Tel, Galvanizli Tel, Madde 3.12 Kalorifer Yakıtı 

Dikenli Tel Üretimi 

7,170 ton/yıl 

Yem Üretimi Madde 1.2.a Fuel oil 

540 ton/yıl 

Mıcır Üretimi Madde 2.5 Elektrik 

77


39 Cemre Giyim San. ve Tic. Ltd. Şti. Timurhan Mah. Çankırı Devlet 

Yolu 3. Km. No:180 Akyurt 

40 Nevtaş Orman Ürünleri ve Tic. Cumhuriyet Mah. Ankara 

A.Ş. 


41 Kral Unlu Mamülleri Gıda San. Samsun Yolu 24.Km. No:14 

Tic. A.Ş. 


42 Doğal Gübre ve Tarım Ürünleri 


Tol Köyü 400 nolu Parsel Bala 

43 Gürsan Cam San. ve Tic. A.Ş. Esenboğa Yolu Çankırı 

Kavşağı 21. km. Akyurt 

44 Aksel Tahincilik Gıda San. ve Tic. İvedik Organize San. Bölgesi 

Ltd. Şti. 

Arı Sitesi 2. Etap 

692. Sok. No:93 Ostim 

45 Yenigül Vip Gıda San. Tic. Ltd. 

Şti. 

Yenimahalle 

Gimat Toptancılar Sitesi 4. 

Blok No:80 Yenimahalle 

46 Gold Gıda Sanayi İvedik Organize Sanayi Merkez 

Sanayi Sitesi 589/4. Sok. No:8 

Yenimahalle 

Konfeksiyon Üretimi Madde 9.1 LPG 

18000 m3/yıl 

Mobilya Üretimi Madde 1.2.a Ağaç Talaşı 

800 kg/gün 

Hazır şurupsuz tatlılar ve Madde 1.2.a, LPG 45.000 

unlu mamüller 

Madde 9.1 lt/yıl 

Toz Kömür 

45.000 ton/yıl 

Tarımsal Jips Ürünleri Madde 1.2, Fueloil 

Üretimi 

Madde 2.2 6750 ton/yıl 

Cam üretimi Madde 2.9 Fuel oil 

Kavrulmuş Susam ve 

Tahin Üretimi 

Kuruyemiş, Kahve 

Kavurma ve Lokum 

İmalatı 

Patates Cipsi ve patlamış 

mısır üretimi 

47 Asaş Ağaç İşleri San. ve Tic. A.Ş. Ankara Bulvarı No:138 Çubuk Ağaç kaplama ve kereste 

imalatı 

48 Harmancı Et Ent. San. ve Tic. Ltd. 

Şti. 

49 Sultan Et ve Gıda Üretim Paz. Ltd. 

Şti. 

Yenikent Mah. No:18 


Menderes Bulvarı 

No:205 


Sucuk, Salam, Sosis, 

Pastırma, Kavurma 

Üretimi 

Pastırma, Sucuk ve Salam 

Üretimi 

Madde 7.23, 

Madde 1.2.a 

Madde 7.23 

Madde 7.4 

Madde 1.2.a 

Madde 7.2.b 

Madde 1.2.a 

90 ton/yıl 


Yakıtı 240 

ton/yıl 

LPG 5760 kg/yıl 

Motorin 

12000 kg/yıl 

LPG 

Odun 150 ton/yıl 

Kok Kömürü 

10 ton/yıl 

Fuel oil 

85 kg/h 

Fuel oil 

200 ton/yıl 

78


50 Nabay Tekstil San. ve Tic. A.Ş. Çankırı Karayolu 10. km. 

A.Galipkaya Sok. No:14 

Akyurt 

51 Drogsan Doğa Kaynaklı İlaçları AnkaraÇubuk Karayolu 29. 

Hammaddeleri San. ve Tic. A.Ş. km. Çubuk 

52 Dörtel Tekstil Örme San. ve Tic. Güzelhisar Köyü Güzelhisar 

A.Ş. 

Cad. No:58 Akyurt 

53 Çubuk Belediye Başkanlığı Cumhuriyet Mah. 1842 Ada 29 

Mezbaha Tesisleri 

54 Motali Yataklı Kanepe Oturma 

Grupları ve Teknolojik Sistemleri 

San. ve Tic. A.Ş. 

Pafta 11 Nolu Parsel Çubuk 

Çankırı Karayolu 25. Km. 

Akyurt 

55 Taç Boya San. ve Tic. Ltd. Şti. Samsun Karayolu 30. Km. 

Hasanoğlan Elmadağ 

56 Hakan Boya Kimya San. ve Tic. 

Ltd. Şti. 

Samsun Yolu 25. km. Maliye 

Vergi Kontrol Arkası Lalahan 

Elmadağ 

Perdelik gipür, dantel 

üretimi 

Madde 1.2.b, 

Madde 10.11 

LPG 

300000 m3/yıl 

Doğal kaynaklı ilaç 

hammaddeleri üretimi 

Madde 4.3 Fueloil 

15000 lt/yıl 

Tekstil Boya ve Apre Madde 10.10 LPG 

(Mensucat Fabrikası) 

2000 ton/yıl 

Mezbaha Madde 7.2.b 

Yaylı Kanepe ve oturma 

grupları, yatak ve ev 

tekstil ürünleri üretimi 

Yağ ve Su Bazlı Boya ile 

Kaplama Malzeme 

Üretimi 

Alkit reçine üretimi, tiner 

depolama 

Madde 9.1 

Madde 5.2.b 

Madde 1.2.a, Madde 

4.9, Madde 4.10, 

Madde 10.8 

Madde 9.1 

LPG 

60 ton/yıl 

Mazot 

180300 lt/yıl 

57 Tan Teneke Ambalaj ve Ofset San. Esenboğa Yolu 13. Km. 

PursaklarKeçiören 

Teneke ambalaj kutusu 

imalatı 

LPG 

1200 ton/yıl 

58 Başkent Ağaç Kaplama San.ve İstanbul Yolu 22. km. Ağaç Kaplama İmalatı Madde 1.2.a Odun 

Tic. A.Ş. 

SusuzköyYenimahalle 

43 ton/yıl 

59 Şerbetçi İnş. Malz. San. ve Tic. Büyükkayaş Mah. Samsun Hazır Beton Üretimi Madde 2.13 Elektrik 

A.Ş. 

Yolu Üzeri No:679 Mamak 

1kWh/m3 beton 

60 Dökerler Döküm Plastik Polietilen İstanbul Yolu 21. km. Pik Döküm ve Polietilen Madde 3.3 Kömür 

San. İth. İhr. Tic. Ltd. Şti. SusuzköyYenimahalle Boru Ek Parçaları Üretimi 

45 ton/yıl 

61 Başarı Elektronik San. ve Tic. A.Ş. Esenboğa Havalimanı Yolu Elektronik Cihaz Üretimi Madde 1.2.c Özel Kalorifer 

Balıkhisar Köyü Mevkii Akyurt 

Yakıtı 

62 Coca Cola İçecek A.Ş. Esenboğa Yolu 18. km. Alkolsüz gazlı meşrubat Madde 1.2.b LPG 

Altındağ 

ve pet şişe üretimi 

1000 ton/yıl 

63 Akyurt Belediye Mezbahası Mezbaha Cad. No:33 Akyurt Mezhaba Madde 7.2.b 

79


64 Akbulut Et Kombinası Entegre Et 

ve Mamülleri Paz. San. Tic. Ltd. 

Şti. 

Menderes Bulvarı Yavuz Cad. 

No:33 HasanoğlanElmadağ 

65 Kavaklıdere Şarapları A.Ş. Timurhan Mah. Çankırı Devlet 

Karayolu 6. km. No:237 Akyurt 

66 Güleçler Çorap ve Tekstil San. ve 


Çankırı Karayolu 6. km. No:45 

Akyurt 

67 Numaş Nurettin Usta Mob. İm. Çankırı Devlet Yolu 11. km. 

San. A.Ş. 

Akyurt 

68 Tepe Gıda Atilla Günür Yıldırımlar Sanayi Sitesi İnönü 

Mah. 91. Sok. No:20 

Yenimahalle 

Sucuk, pastırma, kavurma 

imalatı 

Şarap ve Üzüm Suyu 

Üretimi 

Madde 7.2.b 

Madde 1.2.c 

Motorin 

13 ton/yıl 


Yakıtı 

320000 lt/yıl 

Soket Türü Çorap Madde 9.1 LPG 

30 ton/yıl 

Büro Mobilyası Üretimi Madde 5.2.b LPG 

200 ton/yıl 

Her türlü cips ve patlamış Madde 7.4 Elektrik 

mısır üretimi 

69 Radsan Elektromekanik İnş. San. 

Tic. A.Ş. 

70 Kanatlar Petrol Akaryakıt 

İstasyonu 

Hasanoğlan Organize Sanayi 

Bölgesi 550 Ada 2021 Parsel 

Elmadağ 

AnkaraEskişehir Yolu 42.Km 

Alagöz Köyü Temelli/ Polatlı 

Paratoner ve bordür taşı 

LPG Otogaz İkmal 

İstasyonu 

Madde 1.2.a, Madde 

2.14 

Madde 9.1 

Kömür, LPG 

71 Prefi Prefabrik Yapı Endüstrileri 


72 Doğuş Haşere İlaçları ve Makina 


73 Keleşoğulları Petrol Tic. San. Ltd. 

Şti. 

74 Denge Petrol Ürünleri İth. İhr. Paz. 


75 Denge Petrol Ürünleri İth. İhr. Paz. 


İstanbul Karayolu 30. Km 

Akıncı Kavşağı Kazan 

İstanbul Yolu 52. Km Agur 

Mevkii Kazan 

E5 Karayolu 79.Km 


İstanbul Yolu 30. Km 25 Ada 1 

Parsel Kazan 

İstanbul Yolu 30. Km 26 Ada 1 

Parsel Kazan 

Bina, konut, şantiye vb. 

imalatı 

Madde 3.15 

Mazot 

(ısınma: 

4Ton/Yıl) 

Haşere İlaçları Üretimi Madde 4.2 Mazot 

LPG ve Akaryakıt 

İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

80


76 Baran Çelik ve Galvaniz San. Ltd. 

Şti. 

İstanbul Yolu 27. Km Dağyaka 

Mevkii Kazan 

77 Polar Tarım İlaçları A. Ş. İstanbul Yolu 28. Km Sarayköy 

Kazan 

78 Bolu Çimento San. A. Ş. İstanbul Yolu 27. Km Sarayköy 

Kazan 

79 Anadolu Efes Biracılık ve Malt 

San. A. Ş. 

Fatih Mah. Turgut Özal Bulvarı 

No:48 Kazan 

80 Aydoğanlar Boya ve Kimya San. İstanbul Yolu 26.Km 

Ltd. Şti. 

Yurtortasan. Sarayköy Kazan 

81 Uğur Öngay –Habaş Otogaz Bayii Yukarı Mahalle 19 Mayıs 

Caddesi No:22/1 Güdül 

82 Ankaş Ankara Kağıt İmalat San. İstanbul Yolu 30. Km Dağyaka 

Tic. A. Ş. 

Köyü Yolu Kazan 

83 Elsan Elektrik San. Tic. A. Ş. Etiler Mah. 12. Sokak No:40 

Etimesgut 

Galvenizlenmiş Enerji 

Nakil Hatları 

Madde 1.2.a 

Madde 3.9 

Kalyak (196 

Ton/Yıl ) 

LPG 

Zirai İlaç Üretimi Madde 4.2 Fuel oil 

(5 Ton/yıl) 

Çimento Öğütme ve Madde 2.5 Özel Kalorifer 

Paketleme 

Yakıtı 

(900 Ton/ Yıl) 

Bira Üretimi Madde 7.20 Fuel oil 

(5025Ton/Yıl) 

Su bazlı plastik boya ve Madde 10.8 

yapıştırıcı imalatı 

LPG İstasyonu Madde 9.1 

Atak Kağıtlardan Ambalaj Madde 1.2.a Kömür 

Kağıdı Üretimi 

(1472 Ton/Yıl) 

Elektrik motoru ve Madde 1.2.a Fuel oil 

alternatör üretimi Madde 9.1 (40Ton/Yıl) 

LPG 

84 Eskişehir Cam ve Mobilya Ltd. Ayaş Mürted Yolu 32.Km Ayna İmali Madde 5.1 

Şti. 

Yenikent Sincan 

85 Topçuoğlu Petrol ve Tarım Ür. Ankara Yolu 1. Km Nallıhan Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 


İstasyonu 

86 Arçelik A. Ş. O.S.B. Altınordu Cad. No:5 Bulaşık makinesı Üretimi Madde 1.2.b Doğalgaz 

Sincan 

87 Gölgaz Otogaz Ankara İstanbul Karyolu 79. LPG Satış İstasyonu Madde 9.1 


88 Özcan Nak. Zah. Pet. Ürün. İnş. Konya Yolu 53. Km Bezirhane LPG Otogaz İstasyonu Madde 9.1 

Taah. Tic. Ltd. Şti. 

Mevkii 2 Ada 1 Parsel Gölbaşı 

89 Ünsal Kuyumculuk ve Petrol Ltd. İstanbul Yolu 23. Km Nallıhan LPG İstasyonu Madde 9.1 

Şti. 

81


90 Atalay Tic. San Kol. Şti. Zafer Mah. Eti Cad. No:120 Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Polatlı 

İstasyonu 

91 Çelikoğlu Petrol Tic. San. Ltd. Şti. AnkaraPolatlı Karayolu 11. Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

km. Polatlı 

İstasyonu 

92 Özkanlar Petrol Nak. İnş. Gıda AnkaraEskişehir Karayolu 52. Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Kuy. Ltd. Şti. 

km. Temelli/ Polatlı 

İstasyonu 

93 Çelik Kardeşler Pet. San. Tic. Ltd. Ankara Karayolu 14. km. Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Şti. 

Beypazarı 

İstasyonu 

94 Feza Otogaz Akaryakıt Ot. Nak. Zafer Mah. Gençlik Cad. No: Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Gıda San. Tic. Ltd. Şti. 

Bila Polatlı 

İstasyonu 

95 Kutay Akaryakıt ve LPG İstasyonu Beypazarı Yolu Üzeri Ayaş Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Mevkii 32. km Ayaş 

İstasyonu 

96 Toplu Motorlu Araçlar ve Tarım Zafer Mah Devlet Karayolu Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Ürünleri San Tic Ltd. Şti. Üzeri Yeni San.Sitesi Y. Polatlı İstasyonu 

97 Kırtızlar Un Fabrikası Tarım San Devlet Karayolu Üzeri Polatlı Un ve Kepek Üretimi Madde 7.17 

ve Tur. Tic. Ltd. Şti. 

98 Polatlı Belediye Başkanlığı 

Mezbahanesi 

İğciler Köyü Yolu Üzeri 2. km. 

Polatlı 

Canlı hayvan kesimi Madde 7.2.b. İthal Kömür 

(20 ton/yıl) 

99 Turan Hay. Tarım Nak. İnş San. Hacıkara Mah. Sanayi Çarşısı Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 


No:1 Beypazarı 

İstasyonu 

100 Kanatlar Petrol Akaryakıt Ankara Eskişehir Yolu 42. km. Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

İstasyonu 

Alagöz Köyü Polatlı 

İstasyonu 

101 Koyuncu Kardeşler ve Petrol Ankara Eskişehir Yolu Devlet Akaryakıt ve LPG Madde 9.1 

Ürünleri Nak San. Tic. Ltd. Şti. Karayolu 80. km Polatlı İstasyonu 

102 Polmen Döşemelik Kumaşlar 

Polatlı Mensucat San. Tic. A.Ş. 

Ankara Eskişehir Karayolu 60. 

km Polatlı 

Döşemelik Kumaş Madde 1.2.a Kalyak 

(400 ton/yıl) 

103 Süperson Yapı Malz. İmalat San. Polatlı Karayolu 67. km Polatlı Yapı Malzemeleri Üretimi Madde 2.13 

Tic. A.Ş. 

104 İstaş İnşaat San. Tic. A.Ş. Ankara Eskişehir Karayolu 52. 

km Polatlı 

Klinker , Alcı ve tras 

harmanlanarak alçı 

üretimi 

Madde 2.5 Kalyak 

(60 ton/yıl) 

82


105 Hükmü Peker İnş. Tic. A.Ş. Olukpınar Köyü 500. m. 

Temelli Polatlı 

Plaka Mermer ve fayans 

üretimi 

106 Güngör Gıda Kol. Şti. Kırbaşı Yolu No:87 Beypazarı Süt ve Süt Ürünleri 

İmalatı 

107 Günay İnş. Nak. Tar. Ürün. Tur. Kurtuluş Mah. Ilıman Mevkii Akaryakıt ve LPG 

Ltd. Şti. 

Nallıhan Yolu 2. km Beypazarı İstasyonu 

108 Polatlı Petrolculük Nak. İnş. Tur. Polatlı Eskişehir Karayolu 3. Akaryakıt ve LPG 

Giyim San. Ltd. Şti. 

km Polatlı 

İstasyonu 

109 Hema Dişli San. Tic. A.Ş: Polatlı Karayolu 55. km. Komple kamyon 

Temelli 

şanzıman ve otomotiv, 

traktör dişlisi 

110 Anadolu Metalurji Mak. San. Tic. 

A.Ş. 

Eskişehir Karayolu 55. Km. 

Temelli Polatlı 

111 Özkoyuncular Petrol Nak. Paz. İç Ankara Eskişehir Karayolu 52. 

ve Dış Tic. Ltd. Şti. 

km Temelli 

112 Çelik Kardeşler Pet. San. Tic. Ltd. Alpaslan Türkeş Bulv. No:10 

Şti. 

Beypazarı 

113 Beytaş Beypazarı Tur. Nak. Tic. Alpaslan Türkeş Bulv. No:2 

A.Ş. 

Beypazarı 

114 Kotonteks Tekstil ve Gıda Ankara Eskişehir Karayolu 60. 

Ürünle3ri San. Tic. A.Ş. km. Polatlı 

115 Nurol Makina ve San. A. Ş. İstanbul Yolu 36. Km 

Kazan/ANKARA 

116 Mutlu Petrol ve Motorlu Araçlar Halil Sezai Erkut Cad. No: 8 

Tic. A.Ş. 

Etlik/ANKARA 

117 Yakıt Kolektif Şirketi (Sadık Turgut Özal Bulvarı No:222 

Gülen ve Ortakları) 

KaraağaçMamak/ANKARA 

Sıcak ve soğuk Hadde 

merdanesi imalatı 

Akaryakıt ve LPG 

İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 


İstasyonu 

Çelik Konstrüksiyon 


Akaryakıt ve LPG İkmal 

İstasyonu 


İstasyonu 

Madde 9.1. LPG 

(20 ton/yıl) 

Madde 12.a Fueloil 

(24 ton/yıl) 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 1.2.b. LPG (1624 

ton/yıl) 

Kalyak (586 

ton/yıl) 

Madde 12.a. Kalyak 

Madde 3.17 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 3.19 Fueloil 

(80ton/yıl) 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

118 Özensan Müh. Taah. Tur. Tar. 

Hay. San. ve Tic. A.Ş. 

Atatürk Cad. No:87 

Bala/ANKARA 

Un ve Kepek Üretim 

Tesisi 

Madde 7.17 

83


119 İrka Petrol ve İnş. San. Tic. Ltd. 

Şti. 

120 Başkent Petrol Ürünleri Nak. Tur. 

İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. 

121 Karataş Akaryakıt ve Nak. San. 


122 Yataş Yatak ve Yorgan San. Tic. 

A.Ş. 

123 Melita Kimya Ürünleri İth. İhr. 


Bağlum Bulvarı No:207 

Bağlum Keçiören/ANKARA 

İvedik Cad. No:7173 


Beynam Köyü 35. Km. 

Bala/ANKARA 

Hasanoğlan Organize Sanayi 

Bölgesi No:6 


İstanbul Yolu 17. Km. No:644 

Susuzköy 


124 Oyak Beton San.ve Tic. A.Ş. Kutludüğün Beldesi 

Mamak/ANKARA 

Akaryakıt Satış ve LPG 


Akaryakıt Satış ve LPG 



İstasyonu 

Köşe ve Oturma Grubu, 

Modüler Ahşap Mobilya 


Boya Üretimi, Tiner 

Üretimi ve Dolumu Tesisi 

Taşocağı ve Mıcır Tesisi 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 9.1 

Madde 4.10, 

Madde 10.8 

Madde 2.1, Madde 

2.2 

 

 

84


Tablo C.1.2.4.5 : E.K.H.K.K.Y Ek3 Liste B’de Yeralan Tesisler 

SIRA 

NO 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN ADRESİ FAALİYETİN TÜRÜ E.K.H.K.K.Y 

EK3’DEKİ YERİ 

1 Mol Petrol Akaryakıt ve Dinlenme 

Tesisleri San. Tic. A.Ş. 

Eskişehir Yolu 20. km. 

Etimesgut/ANKARA 


İstasyonu 

9.1.b 

KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

2 Çelik Kardeşler Petrol San ve Tic. 

Ltd. Şti. 

Ayvacık Mah. Alpaslan Türkeş 

Bulv. No:33 

Beypazarı/ANKARA 

Ömerler Köyü, Polatlı/ 

ANKARA 

3 Akyüz Mad. İnş. Or. Ürn. İç ve 

Dış Tic. Ltd. Şti. 

4 Kayabınar Petrol Ltd. Şti. Hacıbey Mah. Orman İşletmesi 

Karşısı Nallıhan/ANKARA 

5 Aygersan Aydınlatma Gereçleri Ankara İstanbul Karayolu 27. 


km. Sarayköy 

Kazan/ANKARA 

6 Yiğitbir Mad. İnş. Tur. Tem. Tic. Kesiktaş Mevkii Yenikent 

Ltd. Şti. 

Sincan/ANKARA 

7 Saha Metal San. Tic. Ltd. Şti. O.S.B. Dökümcüler Sitesi 3. 

Sok No:20 Sincan/ANKARA 

8 Erol Petrol Nak. İnş. Taah. Mad. İstanbul Yolu 47. km. 

Teks. Gıda. Mad. San. Tic. Ltd. SarayköyKazan/ANKARA 

Şti. 

9 Heltaş İnş. Taah. San. Tic. Ltd. 

Şti. 

Balvaz Mevkii Gökler Köyü 

Patlıcan Kaya Taş Ocağı 

sınırları Ayaş/ANKARA 

10 Tahir Aydoğdu İşletmeleri Yakupabdal Köyü Taş ocakları 

Mevii Çankaya/ANKARA 

11 Mey Alkollü İçkiler San. Tic. A.Ş. Bahçekapı Mah. Atatürk Orm. 

(Ankara Şubesi) 

Çift.Serpmeleri No:5 ANK. 

LPG ve akaryakıt satış 

istasyonu 

9.1.b 

Maden(cips) ocağı 2.1 

LPG ve akaryakıt 

istasyonu 

9.1.b 

Otomotiv Yedek parçası 9.1.a (LPG), 2.8 LPG: 225 ton/yıl 

(cam ergitme) 

Taş ocağı, konkasör tesisi 2.1, 2.2 

Çinko oksit geri kazanım 

tesisi 

LPG ve akaryakı 

istasyonu 

Taş ocağı ve konkasör 

tesisi 

Kalker ocağı ve kırma 

eleme tesisi 

Alkollü İçki Üretimi 

(Viski üretimi) 

3.4 Doğalgaz: 

898,560 m 3 /yıl 

9.1.b 

2.1, 2.2 

2.1, 2.2 

1.2.b, 7.20, 7.28 

Doğalgaz: 

306.240 m3/yıl 

85


SIRA 

NO 



12 Alkar Beton ve Asfalt San. Tic. 

ltd. Şti. A.Ş. (Ankara Şubesi) 

İstasyon Mah. Ayaş Yolu 

No:287 Sincan /ANKARA 

Hazır Beton Tesisi 2.12 

KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

13 Tunga Tekstil Konfeksiyon ve 

Orman Ürünleri San Tic. İnş. A.Ş. 

O.S.B. İstasyon Mah. Büyük 

Selçuklu Cad. No:2/B Sincan 

/ANKARA 

İstanbul Yolu 53. km. 

14 New Gıda Tarım San. İth İhr. Tic. 

Ltd. Şti. 

Kazan/ANKARA 

15 Hürkar İnş Tic. ve Maden Ltd. Şti. Sinanlı Beldesi İnkaya Mevkii 

Ayaş/ANKARA 

16 Yiğit1 Madencilik İnş. Turz. 

Tem. Tic. Ltd. Şti. 

17 Bozkaya Otomotiv Petrol Turz. 

Kuy. San. Tic. Ltd. Şti. 

18 Nuhun Ankara Makarnası San. 

Tic. A.Ş. 

Yenikent Beldesi Zirköy Köyü 

Karaağıl Mevkii Sincan 

/ANKARA 

İstanbul Yolu 6. km. Bozkaya 

Köyü Nallıhan/ /ANKARA 

O.S.B. Altınordu Cad. No:1 

Sincan /ANKARA 

Mobilya Üretim Tesisi 10.14 

Tavuk Kesimi, Soğuk 

Hava Deposu, Rendering 

Taş Ocağı ve Kırma 

Eleme Tesisi 

1.2.a,7.2.a.,7.7 Fueloil:510 

ton/yıl 

2.1, 2.2 

Taş Ocağı 2.1 

LPG ve Akaryakıt Satış 

İstasyonu 

9.1.b 

Makarna ve Un Üretimi 1.2.b, 7.17 Doğalgaz: 

2.680 ton/yıl 

19 Aydın Ticaret ve Boya San. Ltd. 

Şti. 

Ankara İstanbul Otoyolu 

Çeltikçi Gişe Çıkışı 101 Ada 1 

Parsel Bağviran Köyü 

Kızılcahamam/ANKARA 

LPG ve Akaryakıt Satış 

İstasyonu 

20 İstaş İnş. San. ve Tic. A.Ş. Kıbrıs Köyü Yakupabdal Hazır Beton Tesisi 2.12 

Mevkii Mamak 

21 Tamtaş Yapı Malz. San. ve Tic. Samsun Yolu 35. Km. Elmadağ KırmaEleme Tesisi 2.2 

A.Ş. 

22 Tamtaş Yapı Malz. San. ve Tic. 

A.Ş. 

Kutludüğün Beldesi Topaktaş 

(Ocaklar) Mevkii Mamak 

Taşocağı ve Kırma Eleme 

Tesisi 

2.1, 2.2 

9.1.b 

86


SIRA 

NO 



23 Türktıpsan Sağlık Turizm Eğitim 

ve Tic. A.Ş. 

Çankırı Devlet Karayolu 32. 

Km. Büğdüz köyü Akyurt 

24 Bor Beton Beton Ürünlerri Maden Şehitali Köyü, Kartalkaya 

Üretim ve Paz. Ltd. Şti. 

Mevkii Yenimahalle 

25 Yapı ve Tic. A.Ş. Karşıyaka Mah. Fırat Cad. 


26 Karadere Mad. Ve İnş. San. Tic. Kutludüğün Beldesi Topaktaş 

Ltd. Şti. 


27 Alkar İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. Kutludüğün Beldesi Topaktaş 


28 Bentaş İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. Kutludüğün Beldesi Topaktaş 


28 Mentaş Madencilik Nak. San. ve Kutludüğün Beldesi Topaktaş 



29 Baştaş Başkent Çimento San. ve Samsun Yolu 35. Km.Akpınar 

Tic. A.Ş. 

Mevkii (İR:2194 Ruhsatlı Saha) 

30 Baştaş Başkent Çimento San. ve 

Tic. A.Ş. 

Elmadağ 

Samsun Yolu 35. Km. Odabaşı 

Köyü Dedeardıç Mevkii 

İr:6178 Ruhsatlı Saha Elmadağ 

31 Hürkan İnş. Nak. Hay. San. ve Tic. Kutludüğün Beldesi Topaktaş 

Ltd. Şti. 


32 Onur Taah. Taş ve Tic. Ltd. Şti. Kıbrıs Köyü Çalınseki Mevkii 

Mamak 

33 Tokur Ağaç San. Tic. Ltd. Şti. Ali Galip Kaya Cad. Şıhlar 

Köyü Yolu Üzeri Akyurt 

Parenteral Solüsyon 

Üretimi 


Tesisi 

Çimento Öğütme ve 

Paketleme Tesisi 

Agrega (mıcır )Üretim 

Tesisi 

Agrega Mıcır Üretim 

Tesisi 

1.2.b, 9.1.a 

2.1, 2.2 

2.2 

2.2 

2.2 

Agrega (Mıcır) Üretim 

Tesisi 

2.2 

Agrega (Mıcır) Üretim 2.2 

Tesisi 

Kalker Ocağı 2.2 

Kil Ocağı 2.2 

Agrega (Mıcır) Üretim 

Tesisi 


Tesisi 

Masif Panel, Parke ve 

Ebatlanmış Kereste 

İmalatı Tesisi 

2.2 

2.1, 2.2 

KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

Doğalgaz 

305 ton/ yıl 

10.14 Odun ve Odun 

Artıkları 

87


SIRA 

NO 



KULLANILAN 

YAKIT TÜRÜ 

VE MİKTARI 

34 Işıldak Teks. Ürn. San. ve Tic. İvedik Organize Sanayi Bölgesi Kumaş Boyama Tesisi 1.2.a, 10.10 Özel Kalorifer 

Ltd. Şti. 

24. Cad. No:158 Yenimahalle 

Yakıtı 

35 Mob Mobilya Dekorasyon A.Ş. Çankırı Yolu 7. Km. Akyurt Mobilya Üretim Tesisi 10.14 Odun 

134 kg/s 

36 Derman Metalurji Paslanmaz 

Döküm 

İvedik Organize Sanayi 24. 

Cad. 770. Sok. No:97 Ostim 

Pik ve Sefero Döküm 

Tesisi 

3.7 Elektrik 

Yenimahalle 

37 Gündüz Gıda San. Tic. A.Ş. Aydıncık Köyü No:66 Altındağ Et, kemik unu üretimi ve 

Madeni Yağ Geri 

Kazanım Tesisi 

38 Polat Hazır Beton ve Beton 

Prefabrik Yapı Elemanları San. 


Karşıyaka Mah. Kurşunlu Cad. 

No:21 Bağlum Keçiören 

1.2.a, 8.3.a, 7.7 

Hazır Beton Tesisi 2.12 

Fueloil 

864 ton/yıl 

* Emisyon İzin Belgesi bulunan ancak Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin Geçici 1. maddesi gereği ve/veya kapasite artırımı, isim değişikliği 

vb. sebeplerden dolayı emisyon izni yenileme işlemleri devam eden 371 adet dosya bulunmaktadır. 

88


C.1.2.5. TRAFİKTEN KAYNAKLANAN EMİSYONLAR 

Trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden 

olduğu hava kirliliğinden canlıları ve çevreyi korumak, egzoz gazı kirleticilerinin 

azaltılmasını sağlamak amacıyla yapılan çalışmalar, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın 

08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte 

Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının 

Kontrolüne Dair Yönetmelik” hükümleri kapsamında sürdürülmektedir. 

İlimizde egzoz emisyon ölümü yapabilmek için yetki belgesi talebinde bulunan 

işletmelerden, egzoz emisyon ölçümü yapabilmek için yeterli teknik donanım ve özelliğe 

haiz olduğu tespit edilen 72 istasyon ile egzoz emisyon ölçümü hususunda protokol 

imzalanmış olup genelge ve protokol hükümlerine uymayan 7 istasyonların protokolleri 

iptal edilmiştir. 

Özellikle toplu taşıma araçlarından kaynaklanan egzoz gazı kirliliği ile ilgili olarak, 

toplu taşıma araçlarının hareket noktalarında yapılan denetimlerde Kasım ayı itibarı ile 161 

adet otobüsün egzoz emisyon ölçümleri yapılmış olup 68 otobüsün emisyon ölçüm 

sonuçları Yönetmelikte belirtilen sınır değerlerin üzerinde olduğu tespit edilen taşıt 

işletenlerine araçlarının gerekli bakım ve onarımını yaptırmaları için 1 ay süre verilmiştir. 

Denetim ekiplerimizce 2005 yılında yapılan denetimlerde:egzoz emisyon ölçümü 

yaptırmadığı tespit edilen 237 araç sahibine 86.428.956.000 TL İdari Nitelikte Para Cezası 

uygulanmıştır. 

Konu ile ilgili yapılan denetimler İlimizin çeşitli güzergahlarında 

sürdürülmektedir. 

Tablo C.1.2.5.1: 2005 Yılı İçinde Egzoz Emisyon Ölçümü Yapan Mobil İstasyonlar 

SIRA 

NO 

ADI 

PLAKA NO 

1 AN ÇEVA 06 TJ 309 

2 AKÇEV OTOMOTİV TİC. 06 AH 4430 

3 AKKOÇLAR 06 AK 8487 

4 ALİ AKAY 06 MUH 51 

5 ANÇEVA 06 GKY 30 

6 ARÇEV 06 HMK 76 

7 ARÇEV 06 HLZ 35 

89


SIRA 

NO 

ADI 

PLAKA NO 

8 ARMADA YAPI LTD. ŞTİ. 06 KOD 18 

9 ATESTAŞ 06 ATL 86 

10 BİLAL BİLGİLİ 06 AJ 9921 

11 BİRGÜL MACİDE SAKAOĞLU 06 AJ 9837 

12 DİLDECAN TURİZM (İPTAL) 06 AKB 39 

13 ETHEM TUNALI 06 AJ 7611 

14 EYLÜL TURİZM LTD.ŞTİ. 06 EB 072 

15 

GÜNDOĞDU DEĞİRMENCİ 

(İPTAL) 

06 RAP 57 

16 GÜRCANTAŞ (İPTAL) 06 H 7800 

17 HASAN BİLGİLİ 06 AG 9587 

18 HASAN BİLGİLİ 06 AG 9546 

19 HASAN BİLGİLİ 06 AJ 2043 

20 HASAN BİLGİLİ 06 AK 2295 

21 HASAN BİLGİLİ 06 AJ 7610 

22 HÜSEYİN KUTLU 06 KVJ 15 

23 HÜSEYİN TENGİLİMOĞLU 06 AK 8108 

24 İLÇEV OTOMOTİV TİC. 06 ZG 446 

25 İSA TER (İPTAL) 06 AY 4030 

26 MEHMET ERCE 06 PJ 496 

90


SIRA 

NO 

ADI 

PLAKA NO 

27 NURTAŞ NAKLİAYAT LTD. ŞTİ. 06 YPJ 09 

28 

TARIM ve KÖYİŞLERİ 

BAKANLIĞI 

06 YR 195 

29 TUNÇEV OTOMOTİV TİC. 06 KSD 44 

30 TÜÇEV 06 AG 4180 

31 TÜÇEV 06 AG 4181 

32 TÜÇEV 06 AG 4182 

33 ULUDAĞ MOT ARAÇ. 06 UL 205 

34 ULUDAĞ MOT ARAÇ. 06 APF 26 

35 ULUDAĞ MOT ARAÇ. (İPTAL) 06 UL 011 

36 VEDAT KUTLU (İPTAL) 06 AN 1070 

37 YETİŞ TEMGİLİMOĞLU 06 AK 2298 

38 YETİŞ TEMGİLİMOĞLU 06 AK 2303 

39 ZAFER AKAY (İPTAL) 06 AJ 8392 

Tablo C.1.2.5.2: 2005 Yılı İçinde Egzoz Emisyon Ölçümü Yapan Sabit İstasyonlar 

SIRA 

NO 

ADI 

1 ALTAY OTOMOTİV 

2 ANÇEVA 75.YIL 

3 ANÇEVA ALTINPARK 

4 ANÇEVA İSTANBUL YOLU 

91


SIRA 

NO 

ADI 

5 ANÇEVA KARAYOLLARI 

6 ANÇEVA MAMAK 

7 ANÇEVA TANDOĞAN 

8 ANÇEVA TURAN GÜNEŞ BUL. 

9 ATAY OTOMOTİV 

10 BİRMOT 

11 BORA OTOMOTİV 

12 C.A.Ş. ALTINYAKIT 

13 CERRAHOĞLU 

14 EVCİLER OTO LASTİK 

15 GÜVERCİNLİK END.MES.LİS. 

16 MAİS MOT.ARAÇLAR 

17 MEHMET ERCE 

18 ÖZOK OTOMOTİV 

19 POLATLI TEKNİK LİSESİ 

20 RENPAR OTOMOTİV 

21 SKODA ULUDAĞ MOT.AR. 

22 Ş.KOÇHİSAR END.MES.LİSESİ 

23 ŞENVAR GIDA 

92


SIRA 

NO 

ADI 

24 TABANLIOĞLU İNŞAAT 

25 TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI 

26 TOYAN OTO. 

27 URAZ MOTORLU ARAÇLAR 

28 UYAR OTOMOTİV 

29 ÜSTÜN OTOMOTİV 

30 YURTOĞLU OTO BAKIM 

31 ZEKİ ÜNALDI 

32 ÇETAŞ OTOMOTİV 

C.2. HAVAYI KİRLETİCİ GAZLAR VE KAYNAKLARI : 

Hava kirliliğini meydana getiren kirleticiler aşağıdaki şekilde sınıflanabilir. 

Kaynaktan Çıkışlarına Göre Kirleticiler: 

1Primer Kirleticiler: Bunlar kaynaktan doğrudan doğruya çıkan bileşiklerdir. 

Kükürtdioksit (SO 2 ), Hidrojen Sülfür (H 2 S), Azotmonoksit (NO), Azotdioksit (NO 2 ), 

Karbonmonoksit (CO), Karbondioksit (CO 2 ), Hidrojen Florür(HF), partiküller vb. 

2Sekonder Kirleticiler: Atmosferde sonradan oluşan kirletici bileşiklerdir. 

Kükürttrioksit (SO 3 ),Sülfürik Asit(H 2 SO 4 ),Aldehitler, Ketonlar, Asitler, Endüstriyel duman 

vb. 

Kaynaklarına göre Kirleticiler: 

1Doğal Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Deniz yosunlarının ortama verdiği 

gazlar, yanardağ veya orman yangınlarından atmosfere yayılan zararlı bileşikler, doğadaki 

biyolojik değişimler sırasında açığa çıkan karbon oksitler, metan, vb. 

2 Yapay Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Fosil kaynaklı yakıtların (odun, kömür, 

benzin, fueloil gibi) yanması sonucunda ortaya çıkan; partiküller, kükürtdioksit, azot 

oksitleri, karbon oksitleri, kurşun, hidrokarbonlar, vb. 

93


Kimyasal Yapılarına Göre Kirleticiler: 

1İnorganik Gazlar:Azot Oksitleri, Karbon Oksitleri, Kükürt Oksitleri, diğer 

anorganikler (Florür, Klorür, Amonyak, vb.) 

2Organik Gazlar:Hidrokarbonlar, Aldehitler, Ketonlar ve diğer organikler 

3Partiküller:Katı partiküller(toz, duman, kül, karbon, kurşun, asbest), sıvı 

partiküller (sis, duman, yağ ve asitler) 

C.2.1 KÜKÜRTDİOKSİT KONSANTRASYONU VE DUMAN: 

Tablo C.2.1.1: İl ve ilçe merkezlerinde ölçüm yapılan istasyonlardan elde edilen kış sezonu ortalama kükürtdioksit 

konsantrasyonları ve bir önceki yılın aynı dönemine göre değişim oranları (20002001 20042005) 

Kış Sezonu Kükürtdioksit (SO 2 ) Ortalamaları 

Değişim Oranları 

İl ve İlçe (µg/m 3 ) (%) 

Merkezleri 20002001 20012002 20022003 20032004 20042005 

a b c d e b/a c/b d/c e/d 

Ankara 55 47 56 44 38 15 19 21 14 

Kaynak: Sağlık Bakanlığı 

94


Tablo C.2.1.2 : Kükürtdioksit kirletici parametre ölçümleri (20042005) 

Kükürtdioksit kirletici parametre ölçümleri Kısa Vadeli Uzun Vadeli 1. Uyarı Kademesi 

YIL 

İL 

KODU 

İL ADI 

AY 

KODU 

AY ADI 

Ölçüm 

yapılan 

Sınır Sınır 

Sınır Değerinin 

Değerinin Değerinin 

Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün 

İstasyon Gün Ort. Min. Mak. Sayısı SO 2 Sayısı SO 2 Sayısı SO 2 

Sayısı Sayısı SO 2 SO 2 SO 2 400 µg/m 3 150 µg/m 3 700 µg/m 3 

2004 6 ANKARA 1 OCAK 5 31 48 8 154 0 0 0 

2004 6 ANKARA 2 SUBAT 5 29 48 15 104 0 0 0 

2004 6 ANKARA 3 MART 5 31 35 11 76 0 0 0 

2004 6 ANKARA 4 NİSAN 5 30 27 9 87 0 0 0 

2004 6 ANKARA 5 MAYIS 7 27 17 4 38 0 0 0 

2004 6 ANKARA 6 HAZİRAN 8 30 19 4 60 0 0 0 

2004 6 ANKARA 7 TEMMUZ 8 31 23 8 56 0 0 0 

2004 6 ANKARA 8 AĞUSTOS 8 31 23 7 41 0 0 0 

2004 6 ANKARA 9 EYLÜL 8 30 23 7 59 0 0 0 

2004 6 ANKARA 10 EKİM 8 28 23 5 87 0 0 0 

2004 6 ANKARA 11 KASIM 8 30 37 9 140 0 0 0 

2004 6 ANKARA 12 ARALIK 5 31 54 17 133 0 0 0 

2005 6 ANKARA 1 OCAK 5 31 54 11 170 0 0 0 

2005 6 ANKARA 2 SUBAT 5 28 35 11 117 0 0 0 

2005 6 ANKARA 3 MART 5 31 32 10 87 0 0 0 

2005 6 ANKARA 4 NİSAN 5 30 30 10 95 0 0 0 

2005 6 ANKARA 5 MAYIS 8 30 19 10 52 0 0 0 


2005 6 ANKARA 7 TEMMUZ 8 31 21 8 42 0 0 0 


2005 6 ANKARA 9 EYLÜL 8 30 25 8 66 0 0 0 

2005 6 ANKARA 10 EKİM 7 30 28 8 95 0 0 0 

2005 6 ANKARA 11 KASIM 5 29 38 10 98 0 0 0 

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı 

95


C.2.2.PARTİKÜL MADDE EMİSYONLARI 

Tablo C.2.2.1: Partiküler madde kirletici parametre ölçümleri (20042005) 

Partiküler madde kirletici parametre ölçümleri Kısa Vadeli Uzun Vadeli 1. Uyarı Kademesi 

YIL 

İL 

AY 

Ölçüm 

Sınır Sınır 

İL ADI 

AY ADI 

PM PM PM 

KODU 

KODU 

yapılan 

Değerinin Değerinin 

Sınır Değerinin 

Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün 

İstasyon Gün Sayısı PM Sayısı PM Sayısı PM 

Sayısı Sayısı Ort. Min. Maks. 300 µg/m 3 150 µg/m 3 400 µg/m 3 

2004 6 ANKARA 1 OCAK 5 31 71 12 186 0 0 0 

2004 6 ANKARA 2 SUBAT 5 29 70 21 186 0 0 0 

2004 6 ANKARA 3 MART 5 31 65 10 136 0 0 0 

2004 6 ANKARA 4 NİSAN 5 30 60 18 106 0 0 0 

2004 6 ANKARA 5 MAYIS 7 31 30 11 84 0 0 0 


2004 6 ANKARA 7 TEMMUZ 8 31 23 7 61 0 0 0 


2004 6 ANKARA 9 EYLÜL 8 30 46 6 169 0 0 0 

2004 6 ANKARA 10 EKİM 8 30 39 4 161 0 0 0 

2004 6 ANKARA 11 KASIM 8 30 64 11 241 0 0 0 

2004 6 ANKARA 12 ARALIK 5 31 93 21 291 0 3 0 

2005 6 ANKARA 1 OCAK 5 31 97 15 318 0 3 0 

2005 6 ANKARA 2 SUBAT 5 28 62 12 165 0 0 0 

2005 6 ANKARA 3 MART 5 31 52 11 153 0 0 0 

2005 6 ANKARA 4 NİSAN 5 30 51 12 123 0 0 0 

2005 6 ANKARA 5 MAYIS 8 30 36 11 87 0 0 0 


2005 6 ANKARA 7 TEMMUZ 8 31 26 10 70 0 0 0 


2005 6 ANKARA 9 EYLÜL 8 30 41 10 101 0 0 0 

2005 6 ANKARA 10 EKİM 7 30 60 12 200 0 0 0 

2005 6 ANKARA 11 KASIM 5 29 89 12 245 0 2 0 

96


Tablo C.2.2.2: 2004 yılında Ankara il merkezinde ölçüm yapılan istasyonlardan elde edilen partiküler madde konsantrasyonları ile ilgili göstergeler 

Partiküler Bir Önceki Hedef Sınır KVS 1. UKS 

Ölçüm Ölçüm Madde Yıla Göre Değerinin Değerinin Değerinin 

İl ve İlçe Yapılan Yapılan (Duman) Değişim Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün 

Merkezleri 

İstasyonlar 

Gün 

Sayısı 

Ortalaması Oranları Minimum Maksimum Sayıları Sayıları Sayıları 

(µg/m³) (%) (1) (1) (1) 

Ankara 365 47 16 4 291 3 0 0 

Kaynak : Sağlık Bakanlığı 

Bahçelievler 338 47 6 6 150 1 0 0 

Cebeci 345 70 21 11 291 28 0 0 

Çankaya 164 20 .. 4 121 0 0 0 

Demetevler 310 47 6 5 231 6 0 0 

İncirli 194 22 .. 5 115 0 0 0 

Küçükesat 333 49 6 14 154 1 0 0 

Sıhhiye 334 59 14 10 186 4 0 0 

Yenidoğan 205 31 .. 6 189 2 0 0 

(1) Hedef Sınır Değeri, KVS ve 1. UKS değerlerini aşan gün sayıları, il geneli için istasyonlardan elde edilen partiküler madde (duman) konsantrasyonlarının günlük 

ortalamaları, herbir istasyon için ise o istasyonun ölçüm sonuçları dikkate alınarak tesbit edilmiştir. 

97


Kükürtdioksit ve partiküler madde dünyanın bütün kentsel alanlarında fosil kökenli 

yakıtların yanmasından oluşan hava kirleticilerinin en önemlileridir. Kükürtdioksit (SO 2 ), 

ve partiküler madde (PM) kirletici kompleksinin bileşenlerini oluştururlar. 

Bu grubu üç bölümde incelemek uygun olmaktadır. 

· Kükürtdioksit: Renksiz, boğucu kokulu bir gazdır. Havada bulunabilen 

çeşitli katı partiküllerin yüzeylerinde reaksiyon gösterir.Fosil kökenli 

yakıtların yanmasıyla açığa çıkan kükürt, havada hemen oksidasyona uğrar. 

S + O 2 ® SO 2 

SO 2 + O ® SO 3 

· Kükürtdioksitin atmosferdeki oksidasyonu ile oluşan ait aerosolleri: 

Kükürttrioksit ile suyun reaksiyonu sonucu oluşan sülfürik asit (H 2 SO 4 ) 

kuvvetli bir asit olup nem çekici özelliğe sahiptir. 

Amonyumbisülfat(NH 4 HSO 4 ) sülfürik asitten daha az asidikdir. Asitler 

genelde havada aerosoller halinde bulunurlar. Bu aerosoller kar, yağmur, 

dolu gibi yağışlarla yeryüzünde birikirler. 

· Kükürtdioksit ve partiküler madde:Partiküler madde (PM), inorganik ve 

organik maddelerin kompleks karışımlarını temsil eder. 

C.2.3. KARBONMONOKSİT EMİSYONLARI: 

Ankara İlinde hava kirliliğini önlemek, kirlilikle ilgili emisyon değerlerini “ Hava 

Kalitesinin Korunması Yönetmeliği” nde belirtilen sınır değerlerin altında tutmak amacı ile 

Büyükşehir Belediyesi mücavir alan sınırları içerisinde ısınma ve sanayi amaçlı olarak 

yüksek kaliteli ithal linyit ve taş kömürü kullanılmaktadır. 

a) Isınma amaçlı ithal linyit ve taş kömürü özellikleri: 

Alt ısıl değeri (orijinalde) : 6200 Kcal/kg (min) 

Toplam kükürt (kuru bazda) : %0,9 (max) 

Uçucu madde (kuru bazda) : % 1028 (+2 tolerans) 

Toplam nem (orijinalde) : %10 (max) 

Kül (kuru bazda) 

: %14 (max)(+1 tolerans) 

Boyut : 18150 mm. ( 18 mm altı ve 150 mm üstü için max %10 

tolerans) 

b) Sanayi amaçlı ithal linyit ve taş kömürü özellikleri: 

Alt ısıl değeri 

Toplam kükürt 

Uçucu madde 

Toplam nem 

Boyut 

: 6000 Kcal/kg (satışa sunulan) (500 Kcal/kg tolerans) 

: %1(kuru bazda) + (% 0.1 tolerans) 

: % 36 (kuru bazda) + (%1 tolerans) 

: %10 (satışa sunulan) + (%1 tolerans) 

: 050 mm. 

c) Briket Kömür Standartları: 

Alt ısıl değeri 

: 5000 Kcal/kg (minimum) 

Tane boyu : 2575 cm (%2 tolerans) olan 

Briket kömür üretiminde yukarda özellikleri belirtilen ithal linyit kömürü 

kullanılması, TS 12055 “kömür briketi (ısınmada kullanılan)” standardı esas alınmaktadır. 

98


d) Petrol Koku: 

Çevre ve Orman Bakanlığı genelgeleri ve İl Mahalli Çevre Kurulu kararları ile 

Ankara İli hudutları içerisinde ısınma amaçlı petrol koku kullanmak yasaklanmıştır. Sanayi 

amaçlı olarak Çevre ve Orman Bakanlığınca izin verilen çimento ve kireç fabrikaları hariç 

kullanımı yasaklanmıştır. 

C.2.4.AZOTOKSİT(NO X ) EMİSYONLARI 

C.2.5.HİDROKARBON VE KURŞUN EMİSYONLARI 

C.3.ATMOSFERİK KİRLİLİK 

C.3.1.OZON TABAKASININ İNCELENMESİNİN ETKİLERİ 

C.3.2.ASİT YAĞIŞLARININ ETKİLERİ 

Bu başlıklar altındaki konular ile ilgili bilgi bulunamamıştır. 

C.4. HAVA KİRLETİCİLERİNİN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ 

Özellikle yapay kaynaklardan dış ortama verilen kirleticilerin yıllık miktarları, bir 

kaç yüz tondan milyarlarca tona kadar ulaşmaktadır. Bunlar oluştukları alan ve 

miktarlarına bağlı olarak, değişen ölçülerde etki meydana getirirler. 

Havaya karışan kirleticilerin insanlarca solunması (doğrudan doğruya maruziyet), 

havadan toprak, bitki, hayvan ve diğer çevresel ortamlara geçerek biriken kirleticilerin 

içme suyu ve besin zincirine karışmaları (dolaylı maruziyet) ile vücuda giren kimyasalların 

birikimi ve emilimi sonucunda meydana gelen olumsuz sağlık etkileri hava kirliliğinin en 

önemli etkisidir. 

C.4.1. DOĞAL ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ 

C.4.1.1. SU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 

C.4.1.2. TOPRAK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 

C.4.1.3. FLORA VE FAUNA ÜZERİNE ETKİLERİ 

Flora Üzerine Etkileri: 

Hava kirlenmesi bitkiler üzerine genel olarak üç şekilde tesir eder: 

1. Yaprak dokularının harap olması, 

2. Yaprakların sararması veya başka renklere değişerek yeşilliğini kaybetmesi, 

3. Büyümenin yavaşlaması. 

Hava kirlenmesinden yem bitkileri, süs bitkileri ve yenebilen sebzeler büyük ölçüde 

etkilenir. Büyüme yavaşlar, meyveler küçülür ve besi değeri düşer, çiçekler tahrip edilir. 

Bitkiler üzerinde en tehlikeli etki civardaki fabrikalardan atmosfere verilen kükürt dioksit 

tarafından meydana getirilir. Civardaki maden işletmelerinde kükürt dioksit; 

99


2CuS + 3O2 ® 2CuO + 2SO2 

Denklemine göre meydana gelir. 

Kükürt dioksit, yonca, pamuk, buğday ve elma türlerine çok tesir eder. 0.3 ppm 

konsantrasyonuna 8 saat maruz kalan bu bitkiler büyük hasar görürler. Çayır ve çam 

kozalarına, florürler çok tesir etmektedir. Ozon, 0.15 ppm konsantrasyonunda domates, 

patates, tütün, benekli fasulye ve ıspanak gibi bitkilere zarar vermektedir. 

Fauna Üzerine Etkileri: 

Bilindiği gibi, hava kirlenmesi insanların yanı sıra hayvanların sağlığına da etki 

etmektedir. Geçmişte kaza ile meydana gelen büyük hava kirlenmesi vakaları kirleticilerin 

hayvanları öldürebileceğini doğrulamıştır. Örneğin; Pensilvanya’da, 1948’de hava 

kirlenmesinden dolayı kanaryaların %20’si, köpeklerin ise %15’i büyük ölçüde 

etkilenmiştir. 

Kronik zehirlenmeler genel olarak yem bitkilerinde adsorbe edilen kirleticilerden 

ileri gelmektedir. Bu tip zehirlenmelere sebep olan ağır metaller, arsenik, kurşun ve 

molibdendir. 1902 yılında Montano’da (U.S.A) bir bakır işletmesinden 25 km. mesafedeki 

çayırlarla beslenen 3500 koyundan 620 tanesi ölmüştür. Bu çayırlardan bolca yiyen 

koyunların vücutlarında sırasıyla 52 ppm ve 405 ppm arsenik trioksit bulunmuştur. 

Çiftlik hayvanlarına en çok etki eden ve eskiden beri bilinen bir diğer kirletici de 

florürlerdir. Çiftlik hayvanlarından özellikle sığırlar ve koyunlar florürlerden çok 

etkilenmektedir. Bilhassa hayvanlarda diş hastalıkları görülmektedir. 

C.4.1.4. İNSAN SAĞLIĞI ÜZERINDEKI ETKISI 

Partiküller Halindeki Kirleticiler: 

Partiküllerin solunum organlarındaki birikme yerleri ve buradaki kalma süreleri 

birtakım fiziksel faktörlere ve bilhassa zerreciklerin büyüklüğüne bağlıdır. Kirleticilerin, 

akciğerlerin “alveoller” (hava torbalarının bulunduğu bölge) bölgesindeki birikmesi 

özellikle önemlidir. Çünkü bu bölgede partikülleri uzaklaştırmaya yarayan ve “titrek 

tüyler” adı verilen tüycükler mevcut değildir. Bunun için zerrecikler bu bölgede izafi 

olarak uzun süre kalabilir. 0,1 mikrondan daha küçük çaplı olan zerrecikler, Brownian 

hareket sayesinde akciğerlerin hava torbalarına kadar gitmekte ve buradaki “alveoli” 

denilen çukurlara yerleşmektedir. İri zerrecikler ancak teneffüs yollarındaki tüycükler 

tarafından yakalanmadıkları takdirde akciğerlerin bu bölgelerine kadar gelebilir. Genel 

olarak 1 mikrondan büyük zerrecikler bu bölgeye ulaşmadan tutulur. 

Zerreciklerin akciğerlerde birikme miktarlarını etkileyen diğer faktörler, nefes alma 

sıklığı (birim zamandaki nefes alma sayısı) ve nefes alıp verme esnasında akciğerlerin 

hacminde meydana gelen değişmenin büyüklüğüdür. Düşük nefes alma sıklığı neticesinde 

birikme yüzdesi hayli yüksek olmaktadır. Bunun sebebi düşük nefes alma sıklığında 

partiküllerin kalma süresinin artmış olmasıdır. Nefes alma sırasında ciğer hacmindeki 

değişikliğin büyük olması, çok miktarda havanın içeri çekilmesini gerektirdiğinden, hava 

ile birlikte içeri giren zerreciklerin miktarı da çok olmakta ve birikme yüzdesi artmaktadır. 

Partiküllerin akciğerlerde birikmesinden sonra bunların dışarı atılması değişik 

yollarla olabilir. Bunlardan biri “titrek tüylerin” faaliyetleri ile parçacıkların balgamla 

birlikte teneffüs yollarından dışarı atılmasıdır. Bir diğer yol aksırmak veya öksürmek 

100


suretiyle zerreciklerin vücudu terk etmesidir. Bu arada akciğere kadar gitmiş olan 

zerreciklerden çözünebilir karakterde olanlarının kana karıştığı unutulmamalıdır. 

Kirlenmiş havada insanlar için en tehlikeli olan zerreciklerden biri sülfürik asittir 

(H2SO4). Sülfürik asidin tesiri esas itibariyle bileşimindeki kükürt dioksitin, üst teneffüs 

yollarının ve balgam çıkarmaya yarayan dokuların tahriş edilmesi ve bronşların 

daraltılması şeklinde olmaktadır. Esas ilgi çekici olan husus, sülfürik asit ile kükürt dioksit, 

molekülmoleküle karıştırıldığı zaman sülfürik asidin fizyolojik etkisinin 420 misli daha 

büyük olmasıdır. 

Hava kirleticileri arasında en çok bilinen bir diğer partikül de kurşun 

zerrecikleridir. Atmosferdeki kurşun zerrecikleri esas olarak benzine ilave edilen 

kurşundan ileri gelmektedir. Araştırmalar, kurşun zerreciklerinin kırmızı kan hücrelerinin 

gelişmesi ve olgunlaşmasına tesir ettiğini göstermiştir. Kurşun zerrecikleri kanda ve 

idrarda birikmektedir. 

Araştırmalar, şehirde yaşayan kimselerin kan ve idrarlarındaki kurşun 

miktarlarının, kır yerleşmelerine nazaran daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca sigara 

tiryakilerindeki kurşun miktarının sigara içmeyenlere nazaran yüksek olduğu görülmüştür. 

Ancak, insan vücudundaki kurşunun sadece atmosferden değil, içilen su ve alınan gıda ile 

de vücuda girebileceği hatırda tutulmalıdır. 

Diğer bir kirletici de Berilyum elementidir. 0,1 mg/m 3 konsantrasyonunda zehirli 

olduğu görülmüştür. Gazların akciğerlerden kana karışmasını kolaylaştırır. Belirtileri, 

hastanın kilo kaybetmesi, nefes darlığı, öksürük ve bazen de kemik dokularında değişiklik 

yapmasıdır. Berilyuma kanda ve idrarda rastlanabilir. 

Gaz Halindeki Kirleticiler: 

Kükürt dioksit (SO2), suda ve dolayısıyla vücut sıvısında (kanda) büyük ölçüde 

çözünebilen bir gazdır. Bunun en önemli tesiri üst teneffüs yollarının cidarlarını 

zedeleyerek, neticede hava akışına olan mukavemetini azaltmasıdır. Araştırmalar kükürt 

dioksitin, sodyum klorür gibi aerosoller (gaz ortamda askı halinde bulunan çok küçük 

zerrecikler) ile birlikte bulunması halinde çok daha tehlikeli olduğunu göstermiştir. 

SO2’nin tesiri kronik olmaktan ziyade akut olarak meydana gelmektedir. Kükürt dioksit 

aynı zamanda solunum sisteminin koruyucusu olan tüycüklere de zarar vermektedir. 

Akciğerlere tesir eden bir diğer kirletici de NO2’dir. Kanamalara sebep olur. Azot 

dioksitler hemoglobin ile birleşerek kararlı bir formda azot dioksithemoglobin yapmakta 

ise de zararlı bir tesiri müşahade edilmemiştir. 

Ozon akciğerlerde kanama ve tıkanmalara yol açar. 

Karbon monoksit (CO), kandaki hemoglobin (Hb) ile birleşerek 

karboksihemoglobin (COHb) yapar. İnsan kanındaki hemoglobin CO ile birleşmeye karşı, 

oksijene nazaran 210 defa daha fazla ilgi duyduğundan, kanda oksijen taşınması sekteye 

uğrar. Karboksihemoglobin teşekkülü hücrelere O2 taşıyan hemoglobini büyük ölçüde 

azaltır ve oksijen eksikliğinden ölümler meydana gelir. Ayrıca CO, oksihemoglobin 

teşekkülünü geciktirerek oksijenin kandaki çözünürlüğünü azaltır. Karboksihemoglobin iki 

yönlü bir reaksiyon olduğundan kanda temizlenmesi için birkaç saatlik açık havada kalmak 

kafi gelebilir. CO’in değişik konsantrasyonlardaki tesirleri Tablo 5.4’te verilmiştir. 

101


Organik gazlarla beraber, formaldehit (HCHO) özellikle önemlidir; tesirleri SO2 

gibidir. 

Hava kirlenmesinin solunum yolu hastalıklarına yol açtığı bilinmektedir. Akciğer 

kanseri, astım ve anfizen en çok rastlanan kronik hastalık tipleridir. Çeşitli ülkelerde farklı 

gruplar üzerinde yapılan çalışmalarla her 100.000 kişiden akciğer kanserinden ölenlerin 

sayısı tespit edilerek Tablo C.3.1’de verilmiştir. 

Tablo C.4.1.4.1: CO’in Etkileri 

CO Konsantrasyonu (ppm) 

Tesirleri 

50 Fiziksel tesirlerin seçilememesi 

100 Kalp ve akciğer fonksiyonlarında değişme 

250 Şuurun kaybolması 

750 Ölüm 

C.4.2. YAPAY ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ (GÖRÜNTÜ KİRLİLİĞİ 

ÜZERİNE ETKİLERİ) 

Hava kirlenmesinin eşyalar üzerindeki en çok bilinen etkisi bina cephelerinde, 

kumaşlar ve diğer eşyalar üzerinde lekeler meydana gelmesidir. Yüzeyler üzerine 0,3 

mikron büyüklüğündeki smogların birikmesi neticesinde söz konusu bozulma ve lekeler 

meydana gelmektedir. Zamanla bu birikme, yüzeyi tahrip ederek, rengini değiştirerek 

kendini belli eder. Hava kirlenmesinin malzemelere olan bir diğer etkisi korozyonu 

hızlandırmasıdır. Bilhassa kükürt dioksit çürümeyi son derece hızlandırmaktadır. Ozon 

kauçuk ve plastik malzeme üzerine son derece zararlı etki yapmaktadır. Nemli havalarda 

kurşunla reaksiyona girerek kurşun sülfür yapmaktadır. 

Hava kirleticilerinin diğer bir etkisi de görüş mesafesini azaltmalarıdır. Çapları 0,3 

0,6 mikron arasında değişen partiküller görüşü son derece güçleştirmektedir. 

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü 

Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü 

Ankara İl Sağlık Müdürlüğü 

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı 

www.meteor.gov.tr 

102


D. 

S U 

103


D.1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI 

D.1.1. YERALTI SULARI : 

Ankara ili bazında yeraltısuyu havzaları yeri ve işletme rezervleri aşağıda 

verilmiştir: 

YERİ 

İŞLETME REZERVİ ( hm 3 / yıl) 

Ankara Güneyi 4,5 

Ayaş – Beypazarı – Güdül 5,5 

Çubuk ovası 9,0 

Hatip ovası 33,0 

Kurakçöl 2,0 

Mürted Ovası 15,5 

Temelli 0,5 

Tuzgölü doğusu ve Peçenek 3,0 

Bursal vadisi 1,5 

Gölbaşı çevresi 2,23 

Bala 1,5 

Kızılcahamam 0,4 

Elmadağ 8,2 

Kalecik 1,6 

Polatlı 0,1 

Yenimahalle 1,85 

Kazan 0,54 

D.1.2. JEOTERMAL KAYNAKLAR: 

Bu bölüme ait veriler için Bölüm B.1.8.e bakınız. 

D.1.3. AKARSULAR: 

İlimizdeki en önemli akarsular ve kolları aşağıda verilmiştir: 

1 – Kızılırmak nehri ve kollar Terme çayı, Balaban çayı 

2 – Sakarya nehri ve kolları Aladağ çayı, Nalderesi, Girmir çayı, ve Ankara 

çayı 

3 – Peçeneközü çayı 

İlimizdeki akarsuların rejimleri ulaşım, taşımacılık ve su sporları yapmaya uygun 

değildir. 

104


D.1.4 GÖLLER, GÖLETLER VE REZERVUARLAR : 

İlimizdeki göller, göletler ve Barajların yüzey alanları aşağıda verilmiştir: 

Doğal Göl Yüzeyleri 

: 50 516,7 ha 

Tuz gölü : 49 010 ha (160 000 ha ) 

Samsam gölü : 808 ha 

Mogan gölü : 567,5 ha 

Eymir gölü : 111,9 ha 

Diğer göller : 19,3 ha 

Baraj Rezervuar Yüzeyleri 

: 18 347 ha 

Çubuk 1 barajı : 144 ha 

Çubuk 2 barajı : 126 ha 

Kayaş Bayındır barajı : 75 ha 

Kurtboğazı barajı : 580 ha 

Çamlıdere barajı : 3 220 ha 

Eğrekkaya barajı : 420 ha 

Akyar barajı : 204 ha 

Asartepe barajı : 171 ha 

Hirfanlı barajı : 12 404 ha (24 600 ha ) 

Kesikköprü barajı : 304 ha ( 650 ha) 

Gölet Rezervuar Yüzeyleri 

: 187 ha 

AyaşÇanıllı göleti : 7,5 ha 

Çubuk Kızılca göleti : 13,6 ha 

Çubuk Kösrelik göleti : 6,7 ha 

Çubuk Kızık göleti : 18 ha 

Çankaya Yağlıpınar göleti : 6 ha 

YenimahalleSusuz göleti : 5 ha 

KızılcahamamÜçbaş göleti : 14,2 ha 

KızılcahamamAşağı Karaviran göleti : 3,7 ha 

KızılcahamamKırköy göleti : 5,6 ha 

KızılcahamamKaragüney göleti : 8,6 ha 

KızılcahamamÇeştepe göleti : 4,7 ha 

KızılcahamamAşağı Höyük göleti : 9,3 ha 

Kızılcahamamİğdir göleti : 1,3 ha 

NallıhanÇamalan göleti : 15,0 ha 

PolatlıKaraahmet göleti : 5,8 ha 

PolatlıIlıca göleti : 3,8 ha 

PolatlıHacımuslu göleti : 6,2 ha 

YenimahalleBucuk göleti : 4,1 ha 

Kazan – Örencik göleti : 3,9 ha 

Evren – Köprüdere göleti : 17 ha 

İşletmeye açılmış baraj ve göletler ile ilgili bilgi aşağıda verilmiştir: 

Çubuk I, Çubuk II, KayaşBayındır, Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya ve Akyar 

barajları ile ilgili bilgiler daha önce Bölüm B.4.1’de verilmiştir. 

105


AYAŞ ASARTEPE BARAJI VE SULAMASI 

1 YERİ : Ankara ili, Ayaş ilçesine 5 km mesafede 

2 AMACI : Sulama 

3 İŞLETMEYE AÇILDIĞI YIL : 1984 

4 TESİSLE İLGİLİ BİLGİLER 

4.1 SU KAYNAĞI : ASARTEPE BARAJI 

Yağış Alanı : 239 km 2 

Yıllık Ortalama Su : 47,76 hm 3 

Regülasyon Oranı : % 30 

Tipi 



: 36 m 


: 50 m 

Toplam Gövde Hacmi : 0,408 hm 3 



Dolusavak Proje Debisi : 541 m 3 /s 

4.2 POMPA TESİS 

Pompa Ünite Adedi : 3 

Toplam Kapasite 

: 270 I/s 

Kurulu Güç 

: 135 kW 

Su Basma Yüksekliği 

: 32,5 m 

4.3 SULAMALAR 

Cazibe Sulaması 

: 1 350 ha (net) 

Pompaj Sulaması 

: 150 ha (net) 

Toplam Sulama Alanı 

: 1 500 ha (net) 

Hirfanlı Barajı ve HES ile Kesikköprü Barajı ve HES elektrik enerjisi üretmek 

amacıyla kurulmuş olan barajlardır. 

HİRFANLI BARAJI VE HES 

1 YERİ : Ankara ili, Bala ilçesinde, Kızılırmak 

üzerinde 

2 AMACI : Enerji ve taşkın 



4.1 SU KAYNAĞI : HİRFANLI BARAJI 

Yağış Alanı : 26 170 km 2 

Yıllık Ortalama Su : 2 470,6 hm 3 

Tipi 

: Kaya dolgu 


: 78 m 


: 83 m 


Aktif Hacim : 2 044,7 hm 3 

Toplam Göl Hacmi : 5 980 hm 3 

Dolusavak Proje Debisi : 2 300 m 3 /s 

4.2 HES 

106


Kurulu Güç 

Firm Enerji 

Sekonder Enerji 

Toplam Enerji Üretimi 

: 128 MW 

: 178 GWh/yıl 



KESİKKÖPRÜ BARAJI VE HES 

1 YERİ : Ankara ili, Bala ilçesinde, Kızılırmak 

üzerinde 

2 AMACI : Enerji ve taşkın 



4.1 SU KAYNAĞI : KESİKKÖPRÜ BARAJI 

Yağış Alanı : 354 km 2 

Yıllık Ortalama Su : 2 459,7 hm 3 

Tipi 

: Toprak ve kaya dolgu 


: 49,1 m 


: 52,6 m 




Dolusavak Proje Debisi : 2 380 m 3 /s 

4.2 HES 

Kurulu Güç 

Firm Enerji 

Sekonder Enerji 

Toplam Enerji Üretimi 

: 76 MW 



: 250 GWh/yı 

107


Tablo:D.1.4.1: İşletmede Olan Göletler 

Sıra 

No 

İli Göletin Adı Tipi Amacı 

Talvegden 

Temelden 

Dolgu Depolama Sulama 

Hacmi Hacmi Alanı ( ha ) 

1 000 m 3 Hm 3 Brüt Net 

İşletmeye 

Açıldığı 

Yıl 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

ANKARA 

Ayaş – Çanıllı 

Çubuk – Kızılca 

Çubuk – Kösrelik 

Çubuk – Kızık 

Çankaya – Yağlıpınar 

Yenimahalle – Susuz ** 

Kızılcahamam – Üçbaş 

Kızılcahamam – Aşağıkaraören 

Kızılcahamam – Kırköy 

Kızılcahamam – Karagüney 

Kızılcahamam – Çeştepe 

Çeltikçi – Aşağı Höyük Göleti 

Kızılcahamam – İğdir 

Poaltlı – Karaahmetli 

Polatlı – Ilıca 

Polatlı – Hacımuslu 

Yenimahalle – Bucuk 

Çankaya – Çerkesköy * 

Yenimahalle – Akçaören * 

Altındağ – Ulumbuş * 

Güdül – Çukurören * 

Güdül – Boyalı * 

Güdül – Ağabaş * 

Nallıhan – Çamalan 

KazanÖrencik 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

Z.T. 

H.D. 

Z.T. 

H.D. 

Z.T. 

Z.T. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

H.D. 

Kargir 

H.D. 

Z.T. 

Z.T. 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Rekreasyon 

Sulama 

Hayvan. Sul. 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Hayvan. Sul. 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

Sulama 

25,50 

9,00 

15,00 

15,00 

15,00 

17,00 

15,00 

15,00 

16,00 

19,60 

20,00 

9,50 

12,00 

20,00 

15,00 

11,40 

23,00 

2,00 

1,00 

33,55 

21,50 

30,50 

11,50 

17,00 

18,00 

19,00 

20,00 

17,50 

17,30 

19,00 

29,60 

24,00 

12,50 

18,00 

25,00 

26,60 

13,40 

25,00 

45,00 

29,00 

162 

21 

48 

87 

45 

49 

56 

49 

38 

74 

112 

25 

33 

80 

160 

50 

58 

500 

87 

0,795 

0,448 

0,260 

0,819 

0,091 

0,750 

0,572 

0,234 

0,320 

0,586 

0,427 

0,170 

0,057 

0,330 

1,760 

0,170 

0,300 

0,001 

0,018 

1,555 

0,240 

150 

50 

35 

119 

50 

 

96 

 

130 

130 

143 

40 

 

41 

173 

19 

93 

370 

28 

120 

34 

24 

80 

47 

 

64 

42 

54 

111 

121 

37 

 

24 

163 

9 

80 

370 

26 

1992 

1968 

1968 

1970 

1967 

1960 

1970 

1977 

1982 

1984 

1985 

1996 

1986 

1981 

1976 

1981 

1987 

1959 

1974 

1962 

1960 

1960 

1960 

1998 

1996 

ANKARA İLİ TOPLAM 1 667 1 432 

* 18, 19,20,21,22 ve 23 sıra no’sunda yer alan tesisler DSİ gölet kriterlerine uygun olmayan havuz mahiyetinde 

küçük depolama tesisleridir. Bunlardan 18 sıra no’sundaki Çankaya – Çerkezhöyük göleti yıkılmış durumda olup, 

köye içmesuyu getirilmiş olduğundan fonksiyonuna ihtiyaç duyulmamaktadır. 

** 6 sıra no’sunda yer alan Yenimahalle – Susuz göleti suyu tuzlu ve sodalı olduğu için fonksiyonunu icra edememekte ve 

rekreasyon göleti olarak kullanılmaktadır. 

108


D.1.5.DENİZLER 

Ankara İlinin denize kıyısı yoktur. 

D.2.DOĞAL DRENAJ SİSTEMLERİ 


D.3 SU KAYNAKLARININ KİRLİLİĞİ VE ÇEVREYE ETKİLERİ 

D.3.1. YERALTI SULARI VE KİRLİLİK 

İlimizde yeraltısuyu kalitelerinin tespiti için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü V. 

Bölge Müdürlüğü tarafından numune alınan yerler aşağıda belirtilmiştir: 

12148 DSİ Eskişehiryolu Tesisleri kuyusu 

 

12150 DSİ Etlik Tesisleri kuyusu 

 

12151 DSİ Genel Müdürlük kuyusu 

 

12152 Çubuk I Barajı sondaj kuyusu 

 

12153 Sincan EBK sondaj kuyusu 

 

12155 Türk Traktör Fabrikası kuyusu 

Sözkonusu kuyuların su kalitesi periyodik olarak ölçülmektedir. 

D.3.2. AKARSULARDA KİRLİLİK 

İlimizde su kalitelerinin tespiti için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü V. Bölge 

Müdürlüğü tarafından numune alınan yerler aşağıda belirtilmiştir: 

Genel Su Kalitesi Gözlemleri : 

Çubuk Çayı 

Ankara Çayı 

Çölova Deresi 

Sukesen deresi 

Kadıköy Çayı ( Virancık) 

Eymir Gölü Çıkışı 

Başpınar Deresi 

Kesikköprü Barajı dipsavak çıkışı 

Elmadağ suyu 

Balaban Çayı 

Kızılırmak Nehri Balaban çayı karışmadan önce 

Kızılırmak Nehri Balaban çayı karıştıktan sonra 

Peçeneközü Deresi 

109


İçmesuyu Kalitesi Gözlemleri : 

Kayaş – Bayındır Barajı 

Çubuk çayı – Çubuk I Barajı çıkışı 

Çubuk çayı – Çubuk II Barajı çıkışı 

Sey Deresi – Eğrekkaya Baraj aksı 

Bulak Çayı – Akyar Barajı aksı 

Ovaçayı Derivasyonu 

Kurt Çayı +İncegez Tünel çıkışı 

Çamlıdere Barajı çıkışı 

İvedik Arıtma Tesisleri girişi 

İncegez Tüneli çıkışı 

Kurtboğazı Barajı çıkışı 

Gürlük deresi 

Eşik deresi 

Çay deresi 

Acun deresi 

Pazar çayı 

Ovaçayı – Kavşakkaya baraj aksı 

Çubuk çayı – Akyurt baraj aksı 

Ankara ili için Kuruluşumuzca yapılmış kirlilik haritası bulunmamaktadır. 

D.3.3. GÖLLER, GÖLETLER VE REZERVUARLARDA KİRLİLİK 

Ankara’ya içme ve kullanma suyu temin eden Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya, 

Akyar, Çubuk II ve Bayındır baraj göllerinden Ankara’ya içme ve kullanma suyu temin 

edilmektedir. Bu baraj rezervuarındaki kirlilik durumu periyodik olarak kontrol 

edilmektedir. Tablo 2’de bu baraj göllerine ilişkin 2000 yılına ait analiz sonuçlarının 

ortalama değerleri verilmektedir. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda Çubuk I barajı 

dışında ölçülen değerlerin Türk İçmesuyu Standardında (TS – 266) tavsiye edilen 

değerlerin altında olduğu tespit edilmiştir. 

110


Tablo D.3.3.1. İçme suyu Baraj Göllerine Ait Çıkış Suyu Kalite Değerleri 

Parametre 

İvedik 

Arıtma 

Tesisileri 

Çamlıdere 

Baraj 

Çıkışı 

Bayındır 

Baraj 

Çıkışı 

İvedik 

Arıtma 

Tesisileri 

Kurtboğazı 

Baraj Çıkışı 

İncegez 

Tünel 

Çıkışı 

Kurtçayı+ 

İncegez 

Tünel 

çıkışı 

Çubuk 

II Baraj 

Çıkışı 

Sıcaklık, °C 16 15,3 13,5 9 10,6 8 

PH 7,5 7,6 7,6 7,8 7,9 7,7 

EC, mmho/cm 

178 387 222 185 169 338 

TDS, mg/l 114 248 142 118 108 216 

SS, mg/l 3,5 2,1 12,5 33 20,2 35,6 

Turb, NTU 3 1,6 11 25,6 14 28,8 

Col, PtCo 5 5 5 10 8,3 5 

Karbonat, 0 0 0 0 0 0 

mg/l 

Bikarbonat, 88,4 215,5 123,5 92,4 85,4 196,2 

mg/l 

Top. 

72,5 176,6 101 75,8 7,0 160,8 

Alkalinite, 

mg/l 

Cl, mg/l 7,8 9,9 4,3 3,2 3,6 3,5 

NH3N, mg/l 0,017 0,222 0,025 0,09 0,112 0,206 

NO2N, mg/l 0 0,03 0 0 0 0,001 

SO4, mg/l 8,8 15,5 11 14,8 12,6 16 

DO, mg/l 6,6 6,6 7,5 7,6 7,6 9,2 

BOD5, mg/l 10,0 7,3 6,6 5,7 6 5,7 

PV, mg/l 4,0 2,1 3,5 3,5 3,7 3,0 

oPO4, mg/l 0,046 0 0,205 0,354 0,878 0,034 

Na, mg/l 7,0 7,3 7,2 7,8 6,6 9,9 

K, mg/l 1,9 1,2 2,0 3,2 3,1 1,9 

Ca, mg/l 20,0 49,1 30 26 4,6 41,6 

Mg, mg/l 6,1 16,2 28,5 2,6 1,8 13,6 

TH, mg/l 75,0 189,3 100 75,8 69,2 159 

111


TABLO D.3.3.2. Ankara 12 Sakarya Havzası DSİ Gözlem İstasyonları 

BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 

SUYUN VE İSTASYONUN 

ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 

( Derece Dakika) 

AÇIKLAMALAR 

5 1208 Çubuk Ç.Aş. Çavundur 01.04.1960 31.08.1974 190.40 1020 H 30 °'K°'D 

5 1209 Çubuk Ç.Karaköy 13.12.1957 01.08.1962 958.40 906 H 29 °'K°'D 

5 1210 Çubuk 1.Brj.Göl Gözlem 01.01.1954 1020.5 890 H 29 40°00'K32°56'D 

5 1211 Çubuk Ç.Reg. Çıkış 05.07.1959 30.09.1960 888 H 29 °'K°'D 

5 1212 Hatip Ç.Saime Kadın 01.05.1959 01.12.1959 412.8 880 °'K°'D 

5 1213 Mogan G.Göl Gözlem 19.10.1968 28.03.1979 842.3 972 I 29 39°47'K32°48'D 25.12.1993 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1213 Mogan G.Göl Gözlem 25.12.1993 842.3 972 I 29 39°47'K32°48'D 

5 1214 Eymir G.Göl Gözlem 01.08.1959 28.03.1979 1010.70 969 I 29 39°49'K32°50'D 

5 1215 İncesu D.Kolej 01.04.1959 01.10.1961 1094.0 857 I 29 °'K°'D 

5 1216 Ankara Ç.Osmaniye 01.01.1959 01.12.1965 3320.0 780 I 29 °'K°'D 

5 1217 Kızılcahamam D.Mandıra 01.01.1959 907.50 903 H 29 40°26'K32°39'D 

5 1222 Hatip Ç.Aktaş 01.02.1960 01.09.1965 443.0 875 I 29 °'K°'D 

5 1223 Hatip Ç.Nenek 01.03.1960 23.08.1966 210.0 1000 I 30 °'K°'D 

5 1224 Bayındır Ç.İkisöğüt 01.02.1960 01.12.1963 69.6 960 I 29 °'K°'D 

5 1225 Çubuk Ç.Çubuk 12.11.1960 01.11.1961 219.20 989 H 25 °'K°'D 

5 1226 Elmalı D.Yağmurdere 18.03.1960 09.05.1994 266.0 800 H 28 40°08'K32°20'D 

5 1227 Sivri Ç.Tahtacı 20.03.1960 22.12.1964 206.0 795 H 28 °'K°'D 

112


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 1228 İncesu D.Türközü 26.03.1960 31.05.1971 1079.50 868 I 29 °'K°'D 

5 1229 Hatip Ç.Karakaya 01.08.1960 15.01.1964 152.50 1020 I 30 °'K°'D 

5 1230 Sey D.Saray 15.03.1960 20.10.1967 388.0 910 H 29 40°30'K32°40'D 01.04.1969 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1230 Sey D.Saray 01.04.1969 01.08.1976 384.20 957 H 29 40°30'K32°40'D 01.07.1981 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1230 Sey D.Saray 01.07.1981 30.01.1992 384.20 957 H 29 40°30'K32°40'D Yerine 1299 Nolu İstasyon Açıldı 

5 1242 Hatip Ç.Mamak 03.04.1963 30.09.1968 421.4 895 I 19 °'K°'D 

5 1260 Sarıkaya D.Kayalıboğaz 05.12.1963 30.05.1971 171.60 1030 I 29 °'K°'D 

5 1261 Pazar Ç.Kısıkkaya 06.11.1963 16.08.1966 876.70 817 H 28 °'K°'D 

5 5 Çubuk Ç.Araştırma 09.07.1964 01.05.1970 924.0 913 H 29 °'K°'D 

5 1271 Erif Ç.Sarıdeğirmen 10.06.1964 01.11.1969 160.50 924 I 28 °'K°'D 

5 1272 Çubuk 1 Brj.Çıkış 07.07.1964 05.09.1994 886 I 29 39°59'K32°53'D 

5 1273 Bayındır Ç.Bayındır 14.08.1964 30.09.1974 794.8 902 H 28 °'K°'D 

5 1274 Şerefli Ç.Şerefli 01.08.1964 22.08.1966 118.40 893 I 28 °'K°'D 

5 1275 Sirkeli S.Karşıyaka 10.07.1964 59.20 1002 H 29 40°08'K32°53'D 

5 1276 Suveni Ç.Tahtacı 01.12.1964 22.08.1966 206 795 H 28 °'K°'D 

5 1281 Bulak Ç.Derinece 01.09.1965 11.06.1971 274.0 1080 G 29 40°36'K32°35'D Yerine 12137 Nolu İstasyon Açıldı 

5 1281 Bulak Ç.Derinece 01.01.1979 1993 274.0 1080 G 29 40°36'K32°35'D 01.01.1979 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1282 Bayındır Brj.Çıkış 01.09.1965 30.11.1972 956 I 29 °'K°'D 

113


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 1283 Ravlı D.Ravlı 12.12.1965 65.30 1051 H 30 40°08'K33°06'D 

5 1284 Temirözü D.İnler 06.12.1966 23.06.1969 451.80 870 J 28 °'K°'D 

5 1285 Acısöz S.Sırçasaray 08.12.1965 04.08.1966 297.20 893 J 28 °'K°'D 

5 1286 Yenipayan S.Boğazkaya 04.12.1965 04.08.1966 200.0 910 J 28 °'K°'D 

5 1294 Kızılhisar S.Araştırma 20.08.1966 30.09.1974 88.30 925 H 29 40°04'K32°57'D 01.07.1986 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1294 Kızılhisar S.Araştırma 01.07.1986 09.05.1994 88.30 925 H 29 40°04'K32°57'D 

5 1295 Lalahan D.Lalahan 27.07.1966 20.04.1970 117.20 1055 I 30 °'K°'D 

5 1296 Bayındır Brj.Göl Gözlem 01.03.1967 69.40 980 I 29 39°55'K33°00'D 

5 1297 Çubuk 2 Brj.Göl Gözlem 01.10.1966 180.0 1110 H 30 40°17'K33°01'D 

5 1299 Sey D.Güvem 31.01.1967 01.04.1969 207.70 1065 G 29 °'K°'D 01.01.1992 Tarihinde Tekrar Açıldı 

5 1299 Sey D.Güvem 01.01.1992 207.70 1065 G 29 °'K°'D 

5 12100 İvedik Ç.İvedik 01.10.1967 31.10.1972 70.10 917 H 29 °'K°'D 

5 12104 Hatip Ç.Gülveren 23.09.1968 30.05.1971 423.50 885 I 29 °'K°'D 

5 12104 Hatip Ç.Gülveren 16.03.1973 01.10.1979 423.50 885 I 29 °'K°'D 

5 12107 Çubuk Ç.Tersip Bendi 18.06.1969 01.09.1974 960.80 900 H 29 °'K°'D 

5 12109 İncesuIlıcaköy 11.07.1970 31.10.1972 73.60 795 J 28 °'K°'D 

5 12118 Eymir G.Reg. Çıkış 21.11.1970 13.04.1999 969 J 29 39°50'K32°51'D 

5 12122 Kurt Boğazı Brj.Göl Gözl. 15.02.1968 336.70 336.70 950 H 29 40°16'K32°42'D 

13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

Oldu 

114


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 12125 Mogan G.Çıkış 17.12.1974 01.10.1975 971 I 29 °'K°'D 

5 12126 Kurboğazı Brj.Giriş 17.12.1974 197.2 965 H 29 39°19'K32°43'D 

12211 olarak 1993 yılında yeniden 

açıldı. 

5 12127 Kızıldere Ravlı 12.12.1965 01.10.1973 12.80 1069 H 30 °'K°'D 

5 12128 OvaçayıDerivasyon Kan. 01.03.1974 382.0 974 H 29 40°14'K32°48'D 

5 12129 Çubuk Ç.Yenice 22.10.1974 824.0 941 H 29 40°07'K32°59'D 

5 12131 Kızıl GöletiGiriş 01.10.1975 01.10.1976 14.6 1125 H 30 °'K°'D 

5 12137 Bulak Ç.Bulak Derinece 10.09.1976 01.01.1979 286.0 1050 G 29 40°34'K32°35'D Yerine Tekrar 1281 Nolu İst. Açıldı 

5 12138 Sırçasaray S.Yeşilöz 15.10.1976 294.5 850 J 28 39°09'K32°20'D 

5 12139 Kirmir Ç.Güdül 20.10.1976 223.90 780 H 28 40°13'K32°13'D 

5 12140 Kayaboğazı D.Hasanlar 01.12.1976 139.18 650 H 25 40°16'K30°52'D 

5 12141 Boğazkaya D.Bölücekova 01.01.1977 99.87 640 H 25 40°16'K30°49'D 

5 12147 Pazar D.Pazar 01.10.1977 09.05.1994 56.20 950 H 29 40°20'K32°45'D 

5 12187 ÇamlıdereBrj.GölGözlem 01.11.1985 753.0 912 H 28 40°23'K32°24'D 

5 12188 Nal D.Yakapınar 01.05.1986 618.0 654 H 26 40°11'K31°20'D 

5 12189 Süveri Ç.Zeyde ( Uruç ) 01.09.1986 190.6 854 H 28 40°17'K37°07'D 

5 12211 Moğan G.Çıkış 25.12.1993 13.04.1999 924.0 971 °'K°'D 13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

5 12212 Sukesen D.Gölbaşı 25.12.1993 13.04.1999 33.5 975 39°45'K32°48'D 13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

5 12213 Başpınar D.Bala Yol Ayrı. 25.12.1993 13.04.1999 31.0 1026 39°38'K32°48'D 13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

115


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 12214 Yavrucak D.Yavrucak 25.12.1993 13.04.1999 82.1 1000 39°40'K32°44'D 13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

5 12216 Çölova D.Çölova 26.12.1994 13.04.1999 552.0 1026 °'K°'D 13.04.1999 Tarihinde EİE Devir 

5 12222 EğrekkayaBrj.GölGözlem 01.11.1992 412.0 973 H 29 40°29'K32°38'D 

5 12223 Ankara Ç.Sarıoba Köp. 13.08.1997 6890.0 667 İ 28 39°51'K32°05'D 

5 12232 KarlanBoğazıD.Haccağız 15.12.1998 °'K°'D 

5 12238 Ankara Ç.Eserkent 25.12.2000 758 °'K°'D 

5 12239 Akyar Brj.Göl Gözlem 25.12.2000 253.0 40°34'K32°34'D 

116


TABLO D.3.3.3: Ankara 15 Kızılırmak Havzası 

BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 

SUYUN VE İSTASYONUN ADI 

AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 1509 Tatlı Ç.Apsarı 15.02.1960 28.03.1967 432.50 808 G 31 °'K°'D 

5 1519 Delika Ir.İnegazili 01.02.1959 01.07.1963 15315.0 577 H 32 °'K°'D 

5 1523 KızılırmakN.DodurgaKöp. 25.10.1960 01.01.1964 587.80 425 G 33 °'K°'D 

5 1527 KaradereDümenli 22.10.1962 04.06.1966 35.0 935 G 30 °'K°'D 

5 1534 Delice Ir.Alçılı 22.06.1963 01.12.1963 12541. 618 H 22 °'K°'D 

5 1537 Beşdut D.Beşdut 01.11.1963 01.04.1967 72.2 805 G 32 °'K°'D 

5 1538 Sarıöz S.Sarayözü 21.09.1963 19.01.1976 186.0 795 I 30 °'K°'D 

5 1539 Kozayağı D.Kozayağı 17.09.1963 30.11.1972 49.90 1100 H 30 °'K°'D 

5 1539 Kozayağı D.Kozayağı 15.01.1988 05.05.1994 49.90 1100 H 30 °'K°'D 

15.01.1988 Tarihinde 

Tekrar Açıldı 

5 1557 Balaban D.Kılıçlar 12.09.1963 1240.80 716 I 30 39°53'K33°21'D 

5 1579 AcıçayYukarıalagöz 01.10.1965 01.09.1966 3555.40 534 H 31 °'K°'D 

5 1580 TatlıçayÇankırı 01.09.1964 20.03.1967 666.70 720 G 31 °'K°'D 

5 1581 Budaközü Ç.Sungurlu 29.12.1966 18.10.1971 863.0 733 H 32 °'K°'D 

5 1581 Budaközü Ç.Sungurlu 01.10.1979 863.0 733 H 32 °'K°'D 



5 1584 AkarsuMüminli 25.07.1964 06.04.1967 78.70 930 I 31 °'K°'D 

5 1593 Devres Ç.Çukurca 23.07.1965 913.30 1007 G 30 40°48'K33°19'D 

117


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 1594 Kurtköy D.Çandıralan 26.07.1965 20.04.1967 34.70 781 H 30 °'K°'D 

5 1595 Taretözü D.Yeşilyazı 11.08.1965 31.01.1974 420.30 684 H 31 40°14'K33°44'D 

5 1595 Taretözü D.Yeşilyazı 01.10.1978 420.30 684 H 31 40°14'K33°44'D 



5 1596 Aydos Ç.Kayılan 24.08.1965 23.09.1966 59.50 1324 G 30 °'K°'D 

5 1597 Kalfat Ç.Kalfat 26.08.1965 05.09.1994 71.0 1255 G 30 40°40'K33°05'D 

5 1598 Söğütözü D.Yuva 04.09.1965 48.50 1296 G 30 40°36'K33°02'D 

5 15103 Kaynarca Ç.Yüzbeyli 17.01.1965 28.05.1966 161.70 756 H 30 °'K°'D 

5 15104 Tatlı S.Buğday 18.11.1965 30.11.1972 111.60 924 G 30 °'K°'D 

5 15105 Şabanözü D.Özbek 25.11.1965 23.09.1966 362.90 861 H 30 °'K°'D 

5 15107 İçin D.Yuva 25.05.1966 140.70 1299 G 30 40°37'K33°02'D 

5 15113 ÖzçayHasayaz 24.08.1966 01.11.1969 93.70 969 H 30 °'K°'D 

5 15115 SöğütözüTahta Köp. 29.07.1966 30.09.1974 76.30 1020 I 29 °'K°'D 

5 15115 SöğütözüTahta Köp. 15.01.1998 73.0 1062 I 29 °'K°'D 



5 15116 Akçakavak S.Akçakavak 15.08.1966 30.09.1974 34.30 858 °'K°'D 

5 15125 Kesikköprü Brj.Çıkış 11.01.1967 30.09.1974 745 J 30 39°23'K33°25'D 

5 15133 Terme Ç.Tüney 07.01.1967 1326.90 687 H 31 40°22'K33°31'D 

5 15149 Kavşut Ç.Kınalıtaş 01.12.1969 31.05.1971 502.90 479 G 33 °'K°'D 

118


BÖLGESİ 

İSTASYON 

NO. 


AÇILIŞ 

TARİHİ 

KAPANIŞ 

TARİHİ 

YAĞIŞ 

ALANI 

(km 2 ) 

KOT 

(m) 

PAFTA 

NO. 

KOORDİNATLAR 


AÇIKLAMALAR 

5 15150 Bayat S.Bayat 21.11.1969 09.01.1970 326.6 680 °'K°'D 

5 15155 TatlıçayApsarı 05.08..1970 30.11.1972 192.00 820 G 31 °'K°'D 

5 15156 BüyükçonakD.Boyacıoğlu 05.08.1970 30.11.1972 273.80 544 H 32 °'K°'D 

5 15157 Devres Ç.İnceçay 06.08.1970 31.10.1980 3229.5 409 F 32 41°03'K34°19'D 

5 15159 Sofular S.Sofular 01.07.1970 30.09.1974 332.9 849 D 30 °'K°'D 

5 15161 AcıçayBozkır 13.08.1970 30.09.1994 3533.30 565 H 31 °'K°'D 

5 15164 Kızılırmak N.Hüseyinli 05.12.1968 31.05.1974 33870.0 546 H 31 °'K°'D 

5 15165 Budaközü D.Kırankışla 18.10.1971 01.10.1979 145.6 806 H 32 40°11'K34°29'D 

5 15166 Budaközü D.Boğazkale 01.11.1971 05.09.1994 62.60 895 H 33 40°02'K34°36'D 

5 15177 Terme Ç.Koyunbaba 16.10.1997 754.0 778 H 30 40°20'K33°19'D 

5 15189 Kızılırmak N.Karamürsel 01.10.1978 37105.0 810 H 32 40°25'K34°03'D 

5 15195 Balaban Ç.Kuşcuali 04.09.1981 997.0 850 İ 30 39°47'K33°15'D 

5 15230 Güldürecek Brj.Göl Gözl. 01.12.1989 92.0 1471 °'K°'D 

5 15282 Çaraközü D.Balışık 15.12.1997 289.0 H 31 °'K°'D 

5 15286 Budaközü D.Kırankışla 15.12.1998 415.01 820 °'K°'D 

5 15287 Eğinoğlu D.İncesu 15.12.1998 °'K°'D 

5 15288 Arifegazili D.Arifegazili 15.12.1998 850 °'K°'D 

119


D.3.4.DENİZLERDE KİRLİLİK 

Ankara İlinin denize kıyısı bulunmamaktadır. 

D.4.SU VE KIYI YÖNETİMİ STRATEJ İ VE POLİTİKALARI 

D.5.SU KAYNAKLARINDA KİRLİLİK ETKENLERİ 

Çeşitli kirletici etmenlerin katılması ile birlikte suda doğal olamayan bir şekilde 

fiziksel, kimyasal ve biyolojik değişiklikler meydana gelmektedir. Doğal yapıdaki su 

kaynağına karışan atık maddeler, mikroorganizmaların yardımı ile transformasyon ve 

mineralizasyona uğramaktadır. Bu durum, suların veya su kaynaklarının biyolojik olarak 

kendi kendilerini temizleme özelliğidir. Su kaynaklarına katılan çoğu toksit yapıdaki 

yabancı maddelerin konsantrasyonları, bu tamponlama gücünün çıktığı zaman sulardaki 

organik maddelerin parçalanması, suda erimiş oksijen yetmezliği nedeniyle durmakta ve 

sistem ölmektedir. 

D.5.1.TUZLULUK 

Tüm inorganikler suda çözülmektedir. Yağışlarla veya çeşitli kaynaklarla 

yeryüzüne düşen sular; yüzey üstü, yer altı ve akarsulardaki akımları sırasında zeminde 

bulunan çok çeşitli tuzları bünyelerine alarak, bunları gittikleri ortama taşımaktadır. 

Sularda doğal olarak en sık rastlanan tuzlar kalsiyum, magnezyum ve sodyum bikarbonat, 

sülfat ve klorürleri’dir. Çeşitli tuzların sudaki çözünürlüğü önemli değişimler gösterir. Bazı 

tuzların sudaki doygunluk derişimleri oldukça düşüktür. Buna karşılık diğer bazı tuzlar 

(Örneğin NaCI ) suda olağanüstü yüksek çözünürlük göstermektedir. Evsel ve endüstriyel 

atık suların yüzeysel sulara deşarjı sonucunda bu sulardaki klorür (CI ), sülfat (SO 4 

= 

), nitrat 

( NO 3 

 

) ve fosfat (PO 4 

= 

) derişimleri yükselir. Söz konusu atık sular, alıcı ortamlara ayrıca 

diğer bazı toksit elementleri de taşımaktadır. Dolayısıyla suların tuzlar tarafından 

kirletilmesi, tuz içeriği fazla olan suların sulamada kullanılmasıyla yol açacağı problemler 

açısından birinci aşamayı oluşturmaktadır. 

D.5.2.ZEHİRLİ GAZLAR 

Sularda bulunan başlıca gazlar, H 2 , N 2 , CH 2 , O 2 , CO 2 , H 2 S, SO 2 ve NH 3 ’dır. 

Sularda çözünen gazların cinsi ve miktarı bölgelere, sıcaklığa, suyun doygunluk derecesine 

bağlı olarak değişmektedir. Örneğin endüstri bölgelerinde havadaki CO 2 ve SO 2 

düzeylerindeki artışa bağlı olarak yağmur damlacıklarının ve su kaynaklarının 

konsantrasyonu da artmaktadır. Sularda çeşitli gazların doygunluk derecesi, sıcaklığın 

azalmasıyla birlikte artmaktadır. 18 0 C’de 1 litre suda 554 g NH 3 çözünmektedir. İçme 

suyunun NH 3 içeriği ise 0.05 mg/1’den daha az olmalıdır. Diğer taraftan sazanlar 2 mg 

NH 3 /1’ye, alabalıklar ise 0.8 mg NH 3 /1’ye tahammül edebilirler. Hidrojen sülfür, suda çok 

iyi çözünen bir gaz olup, anaerobik koşullarda organik maddenin parçalanması sonucu 

oluşmaktadır. Kuvvetli bir solunum ve enzim zehiridir. pH’ daki artış ile birlikte zehir 

etkisi azalır. Balıklar için zehirlilik sınırı 1 mg/1 civarındadır. Kükürt dioksitin balıklar için 

zehirlilik sınırı 16 mg SO 2 /1 civarındadır. Suda ayrıca HCI varsa bu sınır 0.5 mg SO 2 /1’ye 

kadar düşer. 

120


D.5.3.AZOT VE FOSFORUN YOL AÇTIĞI KİRLİLİK 

AZOT 

Yüzeysel sulara karışan azot yükleri temel olarak aşağıdaki kaynaklardan ileri 

gelmektedir. 

a. Doğal kaynaklardan 

b. Evsel kaynaklardan 

c. Endüstriyel kaynaklardan 

d. Tarımsal kaynaklardan 

Azot, canlıların yapısını oluşturan temel elementlerden biridir. Gerek canlı 

bünyesinde, gerek besin maddelerinde ve gerekse ölü organizmalarda bulunan azot, doğada 

azot döngüsü içerisinde sürekli dinamik bir haldedir. Evsel atıksular ülkemizde su ortamına 

çoğunlukla doğrudan karışmaktadır. Evsel atıksuya kişi başına 815 g/gün azot katkısı 

bulunmaktadır. Endüstriyel tesislerden de endüstri türüne bağlı olarak önemli miktarda 

azot, su ortamına verilebilmektedir. Azot yükü veren başlıca endüstri kuruluşları; gübre, 

nitroselüloz, gıda, deri,bira ve su endüstrileri ve mezbahalardır. Nitrat iyonları topraktan 

kolaylıkla yıkanarak suya geçmekte, böylece tarımsal drenaj suyu içerisinde önemli 

miktarda nitrat iyonu bulunmaktadır. Tarım yapılan arazilerden her yıl önemli düzeylerde 

azot, doğal su kaynaklarına karışmaktadır. Gübrelerin çevre kirliliğine etkileri bölümüne 

bu konuya ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Azot bileşikleri su kirliliği açısından çeşitli 

etkilere sahiptir. Bunların başlıcaları; ötrofikasyon, oksijen bilançosunun etkilenmesi ve 

içme sularındaki toksik etkilerdir. 

a. Oksijen bilançosunun etkilenmesi: Sulara karışan organik azot ve diğer azot 

kaynaklarının, biyolojik süreçler ile nitrata dönüşmeleri esnasında önemli 

düzeylerde oksijen tüketmektedir. Örneğin 1 mg/1 amonyak azotu nitrata 

dönüştüğünde, 3.87 mg/1 oksijen tüketmektedir. (Samsunlu,1984). 

b. Ötrofikasyon: bu besin elementleri, bulundukları sularda birincil üretimi 

hızlandırmakta, böylece ötrofikasyona neden olmaktadır. Ötrofikasyon olayı, 

göl ve nehirlere bitki, hayvan ve mikroorganizma gelişmesinin çoğalmasıdır. 

Sürekli bir Ötrofikasyon olayı sonucu sularda oksijen noksanlığı ortaya çıkar. 

Böylece ortamda anaerobik mikroorganizmaların miktarı ve dolayısıyla toksit 

bileşikler fazlalaşır. Buna karşılık yağmur suyunda dahi belli 

konsantrasyonlarda azot olduğu düşünüldüğünde, ötrofikasyona temelde fosfor 

fazlalığının yol açtığı söylenebilir. 

c. İçme suyunun sağlıklı bir şekilde temini açısından özellikle azot bileşiklerinin 

önemi büyüktür. 

Yüzeysel sulardan temin edilen içme sularında amonyum konsantrasyonunun 

yüksel olması halinde birçok güçlükle karşılaşılmaktadır. İçme suyunun temini amacıyla 

kullanılacak olan yüzeysel sularda amonyum konsantrasyonun 0.21.5 mg/1 arasında 

olması istenmektedir. 

İçme sularında nitrat konsantrasyonları 4.5 mg/1 düzeyini aştığında sağlık 

problemleri çıkmaktadır. Yüksek NO 3 konsantrasyonlarında, yetişkinlerde barsak, sindirim 

ve idrar sistemlerinde iltihaplanmalar görülmektedir. İçme sularındaki yüksek nitrat 

121


konsantrasyonları bebeklerde methaemoglobin hastalığına neden olmaktadır. Altı aydan 

küçük bebeklerde mide asitleri oluşturmaktadır. 

Ayrıca balıklar ve diğer su hayvanları için nitratın toksite sınırı 313 g/1, nitritin 

2030 mg/1’dir. Daha yüksek değerler balık ve diğer canlılarda olumsuz etkilere yol 

açmaktadır. 

Amonyak, keskin kokulu, renksiz bir gaz olup, suda yaşayan canlılar üzerinde zehir 

etkisi yapmaktadır. Amonyak çoğu sularda biyolojik aktif bir bileşiktir ve azot içeren 

organik maddenin biyolojik olarak ayrışması sonucu meydana gelmektedir. Suda 

çözündüğünde amonyağın bir kısmı su ile reaksiyona girer ve amonyum iyonları oluşur. 

Amonyum iyonu ise amonyak kadar toksik bir etkiye sahip değildir. (Train 1973) 

Sudaki serbest NH 3 , balıklarda merkezi sinir sistemi ile kan dolaşımını olumsuz 

yönde etkilemektedir. 0.22 mg/1 arasındaki NH 3 konsantrasyonlarının balıklar için zararlı 

olduğu bildirilmiştir. (Samsunlu 1984) 

FOSFOR 

Sulu sistemlerde fosfor, bu sistemlerde mevcut olan çok yönlü ve karmaşık 

kimyasal dengelerin anahtar elemanlarından biridir. Sularda fosfor çeşitli fosfat türleri 

şeklinde bulunur ve gerek doğal su ortamlarında gerekse su ve atıksu arıtımında 

gerçekleşen çok sayıdaki reaksiyona girer. Fosfor nedeniyle ortaya çıkan su kirlenmesinin 

temel kaynağının %83’lük bir payla endüstri ve kanalizasyon atık suları olduğu 

bildirilmektedir. Kentsel kökenli kanalizasyon sularındaki fosfatların ise % 3270’i 

deterjanlardan kaynaklanmaktadır. Bu verilere göre, tarım alanlarındaki yoğun yağışlardan 

sonra oluşan yüzey akışlarla fosfor taşınmasının, oransal olarak diğer kirletici kaynaklara 

göre çok daha az olduğu söylenebilir. Yüksek düzeydeki fosforun akarsu, göl ve denizlere 

ötrofikasyona yol açtığı bilinmektedir. Çeşitli kaynaklardan yüzey sularına ulaşan fosfatlar 

suyun oksijen bakımından zengin üst kısımlarında bulunan alg ve diğer yeşil bitkilerin aşırı 

miktarda ve suyun anaerobik karakterli üst kısmına çökelen alg ve diğer yeşil bitki 

artıklarında bir artış meydana gelmektedir. Ötrofikasyonun yanı sıra toprak erozyonu 

sonucunda baraj ve göletlere ulaşan aşırı düzeydeki fosfat, kompleksler halinde çökerek bu 

yapıların kullanma ömürlerinden daha önce dolmasına ve kullanılamaz hale gelmesine 

neden olmaktadır. 

Fosfor bileşikleri önemli bitki besin maddeleridir. Su canlılarına olan etkileri, ancak 

suda fazla miktarda bulunup pH değerini veya suyun tampon sistemini değişiklikle 

uğrattığı zaman göze çarpar. Temizlik malzemesinde (deterjan ve benzeri) bulunan 

polifosfatlar veya fosfor bileşikleri, suyun yüzey gerilimini değiştirecek (köpük teşekkülü) 

biyolojik olayları olumsuz yönde etkileyebilecektir. 

İçme sularında fosfor açısından bildirilen zararsız P konsantrasyonu 7 mg P 2 O 5 /1 

(üst sınır) düzeydedir. 

D.5.4. AĞIR METALLER VE İZELEMENTLER 

Zehir etkisi gösteren maddeler, suda düşük konsantrasyonlarda bulunmaları 

durumunda bile insan sağlığına zarar hastalıklara ve hatta ölümlere yol açabilmektedir. 

Eser miktarda bile toksik etkisi yapabilen bu maddeler arasında en önemli grubu; Ag, As, 

Be, Cd, Cr, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, V, Zn gibi elementler oluşturmaktadır. Söz konusu 

122


elementlerin çoğunluğu ağır metal grubuna girmektedir. Ağır metallerin önemli bir kirletici 

grubu oluşturdukları bilinmektedir. Bunların toksik ve kanserojen etkileri olduğu gibi, 

canlı organizmalarda birikme eğilimi de söz konusudur. Krom, Civa, kurşun, kadmiyum, 

mangan, kobalt, nikel, bakır ve çinko gibi metaller doğada genellikle sülfür, oksit, 

karbonat, ve silikat, mineralleri şeklinde bulunmaktadır. Bunların suda çözünürlükleri 

oldukça düşüktür. Atıksuyun içindeki bor, ağır metal ve benzeri toksik maddeler; yörenin 

iklim şartına ve toprak özelliklerine bağlı olarak toprakta birikebilir. Bitki tarafından 

alınabilir veya suda kalabilir. Sulama sularında izin verilebilir maksimum ağır metal ve 

toksik konsantrasyonları Başbakanlık Çevre Müsteşarlığı’nca tebliğ edilmiştir. Çok küçük 

miktarlarda bile genellikle kuvvetli zehir etkisine sahip olan ağır metaller, kirlenmiş 

sularda metal, katyon, tuz ve kısmen anyon şeklinde bulunurlar. Bunlar hem kirlenmiş 

suların kendiliğinden temizlenmesini engelleyebilir, hem de suların arıtılmış halde 

sulamada kullanılmasını ve arıtma çamurlarının gübre olarak kullanılmasını 

sınırlandırabilirler. 

Bor, sularda borik asit veya sodyum borat şeklinde bulunmaktadır. Boraksın taksite 

sınırı balıklar için 37 mg/1’dir. Suların kendiliğinden temizlenmesi için gerekli mikrobiyal 

aktivite 10 mg B/1 konsantrasyonu ile büyük ölçüde engellenmektedir. Sulama sırasında 

0.5 mg B/1 den fazla konsantrasyonlar bazı bitki türlerine zararlı olabilir. Orta ve daha 

dayanıklı tür bitkiler, sulama suyundaki 14 mg/1 konsantrasyona dayanabilmektedir. Dren 

sularındaki bor derleri ise 0.7 mg/1’den fazla olmalıdır. Mangan ve demir, ağır metaller 

arasında en zehirsiz metaller sayılırlar. Katyon olarak manganın stabilite sınırı alabalık için 

75 mg/1; sazanlar için 600 mg/1’dir. Litrede 0.5 demir veya mangan içeren içme suları, 

mürekkep tadını vermektedir.(veya mürekkep kokusu hissedilir) Demir de mangan gibi, 

tedrici olarak zehirsiz sayılmaktadır. Buna rağmen sulardaki yüksek demir konsantrasyonu 

mikrofloranın büyük ölçüde değişmesine neden olur. Demir oksit, demir hidroksit ve iki 

değerlikli demir bileşikleri fazla zararlı değildir. Çeşitli demir bileşikleri sert olmayan 

sularda pH’yı düşürmek suretiyle balıklara zehir etkisi yapmaktadır. Demir hidroksit 

balıkların solungaçlarını tıkayarak ölmelerine neden olur. 1 mg Fe/1 balıklar için zararlı bir 

konsantrasyondur. İçme sularında ise 0.5 mg 1 Fe/1, renk ve tat ile anlaşabilecek bir 

konsantrasyondur. Nikelin zararlılık sınırı balıklar için 15 mg/1, balkılara yem olan küçük 

su canlıları için 34 mg/1’dir. 6 mg Ni/1 sılarda mikrobiyolojik olayları inhibe edebilir. 

Krom, kirlenmiş sularda hem katyon, hem de anyon (kromat, bikromat veya kromik asit) 

olarak bulunabilir. Anyon formu katyon formundan daha etkilidir. Balıklar için toksite 

sınırı 2880 mg Cr/1, içme suyunda ise 0.05 mg Cr/1’dir. Kirlenmiş sulardaki kurşun 

konsantrasyonu 0.1 mg/1’den az ise suda yaşayan canlılar bundan pek etkilenmezler. 

Hassas balıklar için 0.10.2 mg Pb/1 toksisite sınırını teşkil eder (sert sularda bu sınır 1 mg 

Pb/1’dir). İçme sularında en fazla 0.05 mg Pb/1 bulunmalıdır. Belirli konsantrasyonlarda 

çinko, sulardaki mikroflorayı olumsuz yönde etkilemektedir. 

Balıklar için toksite sınırı 0.3 mg/1’dir. Bakır ve nikel, çinkonun zehir etkisini 

artırır. İçme suyunda 5 mg/1 düzeyindeki çinko zararsız kabul edilmektedir. Bakır özellikle 

küçük canlılar için yüksek derecede zehirlidir. Hafif alkali sularda hidroksit, çürüyen 

organik madde içeren sularda sülfür şeklinde çökelir. Bakır, balıklar için kuvvetli bir 

zehirdir. Alabalıklar toksite sınırı 0.14 mg Cu/1’dir. Sert sularda zehir etkisi daha azdır. 

suda halde bulunan diğer tuzlar bakırın zehir etkisini azaltmaktır. 2.5 mg Cu/1 yüksek su 

bitkilerine zarar vermez. İçme sularında en fazla 0.05 mg Cu/1 bulunmalıdır. Civa ve 

bileşikleri hem endüstriyel kaynaklarından hem de tohumlarda kullanılan ilaçlardan sulara 

karışmaktadır. Civa mikrofloraya kuvvetli zehir etkisi yapar. 100 mg Hg/1 mikrobiyel 

aktivitenin durmasına neden olur. Balıklar için öldürücü konsantrasyonlar 0.25 mg Hg/1 

123


(alabalık) ile 0.80 mg Hg/1 (sazan) arasında değişmektedir. Yapılan araştırmalar sonucu, 

su ürünlerinde civa birikim düzeyinin yükselmesi ile birlikte, akut ve kronik civa 

zehirlenme olaylarında da artışın söz konusu olacağı bildirilmiştir. Halen, ülkemizin kıyı 

kesimlerindeki civa konsantrasyonu balıkçılık yönünden risk kabul edilen 4000 ug/1 

düzeyine ulaşmış değildir. Ancak özellikle civa ile ilgili endüstri kuruluşlarının bu konuda 

dikkatli davranması gerekmektedir. 

D.5.5.ZEHİRLİ ORGANİK BİLEŞİKLER 

D.5.5.1.SİYANÜRLER 

Siyanür ve bileşikleri çevresel ortamlarda doğal olarak bulunabildikleri gibi 

endüstriyel işlemlerde ara ürün olarak da ortaya çıkabilirler. Endüstriyel işlemler sonucu 

çevreye verilen siyanür bileşikleri; gaz, sıvı ve katı ortamda bulunanlar şeklinde 

sınıflandırılabilir. Siyanür ve bileşiklerinin sıvı halde bulunduğu başlıca endüstri alanları; 

petrol rafineleri, kok ve havagazı fabrikaları, maden işletmeleri, metal, tekstil, ilaç sanayi’ 

leri, plastik ve sentetik kauçuk imalathaneleridir. İnsanlar günlük besinlerle az da olsa 

bünyelerine siyanür almaktadır. Dolayısıyla insanlar tarafından vücuda alınan siyanürün 

belli konsantrasyonları aşmaması gerekmektedir. İçme suyunda en fazla 0.05 mg CN/1 

bulunmalıdır. Siyanür, kanalizasyon ve doğal sulara deşarj edildiğinde konsantrasyonun 

zehir etkisi yapabilecek seviyenin altında tutulmasına özen gösterilmelidir. Genel olarak 

siyanürün balıklar için toksisite sınırı 0.030.25 mg CN/1 olarak verilmekte ise de bu 

düzey balık türü ve bileşik çeşidine bağlıdır. Örneğin tatlı su kefali için sodyum siyanat 

(NaCN)’ın maksimum limiti 75 ppm’dir. Buna karşılık alabalık için 0.05 ppm NaCN 124 

saate, 1 ppm NaCN ise 20 saatte tamamen öldürücü olmaktadır. Siyanürün toksitesi, 

sıcaklıkla orantılı olarak yükselmekte, her 10 0 C sıcaklık artışı ile birlikte öldürücü doz 23 

kat artmaktadır. Ayrıca sudaki çözünmüş oksijen düşük seviyelerde bulunması da 

toksikliği arttıran önemli bir unsurdur. 

D.5.5.2.PETROL VE TÜREVLERİ 

Bir hidrokarbonlar karışımı olan ve doğal kaynaklarda sıvı halde bulunan hem 

petrol, karbon ve hidrojen gibi temel elementlerle birlikte ayrıca azot, kükürt, oksijen 

düşük seviyelerde bulunması da toksikliği arttıran önemli bir unsurdur. Petrol, en yaygın 

olan bir teoriye göre, çok uzun yıllar önce yaşamış hayvan cesetlerinin uzun yıllar 

yeraltında gömülü kalarak yüksek sıcaklık ve basınç altında bozulmasından oluşmuştur. 

Böylece et ve yağ kalıntılarının içermiş oldukları karbonhidratlar, sıvı hidrokarbonlara 

dönüşmüş, bu sıvı yeraltında akarken çeşitli mineralleri ve tuzları eriterek bünyelerine 

geçirmiş, yada onlarla reaksiyona girmek suretiyle azot, kükürt ve oksijen içeren bileşikler 

oluşturmuştur. Ham petrolün bünyesindeki kükürt ve azot içeriği, karbonhidratların tam 

olmayan bozunmalarından ileri gelmektedir. Oksijen ise, bozunma sırasındaki 

oksitlenmeden dolayı oluşmuştur. Petrolde yer alan demir, kurşun, arsenik, nikel gibi metal 

bileşikler ise, sonradan motorlu araçlardan atık gaz olarak dışarıya verildiklerinden ve 

havadan solunum yoluyla insan sağlığına zarar verdiklerinden, ham petrol içerisinde 

bulunması arzu edilmeyen bileşiklerdir. Petrol ve türevleri çoğunlulukla petrokimya 

endüstrisi rafineleri ve taşımacılık yapan yerlerden sulara karışmaktadır. Petrol, su 

yüzeyinde çeşitli kalınlıklarda film oluşturarak gaz alışverişini engellemekte, çok az 

miktarlarda bile su yüzeyinde gök kuşağı benzeri bir görünüm vermektedir. Petrol ve 

türevleri ile kirlenmiş sular, kronik toksite sınırlarının çok altında bile estetik yönden 

124


uygun olmadığı için zaten içmede kullanılmamaktadır. İçme sularında petrol ürünlerinin 

insanlarca fark edilebilme sınırı benzin için, 0.00005 mg/1, dizel yağı için 0.005 mg/1 ve 

daha ince yağlar için 0.21.0 mg/1’dir. Dolayısıyla petrol ürünlerinin fark edilmeden zararlı 

miktarlarda alınması mümkün değildir. Sulardaki normal bakteri florasının hayatsal 

faaliyetleri petrol ve türevlerince engellenmektedir. Örneğin benzinin toksite sınırı 50 

mg/1, benzinin ise 520 mg/’dir. Petrol ürünlerinin tamamı su yüzeyinde kalmamakta, 

örneğin ağır yağlar akarsu ve nehirlerin tabanına çökerek organizmaları etkilemektedir. 

Yağlar balıkların solungaçlarına balık boğulmasına neden olduğu gibi, zehir etkisi sonucu 

ölümlere de neden olmaktadır. Ham petrol yada daha düşük petrol fraksiyonları ile temas 

halinde olan su ortamında, önemli miktarda toksik hidrokarbonlar bulunabilir. Aromatik 

hidrokarbonlar ve daha düşük hidrokarbon fraksiyonları uzun temas süreleri sonunda su 

ortamında çok daha yüksek düzeylerde çözünebilmekte ve tatlı su balıkları için ölümcül 

olabilmektedir. Denizlerde petrol kirlenmesi tankerlerden, denizlerdeki petrol çıkarma 

çalışmalarından, rafinelerden ve endüstrilerden kaynaklanmaktadır. 

Ham petrol bileşiminin büyük ölçüde değişmesine karşılık, petrolün sulardaki 

davranışı altı grup altında incelenebilir. 

a. Buharlaşma ve yayılma 

b. Katran oluşumu 

c. Kimyasal ayrışma 

d. Biyolojik ayrışma 

e. Çökelme 

f. Suda tabaka oluşumu 

Petrol kirlenmesinin ölümcül olmayan etkileri çevresel açıdan çok daha önemli 

olabilir. Pek çok organizma, milyarda bir oranındaki hidrokarbon konsantrasyonundan dahi 

etkilenmektedir. Petrol ve türevlerinin kirletici etkileri aşağıdaki gibi özetlenebilir 

(Wardley,1983); 

a. Işığı absorbe etmesi: Özellikle kükürt ve zift içeriği fazla olan petrol atıkları ışığı 

daha fazla absorbe etmektedir. Dolayısıyla, petrol atıklarının deniz yüzeyinde 

meydana getirdiği tabakalar, ışık geçirgenliğini azaltmakta ve denizde yaşayan 

çok sayıdaki bitkisel canlıların fotosentez olayını engellemektedir. 

b. Çözünmüş oksijen düzeyine etkisi: Özellikle çok yüzeydeki petrol atıkları, su 

yüzeyinde oluşturdukları tabaka nedeniyle oksijen transferini engellemektedir. 

Böylece, suyun daha alt kesimlerindeki çözünmüş oksijen miktarı azalmaktadır. 

c. Toksik etkileri: yapılan çok sayıdaki araştırmalar, özellikle yeni dökülen taze 

petrol atıklarının deniz organizmalarına şiddetli zehir etkisinde bulunduğunu 

rotaya koymuştur. Ayrıca petrol ürünlerinin deniz dibine çöken parçacıkları, 

tabanda yaşayan canlıları belli bir süre için olumsuz yönde etkilemektedir. 

d. Hayvan ve bitkiler üzerindeki diğer etkileri ise; hücre bölünmesinin gecikmesi, 

anormal yavru, balık beslenme aktivitesinde azalma, yüzücü ve dalıcı kuşların 

olumsuz yönde etkilenmesi vs. şeklinde sıralanabilir. 

125


D.5.5.3. POLİKLORANAFTALİNLER VE BİFENİLLER 

Söz konusu bileşikler teknikte hidrolik yağlar, plastik endüstrisinde yumuşatıcı ve 

elektro teknikle izolasyon materyali olarak kullanılmalıdır. Klor içeriği arttıkça bu 

bileşikler katı bir yapı kazanırlar. Yağda eriyen ve hayvansal organizmalarda biriken 

bileşiklerdir. Adı geçen bileşiklerden PBC (polikloro bifenil), hayvansal organizmalarda 

DDT’den daha yüksek oranda birikebilmektedir. Bu bileşiklerin zehir etkisi henüz yeteri 

kadar araştırılmadığından bu konuda kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak, 

havada ve suda bulunan miktarları mikrogram düzeylerini aşmamalıdır. Bu tür bileşiklerin 

organizmalarda birikmesi sadece ortamdan değil, aynı zamanda “besin zinciri”nden de 

kaynaklanmaktadır. 

D.5.5.4. PESTİSİTLER VE SU KİRLİLİĞİ 

Pestisitler, diğer bir adıyla biyositler, arzu edilmeyen organizmaları yok etmede 

kullanılan sentetik, organik bileşiklerdir. Pesisit kelimesi latince bir ad olup,hastalık 

öldürücü anlamına gelmektedir. Zararlılar ile mücadele ve bitki koruma amacıyla 

kullanılan her türlü ilaç ve preparatlar ve bunların imalinde kullanılan maddeler pestisitler 

grubuna girmektedir. 

Tanınmış pestisitlerin su faunasına olan zehirli etkilerine dayanılarak aşağıdaki 

gruplama yapılmıştır; 

a. Çok zehirli maddeler: Suların yakınında kesinlikle kullanılmamaları kalıntıların 

kesinlikle sulara karışmaması gerekir. Örnek olarak; Endrin, Endosülfan, Aldrin, 

DDT (DiklorDifenilTrikloretan) emilsiyonu verilebilir. 

b. Zehirli maddeler: içinde balıkların yaşadığı sulardan uzak tutulmaları gerekir. 

Örnek olarak; Lindan, Heptaklor, Parathion, Malatghion, verilebilir. 

c. Az zehirli maddeler: Normal dozda kullanıldığı zaman az zehirli olan maddeler 

bu gruba girmektedir. Örnek olarak; Klorotlar, Dalapon, ve Sinamizin 

verileblir. 

Suda bulunan pestisitlerle ilgili iki tip tehlike söz konusudur; 

a. Ürünlerin verim ve kalitesi üzerine etkileri 

b. Sulanan alanlardaki yer altı suyuna etkileri 

Pestistlerin çevresel etkilerine ilişkin çalışmalar analiz tekniklerinin karmaşıklı ve 

kullanılan pestisitlerin çok çeşitli oluşu gibi nedenlerle güçlükle yürütülebilmektedir. Bu 

nedenle eldeki veriler sınırlı olup, sulama suyunda izin verilebilir pestisit konsantrasyonu 

için standart geliştirilememiştir. İleriki konularda pestisitler hakkında ayrıntılı bilgi 

verilecektir. Bu maddeler daha çok tarımsal alanlar ve kültür topraklarından sızan sularda 

ve meyvesebze işleyen fabrikaların kirlenmiş sularında bulunur. Uçaklarla yapılan 

tarımsal mücadele sonucunda da söz konusu maddeler sulara karışabilmektedir. 

126


Pestisitler su ortamına başlıca dört yolla karışmaktadır; 

a. Püskürtme 

b. Yağmur suyu 

c. Atık deşarjları 

d. Pesitisit içeren diğer kalıntıların suya karışması 

Pestisitler yeraltı suyuna ise temelde süzülme ve kazara dökülme sonucu 

bulaşmaktadır. Gerek yeraltı suyu gerekse yerüstü suyuna ulaşan pestisitlerin, pestisit 

çeşidi ve suda çözünürlük durumuna göre canlılar için sınır değerleri söz konusudur. Bu 

değerlerin üstündeki konsantrasyonlar, canlı hayatını olumsuz yönde etkiler. Pestisitlerin 

ayrıca içme suları için de izin verilebilir konsantrasyonları söz konusudur. Örneğin, Endrin 

Lindan, Toksafen, Metoksiklor için içme sularında en yüksek izin verilebilir 

konsantrasyonlar sırayla 0.0002, 0.004, 0.005 ve 0.1 mg/1’dir. Diğer pestisitler için belli 

sınır değerleri tespit edilmiştir. 

D.5.5.5. GÜBRELER VE SU KİRLİLİĞİ 

Uygulanan gübrenin ancak belli bir kısmı bitkiler tarafından kullanıldığından geriye 

kalan kısmı akarsulara, içme sularına ve çevreye yayılmakta, insan, bitki ve hayvan 

sağlığını tehdit etmektedir. üretimi arttırmak amacıyla artan gübre ihtiyacını karşılamak 

için gübre üretim sektörlerindeki artış ve dolayısıyla bu sektörlerden çevreye yayılan atık 

sular da dikkate alındığında, sorunun ne kadar ciddi boyutlarda olduğu görülecektir. Gübre 

sektöründe üretim büyük bir bölümünü azotlu gübreler oluşturmakta, bu gübreleri üreten 

tesislerin atık sularında amonyum azotu ve nitrat azotu yönetmelikte belirtilen 

miktarların,çok üstünde bulunmaktadır. Bu durum, azotlu gübrelerin çok yoğun bir şekilde 

kullanılmaları nedeniyle fazla miktarda üretilmelerinden ve kimyasal yapılarından ,ileri 

gelmektedir. Gübre ve çevre ilişkisi açısından hayvansal gübrelerin etkisi de dikkate 

alınmalıdır. Özellikle Danimarka, Hollanda gibi hayvancılığın çok yaygın olduğu yerlerde 

hayvansal gübrelerin çok yaygın olarak kullanılması başta içme suyunun tehlikeli 

boyutlarda kirlenmesi olmak üzere, bitkisel üretim miktarı, ürün niteliği, toprak altı ve 

toprak üstü sularını olumsuz yönde etkilemiş, insan, bitki ve hayvanlar hastalık yapıcı 

etmenlerin tehdidi altında kalmıştır. 

D.5.5.6. DETERJANLAR VE SU KİRLİLİĞİ 

Deterjanlar, formulasyonunda ana madde olarak sentetik yüzey aktif madde 

yanında temizleme işlemine yardımcı kimyasal maddeler içeren temizlik mamülleridir. 

İçme suyu amaçlı kullanılan kuyu sularında parçalanmaz özellikte dallanmış zincire sahip 

ABS ( Akil Benzen Sülfonatlar) molekülerine rastlanmak mümkündür. Dolayısıyla oluşan 

köpük problemini çözümlemek için ABD ve Avrupa’da 196465 yıllarında tümüyle LAS 

(Lineer Akil Sülfonatlar; ABS’ye göre biyolojik olarak daha çabuk bozunan uzun zincir 

yapılı madde) kullanılmaya başlanmıştır ve değişik tuzluluk derecesine sahip alıcı ortam 

analizlerinde LAS’ın % 8090 oran ında parçalandığı, bir atık su örneğinde ise, LAS’ın 0.5 

mg/1t konsantrasyonun altına 2 aylık bir periyot içinde ulaştığı, parçalanmaz ABS taşıyan 

aynı miktardaki atık su örneğinde ise, ABS’nin 5.5 yıllık bir periyot da dahi 0.5 mg/1t’ye 

ulaştığı tespit edilmiştir. Aerobik arıtma tesislerinde de LAS’ın kolaylıkla parçalandığı, 

parçalanmayan kısmın yarattığı toksitenin önemli miktarda olmadığı bildirilmiştir. Bu 

açıdan ülkemizde son yıllarda deterjan yapımında aktif madde oalrak biyolojik 

parçalanması oldukça kolay olan LAB kullanılmaktadır. Bir diğer önemli kirletici madde 

127


de deterjanlarda katkı maddesi olarak kullanılan ve yüzey aktif maddelerin etkinliğini 

arttırma özelliği olan sodyum tripolifosfat (STPP) olup, kullanımında çeşitli kısıtlamalar ve 

yasaklamalar söz konusudur. Katkı maddelerinin birinci görevi suyu yumuşatmaktır. Bu 

amaçla ülkemizde yaygın olarak kullanılan STPP katkı maddesinin başlıca avantajlı 

yönleri; 

a. Yüzey aktif maddelerinin etkinliğini arttırması 

b. Kiri dağıtabilmesi 

c. pH’yı ayarlayabilmesi 

d. Çökelti oluşturmaması 

e. Kolayca suda çözülebilmesi’dir. 

Yukarda sayılan avantajları nedeniyle diğer tüm katkı maddelerine tercih edilen 

STPP, ana madde olarak fazla miktarda fosfor içermesi nedeniyle önemli çevre sorunlarına 

yol açmaktadır. Çünkü STPP (sodyum tripolifosfat), içerdiği yüksek düzeydeki P 

nedeniyle sulardaki alglerin çoğalmasını artırmakta ve alglerin dekompozisyonu sonucu 

suyun oksijeni azalmaktadır. Bu nedenle batı Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde 

STPP’ın deterjanlarda kullanılan miktarının azaltılamsı kararlaştırılmıştır. 

Deterjanlar konusunda Dünya Sağlık Teşlilatı’nın önerdiği limitlere göre içme 

suyunda bulunabilecek anyonik deterjanlar 0.2 mg/1’yi geçmemelidir. Yine aynı kuruluşun 

1984 yılında yayınladığı “İçme Suyu Kalitesi için Ana Hatlar” adlı yayında deterjanlar için 

sınır değer verilmemekte, ancak içme suyunda köpük, tat ve koku meydana getirmeyecek 

seviyede olması gerektiği belirtilmektedir. 

Sentetik deterjanların organik kısmını teşkil eden yüzey aktif maddeler genellikle 

kutupsal nitelik taşımayan bir hidrokarbon kısım ile kutupsal nitelikte anyonik, katyonik 

veya iyonik olmayan fonksiyonel bir gruptan oluşmaktadır. 

Anyonik yüzey aktif maddelerin fonksiyonel grubu genelde sülfat veya sülfonatları 

içerir ve hidrokarbon zinciri düz olduğunda tümüyle biyolojik olarak parçalanırlar. 

Deterjanlar canlılara içme suyu ile, ayrıca deterjanla kirlenmiş su ile yıkanan meyve 

ve bitkiler ve çalkalanmadan kullanılan kaplarla geçebilir. Evlerde yıkanan kaplar 

sonradan çalkalandığı zaman suya 0.21 ppm yüzey aktif madde verir. 

Prensip olarak küçük çocuklarda görülen kazasal yutmalarda evde kullanılan 

deterjanlar kesin olarak tehlikeli bir faktör olup, bu gibi kazalar sonucu zehirlenmelere çok 

dikkat etmek gerekir. Deterjanlar deri altı iltihapları yapıp, deri üstünü tahrip etmektedir. 

Tekstil sanayiinde kullanılan ve içinde yüzey aktif maddeler içeren deterjanlar insanlarda 

dermatit oluşturmaktadır. 

Deterjanlı sularda balık, boğulma belirtisi gösterir. 3 ppm’lik bir deterjan 

konsantrasyonunun 12 haftada alabalıkların % 50’sini öldürdüğü bildirilmiştir. Ortamdaki 

oksijen azalması zehir etkisini arttırmakta, suyun sertliği ve yumuşaklığı ise zehir etkisini 

ortam koşullarına göre azaltmakta veya arttırmaktadır. Sert sularda zehir etkisinin 

genellikle daha fazla olduğu bildirilmiştir. 

128


D.5.6. ÇÖZÜNMÜŞ ORGANİK MADDELER 

Sulama sularında ve özellikle atık sularda bulunan organik maddelerin 

mikroorganizmalar tarafından biyokimyasal olarak parçalanması esnasında oksijen 

tüketilir. Tüketilen oksijen miktarı ise suda bulunan organik madde konsantrasyonuna 

bağlı olarak artmaktadır. Teorik olarak organik madde konsantrasyonu yüksek olan atık 

suların sulamada kullanılması halinde, kök bölgesindeki oksijen azalacağı ve bitkilerin 

bundan zarar göreceği kabul edilmektedir. Ancak pratikte bu tür suların önemli problem 

meydana getirmeden dünyanın pek çok yerinde kullanımı söz konusudur. Bunun temel 

nedeni, insan ve mutfak artığı organik maddelerin toprakta biyolojik olarak kolayca 

ayrışabilmesidir. Yapılan araştırma sonuçları, biyolojik olarak parçalanabilen organik 

maddenin yer altı suyu kirlenmesine de yol açmadığını, ancak biyolojik olarak 

parçalanmayan ve toprak tarafından tamponlanmayan sentetik organik maddelerin ( bazı 

endüstriyel atıklar ) yüksek konsantrasyonlarının problem yaratabileceğini göstermiştir. 

D.5.7. PATOJENLER 

Organik maddelerle birlikte mikroplar ve özellikle patojenler de sulara 

karışmaktadır. Genellikle yerleşim yerlerinin kirlenmiş sularında fazla miktarda patojen 

bulunmaktadır. Patojenler, hastalık yapan organizma tarafından enfekte edilmiş insan ve 

hayvanlardan idrar ve dışkı yoluyla dışarı atılmaktadır. İnsan ve hayvanlardan dışarı atılan 

çok sayıdaki patojen, atık sulara karışmaktadır. Bu nedenle atık suların tarımda tekrar 

kullanılmasında patojenler (hastalık yapan bakteri ve virüsler) önemli bir sağlık riski 

oluştururlar. Çiğ olarak tüketilen veya doğal haliyle mutfağa getirilen gıda ürünleri sağlık 

yönünden bir tehlike göstermemelidir. Su ortamında bulunan başlıca patojenler aşağıdaki 

gibi sınıflandırılmıştır. 

a. Bakteriyel patojenler 

b. Viral aptojenler 

c. Protozoal hastalıklar 

d. Parazitler 

Özellikle atık suların sulamada kullanılması ile ortama önemli düzeyde patojen 

dağılımı söz konusudur. Bu nedenle ülkemizde atık suların sulamada kullanılması ile ilgili 

bazı esaslar ve teknik sınıflamalar getirilmiştir. Örneğin elyaflı bitki ve tohum üretiminde, 

yağmurlama sulamada ancak biyolojik olarak arıtılmış ve klorlanmış atık suların 

kullanımına izin verilmiştir. 

Dünyanın çoğu bölgelerinde içme suları dağıtılmadan önce patojenlerin 

uzaklaştırabilmesi için dezenfekte edilmektedir. Dezenfeksiyon işleminin yapılası yada 

yetersiz kalması durumuna çeşitli salgın hastalıklar ortaya çıkabilir. Suların dezenfekte 

edilebilmesi için pek çok dezenfektan kullanılmaktadır. Suların dezenfeksiyonu patojen ve 

indikatör organizmaların giderilmesi içindir. Sularda kullanılan başlıca dezenfektansiyon 

yöntemleri; 

a. Suyun bekletilmesi yada ısıtılması yoluyla fiziksel arıtma 

b. C1 2 , Br 2 , I 2 , O 3 , KmnO 4 gibi bileşiklerin kullanılması 

c. Bakır ve gümüş gibi metal iyonların uygulanması 

d. Kuvvetli asidik veya bazik yapma 

e. Ultraviyole ışınlara maruz bırakma 

129


Yukarıda sayılan yöntemler içerisinde en uygun olanı ve yaygın olarak kullanılanı, 

içme sularının klorlanmasıdır. 

D.5.8. ASKIDA KATI MADDELER 

Yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük olan tanecikler, suyun yüzeyine çıkarlar 

ve yüzeysel sulardaki yüzücü maddeleri oluştururlar. 

Yüzeysel sularda askıda bulunan tanecikler, mineral yada organik kökenli 

olabilirler. Mineral kökenli askı maddesi, zemin erozyonundan kaynaklanmaktadır. Askı 

halindeki organik maddenin ancak küçük bir kısmı zemin erozyonundan kaynaklanmakta 

olup, önemli bir bölümünü bitki atıkları, humus, doğal gübreler, evsel ve endüstriyel atık 

sular oluşturmaktadır. Sularda asılı halde bulunan tanecikler akım süresi boyunca devamlı 

olarak askıda kalmayabilir. Bunlardan bir kısmı tabana çökerek dip çamurunu 

oluştururken, diğer bir kısmı fiziksel parçalanma ve biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda 

kolloidal ve moleküler düzeyde çözünmüş organik maddeye dönüşürler. Askıdaki katı 

maddelerin çözülmesi sonucunda toprak gözenekleri tıkanabilir, böylece suyun toprağa 

infiltrasyonu ve toprağın havalanması azalır. Ayrıca toprak yüzeyindeki organik maddenin 

biyolojik olarak parçalanması oksijen kullanımıyla gerçekleşir ve bu durum atmosferden 

kök bölgesine doğru olan oksijen hareketini engelleyebilir. Özellikle atık suyun 

yağmurlama sulamada kullanılması durumunda kolloidal partiküller yapraklar üzerinde 

birikerek fotosentez aktivitesini azaltabilir ve ürünün görünüşünü olumsuz yönde 

etkileyebilir. Sulama suyundaki asılı katı maddelerin yüksek konsantrasyonları borulardaki 

suyun akışına, yağmurlayıcılara, damlatıcılara ve hidrolik yapılara zarar verebilir.ayrıca 

anlar çirkin, sağlıksız ve rekreasyon için uygunsuz bir hal alır. Akarsulardaki askı 

maddeleri azaltmak amacıyla ağaçlandırma, teraslama gibi önlemler alınabilir. İçme ve 

kullanma suyu temini için kurulan arıtma tesislerinde askıdaki maddeler çökeltme ve 

filtreden geçirme gibi temel işlemlere girebilir. 

D.5.9. RADYOAKTİF KİRLETİCİLER VE SU KİRLİLİĞİ 

Maddenin temel yapısını Atom’lar oluşturmaktadır. Atom ise, proton ve 

nötronlardan oluşan bir çekirdek ile bunun çevresinde dönmekte olan elektronlardan 

oluşmaktadır. Herhangi maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı proton sayısına 

göre oldukça fazla ise, bu tür maddeler kararsız bir yapı göstermekte, çekirdeğindeki alfa, 

beta, gama gibi çeşitli ışınlar yaymak suretiyle parçalanmaktadır. Çevresine bu şekilde ışın 

saçarak parçalanan maddelere “Radyoaktif Madde”, çevreye yayılan alfa, beta, gama gibi 

ışınlara ise “Radyasyon” adı verilmektedir. 

Atom numarası değiştirmeyip sadece nötron miktarları değişen, bu sebeple aynı 

kimyasal özellikleri gösteren bir elementin çeşitli fiziksel özellikleri gösteren tiplerini 

oluşturan elementlere “İzotop” adı verilmektedir. Bazı izotopların çekirdekleri daima 

kararlı değildir ve bunlar belirli parçalanma hızına göre kendi kendilerine parçalanırlar. 

Kararsız izotopların parçalanması sırasında çeşitli tipteki radyasyonlar da 

yayınlandığından, bu kararsız izotoplara “Radyoizotop” adı verilmektedir. Dünyamız 

soğuyarak elementleri oluştururken pek çok elementin radyoizotopları da meydana 

gelmiştir. Milyarlarca yıla varan uzun soğuma döneminde bunlar kararlı çekirdeklere 

dönüşmüşlerdir. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra nükleer çalışmalarda sağlanan 

130


gelişmeler, Dünyanın radyoaktivitesine çok büyük oranda etki ederek yapma 

radyoaktivitenin birikimine ve radyoizotopların hızla artmasına neden olmuştur. Kararsız 

elementler olan transuranyum elementlerin hepsi radyoizotoplardır. Bunların yanında 

hemen her elementin radyoizotopları da yapma olarak üretilebilir. Ancak bunların büyük 

bir kısmı araştırma ve uygulama için gerekli özelliklere sahip olmadıklarından uygulamada 

kullanılan radyoizotop sayısı sınırlıdır. Dünyanın her tarafında, özellikle araştırma amaçlı 

olarak kurulan rektörler; nötron bombardımanı sağlayarak kararlı nukleonları kararsız 

izotoplara dönüştüren fabrikalar olarak, yaygın ve geniş bir şekilde kullanılmaktadır. 

Yapma Radyoizotopların başka bir kaynağını da nükleer kaynaklardan ileri gelen yan 

ürünler ve atıklar oluşturmaktadır. Bu yolla her yıl artan oranlarda radyoizotop, yapay 

olarak doğaya katılmaktadır (Akdeniz,1993). Enerji kaynağı olarak kullanılan atom 

santrallerinden sızıntı yoluyla çevreye yayılan radyoaktif ışınlar, radyoaktif partiküller, toz 

ve bulutlar, yada denemeler esnasında çevreye yayılan radyoaktif ışınlar ve partiküller 

örnek olarak gösterilebilir. Özellikle çevreye yayılan Alfa ve Beta ışınları besin zincirine 

girebilir, organizmalarda birikim gösterebilir. Çevre sorunları sınır tanımamakta ve çeşitli 

kirletici emisyonlar kilometrelerce uzaklara taşınarak etki edebilmektedir. Ülkemizde 

nükleer santraller bulunmadığı halde, örneğin Çernobil kazası nedeniyle yayılan radyoaktif 

atıkların toprak ve ürünlerde yol açtığı kirlilik herkes tarafından bilinmektedir. Çernobil 

reaktöründeki nükleer kaza sonucu oluşan doğrudan etki sonucu 30’dan fazla kişi hayatını 

kaybetmiş, yüzlerce kişi yaralanmış, yanmış, sakatlanmış ve hastalanmıştır. Doğrudan 

etkiye maruz kalan Çernobil ve çevresindeki binlerce kişi de belirtileri sonradan çıkacak 

olan genetik etkilerle nesillere geçebilecek kalıcı izler taşımaktadır. Burada Türkiye’yi 

ilgilendiren husus, Çernobil’deki kaza nedeniyle atmosfere karışan ve zincirleme 

reaksiyonlara uğrayan radyoaktif maddelerin atmosferik hareketlerle uzaklara taşınması ve 

düştükleri yerlerde radyasyona neden olmasıdır. Dolayısıyla kirlenme, Çernobil’e daha 

yakın olan Karadeniz ve bu denizin kıyılarında daha fazla olmuştur. 

Türkiye’de üretilen radyoaktif atıkların ana kaynakları aşağıda belirtilmiştir; 

a. Nükleer araştırma reaktörleri 

b. Özel tıp laboratuvar ve merkezleri 

c. Hastaneler 

d. Üniversite ve diğer araştırma laboratuvarları 

Endüstriyel izotop kullanan kuruluşlar. 

Her yıl ülkemize önemli miktarda radyoaktif madde ithal edilmektedir. Kullanılan 

tüm radyoaktif maddelerden oluşan atıklar içerisinde en yaygın olanları 125 I , 131 I , 99 Mo , 

65 Zn, 75 Se, 32 P , 14 C ’dır.( Gözbebek vd.,1987). 

Sularda radyoaktivite ölçümleri, önceleri daha çok kaplıca sularında yapılmıştır. 

Ancak daha sonraları yapılan araştırmalar göstermiştir ki, küçük dozlarda da olsa sürekli 

olarak çeşitli kaynaklardan vücuda alınan radyasyon, belli bir süre sonra insan sağlığını 

olumsuz yönde etkileyebilmektedir. 

Sularda bulunan radyoaktivite; doğal radyoaktivite, radyoaktif yağışlar ve nükleer 

ve radyolojik tesisler olmak üzere başlıca üç kaynaktan ileri gelmektedir. 

Kaynak : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Genel Müd.Etüt ve Plan Dairesi Bşk. 


131


E. 

TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 

132


E.1. GENEL TOPRAK YAPISI 

Tarımın, sanayinin veya herhangi bir organizasyonun başarılı olması veya geleceğe 

yönelik planlamaların doğru olarak yapılabilmesi için ilk önce eldeki materyalin çok iyi 

irdelenmesi ve tanınması gerekmektedir. Bu bağlamda mevcut toprak özelliklerinin iyi 

tanınması, tarımın gerektirdiği girdilerin planlanmasında sonsuz yarar sağlayacaktır. 

Toprak bünyesi, toprak verimlilik düzeyini belirleyen önemli fiziksel 

özelliklerindendir. Gübreleme yönünden büyük önem taşır. Su tutma kapasitesi, 

havalanma, KDK, toprak amenejmanı vs. gibi verimlilik faktörlerinin üzerinde direk etkisi 

vardır. Bunun yanında pH, % kireç içeriği, organik madde kapsamı, bitki besin maddeleri 

içeriklerinin miktarı ve % tuzluluk durumları da toprakların verimliliğinde baz alınan 

kriterler olup gübreleme yönünden bilinmesi gereken kriterlerdir. 

TABLO E .1.1. Ankara İli Topraklarının Verimlilik Kriterlerinin % olarak Dağılımı 

Kategori Kumlu Tınlı Killi Tınlı Killi Ağır Killi 

Bünye 

% Dağ. 2.4 67.1 29.5 1.0 

Kategori K.Asit O.Asit H.Asit Nötr H.Alk K.Alkali 

pH 

ali 

% Dağ. 0.6 13.8 85.4 0.2 

Organik Kategori Çok Az Az Orta İyi Yüksek 

Madde % Dağ. 29.1 51.3 16.4 2.6 0.6 

Kireç 

Kategori 

% Dağ. 

Az Kireçli 

6.4 

Kireçli 

14.9 

Orta 

Kireçli 

42.7 

Fazla 

Kireçli 

23.7 

Çok Fazla 

Kireçli 

12.3 

Toplam 

Tuz 

Kategori 

% Dağ. 

Tuzsuz 

95.6 

Hafif 

Tuzlu 

3.8 

Orta Tuzlu 

0.4 

Çok Yuzlu 

0.2 

Kategori Az Orta Yeter Yüksek 

K 2 O % Dağ. 0.60 1.25 1.80 96.35 

Kategori Çok Az Az Orta Yüksek Çok Yüksek 

P 2 O 5 % Dağ. 13 28 26.3 10.8 21.9 

Çizelge 1’ de Ankara ili topraklarının bünyeleri incelendiğinde, topraklarının % 

67.1‘ i tınlı ve % 29.5’ i killi tınlıdır. Bölgedeki kumlu topraklarının oranı % 2.4 ve killi 

topraklarının oranı ise % 1’dir. Toprakların reaksiyonlarına (pH) bakıldığında, Ankara ili 

topraklarının %13.8’i nötr pH, % 85.4’ünün hafif alkalidir. Yöre topraklarının organik 

madde durumlarını bakıldığında Ankara ili topraklarının % 29.1’i çok az, % 5.1’i az, % 

16.4’ ü orta ancak ve ancak topraklarının % 2.6’sı iyi durumdadır.Kireç içeriklerine göre 

Ankara ili topraklarının %14.9’u kireçli ve % 78.7’si orta, fazla ve çok fazla topraklardır. 

Ankara ili topraklarının tuz kapsamları ise % 95.6’sı tuzsuz topraklardır. Yöre 

topraklarının % 3.8’i tuzludur (EYÜBOĞLU, 1999). 

Ankara İlinin toprak yapısını oluşturan toprak çeşitlerinin miktar ve dağılımları 

Tablo.B.3.1.de gösterilmiştir. 

133


E.2 TOPRAK KİRLİLİĞİ 

Toprak ana materyal adını verdiğimiz kayaçların, organik atıkların uzun bir süreç 

içinde birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olay ve etkenlerle parçalanıp ayrışması sonucu 

ortaya çıkan ve dinamikleri devam eden doğal bir varlıktır. Buna karşılık yeryüzünün 

sadece ¼’ü karalarla kaplı olup bu alanların dağlık çöl, çoraklık vb birçok doğal kısıtlılık 

nedeniyle çok az miktarı tarımsal üretime başka bir deyişle insanların kullanımına 

uygundur. 

Bu gün toprak alanları bir yandan kentleşme ve alt yapı (endüstriyel yapılar, yollar, 

havaalanları vb.) alanları olarak kullanılarak daralırken diğer yandan kirlilik gibi çok ciddi 

bir çevre sorunu tehdidi altındadır. 

Her şeyden önce toprak kirliliğini incelerken toprakların alan olarak artırılmadığı ve 

toprakların ikamesinin mümkün olmayan kaynaklar olduğu hiçbir zaman akıldan uzak 

tutulmamalıdır. Yine kirlenmiş olan toprağın pratik olarak temizlenmesinin mümkün 

olmadığı bu alanların terk edilmekten öteye bir şey yapılmayacağı unutulmamalıdır. 

Çevrenin diğer unsurlarından su ve hava kirliliğinde ise kirliliğinde ise kirliliğin ortadan 

kaldırılması çok daha kolay ve mümkündür. 

Tarımsal üretimin miktar ve kalitesini artırmak amacıyla ticari gübreler, pestisidler, 

toprak düzenleyiciler ve hormonların kullanılması, katı ve sıvı atıkların deşarjı, atık çamur 

uygulamaları kirli suların tarımsal sulamada kullanılması, atmosferik çökelmeler ve 

radyoaktif serpintiler gibi girişimler sonucu topraklar kirlenmektedir. Bunun sonucu 

toprakların verimli ve sorunsuz kullanabilme yeteneklerinin limitleri daralmakta her geçen 

gün sorun artarak devam etmektedir. Diğer taraftan toprakların doğal yapıları içinde 

bulunan asbest vb kirleticiler toprak kirliliğinin diğer bir sorunudur. 

Toprak kirliliğine sebep olan doğal ve insan aktivitelerine bağlı olarak topraklara 

karışan kirleticileri genel olarak; ağır metaller, pestisitler, hormonlar, organik bileşikler ve 

radyoaktif atıklar şeklinde gruplandırabiliriz. 

Toprak kirliğinin çevre sağlığı açısından en önemli etkisi; topraktaki kirleticilerin 

bitki bünyesine geçerek bu bitkilerin ya doğrudan yada bu bitkilerle beslenen hayvanların 

besin olarak tüketilmesi sonucu insan bünyesine geçmesidir. Bundan başka özellikle çiftçi 

(üretici) sağlığı açısından kirlenmiş toprakla derinin (el, ayak) temas etmesi, kirlenmiş 

toprak tozlarının yutulması, topraktan özellikle kuruma esnasında buharlaşan civa vb 

kirleticilerin teneffüs edilmesi gibi tam olarak boyutları ve sonuçları yeterince 

araştırılmamış birçok muhtemel sağlık sorunu vardır. Toprak kirliliğinin diğer önemli bir 

yönü sekonder olup, özellikle su kirliliği açısından büyük önem taşımaktadır. 

Topraktaki kirleticiler sızarak yeraltı sularına yüzey akışları ve erozyonla da yüzey 

su kaynaklarına taşınarak önemli ve ciddi sorunlara neden olmaktadır. 

Toprak bünyesi dinamik olup, son derece yüksek tamponlama gücüne sahip bir 

sistemdir. Yani toprağa giren bir zararlı ya da kirletici kolloidal yüzeyler adını verdiğimiz 

kuvvetler tarafından çok sıkı bir şekilde tutulmaktadır. Böylece zararlının etki ve sistemin 

tepkisi çok uzun bir süreç içinde ortaya çıkmakta hatta bazen herhangi bir etki 

görülmemektedir. Ancak bu tutma sonsuz olmadığı gibi topraktan toprağa değişmekte 

olup, özellikle kumlu toprakların kapasitesi yok denecek kadar azdır. 

134


Toprak kirliliğinin tespitinde ve değerlendirilmesinde oldukça çok parametre ve 

faktörün göz önünde tutulması gerekmektedir. Çünkü toprakta fiziksel, kimyasal, 

fizikokimyasal, biyokimyasal ve biyolojik olayların karmaşıklığı içerisinde doğal bir denge 

vardır. 

Bütün bunlar sınırlı kaynaklar olması nedeniyle toprakların insanların geleceği 

açısından büyük önem taşıdığını toprak kirliliğinin özellikle üretici sağlığı olmak üzere 

insan ve çevre sağlığı açısından son derece önemli bir çevre sorunu olduğunu 

göstermektedir. 

1989 ve 1993 yılları arasında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ankara Araştırma 

Enstitüsü ile Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü tarafından “Evsel ve Endüstriyel 

atıklarla Kirlenen Ankara Çayı ile Sulamanın Toprak ve Bitkiye olan Etkileri ile Çevresin 

Mikrobiyolojik Kirlenmesi” ile ilgili bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma tarla ve serada 

yürütülmüş ve test bitkisi olarak kıvırcık marul seçilmiştir. 

Evsel ve endüstriyel atıklarla kirlenen Ankara çayı ile sulamanın toprak ve bitkiye 

olan etkileri ile çevrenin mikrobiyolojik kirlenmesi konusunda 19891993 yılları arasında 

Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ankara Araştırma Enstitüsü ile Toprak ve Gübre 

Araştırma Enstitüsü tarafından bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma tarla ve serada 

yürütülmüş ve test bitkisi olarak kıvırcık marul seçilmiştir. 

Beş yıllık araştırma sonucunda çalışmanın yapıldığı bölge itibariyle sulama suyu 

kalitesi T 3 A 1 olduğu bitki gelişimine doğrudan doğruya toksik etki yapan iyonlar 

(sodyum, klorür ve bor) açısından kullanımı kısıtlayıcı bir özellik taşımadığı ancak 

deterjan, kimyasal oksijen ihtiyacı ve toplam fosfor yönünden kıta içi su kaynakları 

sınıflandırmasına göre IV. Sınıf (çok kirlenmiş su) olduğu bulunmuştur. 

Ayrıca, Ankara Çayı’nın ağır metal kapsamının bitki ve toprağa zararlı olabilecek 

seviyede olmadığı, mikrobiyolojik kirlilik yükünün ise yüksek olduğu tespit edilmiştir. 

Ankara Çayı’nın toplam havzası 3153 km 2 dir ve Çubuk Çayı, Hatip Çayı, İncesu 

Deresi, Dikmen Deresi ve Balgat Deresi’nin birleşmesinden oluşmuştur. Çay şehir 

merkezinden 6070 km uzaklıkta Ova Çayı ile birleşmekte ve daha sonra Sakarya 

Nehri’ne dökülmektedir. 

(Denemede kullanılan su Sincan Köprüsü yakınından alınmıştır.) 

Ankara Çayı ile sulama, deneme sonrasında toprak çözeltisinin Fe, Zn, Ni, Cr, Co, 

Cu, Mn ve Cd miktarlarında uygulama süresi (5 yıl) ve uygulanan sulama suyu miktarı 

(740,8 mm) nedeniyle, topraklar için kritik sayılabilecek bir düzeyde artış olmamıştır. 

Birikimin olmamasının bir diğer nedeni olarak, Ankara Çayı’nın sulama amacıyla örnek 

alınan bölgesinin örnek alınan zaman periyodunda ağır metal yükünün yüksek olmaması 

gösterilebilir. 

135


Tablo E.2.1. Araştırmanın Yürütüldüğü Beş Yıllık Dönemde Analiz Edilen Sulama Sularına Ait Derişimlerin En 

Düşük ve En Yüksek Değerleri (ppm) (19891993) 

ANKARA ÇAYI 

ANALİZLER 

En Düşük 

En Yüksek 

Fe 0,007 0,80 

Cu 0,002 0,20 

Mn 0,050 0,20 

Co 0,010 0,03 

Zn 0,002 0,05 

Cr 0,006 0,02 

Cd 0,000 0,01 

Ni 0,007 0,06 

Hasat sonrası Ankara Çayı ile sulanan topraklardan alınan örneklerde 

mikroorganizma yükleri tespit edilmiştir. Buna göre fekal streptokok yükünün toprakların 

gramındaminimum 10’un altında maksimum 5.0 x 10 3 – 1.1 x 10 3 , E.Coli yükünün ise 

toprakların gramında minimum 10’un altında ve maksimum 1.1 x 10 3 değerleri arasında 

yıllara göre değiştiği bulunmuştur. 

Ankara Çayı’nda tespit edilen amonyak miktarı bitki gelişimi üzerine sorun 

yaratabilecek derişimde olmasına rağmen araştırmanın yürütüldüğü toprakların redüktant 

koşullara sahip olmaması nedeniyle bitki gelişimine amonyağın toksik etkisi olmamıştır. 

Ancak mevcut deterjan miktarının kıvırcık marulda verimi olumsuz etkilediği 

düşünülebilir. 

Ankara Çayı ile sulanan toprakların fekal mikroorganizma ile bulaşmış olduğu 

tesğit edilmiştir. Bu bulgu Ankara Çayı’nın sebze sulamasında kullanımının önlenmesi 

bakımından çok önemli bir sebeptir. 

Yapılan analiz sonuçlarına göre ağır metal kapsamı belirlenen Ankara Çayı gerek 

derişim, gerek uygulanan sulama suyu miktarı ile sulama süresi açısından bitki gelişimi 

açısından toprakta kısa zamanda birikim yapması beklenemez. Ayrıca ağır metallerin bitki 

gelişimini engelleyebilmesi veya insan ve hayvan beslenmesinde tehlikeli olabilmesi 

toprağın pH değerine bağlı olup, çalışmanın yürütüldüğü topraklarda (pH 7,47,5) bu 

etkinin ortaya çıkması çok uzun bir zaman periyodu sonunda beklenebilir. Ankara Çayı’nın 

taşıdığı ve sulama yolu ile toprağa ve bitkiye bulaştırdığı fekal kirlilik, patojen 

mikroorganizmaların varlığının da işareti olarak sayıldığından çevre sağlığı açısından 

önemli bir risk olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bulgulara göre Ankara Çayı’nın sağlık 

açısından sulamada kullanılması sakıncalıdır. 

E.2.1.KİMYASAL KİRLENME 

Tarımda verimi olumsuz etkileyen bitki hastalıkları, zararlı böcekler ve yaban 

otlarına karşı kullanılan tarımsal mücadele ilaçları (pestisidler) zehirli kimyasal 

maddelerdir. Kullanılan pestisidin türü ve miktarı büyük önem taşır. Çünkü bu kimyasal 

maddelerin büyük bir kısmı toprakta bozunmadan uzun süre kalabilir ve yeni kirlenmeler 

(kontaminasyon) oluşturabilir. Yanlış ve aşırı pestisid kullanımı toprağı kirletmekte ve 

zehirli maddelerin besin zincirine taşınmasına neden olmaktadır. Yapay gübre türlerinin 

yanlış seçimi ya da aşırı kullanımı, bunların da kimyasal madde olmaları nedeniyle toprağı 

kirletmektedir. 

136


E.2.1.1. ATMOSFERİK KİRLENME 

Endüstri, egsoz ya da ısınma kökenli kirletici gazların yol açtığı hava kirliliği 

toprağın ekolojik yapısına etki etmektedir. Havaya verilen zehirli gazların neden olduğu 

asit yağmurları toprağı kirletmektedir. Ayrıca kirletici gazların içinde bulunan partikül 

maddelerin taşıdığı ağır metaller ve elementler toprakta birikmektedir. Toprağın 

kirlenmesiyle birlikte toprağın üzerindeki bitki örtüsü de zarara uğramakta, bunun 

sonucunda toprak aşınımı, yani erozyon artmaktadır. Havaya karışan radyoaktif atıklar da 

toprağa ulaşmakta ve toprakta radyasyon kirliliğine neden olmaktadır. 

E.2.1.2.ATIKLARDAN KİRLENME 

Kentsel, endüstriyel ya da tarımsal nitelikli olsun, tüm toplumsal ve ekonomik 

etkinlikler sonucu önemli miktarda katı atık ortaya çıkmaktadır. Söz konusu atıkların 

gereken özen gösterilmeden toplanması, depolanması, zararsız duruma getirilmesi toprak 

kirliliğine neden olmaktadır. Katı atıklar içinde bulunan zararlı kimyasal maddeler 

parçalanmadan uzun süre naylon, pet şişe vb. ambalaj maddeleri toprağı kirletmekte, hatta 

kullanılamaz duruma getirmektedirler. 

Kentsel atıklardan kanalizasyon suyunun, arıtma tesisinde arıtılması işlemleri 

sırasında ortaya çıkan arıtma çamurunun(Biokatı) tarım arazileri, rekreasyon alanları ve 

bazı sorunlu arazilerde kullanımı ve sonuçları üzerine ASKİ tarafından desteklenen, 

KHGM Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü ile Ankara Araştırma Enstitüsünün yapmış 

olduğu çalışmalarda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. 

Her iki enstitü tarafından yapılan çalışmada tesisten çıkan biokatı ile sera, tarla ve 

rekreasyon alanı denemeleri yürütülmüştür. Biokatının toprağın fiziksel ve kimyasal 

özelliklerine yaptığı etkiler araştırılmıştır. Denemeler sonucunda biokatının azot ve fosfor 

içeriği nedeni ile bitkisewl verimliliği arttırırken içeriğinde tuzları ve ağır metalleri 

barındırması nedeni ile uzun dönemde risk oluşturabileceği, biokatıların kullanımının 

uzun vadeli araştırılması gerektiği, biokatıların araziye uygulanmasında Çevre 

Bakanlığının hazırlayacağı bir yönetmeliğe bağlı olarak ve kayıtlı olarak kullanılması, 

rasgele ve bilinçsizce kullanımların ileriki yıllarda sorun oluşturabileceği bildirilmiştir. 

E.2.2.MİKROBİYAL KİRLENME 


E.3. ARAZİ 

E.3.1. ARAZİ VARLIĞI 

Ankara ili toplam alanı 2632600 ha’dır. Bunun 1291032,68 ha’ı tarımsal üretimde 

kullanılmaktadır. Başka bir deyişle tarımsal amaçlarla kullanılan arazinin toplam arazi 

içindeki oranı %49,04’tür. 

Ankara ili içersinde bulunan büyük toprak grupları ve kapladığı alanlar sırasıyla: 

137


Kahverengi topraklar (1706806 Ha): bu topraklara tüm ilçelerde rastlanmaktadır. 

Özellikle Polatlı ve Haymana ilçelerinde yoğunluk kazanmaktadır. Bu toprakların 

%56.4’ ü işlemeli tarıma uygun olan I. II. III. Ve IV. sınıf arazilerdir. % 37.8’ i Çayır ve 

Mera arazisi olarak kullanılmaktadır. 

Kırmızı kahverengi topraklar (302784 Ha): Bu topraklar Ayaş, Beypazarı, 

Güdül, Elmadağ, Nallıhan ilçelerinde görülmektedir. Bu toprakların %40’ı işlemeli tarıma 

uygun olan I. II. III. Ve IV. sınıf arazilerdir. % 43’ü mera arazisi olarak kullanılmaktadır. 

Kireçsiz kahverengi orman toprakları (288999 Ha): Bu topraklar Kızılcahamam, 

Güdül ilçelerinde yoğun olarak bulunmakta, az bir kısmı ise Beypazarı, Çubuk, Nallıhan, 

Polatlı ilçelerinde bulunmaktadır. 

Kahverengi orman toprakları (241796 Ha): Bu toprakların büyük bir kısmı 

Nallıhan, Beypazarı, Kızılcahamam, yer yer de Çubuk, Güdül, Polatlı, Ayaş ve Kalecik 

ilçelerinde bulunmaktadır. Bu toprakların %12’i işlemeli tarıma uygun olan I. II. III. Ve 

IV. sınıf arazilerdir. % 16’sı mera arazisi olarak kullanılmaktadır. 

Alüvyal topraklar (174104 Ha): bu topraklar Ankara, Haymana, Çubuk ve Mürted 

topraklarında yer almaktadır. Bazı kısımlarında tuzluluk veya alkalilik, diğer bazı 

kısımlarında hem tuzluluk hem de alkalilik tespit edilmiştir. Bu toprakların tamamı 

işlemeli tarıma uygun olan I. II. III. Ve IV. sınıf arazilerdir. 

Kolüvyal topraklar (104013 Ha): Bu topraklar dik eğimler ve vadi ağızlarında yer 

almaktadır. İl genelinde daha çok küçük akarsu vadilerinde görülür. 

Kireçsiz kahverengi topraklar (91407 Ha): Bu topraklar Ayaş, Çubuk, Beypazarı, 

Güdül, Yenimahalle, Elmadağ, Nallıhan ve Altındağ ilçelerinde yer almaktadır. 

Regesol topraklar (22113 Ha): Bu topraklar yalnızca Şereflikoçhisar ilçesinin 

Niğde ili ile sınır kısımlarında bulunmaktadır. Bu toprakların % 76 sı işlemeli tarıma 

uygun II. III. Ve IV. Sınıf arazilerdir. %24’ dü mera olarak kullanılmaktadır. 

Hidromorfik alüvyal topraklar (5483 Ha):Bu topraklar Çankaya ilçesinde Mogan 

gölü çevresinde, Haymana ilçesine bağlı Gölbek ve Bala ilçesine bağlı Akça ören, Çarsak 

köyleri arasındaki Çöl mevkisinde, Polatlı ilçesinde Uzunbeyli köyü Deliklitaş vadisinde 

Şereflikoçhisar’da Tuz gölünün kuzeyindeki Mustafacık köyü civarında bulunmakta olup 

tamamı ÇayırMera arazisi olarak kullanılmaktadır. 

E.3.1.1. ARAZİ SINIFLARI 

Ankara ili arazi sınıfları ilçelere göre değerlendirilmiş ve aşağıdaki tabloda alan 

bazında verilmiştir. 

138


TABLO 3.1.1.1. Ankara İli İlçeleri Topraklarının, Toprak Sınıflarına Göre Dağılımı (Ha) 

(Ankara İli Verimlilik Envanteri, 1992) 

İlçeler I. II. III. IV. V. VI. VII. 

Ayaş 

Bala 

Beypazarı 

Çubuk 

Elmadağ 

Güdül 

Haymana 

Kalecik 


Nallıhan 

Polatlı 

Ş.koçhisar 

9126 10907 10209 27099 14867 44530 

26270 58176 40263 43631 663 24397 48892 

6056 12007 13426 12759 22436 91287 

15743 10598 12699 15169 24440 72998 

3952 5409 4465 7383 2949 48102 

2443 2912 6140 5285 12050 33053 

27402 43126 68615 40091 28824 65385 

11372 10404 11178 13374 94 19496 59245 

3340 3258 5240 6266 18519 132203 

7344 6628 9130 11719 10558 144159 

40221 71401 98428 59292 1063 40512 80515 

21323 40270 62770 34211 63 35596 36290 

Tablo E.3.1.1.2: Ankara İlinde Arazinin Toprak Kullanma Kabiliyetine Göre Dağılımı (Arazi Sınıfları) 

ARAZİ SINIFI ALANI (HA) % ORANI 

1. Sınıf Arazi 183860 14,24 

2. Sınıf Arazi 325176,23 25,19 

3. Sınıf Arazi 392378,12 30,39 

4. Sınıf Arazi 252334,2 19,55 

5. Sınıf Arazi 33716,9 2,61 

6. Sınıf Arazi 89860,23 6,96 

7. Sınıf Arazi 13710 1,06 

8. Sınıf Arazi 

TOPLAM 1291031,68 100 

139


E.3.1.2. KULLANMA DURUMU 

Ankara İli arazilerinin kullanım durumuna göre sınıflandırılması ve dağılımı Tablo 

E.3.1.2.1’de verilmiştir. 

Tablo E.3.1.2.1 :Ankara İlinde Arazinin Kullanış Biçimi 

Tarım (dekar) 

ANKARA 

Toplam yerleşim yeri sayısı 67 

Toplam arazi 8.590.002 

Nadas 2.302.399 

Tarıma elverişli olup kullanılmayan arazi 25 

Daimi çayır ve otlak arazisi 97 

Koruluk ve orman arazisi 5 

Tarıma elverişli arazi 82 

İşlenen alan A 8.380.614 

B 328 

C 8.052.699 

Tarla A 5.730.393 

B 190 

C 5.540.753 

Sebze ve çiçek bahçesi A 289 

B 91 

C 198 

Meyve ve diğer uzun ömürlü bitkiler A 59 

B 47 

C 12 

A:Toplam arazi B:Sulanan arazi C:Sulanmayan arazi 

E.3.2. ARAZİ PROBLEMLERİ 


Kaynak : Ankara İl Tarım Müdürlüğü 

Ankara İli Çevre Durum Raporu 2004 

140


F. 

FLORAFAUNA VE 

HASSAS YÖRELER 

141


F.1. EKOSİSTEM TİPLERİ 

F.1.1. ORMANLAR 

F.1.1.1. ORMANLARIN EKOLOJİK YAPISI 

Ankara’da iklim yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer, yaz aylarında 

hemen hemen hiç yağış olmaz, nispi rutubet azdır. 

Ankara genel olarak az yağış aldığı için alt toprakta karbonatların biriktiği 

kalsimorfik yani kireçli topraklar yaygındır. 

Başka bir anlatımla toprak oluşumunda kalsifikasyon süreci hakimdir. Buna bağlı 

olarak alkalen reaksiyon gösteren topraklar baskındır. 

İklim şartlarının etkisine bağlı olarak oluşmuş topraklar sierozem yani kahverengi 

ve kestane rengi topraklardır. 

Maden Teknik Arama Enstitüsünce hazırlanmış olan 1/800.000 ölçekli jeolojik 

haritalardan alınan bilgilere göre; Ankara İli’nin kuzey batı kısımları dördüncü devirde 

teşekkül etmiş yeni alüvyon sahalarıdır, çakıl ve kum katılmasıyla meydana gelmiştir, 

toprak balçık halinde orta geçirgen, serin ve derindir. Kuzey kısımlar üçüncü zamanda 

meydana gelmiştir. Altta greli, tüflü ve marnlı tabakalar yer almaktadır. Toprak kumlu kil 

toprağı olup orta geçirgen serin ve derindir. 

Ankara ili tipik kara iklimi etkisindedir. 

F.1.1.2. İLİN ORMAN ENVANTERİ 

Ankara İlinin koru, bataklık, ormanlık alan (ha), açıklık alan (ha), toplam alan (ha) 

Tablo F.1.1.2.1’de görülmektedir. 

142


Tablo F.1.1.2.1. Ankara ili dahilindeki alanlar 

İLİ 

İŞLETME 

(Ha) 

Normal 

(Ha) 

% 

KORU 

Bozuk 

(Ha) 

% 

Toplam 

(Ha) 

% 

Normal 

(Ha) 

BALTALIK 

% Bozuk 

(Ha) 

% 

Toplam 

(Ha) 

% 

Ormanlık 

Alan 

(Ha) 

% 

Açıklık 

Alan 

(Ha) 

% 

Toplam 

Alan 

(Ha) 

ANKARA 

Ankara 

Beypazarı 

Çamlıdere 


Nallıhan 

21590 31 33199 48 54789 79 0 0 14920 21 14920 21 69709 4 1689508 96 1759217 

33549 64 19004 36 52553 100 0 0 0 0 0 0 52553 16 268542 84 321095 

25921 58 18636 42 44557 100 0 0 0 0 0 0 44557 54 37249 46 81806 

31545 62 19345 38 50890 100 85 33429 33514 0 84404 48 91561 52 175965 

48380 48 52939 52 101319 100 2081 2 0 0 2081 2 103400 50 105004 50 208404 

İL TOPLAMI 160985 45 143123 40 304108 85 2166 1 48349 14 50515 15 354623 14 2191864 86 2546487 

Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü 

143


AĞAÇ TÜRLERİ 

Orman ürünlerinin elde edildiği başlıca ağaç türleri Sarıçam, Karaçam, Göknar, Meşe, Titrekkavaktır. 

Orman Genel Müdürlüğü tarafından işletilmekte olan devlet ormanlarından hasat edilip kullanıma sunulan belli başlı orman 

ürünlerinin yıllar itibariyle isim listesi Tablo F.1.1.2.2 ‘ de verilmiştir. 

Tablo F.1.1.2.2: Orman ürünlerinin yıllar itibariyle isimleri 

EMVALİN ADI 

YILLARI 

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 

TOMRUK 

26.195 52.242 40.023 29.485 25.700 

TEL DİREK 1.513 2.869 782 645 674 

MADEN DİREK 6.742 34.504 17.441 9.749 10.556 

SANAYİ ODUNU 1.122 3.571 4.736 1.455 1.488 

KAĞITLIK ODUN 15.456 23.283 26.639 17.624 17.256 

LİF YONGA ODUNU 4.683 33.091 26.548 26.136 21.507 

SIRIK 1.116 2.245 1.378 468 1.323 

TOPLAM 

YAKACAK ODUN 

56.827 151.805 117.547 85.562 78.504 0 0 0 

74.823 69.928 73.392 64.664 59.112 

144


Tablo F.1.1.2.3. Ankara Orman Bölge Müdürlüğü Mıntıkasındaki Özel Ormanlar 

SIRA 

No. 

STATÜSÜ 

ÖZEL ORMANIN ADI SAHİBİ İLİ, İLÇESİ, KÖYÜ yüzölç. 

(Ha) ÖZO HŞO 

1 ÇINARLI H.ÖZDEMİR Varisleri Ankara, Çubuk, A. Obruk 30000 + Çk 

2 TOPÇAM H.YALÇIN Varisleri Ankara, Çubuk, A. Obruk 30000 + Çk 

AĞAÇ TÜRÜ 

3 AKPINAR Mehmet BAL Ankara, Çubuk, A. Obruk 60000 + Çk, Meşe 

4 ORTADAĞ H.ÖZDEMİR Varisleri Ankara, Çubuk, A. Obruk 30000 + Çk 

5 HAYDAR BEŞTEPE H.BEŞTEPE ve Ortakları K.Kale, Delice, Büyük ve Küçük Avşar 92478 + Meşe 

6 KIŞLABAŞI Akkız KARTOPRAK ve Ark. Ankara, Keçiören, Bağlum 51500 + Karışık 

7 İbrahim KARAOĞLU İ. KARAOĞLU ve Arkadaşları Ankara, Beypazarı, Sopçalan 55750 + Meşe 

8 M.Bahattin ARCAKLIOĞLU M.Bahattin ARCAKLIOĞLU Ankara, Beypazarı, Sopçalan 59375 + Meşe 

9 K.durak Köyü Köy Tüz.Kiş. Kösedurak Köyü Kırıkkale, Balışeyh, Kösedurak 315904 + Çk, Meşe 

10 H.Ü.1 Ormanı Hacettepe Üniversitesi Ankara, Çankaya, Merkez 3707383 + Karışık 



13 A.Ü.Ormanı Ankara Üniversitesi Ankara, Çankaya, Merkez 126252 + Karışık 

14 Bilkent Ormanı Bilkent Üniversitesi Ankara, Çankaya, Merkez 2533599 + Karışık 

15 ODTÜ1 Ormanı Ortadoğu Teknik Üniversitesi Ankara, Çankaya, Merkez 20777822 + Karışık 



18 PTT1 Ormanı PTT Genel Müdürlüğü Ankara, Çankaya, Merkez 469838 + Karışık 



21 TRT Ormanı TRT Genel Müdürlüğü Ankara, Çankaya, Merkez 39798 + Karışık 

TOPLAM: 4085.7611 

145


F.1.1.3. ORMAN VARLIĞININ YARARLARI: 

İnsanoğlu varolduğu günden bu yana çevresini kuşatan ormanlardan faydalanma 

yolarını aramıştır. Önceleri bu faydalanma yalnızca barınma,avlanmak yapacak ve yakacak 

odun temin etmek biçiminde olmuş daha sonraları ormanların diğer kolektif faydalarını 

öğrendiğim de insanoğlu ormanlardan gittikçe çeşitlenen biçimde faydalanmaya 

başlamıştır. 

Ormanlar yaşantımızın her safhasından ihtiyaç, duyduğumuz yapacak ve yakacak 

hammadde kaynağıdır. Bunun yanı sıra bitkisel nitelikli tohum, çiçek kozalak ve mineral 

nitelikli çakıl, kum ve benzeri hammadde kaynaklarının bir kısmı da ormanlardan elde 

edilmektedir. 

Ormanlar bitkiler ve hayvanlar için doğal bir su şebekesi gibidirler. Kar ve yağmur 

biçimindeki yağışı yaprakları, dalları, gövdesi ve kökleri ile tutarak, sellerin ve 

taşkınlıkların oluşmasını önlerler. Ayrıca yeraltı sularının oluşmasına yardım eder. 

Ormanlar toprağı kökleri ile tutarak yağışların ve akarsuların toprağı taşımasını 

önler. Ayrıca yeraltı sularının oluşmasına yardım eder. 

Ormanlar Yaban Hayatını ve Av Kaynaklarını korur. Nesli tükenmekte olan 

hayvanların üretimi, korunması ve barınmasında, güvenli alanları oluşturur. Bu sahalar 

milyonlarca canlının yuvasıdır. 

Ormanlar, bitki örtüsü ve toprak içerisinde büyük miktarlarda karbon 

depoladıklarından, iklim üzerinde olumlu etkiler yapar. Sıcağı ve soğuğu dengeler. 

Ormanlar, su buharını yoğunlaştırarak yağmura dönüşmesini sağlar, rüzgarın hızını 

azaltır. 

Ormanlar eğlenme ve dinlenme gibi rekreasyon amaçlarına hizmet ederken, 

insanların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu etkiler yapar. 

Yerleşim alanları çerçevesinde hava kirliliğini ve gürültüyü önlemesi insan sağlığı 

bakımından büyük önem taşır. İnsan sağlığı üzerindeki bütün bu olumlu yararları nedeniyle 

yerleşim merkezleri çevresinde kent ormanları tesis edilmektedir. 

Ormanlar, bu ormanlar içinde ve dışında yaşayan insanlara çeşitli iş alanları sağlar, 

işsizliği önlemede etkin bir rol oynar, böylece köyden göçü azaltır. 

Ormanlar, ulusal savunma ve güvenlik bakımından stratejik öneme sahiptir. 

Ormanlar, doğal güzellikleri ve sayılamayacak kadar çok faydalarıyla iyi 

baktığımız takdirde tükenmez bir doğal kaynaktır. Ülke turizmine katkıda bulunur. 

F.1.1.4. ORMAN KADASTRO VE MÜLKİYET KONULARI 

Bölgede, orman niteliği tam olarak kaybetmiş olan sahalar: 

146


Tablo F.1.1.4.1. Ankara İli Ve İlçeleri 2/B Sahaları 

İŞLETME 

MÜDÜRLÜĞÜ 

YerleşimHaline 

Dönüşmüş 

Kısmen Yerleşim 

Alanına 

Yerleşim Alanına 

Dönüşmemiş 

Alanlar 

TOPLAM 

Alanlar DönüşmüşAlanlar 

ANKARA 1.5500 2673.1955 2674,7455 

BEYPAZARI 15.4 1014.46 1029,86 

NALLIHAN 260.0 940.0 3373.0157 4573,0157 

ÇAMLIDERE 161.35 2676.1 1048.6913 3886,1413 

KIZILCAHAMAM 694 1865 15628.2753 18187,2753 

TOPLAM 1115.35 5498.05 23737.6378 30351,0378 

Tablo F.1.1.4.2. İzin irtifak 

İZİNLER 

İZİN TÜRÜ Kesin izin Adet Kesin izinAlanı ön izin Adet 

Ön iz 

Alanı 

Toplam 

Adet 

Toplam/izinAlanı 

Arıtma Tesisi 1 21950 0 1 21950 

Atış AlanıEğitim Alanı 3 5867304 0 3 5867304 

Bakımevi 1 27810 0 1 27810 

Baraj Rezervuar Alanı 6 2596075 0 6 2596075 

Bina Tesisi 3 8757 0 3 8757 

Deprem Ölçüm İstasyonu 1 10 0 1 10 

Doğal Gaz Boru Hattı 11 710073,72 0 11 710073,72 

Enerji Santral Tesisi 2 116418 0 2 116418 

ENHTMDMKÖK 218 18408501 1 40800 219 18449301 

Gölet Sahası 31 1563713 0 31 1563713 

Kanalizasyon 12 170552 0 12 170552 

KumKireçÇakıl Ocağı 5 391372 0 5 391372 

Maden İşletme İzni 41 263615,035 0 41 263615,035 

Maden Tesis İzni 3 13203,25 0 3 13203,25 

Malzeme Stok Sahası 1 5095 0 1 5095 

Okul Yeri(İlk,Orta,Lise) 1 34800 0 1 34800 

Özel Ağaçlandırma 9 3913300 0 9 3913300 

PiknikMesireParkyeri 7 1467775 1 2760 8 1470535 

RöleBaz İst.Anten Tesisi 116 252358,93 0 116 252358,93 

Sondaj Kuyusu 2 210975 0 2 210975 

Sportif Tesisler 5 945921 0 5 945921 

Su İsale Hattı 198 3088103,5 1 1950 199 3090053,5 

Su Koruma Alanı 0 1 500 1 500 

Su DepoKaptajPompoj 27 213781,5 1 0 28 213781,5 

Su Ürünleri İzinleri 6 15406 1 4582,5 7 19988,5 

Sulama Suyu Kanalı 3 21375 0 3 21375 

Şantiye Yeri 2 221730 0 2 221730 

Taş Ocağı 10 1667692 0 10 1667692 

Telefon İletim HattıPTT 

Binası 22 259905 0 22 259905 

Trafik Kontrol İstasyonu 2 55290 0 2 55290 

Yol İzni 232 21211219,25 1 2143 233 21213362,25 

Odun Kömürü Ocağı 1 2700 0 1 2700 

Turistik Tesis 6 121927 2 80000 8 201927 

Diğerleri 11 81241 0 11 81241 

TOPLAM 999 63949949,19 9 132735,5 1008 64082684,69 

Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü 

147


F.1.2. ÇAYIR VE MERALAR 

Ankara İli’nin 430777 hektarlık çayır ve mera arazisinin kültür arazileri içindeki 

oranı %32,12, toplam arazi içindeki oranı ise %16,36’dır. 

İl içindeki çayır ve meraların %88,8’inin başlıca problemleri; 

Su erozyonu, 

Çeşitli toprak yetersizlikleri, 

Aşırı su. 

İl içindeki meraların durumu çoğunlukla kötüdür. Bu araziler düzensiz, bilgiden 

yoksun ve kaynakları sömürülerek idare edilmektedir. Her mevsim otlatmaya açık olan 

meralarda doğal örtü oldukça tahrip olmuştur. 

Çayır ve meralar gerçekte, çok sayıda işlevi aynı zamanda görebilen 

ekosistemlerdir. Bir yandan hayvanlara besin kaynağı sağlarlarken, öte yandan da biyolojik 

çeşitlilik yönünde yaşamsal önemde ortamlardır. Ancak çayırlar ve meralar Türkiye 

özelinde toprak ve su kaynaklarının korunması yönünden de önemlidir. Türkiye 

hayvancılığında mera hayvancılığının %70’lik bir ağırlığa sahip olması, doğal olarak çayır 

ve meraların bu işlevini öne çıkartmıştır. 

F.1.3.SULAK ALANLAR 

Bu konu ile ilgili bilgiler “F.4.3.3.” bölümünde verilmiştir. 

F.1.4.DİĞER ALANLAR(STEPLER V.B) 

Bu bölüm ile ilgili bilgi elimize ulaşmamıştır. 

F.2. FLORA 

Ankara ili ve çevresinde bitkilere ait en eski kayıt 1884 yılında Noe tarafından 

Junrinea ancyrensis için yapılmıştır. 1998 yılına kadar geçen süre içerisinde de değişik 

bitki türleri toplanmıştır. Ankara ilinde toplama yapılan Hacıkadın Deresi, Çankaya, 

Dikmen, Keçiören, Hüseyingazi gibi yerler o yıllarda şehir merkezine oldukça uzak 

sayılmaktaydı. Ayrıca Yenişehir ve İstasyon gibi yerler de tam şehrin ortası olmasına 

rağmen bitki toplanabilmekteydi. Ortalama olarak aradan geçen 5060 yıllık bir zaman 

sonra yukarıda bahsedilen toplama alanları günümüzde eski özelliklerini kaybetmişlerdir. 

Daha önce evlerin bahçesinin bir köşesinde yetişebilen Nigella, Ranunculus, Clauciun, 

Cardaria, Thlaspi, Sisymbirium, Chenopodium, Atriplex, Althaea, Erodium, Tribulus, 

Trigonella, Anthemis, Lactuca, Convolvulus, Heliotropium, Solanum, Veronica, Lamium, 

Plantago, Conium, Scandix, Torilis, Daucus, Valerianella, Aegilops, Cynodon gibi cinslere 

ait bazı türler bu alanlarda tümü ile ortadan kalkmıştır. 

Ankara ilindeki hızlı yapılaşma sonucunda bitkilerin korunması için en uygun alanlar 

kampüslerdir. Örneğin; Beytepe, ODTÜ, Bilkent gibi üniversite kampüs alanları koruma 

altında olduğundan doğal bitkiler için en emniyetli yerlerdir. 

Ancak, buralarda yapılan ağaçlandırma çalışmaları gelecekte orman haline dönüştüğünde 

bu step mozayiğinde yer alan bitkiler için az da olsa uygun olmayan çevre şartları doğmuş 

olacaktır. 

148


Ankara ve çevresindeki doğal florayı etkileyen etmenler: 

· Şehir içerisindeki küçük bahçeli evlerin yıkılarak büyük binaların yapılması, 

· Şehrin kenar semtlerindeki gecekondu alanlarının giderek imara açılması ve 

buraların betonlaşması, 

· Çay ve derelerin ıslah edilmesi veya yol gereksinimleri için üzerlerinin örtülerek 

kapalı bir kanal veya yol haline getirilmesi, 

· Şehirlerdeki belediyeye ait boş alanların parkların veya pazar yerlerinin ticaret 

merkezi adı altında beton bloklarla kaplanması. 

F.2.1.HABİTAT VE TOPLULUKLARI 

Tablo F.2.1.1. Ankara İlinde Saptanan Flora Türleri, Fitocoğrafik Bölgeleri, Endemizm Durumu, Red Data Book 

Kategorisi, Nispi Bolluk ve Habitatları. 

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Fitocoğrafik Endemizm Red Data Nispi Bollu Habitat 

Bölge 

Book 

COMPOSİTAE/ASTERACEAE 

Helichrysum arenarium subsp.aucheri İr.Tur.Ele. LR(Ic) 3 5,8 

Anthemis cretica subsp.tenuiloba Papatya LR(Ic) 3 5,8 

Artemisia austriaca Pelin otu LR(Ic) 3 5,8 

PİNACEAE 

Pinus nigra Karaçam LR(Ic) 2 4 

GLOBULARIACEAE 

Globularia trichosantha Küre çiçeği LR(Ic) 4 7,8 

PLANTAGINACEAE 

Plantago lanceolata Sinir otu LR(Ic) 3 5,7 

THYMELAEACEAE 

Thymelaea passerina Çoban yastığı LR(Ic) 3 1,7 

EUPHORBİACEAE 

Euphorbia aleppica Sütleğen LR(Ic) 3 5,8 

URTICACEAE 

Urtica dioica Isırgan otu LR(Ic) 3 2,5,8 

RUBİACEAE 

Asperula glomerata subsp.glomerata LR(Ic) 4 7,8 

Galium subuliferum Yoğurt otu LR(Ic) 3 5,8 

ARACEAE 

Arum elongatum subsp.detruncatum LR(Ic) 3 3,7 

CHENOPODİACEAE 

Chenopodium foliosum Kazayağı LR(Ic) 3 5,8 

Chenopodium vulgaris Kazayağı LR(Ic) 4 8 

GUTTİFERAE 

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Fitocoğrafik 

Bölge 

Hypericum hyssopifolium var. 

Microcalycinum 

Endemizm 

Red Data 

Book 

Nispi Bollu 

Binbirdelik otu İr.Tur.Ele. LR(Ic) 3 5,8 

Hypericum linarioides Binbirdelik otu LR(Ic) 3 5,8 

MALVACEAE 

Malva sylvestris Ebegümeci LR(Ic) 3 2,5,8 

SOLANACEAE 

Solanum nigrum subsp.nigrum Gece gölgesi LR(Ic) 3 4,5,8 

Solanum dulcamora LR(Ic) 3 5,7,8 

SCROPHULARİACEAE 

Linaria vulgaris Nevrozotu Avr.Sib.Ele LR(Ic) 3 7,8 

Veronica grisebachii Yavşanotu Doğu.Akd. LR(Ic) 3,4 7,8 

Ele. 

Veronica triphyllos Yavşanotu LR(Ic) 3 5,7,8 

Pedicularis condensata Keten otu Öksin LR(Ic) 2 5,7,8 

LABIATAE/LAMIACEAE 

Ajuga salicifolia Mayasıl otu İr.Tur.Ele. LR(Ic) 3 5,7 

Habitat 

149


Teucrium orientale var.orientale Yer meşesi İr.Tur.Ele. LR(Ic) 3 3,7 

Teucrium parviflorum Yer meşesi LR(Ic) 3 3,7 

Scutellaria galericulata LR(Ic) 3 1,7 

Scutellaria orientalis subsp.pinnatifida LR(Ic) 3 5,8 

Phlomis pungens var.pungens Dağçayı LR(Ic) 3 4,5 

Lamium purpureum var.pungens Ballıbaba Avr.Sib.Ele. LR(Ic) 4 4,5 

Sideritis montana subsp.montana Otçayı Doğu.Akd.El LR(Ic) 3 2,3,5 

e. 

Nepeta italica Kediotu LR(Ic) 3 4,5 

Nepeta nuda subsp.albiflora Kediotu LR(Ic) 3 5,7 

Mentha longifolia subsp.typhoides Name LR(Ic) 3 4,56,7 

Lycopus europaeus LR(Ic) 3 4,5,6,7 

Salvia bracteata Adaçayı LR(Ic) 3 4,5,6 

Salvia viridis Adaçayı LR(Ic) 3 5,6 


Bölge 

Endemizm 

Red Data 

Book 

Nispi Bollu 

Habitat 

POLYGONACEAE LR(Ic) 

Polygonum cognatum Çobandeğneği LR(Ic) 3 4,5,6 

Polygonatum bellardii Çobandeğneği LR(Ic) 4 1,8 

Rumex acetosella Kuzukulağı LR(Ic) 3 5,8 

CUSCUTACEAE 

Cuscuta palaestina subsp.palaestina Canavarotu LR(Ic) 3 5,8 

Cuscuta brevistyla Canavarotu LR(Ic) 3 5,8 

OLEACEAE 

Jasminum fruticans Yasemin LR(Ic) 2 4,5,8 

Fraxinus angustifolia subsp.angustifolia Dişbudak LR(Ic) 3 5,7,8 

Ligustrum vulgare Kurtbağrı Avr.Sib.Ele. LR(Ic) 3 4,5 

APOCYNACEAE 

4,7 

Trachomitum venetum 

subsp.sarmatiense 

Vinca herbacea 

Cezayirmenekşe LR(Ic) 2 4,5,7 

si 

GENTIANACEAE 3 4,5 

Convolvulus cantabrica LR(Ic) 4,5,8 

Convolvulus lineatus LR(Ic) 3 4,5,8 

Convolvulus holosericeus 

LR(Ic) 3 7,8 

subsp.holocericeus 

OROBANCHACEAE 

Orobanche oxyloba LR(Ic) 3 4,5,8 

ONAGRACEAE 

Epilobium hirsutum Yakıtotu LR(Ic) 3 4,5,6,7 

Epilobium minutiflorum Yakıtotu İr.Tur.Ele. LR(Ic) 3 4,5 

LINACEAE 

Linum macronatum subsp.armenum Yabani keten LR(Ic) 3 5,8 


Bölge 

Endemizm 

Red Data 

Book 

Nispi Bollu 

Linum nodiflorum Ylabani keten LR(Ic) 3 5,8 

GERANIACEAE 

Geranium macrostylum İğnelik LR(Ic) 3 6,8 

Erodium hoefftianum Dönbaba LR(Ic) 3 4,5 

RHAMNACEAE 

Paliurus spinachristi Karaçalı LR(Ic) 3 7,8 

Rhamnus rhodopeus Akdiken LR(Ic) 3 3,7 

ANACARDIACEAE 

Pistacia lentiscus Menengiç Akd. Ele. LR(Ic) 4 7 

CRASSULACEAE 

Sedum sartorianum Kayakoruğu LR(Ic) 4 5 

Sedum album Kayakoruğu LR(Ic) 3 5,8 

BORAGİNACEAE 

Heliotropium europaeum Bambulotu LR(Ic) 4 5,8 

Cynoglossum creticum Kedipençesi LR(Ic) 3 1,5,7 

Onosma mirocarpum 

Yalancı 

havaciva 

İr.Tur.Ele. LR(Ic) 4 4,5,8 

Habitat 

150


Anchusa leptophylla subsp.leptophylla Sığır dili LR(Ic) 4 5 

Anchusa undulata subsp.hybrida Sığırdili LR(Ic) 4 1,5 

Alkanna orientalis var.orientalis Havaciva otu İr.Tur. Ele. LR(Ic) 2 5 

Alkanna tinctoria subsp.anatolica Havaciva otu LR(Ic) 3 1,5 

ROSACEAE 

Amygdalus communis LR(Ic) 4 4,5 

Crataegus szovitsii Alıç LR(Ic) 3 5,7 

Pyrus elaeagnifolia subsp.elaeagnifolia Ahlat LR(Ic) 3 4,5 

Pyracantha coccinea Ateşdikeni LR(Ic) 3 4,5 

CUPRESSACEAE 

Juniperus communis subsp.nana Ardıç LR(Ic) 2 4 

Cupressus sempervirens var.horizontalis Servi LR(Ic) 3 4,5 

F.2.2. TÜRLER VE POPÜLASYONLARI 

Tablo F.2.2.1:Ankara’da Yaşayan Endemik Bitkiler 

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat 

Diantus ancyrensis Ankara Karanfili Step,Taşlı yerler,17001800 m 

Dianthus balansae Karanfil Taşlı ve kireçli Alanlar 

Paronychia angorensis Dolomaotu Step,1100 m 

Rhammus petiolaris Kuzuotu Kurak Yamaçlar,Kayalıklar 100 1300 m 

Eryngium bithynicum Çakırotu/Boğadikeni Step, Ekin Tarlaları, 1001400 

Helichrysum arenarium Altınotu/Ölmezotu/Samançiçeği Kurak Kalkerli veya kumlu top. 253200 m 

Anthemis wiedemanniana Papatya Kalkerli Yamaçlar step 4001800 m 

Cousinia iconica Step,8502000 m 

Centaurea drabifolia Peygamberçiçeği Kayalık, taşlı yamaç,step 8001900 m 

Centauea paphlagonica Peygamberçiçeği Yüksek çayırlar 16001700 m 

Cantaurea tchitatcheffi Kırmızı Peygamberçiçeği Step, ekin tarlaları 9001000 m 

Tragopogon aureus Sarıtekesakalı Step,Kayalık yamaçlar,tarla kenarları 10002300 m 

Hieracium paphlagonicum Mercangüş/Şahinotu Kayalık alanlar, orman,300900 m 

Campanula ekimiana Çançiçeği Kayalık yamaçlar 9501000 m 

Paracaryum ancyritanum Step, serpantinli yamaçlar 5001500 m 

Moltkia aurea Kalkerli step kayalıklar 

Onosma bracteosum Emzikotu Ekili alanlar ,step, kalker kayalıklar 3002100 m 

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat 

Onosma armenum Emzikotu Step, taşlı kalker yamaçlar,503000 m 

Neea macrosperma Nadas alanları, çayır ,yol kenarları step,7502000 m 

Verbascum cherianthifoilium Sığırkuyruğu Çam, meşe ormanı, step,taşlı yerler 

Verbascum wiedemannianum Sığırkuyruğu Çayır,Step,ekin tarlaları 4001500 m 

Verbascum ancyritanum Sığırkuyruğu Kuru yamaçlar,tarlalar,step,9001000 m 

Linaria genistifolia Nevruz/ketenotu Kalkerli yamaçlar, çayır,2002000 m 

Linaria corifolia Nevruz/ketenotu Step, kalkerli yamaçlar açık alanlar 02200 

Digitalis lamarckii Yüksükotu Açık meşe veya çam ormanı 01500 m 

Wiedemannia orientalis Step, tarla kenarları bahçeler 7001650 m 

Stachys cretica Karabazotu Step, Kalkerli yamaçlar 1002900 m 

Bellevalia clusiana Sümbül Bataklık alanlar nadas tarlaları ,8001200 m 

Fritilaria fleisheriana Ağlayangelin Taşlı step, killi yamaçlar 1000 m 

Crocus danfordiae Safran Çam ormanı açıklıkları 9502000 m 

İris schachtii Süsen Karışık Orman veya çalılık 12001700 m 

Crocus ancyrensis Ankaraçiğdemi Çam ormanı, step,kayalık alanlar 10001600 

F.3. FAUNA 

Orta Anadolu’yu çeşitli ekolojik veriler ile temsil edebilecek bir bölge olan 100 

km 2 büyüklüğündeki BeytepeEtimesgutA.O.Çiftliği ve ODTÜ karesinde yaşamakta olan 

kuş türlerinin tespiti yapılmıştır. Bu dar alanda bile 155 kuş türünün populasyon 

büyüklüğünün 13 yıllık bir dönem için belirlenmesi oldukça önemli bir sonuçtur. 

151


Buna göre tespiti yapılan kuş türlerindeki populasyon dalgalanmaları hakkında 

bilgi sahibi olunmaktadır. Böylece, ilerde oluşacak çevre bozucu etmenlerin yol açtığı 

değişimler ortaya konabilecektir. Çalışmanın, Çevresel Etki Değerlendirmesi hususundaki 

yararı da unutulmamalıdır. 

F.3.1. HABİTAT VE TOPLULUKLARI 

Ankara İli sınırları içerisinde bulunan KızılcahamamSoğuksu Milli Parkı, yaban 

hayatı ve yaşama ortamları açısından önemlidir. Ayı, kurt, tilki, 4 tür akbabakızıl, kara, 

sakallı ve küçük akbaba bölgede gözlenmekte ve üremektedir. Bu türlerden özellikle kızıl 

akbaba, kara akbaba nesli tehlike altında olan türlerdir. Ayrıca bu bölgede ötücü kuş 

türleri, ağaçkakanlar ve gece yırtıcıları bulunmaktadır. 

Ankara’da avlanmanın tamamen yasaklandığı iç sular şunlardır: Çubuk 1 ve 

Bayındır (Kayaş) Baraj Gölleri; Çamkoru, Sorgun ve İkizce Göletleri. 

Avlanmanın tamamen yasaklandığı sahalar ile diğer iç sularda, kirlilik ve kaçak 

avlanma sorunları vardır. 

Mogan Gölü’nün kıyı şeridi ve sazlık alanlar; su kuşları üreme ve barınma (ayrıca 

balık) ortamı olarak kaynak bir değer ifade eder. Ayrıca sazlıklar; havzadan göle ulaşan N 

(Azot), P (Fosfor) gibi besleyici minerallerin besin zinciri yıkımı etkisini azaltır. Su 

kalitesini iyileştirici özellikleri vardır. 

F.3.2. TÜRLER VE POPULASYONLARI 

A Memeliler: Memeli türlerinin tam olarak kesin bir listesi sunulamayacak 

durumda olmasına rağmen, yapılan tespitler sonucu; 

Yaban Domuzu (Sus scrofa), Geyik (Cervus elaphus), Kurt (Canis lupus), Çakal 

(Canis aureus), Tilki (Vulpes vulpes), Ayı (Ursus arctos), Tavşan (Lepus capensis), Kaya 

Sansarı (Martes foina), Ağaç Sansarı (Martes martes), Gelincik (Mustela nivalis), Porsuk 

(Meles meles), Sincap (Sciurus vulgaris), Kirpi (Erinaceus concolor)’nin Ankara İli 

sınırları içerisinde bulunduğu bilinmektedir. 

Ankara İli ve çevresinde bulunan yaban 

hayvanı üretme istasyonu 2 adettir; 

1 Kızılcahamam Çamlıdere Geyik Üretme 

İstasyonu: Sahada 16 adet geyik 

vardır.1981 yılında kurulan saha 6ha.dır. 

Sahanın küçük olması nedeniyle 

hayvanlara yetersiz kalmaktadır. 

2 Nallıhan Yaban Koyunu Üretme 

İstasyonu: 1989 yılında kurulan sahada 

hayvan yoktur. 

Ankara İli ve çevresinde 4 adet yaban hayatı 

koruma sahası vardır; 

152


1 Nallıhan Davutoğlan Yaban Hayatı Koruma Sahası: Su kuşları için ayrılan 

sahanın kuruluş yılı 1994’tür. 

2 Nallıhan Emremsultan Yaban Hayatı Koruma Sahası: Keklik ve tavşan için 

ayrılan sahanın kuruluş yılı 1997’dir. 

3 Nallıhan Saçak Yaban Hayatı Koruma 

Sahası: Geyik için ayrılan sahanın kuruluş yılı 

1979’dur. 

4 Beypazarı Kapaklı Yaban Hayatı Koruma 

Sahası: Geyik için ayrılan sahanın kuruluş yılı 

1974’tür. 

B Kuşlar: Ankara ve çevresindeki sulak alanlar; Nallıhan Kuş Cenneti, Sarıyer 

Barajı, Hirfanlı Barajı, Gölbaşı ve Tuz Gölü’nün bir kısmıdır. 

Nallıhan Kuş Cenneti göç yolu üzerinde olduğundan burada, başta leylek ve kara 

leylek olmak üzere pek çok kuş türü görülür. 

Sarıyer Barajı ve Nallıhan Kuş Cenneti’ne, 250’yi aşkın kuş uğrar. Bunlarda 44 tür 

kış göçmeni, 87 tür yerli, 74 tür yaz göçmeni, 44 tür geçit yapan kuşlardır. 

Gölbaşı’nda 188 tür kuş görülür. Bu kuş türleri kış göçmeni, yaz göçmeni, yerli ve 

geçit yapan kuşlardır. 

Ayrıca Ankara yakınlarındaki Beynam Ormanlarında çeşitli yırtıcı kuşlar görülür. 

Bunlarda Şah Kartalın Türkiye’deki 10 çiftinden 2 çifti buradadır. Nallıhan Ormanlarında 

da çeşitli kuş türleri görülür. Kızılcahamam’da 160 kuş türü vardır. Kara Akbabanın büyük 

populasyonu buradadır. Ankara’nın içerisinde Kırmızı Kolyeli Yeşil Papağanlar, 

Sığırcıklar, Serçeler, Sakalar, Güvercinler, Kumrular, Leylekler de başka kuş topluluklarını 

oluştururlar. 

Balıklar 

Ankara İli akarsu ve derelerinde bulunan önemli 

balık türleri şunlardır; 

Akbalık (Leiscus caephalus), SazanPulluAdi 

Sazan (Cyprinus carpio), Dere balığı Siraz (Capoeta 

tinca), Turna (Esox lucius), Yayın (Silurus glanis). 

F.3.3. HAYVAN YAŞAMA HAKLARI 

F.3.3.1. EVCİL HAYVANLAR 

F.3.3.1.1.SAHİPLİ HAYVANLAR 

Bu başlıklar altındaki bilgiler F.3.3.4. de 


153


F.3.3..1.2.SAHİPSİZ HAYVANLAR 

Faunanın korunması çerçevesinde “Hayvan Yaşama Haklarının Korunması” ile 

ilgili Çevre Bakanlığı ile Gölbaşı Belediye Başkanlığı arasında 29.08.2000 tarihinde 

“Sahipsiz Hayvanların Korunması Projesi” protokolü imzalanarak yürürlüğe girmiş ve 

07.12.2000 tarihinde tamamlanmıştır. 

Ankara pilot bölgesindeki sahipsiz sokak hayvanlarının bulundukları yerlerden 

alınarak kısırlaştırma, aşılama, işaretleme ve gerekli durumlarda tedavileri yapılarak 

iyileşmeyi takiben tekrar alındıkları yerlere bırakılmışlar ya da imkânlar ölçüsünde 

barınaklarda muhafazası gerçekleştirilmiştir. Gölbaşı Belediyesi’nin Ankara iline bağlı 

diğer belediyelerle yaptığı ikili anlaşmalarla, diğer ilçelerdeki sokak köpeklerinin de kısmi 

olarak kısırlaştırılmaları ve aşılanmaları gerçekleştirilebilmiştir. Bu proje ile 350 kadar 

sokak köpeğinin kısırlaştırma, aşılama ve işaretlemeleri yapılmıştır. 

Projenin yürütülmesinde Gölbaşı Belediyesi ile işbirliği yapan gönüllü kuruluş 

Meliha Yılmaz Vakfı’nın da katkıları olmuştur. 

F.3.3.2 NESLİ TEHLİKE ALTINDA OLAN VE OLMASI MUHTEMEL 

EVCİL VE YABAN HAYVANLAR 

Ankara Tavşanı Ankara Keçisi Ankara kedisi 

Tablo F.3.3.2.1:Ankara’da yaşayan koruma altında bulunan kuş türleri 

Latince İsmi Türkçe İsmi Koruma Durumu 

Podiceps niricollis Kara Botyunlu Batağan Kesin Koruma Altında 

Pelecanus onocrotalus Pelikan Kesin Koruma Altında 

Tachybabtus rulficollis Bahri Kesin Koruma Altında 

İxobrrryychus minitus Cüce Balaban Kesin Koruma Altında 

Ardea Purpurea Erguvani Balıkçıl Kesin Koruma Altında 

Circaetus gallicus Yılan Kartalı Kesin Koruma Altında 

Cırus pygarcus Çayır Doğanı Kesin Koruma Altında 

F.3.3.3.HAYVAN HAKLARI İHLALLERİ 

154


F.3.3.4.VALİLİKLER, BELEDİYELER VE GÖNÜLLÜ KURULUŞLARLA 

İŞBİRLİĞİ 

Ankara Valiliği Bünyesinde Veteriner Şube Müdürlüğü bulunmaktadır. 

Veteriner Şube Müdürlüğü, 5272 sayılı Belediyeler Yasası, 5216 sayılı Büyükşehir 

Belediyeleri Yasası, 3285 sayılı Hayvan Sağlığı Zabıtası ve Yönetmeliği, 5199 sayılı 

Hayvanları Koruma Kanunu, 560 sayılı Kanun Hükmündeki Gıdaların Üretimi, tüketimi ve 

satış yerlerini düzenleyen Kararname ve bağlı Yönetmelikler, 5179 sayılı Gıdaların 

Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek 

Kabulü hakkındaki Kanun, 3572 Sayılı Kanun ve bağlı Yönetmelikler, 6343 sayılı Kanun 

ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu temelinde faaliyet göstermektedir. 

Müdürlüğün faaliyetlerini öncelikle insan sağlığını korumayı amaç alarak, insan 

için sağlıklı gıda, sağlıklı çevre ve evcil hayvanların sağlıklarını kontrol altında tutmayı 

hedef almıştır. 

İnsan sağlığını korumaya yönelik olarak, her türlü hayvansal kökenli gıdanın takip 

ve kontrolü sağlanarak, bu gıda maddelerinin tüketiciye sağlıklı şartlarda üretilmesi, 

depolanması ve satışa sunulmasını kontrol altında tutmak için rutin işyerleri denetimi, 

üretilen, depolanan ve satışa sunulan gıdaların niteliklerinin belirlenebilmesi için numune 

alınması, şikayetlerin değerlendirilmesi ile sonuçlandırılmasına çalışılmaktadır. Ayrıca 

Müdürlüğün teknik elemanlarınca Toptancı Hal'de balık avı mevsimleri süresince Ankara 

dışından getirilen balık ve su ürünlerinin günlük muayeneleri yapılmaktadır. Ancak 560 

Sayılı Kanun hükmündeki Kararname'nin yürürlüğe girmesinden sonra yerel yönetimlerin 

bu konudaki çalışmaları sınırlandırılmış olup, gıdaların üretildiği, depolandığı ve satışa 

sunulduğu işleklerde kontrol hizmetlerinin yürütülmesi konusunda fiili bir boşluk ve yetki 

yetkisizlik tartışması vardır. 27.05.2004 tarihinde TBMM kabul edilen ve 05.06.2004 

tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5179 sayılı “Gıdaların Üretimi 

Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü 

Hakkındaki “ Kanun konuya yeni bir boyut getirmekte olup, belediyenin yetkileri 

belirsizliği devam etmektedir. 

Müdürlüğün hayvan sağlığı açısından yaptığı çalışmalar Kurtuluş Parkı içerisinde 

mevcut Evcil Hayvanlar Sağlık Merkezinde sürdürülmektedir. Burada evcil ve özellikle 

sahipli hayvanlara yönelik olarak, aşılama, muayene, küçük operasyon, kısırlaştırma ve 

tedavi gibi poliklinik hizmetleri verilmektedir. 

Poliklinikte Yapılan Hizmetler: 

Ameliyathane: Veteriner Hekimlikte gerek duyulan cerrahi operasyonları 

yapabilmek üzere planlanan ameliyathanede otomatik ventilasyonlu inhalasyon anestezi 

cihazı ile ısoflurane, sevoflurane gibi modern anestezik ajanlar kullanılarak ve hasta 

hayvan monitörize edilerek operasyonlar gerçekleştirilebilmektedir. 

Ameliyathane özel sterilazasyon ünitesi ile desteklenerek kuru hava sterilizatörü, 

otoklav gibi en üst standartlarda ekipman ve malzemelerle sterilizasyon işlemleri 

gerçekleştirilebilmektedir. 

155


Ameliyathanede periyodik yapılan kısırlaştırma operasyonlarına ek olarak özel 

ortopedik operasyonlar için gerekli teknik donanım ile radyocerrahi ünitesi de yer 

almaktadır. 

Radyoloji Ünitesi: 

Veteriner hekimlikte son yıllarda önemi giderek artan röntgen, ultrasonografi, 

endeskopi gibi görüntüleme yöntemleri merkezde verilen hizmetler arasındadır. 

Kurtuluş Parkı içinde yer alan ve çevreye en az zarar vermeye yönelik olarak 

kurulan merkezde verilen radyoloji hizmetleri Atom enerjisi Kurumu tarafından ölçülüp 

kontrol edilerek ruhsatlandırılmış ve bu konuda Ankara İlimizde bir örnek oluşturmuştur. 

Laboratuar Hizmetleri: 

Veteriner hekimlikte gerek duyulan temel laboratuar hizmetleri merkezde 

verilmektedir. Bunlar; 

• Kan Sayımı: Veteriner amaçlı kullanılan cihaz ile 18 farklı parametreye, 

• Biyokimya: 30’u aşkın farklı biyokimyasal parametreye, 

• Kan Elektrolitleri: Na, K ve Cl , 

• İmmunolojik Testler: ELFA yöntemi ile hormon ve tümoral markörlere 

bakılabilmektedir. 

• İmmunokromatografik Testler: Veteriner hekimlikte önem taşıyan çeşitli virutik 

enfeksiyonların özel kitleri sayesinde teşhisi, 

• Kültür ve Antibiyogram: Tanı ve teşhiste veteriner hekime yardımcı olmaktadır. Ayrıca 

microsprorium ve trichophyton teşhisi amaçlı ekimleri, 

• İdrar testleri: 10 farklı parametre biyokimya analizleri ve mikroskopik muayene, 

istenirse kültür ve antibiyogram yapılabilmektedir. 

• Dışkı Muayenesi: Paraziter yönden dışkı numunesi mikroskopik olarak incelenmektedir. 

Poliklinik Hizmetleri: 

Merkezde hekimlerce halkımızın getirdiği evcil ve egzotik hayvanların muayenesi 

ve ithal aşıları belirli ücretler karşılığında yapılmaktadır. 

4 Ekim 2001’ de açılışı yapılan merkez; 4 yıla yakın süredir Ankara’ lıların 

hizmetindedir. 

Gönüllü hayvansever dernek ve vakıflarca getirilen sokak hayvanları ücretsiz 

kısırlaştırılmaktadır. 

Şube Müdürlüğünce yürütülmekte olan çalışmalardan birisi de Başıboş Hayvan 

Barınakları projesidir. Belediye mücavir alanlarında gün geçtikçe çoğalan, insan ve hayvan 

sağlığını tehdit eden sokak hayvanları ile ilgili, Ankara’nın tümüne hitap edecek ve 

olumsuzlukları önleyecek barınak yapılması için ön proje hazırlanmış ve arsa temini için 

çalışmalara başlanmıştır. Bu Konuda Çevre ve Orman Bakanlığı ile yapılan protokol 

sonucu Arsa tespiti çalışmaları sonuç vermesine rağmen, tespit edilen arsanın belediyeye 

devri aşamasında Orman Genel Müdürlüğü Ankara Orman Bölge Müdürlüğü tarafından 

seçilen bölge orman arazisi kabul edilerek devir gerçekleşmemiştir. Başıboş hayvan 

barınağı gerçekleştirme amacıyla arazi temini çalışmaları devam etmekte olup, konu İl 

Hayvanları Koruma Kurulu gündemine getirilerek çözümlenmesine çalışılacaktır. 

156


Belediye Başkanlığı Fen İşleri Daire Başkanlığınca inşaatı yapılan ve Çevre 

Koruma Daire Başkanlığı tarafından düzenlemesi, bakım, onarım ve güvenlik hizmetleri 

sürdürülen, 2003 Nisan ayında hizmete sunulan Sincan Mesire Alanındaki evcil 

hayvanların bakım, temizlik, iaşe ve sağlık hizmetleri Şube Müdürlüğünce 

yürütülmektedir. 

Sincan Evcil Hayvanlar Parkı ve Mesire Alanı hayvan çeşitliliği ve kapsamı 

bakımından Türkiye’ nin en büyük evcil hayvan parkıdır. İçinde 16 tür ve 170 yakın evcil 

hayvan bulunmaktadır. Ayrıca Ankara evi tarzında dekore edilmiş bir kafeterya, iki halı 

saha, iki basketbol ve voleybol sahası, 900 metrelik koşu ve yürüyüş parkuru, iki 

kondisyon çalışma alanı, iki çocuk oyun parkı ve tüm bu alanlara hizmet vermek için 

planlanmış spor tesisi bulunuyor. Parkın avantajı çocuğunuzun bir yandan oyun parkında 

eğlenirken, bir yandan da pek çok hayvan türünü tanıma fırsatı yakalayabilmesidir. Son bir 

yıldır Mesire Alanında, bakımları Şube Müdürlüğü tarafından yapılan 23 adet ördek, 26 

adet köpek, 26 adet tavşan, 34 adet tavuk, 4 adet kuğu, 5 adet kaz, 2 adet tavus kuşu, 11 

adet sülün, 5 adet geyik, 2 adet antilop, 3 adet lama, 4 adet midilli ( pony ), 4 adet keçi, 1 

adet deve kuşu olmak üzere yaklaşık 170 baş hayvan sergilenmektedir. 

Burada halka sergilenen hayvanlar özel bakım ve ilgi gerektirmektedir. 

Hayvanların sağlık sorunları Kurtuluş Parkı Evcil Hayvanlar Sağlık Merkezi tarafından 

yürütülmektedir. Şube Müdürlüğü, gerek burada sergilenen hayvanların ve gerekse Sincan 

bölgesindeki evcil hayvanların sağlık sorunlarına cevap verecek Kurtuluş Parkı Evcil 

Hayvanlar Sağlık Merkezi benzeri bir polikliniği burada açmayı planlamaktadır. 

Bir diğer çalışma alanı Belediyeye ait 2 mezbahada kesilen hayvanların kesim 

öncesi ve sonrası muayenelerinin yapılmasıdır. Sincan ve Gölbaşı Mezbahaları küçük ve 

ilçe tipi mezbahalar olup, düşük kapasitelidirler. Et ve Balık Kurumu Ankara 

Kombinasının kapatılmasından sonra özellikle Sincan Mezbahasının yükü artmıştır. Ancak 

teknolojisinin eski olması ve 560 Sayılı Kanun hükmündeki Kararnameye uygun hale 

getirebilmek için, bu mezbaha bakım ve yenilemeyi sağlamak için Aralık 1997'den beri 

faaliyet dışıdır. 

Sincan Mezbahasına yapılan atık imha fırını, kavurma odası ve elektronik kantar 

kurulmasının yanında Başkanlık Makamının 13.12.1996 tarihli Olur'ları ile mezbahaya atık 

su arıtma tesisi, küçükbaş hayvan monorayı, soğuk hava deposunun kapasitesinin 

artırılması genel bakımı, sıcak su tertibatı ve genel bakım onarım yapılmak üzere ihalesi 

yapılmış ve büyük oranda tamamlanmıştır. Ancak; Emlak ve İstimlâk Daire Başkanlığının 

13. 02. 2002 gün ve 1250 sayılı yazılarından anlaşıldığı üzere Belediye Meclisinin 08.06. 

2001 tarih ve 272 sayılı kararı ile satılması uygun görülmüştür. 

F.4. HASSAS YÖRELER KAPSAMINDA OLUP(*) BÖLÜMÜNDEKİ 

BİLGİLERİN İSTENECEĞİ ALANLAR 

Ulusal mevzuat ve uluslar arası anlaşmalarla koruma altına alınan alanların 

bulunduğu bölgeler ile, planlanan bir faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında fiziksel, 

biyolojik, sosyal ve ekonomik çevre unsurlarının daha duyarlı olduğu bilim ve eğitim 

bakımından önemli seçkin örnekleri içeren mutlak korunması gereken alanların bulunduğu 

bölgelere “Hassas Yöreler” denir. 

157


*Hassas Yöreler Kapsamına Giren F.4. Bölümündeki Alanlar İçin İstenen Bilgiler: 

1. Alanın Resmi Adı 

2. Coğrafi Konumu 

3. Alanı 

Toplam Alan(km 2 ) 

Kara Yüzeyi (km 2 ) 

Su Yüzeyi (km 2 ) 

Kıyı Yüksekliği (km) 

4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı 

F.4.1. ÜLKEMİZ MEVZUATI UYARINCA KORUNMASI GEREKLİ 

ALANLAR 

F.4.1.1. 2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 2. maddesinde tanımlanan ve bu 

kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen “ Milli Parklar”, “ Tabiat Parkları”, 

“Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları” 

Alanın Resmi Adı: Soğuksu Milli Parkı 

Coğrafi Konum: Ankara İli, Kızılcahamam İlçesine 2km. mesafede bulunan Milli 

Parka Ankaraİstanbul karayolu ile ulaşılmaktadır. 

Alanı: 1195 hektar 

Alanın Tanıtımı: İç Anadolu Stebinde Kuzey Anadolu’nun gür ve yeşil ormanlık 

bölgelerine geçiş kuşağında yer alan saha, iki ana vadiye açılan pek çok yan dere ve vadiler 

arası düzlüklerden meydana gelen jeomorfolojik bir yapıya sahiptir. Andezit bazalt, tüf ve 

anglomeralar, jeolojik yapının ana kayaçlarıdır. 

Milli parkta en yaygın kullanım şekli pikniktir. Yürüyüş, dağcılık, tırmanma 

sporları da yapılabilmektedir. 

Yasal Konumu: Soğuksu Yöresi 19.02.1959 yılında Milli Park olarak ilan 

edilmiştir. Milli Park Orman Bakanlığı Milli Parklar ve AvYaban Hayatı Genel 

Müdürlüğünce 2873 sayılı Milli Parklar Kanununca korunmaktadır. 

158


Kaynak Değerleri: Turist bakımından büyük bir önem taşıyan Kızılcahamam 

İlçesi’ni çevreleyen ormanların flora yönünden step ile orman zonu arasında bir geçiş teşkil 

etmesi nedeni ile biyolojik bakımdan ayrı bir özellik taşımaktadır. Bölge ormanlarının 

bulunduğu saha volkanik bir arazi parçasıdır. Bu tip arazilerde görünen sıcak ve soğuk su 

kaynakları, yörede kaplıca olarak da değerlendirilmektedir. 

Milli Park Flora yönünden de oldukça zengindir. Parkta mevcut orman ağaçları 

sarıçam, karaçam, göknar ve meşedir. 

Yaban hayatı bakımından da çeşitlilik gösteren bölgede yaban domuzu, ayı, tilki, 

çakal, sincap ve tavşan ile 35’in üzerinde kuş çeşidi bulunmaktadır. 

Milli Parkta tesis edilen gelişim alanlarında yoğun bir kullanım söz konusu olup, bu 

yoğun kullanımdan dolayı Milli Parkın koruma fonksiyonu zorlaşmaktadır. Bu nedenle 

Milli Parka yakın sahalar Milli Parka ilave edilerek, buraların günübirlik kullanıma 

açılması düşünülmektedir. Böylece Milli Parkın halihazırda yoğun kullanımı nispeten 

azalacaktır. 

Milli Park Sınırları: Milli Parkın sınırları doğal hatlara oturtulmuş olup, yeni sınır 

kuzeyde Osmandede Tepesi ve Samankaya Sırtını takiben eski sınıra bağlanmaktadır. Bu 

sınırlar dahilinde kalan Milli Parkın alanı 1.050 ha.dan 1.195 ha. da ulaşacaktır. 

Milli Park Gelişimi: Soğuksu Milli Parkında mevcut günübirlik kullanım alanlarına 

ilaveten, yeni ilave edilen sahada günübirlik kullanım alanları düzenlenecektir. 

Görülmesi Gereken Yerler: Park sahasında manzara günün her saatinde çok çeşitli 

ve değişik güzelliktedir. Milli Parka bağlı pırnak, keklik ve sülün üretme istasyonu 

bulunmaktadır. Üretme istasyonunda kınalı keklik, çil keklik, şahin, sülün, bıldırcın ve 

güvercin bulunmaktadır. 

Mevcut Hizmetler: Park yürüyüş, dağcılık ve piknik yapmak için uygundur. Milli 

Park dahilinde idare binası, misafirhane, gazino, memba suyu işletmesi, büfe, müze, açık 

hava, tiyatrosu ve turistik otel mevcuttur. 

Konaklama: Çadır ve karavanla konaklama mümkün olduğu gibi bungalovlarda da 

kalınabilir. 

Tabiat Anıtı* 

1 Kaba Ardıç Tabiat Anıtı 

Coğrafi Konumu: Ankara İli, Nallıhan İlçesi 

Meyil Hacılar Köyü hudutları dahilinde kalmaktadır. 

Alanı: 500m 2’ lik bir sahayı kaplamaktadır. 

Alanın Tanıtımı: Tabiat Anıtı yöresel kültür ve 

folklorda mistik açıdan öneme sahiptir. Yöre halkı anıt 

ağaçtan bir dal kesildiğinde, bunun cezasının erenler 

tarafından verildiğine inanmış ve yıllardan beri bu inanca 

bağlı kalınarak korunmuş ve günümüze kadar gelmiştir. 

159


Anıt Ağaç tahminen 750 yaşında 20m. boyunda, 2,8m. çapında ve 9m. çevre genişliğine 

sahiptir. 

Yasal Konumu: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, Nallıhan Orman İşletme 

Müdürlüğü, Erenler Bölgesi, kavacık serisi, 85 no’lu bölme içinde kalmaktadır. 

2 Asarlık Tepeler Tabiat Anıtı: 

Coğrafi Konumu: Ankara 

İli, Nallıhan İlçesi, Danışman 

Oklalar Köyü sınırları içinde 

kalmaktadır. 

Alanı: 52 hektar 

Alanın Tanıtımı: 

Yöredeki kil tabakalarının 

ardalaşması ile meydana 

gelen stratigrafik yapı, tektonik 

hareketlerle monoklinel bir 

özellik kazanmıştır. Tektonik 

hareketleri takiben aşınmanın 

hızlanması ile gerideki yumuşak 

tabakalar ortadan kalkmış, sert tabakalar ise günümüzde tepeler biçiminde belirmiştir. 

Yöredeki Asarlık Tepeler olarak adlandırılan yükseltiler de bu şekilde oluşmuş “kuesta” 

morfolojisinin ender örneklerini oluştururlar. Dolayısıyla yöre stratigrafik ve jeomorfolojik 

açıdan eğitim ve bilimsel amaçla yararlanmaya çok uygundur. 

Yasal Konumu: Ankara Bölge Müdürlüğü Nallıhan İşletmesi Uluhan Bölgesi 

güzelgoz serisi ve 118119132134 bölmeleri içerisinde kalmaktadır. 

Orman İçi Dinlenme Yerleri* 

Orman İçi Dinlenme Yerleri, korumakullanma dengesi, kullanırken öğrenme, 

hizmetin çeşitlendirilmesi ile hizmet düzeyinin ve kalitesinin artırılması temel ilkelerinden 

hareketle, ülkemizde rekreasyonel ve estetik kaynak değerlerine sahip orman parçalarının, 

gerekli hizmet tesisleriyle donatılmak suretiyle, halkın düzenli piknik ve kamp yapmasına 

elverişli mekânlar haline getirilmesine dayanan çalışmalardır. 

Orman İçi Dinlenme Yerleri kaynak özellikleri ve kullanım fonksiyonlarına göre “A 

Tipi” ve “B Tipi” olarak iki kategori altında toplanmaktadır. 

A Tipi Orman İçi Dinlenme Yerleri; günübirlik kullanımın yanı sıra, yüksek 

ziyaretçi potansiyeline sahip çadır, karavan ve bungalow gibi konaklama birimleri ile 

geceleme imkanı sağlayan alanlardır. 

B Tipi Orman İçi Dinlenme Yerleri; kent merkezlerinin yakın çevresinde yüksek 

ziyaretçi potansiyeline sahip ve sadece günübirlik kullanım imkanı sağlayan alanlardır. 

160


Tablo F.4.1.1.1. Ankara İlindeki Piknik Yerleri 

İLÇESİ 

İŞLETME 

MÜD.ADI 

İŞLETME 

ŞEFLİĞİ 

ADI 

SAHANIN ADI 

MEVKİİ 

ADI 

ALANI 

(Ha) 

TİPİ 

Çamlıdere Çamlıdere Çamkoru Çamkoru 45 A 

Çubuk Merkez Çubuk Karagöl Karagöl 10 B 

Beypazarı Beypazarı Eğriova Eğriova Çatalçörten 350 B 

Yenimahalle Merkez Merkez Söğütözü Söğütözü 13 B 

Bala Merkez Bala Beynam Beynam 120 B 

Beypazarı Beypazarı Beypazarı Tekkedağı Tekkedağı 100 B 

Nallıhan Nallıhan Erenler Hoşebe Hoşebe 7,5 B 

Güdül Beypazarı Güdül Sorgun Göleti Sorgun yayla 168 OİTA 

Çubuk Ankara Çubuk Gölyayla Gölyayla 485,5 OİTA 

Nallıhan Nallıhan Ulupınar Uluhan Uluhan 2,5 OİTA 

Nallıhan Köstebek 2,5 OİTA 

K.Hamam K.Hamam Güven Karagöl 15 OİTA 

OİTA: Orman içi C tipi dinlenme yeri 

B : B tipi orman içi dinlenme yeri 

A : A tipi orman içi dinlenme yeri 

Tablo F.4.1.1.2: Ankara İlinde Tefrik ve Tesis Edilen Orman İçi Dinlenme Yerleri ve Envanter Bilgileri. 

BÖLGE İLİ SAHANIN ADI ALANI (Ha) TİPİ 

ANKARA ANKARA Soğuksu 1195 MP 

ANKARA ANKARA Asarlıktepele 0,052 TA 

MP: Milli Park 

TA: Tabiatı koruma alan 

161


SÖĞÜTÖZÜ ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

13 hektar 

B 

Tesis Tarihi 1963 

Kaynak Değeri 

Yasal Konum 

Alanın Kullanım Amacı 

Ulaşım 

Orman 

6831 sayılı Orman Kanununun 25. maddesi ve 3800 sayılı 

Orman Bakanlığı Kuruluş, Görev ve Yetkilerine dair 

kanunun 11. maddesi ve bu kanunlara ilişkin yayınlanmış 

olan yönetmeliklere göre tescil edilmiştir. 

Günübirlik rekreasyonel kullanım amaçlı 

AnkaraMerkez 

162


BEYNAM ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

38 HEKTAR 

Tipi 

B 



Yasal Konum 

Alanın Kullanım 

Amacı 

Ulaşım 

Orman 


Orman Bakanlığı Kuruluş, Görev ve Yetkilerine dair kanunun 

11. maddesi ve bu kanunlara ilişkin yayınlanmış olan 

yönetmeliklere göre tescil edilmiştir. 


Ankara İli, Bala İlçesi yolu üzerinde, Ankara İline 35km., Bala 

İlçesine 22km., Gölbaşı’na 24km. uzaklıkta olup, alan girişine 

kadar yol kalitesi asfalttır. 

163


KARAGÖL ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

10 hektar 

B 



Yasal Konum 

Alanın Kullanım Amacı 

Ulaşım 

OrmanGöl 

6831 sayılı Orman Kanununun 25. maddesi ve 3800 

sayılı Orman Bakanlığı Kuruluş, Görev ve Yetkilerine 

dair kanunun 11. maddesi ve bu kanunlara ilişkin 

yayınlanmış olan yönetmeliklere göre tescil edilmiştir. 


Ankara İli’ne 68km., Esenboğa Havaalanına 46km., 

Çubuk İlçesine 28km. ve Kışlacık Köyüne 5km. 

uzaklıkta olup, yol kalitesi Çubuk İlçesinden sonra 

stabilize. 

164


HOŞEBE ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

10 hektar 

B 



Yasal Konum 


Amacı 

Ulaşım 

Orman 


Orman Bakanlığı Kuruluş, Görev ve Yetkilerine dair kanunun 

11. maddesi ve bu kanunlara ilişkin yayınlanmış olan 

yönetmeliklere göre tescil edilmiştir. 


Ankara İli, Nallıhan İlçe merkezinde olup, Ankara İli’ne 

180km. mesafededir. Yol kalitesi asfalt. 

165


TEKKEDAĞI ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

100 hektar 

B 



Yasal Konum 


Amacı 

Ulaşım 

Orman 






Ankara İli, Beypazarı İlçesi hudutları dahilinde olup, Ankara 

İli’ne 160km., Beypazarı İlçesine 30km. mesafededir. Yol 

kalitesi Beypazarı ilçesinden sonra stabilize. 

166


EĞRİOVA ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

16 hektar 

B 



Yasal Konum 


Amacı 

Ulaşım 

Orman 






Ankara İli, Beypazarı İlçesi hudutları dahilinde olup, Ankara 

İli’ne 130km., Beypazarı İlçesine 40km. mesafededir. Yol 

kalitesi Beypazarı İlçesinden sonra stabilize. 

167


ÇAMKORU ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ 

Alanı 

Tipi 

35 hektar 

A 



Yasal Konum 


Amacı 

Ulaşım 

Orman 





Kamp ve Günübirlik rekreasyonel kullanım amaçlı 

Ankara İli, Çamlıdere İlçesi hudutları dahilinde olup, Ankara 

İli’ne 120km., Kızılcahamam İlçesine 30km., Çamlıdere 

İlçesine 10km. mesafededir. Yol kalitesi asfalttır. 

168


F.4.1.2. 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Çevre ve Orman 

Bakanlığınca belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı 

Yerleştirme Alanları” 

F.4.1.2.3. 2863 Sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 2. 

Maddesinin “a Tanımlar” Bendinin 1. ,2.,3. Ve 5. Alt Bentlerinde “ Kültür 

Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “ Sit” Ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan Ve 

Aynı Kanun İle 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını 

Koruma Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Ve Bu Kanuna Bazı 

Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti Ve Tescili 

Yapılan Alanlar. 

Tablo 4.1.2.3.1. Sit Alanları 

Sit Alanları 

Arkeolojik Sit Alanı 406 

Kentsel Sit Alanı 6 

Doğal Sit Alanı 19 

Tarihi Sit Alanı 3 

Diğer Sit Alanları 

Arkeolojik ve Doğal Sit 4 

Tarihi ve Kentsel Sit 1 

İdari Sit 1 

Tarihi ve Doğal Sit 1 

Toplam 441 

Kültür (Tekyapı Ölçeğinde) ve Tabiat Varlıklar ı 1303 

GENEL TOPLAM 1743 

Kaynak:Kültür veTurizm Müdürlüğü 2005 

F.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri 

İstihsal ve Üreme Sahaları 

Veri bulunamamıştır. 

F.4.1.5. 4/ 9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Su 

Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17. ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi 

Gazetede Yayımlanan Yönetnmelikle Değişik 18., 19. ve 20. Maddelerinde Tnımlanan 

Aanlar. 

F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Hava 

Kalitesi Kontrolü Yönetmeliğinin 49. Maddesinde Tanımlanan “ Hassas Kirlenme 

Bölgeleri” 

169


F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu 

Tarafından” Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar. 

1. Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi 

2. Coğrafi Konumu ve Koordinatları: 

Gölbaşı İlçesi ile Mogan ve Eymir Gölleri Havzasını içine alan bölge Orta Anadolu 

Bölgesinde Ankara’nın 20 km güneyinde yer almaktadır. Ortalama 970 metrelik rakıma 

sahip olan Mogan Gölü baz olarak alınırsa bölgeye yakın en yüksek nokta Elmadağ 

(1865m)’dir. Göl civarındaki belli başlı tepeler, batı sahilinde Kurukamış Tepesi (985m) 

ve Tuzlukaynak Tepesi, Kepekli Boğazı’nın batısında Koçuman Tepesi (1015m), 

güneydoğusunda Gümgüme Tepesi (1003m), doğu sahilinde Çelikgüney Tepesi (1020m) 

ve Karacaoğlan Tepesi (1001m)’dir. 

Sınır Koordinatları aşağıda verilmiştir. 

NOKTA NO BOYLAM ENLEM 

1. 320 44I 11II 390 37I 47II 

2. 320 43I 33II 390 41I 05II 

3. 320 41I 42II 390 44I 40II 

4. 320 43I 33II 390 49I 04II 

5. 320 45I 47II 390 48I 49II 

6. 320 46I 39II 390 49I 28II 

7. 320 49I 13II 390 50I 20II 

8. 320 50I 32II 390 50I 20II 

9. 320 52I 11II 390 49I 36II 

10. 320 51I 58II 390 47I 34II 

11. 320 54I 55II 390 46I 19II 

12. 320 50I 50II 390 41I 48II 

13. 320 48I 21II 390 37I 34II 

170


3. Alanı: 

3.1. Toplam Alanı: 273 km 2 

3.2. Kara Yüzeyi: 266.8 km 2 

3.3. Su Yüzeyi: 6.2 km 2 

3.4. Kıyı Uzunluğu:23 (Mogan Gölü Kotu: 972 metre) 

4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı: 

Ankara metropolünün ortalama 20 km güneyinde, Gölbaşı İlçesi yakın bitişiğinde 

yer alan alanın deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 1000 m. dir. Bölgede yazları sıcak 

ve kurak, kışları soğuk, az yağışlı karasal iklim tipi hakimdir. Bölge bitki örtüsü 

bakımından bozkır görünümlüdür. 

Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesinde en önemli doğal unsurlar olan Mogan 

Eymir gölleri yaklaşık 971 km 2 büyüklüğünde genelde düzgün yer yer orta engebeli bir 

havzanın güney alt ucunda alüvyoner setlerin arkasında oluşmuş doğal baraj gölleridir. 

Mogan Gölünün ortalama yüzey alanı 5 km 2 , ortalama derinliği ise 2,8 m. civarındadır. 

Eymir Gölünün yüzey alanı ortalama 1,2 km 2 , yaklaşık 5 m. derinliğe sahiptir. Mogan 

Gölü güneyinden itibaren 2 km. lik bir mesafede, sulakbataklık alan nitelikli bir geçiş 

zonu ile yeraltı ve yer üstünden kuzey doğusundaki Eymir Gölüne ortalama 5 m.lik kot 

farkıyla boşalım sağlamaktadır.971 km 2 geniş bir havzadan drene olan yeraltı ve yer üstü 

suları MoganEymir göllerinden geçerek güneydoğudan İmrahor Vadisine boşalmaktadır. 

Mogan Gölü yeraltı suyu beslemesi oldukça düşük olup, su girdisi düzensiz rejimli 

yazları genelde kuruyan dereler vasıtasıyla olmaktadır. Bu derelerin en önemlileri havzanın 

doğukuzeybatı kesimlerinde yer alan Sukesen, Başpınar, Gölova, Yavrucak, Çolakpınar, 

Tatlım, Kaldırım ve Gölcük dereleridir. 

Bu derelerin Mogan gölüne ulaştığı düzgün topoğrafyalı çok düşük eğimli alanlar ile 

MogaEymir bağlantısını sağlayan alanda, hidrojeolojik, hidrolojik, klimatik ve biyolojik 

açıdan çok büyük önem arz eden “SulakBataklı Alan” lar gelişmiştir. Bu alanlar; göller 

için yeraltı suyu depolama ve kurak mevsimlerde göle su sağlama, fırtınadan korunma ve 

sel etkisini yumuşatma, sediment kontrolü, suyun fiziksel kimyasal kirleticilerinin 

tutulması, yerel iklim şartlarının düzenlenmesi gibi işlevlere sahiptir. 

MoganEymir gölleri ve sulakbataklık alanları; 227 kuş türü tarafından barınma, 

üreme, konaklama amaçlı kullanılan ve Ülkemizde Ramsar’a aday gösterilen önemli kuş 

alanlarıdır. 

5. Yasal Konum: 

22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 2872 sayılı Çevre 

Kanununun 9. maddesine dayanılarak Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilmiştir. Söz 

konusu bölgede 383 sayılı KHK doğrultusunda bölgenin doğal değerleri için koruma 

çalışmaları yürütülmektedir. 

171


6. Yerleşimler ve Nüfuslar: 

Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin en büyük yerleşim yeri Gölbaşı ilçesidir. 

Bölgede toplam 10 adet köy bulunmaktadır (Ballıkpınar, Gökçehöyük, Hacıhasan, Hacılar, 

Karaoğlan, Oğulbey, Örencik, Yağlıpınar, Yavrucak, Yurtbeyli). Köylerle birlikte bölgede 

toplam nüfus 40803’dür. 2000 yılı nüfus sayımı verilerine göre nüfüs dağılımı ise şöyledir: 

Gölbaşı 35308 Oğulbey 873 

Ballıkpınar 522 Örencik 763 

Gökçehöyük 765 Yağlıpınar 340 

Hacıhasan 261 Yavrucak 279 

Hacılar 647 Yurtbeyi 418 

Karaoğlan 627 

7. SosyoEkonomikKültürelTarihsel Özellikler: 

Tarihi gelişimi içerisinde Gölbaşı, yakın yerleşimlerin eğitim, sağlık, ticaret gibi 

merkezi kullanımlardan faydalandıkları ve göç ettikleri bir merkez olarak ortaya çıkmıştır. 

Gölbaşı, Ankara metropoliten alanının etkisi altına girene kadar, hem bu yerleşimlere 

hizmet veren hem de gelişimi bu yerleşimlerden etkilenen bir yapı sergilemiştir. Ancak 

metropoliten alan etkisine girmesiyle ve ulaşım olanaklarının artışıyla Ankara ile etkileşimi 

artmış, kentin şekillenmesi ve ekonomisi bu etki altında farklılaşarak değişime uğramıştır. 

Bu değişimlere bağlı olarak, hizmetler sektörü iyice gelişmiştir. Bunun yanı sıra sanayi ve 

inşaat sektörü de hızla gelişmeye başlamıştır. Tarımda çalışanlar hem topraktan farklı 

beklentilere girmiş, hem de arazi kullanım biçiminin değişmesi gündeme geldiğinden 

tarımsal üretim azalmıştır. 

Turizm 

Mogan gölü kıyısında toplam 37 adet çay bahçesi, restoran, lokanta türü günübirlik 

tesis bulunmaktadır. 1975’lerden sonra yapılanan ve toplam 7728 kişi kapasiteli bu 

tesislerde 370 kişi çalışmaktadır. 

Bunların yanı sıra işgücü olarak kamu sektöründe değerlendirilmiş ancak turistik ve 

günübirlik olarak hizmet veren 8 adet kamu sosyal tesislerinde; toplam 270 yatak ve 2700 

kişilik restoran kapasitesi mevcuttur. 

Yörede, gölün her iki yakasında birer adet olmak üzere iki otel bulunmaktadır. Bu 

otellere ilişkin bilgiler aşağıdadır. 

Bölgedeki tüm resmiözel günübirlik tesislerde yer alan toplam restoran 

kapasitesinin yaklaşık 11.000 kişi olduğu tespit edilmiştir. 

Sanayi 

Sanayi alanları yoğun bir leke oluşturmadıkları halde kentteki istihdam payları 

oldukça yüksektir. Bölgede yer alan 18 sanayi kuruluşunda toplam 4430 kişi çalışmaktadır. 

Bölgede yer alan işletmelerin %78’i 1990 öncesinde kurulmuştur. Bu işletmelerin 

burada yer seçmelerinin başlıca nedenleri arsa büyüklük ve fiyatındaki uygunluk, ulaşım 

172


kolaylığı, yan sanayi kollarına yakınlık, işgücü teminindeki kolaylık ve arazinin fiziki 

özellikleri sayılabilir. 

Bu işletmeler üretimlerinin % 14’ünü yurt dışına, %43’ünü Ankara’ya, %56’sını 

bölgeye sevk etmektedirler. Üretime olumsuz yönde etki eden faktörlerin başında 

pazarlama sorunları ile işçi ve hammadde teminindeki güçlükler gelmektedir. 

Tarım ve Hayvancılık 

Gölbaşı toprak kabiliyeti haritalarından görülebileceği gibi, göller bölgesini içine 

alan havzada oldukça verimli olan I. ve II sınıf tarım arazileri mevcuttur. Ancak yapılaşma 

baskıları sonucu bu alanlar yavaş yavaş yok olmaktadır. Halen kullanılan tarım arazilerinde 

ise kuru tarım yapılmaktadır. 

İlçede toplam 29.515 ha alanda tarım yapılmaktadır. Bu alanın 26.583 ha’ da (%90) 

tahıllardan buğday/15.947 ha, arpa/9601 ha, çavdar/833 ha ve yulaf/202 ha; 1410 ha’ da 

baklagillerden nohut/1268, fasulye/61 ve mercimek/81 ha; 25 ha endüstriyel şeker pancarı; 

1497 hektarda ayçiçeği yetiştirilmektedir. Alanın %90’ı tahıl, %5’i baklagil, %5’i yağlı 

tohum için kullanılmaktadır. 

Genelde nadaslı kuru tarım yapılan bölgede vadi tabanlarında yer yer sebze 

üretimine ve sık olmamak üzere meyve bahçelerine rastlanır. İlçede yetişen belli başlı 

sebze türleri domates, kavun, karpuz, soğan, bayır turpu, taze fasulye ve patlıcandır. 

Yetiştirilen meyveler elma, kayısı, armut, ayva, kiraz, vişne, badem ve eriktir.Bursal ve 

Örencik köylerinde küçük ölçekli meyvelikler, bağ sahaları bulunmaktadır. 

Bölgenin kuzeyindeki İncesu vadisi dışında yörede genellikle sulu sebze tarımına 

rastlanmaz. Sadece Mogan gölüne doğudan bağlanan Sukesen deresinin Örencik köyü 

çevresinde dere vadisini takip eden ince bir şerit boyunca sebze tarımı yapılmaktadır. 

Tarım alanlarının hızla yok olmasına karşın besi hayvancılığı halen oldukça 

yaygındır. Örneğin alanda kalıcı 7000 büyükbaş hayvan ve 3000 adet besi sığırı 

bulunmaktadır. Kümes hayvancılığı yine bölgede önemli bir yere sahiptir. Oğulbey 

köyünde 2 adet Ballıkpınar de 3 adet besi kümesi vardır. 

Balıkçılık 

Mogan gölünde balıkçılık yapan 50 kişi vardır. Bunların %79’u hem çiftçilik hem 

de balıkçılığı bir arada yürütmektedir. Gölde 21 adet balıkçı teknesi bulunmaktadır. 

Avlanan balıklar içerisinde turna, sazan ve yayın bulunmaktadır. Gölde avlanma Haziran 

ayı ile Ekim ayları arasında yapılmaktadır. Burada bulunan lokantalar ürün için hazır pazar 


Madencilik 

Gölbaşında andezit taşı çıkaran ve işleyen 44 firma bulunmaktadır. Bu şirketlerde 

toplam 234 ortak, 1000 taş işçisi, 2000 işçi ve usta çalışmaktadır: Andezit taşı imalatçıları 

173


T.E.K. yolu yakınlarında, Gölbaşı sanayi sitesi içerisinde, Örencik ve Gerder köyleri 

civarında konumlanmışlardır. 

8. Fiziksel Özellikleri: 

Deniz seviyesinden 1711 metre yüksekliğe kadar çıkan Mogan Gölü Havzasında, İç 

Anadolu Bölgesi karasal iklimi hakimdir.genel olarak yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk, 

bahar ayları yağışlıdır. Havzaya ait uzun yıllara ait iklim değerleri ortalaması aşağıdaki 

çizelgede verilmiştir. 

Tablo F.4.1.7.1. Meteorolojik veriler 

METEOROLOJİK 

VERİLER 

AYLAR 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık 

Sıcaklı 

k 

(C) 

Max. 4.4 6.4 11.3 17.0 22.0 26.2 29.8 29.7 26.1 19.8 12.0 6.6 17.6 

Min. 2.9 2.2 0.6 5.6 9.5 12.8 15.8 15.7 11.7 7.4 2.0 0.4 6.3 

Ort. 0.4 0.6 5.6 11.1 15.8 19.8 23.1 22.8 18.6 12.9 6.4 2.7 11.8 

Yağış (mm) 41.8 34.0 38.1 51.3 48.2 36.2 18.9 15.0 13.7 32.7 38.3 42.3 410.5 

Nisbi Nem (%) 73 71 64 61 58 54 47 47 50 62 70 76 61 

Rüzgar Hızı (m/sn) 1.7 1.8 1.9 1.8 1.9 1.9 2.3 2.2 1.7 1.6 1.5 1.6 1.8 

Ort. 

86.5 146.3 182.1 237.3 222.0 157.9 87.9 21.6 1141.6 

Buharlaşma(mm) 

Kaynak: (Mogan Gölü Havzası Erozyon Projesi Sonuç Raporu Mayıs2003) 

Ankara ve çevresindeki rüzgarların yönü, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde güneybatı, 

sonbahar mevsiminde güney ve güneydoğu, kış mevsiminde ise güney rüzgarları 

şeklindedir. Ortalama rüzgar hızı saniyede 3.3 metredir. Kuvvetli rüzgarlar en çok Mart ve 

Nisan aylarında esmekte olup ve bu esiş “fırtınalı günler” adını almaktadır. Fırtınalı 

günlerin sayısı yılda 8 gündür. En az fırtına ise Ağustos ve Eylül aylarında görülmektedir. 

Deniz Özellikleri: 

8.1 İklim Özellikleri 

8.2.Jeomorfoloji 

Jeomorfolojik verilere göre Gölbaşı Havzası, Kuaternede İmrahor Deresi ve 

kollarının sağladığı akarsu süreçleri etkisinde gelişmiş, yaklaşık 250 m derinlikte bir 

akarsu havzasıdır. Çok sığ olan Mogan ve Eymir Gölleri ile bataklıklar; ana vadi tabanına 

yan derelerin taşıdığı kolüvyal gereçlerin yığılmasıyla gelişen doğal set arkasında 

akarsuyun yığılmasıyla oluşmuştur. 

Gölbaşı çevresinde genelde sedimanter ve metamorfik kayaçlar yer almaktadır. 

Yörede yüzeyleyen en yaşlı birim, Emir formasyonu olup yeşil şist fasiyesinde 

metaformizma geçirmiştir. Bunun üzerine genelde uyumlu kısmen metamorfik Elmadağ 

Formasyonu gelmektedir. Bu formasyon üst zonlarda yoğun kireçtaşı blokları içerir. Her 

iki formasyonda Triyas yaşlıdır.bu formasyonlar üzerinde açılı diskordan olarak Jura yaşlı 

marn, kumtaşı ve kireçtaşı ardalanmasından oluşan Lalelik formasyonu üzerinde; tektonik 

dokanaklı , ofiyolitik melanjdan ibaret Dereköy Formasyonu izlenir ve yukarıya doğru altta 

174


volkanitler, üste doğrugölsel çökellerle geçişli Üst Miyosen yaşlı birimler uyumsuz olarak 

gelmektedir. Alanda gözlenen tüm bu birimleri Gölbaşı Formasyonu uyumsuz olarak örter. 

Gölbaşı çevresinin en önemli akifer kayası Elmadağ Formasyonu içindeki kireçtaşı 

mercekleridir ve bol debili kaynaklar içerir. Ayrıca Dereköy Formasyonu içindeki 

kireçtaşları ve Gerder Volkanitleri orta debili kaynaklar içermektedir. 

Stratigrafi: Bölgede; Aüvyon (Kuaterner), Konglomera (Alt Pilosen), Kireçtaşı 

(Alt Pilosen), Premien Kireçtaşı ve Bloklu Grovak (üst trias), PemoKarbonifer ve Epi 

Metamorfik Şist (Paleozik) katmanları bulunur. 

8.3.Jeoloji 

Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları dahilinde yer alan başlıca büyük 

toprak grupları, kahverengi topraklar, koluvyal topraklar ve hidromorfik alüvyal (tuzlualkali) 

topraklardır. En çok Alanı kahverengi topraklar kaplamaktadır. 

Arazi yetenek sınıflamasında ise; yörenin I. Ve II. sınıf arazileri alüvyol ve 

kolüvyol bünyeli topraklar üzerinde yer almaktadır. Erozyonsuz bu araziler Mogan Gölü 

çevresindeki seki düzlükler ile Emir Gölü ve İncesu Vadisi taban alanlarında uzanır. 

III. sınıf araziler Mogan Gölünün doğu ve batı kıyılarına inen, düz sayılabilecek 

eğimdeki, tuzluluk ve tuzlulukalkalik gibi sorunları ihtiva eden arazilerdir. 

IV. sınıf araziler Elmadağ’ın batıdaki son tepeleri üzerinde ve Emir Gölü 

çevresinde parçalı küçük adacıklar halinde bulunurlar. 

V. sınıf düz ve ıslak araziler, tuzlu alkali toprak bünyeleriyle Mogan’ın güneyinden 

Yağlıpınar Köyüne kadar, batısında ise Kalındil Koyundan Başlayan bir alanda ve Emir 

Mogan Gölleri arasında yer Kepir Düzlüğünde yer almaktadır. 

VII. sınıf topraklar ise Emir Gölüne bakan dik yamaçlı platolarda yer almaktadır. 

Orman ağaçlandırmasına uygun bu araziler, kontrolsüz mera karakterindedirler. 

8.4HidrolojiHidrojeoloji 

Hidrojeoloji açısından önemli olan jeolojik birimler, batı kesiminde, kuzeydoğu 

güneybatı yönünde geniş bir dağılım gösteren PermoTriyas kireçtaşlarıdır. Büyük karst 

yapıları gelişmemiş olmakla beraber, küçük çatlak ve kırık sistemleri yeraltısuyu 

depolamasına olanak sağlamaktadır. 

Bölgenin en önemli yüzeysel su kaynakları Mogan ve Eymir gölleri olup bu gölleri 

güneyden itibaren besleyen önemli derler Çölova, Yavrucak, Başpınar, Gölcük ve Sukesen 

dereleridir. Bölge jeolojik yapısı gereği yer altı suları açısından fakir olmakla birlikte, 

Mogan gölünü besleyen Çölova deresi yakın çevresinde yer alan Alüvyonlar yer altı suyu 

içermektedir. 

8.5.Toprak Yapısı 

Havzada bulunan Büyük Toprak Gruplarının dağılımına bakıldığında ilk sırayı % 

90 oranı ile kahverengi topraklar almaktadır. Bu toprakların ana maddesi marn, kalker veya 

şist ara tabakalı killerden meydana gelmiş ve ABC profili zonal topraklardır. Erozyona 

uğrayan kısımlarda yalnızca A ve C horizonu görülür. Bu topraklar yaz aylarında kuru 

175


kalırlar ve bu dönemde kimyasal ve biyolojik etkinlikleri yavaştır. Havzada ikinci sırada % 

4 ile Alüvyal topraklar yer almaktadır. Bu toprakları oluşturan materyaller akarsular 

tarafından askıda taşınmış ve depolanmıştır. Bu gruptaki topraklar her türlü kültür 

bitkisinin yetiştirilmesine elverişli topraklardır. 

Havzada bulunan diğer toprak gruplarının dağılımı ise % 2 ve azalan oranlarda 

Kalüvyal, Kırmızımsı Kahverengi, Hidromorfik Alüvyal, Kireçsiz kahverengi ve Tuzlu 

Alkali topraklar olarak sıralanmaktadır. Daha çok Mogan gölü yer alan hidromorfik 

topraklar taban suyu probleminin görüldüğü ve çoğunlukla saz ve kamış gibi bitki 

türlerinin yetiştiği topraklardır. 

Tablo F.4.1.7.2. Mogan Gölü Havzası Mevcut Arazi Kullanım Durumu 

Arazi Kullanımı 

Sulu tarım 

Kuru Tarım 

Mera 

Orman 

Su Yüzeyi 

Yerleşim Yeri 

Alan 

Ha % 

367 

64156 

26489 

1420 

1320 

4358 

Kaynak: Mogan Gölü Havzası Erozyon Projesi Sonuç Raporu Mayıs2003 Ankara 

8.6.Flora ve Fauna: 

0.36 

65.40 

27.00 

1.45 

1.35 

4.44 

Flora: 

Bitki örtüsü, toprak profilinin gelişmesi ve erozyonun azaltılması veya önlenmesi 

bakımından çok önemli etkiye sahiptir. Havzada doğal bitki örtüsü, Mogan ve Eymir 

gölleri çevresindeki morfolojik yapı farklılığı ve küçük iklim adacıkları nedeniyle farklılık 

gösterir. Bitki örtüsünün ana çizgilerini otsu bitkiler belirlemektedir. Havzanın kitlesel 

yeşilliklerini oluşturan çalı, ağaçcık ve ağaç formundaki bitkiler, genel olarak taban 

arazilerini ve vadi içlerini ince bir şerit halinde izler. 

Bölgenin yaygın bitki örtüsünü otsu bitkiler oluşturmaktadır. Fakat değişik 

yüksekliklerde ve nem oranları farklı topoğrafik alanlarda farklı bitki toplulukları 

bulunmaktadır. Çalışma alanında bir adet endemik bitki olduğu belirlenmiştir. (Centaurea 

tchichatcheffi Y anar döner peygamber çiçeği). Göller etrafında saz (Phragmites 

communis), kamış (Typhia latifolia) türü bitkilerin yanı sıra ağaç ve ağaç formundaki 

bitkiler genel olarak taban arazilerde, vadi içlerinde ve yamaçlarda bulunmaktadır. Bunlar 

iğde (Eleagnus hortensis), söğüt (Salix nigra), akkavak ve karakavak (Populus alba 

venigra), ceviz (Juglans negia), dut (Morus alba) ve yalancı akasya (Robinia 

pseudoacaia)'dır. 

Orman ve fundalık alanlar (1420 ha) % 1.45 oranında olup havza genelinde çok az 

bir yer kaplamaktadır. Orman alanları daha çok Eymir gölüne bakan dik yamaçlı platolarda 

yer almaktadır. 

176


Mogan gölü ve havzası Türkiye’deki 3 fitocoğrafik bölgeden biri olan İranTuran 

fitocoğrafik bölgesinde yer almaktadır. Bu fitocoğrafik bölge; İç Anadolu, Güney ve Doğu 

Anadolu’nun büyük bir kesimini içine almaktadır. Gölbaşı Özel Çevre koruma Bölgesinde 

476’sı tür, 6’sı alttür, 6’sı varyete olmak üzere toplam 488 bitki türü mevcuttur. 

Florayı oluşturan 488 taksonun 51’i sucul, 437’si ise karasal habitatlarda yayılış 

gösteren taksonlardan oluşmaktadır. Sucul bitkiler kendi içinde, su içinde serbest yüzen 

(Lemna gibba, L.minor ve L. Trisulcata), kökü su içinde bulunan yarı batık 

(Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Lvthrum salicaria, Najas marine 

ssp.armata, Potamogeton pectinatus, Phragmites austrialis,Thypha angustifolia, 

T.domingensis) ve göl kenarında toprağın su ile doymuş olduğu alanlarda bulunanlar 

olmak üzere gruplaşma göstermektedirler. Bunlardan 52 (% 10, 74) tanesi endemik 

türlerdir. Sucul bitkiler içerisinde endemik türler bulunmamaktadır. Endemik türlerin hepsi 

karasal olup, toplam 52 (% 10,74) türün endemiktir. Endemik türlerden Centaurea 

tchihatcheffii, Erysimum torulosum ve Dianthus ancyrensis en yüksek riske sahip olan 

türlerdir. 

Centaurea tchihatcheffii(yanardöner peygamberçiçeği)Gölbaşı çevresine özgü 

endemik bir türdür. Çiçeklerinin gösterişli olması nedeni ile alan içerisinden yoğun olarak 

toplanması, yoğun tarım ve herbisit uygulamaları ile ağaçlandırma ya da çevre düzenleme 

çalışmaları sonucunda büyük bir baskı altında bulunmaktadır. 

Peygamber Çiçeği 

177


Fauna: 

“Step alanlarda küçük memeli canlılar barınabileceği birçok yer olduğu gibi, 

tarlalar ve tarla kenarları da bu canlılara ev sahipliği yapmaktadır. 

Su kuşları açısından Mogan Gölü ile birlikte Çökek Bataklığı, Dikilitaş ve İkizce 

Göletleri önemli habitatlardır. Sulak alanlar ayrıca balık ve amfibilere de habitat 


Civarda tarla kuşları ve yırtıcılar için step ve kayalık araziler mevcuttur. Bilhassa 

havzayı çevreleyen yüksek tepeler, yırtıcı kuşlar için uygun habitatlardır. 

Karasal omurgasızlar ve reptiller için step ve tarlalar uygun alanlardır.” 

(Kaynak: “Mogan Gölü Havzası Biyolojik Zenginlikleri Ve Ekolojik Yönetimi” Projesi, 

Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü, 2002). 

9. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu: 

Mogan Gölü Ekosistemi Kullanım Amaçları: 

“Mogan Gölü sucu1 ekosistemi halihazırda rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. 

Ankara'ya yakın olması nedeniyle kendiliğinden gelişen bu talep sonucu Mogan Gölü 

çevresi 1981 yılında Turizm Bakanlığı'nca ''Turizm Alanı'' olarak i1an edilmiştir. Bu 

kararla birlikte, 1984 yılında Gölbaşı Planı ile entegre olabilecek Göl Çevresi İmar planı 

hazırlanmıştır. Söz konusu planlar ile 1986 öncesine kadar yapılan planlar Gölbaşı Özel 

Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı ile yeniden değerlendirilerek hazırlanmış ve 

onaylanmıştır. 

Bugün için Göl ve yakın çevresi yerleşim ve rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. 

On sene öncesine kadar ekonomik önemi olan balıkçılık, sportif balıkçılığa dönüşmüştür. 

Elliyi geçmeyen profesyonel balıkçı mevcuttur. 

Rekreatif amaçla özellikle yaz döneminde toplam 15000'e yakın kişi Gölbaşı 'nı 

günübirlik ziyaret etmektedir. 

Rekreatif kullanımı desteklemek ve düzenlemek açısından Balıkpınar Köyü, 

Dedegöl mevkiinde Botanik Parkı; Mogan Gölü'nün kuzeyinde Atatürk Sahil Parkı ve Kıyı 

Bandı Tasarım Peyzaj Projesi gündeme getirilmiştir.” 



Havza Kullanım Amaçları: 

“Havzanın en büyük yerleşim yeri Gölbaşı İlçe merkezi dışında havzanın temel 

kullanım amacı tarım ve hayvancılıktır. İlçe merkezinde ve civarında gelişen düşük 

yoğunluklu yerleşim dışında 500 kişinin tarım ve hayvancılıkla uğraştığı tahmin 

edilmektedir. Büyükbaş hayvan 10.000, 35.000 civarında küçükbaş hayvan, 5 adet tavuk 

çiftliği mevcuttur. 

178


Üretim sektöründe nüfusun % 21,9'u çalışmaktadır. Tarım ve hayvancılık, 

balıkçılık ilemadencilik bu sektördedir. Hizmetler sektöründe % 43,7'si çalışmaktadır. 

Küçük sanat,sanayi ve inşaat sektöründe % 34,4 oranında nüfus çalışmaktadır. Yörede 

çoğu ilçe civarında 34 adet sanayi kuruluşu mevcuttur. Kentte 1547 adet işyeri 


Gôlbaşı İlçesi'nde 29.515 ha alan ekilmekte olup 26,583 ha'ında tahıl; 1410 ha'ında 

baklagil; 25 ha'ında endüstriyel bitki, 1497 ha'ında ise ayçiçeği üretimi yapılmaktadır. 

Tarımsal üretim 52.105 tonu tahıl olmak üzere 54. 774 tondur. Yörede vadi tabanında 

sebze (domates,kavun, karpuz, soğan, patlıcan vb) ve meyve (elme, kayısı, armut, ayva, 

kiraz, vişne, badem vb) yetiştirilmektedir. Havza büyük ölçüde tarım alanları ve kırsal 

yerleşimlerle örtülüdür. 

Gölbaşı'nda taş imalatı yapan 44 işyeri mevcuttur. Bu işyerlerinin çoğu Örencik ve 

Gerder Köyü civarında, Havza'nın kuzey yarısında toplanmıştır. 

Mogan Gölü havzasında Gölbaşı, Haymana ve Bala ilçelerine ait yerleşim birimleri 

mevcuttur. Havza'nın büyük bir bölümü Gölbaşı ilçesi sınırlarına dahildir. Buna paralel 

olarak Havza'daki nüfusun da büyük bir bölümü Gölbaşı ilçesine aittir. Çok hızlı 

yapılaşmayla yeni yerleşim alanlarının üretilmesi alandaki nüfus yoğunluğunu 

artırmaktadır. Yeni yerleşim alanlarında ne kadar İnsan yaşadığı, yapılaşma faaliyetlerinin 

devam etmesi ve konutlarda sürekli oturulmaması gibi nedenlerden dolayı 

belirlenememiştir .Fakat yeni yerleşim birimleri göz önüne alındığında gerçek değerler, 

verilen değerlerin çok üzerindedir. Ayrıca yörenin cazibe merkezi olması nedeniyle 

önümüzdeki yıllarda nüfus artışının çok yüksek olacağı tahmin edilmektedir.” 



10. Mevcut Sorunlar: 

Bu bölümdeki bilgiler 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü’ne 

yaptırılan, “Mogan Gölü Havzası Biyolojik Zenginlikleri Ve Ekolojik Yönetimi” 

Projesi’nden alınmıştır. 

Dış Kaynaklı Yüzeysel Su Kirlenmesi: 

“Mogan Gölü ekosistemini etkileyen ve Mogan Gölü’nü doğrudan etkileyen su 

kirlenmesini Evsel ve endüstriyel atıksular ile Nokta kaynaklar ya da dereler şeklinde 

özetlemektedir. 

Mogan Gölü civarında, daha çok montaj ve depolama faaliyetleri gören 30 

civarında endüstri tesisi mevcuttur. Bunların başlıcaları; Mekan Alüminyum Kaplama 

Fabrikası, Pi Makina, Sahralar Mobilya Fabrikası, Ersa Tüp Fabrikası, Güriş Makina 

Fabrikası, Ankara Alçı Sanayi, AD Montaj Fabrikası, Prekons İmalat Sanayii, ABS Alçı 

Fabrikası, Tipa Tavukçuluk, EBK Araç Bakımevi, BM Holding Deposu, FMC Nurol Tank 

Fabrikası, Tiftik Birlik ve Yapağı Depolama, Gülermak Makina Fabrikası, Özmak Toprak 

Sanayi, Özmak Makina Fabrikası’dır. Yöre’de Gazi Üniversitesi’nin Uygulamalı 

Araştırma Hastanesi mevcuttur. Briket fabrikaları, taş ocakları, besihane, mermer işleme 

179


tesisleri de bunların yanısıra belirtilmektedir. Ayrıca 44 adet taş işleyen fabrika mevcuttur 

(Yerel Gündem 21, 1999).” 

Evsel ve Endüstriyel Kirlilik: 

1999 yılında yapılan bir araştırmaya göre “İnceleme yapılan küçük ve orta ölçekli 

üretim tesislerinin bir kısmında arıtma tesisi olmakla birlikte, bunların çeşitli nedenlerden 

dolayı sürekli olarak çalıştırılmadıkları ve bir bypass hattı ile en yakın yüzeysel su 

kaynağına verildiği, arıtması olmayan tesislerin ise atık sularını sızdırmalı fosseptiğe 

bağlamak suretiyle sızma veya taşma nedeniyle kirliliğe yol açtıkları tespit edilmiştir. Bazı 

tesislerin arıtımdan çıkan atık sularını bahçe sulamasında kullandıklarına dair beyanlarına 

rağmen, özellikle sulama mevsimi dışında bu suları göle verdikleri anlaşılmıştır (Aker ve 

Üzan 1999). 

Yapılan araştırmalar sonucu göl çevresindeki bu tesislerin bir bölümü atık sularını 

kanalizasyon hattına vermekte, bir bölümünde ise bu konuda çalışmalar yapılmaktadır. 

Bazı tesislerde ise çevreyi kirletici deşarjlara devam edilmektedir.” 

Tarım gübresi ve pestisit kullanımı: 

“Alanda kullanılan gübre ve herbisit miktarları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 

Gölbaşı İlçe Müdürlüğü’nden temin edilmiştir. Havzanın bir bölümünün Haymana ve Bala 

ilçelerinin sınırları dahilinde olduğu düşünüldüğünde, aşağıdaki tablo değerlerinden daha 

fazla gübre ve herbisit kullanıldığı bir gerçektir. Ayrıca, çiftçilerin Gölbaşı İlçesi dışından 

gübre ve pestisit satın alma ihtimalleri bu değerleri daha da yükseltmesi kaçınılmazdır. 

Gölbaşı ve civarında gübre ve pestisit kullanımı (Anonymous 2002)” 

Yıl 

Ekiliş alanı 

(hektar) 

Taban gübresi 

DAP % 1846 

(kg) 

Üst gübre 

nitrat % 26 

(kg) 

Esterli 

herbisitler 

(kg) 

1988 21.380 2.993.200 4.276.000 38.484 

1989 19.270 2.697.800 3.854.000 34.686 

1990 23.650 3.311.000 4.730.000 42.570 

1991 20.150 2.821.000 4.030.000 36.270 

1992 24.650 3.451.000 4.930.000 44.370 

1993 22.950 3.213.000 4.500.000 41.310 

1994 25.350 3.549.000 5.070.000 45.630 

1995 22.950 3.213.000 4.590.000 41.310 

1996 26.350 3.549.000 5.270.000 45.630 

1997 23.950 3.353.000 4.790.000 41.310 

1998 25.350 3.549.000 5.070.000 45.630 

1999 22.950 3.213.000 4.590.000 41.310 

2000 26.350 3.549.000 5.270.000 45.630 

2001 24.500 3.430.000 4.900.000 44.100 

2002 29.480 4.127.200 5.896.000 53.064 

180


Mogan Gölü Havzası’nda erozyon: 

“Mogan Gölü’nü etkileyen bir diğer önemli dış etken havzadaki erozyondur. Gerek 

derelerle, gerekse yüzey akış ile taşınan sedimen gölün giderek daralmasına yol 

açmaktadır. Sedimen ile birlikte tarım arazilerinden N ve P içeren organik maddeler, 

pestisit ve gübre kaynaklı organik maddeler gelmesi de söz konusudur. 

Mogan Gölü için elde edilmiş olan 1968, 1990 ve 1995 yıllarına ait batimetrik 

haritalar karşılaştırıldığında, eş yükselti eğrilerinde belirgin değişmelere rastlanılmıştır. 

Mogan Gölü’nde 

19681990 yılları arasında 4,5 milyon m 3 

19681995 yılları arasında 6,4 milyon m 3 

su hacminde eksilme oluştuğu, bu alanın sedimenle dolduğu tahmin edilmektedir (ODTÜ, 

1995). Bu tahmine göre ortalama sedimen derinliği 0,87 m ve ortalama yıllık sedimen 

taşınımı 236668 m 3 ’tür. Sedimen taşınması büyük ölçüde derelerle olmaktadır. Yüzey akış 

da bu sonuçta paya sahiptir.” 

Mogan Gölü Havzası’nda katı atık sorunu: 

“Havzada katı atık depolama işlemi sonucu sızmalar ile dolaylı olarak yüzeysel ve 

yeraltı sularının kirlenmesi söz konusudur. Havza dışına taşınan katı atıklar için münferit 

uygulamaların kontrolü gerekmektedir. Halen Gölbaşı düzü çöp dökmek amacı ile 

kullanılmaktadır.” 

Sulakalanları tehdit eden etmenler: 

“Gölbaşı Belediye Başkanlığı konunun üzerinde hassasiyetle durmasına rağmen 

alandaki bazı tehdit unsurlarını şöyle sıralaya biliriz: 

Havzadan erozyonla sediman taşınımı 

Derelerle taşınan evsel, endüstriyel ve tarımsal kirleticiler 

Sulak alanlar çevresindeki birçok kuruluşun atıklarını sızdırmalı fosseptiğe 

vermesi 

Kasıtlı olarak sazların yakılması 

Birçok yerde sazların kesimi ve kesilen sazların olduğu yerde bırakılması 

Kaçak avcılık 

Sivrisinek mücadele programlarında, son derece bilinçsiz bir şekilde 

insektisitlerin sulak alanlara uygulanması. 

Dinlenme maksadıyla yöreye giden ziyaretçilerin, plastik şişeler ve poşetlerle 

bütün kıyı şeridini kirletmeleri 

Gölbaşı Düzü gibi hassas sistemlere halen kaçak çöp atılması ve molozlarla 

doldurulması (Bu alana çöp ve moloz atılmasına karşı Gölbaşı Belediye Başkanlığı son 

derece duyarlı davranarak bu olumsuz faaliyetleri büyük ölçüde engellemiştir) 

Bazı alanlara gelişigüzel inşaat artıkları ve çöplerin atılması ve yağmur sularıyla 

bu kirleticilerin sulakalanlara taşınımı (Taşpınar köyü güneyinde, Ahiboz köyü 

güneybatısındaki küçük çöplükler vb).“ 

181


Mogan Gölü ekosistemini etkileyen iç kaynaklar: 

“Mogan Gölü ekosistemini sedimenle dolmaya başlayan dip yapısının fiziksel 

değişimi ile yine sedimende depolanan fosfor birinci derecede doğrudan ve dolaylı 

etkilemektedir (ODTÜ, 1995). 

Sedimentten salınan ve yüzeysel sularla göle ulaşan fosfor; kritik besin elementi 

olarak primer üretimi körüklemektedir. Gölün fiziksel yapısı gereği sucul bitkilerin üretimi 

artarak gölü bazı dönemlerde yüzey ve yüzeyaltı olarak % 7080 oranında örtmektedir.” 

F.4.1.8. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 

F.4.1.9. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler. 

F.4.1.10. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar. 

F.4.1.11. 3573 Sayılı Zeytincilin ıslahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması 

Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 

F.4.1.12. 4342 Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 

F.4.1.13. 30/01/2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak 

Yürürlüğe Giren “ Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Beirtilen Alanlar. 

F.4.2. ÜLKEMİZİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 

UYARINCA KORUNMASI GEREKEN ALANLAR 

F.4.3.KORUNMASI GEREKEN ALANLAR 

F.4.3.1. SULAK ALANLAR* 

Çöl Gölü (Altınçanak Gölü): 

Koordinatları: 39’12”Kuzey32’45”Doğu 

Rakım: 1050 metre 

Alanı: 600 ha. 

AnkaraKonya karayolunun 75.km.sinde, yolun 3 km. batısında yer alır. Çöl Gölü 

güneyinde ve batısında yer alan birkaç pınarın suyu ve yazın kuruyan dereciklerle beslenir. 

Tamamen tarım alanlarıyla çevrilmiş olan gölün doğu kesiminde az miktarda sazlık alanlar 

mevcuttur. 

Tuz Gölü çevresinde yer alan göllerden biri olması sebebiyle, alanda üreyen ve 

konaklayan kuşlara Çöl Gölü’nde de rastlanılmaktadır. Ankara’ya yakın olması nedeniyle 

özellikle hafta sonlarında ağır av baskısına maruz kalan göl ve çevresinde herhangi bir 

koruma statüsü bulunmamaktadır. 

Sarıyer Barajı: 

Koordinatları: 40’02”Kuzey31’38”Doğu 

Rakım: 475 metre 

Alanı: 8400 ha. 

182


1956’da hizmete giren Sarıyer Barajı Türkiye’nin en eski barajlarından biridir. 

Derinliği 79 metre olan baraj, Sakarya nehri ile Kırmır ve Aladağ Çaylarının birleştiği 

yerde kuruludur. 

Aladağ Çayı’nın baraj gölüne karıştığı yerde küçük ve sığ bir sulak alan 

oluşmuştur. Yaz sonunda kuruyan bu küçük delta “Nallıhan Kuş Cenneti” olarak da 

bilinmektedir. Çok sayıda leylek için göç sırasında önemli bir konaklama noktasıdır. 

Balıkçılık yapılan baraj gölünün çevresinde sınırlı miktarda tarım alanı bulunmaktadır. 

Nallıhan Kuş Cenneti’ni kapsayan 425 ha.lık bir alan 1994’te Yaban Hayatı Koruma 

Sahası ilan edilmiştir. 

Tablo F.4.3.1.1: Mogan Gölü’nde çeşitli tarihlerde yapılan analizlerin ortalama sonuçları 

Ref: DSİ Mogan Gölü Limnoloji Raporu, 1993 

PARAMETRELER 

ŞUBAT 1972 

MART 1973 

ŞUBAT 

ARALIK 

1977 

AĞUSTOS 1988 

AĞUSTOS 1989 

AĞUSTOS 1991 

TEMMUZ 

1992 

Su sıcaklığı ( 0 C ) 12,8 15,2 15,9 15,4 

Çözünmüş Oksijen(mg/L) 9,3 9,2 7,7 10,2 

PH 8,38 8,67 8,57 8,95 

İletkenlik(mmho/cm) 2159 ...... 1821 2095 

Toplam Alkalinite(mg/L) 383 325 277 461 

Toplam Sertlik(mg/L) 321 225 410 310 

Kalsiyum(mg/L) 35,2 26,8 48 22,3 

Magnezyum(mg/L) 55,4 38,3 61,8 62 

Klorür(mg/L) 227 ...... 204 237 

Nitrat azotu(mg/L) ....... 0,04 1,53 0,20 

Orto fosfat(mg/L) ....... 0,18 0,09 0,06 

Organik madde(mg/L O2) 8,3 ...... 3,71 7,28 

Su ve Kıyı Yönetimi Politikaları 

Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesinde Gerçekleştirilen Çalışmalar: 

1. Araştırma Çalışmaları 

1993 yılında Kurum ile MTA Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol uyarınca 

Gölbaşı MoganEymir Gölleri Havzasının Hidrojeolojik araştırması yaptırılarak göllerin 

yerüstü ve yeraltı su kaynakları ile ilişkisi ortaya konulmuştur. Bu araştırmanın 

sonuçlarından planlama ve uygulama çalışmalarında yararlanılmaktadır. 

1993 yılında, ODTÜ ile Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığına bağlı Ankara Su 

ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokol uyarınca, “Gölbaşı 

MoganEymir gölleri için Su Kaynakları ve Çevre Yönetim Planı Projesi” hazırlanmıştır. 

183


Projenin amacı, özetle MoganEymir gölleri ve Özel Çevre Koruma Bölgesi için altyapı 

master planı, su kaynakları ile çevre yönetim planının geliştirilmesi ve Çamlıdere Baraj 

Gölü’nün AnkaraGerede otoyolundan etkilenmesinin araştırılmasıdır. ODTÜ tarafından 

yürütülen çalışma tamamlanmış, nihai rapor Ağustos 1995 tarihinde Özel Çevre Koruma 

Kurumu’na gönderilmiştir. Kurum tarafından yürütülen muhtelif araştırma, planlama ve 

uygulama çalışmalarında bu projenin önerilerinden yararlanılmaktadır. 

2. Planlama Çalışmaları 

Gölbaşı 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Planı: Tüm bölgeyi kapsayan plan 

31.08.1992 tarihinde tamamlanarak onaylanmıştır. Bölgedeki mevcut doğa değerlerini 

verimli kullanmakla beraber herhangi bir bozulma ve kirlenmeye meydan vermeden 

korumayı ve geliştirmeyi hedefleyerek hazırlanan “Çevre Düzeni Planı”; gelişme dönemi 

içerisinde söz konusu bölgede arazi bölünmeleri ile arazilerin genel olarak hangi 

maksatlarla ve ne ölçüde kullanılabileceğini belirleyen, “KorumaKullanma İlkeleri”nin 

ortaya konduğu bir ana plandır. 

Çevre Düzeni Planının esas hedefi; özel çevre değerlerine sahip alanların doğal 

güzelliklerinin, ekolojik dengesinin, sualtısu üstü canlı ve cansız varlıklarını korumak ve 

bunların gelecek nesillere intikalini sağlamak, bunlar için gerekli tüm kontrol 

mekanizmalarını işletmek olarak belirlenmiştir. 

Gölbaşı 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı: Çevre Düzeni Planında, kentsel gelişme 

alanı olarak gösterilen yaklaşık 5500 hektarlık alanına ait 1/5000 ölçekli nazım imar 

planları 15.07.1994 tarihinde onaylanmıştır. Bu plan kapsamında kalan 1/1000 ölçekli 

uygulama imar planı çalışmaları vatandaşların başvurusu dikkate alınarak yaptırılmaktadır 

. 

Yürürlükteki üst ölçekli plan kararları doğrultusunda gerçekleştirilen 1/1000 ölçekli 

Mevzii İmar Planlarının, %70’lik kısmı tamamlanmış olup, geri kalan kısma ait çalışmalar 

devam etmektedir. 

Gölbaşı Taşpınar 700 m² ifraz şartlı alanlara ait 1/5000 Nazım İmar Planı; 

27.09.1995 tarihinde, 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı ise 29.12.1997 tarihinde 

onaylanmıştır. 

Gölbaşı İlçe Merkezi 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı, Özel Çevre Koruma 

Kurumunca hazırlanmış ve 17.05.1991 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. 

Gölbaşı I. Etap Kıyı Bandı 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı, kamuya ayrılmış 

bulunan günübirlik alanlar, göl çevresindeki yollar, otoparklar, kıyı kullanımları, yeşil ve 

açık alanlar ile kentsel mobilyalara yönelik düzenlemeleri kapsayan bu plan 18.10.1991 

tarihinde onaylanarak, yürürlüğe girmiştir. 

Göl Çevresi Rekreasyon Alanları 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı, 26.09.1995 

tarihinde, aynı bölgeye ait 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı ise 04.04.2000 tarihinde 

onaylanarak yürürlüğe girmiştir. 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ile Mogan Gölü 

çevresindeki alanların ve göle su taşıyan havzaların kazanılması, doğal değerlerin 

korunması, bu alanların geniş kitlelerin günübirlik rekreatif kullanımına açılması 

hedeflenmiştir. 

184


Nazım İmar Planının kararlarına uygun olarak hazırlanan 1/1000 ölçekli 

Rekreasyon Alanı Uygulama İmar Planına ait 18. Madde İmar Uygulaması çalışmalarına 

Belediyesi ile birlikte başlanılmıştır. İlgili mevzuat uyarınca kamu eline geçmesi gereken 

alanların düzenlenmesi hedefleniştir. 

3. Altyapı ve Kanalizasyon Çalışmaları 

Gölbaşı Bölgesindeki, Mogan Gölünün Haymana ve Konya yolu güzergahlarından 

geçecek kolektör hattına, Kurum ve ASKİ arasında yapılan görüşmeler sonucu ASKİ 

tarafından Dünya Bankası kredisiyle yürütülen proje kapsamında uygulama önceliği 


Ayrıca, Gölbaşı Bölgesi 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planında yer alan kentsel 

alanlara ilişkin altyapının projelendirilmesi için Kurum ile ASKİ arasında ortak bir çalışma 

başlatılmıştır. İnşa edilen kooperatiflerin kanalizasyon deşarjını ve söz konusu kolektörlere 

bağlantılarını sağlayacak tali kolektörlerin projelendirme ve inşaatına ait çalışmalar ASKİ 

tarafından yürütülmektedir. Bugüne kadar tamamlanmış 1/1000 ölçekli mevzi imar 

planları, 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve önerilen tali kolektör güzergahları ASKİ’ye 

iletilmiştir. 

Kentsel Alanlarda Altyapı Çalışmaları: ASKİ tarafından gerçekleştirilecek olan bu 

çalışmalara, ancak 1/1000 ölçekli Mevzi İmar Planlarının tamamlanmasından sonra 

başlanabilecektir. 

1820 Ocak 1995 tarihinde Sn. Cumhurbaşkanımızın himayelerinde “Mogan ve 

Eymir Gölleri Çevre Kurultayı” düzenlenmiştir. Bu tarihten itibaren 1/25000 ölçekli Çevre 

Düzeni Planlarında yer alan projelendirme ve uygulama çalışmalarını değerlendirmek ve 

çözmek amacıyla, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığında ilgili Kurum ve 

Kuruluşlarla işbirliği yapılarak bir proje paketi hazırlanmıştır. 

GÖLBAŞI ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİNDE YER ALAN MOGAN ve 

EYMİR GÖLLERİNİN REHABİLİTASYONUNA İLİŞKİN OLARAK 2001 

YILINDA PLANLANAN ve YÜRÜTÜLEN PROJELER 

22 Ekim 1990 tarihinde 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre 

Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilen Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesinde yapılan 

çalışmalar, doğal değerlerin, ekolojik dengenin sürdürülebilir kalkınma ilkeleri 

doğrultusunda korunmasını ve buna yönelik tedbirlerin alınmasını hedeflemiştir. 

Bu doğrultuda, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığında Mogan ve Eymir 

göllerinin kirlilikten arındırılması ve kirliliğin önlenmesine ilişkin olarak Kamu Kurum ve 

Kuruluşlar ile Üniversitelerin katılımı sağlanarak “Teknik Eylem Komitesi” 

oluşturulmuştur. 

Teknik Eylem Komitesi, bugüne değin yapılan çalışmalar ve tartışma konularını 

değerlendirerek, Mogan gölünün ötrofik bir yapıda olduğu, doğal ekosistemin korunarak 

rehabilitasyon çalışmalarına başlanması gerektiği konusunda görüş birliğine varmış ve 

aşağıdaki projelerin yapılmasını önermiştir. 

185


Bu doğrultuda; Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı koordinatörlüğünde 2001 

yılında gerçekleştirilmesi hedeflenen öncelikli projeler aşağıda sıralanmıştır; 

a) İlk önce yapılması gereken göllere yapılan kirlilik girdilerinin asgariye 

indirilmesidir. Bunun için de ASKİ Kolektör Hattının Geliştirilmesi Projesinin 

tamamlanması için ASKİ ile görüşmeler sürdürülmektedir. Bütün tesislerin bu 

kolektöre bağlanması için Gölbaşı Belediyesi ve ASKİ ile çalışmalar devam 

etmektedir. 

b) Göl havzası için master plan yapılması hedeflenmektedir. Master plan ve EİE 

İdaresinin hazırlamakta olduğu su rejimi raporu ile birlikte değerlendirilerek 

taşkın durumu ve sabit regülatör projesi belirlenecektir. Bu çalışmalar DSİ ile 

birlikte yürütülmektedir. Projenin gerçekleştirilebilmesi için Hollanda 

Hükümetinden yardım alınma ihtimali bulunmaktadır. 

c) Su Kirliliğinin Sürekli İzlenmesi: Göl suyunu organik ve inorganik 

parametreler açısından temiz kabul edilen seviyede sabit tutmak, su kirliliğini 

ve su kalitesini sürekli bir şekilde izlemek ve göl içerisinde yapılacak eylemleri 

belirlemek amacıyla Bakanlığımız Referans Laboratuarı koordineli olarak 

gerekli çalışma ve ölçümleri yapacaktır. Bu doğrultuda Çevre Bakanlığı ile 

protokol yapılmış ve çalışmalara başlanmıştır. 

d) Havzanın Erozyon Haritasının Hazırlanması: Göle erozyon nedeniyle gelen 

sediment girişini engellemek için Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü 

Müdürlüğü ile çalışmalara başlanmış olup, yöredeki erozyon probleminin 

çözümü için öneriler getirecektir. Bu çalışma sonucu bitkilendirilecek ve 

ağaçlandırılacak alanlar belirlenecek ve öneriler getirilecektir. 

e) Çiftçi Eğitimi: Havzada tarım yapan köylerde gübre ve ilaç kullanımı 

konusunda eğitim çalışmaları programları hazırlanmaktadır. Göle tarım kirliliği 

girişini minimize etmek için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol 

Genel Müdürlüğü ile işbirliği yapılarak çalışmalar sürdürülecektir. 

f) Biyolojik Zenginliğinin Tespiti: Göllerde ve çevresinde sürdürülecek olan bu 

çalışma bölgedeki vejetasyon ve balık çeşitliliğini belirleyecek ve bazı veriler 

gölün yapısı hakkında belirleyici olacaktır. Bu sayede gölde yapılması gereken 

eylemler de belirlenmiş olacaktır. Bu çalışmalar için Ankara Üniversitesinin de 

katılımı ile Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü ile protokol yapılmaktadır. 

Kaynak: OGM Ankara Orman Bölge Müdürlüğü 

Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü DKMP Şube Müdürlüğü 

Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı 

www.cevre.gov.tr 

www.ankaracevreorman.gov.tr 

186


G. 

TURİZM 

187


G.1. YÖRENİN TURİSTİK DEĞERLERİ 

Ankara İlinde kış, dağ ve doğa yürüyüşlerine uygun vadiler, yayla turizmine uygun 

alanlar, su sporlarına uygun doğal ve yapay göller ve milli parklar, tabiat parkları, orman 

içi dinlenme yerleri, içmeceler, kaplıcalar ve müzeler yer almaktadır. 

G.1.1. YÖRENİN DOĞAL DEĞERLERİ 

Kış ve Dağ Turizmine Uygun Dağlar: 

v Elmadağ 

v İdris Dağı 

v Kavaklıdağ 

v Işıkdağı 

Doğa Yürüyüşlerine Uygun Vadiler: 

v Kirmir Çayı Vadisi 

v Pazar Çayı Vadisi 

v İlhan Çayı Ağan Deresi Vadisi 

v Çubuk Çayı Vadisi 

v İnönü Vadisi 

Yayla Turizmine Uygun Alanlar: 

v KaraşarEğriova Yaylası 

v ÇamlıdereBenli Yaylası 

v ÇamlıdereÇamlıdere Yaylası 

v NallıhanÖmerşeyhler Yaylası 

v KızılcahamamUlucak Yaylası 

v KızılcahamamBaşköy Yaylası 

v KızılcahamamSalın Yaylası 

v GüdülSorgun Yaylası 

Su Sporlarına Uygun Doğal ve Yapay 

Göller: 

v Mogan ve Eymir Gölleri 

v Karagöl 

v Baraj Gölleri (Çubuk, Bayındır, 

Eğrekkaya, Çamlıdere, Asartepe, 

Sarıyar, Kesikköprü) 

İlginç Jeolojik Oluşumlar ve Mağaralar: 

v Haymana Demirözü Mağarası 

v Tuluntaş Mağarası 

v Şıngırdaklın Mağarası 

188


Milli Parklar, Tabiat Parkları ve Orman İçi Dinlenme Yerleri: 

v Soğuksu Milli Parkı 

v Asarlık Tepeleri 

v Beynam 

v Eğriova 

v Çamkoru 

v GüvemKaragöl 

v Hoşebe 

v Karagöl 

v Sorgun 

v Söğütözü 

v Tekkedağı 

v Uluhan 

İçme ve Kaplıcalar: 

v KızılcahamamSey Hamamı 

Kaplıcası 

v Ayaş İçmecesi ve Kaplıcası 

v BeypazarıDutlu, Tahtalı 

Kaplıcası ve İçmeceleri 

v Haymana Kaplıcası 

v Kızılcahamam Kaplıcası 

v PolatlıMalıköy Kaplıcası 

v ÇubukMelikşah Kaplıcası 

v Ayaş Karakaya Kaplıcası 

v Kapullu Kaplıcası 

G.1.1.1. KONUM 

İldeki kaynak potansiyelinin mekansal dağılımı esas alınarak, kenti kaynaklara 

bağlayan rekreasyon aksları şu şekilde tanımlanmıştır. AnkaraÇubuk, AnkaraElmadağ, 

AnkaraGölbaşıBala, AnkaraGölbaşıHaymana, AnkaraAyaşBeypazarı, UlusA.O.Ç. 

aksları Ankaralıların farklı turizm ve rekreasyon gereksinimlerine yönelik olarak 

günübirlik ve konaklamak üzere kullandıkları aksları temsil ederler. Ayrıca Beypazarı 

Karaşar, KızılcahamamKazan, KızılcahamamÇamlıdere, KızılcahamamGüvem 

yönünde, üzerinde farklı nitelikte kaynak ve tesisi barındıran rekreasyon aksları olmuştur. 

· Kent merkezine göre 30 km. yarıçaplı birinci kuşak, yarım saatte 

ulaşılabilen, günübirlik kullanıma elverişli rekreasyon alanlarını kapsayan bir bölge olarak 

değerlendirilebilir. 

Birinci kuşak kentleşmenin etkisindeki alanlarla örtüşmektedir. Bu bölgedeki 

kaynaklar ulaşılabilirlik bakımından avantajlı olmakla birlikte kentleşme, ikinci konut 

gelişmesi, yoğun kullanım ve çevre sorunları gibi olumsuz faktörlerin etkisindedir. 

Turizm ve organize tesisler de çoğunlukla bu bölge içinde yer almaktadır. Bu 

alandaki kaynaklar, metropoliten alana ilişkin Nazım plan çalışmalarında korumakullanma 

dengesini gözeten bir yaklaşımla belirlenmelidir. 

189


· İkinci kuşak en fazla bir saatte ulaşılabilen 60 km. yarıçaplı bir bölgeyi 

kapsamaktadır. Günübirlik kullanıma yönelik rekreasyon ve açık sportif tesisler ile ikinci 

konut gelişmesinin yaygın olduğu bu bölgede, yoğun rekreatif kullanımdan, ikinci konut 

gelişmesinden ve hızlı kentleşmeden kaynaklanan çevre sorunları (su kirliliği, doğal ve 

tarihi kaynakların tahribi gibi) görülmektedir. 

· Üçüncü kuşak 90 km. yarıçaplı ve en fazla 1.5 saatte ulaşılabilecek bir 

bölgeyi kapsamaktadır. Kaynak potansiyelinin en yoğun olduğu kuşak olup günübirlik ve 

hafta sonu rekreatif kullanımların yanı sıra küçük işletmelerden oluşan konaklama, yemeiçme 

tesisleri ve özellikle termal kaynaklara dayalı turizm tesislerinin gelişebileceği 

potansiyellere sahiptir. 

· Dördüncü kuşak 90 km.’lik yarıçapın dışında kalan (Nallıhan ve 

Şereflikoçhisar) bölgeleri kapsamaktadır. Ankaralılar için günübirlik mesafe dışında kalan 

bu bölgeler hafta sonu kullanımları için elverişli olmakla birlikte, daha çok Nallıhan 

örneğinde olduğu gibi, Bolu Bölgesi kaynak potansiyelinin ve rekreatif kullanışların bir 

parçası olarak değerlendirilebilir. 

G.1.1.2. FİZİKİ ÖZELLİKLERİ: 

İldeki doğal kaynak potansiyeli, su kaynaklarına, bitki örtüsüne ve kaplıca 

kaynaklarına dayalı olarak oluşmuştur. 

KalecikAyaş aksının kuzeyinde yer alan Kızılcahamam, Çamlıdere, Güdül, 

Beypazarı ve Nallıhan yöreleri, birden fazla doğal kaynağın bir arada bulunması nedeniyle 

kaynak potansiyeli yüksek bölgelerdir. 

KalecikAyaş aksının güneyinde yer alan Gölbaşı, Haymana, Kesikköprü ve 

Ayaş’ta ise turizm potansiyeli, tek doğal kaynağa dayalı olarak oluşmuştur. Gölbaşı ve 

çevresinde doğal göllerin varlığına, Haymana ve Ayaş’ta kaplıca ve içme kaynaklarına, 

Kesikköprü’de ise baraj gölünün varlığına dayanan potansiyel vardır. 

G.1.2. KÜLTÜREL DEĞERLER: 

Tarihi ve Arkeolojik Yapılar: 

v Ankara Kalesi 

v Augustus Tapınağı 

v Roma Hamamı 

v Akköprü 

v Anıtkabir 

v Ankara Tiyatrosu 

v Julianus Sütunu 

Arkeolojik Alanlar: 

v Gordion 

v Ahlatlıbel 

v Gavurkale 

v Kalecik Kalesi 

v Bitik 

v Eti Yokuşu 

190


v Karalar 

v Karaoğlan 

v Tümülüsler 

(Beştepeler) 

v Yumurtatepe 

(Demetevler) 

Tümülüsü 

Sivil Mimari ve Kentsel 

Siteler: 

v Ankara Kaleiçi 

v Beypazarı Evleri 

v Ayaş Evleri 

v Güdül Evleri 

Camiler: 

v Ağaç Ayak Camii 

v Ahi Elvan Camii 

v Ahi Yakup Camii 

v Alaaddin Camii 

v Aslanhane (Ahişerafettin) 

Camii 

v Cenabı Ahmet Camii 

v Hacı Bayram Camii 

v Karacabey Camii 

v Kocatepe Camii 

v Çiçekoğlu Camii 

v Direkli Camii 

v Eskicioğlu Camii 

v Hacettepe Camii 

v İbadullah Camii 

v Karacabey Camii 

v Kurşunlu Camii 

v Tabakhane Camii 

v Tacettin Camii 

v Zincirli Camii 

MescitlerTürbeler: 

v Ahi Şerafettin Türbesi 

v Azimi Türbesi 

v Cenabı Ahmet Paşa Türbesi 

v Hacıbayram Veli Türbesi 

v İsmail Fazıl Paşa Türbesi 

v Karacabey Türbesi 

v Karyağdı Türbesi 

v Kesikbaş Türbesi 

v Yörük Dede Türbesi 

HanlarHamamlar: 

v Kurşunlu Han 

191


v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

Çengel Han 

Safran Han 

Mahmut Paşa Bedesteni 

Suluhan 

Eski Hamam 

Karacabey Hamamı 

Şengül Hamamı 

Müzeler: 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

Anadolu Medeniyetleri Müzesi 

Etnoğrafya Müzesi 

Ankara Devlet Resim ve Heykel 

Müzesi 

Kurtuluş Savaşı Müzesi 

Alagöz Karargah Müzesi 

Atatürk Kültür Merkezi Cumhuriyet 

Müzesi 

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri 

Fakültesi Oyuncak Müzesi 

MTA Tabiat Tarihi Müzesi 

Anıtkabir Müzesi 

Çankaya Müze Köşk 

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 

Müzesi 

Devlet Mezarlığı Müzesi 

Eğitim Müzesi 

Gordion Müzesi 

Hava Müzesi 

Mehmet Akif Ersoy Müze Evi 

Milli Mücadele Atatürk Konutu 

TCDD Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi 

Demiryolları Müzesi Sanat Galerisi 

Harita Genel Komutanlığı Haritacılık Müzesi 

Ortadoğu Teknik Üniversitesi Müzesi 

PTT Pul Müzesi 

T.C. Ziraat Bankası Müzesi 

Vehbi Koç Müzesi ve Ankara Araştırmaları 

Merkezi 

75. Yıl Cumhuriyet Eğitim Müzesi 

Şefik Bursalı Müze Evi 

Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüsü 

Müzesi 

Füze ve Topçu Okulu Müzesi 

Ankara Çiftlik Atatürk Evi 

İlimizde bulunan müze ve ören yerlerindeki toplam eser sayısı ve sergilenen eser 

ve ziyaretçi sayıları Tablo G..1.2.1’de verilmiştir. 

192


Tablo G.1.2.1. Müze ve Ören Yerlerindeki Toplam Eser Sayısı Sergilenen Eser Sayısı ve Ziyaretçi Sayıları 

Anadolu Medeniyetleri Müzesi 

Etnografya Müzesi 

Cumhuriyet Müzesi 

Kurtuluş Savaşı Müzesi 

Gordion Müzesi ve Örenyeri 

Sergilenen eser sayısı : 8.085 

Depodaki eser sayısı : 175.465 

Toplam eser sayısı : 181.935 

2005 yılı ziyaretçisi sayısı : 369.435 kişi 

Sergilenen eser sayısı : 3.200 



2005 yılı ziyaretçisi sayısı : 83.750 

Tadilat nedeniyle ziyarete kapalıdır 

Sergilenen eser sayısı : 482 



2005 yılı ziyaretçisi sayısı : 125.296 


Depodaki eser sayısı : 2 

Toplam eser sayısı : 736 

2005 yılı ziyaretçi sayısı : 28.136 

Roma Hamamı 

ve Örenyeri 

Kaynak: İl Kültür ve Turizm müdürlüğü 2005 


Depodaki eser sayısı : yok 

Toplam eser sayısı : 881 

2005 yılı ziyaretçi sayısı : 6.388 kişi 

Modern Anıtlar: 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

Etnoğrafya Atatürk Anıtı 

Güven Anıtı 

Mimar Sinan Anıtı 

Mithat Paşa Anıtı 

Ulus Cumhuriyet Anıtı 

Zafer Anıtı 

193


Tablo G.1.2.2. Mimari Zenginlikler 

Sıra No MİMARİ ESERİN ADI YERİ 

1 Akköprü YenimahalleVarlık 

Mah. 

2 Ankara Kalesi Altındağ 

YAPILDIĞI 

TARİH 

1222 

KULLANIM AMACI 

Köprü olarak yapılan yapı 

İşlerliğini yitirdiğinden 

kullanılmıyor 

3 Anıtkabir Anıttepe 19441953 Mustafa Kemal Atatürk'ün 

ebedi istirahatgahının 

bulunduğu anıt 

Tapınak olarak yapılan 

4 Augustus Tapınağı AltındağUlus M.Ö.II.YY. 

yapı kalıntıları vardır. 

5 Güvenlik anıtı ÇankayaKızılay 1935 AnıtHeykel 

ÖZELLİKLERİ 

Kesme bazalt taşından yapılmıştır. 

Kesin bilinmemekle beraber Romalılar tarafından yapıldığı fikri 

yaygındır.Kale içinde Osmanlı Ankara'sının XVII. Yüzyıldan itibaren 

ayakta kalmış bir çok Ankara evleri bulunmakta ve çeitli hizmetlerde 

kullanılmaktadır. 

Mustafa Kemal Atatürk'ün ebedi istirahatgahının bulunduğu Anıtkabir, 

Rasattepe'de inşa edilmiştir. Mimarları Prof.Emin Onat ve Doç.Dr.Orhan 

Arda'dır. 1944 yılında yapımına başlanan anıt, 1953'te tamamlanmıştır. 

Aynı yıl Ata, Etnografya Müzesindeki gecici kabrinden büyük bir törenle 

buraya nakledilmiştir.Anıtkabir Komleksi içinde çeşitli üniteler vardır. 

Etrafı sütunlarla kuşatılmış dört duvar halindedir. 

Ankara taşından yapılmıştır.Anıt, Türk Ulusunun polis ve jandarmaya bir 

armağanı olarak dikilmiştir. 

İmparator Julianus'un Ankara'dan geçtiğinde şerefine dikildiği 

söylenir.Gövdesinde bir çok halka olup, yüksekliği 15m.dir. 

6 Julianus Sütunu AltındağUlus M.S.361363 Sütun 

7 Gavur Kalesi Haymana Kale Hitit'liler zamanında yapılmıştır.Kaya kabartmaları ve yer altı odası vardır. 

8 Kalecik Kalesi Kalecik XI.yy. Kale Bizans devrine tarihlenir.Kalede iki yapı safhası vardır. 

9 Roma Hamamı AltındağUlus M.S.212217 Hamam 

10 Ulus Cumhuriyet Anıtı AltındağUlus 1927 AnıtHeykel 

11 Zafer Anıtı ÇankayaSıhhıye 1927 AnıtHeykel 

Bugünkü Roma Hamamı olarak adlandırılan bu platformun bir höyük 

olduğu, en üstte Roma çağı, onun altında Frig Devri yerleşmesi kalıntıları 

vardır. 

Anıt, kurtuluş Savaşı Kahramanlarına Türk Ulusunun bir armağanı olarak 

dikilmiştir. 

Atatürk'ün ayakta ve kılıcına dayanmış bir halde, üniformalı tunçtan 

yapılmış heykeldir. 

12 Ağaç Ayak Camii AltındağUlus 1705 Camii Ahşap işçiliği alçı mihrap stili geç devir uslübu gösteren desenleri vardır 

13 Ahi Elvan Camii AltındağUlus XIV.yy. Camii 

14 Ahi Yakup Camii AltındağUlus 1392 Camii 

15 Alaaddin Camii AltındağUlus 1178 Camii 

16 

Aslanhane CamiiAhi Şerafettin 

Camii 

AltındağUlus XIII.yy. Camii 

17 Cenabı Ahmet Paşa Camii AltındağUlus 15651566 Camii 

18 Çiçekoğlu Camii AltındağUlus Camii 

19 Hacı Bayram Camii AltındağUlus 14271428 Camii 

Duvarlarının alt kısmı taş, üst kısmı krpiç, iç kontriksiyonu 

ahşaptır.Dahilde ahşap doz örtü sistemi, bugün üzeri boyalı olan oniki 

ahşap sutün tarafından taşınır. 

Taş temel üzerine kerpiçle yapılmış üzeri sıvanmış kiremit çatılı sade dış 

görünüşlü bi yapıdır. 

Alaaddin Camii bilhassa 1178 tarihi taşıyan minberi, son cemaatte 

bulunan antik sutün başlıkları, kapı üzerindeki XIV. Ve XV. Tamir 

kitabeleriyle önem kazanan bir eserdir. 

Tek şerefeli minare caminin kuzey doğu duvarına bitişik olup, taş kare 

kaideli ve silindirik tuğla gövdelidir.Minare kaidesinde Roma Devri 

mlzemesi dikkat çeker. 

Planı kare mekan üzerine tek kubbeli ve son cemaatlidir.Son cemaat üç 

kubbeli ve yanları açıktır. 

Camii tavan sistemi, pencere üstü yazıları, mihrabı ile tipik XVII.yy.sonu 

ve XVIII.yy.,Ankara camilerinin güzel bir örneğidir. 

Camii tavan mihrapminber işçiliği dekorasyonu müezzin mahfili altındaki 

çinileri ve tavan kontriksiyonu ile tamamen XVII.yy'ın sonu XVIII.yy'ın 

başı Ankara camiilerinin karakterini kazanmıştır. 

194



YAPILDIĞI 

TARİH 



20 Kurşunlu Camii AltındağUlus Camii Taş duvarlı, arada üçer tuğla sıralı kubbesi kurşun kaplı, klasik Osmanlı 

21 Kocatepe Camii ÇankayaKızılay 1986 Camii 

camilaerindendir. 

XVI.Yüzyıl estetiği ile XX.yüzyıl teknolojisinin bütünleşmesinden oluşan 

Kocatepe, emsal canmileriyle ortak özellik taşır.4 minaresiyle Selimiye'yi, 

merkezi kube ve yarım kubbeleriyle Sultan Ahmet'i andırır.Projesi Hüsrev 

TAYLA ve Fatih ULUENGİN'e ait olan caminin klasik Osmanlı Mimarisini 

yansıtır. 

22 Tabakhane Camii AltındağUlus XVIII.yy. Camii Taş kaideli ahşap hatıllı kerpiç duvarlı, kiremit çatılı sade bir yapıdır. 

23 Tacettin Camii AltındağUlus 19011902 Camii Planı uzunlamasına dikdörtgen ve son cemaatlidir.Türbe batısında yer 

alır.Kuzeybatısında yükselen kare kaideli silindirik minaresi taştandır. 

24 Zincirli Camii AltındağUlus XVII.yy. Camii 

Zincirli Camii, taş kaideli, tuğla gövdeli, üzeri kiremit çatılı bir yapıdır. 

25 Boyacı Ali Mecsidi AltındağUlus XVI.XV.yy. Mescid Kerpiç duvarlı, ahşap hatıllı, taş kıordeli, kiremit çatılı basit bir yapıdır. 

26 Geneği Mescidi AltındağUlus XIV.XV.yy. Mescid 

Mescidin kitabesi yoktur.1948 yılında üzeri yağlı boya ile boyanmıştır. 

27 Molla Büyük Mescidi AltındağUlus XIV.XV.yy. Mescid Sade dış görünüşlü kaidesi 1,5m'ye kadar büyük moloz taşlı duvarları 

ahşap hatıllı kerpiç bir yapıdır. 

28 Şeyh İzzettin Mescidi AltındağUlus XIV.XV.yy. Mescid XIV.XV.yy.'da yapılmış olup, XVIIXVIII.yy.'da yenilenmiştir. 

29 Ahi Şerafettin Türbesi AltındağUlus 1350 Türbe Türbenin güney penceresi üzerinde Arapça bir kitabe vardır.Türbe kesme 

taş ve tuğla ile yapılmıştır.Kubbesinin üstü ahşap bir çatı ile örtülmüştür. 

30 Hacıbayram Veli Türbesi AltındağUlus Türbe 

31 

Azimi (İsmail Paşa Zade Hacı Esad) 

Türbesi 

Türbe iri ve kırmızı Ankara taşından yapılmıştır.Üst kısmı beyaz 

mermerlerle örtülmüştür.Kapısının kemeri renkli mermerlerle 

süslenmiştir. 

AltındağUlus 1171 Türbe Türbede bir kabir bulunmakta ve mezar taşındaki kaidede 1171 H.tarihi 

okunmaktadır.Tavan pervazları XIX.yy. nakışlarıyla süslüdür. 

32 Cenabi Ahmet Paşa Türbesi AltındağUlus 1565 Türbe Camiisi ile aynı stildedir ve kesme Ankara taşından yapılmıştır.Kubbesi 

kasnaksız olarak doğruca duvarın üzerine oturtulmuştur. 

33 İsmail Fazıl Paşa Türbesi AltındağUlus XVIII.yy. Türbe 

Beden duvarları üç sıra tuğla bir sıra kesme taştan yapılmış ve taşlar 

arası dikey durumdaki tuğlalarla kasetlenmiştir.Mekanı örten kubbe ise 

basık ve kurşunla kaplıdır. 

34 Karacabey Türbesi AltındağUlus 1444 Türbe Karacabey Camiisi'nin avlusundadır.Ankara taşından yapılmıştır.Zarif bir 

35 Karyağdı Türbesi AltındağUlus 1477 Türbe 

kube ile örtülüdür. 

İtfaiya Meydanı'ndadır.Kurşunları söklmüş kubbesi yer yer 

çatlamıştır.Halk arasında türbede yatanın bir kız olduğuna dair rivayetler 

vardır. 

36 Kesikbaş Türbesi AltındağUlus Bilinmiyor Türbe At Pazarı yokuşunda yer alan türbe kare ve küçük bir platform üzerinde 4 

37 Tacettin Camii ve Türbesi AltındağUlus XIX.XX.yy. Türbe 

sutünlu üzeri kubbeli açık türbelerdendir. 

Boyuna dikdörtgen planda tamamen kesme taş olarak yapılmış beden 

duvarlarındaki pencere ve kapı kemerklerinin şekli eserin çok geç devre 

ait olduğunu göstermektedir.Caminin türbe tarafına açılan penceresi 

üzerinde 1242 H. Tarihi okunmaktadır. 

195



YAPILDIĞI 

TARİH 



38 Yörük Dede (Doğan Bey) Türbesi AltındağUlus XIV.yy. Türbe 

39 Çengel Han AltındağUlus 1552 Han 

40 

Mah. Paşa Kervansar. (Kurşunlu 

Han) 

AltındağUlus 1421 müze 

41 Mahmut Paşa Bedesteni AltındağUlus 14211459 müze 

42 Sulu Han AltındağUlus 1685 Han 

43 Zağfiran (Safran) Hanı AltındağUlus 1512 Han 

44 Eski Hamam (Eyne Bey) AltındağUlus XV.yy. Hamam 

45 Karacabey Hamamı AltındağUlus 1444 Hamam 

46 Şengül Hamamı 

47 

Cumhuriyet Müzesi 

(II.T.B.M.M.Binası) 

48 Devlet Resim ve Heykel Müzesi 

AltındağUlus 



Beş kenarlı planı ile çok değişik ve ilgi çekici olan Yörük Dede 

Kümbeti'nin beden duvarları moloz taştan ve taşlar arası tuğla parçaları 

ile kasetli olarak yapılmıştır. 

Kale altında ve AtPazarı Meydanı Sefa Sokak'ta bulunmaktadır.Klasıik 

Osmanlı şehiriçi hanlarından olan Çengel Han kareye yakın dikdörtgen 

planlı olup meyilli bir arazi üzerine kurulmuştur. 

Ankara Kalesi'ne giden yol üzerinde ve kalenin dışında yer 

almaktadır.Fatih'in Sadrazamlarından Mahmut Paşa tarafından 1421 

yılında yaptırılmış olan eser tipik Osmanlı şehir içi hanlarındandır.Ankara 

Kalesi'nin güneydoğu kıyısındaki iki Osmanlı yapısında yer alır.Bu 

yapılardan biri Mahmut Paşa Bedesteni, diğeri Kurşunlu 

Han'dır.Atatürk'ün teklifiyle bu iki bina müze haline getirilmiştir.Anadolu 

kronolojisinin izlendiği bir sergileme seçilmiştir. 

Kale yolu üzerinde Kurşunlu Han'ın bitişiğindedir.Doğubatı istikametinde 

boyuna uzanan büyük ve muntazam planda olup, 10 adet büyük kubbe 

ile örtülü bedesten ve bedesten dışında meydana gelmiş olan arasta ile 

birlikte 2 kısımdan ibarettir. 

Han'ın batı kenarında 3 bölümlü küçük birde arasta bulunmakta olup her 

bölüm kalın beşik tonozlarla örülmekte ve koridorların yanında küçük 

dükkanlar yer almaktadır. 

At Pazarı'ndadır.Aslen Kayserili olup Ankara'ya yerleşen Hacı İbrahim 

Bin Hacı Mehmet tarafından yaptırılmıştır.Klasik Osmanlı hanları tipinde 

alt ve üst kattaki hücreleri iç avluya bakmaktadır. 

Gazi Lisesi'nin kuzey duvarına bitişik olan hamam diğer yanlarda evlerle 

çevrilmiştir.Boyuna uzanan dikdörtgen plan teşkil eden hamada 

soyunmalığın dikdörtgen ve ahşap tavanlı olduğu anlaşılmaktadır. 

Çifte hama olarak teşkil edilmiş olup Kracabey Hamamı'nın batı kısmında 

birbirine bitişik soyunmalıkları, doğu kısmında ise batıdakilere göre daha 

değişik inşa tarzı gösteren sıcaklık ve halvetleri ile birlikte bütünü kareye 

yakın büyük bir dikdörtgen meydana getirmektedir. 

XIX.yy. Hamam Hamamın soğukluk sıcaklık ve halvetleri soyunmalığa göre daha eski 

olup daha çok XVI.XVII.yy.eseri olduğunu göstermektedir. 

1923 Müze Bina 1923 yılında Mimar Vedat (Tek) Bey tarafından Cumhuriyet Halk 

Fırkası Mahfeli olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir. 

1927 Müze 

49 Etnografya Müzesi AltındağUlus 19251927 Müze 

50 

Kurtuluş Savaşı Müzesi (I.T.B.M.M.) 

Binası 

AltındağUlus 1915 Müze 

1980 yılında restore edilerek hizmete giren Ankara Devlet Resim ve 

Heykel Müzesi beş yı gibi bir süre içinde çağdaş müzeciliğin gerektirdiği 

tüm fonksiyonları ve hizmetleri ihtiva eden bir kurum durumuna gelmiştir. 

Mimar Arif Hikmet KOYUNOĞLU tarafından yapılmıştır.15 Nisan 1928 

yılında mzeyi ziyaret eden Atatürk müze hakkında bilgi aldıktan sonra 

Afgan Kralı Amanullah Han'ın Türkiye'yi ziyareti nedeniyle açılmasını 

emir buyurmuşlardır.Müze 18.07.1930'da halka açılmış ve 1938 Kasım 

ayında Müzenin iç avlusu geçici kabir olarak ayrılıncaya kadar açık 

kalmıştır. 

Binanın inşasına 1915 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti kulüp binası 

olarak başlanmış olup binanın planı evkaf mimarı Salim Bey tarafından 

yapılmış inşasına ise kolordunun mimarı Hasip Bey nezaret 

etmiştir.Binanın en belirgin özelliği duvarlarında Ankara taşı (Andezit) 

kullanılmıştır. 

196



YAPILDIĞI 

TARİH 

51 Çankaya Müze Köşkü Çankaya 1924 



Ankaralı Bulgurzade Tevfik Efendi'nin Çankaya'daki iki katlı bağ evi 

Ankaralılar tarafından satın alınarak Ordu Köşkü adıyla Başkumandan 

Atatürk'e tahsis edilmiştir. Zamanla binanın yetersiz olması nedeniyle 

Mimar Vedat Tek Bey tarafından 1924 yılında bugünkü şeklini almıştır. 

52 Ankara Palas (Ankara Konukevi) AltındağUlus Palas Cumhuriyet Döneminde yapılmıştır.ankara Konukevi olarak 


53 T.C.Ziraat Bankası Binası AltındağUlus 19261929 idari Bina İtalyan Mimar Guilio Mongeri tarafından yapılmıştır. 

54 Pembe Köşk Çankaya müzekonut Ankara'nın en eski evlerinden bir olan köşkte İsmet İnönü' ömrünün 48 

yılını bu evde geçirmiştir. 

55 Milli Mücadelede Atatürk Konutu Altındağ müze 

56 

Demiryolları Müzesi ve Sanat 

Galerisi 

Altındağ 1924 müze 

57 Valilik Binası AltındağUlus Vilayet Binası 

58 

59 

60 

61 

62 

Yargıtay Binası 

Ticaret Bakanlığı Binası 

Başbakanlık Binası 

İçişleri Bakanlığı Binası 

Adalet Bakanlığı Binası 

63 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 

Binası 

ÇankayaKızılay 19331935 Yargıtay Binası 

ÇankayaKızılay 19341935 Ticaret Bakanlığı Binası 

ÇankayaKızılay 19371938 Başbakanlık Binası 

ÇankayaKızılay 

ÇankayaKızılay 

İçişleri Bakanlığı Binası 

Adalet Bakanlığı Binası 

ÇankayaKızılay 19331934 Bayındırlık ve İskan 

Bakanlığı Binası 

64 Milli Savunma Bakanlığı Binası ÇankayaKızılay 19271931 

65 Genel Kurmay Başkanlık Binası ÇankayaKızılay 19291933 

Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2005 

Milli Savunma Bakanlığı 

Binası 

Genel Kurmay Başkanlık 

Binası 

Bağdat Demiryolunun yapımı sırasında inşaa edilen konut Ankara Gar 

komleksi içinde yer almaktadır. Atatürk'ün Ankara'ya gelişinden itaben 

uzun süre emrine tahsis edilmiştir. 

İki katlı taş bina 

Bina Cumhuriyet Devrinde yapılmış olup, bina bahçeye bakar ve iki katlı 

yıgma yapıdır.Girişi ortadan ortadaki kısım ana kütleden önde geniş 

sacakların altları sıvalı pencerelerin hepsi basık kemerlidir. 

Cumhuriyet Dönemi binalarından olup mimarı Clemens 

HOLZMETSTER'dir.Yapı, bodrum üzerine üçer katlı kütlelerin U biçimi 

yapacak şekilde birleşmelerinden oluşmuştur. 

Cumhuriyet Dönemi binalarından olup mimarı Clemens 

HOLZMETSTER'dir.Zemin üstüne dörder katlı caddeye dik iki blok ana 

girişin bulunduğu zemin üzerine tek katlı orta bir blok ve bunları 

birleştiren zemin ve ikişer katı ile yatay iki kütleden oluşmuştur. 

Cumhuriyet Döneminde mimar Sedat Hakkı ELDEM TARAFINDAN 

YAPILMIŞTIR.Yapı üç dikey ve bunları birleştiren iki yatay bloktan 

oluşmak üzere tasarlanmış ancak sonradan değiştirilmiştir. 

Mimarı Clemens HOLZMETSTER olup, Cumhuriyet Dönemi 

yapılarındandır.Bina,bodrum üzerine beşer katlı iki yatay blok ve U biçimi 

yapan üç katlı kütlelerin bu bloklarla dik olarak birleşmesinden oluşur. 

Yapı:19361939 dönemi Cumhuriyet Mimarisi içinde I.Ulusal Mimarlık 

Dönemi sonrası mimari anlayışlar içinde değerlendirilmektedir.Yapı 

zemin üzerine üçer katlı kütlelerin H biçimi yapacak şekilde 

düzenlenmesinden oluşmuştur. 

Yapı zemin üzerine dörder katlı caddeye dik iki blokla bunları birleştiren 

zemin ve iki katlı ile bir yatay blok ve ana girişin bulunduğu orta kütleden 

oluşmuştur.Öne çıkan orta bloktaki merdivenli ana girişten başka yapıya 

yüksek bloklardanda giriş vardır.Mimarı Clemens HOLZMETSTER'dir. 

Bina Genel Kurmay Kışlası içinde bulunmaktadır.Yapı 19271933 dönemi 

Cumhuriyet Mimarisi içinde I.Ulusal Mimarlık Dönemi sonrası mimari 

anlayışlar içerisinde değerlendirilmektedir.Yapı zemin ve üç normal kat 

olarak düzenlenmiştir mimarı ise Clemens HOLZMETSTER'dir. 

Bina Genel Kurmay Kışlası içinde bulunmaktadır.Yapı 19271933 dönemi 

Cumhuriyet Mimarisi içinde I.Ulusal Mimarlık Dönemi sonrası mimari 

anlayışlar içerisinde değerlendirilmektedir.Yapı zemin ve üç normal kat 

olarak düzenlenmiştir mimarı ise Clemens HOLZMETSTER'dir. 

197


Kültürel, Etnoğrafik ve Folklorik Kaynaklar: 

Özel Anma Günleri: 

v 

v 

v 

Ankara’nın Başkent Oluşu: 

13 Ekim 1923 

Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi: 

27 Aralık 1919 

Atatürk Sempozyumu: Aralık 

Uluslar arası Etkinlikler: 

v Ankara Uluslararası Film Festivali : Mart 

v 23 Nisan Uluslararası Çocuk Şenliği : Nisan 

v Ankara Uluslararası Çizgi Film Festivali : Nisan 

v Ankara Sanat Festivali : Mayıs 

v AsyaAvrupa Bienali : MayısHaziran 

v Ankara Uluslar arası Müzik Festivali : Nisan Mayıs 

Festival ve Şenlikler: 

v AltındağDünya Tiyatrolar Günü : 2327 Mart 

v Ayaş Dut Festivali : Temmuz 

v AltındağÖzürlü Çocuklar Şenliği : 2226 Nisan 

v AltındağGençlik Haftası Etkinlikleri :1926 Mayıs 

v AltındağDünya Çevre Günü : 56 Haziran 

v AltındağKarapürçek Yağlı Güreş ve Müzik Etkinlikleri : 23 Ağustos 

v AltındağBarışa Katkı Etkinlikleri : 69 Ağustos 

v Altındağİnsan Hakları Etkinlikleri : 1017 Aralık 

v BalaHasat Festivali : Haziran 

v BeypazarıHavuç Festivali : 14 Ekim 

v BeypazarıUruş Kapama Günü : 20 Ağustos 

v ÇamlıdereAluçdağı Festivali : Temmuz 

Ağustos 

v ElmadağBayram Aracı Kültür Şenliği : Eylül 

v HaymanaUluslararası Kaplıca Festivali : 1820 Haziran 

v KalecikHıdrellez Şenlikleri : 6 Mayıs 

v KalecikAtatürk’ün Gelişinin Yıldönümü : 23 Ağustos 

v Karapürçek Yağlı Güreş ve Müzik Etkinlikleri : Ağustos 

v KazanYazıbeyli Çayırı Kavun Festivali : EylülEkim 

v KeçiörenAmatör Tiyatrolar Festivali : 2631 Mart 

v KeçiörenÇocuk Tiyatroları Şenliği : 2024 Nisan 

v Keçiören19 Mayıs Gençlik Haftası : 1925 Mayıs 

v KeçiörenAçık Hava Film Şenliği : 4 Ağustos 

4 Eylül 

v KızılcahamamSoğuksu Festivali : Temmuz 

v MamakHalk Oyunları Festivali : Mayıs 

v MamakHalk Müziği Festivali : Haziran 

v MamakAtatürk Haftası : 12 Kasım 

v MamakKros Yarışması : 14 Kasım 

198


v NallıhanHıdrellez Bahar Kültür Şenliği : 6 Mayıs 

v PolatlıSakarya Zaferi Anma ve Kutlama Şenlikleri : 1315 Eylül 

v SincanLale ve Kültür Festivali : 29 Mayıs 

v ŞereflikoçhisarTuz Festivali : 56 Ağustos 

Geleneksel El Sanatları: 

v 

v 

v 

v 

v 

v 

Sofçuluk 

Dericilik 

Telkarı 

Tekstilcilik 

Dokumacılık 

İğne Oyası 

G.2.TURİZM ÇEŞİTLERİ 

Av Turizmi 

Kış Turizmi 

Ankara – Elmadağ : Elmadağ Kayak 

Merkezi Ankara ili sınırları içinde, Elmadağ'ın 

kuzey yamaçlarında yer almaktadır. Kent merkezine 

yakınlığı avantajıdır. 

Ulaşım: Ankara'ya 18 km. uzaklıktadır. 

Şehir merkezinden kayak tesislerine ulaşım 

üniversite araçları ve özel araçlarla mümkündür. 

Coğrafya: Kayak Merkezi Elmadağ'ın 

kuzey yamaçlarında, 15001850 m. yükseklikler 

arasında bulunmaktadır. Pistler ağaçsızdır ve alpin 

çayırlarla kaplıdır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü 

merkezde kayak sezonu OcakMart arasında ve kar 

kalınlığı 3060 cm.dir. 

Konaklama ve Diğer Hizmetler: ODTÜHacettepeAnkara Üniversiteleri ile 

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü'ne ait kayak evi ve Turizm Bakanlığı'na ait Turban otel 

ve şahıslara ait iki restoran bulunmaktadır. Tesislerde kapalı yüzme havuzu, sauna, 

diskotek ve restoran mevcuttur. Hava kuvvetlerine ait teleski tesisi, kar üstü aracı ve 

kafeterya hizmet vermektedir. 

Mekanik Tesisler ve Pistler: 548 metre uzunluğunda saatte 720 kişi kapasiteli bir 

adet teleski bulunmaktadır. Pist kolay ve orta zorluk derecelerindedir. 

199


Sağlık Turizmi 

Kızılcahamam Termal Turizm Merkezi 

Yeri: Kızılcahamam ilçesindedir. 

Suyun Isısı: 

47°C Büyük Kaplıca Kaynağı, 

44°C Küçük Kaplıca Kaynağı, 

19,5°C KızılcahamamMaden Suyu Kaynağı, 

34°C Acısu Kaplıcası Kaynağı, 

43°C Seyhamamı Kaynağı, 

37°C Acısu Kaynağı. 

pH Değeri: 

7,06 Büyük Kaplıca Kaynağı, 

7,45 Küyük Kaplıca Kaynağı, 

6,62 Kızılcahamam MadenSuyu Kaynağı, 

6,20 Acısu Kaplıcası Kaynağı, 

6,52 Sey Hamamı ve Acısu Kaynağı 

Özellikleri: Hipertermal, hipotonik, Büyük Kaplıca, Küçük Kaplıca Kaynakları, 

Hipotermal, hipotonik, Kızılcahamam Maden Suyu Kaynağı, Termal, hipotonik, Acısu 

Kaplıcası Kaynağı, İzotermal, hipotonik, Acısu Kaynağı, Bikarbonat, sodyum, klorür, 

arsenik, karbondioksit, Büyük Kaplıca, Kızılcahamam Maden Suyu, Acısu Kaplıcası, 

Acısu kaynakları, Bikarbonat, klorür, sodyum, arsenik, Küçük Kaplıca Kaynağı. 

Bikarbonat, sodyum, kalsiyum, karbondioksit 

Yararlanma Şekilleri: İçme ve banyo kürleri 

Tedavi Ettiği Hastalıklar: İçme kürleri, karaciğer, safra kesesi, mide ve bağırsak, iç ve 

dış sökresyon kolenlar ve metabolizma hastalıkları; banyo kürleri kalp, dolaşım 

bozuklukları, romatizma üzerinde etkilidir. 

Konaklama Tesisleri: Belediye Termal Oteli; ( 130 yatak) Çam Oteli ( 39 oda, 81 yatak) 

Sey Hamamı Termal Turizm Merkezi 

Yeri: Kızılcahamam Çerkeş yolu üzerinde Güvem bucağının batısında yer alır. 

Ulaşım: Güven bucağına 2 km. uzaklıktadır. 

Suyun Isısı: 43oC 

Suyun (PH) Değeri: 6,5 

Özellikleri: Bikarbonatlı, Sodyumlu, Kalsiyumlu, Karbondioksitli ve Fluorürlü bir 

bileşime sahiptir. 

Yararlanma Şekilleri: İçme ve banyo kürleri 

Tedavi Ettiği Hastalıklar: Romatizma, eklem ve kireçlenme, mide ve bağırsak, kan 

dolaşımı, sinirsel hastalıklar, karaciğer ve safra kesesi, beslenme bozukluğu gibi 

hastalıklara olumlu etki yapar. 

200


Konaklama: Kaplıca tesisinde 14 oda, 28 yatak mevcuttur. 

Mağara Turizmi 

Bizans Döneminden Kalma Mağaralar 

Yeri: Ankara, Güdül İlçesi 

Mağaralar, Ankara İli, Güdül İlçesi, Kirmir Çayı kenarında İnönü mevkiinde 


Bu tarihi yerüstü mağaralarının Bizanslılar döneminden kaldığı tahmin edilmektedir. 

Dağın içini oymak suretiyle yapılan bu mağaralarda, merdivenlerle kat kat 

yukarılara çıkılmaktadır. İç Anadolu'daki ÜrgüpGöreme mağaralarına benzerlik 

göstermektedir. Aynı zamanda burası, merkezi bir yerdeki kilisesi ile bir köy topluluğunu 

andırmaktadır. Kirmir çayının zamanla altını oyduğu dağın parçalanmasıyla yukarı katlara 

çıkan merdivenlerin bazıları açıkta kalmış tarihi bir görünüm arz etmektedir. 

Hava Turizmi 

Yamaç Paraşütü: 

Gölbaşı 

Konum : Ankara şehir merkezine 27 km uzaklıktaki Gölbaşı bölgesine ulaşım kent 

merkezinden kolaylıkla sağlanmaktadır. 

Bölge Özellikleri: Ankara'ya yakınlığı nedeni ile kent içerisindeki bütün aktivite ve 

olanaklardan faydalanmak mümkündür. Ankara'daki üniversite havacılık kulüplerinin 

Yamaç Paraşütü eğitimi verdikleri bölgedir. Gölbaşı, şehir hayatından uzaklaşmak isteyen 

Ankaralılar'ın hafta sonlarını değerlendirdikleri bir mesire yeri olarak ilgi görmektedir. 

Kalkış Pisti : Geniş bir ovaya bakan eğitim tepesi uygun irtifası ve rüzgarı her 

yönden karşılaması nedeniyle yamaç paraşütü eğitimleri için çok elverişlidir. 

Paraşüt: 

Paraşütle atlama sporu için Türk Hava Kurumu ve özel havacılık kulüpleri eğitim 

vermektedir. Paraşüt okulunun idari merkezi, Ankara'da Türk Hava Kurumu'nun icra 

organı olan Türkkuşu Genel Müdürlüğü'ne bağlıdır. Hava trafiğinin yoğun olmasından 

dolayı çok sık atlayış olmamakla birlikte özel günlerde ve personel antrenmanı için paraşüt 

atlayışları yapılır. 

Gençlik Turizmi: 

Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Mesire 

yerleri ve diğer bütün orman kampları özelleştirme yolu ile 10 yıllığına Özel Sektöre 


İnanç Turizmi 

Hacı Bayram Cami ve Türbesi (Merkez): 14251427 yıllarında yaptırılan cami, 

üç defa tamir görmüştür. Dikdörtgen planlı ve duvarları tamamen kerpiçtendir. Caminin 

201


yanında bulunan Hacı Bayram türbesi ise, 1429'dan sonra, kare planlı ve yarıya kadar blok 

taşlardan yapılmıştır. Türbenin sanatsal açıdan büyük bir değer taşıyan ve nakışlı olan 

ahşap kapısı Etnografya Müzesinde sergilenmektedir. 

Karacabey Cami (İmaret CamiMerkez): 1484 tarihli vakfiyesine göre Osmanlı 

beylerinden Karacabey tarafından yaptırılmıştır. Ters "T" planında olan caminin bugün son 

cemaat yeri ve yan mekanları orijinal durumunu korumaktadır. 

Beş kenarlı çıkıntı teşkil eden minare kaidesi ile minare gerek mimari yapısı, gerekse 

üzerindeki çinileri ile caminin en ilgi çeken bölümüdür. Ahşap minber ağaç oymacılığı 

bakımından Ankara camileri içinde en güzel örneklerden biridir. 

Arslanhane Cami (Ahi Şerafeddin CamiMerkez): Selçukluların son döneminde 

Ankara'da kurulmuş Ahiler dönemine ait ve ahşap direkli olan cami, 1290 yılında inşa 

edilmiştir. 

Ahşap direkli camiler Türkiye'de 12 adettir. Caminin beş sahanı vardır. Bu sahanlar 

kuzeyden güneye çam ağacından yapılan ahşap direklerle bölünmüştür. Bütün direklerin 

üst kısmında mermer başlıklar bulunmaktadır. 

Augustus Tapınağı (Merkez): M.Ö. II. yy.da inşa edilen tapınak, Hacı Bayram 

Cami ile bitişiktir. Galatlar tarafından Roma imparatoru Augustus'un şerefine yapılmıştır. 

Mabedin anıtsal kapısı ve kapının yan kirişlerindeki süslemeler dikkat çekicidir. Duvarında 

Augustus'un politik vasiyetnamesi bulunmaktadır. Bu vasiyetname tarihi açıdan çok 

önemlidir. 

Samanpazarı Sinangogu (Merkez): Ankara'da yaşayan Musevi Cemaatinin 

ibadetlerini yaptıkları sinagogdur. Sinangog yalnızca düğün, cenaza törenleri ve özel 

günlerde açık tutulmaktadır. 

Kuş Gözlemciliği Turizmi: 

Kuş Gözlem Alanı 

Çöl Gölü Kuş Alanı,Mogan Gölü Kuş 

Alanı,Kızılcahamam Ormanları Kuş 

Alanı,Kavaklı Dağı Kuş Alanı,İnözü Vadisi 

Kuş Alanı ve Sarıyar Barajı Kuş Alanı 

Ankara ili sınırları içinde bulunmaktadır. 

Ayrıca Beynam Ormanı Kuş Alanı ve Tuz 

gölü Kuş Alanı da Ankarada bulunmaktadır. 

G.3.TURİSTİK ALTYAPI 

Bu konu ile ilgili bilgi 

bulunamamıştır. 

202


G.4. TURİST SAYISI 

TabloG.4.1. Esenboğa Havalimanı’ndan giriş ve çıkış yapan yabancı ziyaretçiler 

Yabancılar Giriş 

Yabancılar Çıkış 

2000 194.978 182.160 

2001 208.673 514.795 

2002 210.434 211.182 

2003 195.559 244.479 

2004 295.732 287.742 

2005 290.266 297.339 


Tablo G.4.2. Esenboğa Hava Limanından giriş ve çıkış yapan TC. Vatandaşları 

T.C Vatandaşları Giriş T.C Vatandaşları Çıkış 

2000 487.815 477.555 

2001 530.994 514.795 

2002 409.988 469.440 

2003 409.696 533.262 

2004 492.252 520.499 

2005 469.588 497.516 


Tablo G.4.3. Milliyetlere göre Ankara’ya gelen yabancılar, 2001 

Milliyet 

Ankara İline Giriş ve Çıkış Yapan Yabancılar, (2001) 

Gelen 

ANKARA 

(Esenboğa) 

Giden 

Genel toplam* 208 773 201 440 

OECD ÜLKELERİ 

OECD ÜLKELERİ 141 288 145 737 

(AVRUPA) 

Almanya 63 881 67 163 

Avusturya 9 794 9 980 

Belçika 3 612 3 516 

Danimarka 6 180 6 576 

Finlandiya 831 848 

Fransa 10 949 8 982 

203


Hollanda 17 123 21 740 

İngiltere 6 638 6 524 

İrlanda 218 184 

İspanya 2 035 1 257 

İsveç 7 183 7 504 

İsviçre 2 472 2 173 

İtalya 7 320 6 109 

İzlanda 31 33 

Lüksemburg 64 42 

Norveç 1 873 2 148 

Portekiz 216 194 

Yunanistan 868 764 

OECD ÜLKELERİ 

(DİĞER) 

25 902 15 599 

A.B.D 9 345 8 727 

Avustralya 2 262 2 242 

Japonya 12 855 3 218 

Kanada 1 322 1 317 

Y.Zelanda 118 95 

DİĞER AVRUPA 

ÜLKELERİ 

4 540 4 369 

Arnavutluk 789 809 

Bosna Hersek 440 394 

Bulgaristan 298 323 

Çek Cumhuriyeti 444 398 

Estonya 34 27 

Hırvatistan 244 269 

Letonya 109 102 

Litvanya 121 87 

Macaristan 391 357 

Makedonya 186 169 

Polonya 423 411 

Romanya 612 611 

Slovakya 155 174 

Slovenya 118 64 

Sırbistan 133 134 

Diğer Avrupa ülk. 43 40 

BAĞIMSIZ 

DEVLETLER TOP. 

6 849 6 769 

Azerbeycan 2 239 2 040 

Beyaz Rusya 84 74 

Ermenistan 7 9 

Gürcistan 296 312 

Kazakistan 619 524 

Kırgızistan 280 241 

Moldova Cumhuriyeti 619 765 

Özbekistan 187 204 

Rusya Federasyonu 1 555 1 576 

Tacikistan 31 29 

204


Türkmenistan 140 197 

Ukrayna 792 798 

ASYA ÜLKELERİ 27 565 26 571 

DOĞU ASYA 

ÜLKELERİ 

1 562 1 260 

Çin 867 635 

Honkong 

Kore 475 432 

Diğer D.Asya ülk. 220 193 

GÜNEYDOĞU ASYA 

ÜLKELERİ 

543 598 

Endonezya 105 86 

Filipinler 85 101 

Malezya 196 201 

Singapur 42 74 

Tayland 112 132 

Diğer Gün D.Asya ülk. 3 4 

GÜNEY ASYA 

ÜLKELERİ 

4 495 4 848 

Afganistan 59 77 

Bangladeş 41 34 

Hindistan 241 188 

İran 3 932 4 323 

Pakistan 212 218 

Diğer Gün Asya ülk. 10 8 

BATI ASYA 

ÜLKELERİ 

20 965 19 865 

Bahreyn 14 17 

B.A.E 31 20 

Filistin 165 223 

Irak 1 343 1 124 

İsrail 3 904 3 136 

Katar 90 80 

K.K.T.C 13 982 13 885 

Kuveyt 66 74 

Lübnan 164 175 

Suriye 68 97 

Suudi Arabistan 380 390 

Umman 29 33 

Ürdün 675 562 

Yemen 54 49 

AFRİKA ÜLKELERİ 1 866 1 620 

Cezayir 57 70 

Fas 129 110 

Güney Afrika Cum. 209 178 

Kenya 34 51 

Libya 282 184 

205


Mısır 490 452 

Nijerya 90 64 

Senegal 5 4 

Sudan 56 69 

Tunus 310 272 

Diğer Afrika ülk. 204 166 

AMERİKA 

738 748 

ÜLKELERİ 

Arjantin 59 66 

Brezilya 206 160 

Dominik Cum. 3 3 

Ekvator 6 5 

Kolombia 17 19 

Meksika 76 58 

Panama 

Paraguay 1 1 

Peru 9 10 

Şili 50 41 

Uruguay 3 20 

Venezuela 13 9 

Diğer Amerika ülk. 295 356 

OKYANUSYA 

ÜLKELERİ 

Milliyetsiz 1 

24 27 

VATANDAŞ 530 994 514 795 

* Genel toplama vatandaş değeri dahil değildir. 

G.5. TURİZM EKONOMİSİ: 

Ekonomik, sosyal, kültürel ve doğal çevre ile sürekli etkileşim içerisinde çok yönlü 

bir faaliyet alanı olan ve bünyesinde, ulaşım, konaklama, yemeiçme, eğlence, alışveriş 

ve seyahat organizasyonu gibi hizmetlerin tümünü içeren turizm, 21. Yüzyıla girerken 

telekomünikasyon ve enformasyonun yanı sıra dünyanın üç ana hizmet sektörü arasında 

yerini almıştır. 

Yapısı itibariyle dinamik bir sektör olan turizm, aynı zamanda ekonominin diğer 

sektörleri içinde lokomotif gücü işlevini sürdürmektedir. 

(WTTC) Dünya Seyahat ve Turizm Konseyinin tahminlerine göre dünya çapında 

262 milyon kişi doğrudan ya da dolaylı şekilde turizm sektöründe istihdam edilmektedir. 

Turizmden ileri düzeyde pay alan İtalya ve İspanya gibi ülkelerde her 100 kişiden 1012 

kişi turizm sektöründe istihdam edilmektedir. Türkiye’de bu oranın henüz %1 düzeyinde 

olduğu dikkate alınırsa turizmdeki gelişmelere paralel olarak iş imkanları arttırılabilir, 

böylece turizm işsizlik sorununun çözümüne de çok önemli bir katkı sağlayacaktır. 

Bugün bütün ülkelerin ihracat gelirleri içinde oldukça önemli bir yere sahip olan 

turizm, birçok ülkenin ihracatını kat kat aşarken, özellikle gelişmekte olan ülkelerin 

206


ödemeler dengesindeki açıklarını gidermede en önemli araç haline gelmiştir. Halen 

Türkiye dış ticaret açığının %42’si turizm gelirleri ile kapatılmaktadır. 

Turizmin alt ve üst yapı üzerine etkisi, bölgelerarası dengeli kalkınma bakımından 

da önem arz etmektedir. Herhangi bir yörenin turist akımına açık hale getirilmesi, yöreye 

çeşitli nitelikte kaynak akımını sağlamakla kalmayıp, yörenin kaynak ve olanaklarını da 

harekete geçirmektedir. 

Dünya ekonomisinin %10.7’sine eşit hacimli bu sektörün aynı zamanda toplam 

yatırımların %11.8 oranına eşit sermaye hacmine sahip olduğu dikkate alındığında 

yatırımlar kapsamındaki önemi de ortadadır. 

207


Tablo G.5.1. Ankara İlinde bulunan işletme belgeli yeme içme–eğlence tesisleri 2005 

S.No Sınıfı Tür'ü Tesis Adı Kapasite İlçe Adres 

1 1.Sınıf Lokanta A&A Adana Ocakbaşı 150 Kişilik Çankaya Sancak Mah.249 Sk. No: 9/78 Çankaya 

2 1.Sınıf Lokanta Amarıllo Grill 150 Kişilik Çankaya Kazım Özalp Mah.Kızkulesi Sok.No:20/56 

3 1.Sınıf Lokanta Adana Sofrası 470 Kişilik Çankaya Yıldızevler Mah. 91.Sk.No:6 Çankaya 

4 1.Sınıf Lokanta Andi 295 Kişilik Etimesgut Elvankent T.K.Blokları TK2 Çarşısı Elvankent 

5 1.Sınıf Lokanta Ankara Sade 160 Kişilik Çankaya Kırlangıç Sk.No: 3 G.O.P 

6 1.Sınıf Lokanta Ankara Turunç 210 Kişilik Çankaya Tunalıhilmi Cad.Buğday Sk. No: 2/A K.Dere 

7 1.Sınıf Lokanta Ankara Zafer 211 Kişilik Çankaya Sakarya Cad.Inkılap Sk.No:4/C Kızılay 

8 1.Sınıf Lokanta Atakule 350 Kişilik Çankaya Zübeyde Hanım Meydanı Çankaya 

9 1.Sınıf Lokanta Bahçeli Konak 295 Kişilik Çankaya Bahçelievler 1. Cadde No:16 Çankaya 

10 1.Sınıf Lokanta Balıkhan 265 Kişilik Çankaya Hilal Mah.4.Cad.No: 79 Yıldız Çankaya 

Beğendik Kayseri 

11 1.Sınıf Lokanta Mutfağı 150 Kişilik Çankaya Libya Cad. No: 34 Yenişehir 

12 1.Sınıf Lokanta Belkıs Zeugma 270 Kişilik Yenimahalle Bağdat Cad. No:93/303 Gimat 

13 1.Sınıf Lokanta Budakaltı 60 Kişilik Çankaya Budak Sk.No:6 Çankaya 

14 1.Sınıf Lokanta Cengiz Kaan 110 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Cad. No: 37/A G.O.P 

15 1.Sınıf Lokanta Cezire 150 Kişilik Yenimahalle Kent.Koop Mh. 235/3 B3 Blok No:2/A Yenimahalle 

16 1.Sınıf Lokanta ChezLe Belge 110 Kişilik Gölbaşı Konya Asfaltı Üzeri No:86 Gölbaşı 

17 1.Sınıf Lokanta Clup Leylaa 430 Kişilik Çankaya Dikmen Cad. No:376/56 Dikmen 

18 1.Sınıf Lokanta Coconot 250 Kişilik Çankaya Attar Sok. No:6 G.O.P 

19 1.Sınıf Lokanta Çayyolu Lagos 624 Kişilik Yenimahalle Çayyolu Kışlalı Mah.Park cad. No:32 Yenimahalle 

208



20 1.Sınıf Lokanta Çırağanlı Et 495 Kişilik Çankaya Konya Yolu Üzeri Fen Lisesi Kavşağı 

21 1.Sınıf Lokanta Dafne 270 Kişilik Çankaya Karyağdı Sok.No:20 A.Ayrancı 

22 1.Sınıf Lokanta Dam 6 140 Kişilik Çankaya Mustafa kemal mah.68. Sk. No:34 Çankaya 

23 1.Sınıf Lokanta Dedikodulu Berduş 195 Kişilik Çankaya Ilgaz Sk. No:10 G.O.P. 

24 1.Sınıf Lokanta Devran 190 Kişilik Çankaya Çankaya Belediyesi Spor Tesisleri Ahlatlıbel 

25 1.Sınıf Lokanta Dostça Balık ve Et 150 Kişilik Çankaya Kocatepe Mah.Hatay Sok.No:12 Kızılay/Çankaya 

26 1.Sınıf Lokanta Dummy 175 Kişilik Çankaya İnkılap Sk. No:15/A Kızılay 

27 1.Sınıf Lokanta Egesu 135 Kişilik Çankaya 89. Sok. No:19/AB Yıldızevler 

28 1.Sınıf Lokanta Elemkerefısh 175 Kişilik Yenimahalle Anadolu Bulvarı Gimat Han No: 27/İJ Macunköy 

29 1.Sınıf Lokanta Emay 135 Kişilik Çankaya Karanfil Sk. No: 49/17 Kızılay 

30 1.Sınıf Lokanta Erdinç 160 Kişilik Çankaya Türkocağı Cad. 64.Sk. No: 20/A Balgat 

31 1.Sınıf Lokanta Etrak Restaurant 302 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 89 Sokak No:14/12 Çankaya 

32 1.Sınıf Lokanta Filika 218 Kişilik Yenimahalle Alacaatlı Köyü No:150 Çayyolu 2 Yenimahalle 

33 1.Sınıf Lokanta Forza 150 Kişilik Çankaya Sakarya Cad. Bayındır Sk.No:12/A Kızılay 

34 1.Sınıf Lokanta Girdap Fısh House 150 Kişilik Çankaya Hürriyet Cad. No: 215 Dikmen 

35 1.Sınıf Lokanta Göksu 300 Kişilik Çankaya Bayındır Sk. No: 22/A Kızılay 

36 1.Sınıf Lokanta Gölan 280 Kişilik Gölbaşı Haymana Yolu No:150 Gölbaşı 

37 1.Sınıf Lokanta Gölge 190 Kişilik Çankaya Ziya Gökalp Cad. SSK İşh.4.Çar.1 Kızılay 

38 1.Sınıf Lokanta Gümüşkaşık 573 Kişilik Çankaya Sancak Mahallesi 249.Sokak No:83/6 Çankaya 

39 1.Sınıf Lokanta Hakan 645 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 89.Sk. No:13 Çankaya 

209



40 1.Sınıf Lokanta Hasan Kolcuoğlu 148 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 5. Cad.No:6/C Yıldız 

41 1.Sınıf Lokanta HayalMeyal 150 Kişilik Çankaya Azerbaycan Caddesi No:8 Bahçelievler/Çankaya 

42 1.Sınıf Lokanta Ivy The California 240 Kişilik Çankaya Arjantin Cad.No:44 Gaziosmanpaşa/Çankaya 

Kasrı Seymen 

43 1.Sınıf Lokanta Tavacı 210 Kişilik Çankaya Yukarısancak Mah. Kondrad adenauer cad. No:33/D 

44 1.Sınıf Lokanta Kavi 330 Kişilik Çankaya Umur Bey Sk. No:6 G.O.P 

45 1.Sınıf Lokanta Köşk Et ve Balık 270 Kişilik Çankaya Inkılap Sk. No:2/A Kızılay 

46 1.Sınıf Lokanta Kubbealtı 160 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 45.Sk. No:3/A Yıldız 

47 1.Sınıf Lokanta Lagrappa 265 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Cad. No: 88 G.O.P 

48 1.Sınıf Lokanta Leman Kültür 155 Kişilik Çankaya Konur Sk. No:8/AB Kızılay 

49 1.Sınıf Lokanta Lenger 140 Kişilik Çankaya Güven Mh. Güneş Sk. No:4/9 Çankaya 

50 1.Sınıf Lokanta Locus Solus 183 Kişilik Çankaya Bestekar Sk. No:60 Kavaklıdere 

51 1.Sınıf Lokanta Mezzaluna 270 Kişilik Çankaya Turan Emeksiz Sk. No:1 G.O.P 

52 1.Sınıf Lokanta Mogan 400 Kişilik Gölbaşı Karşıyaka Mah.Haymana Yolu No:207 Gölbaşı 

53 1.Sınıf Lokanta My Way 330 Kişilik Çankaya Selanik Cad. No:15/1617 Kızılay 

54 1.Sınıf Lokanta Ney 500 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 43.Sk .Çankaya 

Niyazinin Yakomoz 

55 1.Sınıf Lokanta Balık 146 Kişilik Çankaya Rabindranath Tagore(4) Cad. No:40/13 Yıldızevler 

56 1.Sınıf Lokanta Nidabey 230 Kişilik Sincan Ayaş yolu 30.Km. Yenikent 

57 1.Sınıf Lokanta Olıver Garden 305 Kişilik Çankaya 8.Cad.No:15 Aşağıöveçler 

58 1.Sınıf Lokanta Planet Ankara 215 Kişilik Çankaya Devlet Mah. 2.Sk. No:52/E Oyak Sitesi 

59 1.Sınıf Lokanta R V 190 Kişilik Çankaya Atatürk Bulvarı No:243/D K.Dere 

210



60 1.Sınıf Lokanta Shoppe 840 Kişilik Çankaya Akdeniz Caddesi No:57 Bahçelievler Çankaya 

61 1.Sınıf Lokanta Saklıköy Çalgan 950 Kişilik Yenimahalle Alacaatlı Köyü No:1 Çayyolu Yenimahalle 

62 1.Sınıf Lokanta Saky 210 Kişilik Çankaya Sancak Mah. 259.Sk. Melis Apt.No1/8 Çankaya 

63 1.Sınıf Lokanta Shadow 175 Kişilik Çankaya Inkılap Sk. No:19/B Kızılay 

64 1.Sınıf Lokanta Taxi 230 Kişilik Çankaya İçel Sok. No:2 Kızılay 

65 1.Sınıf Lokanta Tigris 115 Kişilik Çankaya Hilal Mah.56.Sokak No: 49/A Çankaya 

66 1.Sınıf Lokanta Taşçı Konağı 155 Kişilik Çankaya Ümit Mah. 98. Sk. No:15 Ümitköy 

67 1.Sınıf Lokanta Tike 195 Kişilik Çankaya Billur Sk. No:17/2 Kavaklıdere 

68 1.Sınıf Lokanta Turca 405 Kişilik Çankaya Simon Bolivar Cad. Abdullah Cevdet No:17 Çankaya 

69 1.Sınıf Lokanta Uludağ 280 Kişilik Altındağ Denizciler Cad. No:54 Ulus 

70 1.Sınıf Lokanta Uludağ 420 Kişilik Yenimahalle B.Şeyh.Muciburrahman Blv. No:99 Çayyolu 

71 1.Sınıf Lokanta Uludağ Kebapcısı 332 Kişilik Yenimahalle Eskişehir Yolu Armada İş Merkezi 

72 1.Sınıf Lokanta Urfalı Hacı Mehmet 350 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı No:23 Çankaya 

73 1.Sınıf Lokanta Usaş 150 Kişilik Çubuk Esanboğa Havalimanı İç Hatlar Esenboğa 

74 1.Sınıf Lokanta Washıngton 100 Kişilik Çankaya Nenehatun Cad. No:97 G.O.P 

75 1.Sınıf Lokanta Wine House 195 Kişilik Çankaya Arif Nihat Asya Sk. No:37 Oran 

76 1.Sınıf Lokanta Yamaç 180 Kişilik Çankaya Sancak Mah. 249.Sk. No:57/9 Yıldız 

TOPLAM : 19.857 KİŞİ 

211



1 2.Sınıf Lokanta Adrenal 100 Kişilik Çankaya 17. Sk. No:37/A Bahçilevler 

2 2.Sınıf Lokanta Alabanda Balık Evi 60 Kişilik Çankaya Mahatmagandi Cad. No:44 G.O.P 

3 2.Sınıf Lokanta Ankara Hüsrev 230 Kişilik Çankaya Osmanlı Cad. 27/A Balgat 

4 2.Sınıf Lokanta Assos 120 Kişilik Çankaya 

Ferit Recai Ertuğrul Cad. No: 2 / B 

Oran 

5 2.Sınıf Lokanta Angelo 70 Kişilik Çankaya 

7.Cad. 36. Sk. No:12/A 

Bahçelievler/Çankaya 

6 2.Sınıf Lokanta Aysa 180 Kişilik Gölbaşı Haymana Asvaltı 2 Km. Gölbaşı 

7 2.Sınıf Lokanta Babaevi 110 Kişilik Çankaya 85.Sk. No:3 Emek 

8 2.Sınıf Lokanta Barok 310 Kişilik Çankaya 

Yıldızevler Mah. 89.Sk. No:21 

Çankaya 

9 2.Sınıf Lokanta Beykoz 180 Kişilik Gölbaşı 

Karşıyaka Mah. Haymana Cad. No:105 

Gölbaşı 

10 2.Sınıf Lokanta Bianco Rosso 100 Kişilik Çankaya Zühtü Tigrel Cad. Türk Japon Vakfı Oran 

11 2.Sınıf Lokanta Birbaran 115 Kişilik Yenimahalle Alınteri Bulvarı 211. Sk. No:3 Batıkent 

12 2.Sınıf Lokanta Bistro Fortuna 95 Kişilik Yenimahalle 2.Bölge Gazi Mah. Migros Alışveriş Merkezi 

13 2.Sınıf Lokanta Caffein 50 Kişilik Çankaya 25.Sk. No:10 Bahçelievler 

14 2.Sınıf Lokanta Çakra 180 Kişilik Çankaya Filistin Hemşehri Sk. No:28 G.O.P 

15 2.Sınıf Lokanta Çamaltı 70 Kişilik Kızılcahamam Ankara İstanbul Yolu 104 Km. K.hamam 

16 2.Sınıf Lokanta Çeşni 50 Kişilik Çankaya 8.Cad. No:23/A Emek 

17 2.Sınıf Lokanta HG Çankaya 110 Kişilik Çankaya 

Aziziye Mah. Kırkpınar Sk. No:13/1 

Çankaya 

18 2.Sınıf Lokanta Şafak Fasıl 80 Kişilik Çankaya Dikmen Cad No:570/2 Dikmen 

19 2.Sınıf Lokanta Gaziosmanpaşa Gar 65 Kişilik Çankaya Horasan Sk. No:2/B G.O.P 

212



20 2.Sınıf Lokanta Kebap 49 410 Kişilik Çankaya Bülten Sk. No:5 Kavaklıdere 

21 2.Sınıf Lokanta İkinci Bahar 60 Kişilik Çankaya 

Uğur Mumcu Cad. No:102/A 

Çankaya 

22 2.Sınıf Lokanta Knıght and Flıght 85 Kişilik Çankaya Çevre Sk. No: 7/A Çankaya 

23 2.Sınıf Lokanta Köpük 50 Kişilik Çankaya 

Arjantin Cad. Budak Sk.No: 5/1 

G.O.P 

24 2.Sınıf Lokanta Lazoli 80 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Cad. No: 48/A Çankaya 

25 2.Sınıf Lokanta Meandros 100 Kişilik Çankaya Kuleli Ski. No:28/A G.O.P 

26 2.Sınıf Lokanta Merkez 160 Kişilik Çankaya Çiftlik Cad. No: 72 A.O.Ç 

27 2.Sınıf Lokanta Meyhane 2 95 Kişilik Çankaya Koza Ski. No:157 Çankaya 

28 2.Sınıf Lokanta Mezzaluna 110 Kişilik Yenimahalle 

Ankuva Alışveriş Merkezi No: 2 

Bilkent 

29 2.Sınıf Lokanta Mum Işığı 70 Kişilik Çankaya Geçim Sk.No:21 Kurtuluş 

30 2.Sınıf Lokanta Müslüm Çağlar 50 Kişilik Gölbaşı Haymana Cad. No:127 Gölbaşı 

31 2.Sınıf Lokanta İncek TYK 80 Kişilik Gölbaşı 

Ankara Çevre Yolu İncek Sapağı 

Gölbaşı 

32 2.Sınıf Lokanta Net Piknik 230 Kişilik Çankaya İnkılap Sk. No:7 Kızılay 

33 2.Sınıf Lokanta Panda Chınese 100 Kişilik Çankaya Mahatmagandi Cad. No:84/A G.O.P 

34 2.Sınıf Lokanta Newcastle 150 Kişilik Çankaya 

Turan Güneş Bulvarı 48.No:7 

Çankaya 

35 2.Sınıf Lokanta Öz Köroğlu 55 Kişilik Çankaya 

Uğur Mumcu Cd.Koza Sk.No:116 

G.O.P 

36 2.Sınıf Lokanta Rönesans 50 Kişilik Çankaya Karanfil Sk. No:38/A Bakanlıklar 

37 2.Sınıf Lokanta Sabahattin Babanın Yeri 55 Kişilik Çankaya Köroğlu Cad.Küpe Sk. No:8/8 G.O.P 

38 2.Sınıf Lokanta Safari Ocakbaşı 98 Kişilik Yenimahalle 100.Yıl Bulvarı 30/A No:l Ostim 

39 2.Sınıf Lokanta İsmail Ustanın Yeri 90 Kişilik Çankaya Yıldız Sancak Mah.146.Sk. No:44 Çankaya 

213



40 2.Sınıf Lokanta Small İkizler 50 Kişilik Çankaya Konur Sk. No:21/16 Kızılay 

41 2.Sınıf Lokanta Su Nu 170 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı No: 52 Çankaya 

42 2.Sınıf Lokanta SushıcoChınese In Town 115 Kişilik Çankaya Attan Sok. No: 10 G.O.P 

43 2.Sınıf Lokanta The North Shıeld Pub 95 Kişilik Yenimahalle Mesa Koru Plaza No:42 Eskişehir Yolu 

44 2.Sınıf Lokanta The Pub 195 Kişilik Çankaya Ahmet Mithat Efendi Sk. No:4 Çankaya 

45 2.Sınıf Lokanta Tokana 90 Kişilik Çankaya Yıldız Sancak Mah. 255.Sk. No:6/7 Çankaya 

46 2.Sınıf Lokanta Trilye Balık 65 Kişilik Çankaya Hafta Sk. No:11 G.O.P 

47 2.Sınıf Lokanta Villa Restoran 150 Kişilik Çankaya Boğaz Sk. No:13 Kavaklıdere 

48 2.Sınıf Lokanta Yakamoz Diplomat 245 Kişilik Çankaya Sancak Mah. 249 Sk. No:77 Çankaya 

49 2.Sınıf Lokanta Yeşil Vadi 354 Kişilik Çankaya Kırlangıç Sk. No:12/B G.O.P 



1 Bar Bar Ankara Türkçe Club 40 Kişilik Çankaya Turan Güneş Bulvarı 48.Sk. No:7/D Oran 

2 Bar Bar Türkühane 35 Kişilik Çankaya 

Hoşdere Cad.Şehit Mahir Turan Sok. No:3/C 

Y.Ayrancı 

TOPLAM : 75 KİŞİ 


1 Günübirlik Günübirlik Renewa Next Globe 300 Kişilik Çankaya ReşatNuri sokak No:52/E Çankaya 

2 Günübirlik Günübirlik Kav Club 280 Kişilik Akyurt Çankırı Yolu 6.Km. Akyurt 

3 Günübirlik Günübirlik Mars Bowling 110 Kişilik Yenimahalle Hayvanat Bahçesi Karşısı Gazimahallesi 

4 Günübirlik Günübirlik Capital Country Club 150 Kişilik Gölbaşı Balıkpınar Köyü Gölbaşı 

TOPLAM : 260 KİŞİ 

214



1 Kafeterya Kafeterya El Paso 65 Kişilik Çankaya 3. Cad. No:12/A Bahçelievler 

2 Kafeterya Kafeterya Happ Day's 175 Kişilik Çankaya Ziya Gökalp Cad. No: 18 Kızılay 

3 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 120 Kişilik Çankaya 

Tunalı Hilmi Cad. Bilir Sk. No:3/17 

Kavaklıdere 

4 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 300 Kişilik Çankaya Atatürk Bulvarı No: 89 Kızılay 

5 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 75 Kişilik Çankaya Cinnah Cad. No:110/A Çankaya 

6 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 55 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Cad. No:38/7 G.O.P 

7 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 100 Kişilik Çankaya Çetin Emeç Bulvarı No:117 Dikmen 

Mesa Koru Sitesi Tic.Mer.No:2 Eskişehir 

8 Kafeterya Kafeterya Mc.Donald's 98 Kişilik Yenimahalle Yolu 

9 Kafeterya Kafeterya Titanit 60 Kişilik Yenimahalle 

Ankuva İşmerkezi Bilkent Plaza No:28 

Bilkent 

10 Kafeterya Kafeterya Vimpy 160 Kişilik Çankaya Anıt Cad. No:8/16 Tandoğan 

11 Kafeterya Kafeterya Zirvekent Sporium 90 Kişilik Çankaya Birlik Mah. 5.Cad. No:48 Yıldız 


215



1 Müstakil Eğlence Yeri Altınkapı 100 Kişilik Çankaya Esat Cad. No:40 Küçükesat 

2 Müstakil Eğlence Yeri Altınnal 260 Kişilik Çankaya willy Brand Sk. No:7/A Çankaya 

3 Müstakil Eğlence Yeri Ayışığı 160 Kişilik Çankaya Güfte Sk. No:11 Kavaklıdere 

4 Müstakil Eğlence Yeri Başkent 150 Kişilik Çankaya Küçükesat Cad. No:33/E Kavaklıdere 

5 Müstakil Eğlence Yeri Barby Show 100 Kişilik Çankaya Büklüm Sk. No:23/C Kavaklıdere 

6 Müstakil Eğlence Yeri Çankaya Gece Kulubü 145 Kişilik Çankaya 4.Cad.89.Sk.17/C Yıldızevler 

7 Müstakil Eğlence Yeri Clup Fısıltı 65 Kişilik Çankaya Reşit Galip Cad. No:15/A G.O,P 

8 Müstakil Eğlence Yeri Elite C Nispet 150 Kişilik Çankaya Ferit Recai Ertuğrul Cad.No:2/E Oran 

9 Müstakil Eğlence Yeri Faces 70 Kişilik Çankaya 7.Cad.78.Sk.No:22/A A.Öveçler 

10 Müstakil Eğlence Yeri Fashion 160 Kişilik Çankaya Kırçiçeği Sk. No:l G.O.P 

11 Müstakil Eğlence Yeri Şehrazat 160 Kişilik Çankaya Sümer Sk. No:20/C Kızılay 

12 Müstakil Eğlence Yeri Final 170 Kişilik Çankaya Büklüm Sk. No:6/19 Kavaklıdere 

13 Müstakil Eğlence Yeri Fondue 100 Kişilik Çankaya Willy Brand Sk. No:7/A Çankaya 

14 Müstakil Eğlence Yeri Küllük 70 Kişilik Çankaya GMK Bulvarı No:98/A Maltepe 

15 Müstakil Eğlence Yeri Maksim 200 Kişilik Çankaya Esat Cad. No:61/1 K.Esat 

16 Müstakil Eğlence Yeri Manamour 150 Kişilik Çankaya GMK Bulvarı No:30/A Maltepe 

17 Müstakil Eğlence Yeri Manilya 150 Kişilik Çankaya GMK Bulvarı No:63/C Maltepe 

18 Müstakil Eğlence Yeri Miami 160 Kişilik Çankaya GMK Bulvarı No:73/B Maltepe 

19 Müstakil Eğlence Yeri Valentino 80 Kişilik Çankaya Konur Sk. No:75 Kavaklıdere 

20 Müstakil Eğlence Yeri Yalıkent 140 Kişilik Altındağ Talatpaşa Bulvarı No:154/B Cebeci 

21 Müstakil Eğlence Yeri Yeni Yakut 180 Kişilik Çankaya GMK Bulvarı No:55/A Maltepe 

TOPLAM :2.920 KİŞİ 

216



1 Özel Özel And Evi 72 Kişilik Altındağ İç Kale Mah. Alitaş Sk. İçkalekapısı Ulus 

2 Özel Özel Ankara Laila 865 Kişilik Yenimahalle Söğütözü Cad. No:10 Söğütözü 

3 Özel Özel Arpien 130 Kişilik Çankaya Arjantin Cad. No:17/A G.O.P 

4 Özel Özel Bağ Evi Anadolu Mutfağı 256 Kişilik Beypazarı Hacıkara Mah.Çaykenarı Sok.No:7 Beypazarı 

5 Özel Özel Boxer By Wok 240 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Cad. No:8/2 G.O.P 

6 Özel Özel Çengelhan 162 Kişilik Altındağ SuTepe Mah.Depo Sk. Hisar Meydanı No:1 Altındağ 

7 Özel Özel Boyacızade Konağı 290 Kişilik Altındağ Berrak Sk. No:79 Dışhisar Ulus 

8 Özel Özel Çin Seddi Chınese 70 Kişilik Çankaya Hoşdere Cad. No:176/B Y.Ayrancı 

9 Özel Özel Dalyan Karadeniz 124 Kişilik Yenimahalle Mutluköy Sitesi 1.Sok. No:12 Ümitköy 

10 Özel Özel Evim 75 Kişilik Çankaya Köroğlu Cad. No:73/5 Çankaya 

11 Özel Özel Fige 165 Kişilik Çankaya Abdullah Cevdet Sok. No:15 Çankaya 

12 Özel Özel Firik 60 Kişilik Çankaya 4. Cad. 71.Sk.No:24 Çankaya 

13 Özel Özel Hatipoğlu 75 Kişilik Altındağ Sevinç Sk. No:3 Demirfırka Atpazarı 

14 Özel Özel Kınacılar Evi 221 Kişilik Altındağ Kalekapısı Sk. No:28 Ulus 

15 Özel Özel Kale De Agapp 95 Kişilik Altındağ Doyran Sk. No:3 Kaleiçi Ulus 

16 Özel Özel Karadeniz Yavuz 195 Kişilik Yenimahalle Gazi Mahallesi Silahtar Cad.No:220 YeniMahalle 

17 Özel Özel İkiz Kuleler Spor Med 1750 Kişilik Çankaya Söğütözü Mah. 2.Cad. No:5/l Söğütözü 

18 Özel Özel Liman L&K 220 Kişilik Çankaya Cinnah Cad. Ahenk Sk.No:2 Çankaya 

19 Özel Özel Mydonese 220 Kişilik Çankaya Çetinemeç Bulvarı No:75 Dikmen 

217



20 Özel Özel Quıck ChınaMaki Sushi 150 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Sk. No:64/5 Çankaya 

21 Özel Özel Piano Plus 250 Kişilik Çankaya Oğuzlar Mahallesi 64.Sokak 17/A Balgat Çankaya 

22 Özel Özel Salata 360 Kişilik Yenimahalle Mesa Plaza No:51 Yenimahalle 

23 Özel Özel Sır Mekan2 Late 180 Kişilik Çankaya Horosan Sk. No:32 G.O.P 

24 Özel Özel İsmail Ustanın Yeri 180 Kişilik Çankaya Sancak Mah.Tiflis Cad.No:39 Çankaya 

25 Özel Özel Tütav 250 Kişilik Çankaya Uğur Mumcu Sk. No:24/A G.O.P 

26 Özel Özel Ünlü Palyoş Konağı 150 Kişilik Altındağ Kadife Sk. No:3 Ulus 

27 Özel Özel Vesta 50 Kişilik Altındağ Kireçli Sk. No:4 Kaleiçi Ulus 

28 Özel Özel Yıldız Kanatçı 120 Kişilik Çankaya Rabindranath Tagore Cd. No:77/B Çankaya 

29 Özel Özel Zenger 100 Kişilik Altındağ Doyran Sk. No:13 Kaleiçi Ulus 

ÖZEL TOPLAMI : 7.075 KİŞİ 

YEMEİÇMEEĞLENCE KAPASİTE GENEL TOPLAM 

37.467 KİŞİ 

218


G.6. TURİZMÇEVRE İLİŞKİSİ: 

Ülkelerin sahip olduğu turizm potansiyelinden faydalanabilmeleri, turizm 

gelişmelerini çevre korumacılığı ile birlikte yürütmeleri ile mümkündür. Özellikle turizm 

gelişmesinin olumlu ve olumsuz çevresel etkilerini önceden belirlemek ve yörelerin 

çevresel değerlerine en iyi uyum sağlayacak gelişimi gerçekleştirecek, yön verici 

önlemleri almak, turizmin kendisi için vazgeçilmez bir şarttır.Turistik faaliyetlerin 

yoğunlaştığı bölgelerde ekolojik ortamda değişiklikler olduğu, nehirlerin, göl ve kıyıların 

kirlendiği bir gerçektir. Kısa dönemli kazançlar uğruna doğal ve kültürel değerlerin tahrip 

edilmesine izin verilmemelidir. 

Bugün çağdaş insanın ve bilim çevrelerinin doğayı koruma ve çevre sorunlarına 

karşı duyarlılığı artmıştır. Zaten turistler de gittikleri yelerde bozulmuş ve yozlaşmış doğa, 

betonlaşmış, kirlenmiş mekanlar, kişiliğini kaybetmiş kentler, kirli sularla karşılaşmak 

istemiyorlar. Bu itibarla çevre ve turizm politikaları her zaman birlikte ele alınmalı, 

yatırımlar ve planlamalar birbirlerini dışlamamalıdır. Tüm çevre olayları yakından ve 

sürekli ve bilimsel şekilde incelenmelidir. Gerekli organizasyonun devletin kurumlarının 

öncülüğünde ve desteğinde olması, öğrencilerde ve toplumda uyanan çevre bilincinin en 

ileri düzeyde çıkarılması hususunda temel politikalar zaman geçirilmeden hayata 

geçirilmelidir. 

Kaynak : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 

www.turizm.gov.tr 

Ankara İli Çevre Durum Raporu 2004 

219


H. 

TARIM VE HAYVANCILIK 

220


H.1. GENEL TARIMSAL YAPI 

Ankara ili toplam alanı 2 570 600 ha.dır. Bunun 1 289 800,05 ha.ı tarımsal 

üretimde kullanılmaktadır. Başka bir deyişle tarımsal amaçlarla kullanılan arazinin toplam 

arazi içindeki oranı % 50’dir. 

Tarımda etkin olarak kullanılan araziler içinde tarla arazileri en büyük paya 

sahiptir. İl arazilerinin kullanım durumuna göre sınıflandırılması ve dağıtımı aşağıdaki 

tabloda verilmiştir. 

Tablo.H.1.1.Kullanım Durumuna Göre Arazi Varlığı 

ALANI (HA) % ORANI 

Kültür Arazileri 1 289 860,05 50 

Kültür Dışı Araziler 1 280 739,95 50 

TOPLAM 2 570 600 ,00 100 

Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü 2005 

Tablo H.1.2.Tarımda Etkin Olarak Kullanılabilen Kültür Arazileri 

ARAZİ CİNSİ ALANI( HA) Kültür arazileri 

içindeki % oranı 

Toplam arazi içindeki 

% oranı 

Tarla ekili alanı 899 424,7 69,7 35 

Sebzelik arazi 45 408,15 3,5 1,7 

Meyvelik arazi 19 648 1,5 0,7 

Bağ arazisi 4 525,3 0,3 0,2 

Nadas 320 853,9 25 12,4 

TOPLAM 1 289 860,05 100 50 


Tablo H.1.3.Kültür Dışı Arazileri 

ARAZİ CİNSİ ALANI (HA) Kültür dışı arazi 

içinde % oranı 

Toplam arazi içindeki % 

oranı 

ÇayırMer’a Arazisi 430 777 33,6 16,8 

Orman ve Fundalık 258 881 20,2 10 

Tarım dışı Arazi 591 081,95 46,2 23,2 

TOPLAM 1 280 739,95 100 50 

Kaynak: İl tarım Müdürlüğü 2005 

Tablo H.1.4.Tarımsal Arazi Varlığı ve Kullanımı 

ARAZİ BİÇİMİ ALANI (HA) Kültür Arazisi İçindeki % 

Oranı 

Tarla Arazisi 

Hububat 814 002 63,1 

Baklagil 19 088 1,5 

Endüstri,Yumru Bitl. Yağlı Toh. 33 239 2,6 

Nadas 320 853,9 25 

Yem Bitkileri 33 095,7 2,5 

BağBahçe 

Meyve 19 648 1,5 

Sebze 45 408,15 3,5 

Bağ 4 525,3 0,3 

TOPLAM 1 289 860,05 100 


221


Tarımın, sanayinin veya herhangi bir organizasyonun başarılı olması veya geleceğe 

yönelik planlamaların doğru olarak yapılabilmesi için ilk önce eldeki materyalin çok iyi 

irdelenmesi ve tanınması gerekmektedir. Bu bağlamda mevcut toprak özelliklerinin iyi 

tanınması, tarımın gerektirdiği girdilerin planlanmasında sonsuz yarar sağlayacaktır. 

Toprak bünyesi, toprak verimlilik düzeyini belirleyen önemli fiziksel 

özelliklerindendir. Gübreleme yönünden büyük önem taşır. Su tutma kapasitesi, 

havalanma, KDK, toprak amenajmanı vs. gibi verimlilik faktörlerinin üzerinde direk etkisi 

vardır. Bunun yanında Ph, % kireç içeriği, organik madde kapsamı, bitki besin maddeleri 

içeriklerinin miktarı ve % tuzluluk durumları da toprakların verimliliğinde baz alınan 

kriterler olup gübreleme yönünden bilinmesi gereken kriterlerdir. 

İlimizin toprak yapısını oluşturan toprak çeşitlerinin miktarı ve dağılımları 

aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 

Tablo H.1.5. Toprak Yapısını Oluşturan Toprak Çeşitlerinin Miktarı Ve Dağılımları 

TOPRAK ÇEŞİTLERİ ALANI (HA) ORANI (% ) 

Alüviyal Topraklar 155.584 6.05 

Hidromorfik Alüviyal top. 5452 0.21 

Kolüvyal topraklar 72.795 2.83 

Kireçsiz kahverengi orman top. 288.799 11.23 

Kireçsiz kahverengi topraklar 36.132 1.41 

Kahverengi topraklar 1.471.115 57.23 

Vertisol topraklar 2.543 0.10 

Organik topraklar 528 0.02 

Kırmızı kahverengi topraklar 161.651 6.29 

Kahverengi orman top. 235.171 9.15 

Regosol topraklar 22.113 0.86 

Tuzlu Sodik (çorak) topraklar 579 0.02 

Su Yüzeyleri 78.785 3.07 

Diğer Araziler 39.353 1.53 

TOPLAM: 2.570.600 100 


H.2. TARIMSAL ÜRETİM 

H.2.1. BİTKİSEL ÜRETİM 

H.2.1.1.TARLA BİTKİLERİ 

Tablo H.2.1.1.1. 2005 Yılı Tarla Bitkileri Ekiliş Alanı ve Üretim Miktarları 

CİNSİ 

EKİLİŞ OR.VERİM ÜRETİM 

EKİLİŞ OR.VERİM ÜRETİM 

CİNSİ 

(HA) (Kg/Ha) (TON) 

(HA) (Kg/Ha) (TON) 

Buğday(durum) 46.790 135.560 2.918 Çeltik 120 900 6.500 

Buğday (diğer) 489.980 1.467.405 2.880 Tritikale 55 366 5.100 

Arpa (biralık) 14.200 46.075 3.300 Nohut 11.395 9.681 955 

Arpa (diğer) 253.684 769.875 3.010 Fasulye (kuru) 2.443 3.019 1.137 

Çavdar 2.485 6.708 2.572 Yeşil Mercimek 5.250 4.371 879 

Yulaf 6.743 14683 2.294 Fiğ (kuru ot) 4.474,9 22.040 

Mısır (dane) 555.5 5.117 7.250 Fiğ (dane) 21.504 16.419 853 

Mısır(hasıl) 110 5.400 43.333 Şeker pancarı 9.644 424.335 45.825 

Mısır (silaj) 2.141,1 104.541 46.944 Pamuk 

Soya Yerelması 20 37 1.850 

Ayçiçeği yağlık 11.026 14.137 1.117 Hayvan Pancarı 30 1.430 44.000 

Ayçiçeği çerez. 12.352 9.690 847 Yonca 3.656,7 32.502 

Patates 182 4.090 21.666 Korunga 565 4.984 

KAYNAK: İl Tarım Müdürlüğü 2005 

222


H.2.1.1.1. BUĞDAYGİLLER 

Bölgemizde arpa,buğday,çavdar ve yulaf gibi Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde 

yetişen tüm hububat türleri yetişmekte olup Polatlı borsası, TMO ve Özel Sektör tarafından 

değerlendirilip pazarlanmaktadır. İlimizde 20042005 yılında 260 dekar alanda 52 çiftçiye 

5’er dekar arpa ve buğday demonstrasyonu uygulanmıştır. 

Tablo H.2.1.1.1.1. 2005 yılı Buğdaygiller 

Cinsi Ekiliş(hektar) Üretim(ton) Verim (kg/hektar) 

Buğday(durum) 46.790 135.560 2.918 

Buğday(Diğer) 489.980 1.467.405 2.880 

Arpa (Biralık) 14.200 46.075 3.300 

Arpa(diğer) 253.684 769.875 3.010 

Çavdar 2.485 6.708 2.572 

Yulaf 6.743 14683 2.294 

Çeltik 120 900 6.500 

Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü 

İlimizde buğday üretiminin fazla olması un ve unlu mamul üreten işletmelerin 

sayısını artırmaktadır. Ankara’da 128 un ve unlu mamul işletmeleri, 407 ekmek fabrikası, 

67 simit fabrikası, 478 adet pastane ve 25 yem fabrikası bulunmaktadır. Ankara’da 

buğdayın iç ticaretinde TMO, tüccarlar, Ticaret Borsaları ve özel sektörler yer almaktadır. 

Ankara Polatlı Ticaret Borsası, 1993 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile hububat 

borsacılığında Konya Ticaret Borsası ile birlikte pilot bölge seçilmiştir. 

İlimizde üretilen arpanın çoğu yemlik olarak kullanılmaktadır. Biralık arpaların 

kalite kriterleri fazla olduğundan ekim ve bakım işlemlerine gereken önem 

verilmemektedir. Arpa uzun yıllardan beri (TMO) devlet destekleme alımları kapsamında 

olup, alım fiyatları Bakanlar Kurulu’nca belirlenerek resmi gazetede ilan edilmektedir 

Destekleme alımlarında alıcı kuruluş olarak TMO görevlendirilmektedir. 

H.2.1.1.2.BAKLAGİLLER 

Bölgemizde fasulye,nohut ve mercimek gibi baklagiller üretilmektedir. Ürünlerin 

değerlendirilmesini ve pazarlamasını özel sektör yapmaktadır. İlimizde demonstratif 

amaçlı 580 kg fasulye tohumu dağıtılmıştır. 

Tablo H.2.1.1.2.1. 2005 Yılı Baklagiller 


Nohut 11.395 9.681 955 

Fasülye 2.443 3.019 1.137 

Mercimek(yeşil) 5.250 4.371 879 

H.2.1.1.3. YEM BİTKİLERİ 

Bölgemizde yonca,korunga,silajlık mısır,macar fiği + tahıl yetiştiriciliği 

yapılmaktadır. Yetiştirilen ürünlerden silaja uygun olan (macar fiği+tahıl,silajlık mısır vb.) 

ürünler silajlık olarak değerlendirilmekte, diğer yem bitkileri ise hem yeşil ot hemde kuru 

ot olarak değerlendirilmektedir. İlimizde demonstratif amaçlı 2005 yılında 11 ilçede 200 

dekar alanda 41 adet macar fiği + tritikale demonstrasyonu ile 17 ilçede 10 ton tohum ile 

silaj mısır uygulaması yapılmıştır. 

223


Tablo H.2.1.1.3.1. 

Cinsi 

2005 Yılı Yem Bitkileri 

Ekiliş(hektar) Üretim(ton) Verim (kg/hektar) 

Mısır(Dane) 555.5 5.117 7.250 

Mısır(Hasıl) 110 5.400 43.333 

Mısır(Silaj) 2.141,1 104.541 46.944 

Tritiklale 55 366 5.100 

Fiğ(Dane) 21.504 16.419 853 

Fiğ(Ot) 4.474,9 22.040 

Mürdümük 3,5 3 800 

Hayvan Pancarı 30 1.430 44.000 

Yonca 3.656,7 32.502 

Korunga 565 4.984 

Ankara’da fiğ genellikle nadas alanlarına ve yazlık olarak ekilmektedir. Destekleme 

primi nedeniyle ilimizde yem bitkileri ekilişleri artmıştır. Ankara’da desteklemeler 

sonucunda hayvancılıkla uğraşmayan üreticiler veya özel kuruluşlarda fiğ üretimi 

yapmakta diğer çiftçilere gerek yem gerekse tohum olarak satmaktadırlar. 

H.2.1.1.4. ENDÜSTRİYEL BİTKİLER 

Bölgemizde şeker pancarı ve ayçiçeği üretilmektedir.Bu ürünler Özel Sektör 

tarafından değerlendirilip pazarlanmaktadır.Ayrıca ilimizde 2005 – 2006 yılında 3 ilçede 

12 çiftçiye 120 dekar alanda demonstratif amaçlı kanola ekimi yapılmıştır. 

Tablo.H.2.1.1.4.1. 2005 Yılı Endüstriyel Bitkiler 


Ş.Pancarı 9.644 424.335 45.825 

Haşhaş 

Pamuk 

A.Çiçeği(Yağlık) 11.026 14.137 1.117 

A.Çiçeği(çerezlik) 12.352 9.690 847 

Ankara’da birçok üretici geçimini şeker pancarı tarımı ile sağlamaktadır. Şeker 

pancarı verim ve işçiliğin yüksek olması sebebiyle hem üretici hem de çalışanların yaşam 

seviyelerini yükselterek Ankara iç ticaretine canlılık kazandırmaktadır. 

224


H.2.1.2. BAHÇE BİTKİLERİ 

H.2.1.2.1.MEYVE ÜRETİMİ 

Tablo.2.1.2.1.1. 2005 yılı meyve ağaç sayıları ve üretim durumu 

AĞAÇ SAYISI 

ÜRETİM (Ton) 

MEYVELER 

Meyve Veren 

Yaşta 

Meyve Vermeyen 

Yaşta 

Armut 562255 152990 20232 

Yumuşak Ayva 118655 27785 5114 

Çekirdekli Elma 748098 192819 30046 

Yeni dünya 

Erik 117513 39130 3801 

Muşmula 2500 2500 37 

İğde 24990 4895 636 

Kayısı 143660 52830 6825 

Kiraz 165610 73351 5691 

Taş 

Kızılcık 1000 200 15 

Çekirdekliler 

Şeftali(Diğer) 26480 9175 1175 

Şeftali (Nektarin) 2860 1770 64 

Vişne 583095 109035 16164 

Zerdali 39130 10650 1488 

Zeytin 

Altıntop 

Limon 

Turunçgiller 

Mandalina 

Portakal 

Turunç 

Antep Fıstığı 12000 20000 11 

Ceviz 69073 48895 2361 

Sert 

Badem 43505 11372 823 

Kabuklular 

Fındık 

Kestane 

Çilek (ha.) 5,8 24 

Dut 75695 39524 4785 

İncir 1000 300 5 

Keçiboynuzu 

Üzümsü 

Muz 

Meyveler 

Nar 1500 1250 15 

Trabzon burması 10 25 0,5 

Ahududu (ha) 0,6 

Üzüm (ha.) 3523,6 1001,7 17849 

Kimyon (ha.) 9265 5483 


İlimizde elma,armut,üzüm,şeftali,kayısı,kiraz,ceviz,dut ve çilek üretimi yapılmakta 

olup Özel Sektör tarafından değerlendirilip pazarlanmaktadır. Genel olarak meyve üretimi 

en fazla Çubuk, Akyurt, Kalecik civarındadır. Şaraplık üzüm çeşitlerinden Kalecik Karası 

bölgenin ve ülkemizin en kaliteli kırmızı şaraplık çeşidi olarak bölge ekonomisine katkısı 

büyüktür. Ayrıca bu bölgede elma, armut, ayva, muşmula, vişne, kayısı gibi meyvelerin 

üretimi oldukça yüksektir. İlimizde yetiştirilen vişnenin bir kısmı iç pazarda taze olarak 

tüketilmektedir, büyük bir kısmı ise Meysu, Tamek gibi meyve suyu fabrikaları ile ilçede 

bulunan komposto fabrikasına bahçeden direk pazarlanmaktadır. 

225


2005 yılında demonstratif amaçlı 7 ilçe 13 köy 13 dekar da 78.000 adet çilek fidesi, 

10 ilçe 41 köy 63 ünite 157.5 dekarda ceviz,7 ilçe32 köy52 ünite,260 dekarda şaraplık 

üzüm (kalecik karası) 18 ilçe 96 çiftçi,96 ünite 480 dekarda bodur elma 10 ilçe 60 çiftçi 60 

ünite 300 dekarda standart kiraz 4 ilçe 15 ünite 15 çitçi 75 dekarda kayısı demonstrasyonu 

uygulanmıştır. 

H.2.1.2.2. SEBZE ÜRETİMİ 

Sebze üretimi son yıllarda ilimizde özellikle küçük aile işletmeleri için önemli bir 

gelir kaynağı olmuştur. Bölgemizde domates, lahana, pırasa, ıspanak, fasulye, bezelye, 

soğan, bakla, patates, brokoli ve özellikle havuç üretilmektedir. Özel Sektör tarafından 

değerlendirilip pazarlanmaktadır. 

Tablo H.2.1.2.2.1. 2005 Yılı Sebze Ekiliş Alanı ve Üretim Miktarları 

SEBZELER EKİM YAPILAN ALAN(HA) ÜRETİM (TON) 

Bakla (Taze) 6 77 

Bamya 8 36 

Barbunya (Taze) 17,25 72 

Brokoli 6 90 

Sivri çarliston 584,8 5762 

Biber 

Dolmalık 67,25 874 

Salçalık 5,5 115 

Dere Otu 6,6 15 

Domates 3609,1 154965 

Fasulye (Taze) 886,75 5859 

Havuç 2256 88595 

Hıyar 1077,4 23611 

Acur 14 269 

Sakız 702,5 19905 

Kabak 

Bal 237,16 3880 

Çerezlik 352,5 102 

Ispanak 1118,97 21489 

Karnabahar 10,5 155 

Karpuz 3840,6 92382 

Kavun 20673,7 255310 

Beyaz 47 2247 

Lahana 

Kırmızı 17 225 

Brüksel 2 40 

Kıvırcık 1057,31 32994 

Marul 

Göbekli 356,25 10116 

Aysberg 1005,01 32050,5 

Maydanoz 48,65 181 

Nane 4,7 10 

Patlıcan 129,4 2317 

Pazı 5 45 

Pırasa 24 326 

Roka 3 6 

Sarımsak(Taze) 16,5 100 

Sarımsak (Kuru) 106 1125 

Soğan (Taze ) 760,3 9120 

Soğan (Kuru) 6164,8 303662 

Tere 12,45 34 

Bayır 6,3 87 

Turp Kırmızı 161,9 5585 

226


Ankara koşullarında sebze üretimini sınırlayan unsurlar olarak sulama imkânlarının 

yetersizliği ile ilk ve sonbahar donlarının riskleri karşımıza çıkmaktadır. 

Ayaş, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinin tarım topraklarının önemli bölümü tarla 

sebzeciliğine ayrılmıştır. Bu yörelerde gerek sulama imkanlarının elverişliliği ve taban 

suyu imkanının bulunması gerekse vejetasyon dönemini riske etmeyen toprak ısısı 

nedeniyle tarla sebzeciliği en belirleyici tarım türü olarak görülmektedir. 

İlimizde Beypazarı ilçesinde havuç, Ayaş ilçesinde domates, Çubuk ilçesinde hıyar, 

Polatlı ve Kazan ilçelerinde kavun üretimi yoğun olarak yapılmakta olup, hıyar üretiminin 

bir kısmı turşu yapımında kullanılmakta, diğer ürünler ise taze olarak pazara 

sunulmaktadır. 

H.2.1.2.3. SÜS BİTKİLERİ 

Ankara ilinde 5 köyde toplam 28 hane, 135,11 dekar açık alanda, 36,6 dekar örtü 

altı alanda süs bitkisi yetiştiriciliği yapmaktadır. 

Tablo H.2.1.2.3.1. 

2004 Yılı süs bitkileri Üretimi 

Üretilen Çeşit Alan (dekar) Miktar (adet) 

Karanfil 1,56 31 250 

Glayöl 0,25 3 150 

Kasım patı 1,65 8 800 

Lale 2 20 500 

Gül (kesme) 0,6 1 650 

Gül (yağlık) 025 1 500 

Dış Mekan Mevsimlik Çiçek 135,5 1 030 000 

Dış Mekan Çok Yıllık Bitki 20,65 244 000 

İç Mekan Saksı 8,25 280 000 

H.2.2. HAYVANSAL ÜRETİM 

H.2.2.1. BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK 

Sığırlardan ürün alarak elde edilen et ve sütten insan gıdası, derisinden giyim 

sanayinde, boynuzlarından süs eşyası yapımında, diğer bazı ürünlerinden ise gıda, yem ve 

ilaç sanayinde istifade edilmektedir. 

Sığır Irkları: 

İlimizde yetişen sığır ırklarından yerli kara; boynuzları kısadır , öne doğrudur, ufak 

kara tırnaklıdır. Et ve süt verimi azdır, iyi besi tutmaz. 

İlimizdeki kültür ırklarından, Holştayn ırkı yaygındır. Bedenleri siyah ve beyaz 

parçaların birleşmesi ile renklenir, gayet iri yapılıdırlar. Amerika’dan gelenleri süt yönü 

kuvvetlidir. Hollanda’dan gelenlerin ise et yönü kuvvetlidir. 

Melez Irklar : 

Yerli hayvanlarla diğer kültür ırkları melezlenince yerli ırklara göre daha iyi verim 

alınmaktadır. 

227


Besi için doğu Anadolu dan bölgemize getirilen hayvan ırkları arasında doğu 

Anadolu kırmızısı da yer almaktadır. DAK; rengi açık kırmızıdan kestane rengine kadar 

değişir boynuzları kısadır öne doğrudur bedeni ve göğsü dar yapılıdır. Geç gelişen bir 

ırktır. İyi besi tutması acısından besicilik için uygundur. İlimizde besi hayvanları arasında 

Montafon ve az miktarda Simental ırkı vardır. 

Tablo H.2.2.1.1. İlimizde Büyükbas Hayvan sayıları: 

HAYVAN CİNSİ 2005 

Kültür ırkı 38569 

Melez 91319 

Yerli 98615 

Manda 691 

Bölgemizde süt hayvancılığı daha yoğun olarak, İlimize bağlı Ayaş,Güdül,Kazan 

ve İlimiz merkez köylerinde yapılmaktadır. Besi hayvancılığı da Çubuk, Sincan, Akyurt, 

Polatlı ve Merkez köylerde yapılmaktadır. 

Aile işletmeciliği şeklinde de bölgemizde her yerleşim yerinde yetiştiricilik. 

yapılmaktadır. Süt hayvancılığı yapan işletmelerin kapasiteleri 1030 adet arası, besi 

işletmelerinin kapasitesi 20250 adet ve aile işletmeciliği şeklinde hayvancılık yapan 

işletmelerin ise 17 adet hayvan kapasiteleri vardır. 

Canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. 

Hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi: 

Süt : Ambalajsız olarak açık satılan süt şeklinde, damızlık yetiştiriciler birliği 

bünyesindeki kooperatifler aracılığı ile toplanıp özel gıda sektörlerine, süt işleme 

fabrikalarına pazarlanması şeklinde değerlendirilmektedir, aile işletmeciliği yapan 

yetiştiriciler ise kendi ihtiyaçlarını karşılamaktadırlar. 

Hayvansal Ürünlerden : 

Et : Erkek besi hayvanları direk ilçe mezbahalarında kasaplar aracılığı ile 

kestirilerek tüketime sevk edilmektedirler. Kesim sınıflarına göre mezbahalarda kesilen 

etler il veya ilçe dışına sevk edilerek tüketime sunulmaktadır. 

Kesim sırasında elde edilen boynuz kemik tırnak gibi atıklar rendering tesislerinde 

hayvan yem katkı maddesi olarak değerlendirilmektedir. Yine atık ürünlerinden kan aşı 

üretim merkezleri tarafından serum yapımında kullanılmaktadır. 

Sığır gübresi ise yakılarak tarlalarda gübre ve çimlendirme faaliyetlerinde 


228


H.2.2.2. KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK 

Tablo H.2.2.2.1. İlimizde Küçükbas Hayvan sayıları: 


Merinos koyunu 106855 

Yerli Koyun 475466 

Kıl Keçisi 35292 

Tiftik Keçisi 88427 

Toplam 706040 

İlimizde yetişen koyun ırkları akkaraman, morkaraman ve az miktarda merinos 

yetiştirilmektedir. 

Akkaraman : Yağlı kuyrukludur. Ağırlığı 4045 kğ, süt verimi 4055 kğ. Kuzu verimi ise 

her 100 koyundan 100110 kuzu alınmaktadır. 

Morkaraman yağlı kuyrukludur ortalama ağırlığı 50 kğ’dır 5065 kğ süt verir. 

Anadolu Merinosu : Akkaraman koyunlarının ıslahı ile elde edilmiştir. Ortalama 55 kğ. 

ağırlıktadır ve 34 kğ. Yapağı verir. 

Tiftik ve Kıl Keçisi : Bölgemizde tiftik keçisi olarak Ankara keçisi yetiştirilmektedir. 

Ankara keçisi anadoluya 13.y.y’da gelmiştir. Kuru ve az yağışlı iklimlerde iyi 

yetişmektedir. Küçük cüsselidir, sivri boynuzları ve sakalı vardır. Rengi beyazdır ve bütün 

vücudu tiftik ile kaplıdır. 

Et verimi azdır, fakat lezzetlidir. Et verimi gibi süt verimide düşüktür oğlaklarını 

ancak doyurur, onun için sağılmazlar. Sütleri sağılan tiftik keçisinin tiftik kaliteside 

bozulur. Derileri ince ve yumuşaktır.Çanta, Eldiven ve süet yapımında kullanılır. Tiftik 

ham tiftik halı, battaniye turisttik eşya yapımında kullanılmaktadır. 

Bölgemizde az miktarda kıl keçisi bulunmaktadır. 

Keçi yetiştiriciliği daha yoğun olarak Nallıhan, Kızılcahamam, Ayaş ve 

Beypazarında yapılmaktadır. Koyunculuk ise en çok Haymana, Bala, Polatlı ve 

Şereflikoçhisar ilçelerinde yapılmaktadır. 

Kazan İlçesi güvenç köyünde, süt verimi yüksek İsviçre Orijinli 60 Adet zanen 

keçisi yetiştirilmektedir. 

Küçük baş hayvan atıkları da aynen sığırda olduğu gibi değerlendirilmektedir. 

Bağırsaklar tıbbi malzeme yapımında kullanılmaktadır. 

H.2.2.3.KÜMES HAYVANCILIĞI (KANATLI ÜRETİMİ) 

Tablo H.2.2.3.1. İlimizde Kümes Hayvanları Ssayıları: 


Broiler(Et) tavuğu sayısı 4780000 

Yumurta Tavuğu sayısı 1861555 

Hindi 35027 

Ördek 8547 

Kaz 7686 

229


Etçi tavuk üretiminin yaygın olduğu ilçeler Kazan, Kızılcahamam, Çubuk 

ilçeleridir. Yumurta üretimi Akyurt, Çubuk ve Bala ilçelerinde yaygındır. Damızlık üretimi 

Kazan ve Haymana ilçelerinde yapılmaktadır. Kanatlı üretiminde atıklar, yan ürün olarak 

değerlendirilmekte, kanatlı mezbahalarının rendering ünitelerinde yem hammaddesi 

üretiminde kullanılmaktadır. 

HAYVAN VE HAYVAN ÜRÜNLERİNİN İTHALATI İHRACATI (2004 yılı) 

İHRACAT 

İTHALAT 

Bal 1.896.000kg. Muhtelif Aşı ve İlaç 1.169.485 doz 

Damızlık yumurta 2.027.000 adet Damızlık yumurta 8.891.153 adet 

Kediköpek 322 adet Kaz tüyü 82.025 kg. 

Damızlık Civciv 149.400 adet Sığır derisi 73.350 kg. 

Tavşan 8 adet Koyun yünü 162.124 kg. 

Kuş 187 adet Dondurulmuş Boğa Sperması 27.980 doz 

At 11 adet Damızlık Alabalık yumurtası 1.753.000 adet 

Canlı Hayvan 

2 adet at, 2 adet kanguru 

H.2.2.4. SU ÜRÜNLERİ 

Alabalık Kafes Yetiştiriciliği Tesisleri 

1Çınar Alabalık Üretimi Kesikköprü 

100 ton/yıl canlı veya taze satış 

2HLF Balıkçılık Kesikköprü 


3ERSU Su Ürünleri San. Tic. Ltd. Kesikköprü 


4Su Su Ürünleri Ltd. Şirketi Kesikköprü 


5Can Balıkçılık Kesikköprü 


6Aras Su Ürünleri Hirfanlı 

40 ton/yıl 

canlı veya taze satış 

7ASEL Alabalık Üretim – Hirfanlı 


Havuzlarda Alabalık Yetiştiriciliği 

1Hasan Hüseyin Vural 


Sazan Tesisi 

1 As Balıkçılık 


Tropik Balık Üretim Çiftliği 

İlimizde 1 adet üretim tesisi bulunmaktadır. 

230


H.2.2.5.KÜRK HAYVANCILIĞI 

İlimizde;Yenimahalle memlik köyünde vizyon yetiştiriciliği yapan 5000 adet 

kapasiteli bir işletme vardır, ürünleri kürk yapımında kullanılmakta olup, Yunanistana 

ihraç edilmektedir. 

H.2.2.6 ARICILIK VE İPEK BÖCEKÇİLİĞİ 

Bölgemizde ipekböcekçiliği yapılmamaktadır.Arıcılık 2005 yılı itibariyle ilimizde 

yaklaşık 60.000 arılı koloni mevcut olup bunun %2 sini sepet ve çamurdan imal kovanlar 

teşkil etmektedir.Kovanlar genellikle Kalecik Akyurt, Çubuk ve Elmadağ ilçelerimizdedir. 

Bala, Haymana ve Evren İlçelerimizde ise ekonomik arıcılık yapılacak bitki fulorası 

bulunmadığından bu ilçelerde arıcılık yapılmamaktadır. 

İlimizde arıcılık genelde %80 hobi ve aile ekonomisine katkı için amatör olarak 

%20 de profesyonel manada ticari amaçla yapılmaktadır.İlimizde 16 ilçede 500 çiftçiye 

4000 arılı koloni demonstrasyonu uygulanmıştır. 

H.3.ORGANİK TARIM 

. 

İlimizde 3 ilçede 25 köyde 25 ünite ve 250 dekar alanda organik tarım projesi 

uygulanmıştır.Bu projede 160.000 adet yer domates fidesi, 145.000 adet dolmalık biber 

fidesi, 70.000 adet patlıcan fidesi, 70.000 adet brokoli fidesi ve 580 kg fasulye tohumu 

dağıtılmıştır. Organik tarım çalışmaları damla sulamalı olup yaygınlaştırılacaktır. 

H.4.TARIMSAL İŞLETMELER 

Ankara İlinin, ilçeler üzerinde tespit edilen işletme ve hayvan sayıları Tablo 

H.4.1’de verilmiştir. 

Tablo H.4.1. Ankara İlinde İlçeler Üzerinden Tespit Edilen İşletme ve Hayvan Sayıları 

İLÇE ADI 

İŞLETME SAYISI 

DESTEKLEMEYE ESAS 

HAYVAN MİKTARI 

Merkez 296 10773 

Akyurt 326 9023 

Ayaş 73 1628 

Bala 133 2459 

Beypazarı 79 1753 

Çamlıdere 205 1742 

Çubuk 716 14650 

Elmadağ 102 2163 

Evren 6 44 

Gölbaşı 220 4815 

Güdül 71 863 

Haymana 233 3889 

Kalecik 178 2417 

Kazan 110 1435 

Kızılcahamam 325 3780 

Nallıhan 89 808 

Polatlı 233 4924 

Sincan 168 5315 

Şereflikoçhisar 105 2174 

TOPLAM 3666 74570 

231


H.4.1.KAMU İŞLETMELERİ 

H.4.2.ÖZEL İŞLETMELER 

Bu bölümle ilgili bilgiler elimize ulaşmamıştır. 

H.5. TARIMSAL FAALİYETLER 

H.5.1. PESTİSİTLER 

Tablo H.5.1.1. 2005 yılı Zirai İlaç Tüketimi 

İLAÇLAR 

TÜKETİLEN MİKTAR (Kg/Lt) 

İNSEKTİSİTLER 

EC 

23.153,3.lt 

WP 

86.104 .kg 

FUNGİSİTLER 

EC 

79.5.lt 

WP 266.495,42.kg 

HERBİSİTLER 

EC 

779.221. lt 

WP 

7.020,9.kg 

RODENTİSİT VE MOLLİSİSİTLER Çinko Fosfür 409,2.kg . (Rodentisit) 

AKARİSİTLER EC 433,4.lt 

FÜMİGANTLAR 

Methylbromür 17,010 gr.;Al. phospit 4,963 gr. 

KIŞLIK VE YAZLIK YAĞLAR Sıvı 500.lt 

DİĞERLERİ Metalik demir 1.060.kg. 

Günümüzde ülkelerin en çok üzerinde durduğu, birim alandan elde edilen ürün 

miktarının artırılmasıdır. Bunun için ülkeler, modern teknik ve girdiler kullanarak birim 

alandan elde edilen ürün miktarını artırma yoluna gitmektedirler. Tarım alanlarının 

genişletilmesi mümkün olamadığından yapılması gereken, üretilen ürünleri hastalık ve 

zararlılar ile yabancı otlardan korumak, kaliteyi yükseltmektir. Bunları yaparken de çevre 

kirliliği ve doğal dengenin göz önüne alınması gerekmektedir. Bu da bitki koruma 

çalışmalarının başarılı bir şekilde yürütülmesiyle mümkün olabilmektedir. 

Bitki koruma faaliyetleri yapılmadığı takdirde, ürünlerde ortalama %35 verim kaybı 

olmaktadır. Bu oran bazı ürünlerde %100’e kadar çıkabilmektedir. Bu ise insan gıdasını ve 

sağlığını tehdit eden hastalık ve zararlı yabancı otlarla mücadele etme çabalarının ne kadar 

önemli olduğunun göstergesidir. 

H.5.2. GÜBRE KULLANIMI 

Ankara yöresi topraklarının bitkiye yarayışlı potasyum (K2O) içeriklerine 

bakıldığında yöre topraklarının %97’si potasyum yönünden yüksek düzeydedir. Bu 

nedenledir ki Ankara ili topraklarında potasyumlu gübre uygulaması yapılmasına ihtiyaç 

yoktur. Ankara ili topraklarının yarayışlı fosfor miktarlarına bakıldığında yöre 

topraklarının yaklaşık %70’i az ve çok az düzeylerde, yaklaşık %20’si de orta düzeyde 

yarayışlı fosfor içermektedir. Yukarıdaki rakamlardan da anlaşılacağı gibi ankara ili 

topraklarında fosforlu gübre uygulamasına gereksinim vardır(Eyüboğlu 1999). 

Ankara ilinde yöre topraklarının organik madde miktarları yetersiz olduğundan, 

yöre topraklarının azotlu gübre uygulamasına gereksinimi vardır. Ankara il topraklarında 

en fazla azotlu gübre uygulanmaktadır. Toprağa uygulanacak gübrelerin miktarı ve cinsi 

bölgeye, toprağın yapısına ve toprak analiz sonuçlarına göre kullanılmakta ve gübre 

tavsiyesi buna göre yapılmaktadır. 

232


Tablo H.5.2.1. 2005 Yılı Ankara İli Kimyevi Gübre Tüketimi İcmali 

Bitki Çeşidi Ekiliş Gübrelenen Azotlu Fosforlu Potaslı Toplam Azotlu Fosforlu Potaslı Toplam 

Sahası Sahası (Ha) (%21A.S.) (%17P2O5) (%50K2O) (%21A.S.) (%17P2O5) (%50K2O) 

(Ha) Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton 

HUBUBAT Kullanılan Kullanılması gereken 

Yüksek Verimli Buğday 46.790 46.790 11.698 6.775 18.472 15.595 19.268 

Yerli Buğday 489.980 475.283 58.798 53.212 112.009 81.679 172.914 

Arpa 267.884 248.884 26.789 29.092 55.881 44.656 94.536 

Mısır (Dane+Hasıl+Slaj) 2.807 2.807 842 1.016 1.858 1.337 908 

Çeltik 120 120 36 33 69 40 35 

Diğer Hububat 9.228 8.951 1.384 1.002 2.386 3.076 3.800 

TOPLAM HUBUBAT 816.809 782.835 99.546 91.130 190.676 146.383 291.461 437.844 

BAKLİYAT 0 

Fasülye 2.443 2.443 366 442 809 407 647 

Nohut 11.395 11.395 1.026 2.062 3.088 1.900 3.686 

Mercimek Yeşil 5.250 5.250 525 570 1.095 875 875 

Bakla 

Diğer Bakliyat 0 

TOPLAM BAKLİYAT 19.088 19.088 1.917 3.075 4.992 3.182 5.208 8.390 

SANAYİİ BİTKİLERİ 0 

Ayçiçeği (Yağlık+Çerezlik) 23.378 23.378 2.338 3.385 5.723 6.123 7.563 

Soğan (Taze+Kuru) 6.925 6.925 2.078 2.507 98 4.683 2.803 1.833 

Kimyon 9.265 9.265 926 104 1.030 926 104 

Haşhaş 0 

Patates 181 181 36 39 3 78 65 59 

Şeker Pancarı 9.644 9.644 3.945 5.237 546 9.728 5.051 3.688 

Pamuk 15 15 5 8 1 13 5 4 

Kabak (Çerezlik) 353 326 35 51 7 93 143 93 

Diğerleri (Sarımsak 

Taze+Kuru) 123 123 18 22 9 49 50 32 

TOPLAM SAN.BİTKİLERİ 49.883 49.856 9.381 11.354 663 21.397 15.166 13.376 28.542 

233


MEYVELER 0 

Narenciye 0 

Fındık 0 

Çay 0 

Zeytin 0 

Antepfıstığı 0 

Bağ 4.525 4.525 453 492 45 989 1.401 1.331 

Diğer Meyveler 10.383 10.072 1.038 1.504 102 2.644 3.708 3.359 

TOPLAM MEYVELER 14.908 14.597 1.491 1.995 147 3.632 5.108 4.690 9.798 

SEBZELER 0 

Örtü Altı Sebzeciliği (Dekar) 16 16 5 7 1 14 7 7 

Bakliyat Sebzeler 910 910 137 198 12 346 152 294 

Bostan 24.514 24.269 4.903 2.272 7.175 9.923 6.489 

Diğer Sebzeler 12.584 12.457 3.146 2.278 27 5.451 4.794 4.441 

TOPLAM SEBZE 38.024 37.652 8.190 4.755 40 12.985 14.877 11.231 26.107 

YEM BİTKİLERİ 0 

Yonca 3.657 3.658 548 794 1.342 610 2.796 

Korunga 565 565 57 61 118 81 166 

Fiğ ( Dane+ Ot ) 25.979 25.979 3.117 2.431 5.549 3.712 7.640 

Diğer Yem Bitkileri 89 89 9 10 18 13 26 

TOPLAM YEM BİTKİLERİ 30.289 30.290 3.731 3.296 7.028 4.415 10.629 15.044 

SULANAN SAHA 99.783 0 

UMUMİ YEKÜN 969.001 934.318 124.257 115.604 849 240.709 189.130 336.596 0 525.726 

234


Ankara genelinde gübre kullanım alanı en çok hububat olmakla beraber, birim 

alanda bu oran şeker pancarı ve havuçta yüksektir. Türkiye gübre tüketimi ile 

karşılaştırıldığında Ankara’nın oldukça az bir orana sahip olduğu görülmektedir. Kullanılan 

fosforlu gübreler normal süper fosfat, triple süper fosfat (TSP) ve diamonyum fosfattır 

(DAP). Kullanılan azotlu gübreler ise Amonyum nitrat, Amonyum sülfat ve üredir. 

Gübrelerden en iyi şekilde yararlanabilmek için onların toprağa uygulama zamanına 

ve şekline çok dikkat etmek gerekir. Sadece kullanılacak gübre çeşidini bilmekle iş bitmez. 

Bu gübrelerden elde edilmek istenen faydanın artırılması için onların en uygun zamanda ve 

en doğru şekilde tatbik edilmesi gerekir. 

Fosforlu gübrelerden bitkilerin en iyi şekilde yararlanabilmesi için fosforlu gübrenin 

tohum derinliğine gömülmesi gerekmektedir. Ayrıca toprakla temas yüzeyi arttıkça daha 

fazla fikse olacağından yarayışlılığı için serpme şeklinde değil de tohum derinliğine banda 

verilmesi gerekir. 

Gübrenin mahsül artışına olan etkisini artırmak için gübre uygulama zamanının 

bölgenin iklim ve toprak karakterlerine,gübrelenecek bitkiye ve tatbik edilecek çeşidine 

göreayarlanması gerekmektedir. Gübre verme zamanı konusunda üzerinde durulması 

gereken enönemli konularada birisi,tohumun çimlenmesi sırasında toprakta yeteri kadar 

bitkiye yarayışlı besin maddesi bulunduracak şekilde gübreleme zamanını ayarlamaktır. 

Güzlük ekimler için yapılacak azotlu gübre uygulamalarında genellikle amonyum veya 

üreformundaki gübrelerin ; ilkbahar veya yazın yapılacak uygulamalarda ise nitratlı gübre 

kullanılması tercih edilmelidir. 

Gübrelemenin aşırı miktarlarda yapılması, uygulnmanın zamanında 

yapılmaması,yanlış şekillerde verilmesi ekonomik kayıplara sebep olacağı gibi çevreye 

kirletici boyutlarda zararlı etkileri vardır.Bu sebepden dolayıda insan sağlığı ile yakından 

ilişkilidir.Aşırı azotlu gübre kullannımı ile yıkanma sonucu yeraltı ve yüzey sularına 

karışarak birikmektedir.Buralarda oluşan nitrit, fosfurunda etkisi ile ötrafikasyon olayına 

sebep olmaktadır.Buda insan sağlığını tehdit etmektedir.Ayrıca amonyak halindedeki 

kayıplar artmaktadır.Bitkilerde aşırı miktarlarda birikmeleri sonucu insan sağlığına 

etkilemekte ve topraktaki besin maddelerinin dengesini bozarak bitkilerin besin 

maddelerinden istifade etmesini engellemektedir. 

Toprakların sürdürülebilir kullanımını sağlama, çevre kirliliğini azaltma ve 

dünyada organik tarıma doğru artan talebi göz önüne alarak tarımsal mikrobiyoloji 

konularına ağırlık vermekte yarar vardır.Ayrıca çevre sorunlarına karşı artarak süren 

duyarlılığın sonucu olarak azotlu ve fosforlu ticaret gübrelerin kullannımını aza indirecek 

Rhizobium ve mikoriza ile ilgili çalışmalara ağırlık verilmelidir. 

H.5.3.TOPRAK KULLANIMI 

Yurdumuz genellikle topografik bakımdan dağlık karakterdedir. Arazinin % 

83’ünün meyilli % 8’in üzerindedir. Verimli ovalarımız sahil kesimlerinde ve nehirlerin 

denize döküldüğü yerlerdedir. Ortalama yağışlar yıldan yıla ve bölgeden bölgeye 

değişmekte ve bu değişme farkları yurt topraklarında düzenli bir bitki örtüsünün 

gelişmesine imkan vermemektedir. Bu da toprak erozyonunun artmasına sebep olmaktadır. 

Topraklar derinden (25–30 cm) ve devirerek işlendiğinde erozyon zararı artmaktadır. Derin 

235


sürüm altta bulunan nemli ve organik maddece zengin toprak tabakasını yukarıya 

çıkarmakta ve toprağın havaya verdiği yüzey oranı artarak erozyonu teşvik etmektedir. 

Toprak işlemede amaç meydana gelecek zararları en aza indirerek yabancı otları 

yok etmektir. Bunun için toprağı alttan ve yüzlek (58 cm) işleyebilen kırlangıç kuyruğu ve 

kazayağı gibi aletler tavsiye edilir. Böylece yabancı otları kök taçlarından keserek yok 

ederken topraktaki anız örtüsünü olduğu gibi bırakıp erozyon azaltılmış olur. 

Kaynak : 

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 

Ankara İl Tarım Müdürlüğü 

236


I. 

MADENCİLİK 

237


Ülke ekonomilerinin önemli sektörlerinden biri olan madencilik, ulusların sosyo 

ekonomik kalkınmaları için gerekli olan enerji ve sanayinin temel hammaddelerini 

sağlayan tüm faaliyetleri kapsamaktadır. 

Madenler, ülkelerin doğal kaynaklarından biri olup, giderek artan talepleri 

karşılamak yüzünden de işletilmeleri kaçınılmazdır. Ancak kullanılmakta olan maden 

çıkarma metodlarına bakılmaksızın, her türlü maden işletmeleri yoğun olarak arazi 

bozulmalarına ve doğal çevrenin tahribine sebep olmaktadır. 

Madencilik işletmeleriyle doğal kaynaklar olan madenler ve mineraller insan refahı 

için bir taraftan ekonomiye kazandırılırken, diğer taraftan ekolojik çevreye verilen büyük 

tahribat ve zararları çoğu zaman gözardı edilmektedir. Faaliyetlerin yapıldığı alanlarda ve 

özellikle açık işletme yöntemi ile çalışılan sahalarda, çalışmalar bittikten sonra topografya, 

jeolojik yapı, röliyef, su rejimi, iklim ve peyzaj tamamen değişmekte ve bitki örtüsü de 

harap olmaktadır. 

I.1. MADEN KANUNUNA TABİ OLAN MADENLER VE TAŞ OCAKLARI 

NİZAMNAMESİNE TABİ OLAN DOĞAL MALZEMELER 

I.1.1.SANAYI MADENLERI 

Asbest: 

Yatağın Bulunduğu Yer Rezerv Kalite 

BalaKarakol Bucağı Zühür Lif Boyu 23 mm 

Bentonit: 


KeskinBesler Köyü 48000 Ton Ağartma Toprağına Uygun 

Çimento Hammaddeleri: 


ElmadağLodumlu Köyü 1314 milyon ton mümkün kireçtaşı 

İyi 

SincanGüvenç Köyü 70 milyon ton mümkün kireçtaşı İyi 

Kazan Karalar, Kirik 265830383 mümkün kireçtaşı, 48726042 ton mümkün İyi 

ManyasSinanlı 15000000 ton mümkün kireçtaşı İyi 

Hasanoğlan Hacılar 35000000 ton mümkün kireçtaşı İyi 

Diyatomit: 


AyaşGücügöz Dereyatağı Bilinmiyor Düşük 

Feldspat: 

Yatağın 

Bulunduğu Yer 

Beypazarı 

Oymaağaç Köyü 

Rezerv 

500.6 ton görünür vardır. Seramik ve 2. kalite cam 

sektörü için ylatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. 

Tenör 

%12 K2O, 

%2.23 Na2O 

238


Jips: 


Şereflikoçhisar (Gökhüyük T., Milyonlarca ton 

İyi 

Ceylandere, Şıhkuyusu Köyü, 

Karandere Köyü, Mezgit Köyü), 

Beypazarı (Musluk Mev., Kırbaşı), 

Nallıhan (Çayırhan) 

Kaolen: 

Yatağın Bulunduğu Yer Rezerv Tenör 

Çamlıdere Sorgun Yaylası Zühür %13.49 Al2O3, 

%1.10 Fe2O3 

Kaya Tuzu: 

Yatağın Bulunduğu 

Rezerv 

Tenör 

Yer 


211000000 ton görünür. Tuz yasası gereği tekel 

tarafından işletilmektedir. 

Kireçtaşı: 


Nallıhan (ÇayırhanDudaş Köyü 

Acıbaşı Mevkii) Yenimahalle 

(Dodurga Köyü) Yatakları 

50334544 ton görünür, 

5133426 ton muhtemel 

ve 663310 ton 

mümkün 

%13.49 Al2O3, 

%1.10 Fe2O3 

%97 

NaCl 

KumÇakıl: 


PolatlıZıryurtçu Yatağı Yol inşaatı için çok uygun olup 

İnce taneli 

rezervleri belirlenmemiştir. 

SincanCimşit Köyü 

Karaağaç Tepe Yatağı 

650000 m3 muhtemel Çok iyi stabilize 

malzemedir. 

SincanCimşit Köyü 612500 m3 muhtemel İyi 

Ardıçdoruk Tepe Yatağı 

SincanSaraycık Köyü 52520 m3 Orta 

Yatağı 

SincanKepir Gölü Yatağı 

Manyezit: 


ElmadağEdigekoyu Yatağı 57087 ton görünür, 19800 %4547 MgO 

ton muhtemel 

Mermer: 


Haymana (Halaçlı, Karahoca 

Köyleri), Yenimahalle (Sehitali), 

Çubuk (Sirkeli, Yuvaköy), Polatlı 

(Malıköy) 

Rezervleri belirlenmemiş 

olup bir kısmı halen 

işletilmektedir. 

İyi 

239


Perlit: 


ÇubukSusuzköy Sahası 

2000000 ton görünür. Saha 

İyi 

ekonomik olarak işletilebilir. 

ÇubukEmirlerköyü Sahası 4000000 ton görünür. İyi 

ÇubukKaradanaköyü Sahası 1000000 ton görünür. Belirlenmemiştir 

ÇabukSaraycıkköyü Sahası 20000000 ton görünür, açık 

İyi 

işletmeye elverişlidir. 

Güdül Boyalıköyü Sahası 1610000 ton görünür olup 

ekonomik olarak işletilebilir. 

İyi 

(Genleşme Oranı 4,5 

15,8) 

KızılcahamamÖzbeklerköyü 2500000 ton görünür. 

İyi 

Sahası 

Ekonomik olarak işletilebilir. 

KızılcahamamAyvacıkköyü 14000000 ton İyi 

Sahası 

Kızılcahamam Seyhamamköyü 1000000 ton görünür. İyi 

Sahası 

KızılcahamamAğsakköyü Sahası 9000000 ton görünür. Belirlenmemiştir. 

Kızılcahamam Korkmazlarköyü 

Sahası 

1200000 ton, muhtemel 

rezervi 2500000 ton. 

İyi 

Sepiyolit: 


PolatlıTürktaciri Sahası 198532 ton görünür. 

%50 sepiyolitten büyük 

12706489 ton muhtemel. 

BeypazarıUşakgöl Sahası 410 ton görünür, 2919 ton 

muhtemel. 

Düzensiz mercekler 

şeklindeki sepiyolitlerin 

tenörleri düşüktür. 

Sodyum Sülfat: 


AnkaraBeypazarıÇayırhan Yatağı Tenörü %44.6 Na 

2 

SO 

4 

olan %44.681.28 Na 

2 

SO 

4 

. 

192453777 ton 

görünür+muhtemel, Tenörü 

Düzensiz mercekler 

şeklindeki 

%81.28 Na 

2 

SO 

4 

olan sepiyolitlerin tenörleri 

3476975 ton görünür. MTA düşüktür. 

Genel Müdürlüğü tarafından 

ihale yoluyla devredilmiş 

olan yatak, halen ALKIM 

ALKALİ KİMYA A.Ş. 

tarafından işletilmektedir. 

Selit: 


KeskinÇelebidağ Yatağı 5000 ton görünür, 75000 ton 

görünür+muhtemel, 70000 

ton muhtemel 

Ortalama 

%0.52 WO3, 

%0.09 manyetit, %0.3 

kasierit 

240


Trona: 


AnkaraBeypazarı Trona 

Yatağı 

235797624 ton görünür. 

ABDWyoming’deki 

Ortala tenörü 

%56 Trona 

yataktan sonra Dünyanın ( Na 

2 

CO 

3 

. NaHCO 

3 

. 2 H 

2 

O ) 

bilinen ikinci önemli 

yatağıdır. MTA Genel 

Müdürlüğü’nce etüdü 

tamamlanan yatak 1984 

yılında Etibank’a 

işletilmek üzere 

devredilmiştir. 

Pomza: 


AnkaraGüdül 


2540 ton muhtemel (Yatak 

işletilmiyor.) 

AnkaraGüdülMerkez 


5572 ton muhtemel 

(Yatak işletilmiyor) 

Orta 

(Kırma işlemi 

gerekmektedir.) 

Düşük 

(Yıkama işlemi 

gerekmektedir.) 

Zeolit: 


Beypazarıİnözüdere Yatağı Belirlenmemiştir. Belirlenmemiştir. 

I.1.2.METALIK MADENLER 

Altın: 


Işıkdağ Sahası 

Rezerv çalışması 

yapılmamıştır. 

3 gr/ton 

(%47 PbZn) 

Gicik Sahası 


3 gr/ ton 

yapılmamıştır 

BeynamKaraali Sahası 


1.5 gr/ton Au 


Bekirağa Sahası 



0.0805 gr/ton 

Antimuan: 


KızılcahamamÇukurcaköy 

Kalaycık Pınarı 

Zühür 

Bilinmemektedir. 

BakırKurşunÇinko: 


Derek, Keskin Kurşun Yatağı Bilinmemektedir. %5560 Pb 

241


Demir: 


Kesikköprü Yatağı (Maden Tepe, 4800000 tonluk bir rezerv 

Büyükocak, Çataldere, Kartalkaya, mevcuttur. Büyükocak’tan 

%3060 Fe 

2 

O 

3 

Camisağır vb. yatak ve zühürlerden 

oluşur.) 

bir miktar cevher alınmıştır. 

Tenörlerin düşük olması, 

SiO2 ve S içermeleri 

nedeniyle işletilmemektedir. 

Linyit : 

Hukuku Şirketimiz Uhdesinde olan İR: 2821 ruhsat no’lu Ankara – Nallıhan İlçesi 

Çayırhan Beldesi Linyit havzasında kömür üretimi Park Termik Elektrik Sanayi ve Ticaret 

A.Ş. (A,F,D,G sahaları) ve Park Teknik Elektrik Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş (B,C 

sahaları) tarafından yapılmaktadır. Ruhsat alanı 104.209,91 hektardır. 

Sahanın 2005 yılı sonu itibarıyla kalan rezervi: 360.340.000 ton (görünür) olup,ısıl 

değeri de ortalama 2000 K.Cal/kg’dır. 

Bu kömür sahasında, santralın 1. ve 2. ünitelerini besleyen A,F,D,G sektörleri Park 

Termik A.Ş. tarafından işletilmekte olup; bu sahaların işletme hakları Bakanlar Kurulu 

Kararı doğrultusunda 01/07/2000 tarihinde 20 yıllığına Firmaya devredilmiştir. 3. ve 4. 

üniteleri besleyen B ve C sahaları ise, TKİ Kurumu ile Park Teknik A.Ş. arasında 

22.12.1995 tarihinde imzalanan sözleşme ile 15 yıllığına Park Teknik A.Ş. tarafından 

işletilmektedir. TKİ OAL’ nin tüm hak ve vecibeleriyle TEAŞ’ a devri nedeniyle, bahsi 

geçen sahalarda Park Teknik A.Ş. Şirketimiz adına üretim yapmaktadır. 

Üretim; Yer altı tam mekanize üretim yöntemi ile çalışılmakta olup, kömür 

nakliyatı bant konveyör sistemleri ile yapılmaktadır. 

Kullanım amacı Termik Santrallardan Elektrik Enerjisi üretiminde yakıt olarak 

kullanılması . Çayırhanda üretilen Kömür sadece bu amaçla kullanıldığı için, Elektrik 

Enerjisi talebine göre üretim azalmakta veya artmaktadır. 

Üretimin çevresel bir zararı yoktur. Kullanımda ise düşük kalorili olması sebebi ile 

kömürün yanması ile SO2 gazı çıkmakta, bu gazda Baca Gazı Arıtma Tesisinin 

Kullanılması ile zararsız hale getirilmektedir. 

242


Linyit: 

REZERV (1000 Ton) 

Analiz Sonuçları 

Eşdeğeri 

(1000 Ton) 

SAHA ADI 

Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Kaynak Potansiyel 

Genel 

Toplam 

İşletilebilir 

Su 

% 

Kül 

% 

S 

% 

AID 

Kcal/k 

g 

Petrol 

Taş 

Kömürü 

Kullanım 

Yeri 

İşletme 

Şekli 

Beypazarı(A) 

Sektörü 

186000 186000 186000 136000 21.71 34.35 4.04 2557 45295 77968 Termik Kapalı 

Beypazarı (B) 

Sektörü 

142000 142000 142000 100000 26.44 25.36 2.79 2839 38394 66088 

Teshin 

Termik 

Kapalı 

Beypazarı Alt 

Damar 

63479 63479 63479 14.83 48.70 3.39 1989 12025 20698 Teshin Kapalı 

Şereflikoçhisar 0 4300 4300 4300 10.00 36.11 5.20 3000 1229 2115 Teshin Kapalı 

Gölbaşı 

Bahçeköy 

Gölbaşı 

Karagedik 

19542 11290 30832 30832 35.36 28.69 1.46 2004 3730 6420 Teshin Kapalı 

17975 17975 17965 11147 36.83 22.63 1.64 2232 3821 6577 Teshin Kapalı 

TOPLAM 428996 4300 11290 444586 444586 247147 104494 179866 Teshin Kapalı 

243


Bitümlü Şist: 

REZERV (1000 Ton) 

SAHA 

Analiz Sonuçları 

ADI Görünür Muhtemel İşletilebilir Toplam Ort. % 

Bitüm 

Ort. AID 

KCal/Kg 

Taşkömürü 

Eşdeğeri 

(1000 Ton) 

Beypazarı 21423 15286 21423 5.50 1007 3537 Açık 

İşletme 

Şekli 

Beypazarı 306261 190684 306261 5.50 963 48349 Kapalı 

Toplam 327684 205970 327684 

Gümüş: 


Keskin, Derek Yatağı 


230 gr/ton 

Yatak geçmiş yıllarda 

işletilmiştir. 

Işıkdağ Yatağı 




130 gr/ ton 

Manganez: 


HaymanaÇayırlı Yatağı 150000 ton mümkün. 

%19.45 Mn 

Yataktan bir miktar üretim 

yapılmıştır. 

ElmadağKılıçlar Yatağı 60000 ton mümkün % 47 Mn 

KeskinPehrenk Yatağı 

100 ton muhtemel. 



%41 Mn 

Uranyum: 


KeskinOrta Yatağı 1800 ton görünür. %0.045 U 

I.1.3.ENERJI MADENLERI 

Jeotermal Sahalar: 

BeypazarıDutlu Alanı 

Kızılcahamam Alanı 

AyaşKarakaya Alanı 

Sincanköy Alanı 

Melikşah Alanı 

Haymana Alanı 

Ayaş İçmece Alanı 

244


TABLO I.1.3.1. Ankara İlindeki jeotermal enerji kaynakları 

JEOTERMAL ENERJI 

ILI: ANKARA 

KAYNAK SONDAJ DEĞ. 

JEOTERMAL SICAKSU Sıcaklık Debi Potansiyel Sıcaklı Debi Potansiyel KULLANIM ALANI KURULU TESIS BEL. 

ALAN KAYNAK 

k 

ADI ADI ( o C) (lt/sn.) (MWt) ( o C) (lt/sn.) (MWt) 

Kızılcahamam 5051 2.8 0.18 7586 114 24.33 Kaplıcada, ısıtmacılıkta Kaplıcada, kaplıca * 

(Konut, sera,v.b.) tesislerinin 

ısıtılmasında, 

KIZILCAHAMAM 

 

seracılıkta 

kullanılmakta, 

SEYHAMAMI 

ilçenin ısıtılma 

çalışmaları 

başlatılacak 

Seyhamamı 44 15 0.57 Kaplıcada, kaplıca Kaplıca * 

Acı Kaplıca 3134 5.6 tesisi ve sera 

ısıtılmasında 

ÇUBUK Melikşah Kaynağı 31 0.5 3239 450 7.53 Turistik tesislerde, Turistik tesislerde * 

MELIKŞAH 

seracılık ve süs balneoloji amacıyla 

balıkçılığında kullanılmakta, süs 

balıkcılığı ve seracılık 

yapılmakta 

BEYPAZARI Dutlu 4251.5 6.07 0.42 Kaplıcada, kaplıca Kaplıca * 

tesisi 

DUTLU ve sera ısıtılmasında ** 

KAYNAK SONDAJ DEĞ. 

245


JEOTERMAL SICAKSU Sıcaklık Debi Potansiyel Sıcaklı Debi Potansiyel KULLANIM ALANI KURULU TESIS BEL. 

ALAN KAYNAK 

k 

ADI ADI ( o C) (lt/sn.) (MWt) ( o C) (lt/sn.) (MWt) 

AYAŞ Karakaya 31 4.8 31 17 Kaplıcada, kaplıca 

*,** 

tesisi, 

Çoban 52 10 0,71 sera ve çiftlik Kaplıca 


 

Ayaş 51 1.7 0,11 Kaplıcada ve kaplıca Kaplıca *,** 

tesislerinin 


HAYMANA Haymana 45 4.8 0.2 4344.5 53 2.1 Kaplıcada, kaplıca 

tesisi 

ve cami ısıtılmasında 

Uyuz 34 20 

Kaplıca, kaplıca *,** 

tesisi ve cami 


* Türkiye Jeotermal Envanteri1996 

** 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı (19951999) Madencilik Özel Ihtisas Komisyonu 

Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Jeotermal Enerji Çalışma Grubu 

Not: Sondajlardaki potansiyel değerleri, kuyuların ilk üretim debilerinin toplamına göre hesaplanmıştır 

246


I.1.4. TAŞOCAKLARI NIZAMNAMESINE TABI OLAN DOĞAL MALZEMELER 

Tablo I.1.4.1. ANKARA İLİ İŞLETME RUHSATLARI (İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI) 

RUH. 

İLİ İLÇESİ 

NO 

R.SAHİBİ RUH.CİNSİ GÖR.REZERV 

ANKARA BALA 871 

SEDAT ALTINTOP ULS. NAK. MAD. İNŞ. TEK. SAN. 

İTH. İHR. VE TİC.LTD.ŞTİ. 

2003 

ÜRETİM 

BİRİM 

ALÇITAŞI 1.375.000 835,00 TON 

ANKARA BALA 1099 A. B.S. ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 41.962 0,00 TON 

ANKARA NALLIHAN 1106 TURAN BEKİŞOĞLU MERMER 299.864 TON 

ANKARA BALA 1157 A. B.S. ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 46.032 0,00 TON 

ANKARA NALLIHAN 1385 ESTAŞ MERMER SAN. LTD. ŞTİ. MERMER 30.000 0,00 M3 

ANKARA GÖLBAŞI 1489 ŞAŞMAZ İNŞ. VE MAD. SAN. LTD. ŞTİ. KÖMÜR 816.456 TON 

ANKARA POLATLI 1617 ÖZMER SUNİ VE TABİİ MER. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER 492.000 0,00 M3 

ANKARA YENİMAHALLE 1633 YAPIMTAŞ YAPI İNŞ. VE TİC. A.Ş. DİYATOMİT 649.750 7.827,00 TON 

ANKARA BALA 2089 MAGET MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. ALÇITAŞI 2.159.406 1.089,00 TON 

ANKARA KALECİK 2183 ÇANKIRI BENTONİT SAN. TİC. A.Ş. BENTONİT 11.504.349 32.319,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2194 BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMEN. SAN. VE TİC. A.Ş MERMER KALKER 68.759.732 93.944,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2194 BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMEN. SAN. VE TİC. A.Ş KİL 68.683.282 6.345,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2277 HAKTAŞ TAŞ KIRMA VE MERMER SAN. VE MERMER KALKER 2.335.198 1.165.000,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 2278 HASTAŞ İNŞ. TUR. VE MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER ANDEZİT 1.168.204 11.500,00 M3 

ANKARA YENİMAHALLE 2290 KOÇYİĞİT İNŞ. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER KALKER 21.971.275 388.428,00 TON 

ANKARA MAMAK 2388 HASTAŞ İNŞ. TUR. VE MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER ANDEZİT 649.086 0,00 M3 

ANKARA BALA 2462 DALSAN ALÇI SAN VE TİC. A.Ş. ALÇITAŞI 2.043.653 342,00 TON 

ANKARA MAMAK 2560 ESEN ESEMENLİ MERMER KALKER 69.218.998 611.918,00 TON 

ANKARA ÇANKAYA 2583 TAŞTEPE MAD. SAN. İNŞ. TİC. LTD. ŞTİ MERMER KALKER 4.934.448 45.000,00 TON 

ANKARA HAYMANA 2620 KIYIMTAŞ MER. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 438.491 2.704,00 M3 

ANKARA ELMADAĞ 2679 GÜR İNŞ. TAAH. MAD. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER KALKER 1.050.000 TON 

ANKARA MAMAK 2680 

TURAN CİVELEK MAD. İNŞ. MAK. TAAH. TİC. LTD. 

ŞTİ. 

MERMER KALKER 9.912.893 96.124,00 TON 

ANKARA MAMAK 2702 ÇALIŞKAN KARDEŞLER İNŞ. VE TİC. A.Ş. MERMER KALKER 12.150.000 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2770 AKYÜZ KİREÇ İNŞ. HAY. NAK. SAN. TİC.L MERMER KALKER 300.000 0,00 TON 

247


İLİ 

İLÇESİ 

RUH. 

NO 


2003 

ÜRETİM 

ANKARA ELMADAĞ 2771 AKYÜZ KİREÇ İNŞ. HAY. NAK. SAN. TİC.L MERMER KALKER 300.000 0,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2810 

ERDEM KİREÇ VE KIRMATAŞ İNŞ. NAK. SAN. TİC. 

LTD. ŞTİ. 

BİRİM 

MERMER KALKER 125.000 240.500,00 TON 

ANKARA NALLIHAN 2821 EÜAŞ KÖMÜR 267.635.645 4.681.586,00 TON 

ANKARA YENİMAHALLE 2891 YAPITAŞ İNŞ. MAD. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. KÖMÜR K+DİYATOMİT 561600+7687000 200,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 2919 AYMAŞ MAD. LTD.ŞTİ. MERMER KALKER 9.050.387 71.520,00 TON 

ANKARA ELMADAĞ 3074 SALİH TERZİ MERMER KALKER 300.000 60.500,00 TON 

ANKARA BEYPAZARI 3388 ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TRONA 226.967.000 204,00 TON 

ANKARA YENİMAHALLE 3617 

EMEK KIRMATAŞ MAD. İNŞ. NAK. OTO. SAN. VE 

TİC. LTD. ŞTİ. 

MERMER KALKER 11.515.690 124.852,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 3662 ABDULLAH ÖZDEMİR MERMER ANDEZİT 146.080 4.839,00 M3 

ANKARA MERKEZ 3845 TAHİR AYDOĞDU MERMER KALKER 3.622.500 0,00 TON 

ANKARA HAYMANA 3880 ÖZYILMAZLAR MER. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 118.000 1.330,00 M3 

ANKARA BEYPAZARI 3927 ALKİM ALKALİ KİMYA A.Ş. 

ODYUM+ALÇITAŞI 

0,00 

ANKARA NALLIHAN 4032 EÜAŞ MERMER KALKER 34.382.901 332.780,00 TON 

ANKARA MERKEZ 4105 POLAT YOL YAPI SAN VE TİC. A.Ş MERMER KALKER 6.046.000 0,00 TON 

ANKARA ÇUBUK 4137 TEKMER MER. İŞL. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER ONİKS 36.000 M3 

ANKARA YENİMAHALLE 4147 SET BETON MAD.SAN. VE TİC. A. Ş. KİL 893.516 652.228,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 4157 HASAN GÜLHAN MERMER ANDEZİT 780.113 0,00 M3 

ANKARA ELMADAĞ 4231 YİBİTAŞ LAFARGE OR. AN. ÇİM. SAN. TİC. A. Ş. MERMER KALKER 2.193.239 0,00 TON 

ANKARA AYAŞ 4282 ÇANKIRI BENTONİT SAN. TİC. A.Ş. KİL 1.311.820 0,00 TON 

ANKARA YENİMAHALLE 4286 DOĞA TAAH. İNŞ. TURZ. TİC. A.Ş. MERMER KALKER 2.025.000 TON 

ANKARA BALA 4513 GÜNCEM MAD. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. DEMİR 5.595.782 255.243,00 TON 

ANKARA KAZAN 4633 SET BETON MAD.SAN. VE TİC. A. Ş. MERMER KALKER 8.367.618 658.272,00 TON 

ANKARA MAMAK 4731 UĞURAL İNŞ. TURZ. PET. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER KALKER 8.320.000 35.000,00 TON 

ANKARA HAYMANA 4783 HÜSEYİN AYDIN MERMER 8.000.000 925,00 TON 

ANKARA ÇUBUK 4792 MEHMET AKYÜZ KÖMÜR 220.000 TON 

ANKARA POLATLI 4925 SİRMERSAN MER. SAN. A.Ş. MERMER 600.000 0,00 M3 

248


İLİ 

İLÇESİ 

ANKARA POLATLI 4926 

RUH. 

NO 


ANADOLU ENDÜSTRİ MİNERALLERİ SAN. VE TİC. 

LTD. ŞTİ. 

2003 

ÜRETİM 

BİRİM 

LÜLETAŞI 223.297 9.000,00 TON 

ANKARA MERKEZ 5051 SET BETON MAD.SAN. VE TİC. A. Ş. MERMER KALKER 14.998.750 353,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 5064 ŞİMŞEKLER İNŞ. VE TURİZM TAAH. TİC. LTD.ŞTİ MERMER ANDEZİT 14.588.279 0,00 TON 

ANKARA HAYMANA 5072 M. TUĞRUL AKALIN MERMER 35.000 M3 

ANKARA MAMAK 5100 YİBİTAŞ LAFARGE OR. AN. ÇİM. SAN. TİC. A. Ş. TRAS 1.200.000 0,00 TON 

ANKARA KIZILCAHAMAM 5162 

SOYUYÜCE YAŞAR MAD. SAN. TİC. MÜŞ. MÜH. 

İM.VE GIDA LTD. ŞTİ. 

Ag 8 TON 

ANKARA ÇUBUK 5237 AYDINER İNŞ. A.Ş. MERMER 189.514 0,00 M3 

ANKARA POLATLI 5311 ÜNAL MAD. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 116.608 0,00 M3 

ANKARA POLATLI 5379 ÖZYÖRÜK MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER ONİKS 7.200 0,00 M3 

ANKARA GÖLBAŞI 5386 BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMEN. SAN. VE TİC. A.Ş MANGANEZ 88.050 0,00 TON 

ANKARA KAZAN 5392 GMS GRANİT MER. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. MERMER 287.500 1.150,00 M3 

ANKARA HAYMANA 5411 

SERKAN ULUSLAR ARASI TAŞ. TURZ. İNŞ. GID. 

SAN. 

MERMER 147.000 M3 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 5431 UYTAŞ MAD. NAK. VE TARIM ÜRÜN. SAN. TİC. KÖMÜR 1.600.000 0,00 TON 

ANKARA MAMAK 5705 MAKİMSAN MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER KALKER 15.000 TON 

ANKARA ÇANKAYA 5858 İSTAŞ İNŞ. TİC. A.Ş. MERMER 22.500.000 0,00 M3 

ANKARA AYAŞ 5866 ÇANBENSAN ÇANKIRI BENTONİT SAN. TİC. A.Ş. BENTONİT 100.432 0,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 5950 SURTAŞ MAD. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 777.000 443,00 M3 

ANKARA ÇAMLIDERE 6039 

EREM GIDA TEM. MAD. İNŞ. BİLG. REK. SAN. TİC. 

LTD. ŞTİ. 

MERMER 191.980 3,00 M3 

ANKARA GÖLBAŞI 6081 MEHMET GÜNEŞ İNŞ. TİC. VE SAN. LTD. ŞT MERMER 34.560.000 TON 

ANKARA POLATLI 6091 ÖZAK TAAH. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 9.600 0,00 M3 

ANKARA MAMAK 6093 İSTAŞ İNŞ. TİC. A.Ş. MERMER KALKER 625.000 0,00 TON 

ANKARA MERKEZ 6129 NORMANDY MAD. A.Ş. Au + Ag 187.737 0,00 TON 

ANKARA YENİMAHALLE 6173 BOR BETON ÜR. MAD. ÜRETİM PAZ. MERMER KALKER 1.462.500 342.076,00 TON 

249


İLİ 

İLÇESİ 

RUH. 

NO 


2003 

ÜRETİM 

ANKARA ELMADAĞ 6178 BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMEN. SAN. VE TİC. A.Ş BİTÜMLÜ ŞİST 99.476.486 159.731,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 6197 MEHMET UZUNLU MERMER ANDEZİT 24.000 M3 

ANKARA SİNCAN 6249 ALİ YİĞİT MERMER ANDEZİT 42.000 0,00 M3 

ANKARA KAZAN 6285 KUR MER VE GRANİT A.Ş. MERMER 359.911 238,50 M3 

ANKARA KAZAN 6332 CANBOLAT MAD. İNŞ.SAN. VE TİC. LTD ŞTİ. MERMER 959.486 0,00 M3 

ANKARA POLATLI 6394 SİMTAŞ İNŞ. MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER 143.233 0,00 M3 

ANKARA ÇUBUK 6431 SİNAN URHAN PERLİT 6.000.000 0,00 TON 

ANKARA KAZAN 6492 RUTMER İNŞ. TURZ. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 191.960 40,00 M3 

ANKARA KAZAN 6506 ÖZBAY MAD. TURZ. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. MERMER 750.000 0,00 M3 

ANKARA ÇUBUK 6541 GOLD MAD. TİC. LTD. ŞTİ. Au 1.800.000 0,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 6597 ZÜLKÜF TÜRKMEN MERMER ANDEZİT 562.500 M3 

ANKARA GÖLBAŞI 6687 AKINCILAR İNŞ. İTH. İHR. SAN. VE TİC MERMER 417.000 2.550,00 M3 

ANKARA MAMAK 6694 UĞURAL İNŞ. TURZ. PET. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER KALKER 120.000.000 1.830.000,00 TON 

ANKARA HAYMANA 6695 ÜLKERLER YATIRIM SAN İNŞ TAAH TİC. LTD. ŞTİ. MERMER ANDEZİT 150.000 M3 

ANKARA BALA 6735 MADİNSAN MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. ALÇITAŞI 517.785.016 1.335.833,00 TON 

ANKARA BALA 6848 MADİNSAN MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. ALÇITAŞI 34.235.716 223.930,00 TON 

ANKARA KAZAN 6897 RUTMER İNŞ. TURZ. TİC. LTD. ŞTİ. MERMER 89.965 M3 

ANKARA GÖLBAŞI 6918 MEHMET GÜÇLÜ MERMER ANDEZİT 44.100 M3 

ANKARA MERKEZ 6919 MM MÜHENDİSLER MERMER SAN. VE TİC. MERMER 216.000 M3 

ANKARA BALA 6945 

NASA MAD. NAKL. AKAR. OTO İNŞ. VE TİC. LTD. 

ŞTİ. 

BİRİM 

ALÇITAŞI 350.000 1.131,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 6960 ZÜLKÜF TÜRKMEN MERMER ANDEZİT 447.400 M3 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 6970 ABS ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 178.324 0,00 TON 

ANKARA BALA 6971 ABS ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 192.000 0,00 TON 

ANKARA BALA 6976 ŞAHİNLER MAD. NAK. OTO. SAN. İTH. LTD. ŞTİ. ALÇITAŞI 1.324.665 25.655,00 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 6977 ANKARA ANDEZİT SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER ANDEZİT 38.452 10.317,00 M3 

ANKARA BALA 7001 BERBEROĞLU MAD. NAKL. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ALÇITAŞI 532.950 0,00 TON 

ANKARA BALA 7002 ABS ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 205.000 0,00 TON 

250


İLİ 

İLÇESİ 

RUH. 

NO 


2003 

ÜRETİM 

ANKARA BALA 7004 BERBEROĞLU MAD. NAKL. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ALÇITAŞI 2.000.000 0,00 TON 

ANKARA BALA 7005 KILIÇOĞLU ALÇITAŞI NAK. VE TİC. LTD. ŞTİ. ALÇITAŞI 620.164 979,00 TON 

ANKARA BALA 7037 MAGET MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. ALÇITAŞI 2.815.680 0,00 TON 

ANKARA ÇUBUK 7053 İSMAİL TAŞYAPAR MERMER ANDEZİT 99.600.000 0,00 M3 

ANKARA ÇUBUK 7074 ALİ İPER PERLİT 2.369.000 200,00 TON 

ANKARA ÇUBUK 7180 İSMAİL TAŞYAPAR PERLİT 5.194.000 0,00 TON 

ANKARA MAMAK 7185 YİBİTAŞ LAFARGE OR. AN. ÇİM. SAN. TİC. A. Ş. MERMER ANDEZİT 75.000 M3 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 7214 TEKEL TUZ SAN. MÜESSESE MÜD.(TEKEL G. MÜD.) TUZ GÖL TUZU 4.256.000 551.178,00 TON 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 7215 TEKEL TUZ SAN. MÜESSESE MÜD.(TEKEL G. MÜD.) TUZ GÖL TUZU 1.650.720 621.702,00 TON 

ANKARA MAMAK 7240 DUYGU İNŞ. VE TİC. A.Ş. MERMER 5.000.000 M3 

ANKARA BALA 7250 ABS ALÇI VE BLOK SAN. A.Ş. ALÇITAŞI 480.000 42.020,00 TON 

ANKARA POLATLI 7267 

İMGİ İNT. MARB. AND GRA. İND. SAN. TİC. LTD. 

ŞTİ. 

BİRİM 

MERMER 50.000 245,00 M3 

ANKARA BALA 7268 NURAK İNŞ. TİC. LTD. ŞTİ. ALÇITAŞI 256.655 63,00 TON 

ANKARA POLATLI 7287 TEPE KNAUF İNŞ. VE YAPI ELM. SAN. TİC. A. Ş. ALÇITAŞI 156.000.000 TON 

ANKARA AYAŞ 7288 ÖZMER SUNİ VE TABİİ MER. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER TRAVERTEN 12.000 1.235,00 M3 

ANKARA KAZAN 7322 RİOTUR MAD.A.Ş TRONA TABİİ SODA 607.176.056 TON 

ANKARA GÖLBAŞI 7357 YİBİTAŞ LAFARGE OR. AN. ÇİM. SAN. TİC. A. Ş. MERMER 200.000 M3 

ANKARA MERKEZ 7382 

ANADOLU ENDÜSTRİ MİNERALLERİ SAN. VE TİC. 

LTD. ŞTİ. 

LÜLETAŞI 390.000 0,00 TON 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 7432 SUAT YURTSEVER ALÇITAŞI 2.000.000 28.323,00 TON 

ANKARA ÇUBUK 7469 

ADALI İNŞ. TAAH. HAFR. NAK. TUR. TEKS. GID. 

OTO MAD. VE PET. ÜR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 

MERMER 300.000 0,00 M3 

ANKARA BEYPAZARI 7496 TEPE KNAUF İNŞ. VE YAPI ELM. SAN. TİC. A. Ş. TRONA 864.000 TON 

ANKARA KALECİK 7500 CEYLAN FİLİZ MAD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. BENTONİT 10.800.000 20,00 TON 

ANKARA KALECİK 7506 MEHMET GÜLHAN MERMER 60.000 M3 

ANKARA Ş.KOÇHİSAR 7545 FERMAŞ MAD. İNŞ. SAN T.C MERMER 9.600.000 M3 

ANKARA ELMADAĞ 7570 YİBİTAŞ LAFARGE OR. AN. ÇİM. SAN. TİC. A. Ş. MERMER 112.500 M3 

251


İLİ 

İLÇESİ 

RUH. 

NO 


2003 

ÜRETİM 


ANKARA KAZAN 7604 MEHMET REÇBER MERMER 210.000 25,00 M3 


BİRİM 

252


I.2. MADENCILIK FAALIYETLERININ YAPILDIĞI YERLERIN 

ÖZELLIKLERI 

I.3. CEVHER ZENGINLEŞTIRME 

I.4. MADEN FAALIYETLERININ ÇEVRE ÜZERINE ETKILERI 

Üretim yöntemlerinden kaynaklanan toz, atık su, gürültü ve sarsıntı gibi çevresel 

etkiler söz konusu olabilir. İlimiz sınırları içerisindeki maden işletmelerinde bunların 

varlığının ve derecesinin belirlenebilmesi çok titiz ve zaman alıcı bir çalışma sonucunda 

ortaya konulmalıdır. Ancak bu çalışma sonucunda madencilik ve çevre etkileşimi üzerine 

sağlıklı bilgiler verilebilir. 

I.5.MADENCILIK FAALIYETLERI SONUCUNDA ARAZI KAZANIM 

AMACIYLA YAPILAN REHABILITASYON ÇALIŞMALARI 

Bu konuda bir bilgi bulunamamıştır. 

Harita I.1. Ankara İlinin Maden Haritası 

Kaynak : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı MTA Genel Müdürlüğü 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü 

Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ÇED ve Planlama Şube Müdürlüğü 

www.mta.gov.tr 

253


J. 

ENERJİ 

254


J.1. BİRİNCİL ENERJ İ KAYNAKLARI: 

J.1.1. TAŞKÖMÜRÜ. 

Kömür kullanımı sonucunda havada oluşan Kükürtdioksit (SO 2 ) ve Partikül 

Madde (PM) yoğunlukları hava kirliliğinin belirlenmesindeki iki önemli ölçüttür. 1997 

2000 yıllarına ilişkin Kükürtdioksit ve Partikül Madde yoğunlukları Tablo J.1.1.1’de 

belirtilmiştir. 

Tablo.J.1.1.1: Ankara’da Son 4 Yıla Ait Kükürtdioksit ve Partikül Madde Yoğunlukları 

YIL Kükürtdioksit (μg/m 3 ) Partikül Madde(μg/m 3 ) 

2000 68 84 

1999 39 67 

1998 64 86 

1997 78 91 

KALİTE SINIR 

DEĞERİ 

400 300 

Ankara’da 19972002 yıllarında tüketilen kömür miktarı aşağıda verilmektedir. 

Tablo J.1.1.2: Ankara’da Tüketilen Kömür Miktarı 

YIL 

TÜKETİLEN KÖMÜR MİKTARI(ton) 

2002 555,746 

2001 463.122 

2000 367.519 

1999 261.505 

1998 319.802 

1997 474.962 

ORTALAMA 377.382 

J.1.2.LİNYİT 

Bu konu ile ilgili bilgiler I.1.2.de verilmiştir 

J.1.3.ASFALTİT 


J.1.4.BİTÜMLÜ ŞİST 

Bu konu ile ilgili bilgiler I.1.2.de verilmiştir 

J.1.5. HAMPETROL 

Ankara İli sınırları içinde petrol rezervi bulunmamaktadır. 

J.1.6. DOĞALGAZ ENERJİSİ 

Ankara İli sınırları içinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. 

J.1.7.NÜKLEER KAYNAKLAR(URANYUM VE TORYUM) 

Ankara İli sınırları içinde böyle bir kaynak bulunmamaktadır. 

J.1.8.ORMAN 

Bu kısımla ilgili bilgiler “F” başlığı altında verilmiştir. 

255


J.1.9. HİDROLİK 

Akarsu havzaları bazında, Bölgemiz sınırları içindeki havzalardan gelen ve 

bölgemiz çıkışındaki su potansiyeli ile ekonomik olarak üretilebilecek hidroelektrik 

enerji miktarları aşağıda verilmiştir. İllerin su potansiyeli, akarsuların ili terkettiği 

noktadaki su potansiyeli olarak alınmıştır. 

Tablo J.1.9.1 : Bölge Sınırları İçindeki Havzalardan Gelen ve Bölge Çıkışındaki Su Potansiyeli ile Ekonomik 

Olarak Üretilebilecek Hidroelektrik Enerji Miktarları. 

Havza No 

Havza Adı 

Su Potansiyeli 

( hm 3 / yıl ) 

Ekonomik Olarak 

Üretilebilecek Enerji 

(GWh/yıl) 

12 Sakarya 3 350 233 

15 Kızılırmak 4 600 2 018,7 

J.1.10. JEOTERMAL 

Bu konuyla ilgili bilgiler B.Doğal Kaynaklar bölümünde ayrıntılı olarak 

incelenmiştir. 

J.1.11 GÜNEŞ 

Ankara iline ait güneş enerjisi ve güneşlenme süresi değerleri B.1.1’de 


J.1.12. RÜZGÂR 

Genel olarak Ankara’nın rüzgar potansiyeli tablo’dan da görüleceği üzere 

düşüktür. Ancak bazı yerlerde yüksek potansiyeller bulunabilir. Yukarıdaki tabloda 

belirtilen değerler günümüz rüzgar teknolojisi ile elektrik enerjisi üretimine elverişli 


Ancak düşük rüzgar hızlarından (2,55,0 m/s) ancak mekanik olarak çalışan supompaj 

sistemlerinde yararlanılabilir. Fakat Ankara İlinde rüzgar enerjisinden 

yararlanmaya yönelik bu tip uygulamalar yapılmamaktadır. 

Ankara İli Rüzgar Hızı ile ilgili veriler tablo B.1.5’de yer almaktadır. 

J.1.13. BİYOKÜTLE 

Biyokütle enerjisinin kökeninde fotosentezle kazanılan enerji yatmaktadır. 

Türkiye’de biyokütle enerjisi brüt potansiyeli, teorik olarak 135150 Mtep/yıl kadar 

hesaplanmakla birlikte, kayıplar düşüldükten sonra net değerin 90 Mtep/yıl olacağı 

varsayılmaktadır. Ekonomik sınırlamalarla 25 Mtep/yıl değeri, Türkiye’nin ekonomik 

biyokütle enerji potansiyeli olarak alınabilir. Biyokütle enerji kaynakları, klasik ve 

modern olmak üzere ikiye ayrılır. Klasik olanı yakacak odun ile bitki ve hayvan 

artıklarından oluşur. Modern biyokütle ise odun, tarımsal yan ürünler ve atıkların 

biyomas tekniklerle değerlendirilmesi sonucu elde edilen ısı, elektrik ve sentetik yakıt 

türü enerjidir. 

256


Ankara ilinde 14.554.383 kg/ay büyükbaş hayvanlardan, 108.500 kg/ay küçükbaş 

hayvanlardan, 3.584.018 kg/mevsim tavuklardan katı atık elde edilmekte ve bunlar gübre 

olarak kullanılmaktadır. Biyokütle kaynaklarının çevrimi yoluyla enerji kullanımına 

yönelik bir veri yoktur. Biyokütle kaynaklarından doğrudan veya geleneksel yöntemlerle 

faydalanılmaktadır. 

1980’li yıllarda Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü tarafından biyogaz üzerine 

çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Fakat o yıllardan bu yana herhangi bir çalışma 

yapılmamıştır. Bununla birlikte, Ankara Büyükşehir Belediyesinin evsel katı atıkların 

nihai giderimi amaçlı oluşturmuş olduğu düzenli çöp depolama alanında (landfill) oluşan 

biyogazın toplanması ve enerjiye dönüştürülmesi amaçlı bir çalışma bulunmaktadır. 

Ankara ilinin odun ihtiyacı Orman İşletme Müdürlüğünün ürettiği ve temin ettiği 

odunları açık arttırma ile satması yoluyla sağlanmaktadır. Orman İşletme Müdürlüğü 

Vilayetle yıllık yaklaşık 100 bin ster civarında protokol yapmaktadır. Bu protokol 

çerçevesinde odun kamu kuruluşları, tüccarlar ve halk tarafından alınıp tüketilmektedir. 

Odun ise yakacak olarak tüketilmektedir. 

J.2. İKİNCİL ENERJİ KAYNAKLARI 

J.2.1. TERMİK ENERJİ 

Ankara ili sınırlarında bulunan, elektrik enerjisi üretimi yapan Elektrik Üretim 

İletim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Yap İşlet (Yİ), Serbest Üretim Şirketi (SÜŞ), İşletme 

Hakkı Devir, Mobil ve Otoprodüktör santralları konu başlıkları altında verilmiştir. 

ANKARA iLi TERMiK SANTRALLARı (2005 Geçici) 

SIRA SANTRALıN SANTRAL IN TOPLAM FİİLİ PROJE 

NO ADI CİNSİ KURULU GÜç BRÜT ÜRETİM ÜRETİMi 

(MW) (GWh) (GWh) 

YAPİŞLET i Ankara (Bayınina) D.Gaz 798,0 5566,6 6500,0 

SERBEST ÜRETİM 2 Zorlu Enerji (Sincan ASO ı OSB) D.Gaz 50,3 366,4 377.3 

ŞIRKETLERİ 3 Ayen Osıim Enerji D.Gaz 41,0 323,0 348,1 

MOBİL 4 ESENBOGA FuelOil 53,8 29,0 361,0 

. 

iŞLETME HAKKı DEVIR 5 Park Termik (Çayırhan IIV) Linyit 620,0 4058,3 4030,0 

6 Ankara Şeker D.Gaz 8,8 13,3 (*) 22,0 

7 Bil Enerji D.Gaz 36,6 221,2 274,4 

OTOPRODÜKTÖR 8 Anadolu Efes Bira FuelOil 3,8 15,7 28.8 

(*) 2004 yılı üretimi 

Kaynak:TEİAŞAPKİstatistik Müdürlüğü 

9 ORS Rulman FuelOil 7,4 52,0 58.9 

LO Samur Halı FuelOil 7,4 18,2 55.2 

DOGAL GAZ TOPLAMı 934,7 6490,5 7521,8 

LİNYiT TOPLAMı 620,0 4058,3 4030,0 

FUEL OİL TOPLAMı 72,3 114,9 503,9 

TOPLAM 1627,0 10663,7 12055,7 

257


Çayırhan Termik Santralı Ankara’nın 

Nallıhan ilçesine bağlı Çayırhan beldesinde 

kurulmuştur. Dört üniteden oluşan Çayırhan Termik 

Santralı, ülkemizde yeraltı kömürüyle çalışan tek 

örnektir. Bu yörede bulunan ve jeolojik koşullardan 

dolayı açık işletme olarak üretime uygun olmayan 

400 Milyon Ton rezervli düşük kalorili linyit 

kömürünü (yaklaşık ortalama 2000 kCal/kg) enerji 

üretiminde değerlendirmek üzere, önce her biri 150 

MW gücünde iki ünite kurulmuş ve 1987 yılında 

devreye alınmıştır. Daha sonra tevsi olarak kurulan 

her biri 160 MW gücündeki iki ünite ise 2000 

yılında devreye girmiştir. 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 

1997 yılı Nisan ayında 12 Adet termik santralın 

işletme haklarının devredilmesi için açtığı ihalede, 

Çayırhan Termik Santralı için en uygun teklifi 

veren Park Termik Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş., 

1. ve 2.Üniteleri 30 Haziran 2000 tarihinde, 3. ve 4.Üniteleri ise Geçici Kabul 

çalışmalarının tamamlanmasından sonra 4 Ekim 2001 tarihinde devralmıştır. Park 

Termik, enerji üretimi olarak 3,6 Milyar kWh net üretimi garanti etmiştir. 

Tesisin toplam kurulu gücü 620 MW olup bu tür tesisler için uluslar arası 

normlarda işletmecilik yapıldığı takdirde % 80 kapasite kullanım oranı ile yıllık üretim 

kapasitesi yaklaşık 3.5 Milyar kWh net elektrik üretimidir. 

Ancak işletme hakkının devredilmesinden once, Çayırhan’da santral henüz iki 

ünite olarak çalışırken, TKİ tarafından tesis edilen ocaktan yeterli kömür çıkartılamadığı 

için, santralin ilk iki ünitesi, yani 300 MW gücündeki santral, genellikle düşük 

kapasiteyle çalıştırılabilmiştir. 

1987 Yılından, 1999 yılına kadar santralin kömür ihtiyacı ve TKİ Orta Anadolu 

Linyitleri İşletmesi tarafından üretilen kömür miktarları aşağıda verilmektedir: 

YILLAR ÜRETİLEN KÖMÜR 

MİKTARI(Ton) 

SANTRALKÖMÜR 

İHTİYACI (Ton) 

1987 231.743 500.000 

1988 954.648 2.000.000 

1989 1.519.131 2.000.000 

1990 1.393.849 2.000.000 

1991 1.505.020 2.000.000 

1992 1.3599.123 2.000.000 

1993 996.447 2.000.000 

1994 1.341.519 2.000.000 

1995 907.298 2.000.000 

1996 536.119 2.000.000 

1997 584.300 2.000.000 

1998 610.604 2.000.000 

1999 655.505 2.000.000 

258


Bu tablo doğal olarak santralin üretimine de olumsuz bir şekilde yansımış ve 

termik santral genellikle eksik kapasiteyle çalıştırılabilmiştir. Yıllara göre termik 

santralin ilk iki ünitesinin brüt üretimleri ve kapasite kullanım oranları aşağıdaki gibidir: 

YILLAR 

BRÜT ENERJİ 

ÜRETİMİ (kWh) 

KAPASİTE 

KULLANIMI (% ) 

1987 164.084.000 6,24 

1988 959.239.000 36,50 

1989 1.668.546.000 63,49 

1990 1.331.356.000 50,66 

1991 1.467.202.000 55,83 

1992 1.124.491.000 42,79 

1993 1.075.832.000 40,94 

1994 1.334.147.000 50,77 

1995 1.278.806.000 48,66 

1996 1.298.193.000 49,40 

1997 1.713.362.000 65,20 

1998 1.486.503.000 56,56 

1999 2.007.489.000 76,39 

Bu durumda, henüz santralın tam kapasite ile devreye girmediği 1987 Yılı 

değerlendirmeye alınmadan yapılan hesaplamaya göre 12 yıllık ortalama kapasite 

kullanımı %53 olarak gerçekleşmiştir. 

Devirden sonraki 2000 yılı 2. altı aylık ve 2001 yılı brüt üretimleri ile kapasite 

kullanımları ise şöyledir: 

YILLAR BRÜT ÜRETİM (kWh) KAPASİTE 

KULLANIMI (% ) 

2000 (2. ALTI AY) 1.072.863.000 82 

2001 2.064.240.000 79 

TOPLAM 3.137.103.000 80 

Yukarıdaki tablolardan görüleceği üzere, devir öncesi ortalama %53 olan kapasite 

kullanımı, devirden sonra %80’in üzerine çıkmıştır. 

Bu tür tesislerin amortisman hesaplanmasında dikkate alınan ekonomik ömrü 

yaklaşık 25 yıldır. Ancak yapılacak modifikasyon ve rehabilitasyonlarla bu sürenin 

uzatılması mümkündür. 

Çayırhan Termik Santralı, çevreye uyumlu bir santraldır. % 99.6 verimle çalışan 

elektrostatik kül tutucuları ve atık su arıtma tesisleri kuruluştan itibaren mevcuttur. 

Ayrıca Türkiye’deki termik santraller arasında Baca Gazı Arıtma Tesisi ilk olarak 

Çayırhan Termik Santralı’nda kurulmuş olup 1992 yılından beri çalışmaktadır. 

Toplam 400 Milyon Ton rezervi bulunan linyit kömürü tümüyle santralde 

kullanılmak üzere yeraltından çıkarılmakta ve kömür kalitesini yükseltmek üzere lavuar 

(kömür yıkama) tesislerinden geçirilerek santrala verilmektedir. Bu açıdan, elektrik 

üretiminde en yüksek maliyet kalemi olan yakıt maliyetini düşürmek amacıyla santralın 

259


teknik kapasitesi çerçevesinde azami tasarrufla çalışılmaktadır. Özellikle santral tarafında 

yürütülen rehabilitasyonlarla kazanda yanma verimi baca gazında oksijen ölçümü ile 

otomatik olarak takip edilmekte ve çeşitli rehabilitasyonlarla birim elektrik üretimi için 

harcanan birim yakıt miktarı minimuma düşürülmektedir. Tesisler bünyesinde iç ihtiyaç 

olarak kullanılan elektrik enerjisi tasarrufu için de daha az enerji harcayan sistemlerin 

kurulmasına yönelik modernizasyon ve yenileme çalışmaları yürütülmektedir. 

Daha önce de belirtildiği üzere santralın bütün ünitelerinde katı ve sıvı atıkların 

kontrolüne yönelik olarak kuruluştan itibaren elektrostatik kül tutucular ve atık su arıtma 

tesisleri bulunmaktadır. Ayrıca, gaz atıkların yani baca gazındaki kükürt dioksit 

emisyonunun çevre limitleri içinde tutulması için de, 1. ve 2.Ünitelere Bacagazı Arıtma 

Tesisleri 1992 yılında kurulmuş olup tevsi olarak kurulan 3. ve 4. Ünitelerde ise 1999 

yılında devreye girişten itibaren Baca Gazı Arıtma Tesisleri bulunmaktadır. 

Çayırhan Termik Santrali’nin çalışma sistemi: 

1 Yakıt besleme sistemi:Yanma için gerekli kömürü hazırlama 

‣ Bunkerler 

‣ Transportlar 

‣ Değirmenler 

‣ Yakıcılar 

2 Hava ve uçucu gaz sistemi:Yanma için gerekli havayı temin edip, yanmadan sonra 

oluşan gazı atmosfere atar. 

‣ Filtre 

‣ Taze hava fanı 

‣ Buharlı ön ısıtıcı 

‣ Elektrofiltre 

‣ Geri dönüş gaz fanı 

‣ Cebri çekme fanı 

‣ Baca 

3 Kül atma sistemi:Kazanın bazı yerlerinde toplanan curuf ve külleri toplayıp dışarı 

atarlar.Eğer bu sistem su ile çalışırsa hidrolik, hava ile çalışırsa pnömatik sistem adını 

alır. 

‣ Kazan altı teknesi 

‣ Curuf çıkarıcılar 

‣ Curuf bantları 

‣ Kompresörler 

‣ Kül toplama tankı 

‣ Kül emdirme istasyonu 

4 –Yoğuşum suyu sistemi: 

‣ Kondese 

‣ Kondese tahliye pompası 

‣ AB ısıtıcıları 

‣ Degazör 

5 Besleme suyu sistemi: 

‣ Kazan besleme tankı 

‣ Ön (buster) pompa 

‣ Kazan besleme pompaları 

‣ YB ısıtıcıları 

‣ Ekonomizör 

‣ Dom ve ekran boruları 

260


6 Ana buhar sistemi 

‣ Kızdıcılar 

‣ YB türbini 

‣ Tekrar kızdırıcılar 

‣ OB türbini 

‣ AB türbini 

7Kondense sirkülasyon sistemi 

‣ Sirkülasyon pompası 

‣ Soğutma kulesi 

8 Elektrik sistemi 

‣ Alternatör 

‣ İkaz dinamosu 

‣ İç ihtiyaç trafosu 

‣ Ana trafo(Transformatör) 

‣ Ayırıcı 

‣ Kesici 

‣ Fideler 

9Su arıtma sistemi 

‣ Geçici sertlik alma ünitesi 

‣ Kalıcı sertlik arıtma sistemi 

‣ Buharlaştırma yoluyla saf su elde etmek 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 1997 yılı Nisan ayında 12 termik 

santralın işletme haklarının devredilmesi için açtığı ihalede, Çayırhan Termik Santralı 

için 3 firma teklif vermiş ve en uygun teklifi veren firma, 1. ve 2. Üniteleri 30 Haziran 

2000, 3. ve 4. Üniteleri ise, Geçici Kabul çalışmalarının tamamlanmasından sonra 4 Ekim 

2001 tarihinde devralınmıştır. 

İmtiyaz Sözleşmesi’ne göre, İşletme Hakkı Devir Bedeli olarak 185 Milyon USD 

nakit olarak ödenmiştir. Bu ihale kapsamında rekabet konusu olan hususlarda ise firma 

261


yıllık 3,6 Milyar kWh net üretimi garanti etmiş ve üretilen enerjinin 20 yıllık ortalama net 

enerji satış bedeli olarak da 4,315 cent/kWh birim fiyatı kabul etmiştir. Sözleşmeye göre, 

Firmanın ayrıca toplam 73 Milyon Dolar tutarında yatırım taahhüdü vardır. Yine 20 yıl 

süreyle tesislerin çevre mevzuatına uygun çalıştırılması taahhüt edilmiştir. Sözleşme 

süresi olan 20 yılın sonunda, tesisler, devralındığı performansta geri verilecektir. 

Yirmi yıl süresince her sözleşme yılı için uygulanacak tarife belirlenmiştir. 

TEAŞ’a verilen net enerji tarife tablosu iki unsurdan oluşmaktadır: Enerji bedelinin 

birinci kısmı, “Kapasite Bedeli” olup, yıllık bedelin 1/12’si her ay fatura edilmektedir. 

Kapasite Bedeli içinde, İşletme Hakkı Devir Bedelinin geri dönüşü, yatırımların geri 

dönüşü, sabit personel giderleri, sabit işletme ve bakım giderleri, tesis sigorta bedeli, 

vergiler ve brüt kâr bulunmaktadır. Enerji Bedelinin ikinci kısmı olan “Üretim Bedeli” 

içinde ise, değişken giderler, ana yakıt, yardımcı yakıt, kimyasallar, değişken personel 

giderleri ve brüt kâr bulunmaktadır. 

Devirden sonra santral, TEAŞ’ın verdiği programa göre ve TEAŞ’ın ilgili 

yönergeleri doğrultusunda çalıştırılmaktadır. Karşılıklı hak ve vecibeler, Bakanlıkla 

yapılan ve Danıştay onayından geçmiş olan İmtiyaz Sözleşmesi, TEAŞ’la yapılan ESA, 

Devir Sözleşmesi, 3. ve 4. Ünitelerin ana yakıtını temine yönelik Yakıt Anlaşması ve 

Elektrik Enerjisi Fonu’yla Yapılan Fon Anlaşmasıyla düzenlenmiştir. Sözleşmelere göre, 

tesislerde 1475 sayılı yasaya tabi olarak çalışan personel, toplu sözleşmeden ve 

yasalardan gelen hakları korunarak Firmamızca devralınmıştır. Devirden sonra maden 

tarafında örgütlü Madenİş ve santral tarafında örgütlü Tesİş Sendikaları ile toplu 

sözleşmeler yapılmıştır. Devralınan personelden emeklilik ve kendi isteğiyle ayrılanlar 

dışında işten çıkartılan olmamıştır. 

Çayırhan Termik Santralının ve santralın 1. ve 2. Ünitelerine kömür sağlayan 

ocakların işletme hakkının devriyle birlikte, kapasite kullanımı belirgin şekilde artmış, 

keza maliyetler önemli ölçüde düşmüştür. Çayırhanda henüz iki ünite santral çalışırken, 

TKİ tarafından tesis edilen ocaktan yeterli kömür çıkartılamadığı için, santralin ilk iki 

ünitesi, yani 300 MW gücündeki santral, yıllarca düşük kapasiteyle ve yüksek 

maliyetlerle çalıştırılabilmiştir. 

262


Santral kapasite kullanımının düşüklüğü ve kömür üretimindeki yüksek maliyetler 

nedeniyle Çayırhan’da üretilen 1 kWh brüt elektriğin maliyeti, devir öncesi 12 yıllık 

ortalamada 15 cent civarına ulaşmaktaydı. Firma 20 yıl süreyle 1 kWh net elektriği 

ortalama 4,315 centten fatura etmeyi taahhüt etmiştir. Bu bedelin içinde: İşletme Hakkı 

Devir Bedelinin geri dönüşü, yatırımların geri dönüşü, madencilik fonu ve belediye 

hissesi gibi kamuya aktarılan kaynaklar da vardır. Aynı bazda bir karşılaştırma 

yapıldığında, devirden sonra 1 kwh brüt elektriğin kamuya maliyeti 20 yıllık ortalamada 

2,79 cent olmaktadır. Bu bedelden ayrıca Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi de 

ödenecektir. 

Devirden sonra santral ve maden tarafında hızla rehabilitasyon çalışmalarına 

başlanmış, 18 ayda yaklaşık 15 milyon Dolarlık yatırım gerçekleştirilmiştir. Maden 

tarafında devrin hemen ertesinde kömür yıkama tesisi kurularak 1. ve 2. Ünitelerin 

homojen kömür ihtiyacı karşılanmıştır. Santralda ise kurulduğu tarihten beri açılmayan 

Yüksek Basınç Türbinlerinin bakımı yapılmış, subuhar sistemine yeni analizörler 

alınarak sistemin daha verimli ve güvenilir bir şekilde çalışması sağlanmıştır. 

Devir esnasında veya sonrasında, diğer özelleştirme uygulamalarında sıkça 

rastlandığı gibi bir sosyal probleme yol açılmamış, işçi çıkartılmadığı gibi, ilâve olarak 

196 kişiye daha istihdam olanağı sağlanmıştır. Devralınan personelin toplu sözleşmeden 

gelen hakları aynen devam ettirilmiş, ayrıca tüm çalışanlar özel sağlık sigortası 

kapsamına alınmıştır. 

Firma faaliyetini çevre sorunlarına duyarlı bir anlayışla sürdürmektedir. Devrin 

hemen ardından bugüne kadar izinsiz çalışan santralın işletme ruhsatı, deşarj izni vb. 

izinlerinin alınması için çalışmalara başlanmıştır. Ayrıca baca gazı kükürt arıtma sistemi 

de yüksek bir performansla çalıştırılmıştır. 

1992 Yılında işletmeye alınan ve henüz kesin kabulleri yapılamayan baca gazı 

arıtma sisteminin, 1999 yılına kadar ortalama kapasite kullanımı %21 olmuşken, devirden 

sonra bu rakam %85’e çıkmıştır. 

Ayrıca taahhüt de olmadığı halde, çevre düzenlemesi, binalar, lojmanlar, yollar ve 

işçi banyoları için 2 milyon Doları aşkın yatırım yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında 

30 bin metrekare alan yeşillendirilmiş ve iki yılda 130.000 ağaç dikilmiştir. 

Yörenin sosyal ve kültürel gelişimine de katkı koyan İşletmemiz, Beypazarı’nda 

bulunan geleneksel mimarimizin örneği tarihi evleri, Belediyeyle işbirliği yürüterek 

restore etmiş ve turizme kazandırmıştır. 

Nitelikli işgücü gereksinmesini karşılamak üzere, gelecekte madende ve termik 

santralde görev yapacak, iş sahibi olacak gençlerimizin, İşletmenin içinde eğitimleri 

hedeflenerek, Çayırhan’da çok programlı bir lise yapılmış ve Türk Milli Eğitimine 

kazandırılmıştır. 

Yine Çayırhan’da çalışanlara ve tüm yöre halkına hizmet verecek bir sağlık 

merkezi kurulmuştur. 

Çayırhan İşletmesinde halen 2418 kişi çalışmaktadır. Bunların 181’i değişik 

meslek gruplarından üniversite mezunu olup, 138’i mühendistir. 

263


Çayırhan Modeliyle kamunun özelleştirmelerden beklediği tüm hedefler 

gerçekleşmiştir. Verimlilik artışı ve maliyet düşüşü sağlanmış, bunun yanı sıra herhangi 

bir sosyal problem yaratılmamıştır. 

Çayırhan Modelinin en çarpıcı yanı, ulusal kaynaklarımızla Türk mühendis ve 

işçisiyle yüksek verimlilikle çalışan, kamuya yük olmadan, gerçek anlamda katma değer 

ve istihdam yaratan işletmeler oluşturulabileceğini göstermesidir. 

Enerji sorununu aşmamızın en güvenilir yolu ve ülke kalkınması için en ekonomik 

çözüm, öz kaynağımız olan linyit kömürüne dayalı termik santrallerdir. Ancak bu 

noktada yeni bir sorun karşımıza çıkmaktadır: Kömür üretiminde nispeten rantabl olan 

açık ocak rezervlerimiz hızla tükenmektedir. Yeraltı işletmeleri ise, ülkemizde 

uygulanmakta olan ilkel teknoloji ve modern işletme modellerinin kullanılmaması 

nedeniyle kömürü oldukça pahalıya üretmektedir. Giderek tüm halkımızın yükünü çektiği 

birer kambur haline gelen bu işletmelerin kömürüyle enerji üretimi, yüksek maliyetleri ve 

uygulamadaki başarısızlık nedeniyle Park Teknik örneğine kadar düşünülmüyordu. 

Çayırhan’da 1987 yılında kurulan Termik Santralın, 2x150 MW gücündeki 

ünitelerine ilave edilen 2x160 MW gücündeki 3. ve 4. Üniteleri yapım aşamasındayken, 

yeraltından yıllık 2.500.000 Ton kömürün çıkartılması işi, 1995 yılında TKİ tarafından 

ihale edilmiş ve Firmamız bu ihaleyi kazanarak, 1996 yılında çalışmalarına başlamıştır. 

Üretim tekniği olarak, daha önce yurdumuzda sadece TKİ tarafından Çayırhan’da 

uygulanmakta olan Dönümlü Göçertmeli Tam Mekanize Uzun Ayak Sistemi seçilmiştir. 

Toplam 200 milyon DM’lik yatırımla yeraltı madenciliği açısından rekor 

sayılacak bir sürede 1997 yılında üretime başlanmıştır. Böylece, daha önceki yıllarda 

Çayırhan Termik Santralının kömür ihtiyacı TKİ tarafından tam olarak karşılanamıyor ve 

bu sıkıntı nedeniyle ülkenin her yanından santrale kömür taşınıyor iken, Şirketimizin 

üretim faaliyetlerinden itibaren termik santralın kömür ihtiyacı sorunu hem miktar ve 

hem de kalite olarak tümüyle ortadan kaldırılmıştır. 

264


Park Teknik Çayırhan Maden İşletmesi, ülkemizdeki başka işletmelerle 

kıyaslanmayacak bir başarının sahibi olurken, aynı zamanda dünyanın en modern, en 

güvenilir ocakları arasında yeralmaktadır. 

Vardiya başına verimlilik değerlendirmesinde, Park Teknik ocakları Avrupa 

rekorunu elinde bulundurmaktadır. Almanya’daki tüm yeraltı ocaklarının ortalaması, işçi 

başına 6 ton/adam vardiyadır. Yine Almanya’nın en verimli ocağı Endsdorf madeninin 

verimliliği 11 ton/adam vardiyadır. Park Teknik ocaklarının 2001 yılı verimliliği ise, işçi 

başına 27,6 ton/adam vardiya olmuştur. Park Termik ocaklarının 2001 yılı verimliliği ise, 

işçi başına 14 ton/adam vardiya olmuştur. 

Uygulanan modern teknoloji, maden işçisinin can güvenliği sorununu da ortadan 

kaldırmıştır. Galeriler, galeri açma makineleriyle açılmaktadır. Bugüne kadar toplam 

30.000 metre galeri açılmıştır. Ayak tabir edilen üretim noktalarında hidrolik güçle 

çalışan yürüyen tahkimatlar kullanılmakta, uzaktan kumandalı tamburlu kesiciyükleyici 

makinelerle kömür üretilmekte ve konveyörlerle yerüstüne taşınmaktadır. Tüm sistem 

tam otomasyona sahiptir. Yerüstünde kurulu kontrol merkezindeki izleme sistemi ile 

haberleşme sağlanmakta, tüm makine ekipmanın çalışma durumları izlenerek 

kaydedilmektedir. Yine kontrol merkezinde ocağın havalandırma ağındaki metan, 

karbonmonoksit ve oksijen miktarları sürekli ölçülmekte ve kaydedilmektedir. 

Verimlilik Karşılaştırması 

Ton / Yevmiye 

30 

27,6 

25 

22,3 

20 

15 

14 

11 

10 

6 

5 

0 

DSK Endsdorf Park Teknik Park Termik P.Teknik+P.Termik 

Çayırhan Park Teknik Ocaklarında 60’ı Mühendis olmak üzere toplam 916 kişi 

çalışmaktadır. Madenciliğin istihdam yaratan etkisinden dolayı, yaklaşık 5000 kişiye 

daha dolaylı istihdam olanağı yaratılmaktadır. 

1 Temmuz 2000 Tarihinde Çayırhan Termik Santralının ve santralın 1. ve 2. 

Ünitelerine kömür sağlayan ocakların da Park Termik’e devriyle birlikte Çayırhan 

Havzasındaki tüm madencilik faaliyeti, Park Grubu bünyesindeki firmalar tarafından 

265


yürütülmeye başlanmıştır. Devirden sonra organizasyon ve düzenleme çalışmalarının 

ardından, yenileme yatırımlarına hızla başlanmış, kömürün lavvar tesisinden geçirilerek 

iyileştirilmesi, bakımların zamanında ve eksiksiz yapılması gibi tedbirlerle verimlilik 

katlanarak arttırılmıştır. Yıllarca ihmal edilen, yenileme yatırımları yapılmadığı için adeta 

köhneleşmiş ocak ayağa kaldırılmış, ilk elde yapılan iyileştirmelerle günlük ortalama 

1000 ton olan üretim, 7000 Ton/Gün’e çıkartılmıştır. 

Yıllık yaklaşık 5 milyon ton üretimiyle Park Termik ve Park Teknik firmaları, 

Ülkemizde yeraltından çıkartılan kömürün %60’ından fazlasını üretmektedir. TTK ve 

TKİ bünyesindeki yeraltı ocaklarından, yaklaşık 30.000 çalışanla yılda 3 milyon ton 

civarında kömür üretilirken, Çayırhan’da Park Grubu bünyesinde, 1200 çalışanla yılda 5 

milyon ton kömür üretilmektedir. 

Kamu işletmelerindeki bu verimsizlik, yüksek maliyetleri de beraberinde 

getirmektedir. Halen kamu işletmelerinin yeraltı ocaklarında üretilen 1 ton kömürün 

maliyeti, 200 Doları aşmaktadır. Bu nedenle “Türkiye’de yeraltı kömürü yeterli ve ucuz 

bir şekilde üretilemeyeceği için, termik santral işletilemez” sonucuna ulaşılmış ve 

yeraltındaki bu çok önemli enerji potansiyelimiz, bir alternatif olmaktan çıkartılmıştı. 

Bugün Çayırhan’da toplam 620 MW gücündeki santral için yeterli kömür 

üretilmektedir. 

Bu başarı, aynı zamanda ülkemiz enerji politikaları açısından son derece büyük 

bir önem taşımaktadır. Enerji sorununu aşmamızda, kendi öz kaynağımız olan ve katma 

değer yaratan, istihdam olanağını geliştiren yeraltı madenciliğiyle de rekabetçi fiyatlarla 

elektrik enerjisi üretilebileceği kanıtlanmaktadır. 

Ülkemiz enerji politikasına yeni bir ufuk sunan Park Teknik Çayırhan Projesi 

sayesinde atıl duran en önemli ulusal enerji kaynağımız, yeraltı kömürü, harekete 

geçirilmiştir. 

Çayırhan Modeli, bugün gelinen noktada, başarısıyla Türkiye’nin enerji sorununa 

canlı bir alternatif sunmaktadır. Yeraltı kömürüyle, üstelik rekabetçi fiyatlarla elektrik 

üretilebileceği Çayırhan örneğiyle kanıtlanmıştır. 

266


J.2.2. HİDROLİK ENERJİ 

Ankara İli sınırlarında Kesikköprü, Sarıyar/H.Polatkan ve Yenice Hidroelektrik 

Santralleri bulunmaktadır. 

Tablo J.2.2.1: Ankara İlindeki Hidrolik Santralleri (2005 ) 

TOPLAM 

SANTRAL ADI SANTRALİN KURULU ÜNİTE 

CİNSİ GÜÇ SAYISI 

(MW) 

FİİLİ BÜRÜT 

ÜRETİM 

PROJE ÜRETİMLERİ 

ORTALAMA GÜVENİLİR 

(GWh) (GWh) 

Kesikköprü BarajDam. 76,000 2x38 50,0 250,0 110,0 

Sarıyar/H.Polatkan BarajDam. 160,00 4x40 275,4 400,0 328,0 

Yenice Baraj 37,9 3x1,63 93,6 122 92 

Kuruluş yılı 1956 Sarıyar Hidroelektrik Santrali, Ankara İlinin 180 km 

kuzeybatısında ve yaklaşık 475 m kotunda bulunmaktadır. Yüzey alanı ortalama 8383 

km 2 olan Sarıyar Baraj Gölü, boyuna bir göl olup yaklaşık 63 km uzunluğundadır. 

Ortalama hacmi 1 900 000 000 m 3 civarında olan gölün en derin yeri 90 m olarak 

belirlenmiştir. 4x160 MW kurulu gücünde olan tesisin yıllık enerji üretimi 300.000.000 

kWh. 

Sarıyar Baraj Gölü, bugün büyük oranda, kirlenmiş olan Porsuk Çayı, Ankara 

Çayı ve Sakarya nehrinden beslenmektedir. Gölün kirlenmesinin önlenebilmesi için, bu 

akarsuların kalitelerinin iyileştirilmesi gerekmektedir. Sakarya Nehri’nin beslediği 

Sarıyar Baraj Gölü’nde kirlenme, Porsuk Çayı’ndan gelen kimyasal ve endüstriyel 

atıklarla ve Ankara Çayı’ndan gelen evsel atıklarla artmaktadır. 

Sakarya Nehri’nde, Baraj Gölü girişindeki gözlem istasyonu verileri kullanılarak 

yapılan değerlendirmeler kirlenmenin zaman içinde çok hızlı ilerlediğini göstermiştir. 

Gölde, derinlik boyunca yapılan örneklemelerde kirlenmenin gölün yüzeyinden 20 

m den daha derin yerlerinden ciddi boyutlara ulaştığı ve bu durumun canlı yaşamı için bir 

tehdit oluşturduğu saptanmıştır. 

Tablo J.2.2.2 : Ankara İlindeki Mobil Santraller 

GRUP 

SANTRAL GR 

AD 

KAP 

MW 

SOZ 

MW 

FİİLİ 

MW 

AÇIKLAMALAR 

Kızıltepe 3 34 20 Test Çalışmaları Devam 

Ediyor. 

Esenboğa 52 40 2005 yılında %5 kapasitede 

çalıştırılmıştır. 

267


Tablo J.2.2.3.: Ankara Bölgesindeki 380 KV Trafo Merkezleri 

TRAFO ADI 

TRAFONUN 

ADET GERİLİM GÜCÜ (MVA) 

ANKARA(GÖLBAŞI) 3 380/154 150 

SİNCAN 22 380/154380/154 150250 

ÇAYIRHAN 1 380/154 150 

Tablo J.2.2.4. : Ankara Bölgesindeki 154 KV Trafo Merkezleri 

TRAFO ADI 

TRAFONUN 

ADET GERİLİM GÜCÜ (MVA) 

AKKÖPRÜ 1 154/34,50/0,00 100 

AKKÖPRÜ 1 154/34,50/0,00 100 

ANKSANAYİ 1 154/34,50/0,00 80 

ANKSANAYİ 1 154/34,50/0,00 100 

ANKARA (GÖL) 1 154/34,50/0,00 50 

BALGAT 1 154/34,50/0,00 100 

BALGAT 1 154/34,50/0,00 80 

BASTAS 1 154/34,50/0,00 50 

BEYLİKKOPRU 1 154/34,50/0,00 25 

BEYPAZARI 1 154/34,50/0,00 25 

ÇAYIRHAN 1 154/34,50/0,00 50 

EMİRLER 1 154/34,50/0,00 25 

ESENBOĞA 1 154/34,50/0,00 100 

ESENBOĞA 1 154/34,50/0,00 100 

HİRFANLI 1 154/34,50/0,00 16 

KALECİK 1 154/34,50/0,00 16 

MACUNKÖY 1 154/34,50/0,00 100 

MACUNKÖY 1 154/34,50/0,00 100 

MALTEPE 1 154/0,00/6,3 25 

MALTEPE 1 154/34,50/0,00 100 

MALTEPE 1 154/34,50/0,00 50 

MALTEPE 1 154/0,00/6,3 25 

MAMAK 1 154/34,50/0,00 100 

MAMAK 1 154/34,50/0,00 100 

OVACIK 2 154/31,50/0,00 50 

POLATLI 1 154/31,50/0,00 50 

POLATLI 1 154/31,50/0,00 50 

Ş.KOÇHİSAR 1 154/34,50/0,00 25 

SARIYAR 1 154/34,50/0,00 16 

SİNCAN (ANK2) 1 154/34,50/0,00 100 

SİNCAN (ANK2) 1 154/34,50/0,00 80 

ÜMİTKÖY 1 154/34,50/0,00 100 

ÜMİTKÖY 1 154/34,50/0,00 100 

YILDIZ 1 154/34,50/0,00 100 

YILDIZ 1 154/34,50/0,00 100 

J.2.3. NÜKLEER ENERJİ 

Ankara İlinde radyoaktif madde rezervleri ile Nükleer Enerji Santrali mevcut 


268


J.2.4.YENİLENEBİLİR ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ 

Tablo J.2.4.1. Ankara ili Yenilenebilir Kaynaklı santraları (2005 geçici) 

ANKARA İLİ YENİLENEBİLİR KAYNAKLI SANTRALLARı (2005 Geçici) 

SIRA SANTRALıN SANTRALıN TOPLAM FİİLİ PROJE 

NO ADI CİNSİ KURULU GÜç BRÜT ÜRETİM ÜRETİMİ 

(MW) (GWh) (GWh) 

OTOPRODÜKTÖR i Belka Biogaz 3,2 23,7 24,0 

YENİLENEBİLİR 

TOPLAM 

3,2 23,7 24,0 

J.3. ENERJİ TÜKETİMİNİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI 

Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğünden alınan bilgilere göre; 

Ankara İli sınırları içinde ısınma amaçlı kullanılan kömürlerin dağıtımı, Mahalli Çevre 

Kurulu kararında belirtilen standartlar çerçevesinde Bayiler kanalı ile yapılmaktadır. 

Ayrıca İlimizde 03.05.2005 tarih ve 25804 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe 

giren 2005/8770 sayılı Bakanlar kurulu kararı kapsamında , 2005 yılı sonu itibariyle 

toplam 49.837 ton linyit kömürü ısınma amaçlı olarak Türkiye Kömür İşletmeleri 

Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından fakir ailelere bedelsiz kömür dağıtımı 

yapılmıştır.Sanayi tüketimi olarak ise; Kurumca Baştaş çimentoya yılda 132.000 ton, Set 

Çimentoya ise yılda 100.000 ton kömür verilmektedir. 

Tablo J.3.1: Ankara İlinin Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı (MWh) 

MESKEN TİCARET R.DAİRE SANAYİ 

TARIMSAL 

SULAMA 

AYDINLATMA 

ÜCRETLİ DİĞER TOPLAM 

ÜCRETSİZ 

1587044 883082 568165 1117602 54501 105766 294861 4611020 

1999 Yılı Tahmini İl Nüfusu (DİE) =3803292 Kişi Başına Düşen 

Net Tüketim(kWh)= 1212 

Tablo J.3.2 : Ankara İlinin Net Elektrik Tüketiminin Unipede Sınıflandırmasına Göre Gruplara Dağılımı 

(MWh)(1999) 

BAŞKENT DİĞER TOPLAM 

EDAŞ 

(ANKARA) 

Tarımsal Sulama 54 501 54 501 

Ormancılık, Avcılık, Balıkçılık, Hayvancılık ve Diğ. 

50 831 

Tarımsal Faaliyletler 50 831 

Maden Kömürü ve Linyit Üretim Tesisleri 30 609 30 609 

Maden Kömürü ve Linyit Dışı Üretim Tesisleri 0 

Gıda, Meşrubat, İçki ve Tütün Sanayi 17 868 16 358 34 226 

Tekstil, Deri ve Giyim Sanayi 5 164 4 877 10 041 

Ağaç İşleri ve Kağıt Sanayi 1 531 35 228 36 759 

Kauçuk, Lastik ve Plastik Sanayi 65 65 

Kimya Sanayi 78 136 78 136 

Toprak ve Çimento Sanayii 249 474 249 474 

DemirÇelik Üretimi ve İşleme Sanayi 32 32 

Demir Dışı Metal Üretimi ve İşleme Sanayi 5 004 5 004 

Makine, Elektrikli Aletler ve Ulaşım Araçları Yapımı 997 68 640 69 637 

269


Organize ve Diğer Fabrikasyon Sanayi 559 818 14 428 574 246 

İnşaat, Bayındırlık 26 917 2 455 29 372 

Resmi Daire 568 165 568 165 

Hastane, Banka,Vakıf, Okul, Kooperatif, Vb. 8 234 8 234 

Köy ve Diğer Halk Hizmetleri 242 669 1 361 244 030 

Ticarethane, Yazıhane, Turizm, El Sanatları ve Diğer 855 221 855 221 

Hiz. 

İbadethanelerin Aydınlatması, Seslendirmesi 

8 054 8 054 

(Ücretsiz) 

Ulaşım, Haberleşme 19 627 19 627 

Ücretli Aydınlatma 0 

Ücretsiz Aydınlatma (Cadde, Sokak vb. 

97 712 97 712 

Aydınlatması) 

Mesken İçi Hizmetler 1 587 044 1 587 044 

TOPLAM 4 467 674 143 346 4 611 020 

BAŞKENT E.D.A.Ş.’IN ANKARA İÇİN (MWh) 

Temin Ettiği Enerji Toplamı 5 544 908 

Enerji Satış Toplamı 4 467 674 

Ücretli Satışlar Toplamı 

Mesken 

Ticarethane 

Resmi Daire 

Sanayi 

Tarımsal Sulama 

Ücretli Aydınlatma 

Diğer 

4 361 908 

1 587 044 

883 082 

568 165 

975 617 

54 501 

293 500 

Ücretsiz Satışlar (Ücretsiz Aydınlatma) 105 766 

Diğer EDM’lere / Kuruluş. Sattığı 

Brüt Tüketim 5 544 908 

Şebeke Kaybı (kayıp+kaçak) 1 077 234 

NET TÜKETİM 4 467 674 

Tablo J.3.3 : Ankara İlinin Abone Sayısının Sektörel Dağılımı 

Mesken 1 265 373 

Ticarethane 159 283 

Resmi Daire 7 292 

Sanayi 12 292 

Tarımsal Sulama 3 815 

Diğer 13 621 

TOPLAM 1 461 419 

ŞEBEKEKAYIPKAÇAK ORANI (% ) 19,4 

270


Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Elektrik Enerjisi Kurulu GücüFiili ve Proje 

ÜretimiYakıt Tüketimleri tablo J.3.4’de… verilmektedir. 

Tablo J.3.4. Ankara İli Elektrik Enerjisi Kurulu GücüFiili Ve Proje ÜretimiYakıt Tüketimleri(2005 Geçici) 

SANTRAlıN TOPLAM FİİLİ 2004 YILI YAKIT PROJE 

ADI KURULU GÜÇ BRÜT ÜRETİM TÜKETİMİ ÜRETİMi 

(MW) (GWh) bton/Mm3 (GW h) 

DOGAL GAZ TOPLAMı 934,7 6490,5 992 7521,8 

LiNViT TOPLAMı 620,0 4058,3 4146 4030,0 

FUEL OiL TOPLAMı 72,3 114,9 135 503,9 

TOPLAM 1627,0 10663,7 12055,7 

J.4. ENERJİ TASARRUFU İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR: 

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünce, ülke genelinde yürütülen 

Sanayide Enerji Tasarrufu Çalışmaları aşağıda verilmiştir. 

Bugüne kadar Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE) tarafından 

yürütülen çeşitli çalışmalar çerçevesinde derlenen bilgilerin değerlendirilmesi sonucunda; 

üç nihai tüketim sektöründe, sektörlere göre % 30’lara ulaşabilen enerji tasarrufu 

potansiyeli tespit edilmiştir. Bu potansiyelin ülke ekonomisine geri kazandırılmasında 

yardımcı olmak üzere EİE tarafından çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. 1993 yılı başında 

enerji tasarrufu faaliyetlerinin yurt çapında daha etkili ve kapsamlı olarak yürütülebilmesi 

için EİE bünyesinde bir Ulusal Enerji Tasarrufu Merkezi (EİE/UETM) oluşturulmuştur. 

Merkez tarafından sanayi, bina ve ulaşım sektörlerine yönelik çeşitli çalışmalar 

yapmaktadır. 

Yapılan çalışmalar sonucu sanayi sektöründe yıllık olarak 1 milyar ABD $ 

civarında ekonomik değere sahip enerji tasarrufu potansiyeli belirlenmiştir. Bu 

potansiyelin ülkemiz ekonomisine geri kazandırılması amacıyla; çeşitli uluslararası 

projeler çerçevesinde yabancı uzmanlar tarafından teorik ve pratik olarak eğitilen 

personelimiz ve en son enerji tasarrufu etüt cihaz ve araçları ile donatılan Merkezimizin 

yürüttüğü çalışmalar, 

· Enerji Tasarrufu Etütleri ile fabrikalarda enerji tasarrufu odaklarını ve 

miktarlarını tespit etmek, etkili bir enerji yönetimi kurulmasına yardımcı olmak, 

· Enerji Verimliliği Eğitim Programı çerçevesinde, fabrika personeline enerji 

tasarrufu ile ilgili konularda yerinde ve kapsamlı eğitim vermek, 

· Enerji Yönetimi Kursları ile enerji yöneticilerine enerji tasarrufu ve enerjinin 

verimli kullanımı konusunda eğitim ve bunun sonucunda sertifika vermek, 

· Enerji tasarrufu konusunda teknik içerikli yayınlar hazırlamak, 

· İstatistiksel çalışmalar yapmak, 

· Mevzuat ve politika çalışmalarını yürütmek şeklinde sıralanabilir. 

Genel Müdürlüğümüz ile Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) arasında 

Ağustos 2000 tarihinde yeni bir enerji tasarrufu projesi başlatılmıştır. Japon hükümeti 

katkısının uzun ve kısa süreli uzman yardımı ve eğitim desteğinin yanı sıra 2,1 milyon 

dolar tutarındaki ekipman ve malzemenin hibe edilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. 

271


Beş yıl sürecek olan ve bir Enerji Tasarrufu Uygulama Tesisini ihtiva eden bu 

proje kapsamında, JICA’nın sağladığı teknik yardım ve ekipman desteği ile demir çelik, 

tekstil ve gıda sektörlerinde enerji tasarrufu etüt çalışmaları başlatılmıştır. 

Kaynak : TEİAŞ İletim Hatları ve Trafo Merkezi Proje Tesis Daire Başkanlığı 

Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü 

Park Termik Elektrik Sanayi A.Ş. 

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 

272


K. 

SANAYİ VE TEKNOLOJİ 

273


K.1. İL SANAYİNİN GELİŞİMİ,YER SEÇİMİ SÜREÇLERİ VE BUNU 

ETKİLEYEN ETKENLER 

Cumhuriyetten önceki Ankara, Kaletepe ve çevresinde gelişmiş, bunu çevreleyen 

yeşil şeridin dışına pek taşmamış 30.000 nüfuslu bir kentti. İlin başlıca geçim kaynağı 

tarım ve hayvancılık olup tarımsal ve hayvansal malların alım satımı ile kısıtlı bir ticaret 

söz konusuydu. Cumhuriyetin ilk yıllarıyla beraber Ankara’da bir yoğunlaşma dönemi 

yaşandı. Başkent olmanın gerektirdiği hizmetleri verebilecek bir şehrin kurulması amacı 

ile başlatılan alt ve üstyapı inşaatları önce ticari hayatı canlandırdı. Yanı sıra inşaat 

malzemelerini karşılamaya yönelik bazı ufak çaplı imalathaneler yapıldı. Makine ve 

Kimya Endüstrisi Kurumu, Sümerbank ve Etibank gibi kamu sanayi kuruluşlarının ve bu 

kuruluşlara bağlı fabrikaların Ankara’da yapılmış olması, bu fabrikalara yan sanayi 

olarak çalışan küçük boyutlu özel işletmelerin kurulmasını teşvik etmiştir. 

Bu gelişmeler diğer yerleşim yerlerinden Ankara’ya nüfus göçünü başlatmış, 

böylelikle Ankara’da sanayileşme ve artan nüfus birbirinin hem sebebi hem sonucu 

olmuştur. 

Bundan sonra, sırasıyla fişek sanayi, mühimmat fabrikası, gıda sanayi, çimento 

fabrikası, havagazı üretimi, kereste imalathaneleri, dokuma fabrikası, hızla sayıları artan 

matbaalar devreye girmiş ve 1923–1950 yılları arasındaki sanayinin gelişimi, bu 

dönemde Ankara’da karayolu gelişimi yeterli düzeyde olmadığından, demiryolları 

çerçevesinde görülmüştür. 

1950–1970 dönemi arasında sanayinin gelişimi, kamu sanayisinin büyümesi ve 

yatırımların artmasıyla, çevre yollarının açılması ve böylece sanayinin yer seçimi 

kararlarını etkilemesiyle ilişkili olarak sürmüştür. Bu dönemde kamu kuruluşlarının 

gelişimine paralel olarak özel kesim küçük sanayi siteleri gelişmeye başlamıştır. 1964 

yılında Sanayi Bakanlığı küçük sanayi işletmelerine kredi vermeye başlamıştır. 

10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı göz önüne alındığında özel sektörde 

en fazla işyeri olan sektör, metal eşya, makine ve teçhizat sanayinde görülmektedir. Bu 

daldaki firmaların büyük çoğunluğu 25 veya daha fazla işçi çalıştıran büyük firmalardan 

oluşmaktadır. Özel sektörün rağbet ettiği ikinci sektör ise tekstil ve giyim sanayidir. Bu 

sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğu 10 ila 24 arasında işçi çalıştıran 

küçük ölçekli firmalardır. 

Ankara’da sürdürülen üretim faaliyetleri incelendiğinde; ağaç işleri özel sektörün 

rağbet ettiği üçüncü sektördür. Türkiye genelinde de önemli bir yeri olduğu 

görülmektedir. Bu üretim dalında faaliyette bulunan keresteciler, marangozlar, 

mobilyacılar, lakeciler, döşemeciler Siteler’de 13.000’in üzerindeki işyerlerinde üretim 

yapmaktadır. 1955 yılında kurulan işyeri Yapı Kooperatifi marifetiyle başlatılan 

“Siteler”, 1962 yılında kısmen faaliyete geçmiştir. Daha sonra kurulan 10 civarındaki 

kooperatif ile genişlemiştir. İnşaatlar halen yeni kooperatiflerle devam etmektedir. 

Siteler’deki 200 m 2 ile 100 m 2 arasında işyerleri ile çok sayıda teşhir salonları 


Başkent Ankara, üniversite şehri olması, ulaşım olanaklarının gelişmiş olması, 

nüfusun hızlı artışıyla tüketici ihtiyaçlarının artması ve aynı zamanda Devletin satın 

274


almalarında Ankara’daki firmaları tercih etmesi sebepleriyle sanayicilerin yatırımlarında 

tercih ettiği bir şehir olmuştur. 

Cumhuriyetin başlarında 1925’te kurulan bira, 1926’da kurulan çimento ve 

Elmadağ’da kurulan barut fabrikaları gibi sayıları pek az sanayi kuruluşu varken, yakın 

yıllarda sanayi kuruluşlarının sayısı artmış ve sanayi büyük bir çeşitlilik kazanma yoluna 

girmiştir. Artık Ankara ili sınırları içinde makarna, un, bitkisel yağ, süt ürünleri, şeker, 

şarap,bira gibi besin sanayiine ait kuruluşlarla çimento, alçı, hazır beton, traktör, tarım 

aleti ve makineleri, kamyonotobüs, boya, çelikpiksfaro döküm ürünleri, çelik boru, 

tuğlakiremit ve orman ürünleri, mobilya, konfeksiyon eşyası, madeni eşya, dokuma, 

kazan, ısıtma ve klima cihazları, elektrik panoları, elektriksu ve doğalgaz sayaçları 

üreten sanayi kuruluşları vardır. 

Savunma Sanayii ile ilgili en önemli yatırımlar da Ankara’da gerçekleştirilmiştir. 

Türkiye’nin en büyük savunma sanayi projesinin yapımcısı olan Türk Havacılık ve Uzay 

Sanayii (TAI) 1984’te TürkAmerikan işbirliği ile kurulmuştur. Şirketin ortakları 

TUSAŞTürk Uçak Sanayii A.Ş. (%49), General dynamics of Turkey, Inc (%42), 

General Electric Technical Services Company, Inc (%7), Türk Silahlı Kuvvetleri 

Güçlendirme Vakfı (%1.9) ve Türk Hava Kurumu’dur.(%0.1) 

Savunma Sanayiinin oluşturduğu altyapı ve talep sonucu Makine ve Metal 

Sanayii, Ankara ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Bugün sanayi kuruluşlarının 

%40’ının üretim yaptığı alan Makine ve Metal Sanayiidir. Savunma Sanayii, hem 

yetişmiş insan gücü hem de bu sektör içinde yer alan kuruluşların yarattığı potansiyel 

yoluyla Ankara’da çok büyük sanayi kuruluşlarının doğmasını sağlamıştır. 

Ankara’daki Savunma Sanayii ile ilgili kuruluşlar olarak Türkiye’nin savunma 

sanayiine yönelik ilk özel sektör kuruluşu olan FNSS Savunma Sistemleri A.Ş., Aremsan 

Elektrik Makine Sanayii ve Ticaret Ltd.Şti., Barış Elektrik Endüstri A.Ş., Roketsan A.Ş., 

Markoni Komünikasyon A.Ş., MİKES Elektronik Sistemleri A.Ş., ASELSAN Elektronik 

Sanayi ve Ticaret A.Ş.’den bahsedilebilir. 

Ankara’da sürdürülmekte olan bazı üretim faaliyetleri konuları itibariyle 

Türkiye’de tek olma özelliğine sahiptir. Örneğin; rulman ile seri halde dişli üretimi 

sadece ilimizde gerçekleşmektedir. Bunun yanında, trafik araçlarında kullanılan Hız 

Tespit Radar Cihazı; ilaç hammaddesi olarak kullanılan morfin ile diyaliz makinesi 

üretimleri de yine sadece Ankara’da gerçekleştirilen üretim faaliyetleridir. 

Bazı üretim konularında da yabancı sermayeyle ortak yatırım sonucu faaliyete 

geçilmiş bulunmaktadır. Söz konusu kuruluşlar incelendiğinde rulman ve otobüs 

üretiminde TürkAlman ortaklıklarının kurulmuş olduğu görülmektedir. Savunma 

Sanayiiyle ilgili olarak da Amerikan şirketleriyle ortak faaliyete geçilmiştir. Ankara 

Sanayiinde hızla büyüyen diğer sektörler ise müteahhitlik, mobilya, plastik sanayiidir. 

Ankara son yıllardaki büyük sanayi hamlesi ile memur, ticaret, tarım kenti 

kimliğinden sıyrılıp bir sanayi kenti kimliğine bürünmüştür. 

Ankara’nın sanayileşmesi uzun yıllar coğrafi yapısı nedeniyle ortaya çıkacak olan 

hava kirliliği gerekçe gösterilerek engellenmişti. Ancak günümüzde çevreye karşı duyarlı 

275


bir sanayileşme bilinciyle, Ankara bugün ülke genelinde illerin ekonomik faaliyet 

konularındaki ağırlığı itibariyle sanayi ağırlıklı iller arasında yer almaktadır. 

Türkiye’nin sanayi yapısı, diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, Küçük ve Orta 

Ölçekli Sanayi İşletmelerinden oluşmuştur. Büyük sanayi kuruluşlarının yanında onlara 

destek hizmeti veren Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri mevcuttur. Ankara’da da 

Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri (KOBİ’ler) sanayinin büyük çoğunluğunu 

oluşturmaktadır. Ankara’da mevcut olan irili ufaklı 10 binin üzerinde işletmenin, 3 bine 

yakını Ankara Sanayi Odası’na kayıtlıdır. Ankara’da hâlihazırda gelişen sanayi planlı bir 

şekilde gerçekleşmektedir. Ancak, son yıllarda atılan olumlu adımlara rağmen Ankara 

Sanayii hala dağınık bir görünüm sergilemektedir. Ostim, İstanbul Yolu, Samsun Yolu, 

Siteler ve şehrin çeşitli yerlerinde seyrek bir biçimde serpiştirilmiş sanayi işletmeleri 

bunu göstermektedir. 

Şehrin değişik yerlerinde, yeterli altyapıdan yoksun, dağınık bir şekilde 

kümelenmiş bulunan ve gelişmeler sonucunda mevcut alanlarına sığmamaya başlayan 

tesislerin oluşturduğu tablo karşısında, Ankara Sanayi Odası Ankara’da bir organize 

sanayi bölgesi kurulması için çalışmalara başlamış ve 1990 yılında I. Organize Sanayi 

Bölgesi açılmıştır. I. Organize Sanayi Bölgesinde, mevcut sanayi işletmelerinin %90’dan 

fazlası üretime geçmiş geri kalanı ise üretime hazır bir durumdadır. Bölgede 195 adet 

firma tam kapasite ile çalışmamalarına rağmen 10 bin kişi istihdam etmektedir. Bu 

firmalar tam kapasite çalışmaya başladıkları zaman 20 bin kişiye yakın istihdam 

sağlanacaktır. Bölge Sincan’ın gelişiminde ve kalkınmasında önemli roller üstlenmiş, 

Başkent Ankara’nın tüketim merkezi olmaktan kurtularak, ülke ekonomisine artı değerler 

katan bir sınai merkez haline gelmesinde oldukça etkili olmuştur. 

Başkent Ankara, üniversite şehri olması, ulaşım olanaklarının çok gelişmiş 

olması, nüfusun hızlı artışıyla tüketici ihtiyaçlarının artması ve aynı zamanda Devletin 

satın almalarında Ankara’daki firmaları tercih etmesi sebepleriyle sanayicilerin 

yatırımlarında tercih ettiği bir şehir olmuştur. Sanayileşmenin gelişmesiyle, planlı bir 

sanayileşme adına Ankara Sanayi Odası, Organize Sanayi Bölgeleri ve Serbest Bölgeler 

kurulmasını desteklemekte ve bu doğrultuda çalışmalarını devam ettirmektedir. 

Ankara’da sanayiin gelişimine paralel olarak artan arsa talepleri karşısında, ikinci 

bir Organize Sanayi Bölgesi kurulması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Ankara 

Sanayi Odası’nın başlattığı çalışmalar sonucu, AnkaraEskişehir karayolu 40. 

Kilometresinde, yaklaşık 10 bin dönüm alana kurulacak olan arsa ön tahsisleri yapılmış 

ve Ankara içinden ve Türkiye genelinde beklenenden fazla taleple karşılaşılmıştır. II. 

Organize Sanayi Bölgesinde yaklaşık 500 fabrika bulunacağı ve 50 binin üzerinde 

istihdam sağlanacağı öngörülmektedir. Planlama ve hedeflerimize göre bölgede 

yapılaşma, sektörel gruplar halinde gerçekleştirilecektir. Alanlar belli boyutların üzerinde 

tutulacak, yani atelyeler değil, fabrikalar yapılacak, bu da teknolojik kalite getirecektir. 

Sanayileşmede en önemli unsurlardan biri olan arıtma meselesi, dünya standartlarında ve 

çevreye duyarlı olacaktır. Bölge içinde, sosyal tesisler, sergi salonları, spor tesisleri, 

show roomlar, konaklama tesisleri ile çevresinde sağlık kurumları, kültür ve eğitim 

tesisleri (teknik okul ve üniversite gibi) oluşturulması hedeflenmektedir. Yerleşim planlı 

ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilecektir. Bunlar sonucunda bölgede aktifyaşayan 

nüfusunun 250 bin civarında olması beklenmektedir. Nüfusun buraya kayması şehire bir 

rahatlama getirecektir. Yapılanma ile beraber Organize Sanayi Bölgesinin birkaç katı 

mertebesinde bir alanda orman oluşturma çalışmaları yapılacaktır. Böylece Ankara daha 

276


yeşil ve havası daha temiz bir Başkent olacaktır. Yapılacak bu yatırımlarla, işsizlik 

önlenecek, daha fazla katma değer yaratılacak, üretim ve ihracat artacak ve Ankara Türk 

Sanayisinin merkezi olacaktır. Bu planlı sanayileşmeyle, Ankara’da önümüzdeki 

günlerde sanayi yatırımlarında patlamalar yaşanacağına kesin gözüyle bakılmalıdır. 

Ankara, üniversiteleri ile birlikte, gelişen, sanayileşen ve büyüyen modern bir 

Başkenttir. 

K.2.GENEL ANLAMDA SANAYİNİN GRUPLANDIRILMASI 

İSTATİSTİKLERLE ANKARA SANAYİ 

· DİE’nin Ankara’da yerleşik firmalara uyguladığı anketin sonuçları baz alınarak 

yapılan çalışma sonuçlarına göre; Ankara’da yerleşik firmaların % 63’lük kısmı 

limited şirketlerden, % 24’lük kısmı anonim şirketlerden ve % 10’luk kısmı da ferdi 

mülkiyetlerden oluşmaktadır. 

· Ankara’da yerleşik firmaların % 17.5’inde fason üretim yapılırken, % 82.5’inde 

yapılmamaktadır. 

· Ankarada’ki firmaların % 80’inde üretim miktarı sipariş üzerine belirlenmektedir. 

· Ankara’daki (19) kişi çalıştıran firmalarda çalışan işçilerin % 99.6’sı ve 10 ve üstü 

kişi çalıştıran firmalarda çalışan işçilerin % 92.1’i herhangi bir sendikaya kayıtlı 

değilken, sendikalı işçilerin toplam içindeki oranı % 15.7’dir. 

· Ankara’da yerleşik firmalarda, (19) kişi çalıştıran firmaların % 63.4’ü ve 10 ve üstü 

kişi çalıştıran firmaların % 76.6’sı sektörlerindeki yeni teknolojileri takip etmektedir. 

· Ankara’daki, (19) kişi çalıştıran firmaların % 77.5’i ve 10 ve üstü kişi çalıştıran 

firmaların % 88.3’ü üretim ile ilgili yenilik ve gelişmeleri takip etmektedir. 

· Ankara’daki, (19) kişi çalıştıran firmaların % 15.2’si , 10 ve üstü kişi çalıştıran 

firmaların % 43.1’ı yatırımları için teşvik almışlardır. 

· Gümrük Birliği’nin etkileri ve 4077 sayılı Tüketici Kanununun devreye girmesiyle 

birlikte, Ankara’daki firmalarda (19) kişi çalıştıranların % 69.2’si ile 10 ve üstü kişi 

çalıştıran firmaların % 70.7’si ürettikleri ürünlerde kalite seviyesini yükseltme 

ihtiyacı duyduklarını belirtmektedirler. 

277


K.3. SANAYİNİN İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI 

Tablo K.3.1 : Sanayi Tesislerinin ilçelere göre dağılımı 

İLÇELER 

FİRMA SAYISI 

Yenimahalle 926 

Çankaya 879 

Altındağ 403 

Sincan 200 

Keçiören 98 

Akyurt 87 

Gölbaşı 78 

Mamak 66 

Polatlı 29 

Etimesgut 24 

Kazan 22 

Beypazarı 21 

Elmadağ 17 

Çubuk 11 

Şereflikoçhisar 4 

Nallıhan 2 

Kalecik 1 

K.4.SANAYİ GRUPLARINA GÖRE İŞYERİ SAYILARI VE İSTİHDAM 

DURUMU 

İş Gücü ve İstihdam 

Ankara Sanayi'nde istihdam kapasitesi olarak en yüksek oran Taşıt Araçları 

Sanayii'nde görülmektedir. Toplam 60.165 kişinin istihdam edildiği Taşıt Araçları 

Sanayii'nin, istihdam edilen toplam personel içindeki oranı yüzde 20,13’dür. Bunu 

51.596 kişi ile Elektrik Sanayii izlemektedir. Bu sektörün toplam istihdam içindeki oranı 

yüzde 17,26’dır. Muhtelif Gıda Sanayii, istihdam kapasitesi olarak 3. Sırada yer 

almaktadır. Toplam 30.623 kişinin istihdam edildiği sektörü 19.676 kişi ile Madencilik 

Sanayi takip etmektedir. İstihdam kapasitesi en düşük sektör ise Asansör ve Akümülatör 

Sanayii'dir. (Bkz. Tablo4.1) (Nisan 2004 verilerine göre) 

Sermaye Yoğunluğu 

Ankara Sanayii'nde sermaye yoğunluğu en yüksek sektör İnşaat ve Tesisat 

Müteahhitleri’dir. ASO üyesi kuruluşların toplam sermayesi içerisindeki payı yüzde 

21,1’dir. Bunu yüzde 18,3’lük oran ile Muhtelif Gıda Sanayii izlemektedir. Tekstil ve 

Giyim Sanayii yüzde 12,4’lük oran ile üçüncü sırada yer almaktadır. Sermaye 

yoğunluğu açısından en düşük sektör Kauçuk ve Lastik Sanayiidir. (Bkz. Tablo4.1) 

(Nisan 2004 verilerine göre) 

İşyeri Sayısı 

ASO'ya kayıtlı sanayi işyerlerinin sektörel dağılımına bakıldığında, birinci sırayı 

yüzde 10,2’lik oran ile Makina ve Alet Sanayii almaktadır. Tekstil ve Giyim Sanayii 

yüzde 7,2’lik oran ile ikinci, Demir İşleri Sanayii yüzde 6,2’lik oran ile üçüncü sırada, 

Kauçuk ve Lastik Sanayii ise son sırada yer almaktadır. (Bkz. Tablo4.1) (Nisan 2004 

verilerine göre) 

278


Tablo.K.4.1. Meslek Gruplarina Göre Üye Kayit, Personel Ve Sermaye Raporu 

__.__.____ 03.03.2006 

Tarihleri Arasında Kayıt Olan Üyelerin Meslek Gruplarına Göre Dağılımı 

Meslek Grupları Üye Sayısı Personel Sermaye 

1 . MUHTELİF GIDA SANAYİİ 116 32.210 1.517.401.679,23 

2 . AĞAÇ İŞLERİ SANAYİİ 132 4.177 57.374.259,25 

3 . MATBAA SANAYİİ 120 4.504 217.198.070,39 

4 . KAUÇUK VE LASTİK SANAYİİ 31 1.455 3.385.456,18 

5 . DÖKÜM SANAYİİ 56 2.477 207.764.035,00 

6 . MADENİ EŞYA SANAYİİ 130 2.563 26.857.736,80 

7 . ZİRAAT ALETLERİ VE YEDEK PARÇA SANAYİİ 49 2.143 59.516.943,97 

8 . DEMİR İŞLERİ SANAYİİ 171 6.016 111.966.823,07 

9 . TAŞIT ARAÇLARI SANAYİİ 157 61.741 506.401.142,70 

10 . TAŞ VE TOPRAK SANAYİİ 135 6.025 391.144.275,99 

11 . TEKSTİL VE GİYİM SANAYİİ 178 10.918 231.335.680,00 

12 . UN, UNLU MADDELER VE YEM SANAYİİ 46 1.924 135.848.065,00 

13 . PETROL VE KİMYA SANAYİİ 127 12.860 884.282.896,60 

14 . İNŞAAT VE TESİSAT MÜTEAHHİTLERİ 130 15.654 2.175.245.801,57 

15 . MAKİNA VE ALAT SANAYİİ 287 13.511 325.825.780,63 

16 . ISITMA VE KLİMA CİHAZLARI SANAYİİ 82 5.354 89.807.160,96 

17 . MADENCİLİK SANAYİİ 34 19.833 65.198.899,81 

18 . DİĞER İMALAT SANAYİİ 115 3.417 174.308.612,93 

19 . İZABE VE HADDE SANAYİİ 32 8.343 750.408.001,50 

20 . ELEKTRİK SANAYİİ 121 50.957 996.731.008,10 

21 . ELEKTRONİK SANAYİİ 105 59.972 3.642.987.283,61 

22 . PLASTİK SANAYİİ 134 2.997 66.339.570,00 

23 . ALÜMİNYUM SANAYİİ 74 1.205 26.381.702,65 

24 . ASANSÖR VE AKÜMÜLATÖR SANAYİİ 48 904 10.235.053,00 

25 . ALT YAPI (YOL,BARAJ,LİMAN VE 107 16.837 684.966.540,21 

26 . ELEKTRİKLİ EV ALETLERİ VE DAYANIKLI TÜKETİM 31 1.090 427.216.778,50 

TOPLAM : 2.748 349.087 13.786.129.257,65 

Tablo K. 4.2. 20022006 Yılları Arasında Odaya Kaydı Yapılan 25 Ve Daha Fazla Kişi Çalıştıran İşyerlerinin 

Sektörlere Göre Dağılımı 

MESLEK GRUPLARI 2002 2003 2004 2005 2006 

MUHTELİF GIDA SANAYİİ 3 1 2 6 0 

AĞAÇ İŞLERİ SANAYİİ 3 4 4 3 0 

MATBAA SANAYİİ 2 1 1 2 0 

KAUÇUK VE LASTİK SANAYİİ 0 0 0 0 0 

MADENİ EŞYA SANAYİİ 0 0 1 1 0 

DEMİR İŞLERİ SANAYİİ 2 5 1 3 1 

TEKSTİL VE GİYİM SANAYİİ 1 11 5 6 0 

PETROL VE KİMYA SANAYİİ 0 5 0 2 1 

MAKİNA VE ALAT SANAYİİ 1 3 2 0 2 

MADENCİLİK SANAYİİ 0 1 0 0 2 

DİĞER İMALAT SANAYİİ 1 1 2 1 1 

PLASTİK SANAYİİ 1 4 1 1 0 

279


Tablo K.4.3. İmalat Sanayiinde Ücretle Çalışanlar (A. Toplam B.Devlet C. Özel) 

İmalat sanayii (1) Ücretle çalışanlar ortalaması Ücretle çalışanlara yapılan ödemeler (Milyar TL) 

Sektörler 

İşyeri Emekli san. SSK'ya bağlı 

Yıllık ortalama çalışan Emekli san. bağlı 

Toplam 

SSK'ya bağlı olanlar 

sayısı bağlı olanlar olanlar 

sayısı 

olanlar 

Toplam 

İmalat A 609 2.111 45.884 47.995 48.159 3.674.228 48.034.769 51.708.997 

B 26 2.111 5.187 7.298 7.298 3.674.228 7.876.282 11.550.510 

C 583 40.697 40.697 40.861 40.158.487 40.158.487 

(31) Gıda, içki, tütün A 100 371 6.569 6.940 7.011 326.784 6.026.118 6.352.902 

B 8 371 1.783 2.154 2.154 326.784 2.261.991 2.588.775 

C 92 4.786 4.786 4.857 3.764.127 3.764.127 

(32) Tekstil A 79 5.312 5.312 5.325 2.434.239 2.434.239 

B 

C 79 5.312 5.312 5.325 2.434.239 2.434.239 

(33) Kereste A 41 96 2.475 2.571 2.577 77.213 1.764.592 1.841.805 

B 2 96 182 278 278 77.213 232.025 309.238 

C 39 2.293 2.293 2.299 1.532.567 1.532.567 

(34) Kağıt ve basım A 33 758 1.377 2.135 2.142 2.023.804 797.861 2.821.665 

B 4 758 276 1.034 1.034 2.023.804 322.675 2.346.479 

C 29 1.101 1.101 1.108 475.186 475.186 

(35) Kimya A 38 105 1.505 1.610 1.612 155.448 1.116.856 1.272.304 

B 1 105 247 352 352 155.448 455.457 610.905 

C 37 1.258 1.258 1.260 661.399 661.399 

(36) Taş ve toprak A 50 17 3.203 3.220 3.241 19.103 2.614.530 2.633.633 

B 1 17 76 93 93 19.103 119.125 138.228 

C 49 3.127 3.127 3.148 2.495.405 2.495.405 

(37) Metal A 21 1.509 1.509 1.512 1.583.058 1.583.058 

B 

C 21 1.509 1.509 1.512 1.583.058 1.583.058 

(38) Metal eşya A 242 764 23.841 24.605 24.646 1.071.876 31.668.268 32.740.144 

B 10 764 2.623 3.387 3.387 1.071.876 4.485.009 5.556.885 

C 232 21.218 21.218 21.259 27.183.259 27.183.259 

(39) Diğer A 5 93 93 93 29247 29247 

B 

C 5 93 93 93 29247 29247 

280


500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU ARASINDA ANKARA SANAYİ (2002 

YILI SONUÇLARI) 

Ankara Sanayi’nin gelişimi hakkında en son bilgiler, İstanbul Sanayi Odası’nın her 

yıl geleneksel olarak düzenlediği, “Türkiye’nin En Büyük 500 Firması” araştırması baz 

alınarak, Ankara’lı firmaların sıralamadaki yerleri ve aldıkları payları hesaplanmasına 

ilişkin çalışma ile ortaya konulabilir. Buna göre, İstanbul Sanayi Odası tarafından yapılan 

500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında, 2002 yılı itibariyle Ankara Sanayi Odası’na 

üye olan toplam 31 firma girmiş olup, bunlardan 7 tanesi kamu kurumu, 24 tanesi özel 

sektör kuruluşudur. 

ASO üyesi firmaların dönem karı açısından 500 Büyük Firma içindeki paylarına 

bakıldığında % 21,4’lük bir oran görülmektedir. 500 Büyük Firmada ASO üyelerinin 

ücretle çalışanlarının payı % 16,3 olarak gerçekleşmiştir. 

Bir bütün olarak değerlendirildiğinde; 500 Büyük Firma içinde yer alan ASO 

üyelerinin reel anlamda, üretimden satışlar, satış hasılatı, net aktifler, öz sermaye 

kriterlerinde, istihdamda ve ihracat miktarlarında, bir önceki yıla göre düşüş yaşandığı, 

buna karşın brüt katma değer ve dönem kârında ciddi artışlar yaşandığı görülmektedir. 

ASO üyesi özel kuruluşların, üretimden satışları, satış hasılatı, brüt katma değeri, öz 

sermayeleri, net aktifleri, dönem kârları, ihracatları ve istihdamları açısından oldukça 

önemli artışlar göze çarpmaktadır. 

Özellikle, firmaların 2001 yılındaki negatif dönem kârı, 2002 yılında pozitife 

dönerek % 164’lük bir artış göstermektedir. Ankara Sanayi Odası’na üye olan özel sektör 

kuruluşlarının, 470 özel sektör kuruluşu içindeki paylarına bakıldığında; dönem kârı 

haricinde tüm göstergelerde artış görülmektedir. 

Genel olarak bakıldığında; 2002 yılında yaşanan olumlu gelişmelerde, 2001 krizi 

sonrası ortaya çıkan nispi iyileşme göz ardı edilmemelidir. Yine de son beş yılın değerleri 

ele alındığında, ASO üyelerinin gittikçe artan oranlarda ortaya koyduğu performans, 

Ankara’nın Türkiye ekonomisi içindeki artan değerinin ve sanayinin gelişimine katkısının 

bir göstergesidir. 

İSO’nun araştırmasının ikinci kısmı olan “İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” 

arasına Ankara Sanayi Odası’na üye olan toplam 18 firma girmiş olup, bunlardan 2 tanesi 

kamu kurumu, 16 tanesi özel sektör kuruluşudur. Bir önceki yıl sıralamada 22 firma yer 

alırken, bunların 2 tanesi kamu kurumu idi. 2002 yılı sıralamasına 2001 yılı sıralamasında 

yer almayan 4 ASO üyesi özel sektör firması girdi. 

Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu arasında yer alan ASO üyelerinin 

2002 yılında üretimden satışları, bir önceki yıla göre nominal olarak % 33,8’lik bir artış 

göstermektedir. Ancak enflasyondan arındırarak değişime bakıldığında, % 6,9’luk bir 

azalış ortaya çıkmaktadır. 

İkinci kriter olarak satış hasılatına bakıldığında, 2002 yılında ASO üyesi firmaların 

bir önceki yıla göre % 49,5’lik nominal bir artışla toplam 694 trilyon TL’lik satış hasılatı 

gerçekleştirdikleri görülmektedir. Bu değer reel olarak % 4’lük bir artışı ifade etmektedir. 

281


Üçüncü kriter olarak, Brüt Katma Değer ele alındığında, 2002 yılında İkinci 500 

Büyük Firma içinde yer alan ASO üyelerinin yarattığı katma değerin nominal olarak % 

60,7’lik bir artışla ve reel anlamda da % 11,7’lik bir artışla, yaklaşık 210 trilyon TL 

olduğu görülmektedir. 

Dördüncü Kriter olarak firmaların 2002 yılında öz sermayeleri baz alındığında, 

ASO üyelerinin toplamda nominal olarak % 54,5’lik, reel olarak da % 7,4’lük bir artışla 

423 trilyon TL’lik öz sermayeye sahip oldukları görülmektedir. 

Beşinci Kriter olan net aktif toplamı, 2002 yılında İkinci 500 Büyük Sanayi Firması 

arasına giren ASO üyelerinde nominal olarak % 1,1’lik, reel olarak da % 31,2’lik bir 

azalışla 762 trilyon TL’den 754 trilyon TL’ye düştüğü görülmektedir. 

Altıncı kriter olan, firmaların dönem kârları açısından karşılaştırmasını yaptığımız 

zaman, 2002 yılında İkinci 500 Büyük Firma arasında yer alan ASO üyelerinin dönem 

kârlarının bir önceki yıla göre 2002 yılında nominal olarak % 290,8’lik ve reel olarak da % 

171,7’lik artışla 32 trilyon TL’den 128 trilyon TL’ye çıktığı görülmektedir. 

Yedinci kriter olarak ihracat ele alındığında, firmaların 2002 yılında ihracatları bir 

önceki yıla göre % 17,8’lik bir artış göstermektedir. Buna göre; 2002 yılında İkinci 500 

Büyük Firma arasında yer alan ASO üyelerinin toplam ihracat tutarı 95.283.000 $ olarak 

gerçekleşmiştir. 

Sekizinci ve son kriter olan, ücretle çalışanlar kriterine göre ise, 2002 yılında ASO 

üyelerinin toplamda bir önceki yıla göre % 16,6’lık bir azalışla 9.116 kişi istihdam ettiği 

görülmektedir. 

İstanbul Sanayi Odası’nın düzenlediği 2002 yılı İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 

Anketinde sıralamaya giren Ankara Sanayi Odası’na kayıtlı üyelerin ekonomik 

durumlarını belirlemeye yönelik çalışma, bir bütün olarak değerlendirildiğinde; sıralamada 

yer alan ASO üyelerinin, reel anlamda, satış hasılatı, brüt katma değer, öz sermaye ve 

dönem kârı, bir önceki yıla göre artmış, bunun yanısıra, üretimden satışlar ve net aktifler, 

bir önceki yıla göre reel olarak düşmüştür. 

Sıralamada yer alan ASO üyesi özel kuruluşlarının, bir önceki yıla göre öz sermaye 

ve dönem karı dışındaki ekonomik kriterlerde reel olarak negatif bir değişim yaşadıkları 

göze çarpmaktadır. 

ASO üyelerinin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde aldıkları paylara 

bakıldığında; ASO toplamında bir önceki yıla göre üretimden satışlar, brüt katma değer, öz 

sermaye, net aktifler ve ücretle çalışanlar kalemlerinde payların düştüğü, satış hasılatı, 

dönem karı ve ihracatta ise payların arttığı görülmektedir. 

Özel sektör baz alındığında ise, 2002 yılında 489 özel sektör firması içinde yer alan 

16 ASO üyesi özel sektör firmasının, üretimden satışları, satış hasılatı, brüt katma değer, 

net aktifler ve ücretle çalışanların aldığı paylar azalmış, öz sermaye, dönem karı ve 

ihracattan aldıkları paylar ise artmıştır. 

Finansal oranlar açısından, 20012002 yılları karşılaştırıldığında; hem ASO 

toplamında, hem de özel sektör firmaları toplamında, aktif devir hızı, satış kârlılığı, 

282


ekonomik kârlılık, öz sermaye kârlılığı, aktif kârlılık, dönem kârının brüt katma değere 

oranı, iş gücü başına üretimden satışlar ve öz sermayenin net aktif tutarına oranında bir 

önceki yıla oranla artışlar olduğu görülmektedir. Buna karşın öz sermaye devir hızı bir 

önceki yıla göre azalmıştır. 

Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Firması içinde yer alan ASO üyelerinin 2002 yılında 

bir önceki yıla göre ekonomik kriterlerde önemli artışlar ve değişimler yaşamamış olmakla 

birlikte, genel olarak finansal açıdan ele alındığında, etkin, verimli ve kârlı bir dönem 

geçirdikleri görülmektedir. 

Tablo K. 4.4. 03.03.2006 Tarihi İtibariyle 25 ve Daha Fazla Kişi Çalıştıran İşyerlerinin Sektörlere Göre Dağılımı 

MESLEK GRUPLARI 

MUHTELİF GIDA SANAYİİ 54 

AĞAÇ İŞLERİ SANAYİİ 51 

MATBAA SANAYİİ 41 

KAUÇUK VE LASTİK SANAYİİ 5 

MADENİ EŞYA SANAYİİ 34 

DEMİR İŞLERİ SANAYİİ 54 

TEKSTİL VE GİYİM SANAYİİ 80 

PETROL VE KİMYA SANAYİ 26 

MAKİNA VE ALAT SANAYİİ 76 

MADENCİLİK SANAYİİ 15 

DİĞER İMALAT SANAYİİ 31 

PLASTİK SANAYİİ 35 

K.5.SANAYİ GRUPLARINA GÖRE ÜRETİM TEKNOLOJİSİ VE ENERJİ 

KULLANIMI 

Üretim Teknolojisi: Yapılan araştırmaya göre Ankara’daki sanayi tesisleri için bu 

bilgileri içerecek bir çalışma bulunamamıştır. Bilgilerin elde edilmesi için, sanayi 

gruplarının herbiri için yerinde inceleme yapılması gerekmektedir. 

Enerji Kullanımı: Ankara’da tüketilen toplam 4611020 MWh enerjinin 1117602 

MWh’ı sanayide kullanılmaktadır. 

K.6. SANAYİDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI VE ALINAN 

ÖNLEMLER 

K.6.1. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ 

Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği esas olarak yanlış yer seçimi ve atık gazların 

yeterli teknik tedbirler alınmadan havaya bırakılması sonucu meydana gelmektedir. Bazı 

bölgeler bölgede bulunan tek bir endüstrinin meydana getirdiği yoğun kirliliğe maruz 

kalmakta, bazı endüstri bölgelerinde ise birçok endüstrinin emisyonları bileşik bir kirlilik 

yaratmaktadır. 

Endüstri emisyonları, üretimde kullanılan maddelerin atmosfere atılmasından 

dolayı endüstri türüne bağlı özel bazı kirlilikler yaratmakla birlikte, endüstriyel kirliliğin en 

önemli kaynağı, tesislerde kullanılan yakıttan gelen kirleticilerdir. Bu sebeple endüstrilerin 

kirletici potansiyeli, bazı özel haller dışında, kullanılan yakıt miktarına bağlıdır. Ayrıca, 

endüstrilerin çevreye etkilerini baca yüksekliğine bağlı olarak iki ölçekte düşünmek 

gerekir. Bacaları alçak olan endüstrilerden atılan kirleticiler tesis yöresinde yoğun kirliliğe 

sebep olmakla birlikte, etkileri tesisten uzaklaştıkça hızla azalmaktadır. 

283


Tablo K.6.1.1. Kirletici vasfı yüksek olan tesislerin (enerji, çimento, taş ve toprak, kimya, metal üretim ve işletme tesisleri) gaz ve toz atıklarının standartlarla karşılaştırılması. 

SIRA 

NO 

1 

2 

FAALİYETİN ADI FAALİYETİN TÜRÜ EMİSYON KAYNAĞI EMİSYON CİNSİ 

KONSANTRASYON 

Ölçülen (mg/Nm3) Sınır Değer(mg/Nm3) 

TOZ 25 150 

Buhar Kazanı 

SO2 1573 3200 

NOx 216 Sınır yok 

CO 42 175 

TOZ 5 10 

SO2 5 Sınır yok 

Sülfonasyon –Alkali Yıkama 

NOx @0 Sınır yok 

Bacası 

CO @0 Sınır yok 

Karizma Kimya Kozmetik 

Madencilik Mermer İnş. 

Taah. San. Tic. A.Ş. 

Doğan Alçı Panel Ür. Paz. 

San.Tic.A.Ş.(BPB GYPSUM) 

Deterjan Üretimi 

Alçı Üretimi 

Aldehit 2,2 Sınır yok 

TOZ 22 75 

Hava Kaldırma Bacası 

SO2 @0 Sınır yok 



TOZ 17 75 

SO2 102 Sınır yok 

Kule Bacası 



Aldehit 0,92 Sınır yok 

TOZ 11 100 

SO2 1 100 

1 Nolu Kazan Bacası 


CO 10 100 

TOZ 9 100 

SO2 1 100 

2 Nolu Kazan Bacası 


CO 16 100 

3 Nolu Filtre TOZ 23 100 












284


SIRA 

NO 

3 

4 


KONSANTRASYON 


TOZ 68,1 200 

SO2 49 400 

NO2 25 Sınır Yok 

1 Nolu Kireç Fırını Bacası 

CO 1103 Sınır Yok 

NO 16 Sınır Yok 

İSLİLİK 1 (bach) 1 (bach) 

ORGANİK KARBON 25 50 

Kireç Üretim 

TOZ 89,9 200 

SO2 87 400 

Tesisi 





İSLİLİK 1 (bach) 1 (bach) 

Baştaş Başkent Çimento San. 

ve Tic. A.Ş.( Kireç fabrikası) 

Baştaş Çimento San. ve Tic. 

A.Ş. 

Çimento Üretim 

Tesisi 

ORGANİK KARBON 3 50 

Kireç Paket.Ünitesi Bacası TOZ 2,7 454 

Kireç Stok Silosu Bacası TOZ 2 485 

Kireç Söndürme Bacası TOZ 165,9 476 

Kireç Kırıcı Filtresi Bacası TOZ 1,7 480 

TOZ 59 120 


Döner Fırın Ana Bacası 



TOZ 53,1 75 

Kömür Değirmeni Bacası 




1 Nolu Çimento Değ.Bacası TOZ 45,7 75 



Klinker Soğut.Ünit.Bacası TOZ 38 120 

Paketleme 1 ve 3 Nolu Kantar 

Bacası 

TOZ 5,5 75 

Paket.2ve4 Nolu Kantar Bacası TOZ 6,4 75 

Farin Homojene Silo. Baca. TOZ 4,8 75 

Çimento Silo 1 Bacası TOZ 6,4 75 

Çimento Silo 2 Bacası TOZ 4,6 75 

Çimento Değ. Bunker Bacası TOZ 6,7 75 

1 Nolu Konkasör Bacası TOZ 4,6 75 

Farin Değ. Havalı Bant Bacası TOZ 25,4 75 

285


SIRA 

NO 

4 


KONSANTRASYON 


Klinker Ezici Kantar Bacası TOZ 6,2 75 

Klinker Ezici Bacası TOZ 6 75 

2 Nolu Konkasör Bant Bacası TOZ 6,5 75 

2 Nolu Konkasör Bacası TOZ 5,5 75 

3 Nolu Çimento Değirmeni 

TOZ 6,3 50 

Toz Filtresi Bacası (1) 



TOZ 7,9 50 

Tesisi Toz Filtresi Bacası (2) 


Toz Filtresi Bacası (3) 

TOZ 7,6 50 


Kantarlar Bacası 

TOZ 5,1 50 

Farin Değirmeni Bant 21 

Bacası 

TOZ 4,0 75 

Baştaş Çimento San. ve Tic. 

A.Ş. 

Baştaş Çimento San. ve Tic. A.Ş. ‘ne ait çimento üretim tesisinin döner fırın ana bacası ve klinker soğutma ünite bacasında elektro filtre, diğer bacalarda ise torbalı filtreler bulunmaktadır. 

SIRA 

NO 

5 

6 


KONSANTRASYON 


TOZ 56 200 


SO2 69 400 

NOX 126 Sınır Yok 

Kireç ve 


Taşkırma 

TOZ 113 200 

2 Nolu Kireç Fırın Bacası 

SO2 431 400 


Başkent Kireç ve Taşkırma 


Erdem Kireç ve Kırma Taş 

İnş. San. Tic. Ltd. Şti. 

Kireç ocağı ve 

taş kırma 

1 nolu kireç fırını bacası 

2 nolu kireç fırını bacası 


TOZ 50 200 

SO2 59 Sınır Yok 

NOx 119 Sınır Yok 


TOZ 64 200 


NOx 120 Sınır Yok 


3 nolu kireç söndürme 

bacası 

TOZ 29 150 

4 nolu değirmen bacası TOZ 51 150 

5 nolu paketleme ünitesi 

bacası 

TOZ 52 150 

286


SIRA 

NO 


KONSANTRASYON 


TOZ 2 Sınır Yok 

Kızgın yağ kazanı 

SO2 1820 1700 


CO 149 175 

TOZ 4,57 100 

Filtre sistemi bacası / 


Döner fırın fan emisyonları NOX 8 Sınır Yok 

7 Abak Tic. San. Adi Kom. Şti. 

8 

9 

Şark Kimya ve Asfalt 

Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti. 

Denge Petrol San. Tic. İth. 

İhr. Paz. Ltd. Şti. 

Bakır, Çinko ve 

Çinkooksit 

Üretimi 

Fitre sistemi bacası / 

döküm – paketleme 

davlumbaz emisyonları 

Asfalt ve 

Emülsiyon Kızgın yağ kazanı 1 

Üterimi, 

katyonik asfalt 

emülsiyonu, 

blown asfalt Kızgın yağ kazanı 2 

Atık yağ 

berterafı geri 

kazanım ve 

depolama tesisi 

Kızgın yağ kazanı 1 

Kızgın yağ kazanı 2 


TOZ 3,52 150 




İslilik 2 3 

SO2 1982 1700 


CO 33 175 


SO2 1988 1700 


CO 53 175 

TOZ 26,52 Sınır Yok 

SO2 1960,67 1700 



CO 140 175 


TOZ 26,57 Sınır Yok 

SO2 1861 1700 

NO 84,67 Sınır Yok 

NO2 132,67 Sınır Yok 

CO 152,33 175 


287


SIRA 

NO 


KONSANTRASYON 


TOZ 41 120 

NO2 782 1300 

2 Nolu Döner Fırın Bacası 

(Elektrofiltre) 


3 Nolu Döner Fırın Bacası 

(Elektrofiltre) 


SO2 Tespit Edilemedi 400 

TOZ 39 50 

NO2 666 1300 




2 Nolu Döner Fırın Soğutma 

(Torbalı filtre) TOZ 15 120 

10 SET Çimento San. ve Tic. A.Ş. Çimento Üretim 

Tesisi 

3 Nolu Döner Fırın Soğutma 


Tras Değirmeni (Torbalı 

filtre) 

TOZ 23 75 

NO2 911 1300 










2 Nolu Kırıcı 


288


SIRA 

NO 

10 


KONSANTRASYON 


3 Nolu Hat Kalker Kırıcı 

(Torbalı filtre) 

TOZ 4 50 

3 Nolu Hat Kil Kırıcı 


TOZ 16 50 

Transfer Kulesi (Tor. filtre) TOZ 5 50 

Besleme Bunker Üstü 


TOZ 12 50 

2 Nolu Farin Değir. 

Elevatör Emiş (Tor. filtre) 

TOZ 27 75 

2 Nolu Farin Değirmeni 

Silo Üstü (Torbalı filtre) 

TOZ 4 75 

3 Nolu Farin Değir. Airlift 

Havalı Bant (Tor.filtre) 

TOZ 6 50 

3 Nolu Hat Homojene Silo 

Üstü (Torbalı filtre) 

TOZ 33 50 

2 Nolu Fırın 2 Nolu Nakil 

Zinciri Emiş (Torbalı filtre) 

TOZ 34 75 

2 Nolu Fırın Stokhole Klin 

TOZ 31 50 


ker Dökülüş (Tor.filtre) 

3 Nolu Fırın Farin Besleme 

Tesisi 

TOZ 4 50 

Bunker Üstü (Torb. filtre) 

3 Nolu Fırın Stockholü 

Klinker Dökülüş(Tor.filtre) 

TOZ 38 50 

Kömür Değirmeni 

Kurutucu (Torbalı filtre) 

TOZ 20 75 

Kömür Değirmeni Besleme 

Kantarı (Torbalı filtre) 

TOZ 30 75 


Besleme Kantarı Üstü 

TOZ 23 75 


SET Çimento San. ve Tic. 

A.Ş. 


Elevatör Emiş (Torb.filtre) 


Statik Seperatör Havalı 

Bant (Torbalı filtre) 

1234 Nolu Çimento 

Siloları(Torbalı filtre) 

5 Nolu Çimento Siloları 


TOZ 9 75 

TOZ 38 75 

TOZ 34 75 

TOZ 33 75 

289


SIRA 

NO 

10 


SET Çimento San. ve Tic. 

A.Ş. 


Tesisi 

6 Nolu Çimento Siloları 


Tras Değirmeni Siloları 


Tras Değirmeni Flax 

Pompa ve Elevatör Emiş 


Tras Değirmeni Havalı 

Bantlar 



Toz Tras Bunker Üstü 



Toz Tras Bunker Üstü 


3 Nolu Hat Besleme 

Bunkerinden 2 Nolu Hatta 

Besleme (Torbalı filtre) 

1 Nolu Paketleme (Torbalı 








3 Nolu Hattan 2 Nolu Hatta 

Farin Besleme Havalı Bant 

Üstü 


2 Nolu Fırın Airlift ve 

Havalı Bantlar 


Stokhol Elevatör 


2 Nolu Konkasör C Bandı 

Dökülüş 


Ölçülen (mg/Nm3) 

KONSANTRASYON 

Sınır Değer(mg/Nm3) 

TOZ 22 75 

TOZ 18 75 

TOZ 13 75 

TOZ 9 75 

TOZ 27 75 

TOZ 30 75 

TOZ 12 50 

TOZ 34 75 

TOZ 17 75 

TOZ 13 75 

TOZ 31 75 

TOZ 13 50 

TOZ 15 75 

TOZ 8 50 

TOZ 23 75 

290


K.6.2. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN SU KİRLİLİĞİ 

Alıcı su ortamına sıvı deşarj eden sanayi tesisleri, sektör bazında ele alınacaktır. 

Yapılmış ölçümler varsa, her bir sektör için,Su Kirliliği KontrolüYönetmeliğindeki deşarj 

standart tablolarında verilen parametreler incelenecektir. Tesiste yapılan ölçüm değerleri 

her bir sanayi sektörü için ayrı ayrı belirtilen standart değerlerle karşılaştırılacaktır. 

ASKİ Genel Müdürlüğü tarafından “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği” 27.01.1994 

tarihli Tasvir Gazetesinde yayınlanarak yürülüğe girmiştir. Bu yönetmelik kapsamında 

atıksu üreten endüstriler tarafımızdan denetlenmektedir. Ayrıca ASKİ Genel Müdürlüğü 

tarafından gerçekleştirilen Büyük Ankara Kanalizasyon ve Yağmur Suyu (BAKAY) 

Projesi kapsamında Ankara Şehrinin kanalizasyonu, ayrık sistemle toplanarak Tatlar 

Merkezi Atıksu Arıtma Tesisine taşınmakta burada biyolojik sistemle arıtılmakta ve 

arıtılmış su Ankara Çayı’na verilmektedir. Şehrin atıksularının hemen hemen tamamı 

kanalizasyona alınmış durumdadır. 

Ankara Çayı ve kolları yanında bulunan mermerciler ve hazır beton tesisleri 

genelde atıksularını devridaim yaparak tekrar kullanmaktadırlar, kanal bağlantıları yoktur. 

Ancak denetimlerimiz esnasında özellikle gece veya hafta sonları çaya deşarj ettiklerine 

dair şikâyetler alınmakta ve bu şikayetler mümkünse anında değerlendirilerek deşarj yapan 

kuruluşa Kirlilik Önlem Payı(KÖP) tahakkuk edilmektedir. 

291


No Firma Adı İlçe 

Ankara Büyükşehir 

Belediye Başkanlığı’ na 

gönderilen dosyalar* (X) 

Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 

SKKY kapsamında 

uygulanan işlem 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 21.1: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf1: Kirlilik Yükü Ham BOI olarak 560kg/gün arasında, Nüfus






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



27 Baştaş Çimento A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

M.K.E.K. Elroksan A.Ş. ve Barutsan Elmadağ 

var 

28 

Elmadağ 

Barut San. ve Tic.A.Ş. 

C 

İşlemi devam ediyor 

29 Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş. Keçiören C var Deşarj İzin Belgesi var 

30 Aygersan Aydınlatma Gereçleri San. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

31 Bolu Çimento San.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

32 Kalyon (Kalpen) Plastik San.Tic.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

33 Nurol Makine ve San.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

34 Yurtiçi Kargo Servisi A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

35 Aras Kargo A.Ş. Kazan C var İşlemi devam ediyor 

36 Nurol Makine ve San.A.Ş. Kazan C var İşlemi devam ediyor 

37 Total Oil Türkiye A.Ş. (biyolojik) Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

38 Emek Tic.San.Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

39 ŞaRa Enerji ve İnş.Tic. ve San. A.Ş. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

40 Botaş Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Polatlı C var İşlemi devam ediyor 

41 Patalya Tur. ve Otelcilik A.Ş. Gölbaşı C var Deşarj İzin Belgesi var 

42 İl Özel İdare Müd.Personel Vakfı İşletmesi Kızılcahamam C var İşlemi devam ediyor 

43 Özbeltur Ltd.Şti. Kızılcahamam C var İşlemi devam ediyor 

44 Sarıyar Hasan Polatkan Hidroelektrik Santralı Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 21.2: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf2: Kirlilik Yükü Ham BOI olarak 60600kg/gün arasında, Nüfus=100010000) 

45 Çayırhan Belediyesi Arıtma Tesisi Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

46 DHMİ Hava Limanı Başmüdürlüğü Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 21.3: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf3: Kirlilik Yükü Ham BOI olarak >600kg/gün, Nüfus>10000) 

47 

BelKa Ankara Katı Atıkları Ayıklama ve 

Değerlendirme, Bilgisayar, İnş.San. ve Tic.A.Ş. 

ASKİ Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi 

Sincan/Yenikent C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 20.3: Endüstriyel Nitelikli Atıksular (Benzin İstasyonları, Yer ve Taşıt Yıkama Atıksuları) 

48 

49 

Yenikent Petrol Ür.Oto.İnş.Giy. Gıda San. ve 

Tic.Ltd.Şti. 

Yenikent Petrol Ür.Oto.İnş.Giy. Gıda San. ve 

Tic.Ltd.Şti. 

Sincan/Yenikent C var Yeni müracaat 

Sincan/Yenikent C var Deşarj İzin Belgesi var 

293






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 

50 Eryapı İnş.Turz.PetrolTaş.San.Ltd.Şti. Akyurt C var Yeni müracaat 

51 

Coşkun Akaryakıt Nak. Ve Yedek Parça 

Tic.A.Ş. 

Akyurt C var Yeni müracaat 

52 Coşkunlar Petrol Ürünleri Tic.Ltd.Şti. Akyurt C var Yeni müracaat 

53 PetroSan Petrol Turiz.İnş.San. ve Tic.Ltd.Şti. Akyurt C var Yeni müracaat 



54 Birlik Petrol İnş.Tic.Ltd.Şti. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

55 GürPet Petrol Ürünleri Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

56 Bora Petrol Ürünleri Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

57 Semerkant Petrol Ür.Oto.İnş.San. Tic.A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

58 Beşkardeşler Petrol San.İnş.Tur.Oto.ç ve Dış Tic.A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

59 Kıvrak Petrol İnş. Nak. Taah. Tic. Koll. Şti. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

60 Serkan Nak. ve Pet.Ür.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

61 Ekinciler Petrol Ür.Tic.San.Ltd.Şti. Kazan C var İşlemi devam ediyor 

62 MOil Toplu Motorlu Araçlar Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

63 Feza Otogaz Akaryakıt San.Tic.Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

64 Altın Oto Halı Yıkama Polatlı C var İşlemi devam ediyor 

65 Atalay Kardeşler Petrol Ür.Canlı Hayvan Tic.Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

66 Şeren Pet.Ür.San.Tic.Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

67 Sezgin Oto Yıkama Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

68 Polatlı Pet.Nak.İnş.Tur.Giy.San.Ltd.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

69 Kardeşler Otomotiv Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

70 Atalay San. ve Tic.Koll.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

71 Çelikler Koll.Şti. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

72 Kadirler Pet.Ltd.Şti. (Toptaş Petrol) Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

73 Renkoğlu Oto Yıkama Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

74 Turgay ESEN Oto Yıkama Polatlı C var Yeni müracaat 

75 Nuh Öztürk Petrol Nak.Tur.San.Ltd.Şti. Gölbaşı C var Deşarj İzin Belgesi var 

76 Melih Kum Nak.Ltd.Şti. Bala C var İşlemi devam ediyor 

77 Keleşoğlu Pet.San.Tic.Ltd.Şti. Kızılcahamam C var Deşarj İzin Belgesi var 

78 M.K. Öztürk Petrol Kızılcahamam C var Deşarj İzin Belgesi var 

79 Ünal Çetinkaya Pet.Ür.San.Tic.Ltd.Şti. Haymana C var Yeni müracaat 

294






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



80 Çelik Kardeşler Tic.Koll.Şti. Beypazarı var Deşarj İzin Belgesi var 

81 Beytaş Tur.Nak.Tic.A.Ş. Beypazarı var Deşarj İzin Belgesi var 

82 Beytaş Tur.Nak.Tic.A.Ş. Beypazarı var Yeni müracaat 

83 Ünyaz Ot.Pet.Ür.Paz.San.Tic.A.Ş. Şereflikoçhisar var Deşarj İzin Belgesi var 

84 Yücel Petrol Şereflikoçhisar var Deşarj İzin Belgesi var 

85 Yiğitsan Petrol Şereflikoçhisar var İşlemi devam ediyor 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 19: Karışık Endüstriyel Nitelikli Atıksular (Küçük ve Büyük Organize Sanayi Bölgeleri ve Sektör Belirlemesi Yapılamayan Diğer Sanayiler) 

86 Abak Tic. Komandit Şti. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

87 Denge Petrol San.Tic.İth.Paz.Ltd.Şti. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

88 TAI Türk Havacılık ve Uzay San.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 18.2: Taşıt Fabrikaları (Otomobil, Kamyon, Traktör, M,n,büs, Bisiklet, Motosiklet vb. Taşıt Aracı Üreten Fabrikalar) 

89 MAN Türkiye A.Ş. (kimyasal) Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 15.15: Metal Sanayi (Alüminyum Hariç Olmak Üzere Demir Dışı Metal Üretimi) 

90 Yataş Yatak ve Yorgan Tic.A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 15.14: Metal Sanayi (Laklama/Boyama) 

Numaş Nurettin Usta Mob. San.Tic.Şti. 

91 

Akyurt 

(kimyasal) 

C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 15.2: Metal Sanayi (Genelde Metal Hazırlama ve İşleme) 

92 Hema Dişli San. ve Tic.A.Ş. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

93 Ors Rulman A.Ş. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 14.9: Kimya Sanayi (Tıbbi ve Zirai Müstahzarat Üretimi ve Benzerleri) 

94 Midiltipi (Polar) Tarım İlaçları A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 14.6: Kimya Sanayi (İlaç Üretimi ve Benzerleri) 

95 Drogsan İlaçları San. ve Tic.A.Ş. Çubuk C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 14.4: Kimya Sanayi (Boya Üretimi ve Benzerleri) 

96 Taç Boya San. ve Tic.Ltd.Şti. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

295



FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 11.2: Petrol Sanayi (Petrol Dolum Tesisleri ve Benzerleri) 




Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



97 İpragaz A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 10.6: Tekstil Sanayi (Halı Terbiyesi ve Benzerleri) 

98 Samur Halıları San. ve Tic. A.Ş. Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 10.5: Tekstil Sanayi (Örgü Kumaş Terbiyesi ve Benzerleri) 

99 Nabay Tekstil San. ve Tic. A.Ş. Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

100 Dörtel Tekstil Örme San. ve Tic. A.Ş. Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

101 Polatlı Mensucat San. ve Tic.A.Ş. Polatlı C var İşlemi devam ediyor 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 9.3: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve Benzerleri) 

102 Park Termik Çayırhan Termik Santralı Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 9.1: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Taşkömürü ve Linyit Kömürü Hazırlama) 

103 Park Teknik Mad.San.ve Tic.A.Ş. (B Sektörü) Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

104 

Park Termik Elektrik San.ve Tic.A.Ş. (F 

Sektörü) 

Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

105 Park Teknik Mad.San.ve Tic.A.Ş. (C Sekt.) Nallıhan var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 8: Cam Sanayi Atıksularının Alıcı Ortama Deşarj Standartları 

106 Eskişehir Cam ve Mob.San. ve Tic.Ltd.Şti. Sincan/Yenikent C var Deşarj İzin Belgesi var 

107 İşbir Optik San. A.Ş. (endüstriyel) Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

108 

Satin Dekoratif Cam San.Tic.Ltd.Şti. 

Elmadağ C var İşlemi devam ediyor 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 7.5: Maden Sanayi (Çimento, Taşkırma, Toprak Sanayi ve Benzerleri) 

109 Yalçınkaya İnş. Mermer San.Tic. Ltd.Şti. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

110 Astaş As Beton San. ve Tic.A.Ş. Polatlı C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 6.3: İçki Sanayi (Malt Üretimi, Bira İmali ve Benzerleri) 

111 Anadolu Efes Biracılık ve Malt San.A.Ş. Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

296






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 6.2: İçki Sanayi (Alkol, Alkollü İçki Üretimi ve Benzerleri) 

112 Kavaklıdere Şarapları A.Ş. (endüstriyel) Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

113 Şato Kalecik Şarapları A.Ş. Kalecik C var Deşarj İzin Belgesi var 

114 Kalecik Şarapları San. ve Tic.A.Ş. Kalecik C var Yeni müracaat 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 6.1: İçki Sanayi ( Alkolsüz İçkiler,Meşrubat Üretimi ve Benzerleri) 

115 CocaCola İçecek A.Ş. Akyurt C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.9: Gıda Sanayi ( Sebze, Meyve Yıkama ve İşleme Tesisleri) 

116 Sima Gıda Mad.İnş. Tur.Mak.Tem.San.Ltd.Şti. Çubuk C var Deşarj İzin Belgesi var 

117 Işık Turşuculuk Çubuk C var Deşarj İzin Belgesi var 

118 Yekta Zeytin ve Turşu İmalat Satış Çubuk C var Deşarj İzin Belgesi var 

119 Yeni Kavaklıdere Sirkeleri Elmadağ C var İşlemi devam ediyor 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.8: Gıda Sanayi ( Hayvan Kesimi Yan Ürünleri İşleme ve Benzeri Tesisler) 

120 Orhan BOZ Tıbbi Malzeme ve San.A.Ş. Sincan/Yenikent C var Deşarj İzin Belgesi var 

121 Doğa Bıldırcın Ür.Paz. Tesisleri Keçiören C var Deşarj İzin Belgesi var 

122 Tipo Tavukçuluk İşl.Org.San.Tic.A.Ş. Gölbaşı C var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.7: Gıda Sanayi ( Balık ve Kemik Unu Üretimi) 

123 Gündüz Gıda San. ve Tic.A.Ş. Altındağ C var İşlemi devam ediyor 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.6: Gıda Sanayi ( Mezbahalar ve Entegre Et Tesisleri) 

124 Çubuk Mezbahanesi Çubuk C var Deşarj İzin Belgesi var 

125 ATB Et San. ve Tic.Ltd.Şti. Sincan/Yenikent C var Deşarj İzin Belgesi var 

126 Harmancı Et ve Gıda Mad.San.Tic.A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

127 

Akbulut Et Kombinası Ent. Mam. Paz. San. Tic. 

Ltd. Şti. 

Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

128 Sultan Et Gıda Ür.Paz.Tic.Ltd.Şti. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

129 Kazan Belediyesi Mezbahanesi Kazan C var Deşarj İzin Belgesi var 

130 Polatlı Belediyesi Mezbahanesi Polatlı C var İşlemi devam ediyor 

297






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.3: Gıda Sanayi ( Süt ve Süt Ürünleri) 

131 Kral Unlu Mamulleri Gıda San.Tic.A.Ş. Elmadağ C var Deşarj İzin Belgesi var 

132 Güngör Gıda Koll.Şti. Beypazarı var Deşarj İzin Belgesi var 

FAALİYET TÜRÜ: SKKY Tablo No 5.1: Gıda Sanayi ( Un ve Makarna Üretimi) 

133 Ülker Gıda San. A.Ş. Akyurt C Var Deşarj İzin Belgesi var 

134 

Kırtızlar Un Fab.Tar.San.Tur.Tic.Ltd.Şti. 

Yok (yapılması 

Polatlı 

C 

istendi) 


135 

Polatlı Anadolu Un Fab. Ve San.İşl.Ltd.Şti. 

Polatlı 


C 

istendi) 


136 

Onsa Un San. ve Tic.A.Ş. 

Polatlı 


C 

istendi) 


137 

Kocaeli Tarım Ürünleri Un Fab.San.Tic.Ltd.Şti. 


Polatlı 

C 

istendi) 


138 

İpek Un Fab.San.Tic.Ltd.Şti. 

Polatlı 


C 

istendi) 


139 

Altınbaşak Un San. ve Tic.A.Ş. 

Polatlı 


C 

istendi) 


FAALİYET TÜRÜ: SEKTÖR BELİRLENMEYEN FAALİYETLER 

140 Cemre Giyim San. ve Tic.Ltd.Şti. Akyurt C Yeni müracaat 

141 Bemsa İş Makinaları San. ve Tic.Ltd.Şti. Keçiören C Yeni müracaat 

142 Total Oil Türkiye A.Ş. (kimyasal) Kazan C Yeni müracaat 

143 Ankaş Ankara Kağıt İmalat San. ve Tic.A.Ş. Kazan C Yeni müracaat 

144 TTM Müh.Mümessillik ve Tic. Ltd. Şti. Kazan C Yeni müracaat 

Ankara Tarım Ürünleri Gıda ve Hayvancılık Kazan 

145 

Nak.San.ve Tic.Ltd.Şti. 

C 

Yeni müracaat 

146 Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kazan C Yeni müracaat 

147 Treysan Prefabrik Çelik Yapılar ve Tic.A.Ş. Kazan C Yeni müracaat 

148 San Tic. Ağaç Kaplama Fabrikası Kazan C Yeni müracaat 

149 Baymina Enerji A.Ş. Polatlı C Yeni müracaat 

150 Doğan Madencilik San. ve Tic. A:Ş Polatlı Yeni müracaat 

151 Capital Country Club Gölbaşı C Yeni müracaat 

152 Sey Hamamı ve Oteli Kızılcahamam C Yeni müracaat 

298






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 

153 Patalya Termal Oteli Kızılcahamam C Yeni müracaat 

154 Kızılcahamam Belediyesi Kaplıca Oteli Kızılcahamam C Yeni müracaat 

155 Abı Hayat Resort Kızılcahamam C Yeni müracaat 

156 Asya Finans Tatil Köyü Kızılcahamam C Yeni müracaat 

157 Tarım ve Köyişleri Tavukçuluk Araş. Ens.Müd. Haymana C Yeni müracaat 

FAALİYET TÜRÜ: BESİ ÇİFTLİKLERİ 



158 ABDURRAHMAN CENGİZ BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

159 BALCI BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

160 BİROL KARSLI BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok var 

Fosseptik projesi ve vidanjör 

makbuzu getirilecek 

161 CAVİT ÇOMAK ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

162 ÇELİK BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

163 ÇOBANOĞLU BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

164 FARUK KARABEY BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

165 FETTAH BAKIR ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

166 HACI MEHMET SEFA BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

167 HULUSİ ATILGAN BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

168 İKİZLER BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

169 İLHAMİ ÖZTÜRK BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

170 İSMAİL ŞİMŞEK BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

171 İSMET ÇOMAK BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

172 KOÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

173 LOKMAN TİRYAKİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

174 MEHMET ONUR BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

175 MURAT UĞUR BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

176 MUSTAFA ARPAÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

177 NİYAZİ GÜRBÜZ BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

178 OĞULCAN ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

179 ÖZ TAVUK ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

180 ÖZBESİ BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

181 REŞAT KAHRAMAN BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

182 SALİH BAKIRCI BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

183 SALİH ER BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

184 TARIMBOĞA BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

299






Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Fosseptik 

(var/yok) 



185 SITKI KALAYCI BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

186 TUNA ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

187 TUNCAY ACAR BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

188 TÜMER BESİ ÇİFTLİĞİ Akyurt yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

189 MUSTAFA ÇAYIRPINAR Sincan yok yok Faaliyette Değil 

190 MAZHAR KOÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok Faaliyette Değil 

191 MUZAFFER KOÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

Fosseptik 

Yaptırılıp 

Yaptırılmadığı Denetlenecek 

192 ŞEREF YAHYA KOÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

Fosseptik 

Yaptırılıp 


193 SEYFETTİN KURT BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

Fosseptik 

Yaptırılıp 


194 İZZET KURT BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

Fosseptik 

Yaptırılıp 


195 ÜNAL ÇİFTLİĞİ Çubuk yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

196 CELAL KOÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Çubuk yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

197 AYVAZ ÇİFTLİĞİ Çubuk yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

198 

REŞAT ÇİFTLİKBAYRAM ÇİFTLİK 

BESİHANESİ 

Çubuk yok yok İdari Para Cezası Uygulandı 

199 SAİT GÜVEN BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

Verilen Süre Bitiminde 

Denetim Yapılacak 

200 NEDİM ZENGİN BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



201 ÇOBANOĞLU BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



202 MUSTAFA SAĞLAM BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



203 


ZAFER SAĞLAM BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 


204 ABC BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



205 NAMAZ DEMİR BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



206 YUNUS SAĞLAM BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



207 ŞAKİR KORKU BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 



300



208 

ŞERAFETTİN TOKSOY VE HAMZA KORKMAZ 

BESİ ÇİFTLİĞİ 




Arıtma 

Tesisi 

(var/yok) 

Sincan yok yok 

209 ERKAN BİNGÖL BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

210 MUHSİN BEKTAŞ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

211 ELVA ÇUHADIR BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

212 SÖNMEZ ERKILIÇ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

213 DADAŞ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

214 TETİK BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

215 SAİT SEZER BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

216 ADEM GÜVEN BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

217 ALİ GÜVEN BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

218 İBRAHİM SEZER BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

219 SEDAT ÖZSOY BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

220 İSRAİL AYDIN BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

221 YAŞETTİN KORKU BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

222 HAYRETTİN BORA BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

223 ALİ BORA BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

224 BAŞAK BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

225 MEHMET SÜRÜCÜ BESİ ÇİFTLİĞİ Sincan yok yok 

*5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamında Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’ na gönderilmiştir. 

Fosseptik 

(var/yok) 







































301


Tablo K.6.2.1. : İşletmelerin Arıtma Tesislerine göre Durumu (2001) 

İŞLETME 

KİRLİLİK 

FAALİYET SEKTÖRLERİ 

SAYILARI ETKİSİ 

TOPLAM KAMU ÖZEL 

Hava 

121 8 113 

GIDA SANAYİ 

Kirliliği 

212 1 211 Su kirliliği 

KİMYA SANAYİ 116 5 111 

Hava 


ÇİMENTO VE TOPRAK 

Hava 

141 141 

SANAYİ 


TESKTİL SANAYİ 131 4 127 

Hava 


K.6.3. SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN TOPRAK KİRLİLİĞİ 

Endüstri faaliyetlerinin sebep olduğu hava ve su kirliliğinin dolaylı olarak tarım 

arazilerinde meydana getirdiği kirlenme ve bozulmaların toprakların fizikokimyasal ve 

biyolojik niteliklerini etkilemesi sonucu tarım topraklarında verim düşüklükler veya bazı 

toksik maddelerin tarım ürünlerinde birikmesi ile gıda zincirlerindeki kirlenme ve sağlık 

üzerine etkileri önemli toprak sorunlarındandır. 

Şehir ve endüstri atıkları özellikle nehir ve göl sularını kirletip daha sonra da, 

kirlenen bu suların tarımsal amaçlı kullanım sırasında toprakları etkilemesi yoluyla 

olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Kirli suların içinde bulunan ve derişimi artmış bulunan 

mikroelementler, toprakta birikip, zamanla toksik hale gelerek toprağın iyon dengesini 

bozmakta, böylelikle yetiştirilen tarımsal ürünlerde kalite ve verim düşüklüğüne sebep 

olmaktadır. 

Çeşitli endüstriyel kuruluşlar tarafından atmosfere verilen kükürt dioksit ve flor 

emisyonlarının gerek tarım arazilerinde ve gerekse orman alanlarında asit yağışlar 

oluşturarak büyük çapta zararlara sebep olduğu yapılan araştırmalar sonucu belirlenmiştir. 

K.6.4.SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ 


K.6.5.SANAYİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR 


K.7.SANAYİ TESİSLERİNİN ACİL DURUM PLANI 


Kaynak : Ankara Sanayi Odası 

İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü 

302


L. 

ALTYAPI, ULAŞIM VE 

HABERLEŞME 

303


L.1. ALTYAPI 

L.1.1. TEMİZ SU SİSTEMİ 

Tablo L.1.1.1. Su Kaynaklarından Ankara İline Verilen Su Miktarları 

SU KAYNAKLARI 

KAPASİTE İÇME SUYUNA 

(milyonm3/yıl) VERİLEN(milyonm3/yıl) 

KURTBOĞAZI BARAJI 83 54 

EĞREKKAYA BARAJI 113 63 

ÇAMLIDERE BARAJI 1200 150 

KAYAŞ BAYINDIR BARAJI 6 7 

ÇUBUK I BARAJI 6 0 

ÇUBUK II BARAJI 23 20 

AKYAR BARAJI 60 49 

KAPTAJLAR 

Kusunlar Kaptajı, Kusunlar vadisine ortalama 12 m derinlikte olup, vadiyi enine 

kesmek üzere yapılan bend içerisindeki galeride, vadinin suyunun toplanarak 600 mm font 

boru ile Kayaş arıtma tesislerine getirilmektedir. 

Ortalama verimi yılda 85 l/sn dir. 

Elmadağ Membaları'ndan sağlanan sular ise 40 km'lik bir ishale ile Çankaya'daki 

1900 m3'lük mevcut depoya verilmekte idi. Ortalama verimi 87 l/sn olup şu anda 

kullanılmamaktadır. 

KUYULAR 

İçme suyu amaçlı olarak Ankara'nın değişik noktalarında 186 adet kuyu 

bulunmaktadır. Bunların 167’si içme suyu şebekesine bağlı olup, 19 adedi de sulama 

amaçlıdır. İhtiyaç halinde şehir şebekesine su verilmektedir. Kuyuların kapasitesi yıllık 

62,3 Milyon m3'dür. 

SULARIN İHTİVA ETTİKLERİ MİNERAL MİKTARLARI 

RENK 5 

BULANIKLIK 0,4 

TORTU 

Tortusuz 

PH 7,54 

TOPLAM ÇÖZÜNMÜŞ MADDE(mg/I) 141 

SERTLİK 8,5 

KLORÜR 14 

TOPLAM DEMİR(mg/l) 0,1 

ALİMİNYUM (mg/l) 0,05 

AMONYAK VE NİTRİT 

Yok 

ORGANİK MADDE 1,3 

BAKİYE KLOR 0,8 

100ml.de bakteri adet. 0 

304


DAĞITIM SİSTEMİ: 

2005 yılı itibari ile 5.688 km iletim+ şebeke hattı, 85 adet su deposu ve 43 adet 

pompa istasyonu mevcuttur. Mevcut içme suyu hatlarının % 89 u Ductil, % 8 çelik, %2 si 

PVC ve % 1 i PE (polietilen) den oluşmaktadır. 

İÇME SUYU ARITMA TESİSLERİ 

1 – İVEDİK ARITMA TESİSİ 

Ankara’nın içme ve kullanma suyu ihtiyacını 2020 yılına kadar uzanan perpektif 

içinde karşılamak üzere inşa edilmiştir. 

Tesise su Kurtboğazı ve Çamlıdere Barajlarından 2200 mm çapında ön gerilmeli 

beton borularla getirilmektedir. 

Kurtboğazı – İvedik hattı 47 km, Çamlıdere – İvedik hattı59,6 km’dir. 

Tesisin 1. ve 2. Kısımları devrede olup1,200,000 m3/gün su arıtma kapasitesine 

sahiptir. Artan ihtiyaca cevap vermek için Tesisin 3. Ünitesi 2006, 4. Ünitesi 2010 

yıllarında inşa edilerek devreye alınması planlanmaktadır. Tesisten 2005 yılında 298,3 

milyon m3 su arıtılarak şehre verilmiştir 

2 –PURSAKLAR ARITMA TESİSİ 

Çubuk II barajının suyunu arıtan 75,000 m3/gün kapasiteli Pursaklar Arıtma tesisi 

Ağustos 1999 tarihinde devreye alınmıştır. 2005 yılında 11.4 milyon m3 su arıtılarak şehre 


Ayrıca 785.469 m3 ü derin kuyulardan olmak üzere şehre toplam 310.2 milyon m3 

su verilmiştir. 

3KAYAŞ BAYINDIR ARITMA TESİSİ 

Kayaş Bayındır çıkışında 30.000 m3/gün su kapasiteli arıtma tesisi bulunmaktadır. 

2005 yılında tesisten şehre su verilmemiştir. 

L .1.2. ATIKSU SİSTEMİ, KANALİZASYON VE ARITMA SİSTEMİ 

İlimizde 2005 yılı sonu itibarıyla 3671 km pissu,1425 km yağmursuyu, ASKİ 

tarafından yapılan 705 km ve 1.067 km abone bağlantısı olmak üzere toplam 6.868 km 

kanalizasyon hattı mevcuttur. 

Pissu ve yağmur suyu kollektörler vasıtasıyla arıtma tesisine ulaştırılmaktadır. 

Kent içinden geçen kollektörler ve uzunlukları Tablo L.1.2.1’de görülmektedir. 

305


Tablo L .1.2.1: Ankara İlinin Kent İçinden Geçen Kollektörleri ve Uzunlukları 

Kollektör Adı 

Pissu hattı 

(m) 

Yağmursuyu 

Hattı(m) 

Toplam 

(m) 

Güney Kuşaklama 6797 0 

İncesu Kollektörü 12795 1783 

Hatip Kollektörü 17035 2299 

İskitler Kollektörü 4541 10.778 

Macun Kollektörü 23.139 14.747 

Yukarı Deşarj Kuşaklama Kanalı 16.434 0 

Aşağı Deşarj Kuşaklama Kanalı I 5.147 0 

Aşağı Deşarj Kuşaklama Kanalı II 6.713 0 

Çubuk Kollektörü 19.629 19.655 39.284 

Kuzey Doğu Kollektörü 20.549 10.469 31.018 

Yukarı Kuzey Kuşaklama Kanalı 9828 0 9844 

Aşağı Kuzey Kuşaklama Kanalı 5649 0 5649 

Kuzey Kollektorü 10700 11261 21961 

OsmaniyeOvaçayı Kollektörü 13828 5798 19626 

YalıncaközüAltıncıoğlu Kollektörü 14227 5745 19972 

Mogan gölüİmrahor Kollektörleri 23208 0 23208 

Mevcut Güney Kuşaklama 

7321 

7321 0 

Rehabilitasyonu 

Sincan Kanalları 1545 6035 7580 

SincanEtimesgut Bölgesi 

12309 

12309 0 

G.Kuşaklama 

TOPLAM 231410 88570 319980 

Kanalizasyon sisteminde toplanan bütün atıksular tesise tamamen cazibe ile 

ulaşmaktadır. 

Şehrin topografisi, atıksuyun arıtma tesisine taşınmasında pompa istasyonu 

gerektirmeyecek şekilde tasarlanmasını mümkün kılmıştır. 

Ankara nüfusunun % 98' i kanalizasyon hizmetlerinden yaralanmaktadır. Şehrin 

artan nüfusuna bağlı olarak, oluşturulan yeni yerleşim bölgelerinde de kanalizasyon ve 

yağmur suyu sistemi yapılmaktadır. 

Atıksu Arıtma Tesisi: 

Ankara`nın Merkezi Atıksu Arıtma tesisi 1Ağustos–1997 yılında işletmeye 

alınmıştır. Mevcut arıtma tesisi ve gelecekteki ihtiyaç gözönünde tutularak, Ankara 

metropolitan alan, Atıksu toplama ve arıtma, yağmur suyu toplama sistemleri fizibilite 

çalışmaları kapsamında atıksu arıtma tesisi ikinci aşaması, ihale aşamasına getirilmiştir. 

Yap işlet devret usuluyle yapılcak iihale için birim teklif isteme yoluyla yapılması 

planlanmakta olup ihale bedeli ihalenin sonucunda belirlenmiş olacaktır. 

306


Tesis konutlardan ve endüstride kullanılan atıksuların tümünü arıtmak üzere 

planlanmıştır. Sadece biyolojik arıtma yapılmaktadır. Kimyasal arıtma yapılamadığı için 

sanayi kuruluşları zehirli madde, ağır metal veya başka özel kirletici içeren atıksularını ön 

arıtmadan geçirmesi zorunlu tutulmaktadır. 

Tesis kuru havalarda günde 765.000 m 3 ,yağışlı havalarda 1.530.000 m 3 atıksuyu 

arıtacak kapasitedir. Arıtma Tesisinden çıkan arıtma çamurları çevre tarlalarda gübre 

olarak değerlendirilmektedir. 

Tesisin arıtma verimi yıllık ortalamada BOİ (Biyolojik Oksijen İhtiyacı) ve AKM 

(Askıda Katı Madde) % 90 'nın KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) 'da % 85 'in üzerindedir. 

Atıksular biyolojik yöntemle arıtılmaktadır. Toplanan atıksular arıtıldıktan sonra Ankara 

çayına deşarj edilmektedir. Tesise gelen tüm atıksuların arıtımı sonucu açığa çıkan arıtma 

çamuru tarımsal amaçlı değerlendirilmektedir. 

L.1.3. YEŞİL ALANLAR 

Ankara’daki toplam yeşil alan miktarının ve bunun ilçeler üzerindeki dağılımıyla 

kişi başına düşen yeşil alan rakamlarına ilişkin bilgiler Tablo L.1.3’de verilmiştir. 

Ayrıca toplam yeşillerin ilçeler düzeyindeki dağılımının ve toplam içindeki 

paylarının karşılaştırılması Şekil17’de verilmiştir. 

Tablo L .1.3.1: Ankara’daki toplam yeşil alan miktarı 

İLÇELER TOPLAM YEŞİL 

ALAN (ha) 

M 2 /KİŞİ İL İÇİNDEKİ 

YÜZDESİ 

ALTINDAĞ 1323,1 31,7 7,5 

ÇANKAYA 6305,8 88,5 35,6 

ETİMESGUT 4021,6 574,8 22,72 

GÖLBAŞI 1246,0 496,0 7,0 

KEÇİÖREN 1071,9 20,5 6,3 

MAMAK 1786,2 48,5 10,1 

SİNCAN 14,5 1,6 0,08 

YENİMAHALLE 1894,6 55,1 10,7 

307


Çankaya 

Etimesgut 

Gölbaşı 

Keçiören 

Mamak 

Sincan 

Yenimahalle 

Şekil L .1.1. Ankara İlindeki Toplam Yeşil Alanın İlçe Belediyelere Dağılımı 

L .1.4. ELEKTRİK İLETİM HATLARI 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Enerji” başlığı altında incelenmiştir. 

L.1.5. DOĞALGAZ BORU HATLARI 

İlimizde ısınma ve sanayiye yönelik olarak mevcut doğalgaz şebeke hatları uzunluğu 

4.435.791 Metre olup; mevcut doğalgaz regülatör istasyonları sayısı 653 adettir. Bunun 

25 adeti Yüksek Basınç, 295 adeti Orta Basınç Regülatör istasyonu ve 333 adeti Müşteri 

İstasyonudur. 

Tablo L.1.5.1. KullanılanYıllık Doğalgaz Tüketim Miktarlarına Göre Yüzdesel Dağılımı 

Mesken tüketim miktarı % 80,1 

Resmi kurum tüketim miktarı % 11,6 

Ticaret tüketim miktarı % 7,8 

Sanayi tüketim miktarı % 0,3 

Diğer tüketim miktarı % 0,2 

Kaynak: Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı EGO Genel Müdürlüğü 

L .2. ULAŞIM 

L .2.1. KARAYOLLARI 

L .2.1.1. KARAYOLLARI GENEL 

Günümüzde, toplu taşım sunumundaki yetersizlik, gelişen otomotiv sanayi ve özel 

taşımacılığı destekleyen hükümet politikalarının etkisiyle, hızla artan özel oto sahipliliği, 

toplam motorlu araç yolculukları içinde özel taşımacılık payının artmasına neden olmuş ve 

son yıllarda Ankara, trafik sorununun yoğun olarak yaşandığı bir kent durumuna gelmiştir. 

Yol alt yapısı araç sayısındaki artışa paralel olarak geliştirilememiş, planlı ve geniş 

kapsamlı bir trafik sistem düzenlemesi yapılamamış ve trafik sıkışıklığı özellikle kent 

merkezinde ve bir çok önemli kavşakta tıkanma noktasına gelmiştir. 

308


Tablo L.2.1.1.1. Ankara İli Yol Durumu 2005 

SATIH 

CİNSİ 

İLİ 

YOL 

UZUNLUĞU 

ASFALT PARKE STABİLİZE TOPRAK GÇ.VERZ. BÖL.YOL 

BSK ASK 

Devlet 

ANKARA 850 331 477 42 407 

Yolları 

İl Yolları ANKARA 621 20 601 20 

Otoyollar ANKARA 199 199 

Bağlantı 

Yolları 

ANKARA 74 63 11 

TOPLAM 1744 

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü 

Tablo L.2.1.1.2. Ankara İli Otoyollar, devlet ve İl yolları Üzerindeki Seyir ve taşımalar (Trafik Yükü) 2005 

TAŞITLAR (AdetKm) YÜK (TonKm) YOLCU (KisiKm) 

TOPLAM OTOYOLU DEVLET TOPLAM OTOYOLU DEVLET TOPLAM OTOYOLU DEVLET 

1999 2.279.059 249.908 2.029.151 7.340.110 706.983 6.633.127 8.871.956 867.378 8.004.578 

2000 2.725.536 706.169 2.019.367 9.507.563 2.680.030 6.827.533 9.820.537 2.645.213 7.175.324 

2001 2.396.595 553.333 1.843.262 8.278.092 1.917.393 6.360.699 8.341.200 1.949.475 6.391.725 

2002 2.446.377 598.094 1.848.283 8.668.575 2.212.813 6.455.762 8.442.206 2.111.729 6.330.477 

2003 2.481.925 608.201 1.873.724 8.295.659 1.781.529 6.514.130 8.416.151 2.016.839 6.399.312 

2004 2.862.692 697.349 2.165.343 9.000.556 2.464.261 6.536.295 9.551.121 2.425.397 7.125.724 

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü 

Tablo L.2.1.1.3. 2003 Yılı Ankara İl Sınırları Otoyolları Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri 

HAFİF TAŞIT AĞIR TAŞIT TOPLAM YOGT 

KESİMADI 

KM 

1.YÖN 2.YÖN TOPLAM 1.YÖN 2.YÖN TOPLAM 1.YÖN 2.YÖN 

GEREDE 

ÇAMLIDERE 

45 3.065 3.527 6.592 1.546 1.705 3.251 4.611 5.232 9.843 

ÇAMLIDERE 

ÇELTİKÇİ 

15.8 3.225 3.592 6.817 1.568 1.734 3.302 4.793 5.326 10.119 

ÇELTİKÇİ 

AKINCILAR 

31 3.393 3.608 7.001 1.605 1.735 3.340 4.998 5.343 10.341 

NOT: YOGT: Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri 

309


Tablo L.2.1.1.4. 2003 Yılı Ankara İli Devlet Yolları Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri 

K.K.NO DiLiM NO KiLOMETRE BÖLGE NO İLİ OTOMOBİL OTOBOS KAMYON TREYLER TOP.TAŞIT TREYLER %Sİ AĞIR TAŞI.%Sİ 

14003 4 ANKARA 530 28 242 18 818 % 2 % 32 

14003 2 36 4 ANKARA 649 49 315 38 1051 % 4 % 34 

14003 3 23 4 ANKARA 649 49 315 38 1051 % 4 % 34 

14004 1 35 4 ANKARA 1199 115 625 28 1967 % 1 % 33 

14004 2 6 4 ANKARA 1199 115 625 28 1967 % 1 % 33 

14005 1 30 4 ANKARA 2225 219 1067 26 3537 % 1 % 31 

14005 2 10 4 ANKARA 20655 1355 4102 187 26299 % 1 % 16 

14006 1 9 4 ANKARA 14361 1522 1796 142 17821 % 1 % 11 

14006 2 14 4 ANKARA 3208 476 940 82 4706 % 2 % 22 

14006 3 28 4 ANKARA 1922 181 763 20 2886 % 1 % 27 

14006 4 6 4 ANKARA 1529 196 484 10 2219 % 0 % 22 

17002 1 18 4 ANKARA 195 10 91 5 301 % 2 % 32 

17002 2 8 4 ANKARA 530 28 242 18 818 % 2 % 32 

18007 1 1 4 ANKARA 12008 1022 1212 93 14335 % 1 % 9 

18007 2 6 4 ANKARA 8240 378 503 70 9191 % 1 % 6 

20011 0 23 4 ANKARA 4561 739 1858 502 7660 % 7 % 31 

20012 1 24 4 ANKARA 7876 774 3491 451 12592 % 4 % 31 

20012 2 28 4 ANKARA 7876 774 3491 451 12592 % 4 % 31 

20013 1 22 4 ANKARA 10267 1716 6923 688 19594 % 4 % 39 

20013 2 16 4 ANKARA 7726 1294 5317 565 14902 % 4 % 39 

20014 4 20 4 ANKARA 4674 547 1630 331 7182 % 5 % 27 

20014 5 25 4 ANKARA 4674 547 1630 331 7182 % 5 % 27 

26004 1 40 4 ANKARA 357 12 146 10 525 % 2 % 30 

26004 2 3 4 ANKARA 1239 61 326 28 1654 % 2 % 21 

26005 1 27 4 ANKARA 1239 61 326 28 1654 % 2 % 21 

26005 2 28 4 ANKARA 1993 271 691 46 3001 % 2 % 25 

26006 1 37 4 ANKARA 1248 145 859 59 2311 % 3 % 40 

26006 2 17 4 ANKARA 383 30 218 22 653 % 3 % 37 

65503 0 11 4 ANKARA 385 19 179 10 593 % 2 % 32 

69501 1 18 4 ANKARA 671 49 435 10 1165 % 1 % 38 

69501 2 60 4 ANKARA 649 37 312 14 1012 % 1 % 32 

75005 1 27 4 ANKARA 1875 190 2195 347 4607 % 8 % 55 

75005 2 6 4 ANKARA 2529 302 2758 300 5889 % 5 % 52 

75006 1 29 4 ANKARA 2834 232 2541 352 5959 % 6 % 49 

75006 2 24 4 ANKARA 5317 430 5798 303 11848 % 3 % 51 

75007 1 3 4 ANKARA 29959 1137 6550 867 38513 % 2 % 19 

75007 2 12 4 ANKARA 6190 1026 4908 476 12600 % 4 % 43 

75008 1 32 4 ANKARA 4672 719 2610 775 8776 % 9 % 39 

75008 2 36 4 ANKARA 4672 719 2610 775 8776 % 9 % 39 

76506 0 21 4 ANKARA 1489 155 591 13 2248 % 1 % 27 

76507 1 6 4 ANKARA 316 22 283 23 644 % 4 % 48 

310


Tablo L .2.1.1.5. 2003 yılı Karayolları 4.Bölge Müdürlüğü İl Yolları Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri 

K.K.NO 

DİLİ 

UZUNLUK 

İL YOLUN BAŞLANGIÇ TANIMI YOLUN BİTİŞ TANIMI 

M NO 

KM 

YOGT 

otomobil otobüs KAMYON TREYLBR TOP LAM Ağır taşıt % 

0602 ANKARA (ANKARAyUBUK)(0610)iL Y.AYR. SiRKELi 12 665 44 95 13 817 19 

0604 ANKARA (ANKARAELMADAG)(20013)D.Y:AYR HASANOGLAN 4 

0605 ANKARA (ANKARAyANKIRI)( 14006)D. Y.AYR. HASAYAZ 12 

0606 ANKARA (ÇANKIRIKALECiK)(76506)D. Y.A YR. ÇANDIR 1 

0607 ANKARA ANKARA(14006)D.Y.A YR. KIRIKKALE(76507)D. Y.A YR. 6 

0610 1 ANKARA ESENBOGA HAVAALANI(18007)I) .AYR. SiRKELi (0602 ) iL Y. AYR. 4 3199 267 607 58 4131 23 

0610 2 ANKARA SiRKELi (0602) iL Y. AYR. CUBUK 15 3178 270 594 52 094 22 

0610 3 ANKARA ÇUBUK (ANKARAÇANKIRI) iL SINIRI 25 

0611 ANKARA (ANKARAESENBOGA) (18007)D.Y.AYR. (ANKARAAKYURT)( 14006)D. Y.A YR. 8 

0631 ANKARA (GOLBAŞIBALA)(26006)D. Y.A YR. KARAALi 6 

0651 1 ANKARA (GOLBAŞIKULU)(75008)D. Y.A YR. YEN iCE (0659 )iL Y. AYR 26 147 22 66 4 240 39 

0651 2 ANKARA YENiCE(0659) iL Y.AYR. HAYMANA (26004/26005)D. Y.A YR. 38 3 9 44 2 163 34 

0652 ANKARA POLATLI (69501 )D. Y.A YR. YENiMEHMETLi 3 

0655 ANKARA (BEYPAZARIAYAŞ)(14004/14005)D. (SiVRiHiSARANKARA)(20011 )D.Y.A YR. 71 557 45 222 15 839 34 

0659 ANKARA YENiCE(0651) iL Y. AYR. (ANKARAKONYA) iL SI NI RI 36 119 13 47 2 181 34 

0675 ANKARA (KAZANANKARA)(75006)D. Y.A R. MURTED 3 

0677 ANKARA (0682)iL Y.AYR.(GUDUL) (BEYPAZARIAYAŞ) ( 14004 )D. YA YR. 25 337 30 81 0 448 25 

0679 ANKARA (14003/14004 )D. Y.A YR.(BEYPA2.ARI) KIRBAŞI 29 

0680 1 ANKARA BEYPAZARINALlIHAN(14003)D.Y.A YR SARIYARBARAJI (2627)iL Y.AYR. 13 240 16 59 0 315 24 

0680 2 ANKARA SARIYAR BARAJI(2627) iL Y. AYR. SARIYAR BA RAJ I 4 240 22 63 0 324 26 

0681 ANKARA (NALlIHANGOYNUK)(14003/17002)D. (ANKABOLU)iL SINIRI(SEBEN YOLU) 13 169 9 74 2 255 34 

0682 1 ANKARA 

(KIZILCAHAMAMKAZAN)(75005/750 

06)D. Y.A YR. 

ÇELTiKÇİ OTOYOL GiŞELERi 21 263 10 48 6 327 20 

0682 2 ANKARA ÇELTiKÇİ OTOYOL GiŞELERi GUDUL 34 

0682 3 ANKARA GUDUL BEYP AZARI( 14004 )D. Y.A YR. 32 758 34 120 9 920 18 

0683 ANKARA (GUDULBEYPAZARI)(0682)iL Y.7WR. URUŞ 3 

0684 1 ANKARA AYAŞ (14004)D.Y.AYR.(BEYPAZARI) KIBRISCIK (0685) KARAŞAR) iL Y. AYR. 21 110 1.1 56 o 177 38 

0684 2 ANKARA KIBRISCIK (0685 KARAŞAR) iL Y. AYR. (ANKARABOLU) iL SINIRI (KIBRISCIK Y.) 9 64 4 29 0 98 35 

0685 ANKARA (BEYPAZARIKIBRISCIK)(0684)iLY.AYR. KARAŞAR 7 62 6 36 0 103 40 

0686 1 ANKARA (KIZILCAHAMAMGEREDE)(75005)D.. CAMlIDERE 17 363 18 58 4 443 18 

0686 2 ANKARA CAMLIDERE PECENEK 29 

0688 ANKARA (KIZILCAHAMAMGEREDE)(75005)D.YA (ANKARAÇANKIRI)iL SINIRI(CERKES Y.) 29 320 24 122 13 479 33 

0689 ANKARA (KIZILCAHAMAMANKARA)(75006)D. .A PAZAR 4 

311


Harita L.2.1.1.1. Ankaraİstanbul Otoyol Haritası 

312


Harita.L.2.1.1.2. Karayolları Haritası 

313


Harita L.2.1.1.3.Ankara İli YOGT Haritası 

314


L.2.1.2.ULAŞIM PLANLAMASI 

İlimiz yaklaşık 4 milyon nüfusa sahip olup; kent içi ulaşımında 2005 yılı sonu 

itibarıyla oluşan Türel Dağılım araç türleri ve taşınan yolcu kapasitesinin türlere göre 

dağılımı aşağıdadır.. 

Tablo L.2.1.2.1. Ankara ili araç türleri ve taşınan yolcu kapasitesi 

TAŞINAN YOLCU YOLCU 

TÜRLER ARAÇ YOLCU % % 

SAYISI SAYISI GENEL TOPLUTAŞIMA 

EGO Otobüsleri 1234 630.000 14,8 20,9 

ANKARAY 11 dizi 3'lü 135.000 3,2 4,5 

METRO 18 dizi 6'lı 185.000 4,4 6,1 

Banliyo Treni 56.000 1,3 1,9 

Minibüs Dolmuşlar 2230 970.000 22,8 32,1 

Servis Araçları 6183 550.000 12,9 18,2 

Özel Halk Otobüsü 200 160.000 3,8 5,3 

Özel Toplutaşıma Araçları 358 250.000 5,9 8,3 

Çift Katlı Otobüsler 93 85.000 2,0 2,8 

TOPLUTAŞIMA TOPLAMI 3.021.000 71,1 100,0 

Taksi 7800 280.000 6,6 

Otomobil 683.082 950.000 22,3 

ÖZEL TAŞIMA TOPLAMI 690882 1.230.000 28,9 

GENEL TOPLAM 4.251.000 100,0 

Açıklamalar: 

1 EGO araçlarında servise çıkan araç sayısı 800 adet tir. 

2 EGO araçlarında aktarmalar ve 60 yaş kartlı geçişleri dahil edilmiştir. 

3Ankara Metropol alan içine yeni katılan ilçe ve kırsal yerleşmelere ait 

araç ve yolculuk değerler dahil edilmemiştir. 

EGO otobüslerinin toplu taşımacılıktaki yolcu payı 12.14’ dür. 

Ankara 1930’ ların 90 bin nüfuslu, toplam yolculukların yüzde 15’ inin araçlı 

yolculuklar olduğu bir kentten 2005’ lerde yaklaşık 3.7 milyon kent içi nüfuslu ve araçlı 

yolculukların oranı yüzde 90' a varan bir kentte geçiş yapmıştır.Ankara ilinde toplu 

taşımada kullanılan 1234 adet otobüs 42 hareket noktası ve 270 hatta günlük ortalama 

7200 seferle Ankara Şehir içi Toplu taşıma hizmetini yürütmektedir. 

Türel dağılım tablosuna bakıldığında 2005 yılı sonu itibarıyla Ankara kent içinde 690.882 

adet aracın ve günlük 4.251.000 araçlı yolculuğun yapıldığı tespit edilmiştir. Bu 

yolculukların % 71.1 olan 3.021.000’i toplutaşım ile olurken % 28.9’u olan 1.230.000 

315


yolculuk ise özel araçlar ve taksiler ile yapılmıştır. Tolutaşım yolculuklarının türlere 

dağılımına bakıldığında %32.1 ile en çok payı minibüsler alırken bunu %20.1 ile EGO 

Otobüsleri ile olan taşımacılık oluşturmuştur. 

Halen EGO Genel Müdürlüğü elinde 1234 otobüs olup günlük servise verilen araç 

sayısı ortalama 800 civarında olup, servis park oranı % 64.8 gibi düşük bir değerdir. Bu da 

EGO’nun elindeki araçların yaş ortalamasının 11.93 gibi yüksek bir değerde olmasından 


Araç Model Yılı Araş Sayısı 

1987 140 

1988 94 

1991 260 

1992 252 

1993 75 

1994 96 

1999 267 

2006 50 

TOPLAM 1234 

Son yıllarda artan nüfusa paralele olarak yolculuk sayıları da artış göstermiş, zaman 

içinde kentin Ulus, Kızılay gibi yoğun çalışma alanları dışında yeni çalışma alanlar 

gelişmiş ve toplutaşım ihtiyaçları Ulus , Kızılay gibi eski merkezlerin dışına çıkarak yeni 

kentsel alanlara da yayılmıştır. Bu durum yeni hat ve güzergahların oluşmasına neden 

olduğu gibi halen mevcut hatlarda özellikle doruk saatlerde vatandaşlardan araç azlığı 

konusunda şikayetlerin gelmesine neden olmuştur. Bunun yanında halen kent içinde 

hizmet veren ve toplutaşım payı % 11.7 gibi yüksek bir değere sahip olan Özel Halk 

Otobüslerinin zaman içinde kaldırılması da gündemde olduğu düşünüldüğünde yeni araç 

alımlarının ve otobüs yaş ortalamasının düşürülmesinin kaçınılmaz olduğu görülmüştür. 

Otobüslerimizin trafik konusunda çevreye olumsuz etkisini azaltmak için mümkün 

olduğunca şehir merkezi trafiğine sokulmayarak daha ziyade yolcularımızı raylı sistem 

hatlarına taşıyarak trafikte rahatlama sağlanmaktadır. Şehrimizde araç trafik sıkışıklığını 

daha da aşağıya indirebilmek için yeni raylı sistem hatlarının daha geniş alanlara yayılması 

için çalışmalarımız sürdürülmektedir. 

L.2.1.3. TOPLU TAŞIM SİSTEMLERİ 

Kent içi toplu taşımacılıkta Ego otobüsleri, Ankaray hafif metro, metro, minibüs 

dolmuşlar, banliyö treni, servis araçları, özel halk otobüsü, özel toplu taşım araçları ve çift 

katlı otobüsler kullanılmaktadır. Ayrıca kent içi özel taşımacılıkta taksi ve otomobil 


Şehrimiz Ankara’da Ankaray Dikimevi – Aşti hattında günlük yolcu sayısı 

133.330, Metro Kızılay – Batıkent hattında günlük yolcu sayısı 150.000, Ego otobüs 

günlük yolcu sayısı 480.000 olup; 

Sadece otobüslerde tüketilen yıllık yakıt/mazot 34.350.000 Lt.’ dir. 

316


Ankaray Dikimevi – Aşti arasındaki hat uzunluğu 8,5 Km. olup 33 araç 

kapasitesine sahiptir. 

Ankara metrosu Kızılay – Batıkent arasında hat uzunluğu 14,5 Km olup 108 araç 

kapasitesine sahiptir. 

Ankara Metrosu: 

Harita L.2.1.3.1.Ankara İli Metrosu 

L.2.1.4. KENT İÇİ YOLLAR 

Tablo L.2.1.4.1. Belediye sınırları içerisinde yer alan kent içi yollara ait bilgiler (31.12.2004 itibariyle) 

Türü 

Toplam 

(*) 

ALTINDAĞ 

ÇANKAYA 

ETİMESGUT 

GÖLBAŞI 

KEÇİÖREN 

MAMAK 

SİNCAN 

Y.MAHALLE 

Belediye 

Asfalt yol, 

5108 711 989 544 103 687 682 434 976 

sınırları içinde parkeistabilize vs.(km) 

* ilçeler toplamı, Büyükşehir toplamından büyüktür. 

Kaynak: Ankara Büyükşehir Belediyesi Fen işleri Daire Başkanlığı 

L.2.1.5. ARAÇ SAYILARI 

İlimizde bulunan toplu taşıma araçları 1.228 adet olup çevreye olumsuz etkisinin 

azaltılması için 2005 yılında 400 adet doğalgaz ile çalışan otobüs alımı yapılmıştır. 

317


Tablo L.2.1.5.1. Araç sayıları 2005 

TÜRLER 

ARAÇ 

SAYISI 

EGO Otobüsleri 1228 

ANKARAY 

METRO 

11 dizi 3'lü 

18 dizi 6'lı 

Banliyo Treni 

Minibüs Dolmuşlar 2230 

Servis Araçları 6183 

Özel Toplu taşım Otobüsü 651 

Taksi 7800 

Otomobil 879.730 

Kaynak: Ankara Büyükşehir Başkanlığı EGO Genel Müdürlüğü 

Tablo L2.1.5.2. Ocak 2006 Yılı İtibari İle Araç Sayısını Gösterir Çizelge 

ARAÇ CİNSİ 

ADET 

MOTORSİKLET 20793 

OTOMOBİL 730908 

MİNİBÜS 22489 

OTOBÜS 13117 

KAMYONET 118958 

KAMYON 44915 

TRAKTÖR 40547 

ÇEKİCİ 6041 

Ö.AMAÇLI TAŞIT 2978 

TANKER 1919 

ARAZİ TAŞITI 13657 

TOPLAM 1016322 

Kaynak: Ankara Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil Şube Müdürlüğü 

Ülkemizde, başta büyük kentlerimiz olmak üzere, hava kirliliğinin her geçen gün 

artarak insan sağlığını tehdit ettiği bir gerçektir. Büyük kentlerimizdeki taşıt yollarının 

yetersiz olması ve araç sayısının her geçen gün artması hava kirliliğini olumsuz yönde 

etkilemektedir. 

318


Hareket halindeki araçtan çıkan kirlilik, dağıldığı için hava kirlenmesi açısından 

daha az etkilidir. Trafiğin yoğun olduğu yollarda bekleyen araçlardan çıkan kirlilik, 

dağılmadığı için daha çok hava kirliliğine sebep olur. Bu nedenle sıkışmış trafikte 

bekleyen sürücülerin, araçlarının motorlarını kapatarak beklemeleri hava kirliliği açısından 

faydalı olur. 

Egzozdan çıkan kükürt bileşikleri havayı ve çevreyi kirleten en önemli 

maddelerdir. Kükürt, su buharı ile birleşerek sülfirik asit (H 2 SO 4 ) meydana getirir. Bu 

nedenle hem motorun ömrünü uzatır hem de çevrenin kirlenmesini azaltır. 

Benzinin içinde bulunan kurşun, motor içindeki yanmayı sağlar ve yanma sonucu 

kurşun oksit teşekkül eder. Bu zehirli gaz dışarı atıldığında; havanın kirlenmesine, 

yeşilliklerin ölmesine ve tabiatın ölmesine sebep olur. Bu olumsuzlukların azaltılması için 

çevre kirliliğine neden olmayan kurşunsuz benzin üretimine gidilmesi gerekmektedir. 

Yakıta bazı nedenlerle karışan su ve kalitesiz yakıt, yanma verimini azaltır. Bu ise 

motorun verimini azalttığı gibi, tam yanma olmadığından hava kirliliğine de olumsuz etki 

yapar. 

Kentleşme, endüstrileşme, teknolojik gelişmeler giderek daha gürültülü yaşam 

biçimlerini zorunlu kılmaktadır. Günümüzde gürültü, bir çevre ve sağlık sorunu olarak 

ortaya çıkmaktadır. 

Gürültü kaynakları toplumların kültürlerine bağlı olarak da ülkeden ülkeye farklı 

olabilir. Ancak, standart belirlenirken temel farklılık, sahip olunan teknolojiden ve 

kullanılan araçlardan kaynaklanmaktadır. 

Türkiye’de düzenleme konusu olan gürültü kaynakları şöyle sıralanabilir: 

v Motorlu araçların neden olduğu gürültü 

v Motosikletlerin neden olduğu gürültü 

v İnşaat makine ve donanımlarının neden olduğu gürültü 

v Uçakların neden olduğu gürültü 

v Çeşitli makinelerin neden olduğu gürültü 

v Ev aletleri ve çim biçme makinelerinin neden olduğu gürültü 

Gürültü sağlıklı yaşam koşullarını tehdit eden bir çevre sorunu olarak görünmekte, 

insan sağlığı üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkide bulunmaktadır. 

Gürültünün insanlar üzerindeki olumsuz etkileri; 

v İşitme dizgesi öğelerinin kulak çınlaması ve sağırlık gibi fiziksel hasar 

görmesi 

v Kaslarda yorgunluk sonucunda iş verimliliği ve üretkenliğinin azalması 

v Yorgunluk ve sinirlilik durumu 

v Dikkatin dağılması 

v Uyku düzeninin bozulması 

v Vücudun fizyolojik davranışında oluşturduğu değişiklikler 

v Toplumsal davranışlarındaki değişiklikler 

olarak sıralanabilir. 

319


L.2.2. DEMIRYOLLARI 

L.2.2.1. KULLANILAN RAYLI SİSTEMLER 

Şehiriçi Ulaşımda Raylı Sistemin Önemi: 

Ekonomik: 

· Raylı sistem araçlarının yüksek verimli olmasından dolayı, enerji sarfiyatı 

otobüslere göre 3 kat daha azdır. 

· Elektrikli makinalarda randıman %80'in üzerinde olduğu halde, dizel ve buharlı 

makinalarda bu oran %30'un üzerine çıkmaz. 

· Elektrikli trenlerde sistem önceden dizayn edildiğinden yakıtın taşınma, 

depolanma, araca tekrar yüklenme gibi bir sorunu olmamaktadır. Bu da taşıma, 

depolama gibi masrafların olmadığı anlamına gelir ki, ülke ekonomisine bu yönden 

katkıda bulunmaktadır. Diğer yandan kömür ve akaryakıtın bırakacağı atıklar da 

sözkonusu değildir. 

· Teknolojik gelişme ve şehir taşımacılığının yüksek olduğu ülkelerde dahi, her yıl 

binlerce trafik kazası meydana gelmektedir. Bu kazalarda binlerce insan ölmekte, 

bir o kadarı da sakat kalmaktadır.Bunun yanı sıra trilyonlarca maddi hasar meydana 

gelmektedir. Maddi ve manevi zarar toplumun moralini bozarak, milli ekonomiye 

de büyük bir darbe vurmaktadır. Raylı sistemlerde bunun gibi durumlar ya hiç 

yoktur, ya da yok denecek kadar azdır. 

· İstanbul, Ankara ve Konya'da hizmete giren raylı sistemler, minimum personel ile 

ülke nüfusunun yaklaşık 1/4'üne çok ucuz hizmet sunmaktadır. 

· 1 milyon yolcuyu taşımak için, otobüslerde 5,5 milyar, raylı sistemde ise 1,8 

milyarlık enerji tüketilmektedir. 

Çevreci: 

· Raylı sistemler hava kirliliği yaratmayan çevreci özelliklere sahiptir. 

320


Hızlı: 

· Raylı sistem araçları, şehir trafiğinden bağımsız olan tünellerden veya özel 

yollardan gitmektedirler. Dolayısıyla şehir trafiğine herhangi bir olumsuz katkıda 

bulunmayacakları gibi, toplu taşımacılığı otobüs ve dolmuşlardan devraldıkları için, 

trafiğin rahatlamasına sebep olmaktadır. Örneğin, Ankaray bir seferde 9 otobüs, 

450 otomobillik yolcu taşıyabiliyor. 

· Karataşıtlarının titreşimleri ve kışın kar ve yağmurun oluşturduğu kötü hava şartları 

ile yollar bozulmakta, bozuk yollarda oluşan çukurlar diğer taşıtlara zarar verdiği 

gibi tamiratlar da zamanında yapılamadığından ulaşım aksamalarına neden 

olmaktadır. Bu şekildeki yolların bakım ve onarım masrafları hayli yüksek 

maliyetleri bulmaktadır. Raylı sistem araçlarında ise böyle bir durum söz konusu 


· Lastik tekerlekli toplu taşım araçlarının eksozlarından yüzlerce ton CO 2 gazı 

çıkmakta, bu da büyükşehirlerin hava kirliliğinin artmasında önemli bir etki 

yapmaktadır. CO 2' nin yanı sıra lastik tekerlekli araçların eksozlarından son derece 

zehirli gazlar olan PbO, NO, CO ve diğer yanmamış gazlar şehirlerin havasına 

karışmaktadır. Raylı sistemlerde böyle bir sorun yoktur. 

· Raylı sistem araçları gürültüsüz, sarsıntısız, ferah ve güvenli bir ortamda yolculuk 

sunmaktadır. 

· İstasyonlar kapalı olduğundan yolcular hava şartlarından etkilenmemektedir. 

· Kışın trenlerde çalışan klimalar sayesinde trenler sıcak, yazın ise hem tünelin 

serinliği hem de havalandırmalar vasıtasıyla trenler serin olmakta ve yolcular rahat 

bir ortamda yolculuk yapmaktadırlar. 

· 1 milyon yolcu taşımak için, otobüs %2 oranında havayı kirletirken, raylı sistemler 

çevreye hiçbir şekilde zarar vermemektedir. 

· 1 milyon yolcunun taşınmasında, 300 ton eksoz gazı havayı kirletirken, raylı 

sistemlerde bu oran sıfırdır. 

· Raylı sistemlerde araçların trafiğe takılıp geç kalma gibi bir sorunları olmadığından 

dakiklik vardır. Dolayısıyla duraklarda boşuna bekleme gibi bir durum sözkonusu 

değildir. Örneğin Ankaray yolcu başına günlük 76 dakikalık, ülke ekonomisine 

aylık 80.000 saatlik zaman kazandırmaktadır. 

· Elektrikli trenler çok çabuk hızlanır ve çok çabuk dururlar. Bu da seyahat zamanını 

kısaltır, taşıma kapasitesini artırır. 

· Raylı sistemlerle seyahat hızı çok fazla olduğundan, yolculuktaki zaman kaybı 

asgariye inmektedir. Raylı sistemlerde ortalama seyahat hızı 40km/s iken bu hız 

otobüslerde 1520 km/s'in üstüne çıkmamaktadır. 

· Elektrikli trenlerde trenin her iki başında da sürücü kabini bulunmaktadır. Tren son 

istasyona geldiğinde sürücü diğer taraftaki kabine geçip, diğer yönde devam 

etmektedir. Dolayısıyla lokomotifin manevra yapıp diğer tarafa geçme gibi bir 

problemi ve bundan dolayı herhangi bir zaman kaybı olmaz. 

· Raylı sistemlerle aynı sayıda yolcu taşınması için gerekli karayolu genişliği yolcu 

yoğunluğunun olduğu bölgelerde, otobüsler için 8 kat özel araçlar içinse 15 kat 

daha fazladır. 

Kent içinde banliyö taşımacılığı yapılmaktadır. Ankara Banliyösü ile ilgili bilgiler 

aşağıda verilmiştir. 

321


Tablo L .2.2.1.1. 2005 yılı Ankara Banliyösü trenleri 

Banliyö 

güzergahı 

Sincan 

AnkaraKayaş 

Ban.dizi 

sayısı 

Hat 

uzunluğu 

Yakıt 

türü 

Yakıt 

tüketimi 

28 70.679 m. Elektrik 22.002.100 

Kwh (yıllık) 

Kaynak: T.C.D.D İşletmesi Genel Müdürlüğü, 2005 

Sefer 

sayısı 

168 adet 

(günlük) 

Yolcu 

sayısı 

14.117.935 

(yıllık) 

Tablo L .2.2.1.2. 2005 yılı Ankara Anahat trenleri 

Anahat 

güzergahı 

Sincan 

AnkaraKayaş 

(Banliyö, 3. 

hat, servis 

yolu) 

Hat 

uzunluğu 

Yakıt 

türü 

Yakıt 

tüketimi 

99.523 m. Elektrik 60.279Kwh 

(günlük) 

Gelen 

tren 

Giden 

tren 

Yolcu 

sayısı 

13 adet 13 adet 4.400 

(günlük) 

Ankara il sınırları içerisinde hizmet vermekte olan çeken araçların sayıları ile yolcu 

vagonlarının ısıtılması ve aydınlatılmasında kullanılan jeneratör vagonlarının sayıları 

aşağıda verilmiştir. Listede, SincanKayaş arasında çalıştırılan E 14000 tipi banliyö 

trenleri ile AnkaraHaydarpaşa arasında çalıştırılan E 43000 tipi lokomotifler, katener 

hattından aldıkları elektrik enerjisi ile çalışmaktadır. 

Bunun dışında kalan ana hat lokomotifleri ile manevra lokomotifleri motorin ile 

çalışmaktadır. Bölgemiz Ankara ili sınırları içerisindeki dizel lokomotiflerinin 2005 yılında 

harcamış oldukları motorin miktarı 6 679 677 litre, jeneratör vagonlarında kullanılan 

motorin miktarı ise 811.650 litredir. 

Anahat lokomotifler 

Elektrikli ve 

manevra 

lokomotifleri 

Jeneratör 

vagonu 

DE 21500 3 E 14000 28 Toplam 14 

DE 22 000 61 DH 7000 9 

DE 24 000 11 DH 9000 6 (4+2) 

E 43 000 15 Toplam 43 

DE 11 000 12 

Toplam 102 

ANKARAY 

(HAFİF RAYLI TOPLUTAŞIM SİSTEMİ) 

Ankara Kentsel Ulaşım Ana Planı’nında 2015 hedef yılı için işletmeye açılması önerilen 

DikimeviBeşevler raylı sistem hattının yapımına 1990 yılında karar verilmiştir. Kent merkezinin 

bu kesimindeki yoğun talebin çağdaş bir hizmetle karşılanması, yeni yapılan Ankara Şehirlerarası 

yolcu terminali ile de bağlantısı düşünülerek TerminalBeşevlerTandoğanMaltepeKızılay 

KurtuluşDikimevi güzergahlarında hafif raylı toplutaşım sistemi projelendirilmiştir. 

322


ANKARAY 1. AŞAMA (AŞTİDİKİMEVİ) 

YILLAR 

ARAÇ ÖZELLİKLERİ 

Boyu 29,000 m. 

Eni 2,650 m. 

Yüksekliği 

3,465 m 

Araç Kapasitesi(6 kişi/m2 308 kişi (60 oturan) 

Dizideki Araç Sayısı 3 

Araç Filosu 

33(11 dizi) 

Enerji 

750 VDC 3. ray 

Ticari Hız 

38 km/saat 

Maksimum Hız 

80 km/saat 

Günlük Çalışma Süresi 18 saat 

Doruk Süresi 

Sabah:79 Akşam:1719 

Minimum Dizi Aralığı 120 saniye (2 dakika 

Uygulanabilir Kapasite 27.000 yolcu/saatyön 

İşletmeye Alınış Tarihi 30 Ağustos 1996 

ANKARAY İLE İLGİLİ İSTATİSTİK BİLGİLEROCAK2006 

YOLCU HARCANAN YAPILAN 

SAYISI 

ENERJİ SEFER 

(Kişi) 

(Kwh) 

(Tur) 

KATEDİLEN 

YOL 

(Km) 

2005 40.078.899 20.163.598 61.193 1.064.758 

2006 3.075.983 1.640.547 5.101 88.757 

ANKARA METROSU 1. AŞAMA 

Ankara Kentsel Ulaşım Çalışması adıyla tanınan projenin bir parçası olan 2015 

yılı hedefli Ulaşım Ana Planı’nda Kentsel ulaşımın belkemiği olarak tanımlanan 55 

km.’lik raylı sistem ağının birinci aşaması seçilen KızılayBatıkent metro hattı’ 

projesinin işe başlama emri 17.03.1993’de verilmiş, 29.03.1993’de yapım çalışmalarına 

başlanmıştır. 

Kızılay’dan başlayarak Ulus Yenimahalle Demetevler Ostim Batıkent 

güzergahında hizmet vermekte olan hattın toplam uzunluğu 14,6 kilometredir. 12 

istasyonlu ve 108 araçlı sistem 28 Aralık 1997’de işletmeye açılmıştır.. 

323


METRO 1. AŞAMA (KIZILAYBATIKENT) 

ARAÇ ÖZELLİKLERİ 

Boyu 22.878 m. 

Eni 3,124 m. 

Yüksekliği 3,645 

Araç Kapasitesi (6 kişi/m2) 294 kişi (61 oturan) 

Dizideki Araç Sayısı 6 

Araç Filosu 

108(18 dizi) 

Enerji 

750 VDC 3. ray 

Ticari Hız 

38 km/saat 

Maksimum Hız 

80 km/saat 

Günlük Çalışma Süresi 18 saat 

Doruk Süresi 

Sabah:79 Akşam:1719 

Minimum Dizi Aralığı 90 saniye 

Uygulanabilir Kapasite 70.000 yolcu/saatyön 

ANKARA METROSU İLE İLGİLİ İSTATİSTİK BİLGİLEROCAK2006 

YILLAR 

YOLCU 

SAYISI 

(Kişi) 

HARCANAN 

ENERJİ 

(Kwh) 

YAPILAN 

SEFER 

(Tur) 

KATEDİLEN 

YOL 

(Km) 

2005 54.306.947 42.436.809 52.739 3.227.584 

2006 4.290.241 3.784.597 4.609 274.202 

L.2.2.2. TAŞIMACILIKTA DEMİRYOLLARI 

1 Tren Kapasite (kişi) 727 (2’li dizi) 

Günlük Kapasite 105.400 

Yıllık Kapasite 38.000.000 

Yıllık Gerçekleşme 

14.660.000 (2000 yılı için) 

Durak Sayısı 28 

324


Demiryolunda birim işe düşen enerji üretimi karayoluna göre 1/47 oranındadır. 

Karayolunda yaygın şekilde benzin kullanılırken, demiryolunda dizel yakıt veya elektrik 

kullanılmaktadır. Elektrikli çekimde işletim sırasında emisyon oluşmazken yalnızca santral 

emisyonları dikkate alınmaktadır. Demiryolunda hem birim işe düşen enerjinin az olması 

hem de kullanılan yakıt türünün oluşturduğu kirliliğin düşük düzeyde olması önemli 

avantaj sağlamaktadır. 

L.2.3.DENİZ,GÖL VE NEHİR TAŞIMACILIĞI 

L.2.3.1.LİMANLAR 

L.2.3.2.TAŞIMACILIK 

L.2.4. HAVAYOLLARI 

İlimizde bulunan Esenboğa Havalimanının şehre uzaklığı 28 km.dir. 

Toplam Yolcu Sayısı İnenKalkan Uçak Sayısı 

3.829.854 53.628 

Günümüzün büyük kentlerinde havaalanları gerek kendi servisleri içinde, gerekse 

yakın çevrelerindeki yerleşmelerde önemli ses kirliliği yaratmaktadırlar. Sivil havacılığın, 

hava taşımacılığının ve jet uçağı teknolojisinin gelişmesi, daha süratli, daha büyük ancak 

daha gürültülü hava taşıtlarının ortaya çıkması, gürültü sorununu ağırlaştırmıştır. Kara 

ulaşımından farklı olarak uçak hareketleri belirli bir düzlem üzerinde sınırlandırılmadığı 

için gürültü çok geniş bir alana yayılmaktadır. 

L .3. HABERLEŞME 

Çevreye görsel açıdan kirlilik veren, havadan geçirilen telefon hatları; imarı 

tamamlanmamış bölgelerde %85, imarı tamamlanmış bölgelerde ise %15 civarındadır. 

Telefon hatlarının yeraltına alınması çalışmaları kentin imar çalışmaları ile beraber 

gitmektedir. 

Ankara’da, Ulaştırma Bakanlığı tarafından yaptırılan proje çerçevesinde 2015 

yılına kadar havadan geçirilen telefon hatlarının tamamının yerden geçirilmesi 

planlanmaktadır. 

325


Tablo L.3.1. Telefon hatlarının yer altı uzunlukları 

ANKARA İLİ İLÇE ADI HAVAİ HAT UZUNLUĞU (KM) YER ALTI UZUNLIĞU(KM) YER ALTI/HAVAİ ORANI 

Metropolitan 

alan 

ÇANKAYA 147,7 1098,244 7,44 

ALTINDAĞ (*) 586 277,3 0,47 

KEÇİÖREN 182,97 522,57 2,86 

YENİMAHALLE 199 481 2,42 

ETİMESGUT 81,63 285,81 3,5 

SİNCAN 110,15 632,85 5,75 

GÖLBAŞI 33,9 180 5,31 

MAMAK 412 142 0,34 

TOPLAM 1753,35 3619,774 2,06 

Ş.KOÇHİSAR 43,98 156,357 3,56 

EVREN 11,98 6,84 0,57 

Metropolitan alan dışı 

BEYPAZARI 120 226 1,88 

GÜDÜL 40 65 1,63 

HAYMANA 98 339,603 3,47 

AKYURT 32 76,38 2,39 

ÇUBUK 61 332,91 5,46 

POLATLI 181,1 297,4 1,64 

AYAŞ 154,4 68,57 0,44 

KAZAN 86 168 1,95 

ELMADAĞ(*) 181,4 147,5 0,81 

KALECİK(*) 56 162,627 2,9 

KIZILCAHAMAM 432,3 43,35 0,1 

ÇAMLIDERE 75 25,65 0,34 

BALA 94 142,749 1,52 

NALLIHAN 269 164,9 0,61 

TOPLAM 1936,16 2423,836 1,25 

GENEL TOPLAM 3689,51 6043,61 1,64 

Kaynak: Ankara İl Telekom Müdürlüğü, Erişim Şebekesi İşletme Müdürlüğü, 2005 

326


L.4.İLİN PLAN DURUMU 

Bu konu ile ilgili bilgi elimize ulaşmamıştır. 

L.5.İLDEKİ BAZ İSTASYONLARI 

Ankara İlinde kurulu bulunan toplam 2324 adet baz istasyonun 1952 tanesinin 

kontrolü yapılmış olup, yapılan kontrol sonucunda 1947 tanesinin 17.07.2001 tarih ve 

24460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ‘’ 10 kHZ 60 GHz Frekans Bandında Çalışan 

Sabit Telekominikasyon Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddeti Limit 

Değerlerinin Belirlenmesi, Ölçüm Yöntemleri ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmeliğe 

uygun faaliyet gösterdiği tespit edilerek Güvenlik Sertifikası kati olarak onaylanmıştır. 

İlimiz de kurulması planlanan radyo, TV vericileri ve baz istasyonlarının kurulması 

için “10 kHZ 60 GHz Frekans Bandında Çalışan Sabit Telekominikasyon Cihazlarından 

Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddeti Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Ölçüm 

Yöntemleri ve Denetlenmesi Hakkında” yönetmeliğe göre Baz İstasyonlarının yer seçimi 

yapılırken Telekomünikasyon Kurumu Mahalli Çevre Kurulunun görüşünü almaktadır. 

Mahalli Çevre Kurulunun sekreteryası İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından 

yapılmaktadır. 

İlimiz genelinde kurulmuş olup kesin onayı alınmış olan 2324 adet baz İstasyonun 

dan 1645 adeti Türkcell İletişim Hizmetleri A.Ş ye,464 adeti Telsim İletişim hizmetleri 

A.Ş ye ve kalan 215 adeti ise AVEA İletişim Hizmetleri A.Ş ye aittir.Ayrıca ilimizde 36 

adet NMT450 Araç telefon sistemi Baz istasyonu bulunmaktadır. 

Kaynak : ASKİ Genel Müdürlüğü 

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü 

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı EGO Genel Müdürlüğü 

Ulaştırma Bakanlığı 

Telekominikasyon Kurumu Spektrum Yönetimi Dairesi Başkanlığı 

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü,Araştırma Planlama 

Koordinasyon Dairesi Başkanlığı 

T.C.D.D İşletmesi Genel Müdürlüğü, Araştırma Planlama Koordinasyon 

Dairesi Başkanlığı 

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel 

Müdürlüğü 

Türk Telekominikasyon A.Ş, İşletme Dairesi Başkanlığı 

327


M. 

YERLEŞİM ALANLARI 

VE NÜFUS 

328


M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA 

M.1.1. KENTSEL ALANLAR 

M.1.1.1. DOĞAL ÖZELLİKLERİN KENT FORMUNA ETKİLERİ 

Jeolojik Yapı, Topografya, İklim, Toprak Yapısı ve Deprem Kuşakları hakkında 

ayrıntılı bilgi “Coğrafi Kapsam” başlığı altında incelenmiştir. 

M.1.1.2.KENTSEL BÜYÜME DESENİ 


M.1.1.3. PLANLI KENTSEL GELİŞME ALANLARI 

Ankara ilinde yeni yerleşim alanları 

olarak uygulanmış projeler şunlardır: 

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre 

Geliştirme Projesi: 

Bu proje çerçevesinde, Dikmen 

Vadisi’nin yeşil alana dönüştürülmesini 

sağlayan çevre düzenlemesi yapılmıştır. 

Ayrıca gerçekleştirilen planlı yapılaşma ile 

bir yandan Ankara kent bütününe hizmet 

edecek kültürel ve sosyal odaklar 

yaratılması, öte yandan vadi içinde 

yaşamakta olan hak sahibi gecekonduluların 

konut sorununa da, uygulama alanı içinde 

katılımcı bir yeniden yerleşti5rme modeli 

çerçevesinde çözüm getirilmesi 

sağlanmıştır. 

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre 

Geliştirme Projesinin getirdiği kararlarla 

şunlar sağlanmıştır: 

Ankara Metropoliten Alanı Kültür ve Rekreasyon Sisteminin önemli bir 

bileşeni olarak kent merkezinden güneye uzanan 6 km.’lik Çal Dağı, İmrahor Vadisi ve 

yeşil kuşak proje alanlarıyla bütünleşerek bir rekreasyon alanı oluşturulmuştur. Bu yeşil ve 

açık alan daha etkili bir hava dolaşımı sağlayarak şehrin ekolojik dengesini ve 

mikroklimasını olumlu etkileyecek bir rüzgar koridoru oluşturulmuştur. 

Kentin düzenli gelişmiş iki kesimi arasında plansız yapılaşmış olarak 

uzanan ve bütünlüğü engelleyen bu kesimin planlanmasıyla makroformun etkinliği artmış, 

kesimler arası iletişimsizlik ve farklılıklar (fiziksel, sosyal, kültürel farklılıklar, ulaşım 

eksiklikleri, donanım yetersizliği vb.) büyük ölçüde giderilmiştir. 

Sağlıksız ve altyapısız gelişen bu alanda, düzenli gelişim sağlanmıştır. 

329


Vadi tabanındaki mevcut gecekonduların bulunduğu alan boşaltılmış, konut 

kullanımları vadinin yamaçlarında yoğunlaşmıştır. Boşaltılan alanda, yeşil alan içine 

dağılarak onunla uyumlu olarak yapılaşabilecek ölçüde kültürel, sosyal ve rekreatif faaliyet 

alanlarını da içeren Kültürpark yer almaktadır. 

Çayyolu Toplu Konut Alanı: 

Çayyolu Toplu Konut Alanı 415 ha. Büyüklüğündedir. 9946 konutu içermektedir. 

Batıkent:1035 ha.’lık toplu konut alanında toplam 44750 konut, 217 kooperatife 

tahsis edilmiştir. 

M.1.1.4.KENTSEL ALANLARDA YOĞUNLUK 


M.1.1.5.KENTSEL YENİLEME ALANLARI 


M.1.1.6. ENDÜSTRİ ALANLARI YER SEÇİMİ 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Sanayi ve Teknoloji” başlığı altında 


M.1.1.7. TARİHİ, KÜLTÜREL, ARKEOLOJİK VE TURİSTİK ÖZELLİKLİ 

ALANLAR 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Turizm” başlığı altında incelenmiştir. 

M.1.2.KIRSAL ALANLAR 


M.1.2.1.KIRSAL YERLEŞME DESENİ 

M.1.2.2.ARAZİ MÜLKİYETİ 

M.2. ALTYAPI 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Altyapı, Ulaşım ve Haberleşme” başlığı 

altında incelenmiştir. 

M.3. BİNALAR VE YAPI ÇEŞİTLERİ 

M.3.1. KAMU BİNALARI 

Ankara’nın ekonomik yapısı içinde kamu hizmetleri daima ağırlıklı bir yer 

tutmuştur. Cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte Başkentlik işlevini yüklenen Ankara’da 

özellikle ilk 15 yılda kent merkezinin gelişmesinde, Yenişehir’in planlı olarak 

biçimlenmesinde, kamu yönetim yapı ve alanlarının yer seçimi çok önemli bir etken 

330


olmuştur. Paralel olarak kent ulaşım ağının ve yeni kent merkezinin şekillenmesinde idari 

merkez işlevlerinin, toplu ve tek tek yer seçimlerine etkilerini görmek mümkündür. Ancak 

kamu yapılarının yer seçiminde, özellikle Bakanlık ve bağlı kuruluşlarına ait yapıların kent 

içindeki konumu ve diğer arazi kullanımı ve ulaşım ağı ile ilişkilerini kurumsal bir 

çerçeveye oturtmak ve kent formunun analizinde buradan hareketle bir inceleme yapmak 

mümkün görülmemektedir. 

Kiralanan binaların yer seçimi büyük ölçüde özel girişimcinin kent merkezinde 

büro yapısı arzına bağlı olmaktadır. Zaman içinde ya o kuruluşun kendi binasını 

yaptırmasıyla ya da daha uygun konumda başka bina kiralanarak yer değiştirmeler devamlı 

sürmektedir. 

Ankara’daki kamu kuruluşlarının yer seçiminde iki farklı eğilim görülmektedir. 

Birinci grupta daha çok kamu kuruluşlarının karar verici ve halkla ilişkileri yüksek olan 

birimler yer almaktadır. Bu kamu yapıları kent merkezinde belli oranlarda kümelenme ve 

bu merkezleri bağlayan ana eksenlerde sıralanma eğilimindedirler. İkinci grupta ise, çok 

büyük arazi gereksinimleri bulunan, halkla ilişkisi sınırlı kamu kuruluşları bulunmaktadır. 

Bunlar da büyük kampüsler halinde kent çevresinde ana yollar boyunca yayılma eğilimi 

gösterirler. 

Kamu kuruluşlarının kent çevresinde yer seçmesinin nedeni, büyük ölçüde hazine 

topraklarının varlığı ile ucuz ve kolay toprak kamulaştırma olanakları olmaktadır. 

331


Tablo M.3.1.1. Yapı Ruhsatlarına göre Ankara'nın Kullanma Amacı2004 

A. Yapı sayısı B. Yüzölçümü (m2) 

C. Değer (milyon TL.) D. Daire sayısı 

İki ve daha 

Bir daireli 

fazla daireli 

ikamet amaçlı 

ikamet amaçlı 

binalar 

binalar 

Halka açık 

ikamet 

yerleri 

Otel vb. Binalar 

Ofis (işyeri) 

binaları 

Toptan ve 

perakende 

ticaret binaları 

Trafik ve 

iletişim binaları 

Sanayi binaları 

ve depolar 

Kamu eğlence, 

eğitim, hastane 

veya bakım 

kuruluşlaı 

binaları 

İkamet amaçlı 

binalar 

dışındaki diğer 

binalar 

Binalar 

İl Adı 

A 1104 3811 4 15 40 134 2 112 26 25 5273 

B 338192 8226008 21246 191255 159607 293720 4142 255939 83617 87775 9661501 

Ankara 

C 103567238 2788224229 6985222 63530081 49018067 95417529 1304901 82002119 27211492 26669626 3243930504 

D 1104 52438 0 0 0 11 0 0 0 2 53555 

A 22831 42455 140 1061 777 3934 46 2712 751 788 75495 

Toplam 

B 4212588 46867563 562645 1749678 1532349 4357464 132982 7324986 2083228 896128 69719611 

C 1405807075 16180457607 194480055 608193613 539961371 1526308443 46081521 2555160368 732896195 318852219 24108198467 

D 22905 306869 3 14 33 507 0 56 7 52 330446 

Kaynak: Türkye İstatistik Kurumu Başkanlığı 

333


M.3.2. OKULLAR 

Ankara ili, başkent olmasının gereği mevcudundaki devlet ve özel okulları, 

üniversiteleri ile aynı zamanda bir eğitim kentidir. 

Tablo M.3.2.1 Özel Okullar 

EĞİTİM 

KADEMESİ 

OKUL 

SAYISI 

DERSLİK 

SAYISI 

ÖĞRETMEN SAYISI 

ÖĞRENCİ SAYISI 

Toplam Erkek Bayan Toplam Erkek Bayan 

Ö.Okul Öncesi 71 87 133 133 1403 776 627 

Ö.İlköğretim 

Okulları 

67 824 1557 275 1282 21295 11500 9795 

Ö.Ortaöğretim 

Okulları 

49 836 1118 391 727 7564 3843 3721 

Ö.Okullar 

Toplamı 

187 1747 2808 666 2142 30262 16119 14143 

Tablo M.3.2.2. Üniversiteler 

Fakülte 

Üniversite Adı 

Sayısı 

Yüksekokul 

Sayısı 

Diğer Eğitim 

Merkezi 

Öğrenci 

Sayısı 

Öğretim 

Elemanı Sayısı 

İdari Pers. 

Sayısı 

Ankara Üniversitesi 14 12 36 41364 3533 5079 

Atılım Üniversitesi 3 1 1 1113 106 66 

Başkent Üniversitesi 9 4 4 4010 762 2832 

Bilkent Üniversitesi 8 5 12 10840 935 907 

Çankaya Üniversitesi 4 1 1 2586 146 112 

Gazi Üniversitesi 13 6 18 43707 3326 2983 

Hacettepe Üniversitesi 9 15 35 30055 3519 4987 

Orta Doğu Teknik 

Üniversitesi 

5 2 4 18745 1969 1808 

Ufuk Üniversitesi* 3 0 0 275 31 15 

TOPLAM 68 46 111 152695 14327 18789 

(*) İlk kez 20012002 öğretim yılı için YÖK’e başvurmuş olup, yapılan talepleri içerir. 

Tablo M.3.2.3. Özel Eğitim Kurumları 

Okul Adı Okul Sayısı Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı 

İşitme Engelliler İ.Ö.O. 3 85 516 

Görme Engelliler 2 68 214 

Ortopedik Özürlüler 1 19 63 

Eğitim Uygulama ve İş Eğ.Merk. 11 90 516 

Meslek Eğitim Merkezi 1 27 51 

Bilim Sanat Merkezi 1 2 60 

TOPLAM 19 291 1420 

334


Tablo M.3.2.4. 2005 yılı Ortaöğretim kurumlarına ilişkin bilgiler 

İLİ İLÇESİ KONU KURUM ADI Y.YERİ ÖĞRTİM Ş. KURUM DERSLİK 

ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ANKARA AYAŞ 964294 Ayaş Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 60 0 

ANKARA AYAŞ 372838 İmam Hatip Lİsesi Şehir Normal Öğretim 1 0 0 0 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA AYAŞ 281489 Ayaş NaimeAli Karataş Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 535 750 

ANKARA BALA 119042 Bala Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 249 480 

ANKARA BALA 372802 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 32 300 

ANKARA BALA 962838 Kemal Sahin Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 57 360 

ANKARA BALA 338606 Atatürk Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 7 180 210 

ANKARA BALA 346802 Bala Faik Güngör Çok Proğraml Lisesi Belde Normal Öğretim 1 10 47 300 

ANKARA BALA 322846 Afşar Çok Programl Lisesi Belde Normal Öğretim 1 3 58 90 

ANKARA EVREN 234727 Evren Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 83 300 

ANKARA GÜDÜL 280207 Güdül Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 337 360 

ANKARA KAZAN 962598 Hava Orgeneral İbrahim Frtna Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 263 480 

ANKARA KAZAN 322070 Mustafa Hakan Güvençer Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 210 270 

ANKARA KAZAN 372887 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 14 149 420 

ANKARA KAZAN 353982 Efes Anad. Mes. Lis. ve Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 248 180 

ANKARA KAZAN 341249 Kazan Çok Proğraml Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 743 720 

ANKARA MAMAK 868886 Ege Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 30 1131 900 

ANKARA MAMAK 121899 Mamak Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 35 1486 1050 

ANKARA MAMAK 121909 Başkent Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 23 2220 690 

ANKARA MAMAK 263864 Niğbolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 927 660 

ANKARA MAMAK 121910 Gülveren Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 14 837 420 

ANKARA MAMAK 121922 Abidinpaşa Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 16 1627 480 

ANKARA MAMAK 121934 Tuzlucayir Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 763 690 

ANKARA MAMAK 339026 Nahit Menteşe Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 32 1262 960 

ANKARA MAMAK 870617 Hurin Yavuzalp Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 21 861 630 

ANKARA MAMAK 301535 Ali Naili Erdem Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 191 720 

ANKARA MAMAK 964637 Yunus Büyükkuşoğlu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 0 720 

ANKARA MAMAK 241141 Türközü Şehit Nuri Pamir Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 941 750 

ANKARA MAMAK 300255 Mamak Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 620 690 

ANKARA MAMAK 300890 Çagrbey Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 723 720 

ANKARA MAMAK 325971 Cumhuriyet Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 618 750 

ANKARA MAMAK 964296 Tuzlucayr Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 238 690 

ANKARA MAMAK 964297 Ali Naili Erdem Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 337 720 

ANKARA MAMAK 122006 İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 430 720 

335



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA MAMAK 962826 Prof. Dr. Ragip Üner Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 7 261 210 

ANKARA MAMAK 121971 Üreğil Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 401 270 

ANKARA MAMAK 121995 Karaağaç Pratik Kz Sanat Okulu Şehir Normal Öğretim 1 7 210 

ANKARA MAMAK 346539 Cebeci Anadolu Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 970 780 

ANKARA MAMAK 351312 Mamak Anad.Mes. ve Gda Teknolojisi Pastaclk Mes.Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 15 389 450 

ANKARA MAMAK 962148 Ortaköy 80.Yl Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 189 720 

ANKARA MAMAK 121946 Abidinpaşa Anad. Mes.,Tek. L. ve. End. Mes. Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 1418 660 

ANKARA MAMAK 751066 Battalgazi Anad. Mes. Lis., Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 1133 720 

ANKARA MAMAK 960042 Türközü Oğuzhan Anadolu Mes. Lisesi, Tek.Lis. End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 23 1334 690 

ANKARA MAMAK 376226 Yunus Emre Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 916 690 

ANKARA MAMAK 954311 Kutludüğün İMKB Çok Programl Lisesi Belde Normal Öğretim 1 12 153 360 

ANKARA ÇUBUK 119902 Çubuk Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 31 1701 930 

ANKARA ÇUBUK 352366 Çubuk Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 378 480 

ANKARA ÇUBUK 119938 İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 314 480 

ANKARA ÇUBUK 962828 Çubuk Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 110 180 

ANKARA ÇUBUK 823713 Hayri Aslan Kz Teknik ve Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 277 300 

ANKARA ÇUBUK 278021 Çubuk Tek.Lis, End.Mes.Lis.ve Ana.Tek.Lise Şehir Normal Öğretim 1 15 974 450 

ANKARA ÇUBUK 757516 Çubuk Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 279 480 

ANKARA AKYURT 962836 Prof. Dr. Nusret Fisek Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 4 161 120 

ANKARA AKYURT 325145 Akyurt Çok Programl Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 12 687 360 

ANKARA SİNCAN 122449 Sincan Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 47 2901 1410 

ANKARA SİNCAN 122450 Yenikent Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 187 270 

ANKARA SİNCAN 240924 İbni Sina Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 25 2992 750 

ANKARA SİNCAN 321936 Yunus Emre Selahattin Akbilek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 36 3402 1080 

ANKARA SİNCAN 280817 Süleyman Demirel Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 29 852 870 

ANKARA SİNCAN 122486 İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmamHatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 557 690 

ANKARA SİNCAN 122474 Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 12 724 360 

ANKARA SİNCAN 811101 Özcan Sabanc Anadolu Kz M.L.ve K.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 25 966 750 

ANKARA SİNCAN 963528 Yenikent Ahmet Çiçek EML Şehir Normal Öğretim 1 12 208 360 

ANKARA SİNCAN 964615 Sarayck İMKB Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 0 0 

ANKARA SİNCAN 341191 Fatih And. Mes. Lis. Tek.Lis.ve E.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 14 1134 420 

ANKARA SİNCAN 122462 Sincan Ana.Mes.Lis.,Tek.Lis., End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 20 1454 600 

ANKARA SİNCAN 256625 Ahmet Andiçen Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 891 720 

ANKARA SİNCAN 951081 Sincan IMKB Ticaret Meslek ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 20 1301 600 

ANKARA ELMADAĞ 120139 Elmadağ Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 17 974 510 

336



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ANKARA ELMADAĞ 222821 Hasanoğlan Fatih Lisesi Belde İkili Öğretim 1 0 431 0 

ANKARA ELMADAĞ 372863 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 76 0 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ELMADAĞ 962842 Elmadag Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 120 360 

ANKARA ELMADAĞ 120188 Hasanoğlan Kz Meslek Lisesi Belde Normal Öğretim 1 5 34 150 

ANKARA ELMADAĞ 905515 Elmadağ Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi Şehir Normal Öğretim 1 19 730 570 

ANKARA ELMADAĞ 120140 Hasanoğlan Atatürk And.Öğretmen Lisesi Köy Normal Öğretim 1 28 611 840 

ANKARA GÖLBAŞI 964476 AhmetAlper Dinçer Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 18 321 540 

ANKARA GÖLBAŞI 120306 Dr.Şerafettin Tombuloğlu Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 24 1199 720 

ANKARA GÖLBAŞI 300936 Gölbaş Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 17 467 510 

ANKARA GÖLBAŞI 372814 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 136 480 

ANKARA GÖLBAŞI 962844 Gölbasi Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 133 180 

ANKARA GÖLBAŞI 823965 Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 7 261 210 

ANKARA GÖLBAŞI 953915 Ali Güder Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 5 75 150 

ANKARA GÖLBAŞI 950122 Gölbaş Ana.Mes.Lis.,End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 12 514 360 

ANKARA HAYMANA 372851 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 62 750 

ANKARA HAYMANA 322954 Haymana Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 15 391 450 

ANKARA HAYMANA 120534 Haymana Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 230 360 

ANKARA HAYMANA 321147 Oyaca Çok Programl Lisesi Belde Normal Öğretim 1 12 83 360 

ANKARA HAYMANA 875586 Bumsuz Çok Programl Lisesi Belde Normal Öğretim 1 4 92 120 

ANKARA KALECİK 120617 Kalecik Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 8 280 240 

ANKARA KALECİK 120642 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 40 300 

ANKARA KALECİK 962846 Kalecik Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 8 91 240 

ANKARA KALECİK 905503 Kalecik Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi Şehir Normal Öğretim 1 11 197 330 

ANKARA POLATLI 281308 Atatürk Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 30 883 900 

ANKARA POLATLI 122283 Polatli Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 38 1382 1140 

ANKARA POLATLI 218241 Polatl Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 692 780 

ANKARA POLATLI 122329 İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İ.H.L. Şehir Normal Öğretim 1 9 180 270 

ANKARA POLATLI 962852 Polatl SML Şehir Normal Öğretim 1 7 106 210 

ANKARA POLATLI 867868 Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 17 633 510 

ANKARA POLATLI 960017 Polatl Ana.Tek.Lis.,Ana.Mes.Lis.,Tek.Lis.ve EML Şehir Normal Öğretim 1 32 1517 960 

ANKARA POLATLI 878877 Temelli Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 230 300 

ANKARA POLATLI 122317 Polatl Tic.Meslek Lis.ve And. Tic. Mes.L. Şehir Normal Öğretim 1 16 256 480 

ANKARA POLATLI 823666 Polatl Anadolu Öğretmen Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 14 296 420 

ANKARA ÇANKAYA 119639 Dikmen Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 21 1638 630 

ANKARA ÇANKAYA 119568 İncesu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 215 750 

337



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇANKAYA 119593 50 Yl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 32 1090 960 

ANKARA ÇANKAYA 119603 Ayranc Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 42 1478 1260 

ANKARA ÇANKAYA 119532 Çankaya Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 43 1576 1290 

ANKARA ÇANKAYA 119615 Kurtuluş Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 22 1508 660 

ANKARA ÇANKAYA 119581 Tnaztepe Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 32 1405 960 

ANKARA ÇANKAYA 119520 Cumhuriyet Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 60 2033 1800 

ANKARA ÇANKAYA 242254 Klçarslan Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 24 1041 720 

ANKARA ÇANKAYA 119652 Seyranbağlar Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 808 720 

ANKARA ÇANKAYA 119640 Ömer Seyfettin Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 30 1343 900 

ANKARA ÇANKAYA 119519 Ankara Anttepe Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 37 1472 1110 

ANKARA ÇANKAYA 301547 Reha Alemdaroğlu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 17 530 510 

ANKARA ÇANKAYA 119627 Bahçelievler Deneme Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 0 1852 0 

ANKARA ÇANKAYA 119544 Sokullu Mehmet Paşa Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 25 1875 750 

ANKARA ÇANKAYA 119507 Kocatepe Mimar Kemal Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 29 1642 870 

ANKARA ÇANKAYA 953570 Kirami Refia Alemdaroğlu Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 33 1135 990 

ANKARA ÇANKAYA 962504 Ankara Çankaya Aziz Altnpnar Lisesi Köy Normal Öğretim 1 9 35 270 

ANKARA ÇANKAYA 119664 Ankara Fen Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 17 316 510 

ANKARA ÇANKAYA 964304 Dikmen Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 18 292 540 

ANKARA ÇANKAYA 323470 İncesu Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 529 750 

ANKARA ÇANKAYA 119556 Ankara Atatürk Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 56 1570 1680 

ANKARA ÇANKAYA 964307 Ayranc Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 294 780 

ANKARA ÇANKAYA 225156 Çankaya Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 570 660 

ANKARA ÇANKAYA 964306 Bahçelievler Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 227 0 

ANKARA ÇANKAYA 352317 Hac Ömer Tarman Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 768 750 

ANKARA ÇANKAYA 964303 Reha Alemdaroğlu Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 8 221 240 

ANKARA ÇANKAYA 300159 Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 657 660 

ANKARA ÇANKAYA 280758 Çankaya Milli Piyango Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 768 780 

ANKARA ÇANKAYA 323469 Dr.Binnaz EgeDr.Rdvan Ege Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 611 750 

ANKARA ÇANKAYA 249580 Ankara Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 8 203 240 

ANKARA ÇANKAYA 379206 Dikmen Nevzat Ayaz A.M.L.ve K.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 41 1214 1230 

ANKARA ÇANKAYA 340268 Balgat Aliye Yahşi Anadolu Mes.ve Mes.Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 8 622 240 

ANKARA ÇANKAYA 351611 Gaziosmanpaşa Anadolu Meslek ve Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 553 300 

ANKARA ÇANKAYA 346588 100. Yl Anad. Mes. Lis. ve Mes. Lis. Şehir Normal Öğretim 1 20 735 600 

ANKARA ÇANKAYA 119676 Balgat Ana.Tek.L.And.M.L.T.L.ve End.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 24 1238 720 

ANKARA ÇANKAYA 964578 Karakusunlar İMKB Ana.Tek.Lis. ve End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 16 50 480 

338



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇANKAYA 119688 Dikmen And.Tek.Lis, Tek. Lis. EML ve Mes.Eğt.Mer. Şehir Normal Öğretim 1 25 952 750 

ANKARA ÇANKAYA 878649 Akdere Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 333 300 

ANKARA ÇANKAYA 119759 Ayranc Tic.Mes.Lis ve Aks Tic Lis. Şehir Normal Öğretim 1 20 892 600 

ANKARA ÇANKAYA 119772 Cumhuriyet And.Tic Mes Lis.ve Tic.Mes.Lis. Şehir İkili Öğretim 1 10 504 300 

ANKARA ÇANKAYA 888317 Çankaya IMKB Ana.Otel.ve Tur.Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 32 909 960 

ANKARA ÇANKAYA 352748 HasanAli Yücel Anadolu Öğretmen Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 524 720 

ANKARA ALTINDAĞ 118467 Gazi Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 16 1260 480 

ANKARA ALTINDAĞ 118479 İnönü Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 25 1966 750 

ANKARA ALTINDAĞ 118384 Ankara Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 24 977 720 

ANKARA ALTINDAĞ 118406 Uluğbey Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 21 615 630 

ANKARA ALTINDAĞ 118455 Yeşilöz Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 24 1268 720 

ANKARA ALTINDAĞ 118418 Esenevler Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 556 720 

ANKARA ALTINDAĞ 964522 Necatibey Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 68 270 

ANKARA ALTINDAĞ 240816 Ahmet Yesevi Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 19 1036 570 

ANKARA ALTINDAĞ 118431 Yldrm Beyazt Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 23 727 690 

ANKARA ALTINDAĞ 964310 Ankara Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 269 270 

ANKARA ALTINDAĞ 118492 Ankara Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 31 854 930 

ANKARA ALTINDAĞ 964308 Uluğbey Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 180 180 

ANKARA ALTINDAĞ 964309 Esenevler Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 177 720 

ANKARA ALTINDAĞ 223420 Yldrm Beyazt Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 20 591 600 

ANKARA ALTINDAĞ 118646 Hac Bayram İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İ.H.L. Şehir Normal Öğretim 1 20 414 600 

ANKARA ALTINDAĞ 962834 Süleyman Demirel Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 0 0 

ANKARA ALTINDAĞ 869615 Atatürk Tek.And.Mes. ve Mes.Lisesi Şehir 1 31 1114 930 

ANKARA ALTINDAĞ 118575 Zübeyde Hanm KT, And.Kz Mes. ve Kz Mes Lis. Şehir 1 33 1286 990 

ANKARA ALTINDAĞ 118609 Ankara Şerife Uludağl Kz Teknik Öğretim Olg.Ens. Şehir 1 7 156 210 

ANKARA ALTINDAĞ 869054 Yldrm Beyazt Anadolu Meslek ve Kz Meslek Lis. Şehir Normal Öğretim 1 12 333 360 

ANKARA ALTINDAĞ 118599 Uluğbey Pratik Kz Sanat Okulu Şehir Normal Öğretim 1 3 90 

ANKARA ALTINDAĞ 959997 İskitler And. Tek.Lis.,And. Mes. Lis.,Tek. ve Endüstri Mes. L. Şehir Normal Öğretim 1 26 1804 780 

ANKARA ALTINDAĞ 118514 Ulus ATL, AML, TL ve EML Şehir Normal Öğretim 1 15 715 450 

ANKARA ALTINDAĞ 118551 Atatürk End. Mes.Lis,Tek.Lis.ve Ana.Tek.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 26 756 780 

ANKARA ALTINDAĞ 118538 Yldrm Beyazt Teknik EML ve And.Tek. Lis. Şehir Normal Öğretim 1 35 1264 1050 

ANKARA ALTINDAĞ 322403 Doğantepe Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 15 481 450 

ANKARA ALTINDAĞ 951068 IMKB Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 20 535 600 

ANKARA ALTINDAĞ 813148 Ankara Ticaret Meslek L. ve And. Ticaret Mes.Lis. Şehir İkili Öğretim 1 30 1613 900 

ANKARA ALTINDAĞ 290916 Anafartalar Anadolu Tic. ve Tic. Meslek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 12 766 360 

339



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA KEÇİÖREN 120928 Etlik Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 19 1538 570 

ANKARA KEÇİÖREN 120953 Aktepe Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 18 1491 540 

ANKARA KEÇİÖREN 120941 Bağlum Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 532 480 

ANKARA KEÇİÖREN 262535 Farabi Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 730 660 

ANKARA KEÇİÖREN 120904 Kalaba Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 30 2240 900 

ANKARA KEÇİÖREN 120965 Kanuni Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 46 2306 1380 

ANKARA KEÇİÖREN 120977 İncirli Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 32 2160 960 

ANKARA KEÇİÖREN 120916 Keçiören Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 27 2003 810 

ANKARA KEÇİÖREN 243247 Pursaklar Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 18 1551 540 

ANKARA KEÇİÖREN 322094 Genç Osman Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 578 720 

ANKARA KEÇİÖREN 879057 Bekir Gökdağ Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 18 1048 540 

ANKARA KEÇİÖREN 301596 Rauf Denktaş Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 23 2021 690 

ANKARA KEÇİÖREN 120894 Aydnlkevler Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 33 736 990 

ANKARA KEÇİÖREN 120989 Fatih Sultan Mehmet Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 44 2361 1320 

ANKARA KEÇİÖREN 323171 AbdullahMürşideÖzünenekCumhuriyet 75. Yl Şehir Normal Öğretim 1 15 171 450 

ANKARA KEÇİÖREN 317403 Kalaba Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 20 599 600 

ANKARA KEÇİÖREN 964299 Aydnlkevler Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 33 300 990 

ANKARA KEÇİÖREN 964298 Pursaklar Ayyldz Anadolu Lisesi Belde Normal Öğretim 1 16 224 480 

ANKARA KEÇİÖREN 218216 Fethiye Kemal Mumcu Anadolu lisesi Şehir Normal Öğretim 1 21 626 630 

ANKARA KEÇİÖREN 964300 Abdullah Mürşide Özünenek Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 15 179 450 

ANKARA KEÇİÖREN 372899 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 15 94 450 

ANKARA KEÇİÖREN 962854 Pursaklar Yahya Kemal ve M.Sönmez SML Belde Normal Öğretim 1 10 227 300 

ANKARA KEÇİÖREN 962820 KeçiörenLabaratuvar Saglik Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 11 271 330 

ANKARA KEÇİÖREN 121037 Kalaba Anadolu Kz Mes Lis ve Kz Mes Lis Şehir Normal Öğretim 1 26 1062 780 

ANKARA KEÇİÖREN 121025 Etlik Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 14 549 420 

ANKARA KEÇİÖREN 121013 H.Hikmet Oğultürk And. Kz Meslek L.ve K.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 15 504 450 

ANKARA KEÇİÖREN 950134 Keçiören Pursaklar IMKB EML. Şehir Normal Öğretim 1 14 680 420 

ANKARA KEÇİÖREN 230766 Keçiören And.Tek.L. AML.Tek.L.ve End.Mes.L Şehir Normal Öğretim 1 27 1702 810 

ANKARA KEÇİÖREN 964608 Ufuktepe İMKB Ana.Tek.Lis. ve End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 16 0 480 

ANKARA KEÇİÖREN 121001 İncirli End.Mes.Lis.,Tek.Lis. ve Ana.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 20 1261 600 

ANKARA KEÇİÖREN 121049 Aydnlkevler Ticaret Meslek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 37 2698 1110 

ANKARA KEÇİÖREN 760076 Yamantürk Ticaret Meslek ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 20 885 600 

ANKARA KEÇİÖREN 811257 Keçiören Anadolu İletişim Meslek Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 0 181 0 

ANKARA NALLIHAN 122126 Sariyar Lisesi Belde Normal Öğretim 1 8 33 240 

ANKARA NALLIHAN 300279 Nallhan Şehit Vural Arc Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 304 480 

340



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ANKARA NALLIHAN 372875 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 0 0 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA NALLIHAN 962850 Nallihan Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 7 74 210 

ANKARA NALLIHAN 322393 Şehit Ömer Boztepe Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 538 750 

ANKARA NALLIHAN 122151 Fettah GüngÖr Tek.Lis.End.Mes.Lis.Ç.E.M. Şehir Normal Öğretim 1 6 228 180 

ANKARA NALLIHAN 869664 Çayrhan Turgay Ciner Çok Programl Lisesi Belde Normal Öğretim 1 25 291 750 

ANKARA NALLIHAN 964564 Nallhan Anadolu Öğretmen Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 57 720 

ANKARA BEYPAZARI 119162 Beypazar Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 20 717 600 

ANKARA BEYPAZARI 280866 Beypazar Nurettin Karaoğuz Vakf Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 21 504 630 

ANKARA BEYPAZARI 119198 İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 162 300 

ANKARA BEYPAZARI 962840 Tolunay Özaka Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 77 360 

ANKARA BEYPAZARI 867915 Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 9 291 270 

ANKARA BEYPAZARI 119174 Beypazar Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 7 305 210 

ANKARA BEYPAZARI 223397 Beypazar Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 250 360 

ANKARA ETİMESGUT 281071 Eryaman Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 35 1772 1050 

ANKARA ETİMESGUT 281369 Etimesgut Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 32 1895 960 

ANKARA ETİMESGUT 234548 Mehmetçik Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 27 1027 810 

ANKARA ETİMESGUT 962452 Ankara Etimesgut Elvankent Bilgi Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 367 720 

ANKARA ETİMESGUT 300912 Etimesgut Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 27 758 810 

ANKARA ETİMESGUT 964302 Elvankent Bilgi Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 239 720 

ANKARA ETİMESGUT 964415 Toplu Konut İdaresi Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 299 0 

ANKARA ETİMESGUT 962830 Mustafa Kemal Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 28 688 840 

ANKARA ETİMESGUT 340555 Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 534 750 

ANKARA ETİMESGUT 823211 Güvercinlik Tek.Lis., End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 34 647 1020 

ANKARA ETİMESGUT 964609 Elvanköy İMKB Ana.Tek.Lis. ve End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 16 0 480 

ANKARA ETİMESGUT 621819 Etimesgut Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 31 979 930 

ANKARA ÇAMLIDERE 119304 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 4 33 120 

ANKARA ÇAMLIDERE 868921 Çamldere Çok Programl Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 14 119 420 

ANKARA YENİMAHALLE 301606 Mobil Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 28 1707 840 

ANKARA YENİMAHALLE 324774 75.Yl Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 24 1276 720 

ANKARA YENİMAHALLE 123036 Şentepe Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 20 1042 600 

ANKARA YENİMAHALLE 281010 Batkent Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 21 2113 630 

ANKARA YENİMAHALLE 123120 Alparslan Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 40 950 1200 

ANKARA YENİMAHALLE 123097 Halide Edip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 27 1208 810 

ANKARA YENİMAHALLE 123073 Gazi Çiftliği Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 35 1213 1050 

ANKARA YENİMAHALLE 123107 Mustafa Kemal Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 37 1343 1110 

341



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA YENİMAHALLE 326031 Kaya Bayaztoğlu Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 21 1967 630 

ANKARA YENİMAHALLE 123048 Mehmet Akif Ersoy Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 784 780 

ANKARA YENİMAHALLE 123085 Yahya Kemal Beyatl Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 28 2541 840 

ANKARA YENİMAHALLE 123061 Demetevler Mimar Sinan Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 41 1534 1230 

ANKARA YENİMAHALLE 349568 Prof.Dr.Şevket Raşit Hatipoğlu Lisesi Şehir İkili Öğretim 1 25 1803 750 

ANKARA YENİMAHALLE 123144 Gazi Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 38 1068 1140 

ANKARA YENİMAHALLE 123132 Atatürk Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 51 1482 1530 

ANKARA YENİMAHALLE 964414 Ümitköy Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 26 673 780 

ANKARA YENİMAHALLE 964295 Alparslan Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 11 326 330 

ANKARA YENİMAHALLE 323482 Nermin Mehmet Çekiç Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 691 720 

ANKARA YENİMAHALLE 962236 Ankara Prof. Dr. Mehmet Kaplan Sosyal Bilimler Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 143 0 

ANKARA YENİMAHALLE 372826 Demetevler İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 236 300 

ANKARA YENİMAHALLE 123264 Tevfik İleri İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İ.H.L. Şehir Normal Öğretim 1 48 1168 1440 

ANKARA YENİMAHALLE 216457 Anadolu Meslek ve Meslek Lisesi Şehir 1 27 785 810 

ANKARA YENİMAHALLE 223050 Yunus Emre Anadolu Kz Meslek ve Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 16 615 480 

ANKARA YENİMAHALLE 277997 Türk Telekom Anadolu Teknik Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 22 541 660 

ANKARA YENİMAHALLE 308263 Çiğdemtepe A.T.L.Tek.Lis.ve End.Mes.Lis. Şehir Normal Öğretim 1 12 510 360 

ANKARA YENİMAHALLE 123193 Gazi And.Tek.Lis.And.M.L.Tek.Lis.ve E.M.L. Şehir Normal Öğretim 1 17 1209 510 

ANKARA YENİMAHALLE 123156 M.R.Uz.Kim.Ana.T.L.And.M.L.T.L.ve Kimy.M.L Şehir Normal Öğretim 1 19 651 570 

ANKARA YENİMAHALLE 123181 Yenimahalle And.Tek.Lise And.M.L.ve Tek. L Şehir Normal Öğretim 1 30 1779 900 

ANKARA YENİMAHALLE 123168 Yap Mes.,İnşaat Tek.,İnşaat Ana.Mes.ve İnşaat ATL Şehir Normal Öğretim 1 30 1050 900 

ANKARA YENİMAHALLE 876805 Batkent And. Meslek Lis.,Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 30 1112 900 

ANKARA YENİMAHALLE 123239 Yenimahalle Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lis. Şehir Normal Öğretim 1 33 1265 990 

ANKARA YENİMAHALLE 872187 Batkent Ş.Evliyagil TML.,ATML. ve And. İletişim Mes. Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 40 1016 1200 

ANKARA YENİMAHALLE 123240 Ankara Anadolu Otelcilik Ve Tur.Mes.L Şehir Normal Öğretim 1 24 743 720 

ANKARA KIZILCAHAMAM 121659 Kzlcahamam Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 17 415 510 

ANKARA KIZILCAHAMAM 317415 Kzlcahamam Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 24 194 720 

ANKARA KIZILCAHAMAM 121696 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 10 148 300 

ANKARA KIZILCAHAMAM 962848 Kizilcahamam Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 80 180 

ANKARA KIZILCAHAMAM 309496 Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 0 186 0 

ANKARA KIZILCAHAMAM 121660 Kzlcahamam Ana.Tek.Lis.,Tek.Lise,EMLve MEM Şehir Normal Öğretim 1 15 296 450 

ANKARA KIZILCAHAMAM 121684 Kzlcahamam Ticaret Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 19 180 

ANKARA KIZILCAHAMAM 813219 Kzcahamam Anadolu Otelcilik ve Tur.Mes.L Şehir Normal Öğretim 1 0 239 0 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122700 Çalören Lisesi Belde Normal Öğretim 1 6 54 180 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122748 Şereflikoçhisar Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 25 763 750 

342



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 300267 Şereflikoçhisar Anadolu Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 18 365 540 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122785 İmam Hatip Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 12 106 360 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 962832 S. Uzun Sağlk Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 13 125 390 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122773 Kz Meslek Lisesi Şehir Normal Öğretim 1 6 55 180 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122761 Şereflikoçhisar And. Tek. And. Mes.,Tek.Lis.ve EML Şehir Normal Öğretim 1 12 246 360 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 215679 Şereflikoçhisar Ticaret ve Anadolu Tic. Mes. Lis.i Şehir Normal Öğretim 1 12 211 360 

Kaynak : İl Milli Eğitim Müdürlüğü 

TabloM.3.2.5. İlköğretim 

285 5594 208551 167820 


ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA AYAŞ 700487 Ilca İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 23 60 

ANKARA AYAŞ 700260 Oltan İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 17 258 510 

ANKARA AYAŞ 700426 İlhan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 14 60 

ANKARA AYAŞ 700701 Akkaya İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA AYAŞ 700379 Gokler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 7 11 210 

ANKARA AYAŞ 305927 Gençali İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 116 240 

ANKARA AYAŞ 118874 Sinanl İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 120 270 

ANKARA AYAŞ 243487 Çanll İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 201 270 

ANKARA AYAŞ 354818 Bünyamin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 390 480 

ANKARA AYAŞ 700642 Pnarkaya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 1 11 30 

ANKARA AYAŞ 863929 Sadullahpaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 227 270 

ANKARA AYAŞ 240292 Bahri Hacahmetoğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 203 240 

ANKARA BALA 252377 Tuna İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 200 300 

ANKARA BALA 222020 Afşar İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 12 261 360 

ANKARA BALA 700808 Ergin İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 103 210 

ANKARA BALA 305940 Abazl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 112 270 

ANKARA BALA 701564 Beynam İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 246 240 

ANKARA BALA 700750 Köseli İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 155 270 

ANKARA BALA 701182 Evcler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 20 90 

ANKARA BALA 699995 Bektasl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 16 60 

ANKARA BALA 700977 Cgdeml İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 14 30 

ANKARA BALA 354867 Keklicek İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 150 240 

ANKARA BALA 770234 Yaylaköy İlköğretim Okulu Köy İkili Öğretim 1 3 17 90 

343



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA BALA 963744 Alparslan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 225 300 

ANKARA BALA 700152 Belcarsak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 9 60 

ANKARA BALA 700223 Suyuguzel İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 20 90 

ANKARA BALA 354831 Tnaztepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 269 240 

ANKARA BALA 732388 Büyükbyk İlköğretim Okulu Köy İkili Öğretim 1 2 20 60 

ANKARA BALA 700916 D.u.c.gaz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 13 90 

ANKARA BALA 701407 K.davdanl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 22 30 

ANKARA BALA 354843 Kesikköprü İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 11 242 330 

ANKARA BALA 699826 Küçükbyk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 14 60 

ANKARA BALA 331545 Çatalçeşme İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 56 210 

ANKARA BALA 243595 Büyükcamili İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 12 227 360 

ANKARA BALA 701515 Karahasanl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 11 60 

ANKARA BALA 700044 Küçükcaml İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 22 60 

ANKARA BALA 314758 Büyükboyalk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 91 240 

ANKARA BALA 699934 Akvrancarsak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA BALA 701456 Büyük Davdanl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 86 120 

ANKARA BALA 700869 Merkez Duatepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 139 270 

ANKARA BALA 756116 Aşağ Hacbekir İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 11 30 

ANKARA BALA 701133 Yenyapan Carsak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 14 30 

ANKARA BALA 330228 Sofular Musa Ünal İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 311 330 

ANKARA BALA 823630 Karaali Yatl İlköğretim Bölge Okulu Belde Normal Öğretim 1 16 233 480 

ANKARA EVREN 234752 Evren İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 197 240 

ANKARA EVREN 815326 Eti Holding İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 165 300 

ANKARA GÜDÜL 120402 Cağa İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 116 270 

ANKARA GÜDÜL 120392 Güdül İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 11 255 330 

ANKARA GÜDÜL 701324 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 193 270 

ANKARA GÜDÜL 771862 Güneyce İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 162 270 

ANKARA GÜDÜL 255896 Yeşilöz İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 8 94 240 

ANKARA GÜDÜL 306181 Hac Mehmet Uçar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 10 127 300 

ANKARA KAZAN 959708 Gazi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 917 750 

ANKARA KAZAN 701503 Kay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 456 510 

ANKARA KAZAN 355059 Kazan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 28 919 840 

ANKARA KAZAN 123012 Şahin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 583 510 

ANKARA KAZAN 331582 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 31 903 930 

344



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA KAZAN 217749 İmrendi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 158 270 

ANKARA KAZAN 383668 Hamdi Eriş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 222 240 

ANKARA KAZAN 701444 Hamdye Unlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 366 480 

ANKARA KAZAN 306073 İbrahim Bitik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 440 510 

ANKARA KAZAN 122939 Tahsin Şahinkaya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 595 510 

ANKARA MAMAK 702329 Ege İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 13 528 390 

ANKARA MAMAK 702712 Kayaş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 243 360 

ANKARA MAMAK 385991 Knk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 688 330 

ANKARA MAMAK 821439 Mamak İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 815 780 

ANKARA MAMAK 701887 Zafer İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 0 202 0 

ANKARA MAMAK 121863 60 Yl İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 31 791 930 

ANKARA MAMAK 360657 Dutluk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 744 390 

ANKARA MAMAK 305856 Misket İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 699 360 

ANKARA MAMAK 386205 Çağdaş İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 627 300 

ANKARA MAMAK 331329 29 Ekim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1497 570 

ANKARA MAMAK 797828 75. Yl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 1016 750 

ANKARA MAMAK 702773 Batuhan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 824 750 

ANKARA MAMAK 354652 Derbent İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 1005 420 

ANKARA MAMAK 224031 Metehan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 592 540 

ANKARA MAMAK 393564 Ortaköy İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 5 135 150 

ANKARA MAMAK 382173 19 Mays İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 233 270 

ANKARA MAMAK 331366 Atloğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1413 690 

ANKARA MAMAK 268723 Açkaln İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 31 1026 930 

ANKARA MAMAK 386254 Boğaziçi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 1031 390 

ANKARA MAMAK 252914 Esentepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 602 690 

ANKARA MAMAK 331330 Gülveren İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 656 450 

ANKARA MAMAK 703215 Kusunlar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 16 244 480 

ANKARA MAMAK 314746 Ortatepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 564 300 

ANKARA MAMAK 331342 Selçuklu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 31 1141 930 

ANKARA MAMAK 701934 Türkoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 7 370 210 

ANKARA MAMAK 807513 Uluönder İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 950 780 

ANKARA MAMAK 385775 Şehitler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1122 720 

ANKARA MAMAK 121875 Şehitlik İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 801 510 

ANKARA MAMAK 354723 Cengizhan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 7 478 210 

345



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA MAMAK 701826 Demokrasi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 660 720 

ANKARA MAMAK 121887 Ergenekon İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 910 510 

ANKARA MAMAK 331354 Mehmetçik İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 516 330 

ANKARA MAMAK 252892 Oruç Reis İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 17 480 510 

ANKARA MAMAK 314805 Oğuz Kaan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 740 720 

ANKARA MAMAK 702163 Piri Reis İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 364 570 

ANKARA MAMAK 386109 Yenimutlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 790 750 

ANKARA MAMAK 382315 Yeşiltepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 836 360 

ANKARA MAMAK 243379 Çigiltepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 28 824 840 

ANKARA MAMAK 393635 Şafaktepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 589 300 

ANKARA MAMAK 341225 30 Ağustos İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 568 720 

ANKARA MAMAK 331317 Abidinpaşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 2010 750 

ANKARA MAMAK 702378 Harmanyolu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 319 300 

ANKARA MAMAK 703156 Kutludugun İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 14 338 420 

ANKARA MAMAK 702881 Köşklüdere İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 731 390 

ANKARA MAMAK 703443 Kbrskoyu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 5 357 150 

ANKARA MAMAK 248645 Nedim İnal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 34 1017 1020 

ANKARA MAMAK 385368 Refet Bele İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 839 450 

ANKARA MAMAK 702988 Saimekadn İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 252 300 

ANKARA MAMAK 701995 Tuzluçayr İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 716 390 

ANKARA MAMAK 812454 Şair Nedim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 38 1332 1140 

ANKARA MAMAK 314734 Ahmet Hzal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 831 360 

ANKARA MAMAK 387630 Alper Tunga İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1297 510 

ANKARA MAMAK 386099 Kazm Orbay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 577 270 

ANKARA MAMAK 703384 Kzlca Köy İlköğretim Okulu Köy İkili Öğretim 1 3 51 90 

ANKARA MAMAK 703048 Piyale Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 261 240 

ANKARA MAMAK 385954 Yahya Kemal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 614 510 

ANKARA MAMAK 703335 Zeki Tartaç İlköğretim Okulu Köy İkili Öğretim 1 3 83 90 

ANKARA MAMAK 288252 Demirlibahçe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1240 630 

ANKARA MAMAK 243260 Mehmet Çekiç İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1376 510 

ANKARA MAMAK 386051 Sdka Hatun İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 800 390 

ANKARA MAMAK 386146 Kayaş Sakarya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 737 870 

ANKARA MAMAK 702939 Mehmet Yetkin İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 6 368 180 

ANKARA MAMAK 804797 Ticaret Odas İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 379 240 

346



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA MAMAK 353360 Hamdi Bulgurlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 799 390 

ANKARA MAMAK 354603 Hurin Yavuzalp İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 582 270 

ANKARA MAMAK 353311 Süleyman Nazif İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 691 330 

ANKARA MAMAK 339014 Çocuk Sevenler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1436 480 

ANKARA MAMAK 385978 AyşeZeki Sayan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 753 390 

ANKARA MAMAK 702210 Kazm Karabekir İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 6 282 180 

ANKARA MAMAK 252926 Kuvayi Milliye İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1420 570 

ANKARA MAMAK 225778 Tepecik Dostlar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 21 547 630 

ANKARA MAMAK 329334 Vehbi Dinçerler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 1023 750 

ANKARA MAMAK 382580 Coşkun Ertepnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 403 720 

ANKARA MAMAK 331378 Demirlibahçe Ata İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 645 390 

ANKARA MAMAK 763115 Gökçeyurt Yibitaş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 259 270 

ANKARA MAMAK 314722 Yavuz Sultan Selim İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 31 557 930 

ANKARA MAMAK 386038 Şehit Cihan Yldz İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 661 690 

ANKARA MAMAK 702271 Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 420 270 

ANKARA MAMAK 252902 Gazeteci Hasan Tahsin İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1314 540 

ANKARA MAMAK 810119 Şh.Py.Er Murat Eroğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 823 720 

ANKARA MAMAK 702820 Kartaltepe Mehmet Gönç İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 420 870 

ANKARA MAMAK 761775 Naşide Halil Gelendost İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 727 570 

ANKARA MAMAK 381753 Barbaros Hayrettin Paşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 590 720 

ANKARA MAMAK 770616 Şht.Öğrtm. YaseminBayram Tekin İlköğ.Oku Şehir Normal Öğretim 1 12 426 360 

ANKARA MAMAK 701718 Bayndr Köyü Yunus Muftu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 5 54 150 

ANKARA MAMAK 224486 Korgeneral Ömer Keçecigil İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 802 720 

ANKARA MAMAK 385822 Şehit Teğmen Ertuğrul Pilatin İlköğr.Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 337 360 

ANKARA MAMAK 380424 Şehit Öğretmen Nesrin Ünügür İlköğretim Ok Şehir İkili Öğretim 1 18 1020 540 

ANKARA ÇUBUK 701204 Sunlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA ÇUBUK 700774 Yazr İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 6 60 

ANKARA ÇUBUK 119892 Çubuk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 1135 780 

ANKARA ÇUBUK 701157 Aglck İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 51 60 

ANKARA ÇUBUK 382268 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 1083 300 

ANKARA ÇUBUK 701098 Kurucay İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 37 60 

ANKARA ÇUBUK 255823 Sirkeli İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 14 351 420 

ANKARA ÇUBUK 701373 Yiğitli İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 125 270 

ANKARA ÇUBUK 304407 Akkuzulu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 596 330 

347



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇUBUK 700725 Barbaros İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 33 1574 990 

ANKARA ÇUBUK 700666 Durhasan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA ÇUBUK 701312 Eskcote İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 18 60 

ANKARA ÇUBUK 699909 Güldarp İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 14 319 420 

ANKARA ÇUBUK 700617 Ikpnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 11 60 

ANKARA ÇUBUK 699851 Karadana İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 10 60 

ANKARA ÇUBUK 700882 Kutuoren İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 12 60 

ANKARA ÇUBUK 382161 Kşlack İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 171 270 

ANKARA ÇUBUK 701049 Melksah İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 57 60 

ANKARA ÇUBUK 700392 Taşpnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 37 60 

ANKARA ÇUBUK 756403 Karşyaka İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 15 30 

ANKARA ÇUBUK 754561 Tahtayaz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 45 60 

ANKARA ÇUBUK 701481 Dumlupnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 10 264 300 

ANKARA ÇUBUK 815147 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 1017 750 

ANKARA ÇUBUK 314783 Yavuz Selim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 2113 810 

ANKARA ÇUBUK 240409 Bekir Ylmaz İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 990 360 

ANKARA ÇUBUK 808293 Sabiha Şaşmaz İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 11 255 330 

ANKARA ÇUBUK 700284 Kösreli Kzğ İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 15 30 

ANKARA ÇUBUK 331557 Yukar Çavundur İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 155 270 

ANKARA ÇUBUK 700941 Yldrm Eloren İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA ÇUBUK 252412 Yldrm Beyazt İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 36 1667 1080 

ANKARA ÇUBUK 700115 Şehit P Üst Muharrem Kaleli İ.Ö.O Şehir Normal Öğretim 1 12 440 360 

ANKARA ÇUBUK 314771 Münevver Osmankaya İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 223 270 

ANKARA AKYURT 755351 Cücük İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 42 60 

ANKARA AKYURT 331521 Kzk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 209 330 

ANKARA AKYURT 866013 Akyurt İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 674 780 

ANKARA AKYURT 391051 Barmek İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 15 494 450 

ANKARA AKYURT 353622 Büğdüz İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 11 292 330 

ANKARA AKYURT 305939 Elecik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 96 270 

ANKARA AKYURT 755064 Saracalar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 5 118 150 

ANKARA AKYURT 769161 Ahmet Adil İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 27 60 

ANKARA AKYURT 731084 Güzelhisar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 216 270 

ANKARA AKYURT 962340 Şükrü Acar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 573 600 

ANKARA AKYURT 699814 Kozayag Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 127 270 

348



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA AKYURT 288359 Akyurt Nehire Bir İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 584 480 

ANKARA SİNCAN 814154 Koç İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 954 540 

ANKARA SİNCAN 354017 Bucuk İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 9 389 270 

ANKARA SİNCAN 314829 Fatih İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 751 390 

ANKARA SİNCAN 223838 Plevne İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1516 510 

ANKARA SİNCAN 909848 Sincan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 2058 780 

ANKARA SİNCAN 122425 100 Yl İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 56 3931 1680 

ANKARA SİNCAN 757278 Andiçen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 488 270 

ANKARA SİNCAN 305893 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 890 480 

ANKARA SİNCAN 252938 Melikşah İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1168 540 

ANKARA SİNCAN 394964 Sarayck İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 7 350 210 

ANKARA SİNCAN 305915 Yenikent İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 12 853 360 

ANKARA SİNCAN 328005 Malazgirt İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1362 720 

ANKARA SİNCAN 331508 Tuna Üçer İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 457 240 

ANKARA SİNCAN 353908 Burak Reis İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 2726 750 

ANKARA SİNCAN 867187 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 44 3949 1320 

ANKARA SİNCAN 252328 Gazneliler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 981 660 

ANKARA SİNCAN 761714 Nedred Arif İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1559 720 

ANKARA SİNCAN 122437 Semiha Isen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 1521 450 

ANKARA SİNCAN 702976 Ali Ünyazici İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 3 90 90 

ANKARA SİNCAN 731238 Cemal Yüksel İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 812 600 

ANKARA SİNCAN 702868 Ahmet Andiçen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 1550 780 

ANKARA SİNCAN 224498 Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 594 510 

ANKARA SİNCAN 395120 Taylan Arasl İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 3062 900 

ANKARA SİNCAN 338883 Adnan Menderes İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 977 810 

ANKARA SİNCAN 288360 Osman Ünyazc İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1761 660 

ANKARA SİNCAN 255776 Ulubatl Hasan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 859 480 

ANKARA SİNCAN 807238 Özkent Akbilek İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 2414 810 

ANKARA SİNCAN 702927 Kazm Karabekir İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1961 630 

ANKARA SİNCAN 815387 Sühendan Kürklü İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 2117 720 

ANKARA SİNCAN 305903 Atf Benderlioğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 861 660 

ANKARA SİNCAN 350642 Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 53 4241 1590 

ANKARA SİNCAN 815434 Hac Bektaş Veli İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 29 2259 870 

ANKARA SİNCAN 336823 Yavuz Sultan Selim İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 10 327 300 

349



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA SİNCAN 353969 Çoğlu Vural Baylan İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 18 573 540 

ANKARA SİNCAN 958490 Dr Yldz Yalçnlar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 36 1143 1080 

ANKARA SİNCAN 249758 Maraşal Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 36 3445 1080 

ANKARA SİNCAN 252257 Altnordu Layika Akbilek İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 35 2400 1050 

ANKARA ELMADAĞ 353742 Barut İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 451 270 

ANKARA ELMADAĞ 862351 Fatih İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 303 360 

ANKARA ELMADAĞ 383727 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 250 540 

ANKARA ELMADAĞ 381981 Lalahan İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 9 545 270 

ANKARA ELMADAĞ 700629 Üçevler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 101 240 

ANKARA ELMADAĞ 305976 Kayadibi İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 38 120 

ANKARA ELMADAĞ 700247 Kurtulus İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 22 574 660 

ANKARA ELMADAĞ 252424 Gümüşpala İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 630 360 

ANKARA ELMADAĞ 700571 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 800 720 

ANKARA ELMADAĞ 388909 Hasanoğlan İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 15 311 450 

ANKARA ELMADAĞ 252436 Yaşar Doğu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 387 510 

ANKARA ELMADAĞ 305988 Karacahasan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 14 274 420 

ANKARA ELMADAĞ 120127 Namk Kemal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 360 270 

ANKARA ELMADAĞ 700019 Yenmahalle İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 65 240 

ANKARA ELMADAĞ 395193 Lalahan Karşyaka İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 13 339 390 

ANKARA ELMADAĞ 335842 Şehit Şener Gündem İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 237 540 

ANKARA ELMADAĞ 700402 Hasanoglan M.cakmak İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 7 359 210 

ANKARA ELMADAĞ 700296 Hasanoglan Öğretmenler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 24 624 720 

ANKARA ELMADAĞ 381694 Dr.Ahmet Kazm Mhçoğlu İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 18 306 540 

ANKARA GÖLBAŞI 702903 Incek İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 193 270 

ANKARA GÖLBAŞI 120272 T.E.K İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 1335 1050 

ANKARA GÖLBAŞI 334993 İnönü İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 1466 450 

ANKARA GÖLBAŞI 702246 Ahboz İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 3 13 90 

ANKARA GÖLBAŞI 701216 Bayrak İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 287 300 

ANKARA GÖLBAŞI 701169 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 42 1613 1260 

ANKARA GÖLBAŞI 756415 Emirler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 12 90 

ANKARA GÖLBAŞI 702413 Haclar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 4 25 120 

ANKARA GÖLBAŞI 702797 Koparan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 1 15 30 

ANKARA GÖLBAŞI 702736 Ogulbey İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA GÖLBAŞI 702689 Orenck İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 5 113 150 

350



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA GÖLBAŞI 702570 Topakl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 58 60 

ANKARA GÖLBAŞI 702305 Çayrl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA GÖLBAŞI 382293 Balbudak İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 1158 1050 

ANKARA GÖLBAŞI 702952 Hallacl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 1 13 30 

ANKARA GÖLBAŞI 702462 Taspnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 130 270 

ANKARA GÖLBAŞI 756535 Yavrucak İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 14 60 

ANKARA GÖLBAŞI 756584 Yurtbeyi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 3 47 90 

ANKARA GÖLBAŞI 120284 Bezirhane İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 221 300 

ANKARA GÖLBAŞI 756692 Karaoğlan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 30 60 

ANKARA GÖLBAŞI 756464 Yaylabağ İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 18 60 

ANKARA GÖLBAŞI 701108 Gökçehöyük İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 12 372 360 

ANKARA GÖLBAŞI 248765 Gündüz Alp İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 1411 780 

ANKARA GÖLBAŞI 702677 Hac Hasan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 3 17 90 

ANKARA GÖLBAŞI 702354 Ballkpnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 14 60 

ANKARA GÖLBAŞI 955796 Şahin Sevin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 483 510 

ANKARA GÖLBAŞI 382281 Enver Bektaş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 225 300 

ANKARA GÖLBAŞI 702521 Velhmmetl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 3 38 90 

ANKARA GÖLBAŞI 874005 İncek T.E.K. İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 154 270 

ANKARA GÖLBAŞI 120296 Selametli Köyü İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 6 174 180 

ANKARA GÖLBAŞI 701277 Karagedk Ercan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 262 360 

ANKARA GÖLBAŞI 964755 Dr.AhmetFiliz Göğüş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 87 300 

ANKARA HAYMANA 702366 Catak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 56 90 

ANKARA HAYMANA 702425 Culuk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA HAYMANA 354282 Kavak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 102 210 

ANKARA HAYMANA 354233 Oyaca İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 17 323 510 

ANKARA HAYMANA 354174 Çalş İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 14 130 420 

ANKARA HAYMANA 255788 Ataköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 239 270 

ANKARA HAYMANA 702151 Devec İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 27 60 

ANKARA HAYMANA 354390 Kerpiç İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 10 341 300 

ANKARA HAYMANA 703119 Saatli İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 18 30 

ANKARA HAYMANA 354341 Yenice İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 14 411 420 

ANKARA HAYMANA 306036 Çaldağ İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 257 240 

ANKARA HAYMANA 306024 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 319 360 

ANKARA HAYMANA 702641 Boyalk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 30 90 

351



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA HAYMANA 702258 Dereköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 16 120 

ANKARA HAYMANA 701875 Gedkl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 69 60 

ANKARA HAYMANA 703000 Sargül İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 5 19 150 

ANKARA HAYMANA 701611 Sinanl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 347 330 

ANKARA HAYMANA 703132 Soğulca İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 20 60 

ANKARA HAYMANA 703024 Tepeköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 32 60 

ANKARA HAYMANA 703431 Yeniköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 21 60 

ANKARA HAYMANA 702915 Yergomu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 22 30 

ANKARA HAYMANA 120510 12 Eylül İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 614 690 

ANKARA HAYMANA 703276 Bahcecik İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 100 270 

ANKARA HAYMANA 354448 Burunsuz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 186 330 

ANKARA HAYMANA 702533 Chansah İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 36 60 

ANKARA HAYMANA 701385 Demrozu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 32 120 

ANKARA HAYMANA 701659 Karahoca İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 21 60 

ANKARA HAYMANA 701706 Katranc İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 27 30 

ANKARA HAYMANA 703239 Kutluhan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 26 60 

ANKARA HAYMANA 702856 Yeşilköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 43 90 

ANKARA HAYMANA 702209 Çeltikli İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 27 120 

ANKARA HAYMANA 266067 İstiklal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 296 360 

ANKARA HAYMANA 701540 Alahacl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 124 270 

ANKARA HAYMANA 354066 Altpnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 10 214 300 

ANKARA HAYMANA 703396 Dikilitaş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 18 60 

ANKARA HAYMANA 702092 Durupnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 24 120 

ANKARA HAYMANA 701814 Karapnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA HAYMANA 702690 Pnarbaş İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 17 60 

ANKARA HAYMANA 702940 Toyçayr İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 30 30 

ANKARA HAYMANA 770785 Yeşilyurt İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 21 60 

ANKARA HAYMANA 306012 Yurtbeyli İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 11 256 330 

ANKARA HAYMANA 701432 Büyükyagc İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 14 30 

ANKARA HAYMANA 354125 Evliyafak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 101 240 

ANKARA HAYMANA 703406 Karaömerli İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 36 90 

ANKARA HAYMANA 701493 Balckhsar İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 187 270 

ANKARA HAYMANA 702748 Bostanhüyük İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 16 30 

ANKARA HAYMANA 354507 Kzlkoyunlu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 33 60 

352



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA HAYMANA 703360 Sardeğirmen İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 16 60 

ANKARA HAYMANA 699863 Yaprakbayr İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 137 270 

ANKARA HAYMANA 703085 Sereflgokgoz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 12 90 

ANKARA HAYMANA 701767 Karasuleymanl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 35 60 

ANKARA HAYMANA 703359 İkizce Nahyes İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA HAYMANA 702832 Sğrck Çiftliği İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 24 30 

ANKARA HAYMANA 703288 Yukar Sebil Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 66 90 

ANKARA HAYMANA 702474 Büyük Konak Görmez İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 21 60 

ANKARA HAYMANA 306048 Emirler Kesikkavak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 202 270 

ANKARA HAYMANA 749847 Mahmut Hilmi Doğan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 15 398 450 

ANKARA KALECİK 306061 Ahiler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 14 389 420 

ANKARA KALECİK 701170 Gölköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 0 31 0 

ANKARA KALECİK 701062 Klcak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 16 60 

ANKARA KALECİK 120605 Çandr İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 288 330 

ANKARA KALECİK 700691 Cftlk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA KALECİK 700749 Eskiköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 33 60 

ANKARA KALECİK 701228 Gokdere İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 26 60 

ANKARA KALECİK 701397 Hacköy İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 12 60 

ANKARA KALECİK 120595 Hasayaz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 201 330 

ANKARA KALECİK 700081 Çaykaya İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA KALECİK 701336 Yencote İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 63 240 

ANKARA KALECİK 701121 Karahoyuk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 45 90 

ANKARA KALECİK 700475 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 468 570 

ANKARA KALECİK 252448 Dumlupnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 11 316 330 

ANKARA KALECİK 700259 Y Samanlk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 40 60 

ANKARA KALECİK 700798 Degrmenkaya İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 19 60 

ANKARA KALECİK 699910 Akkaynak Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA KALECİK 700857 Aşağ Samanlik İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 19 60 

ANKARA KALECİK 700965 Yukar Mahmutlar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA POLATLI 288335 Gazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 509 450 

ANKARA POLATLI 910108 İMKB İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 546 1050 

ANKARA POLATLI 385427 Basri İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 227 240 

ANKARA POLATLI 705155 Ilca İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 28 60 

ANKARA POLATLI 704999 Inler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 34 60 

353



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA POLATLI 705059 Kabak İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 19 60 

ANKARA POLATLI 705096 Ucret İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 4 30 120 

ANKARA POLATLI 331604 İnönü İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 333 510 

ANKARA POLATLI 703683 Poyraz İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 133 270 

ANKARA POLATLI 704987 Özyurt İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 23 30 

ANKARA POLATLI 288323 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1571 720 

ANKARA POLATLI 704485 Igcler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA POLATLI 393576 Sakarya İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1361 570 

ANKARA POLATLI 703492 Saroba İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 6 94 180 

ANKARA POLATLI 314795 Uzunbey İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 319 270 

ANKARA POLATLI 703551 Ömerler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 28 60 

ANKARA POLATLI 347079 İnklap İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 1031 750 

ANKARA POLATLI 862338 13 Eylül İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 1772 780 

ANKARA POLATLI 703849 Beyobas İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 117 270 

ANKARA POLATLI 392139 Esentepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 7 386 210 

ANKARA POLATLI 306132 Türkoğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 755 750 

ANKARA POLATLI 354796 İstiklal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 496 300 

ANKARA POLATLI 705167 Hasmuslu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 23 30 

ANKARA POLATLI 703717 Karaahmet İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 39 60 

ANKARA POLATLI 704831 Karabenl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 19 60 

ANKARA POLATLI 704424 Karapnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 39 90 

ANKARA POLATLI 704938 Turkobas İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 93 270 

ANKARA POLATLI 704760 Yağcoğlu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 26 120 

ANKARA POLATLI 704593 Yuzukbas İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 24 60 

ANKARA POLATLI 289532 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 600 420 

ANKARA POLATLI 244025 Genç Osman İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 719 390 

ANKARA POLATLI 306119 Sevim Aras İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1356 540 

ANKARA POLATLI 704926 Shahmetl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 28 60 

ANKARA POLATLI 704818 Turktacr İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 29 60 

ANKARA POLATLI 704005 Yasshoyuk İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 22 90 

ANKARA POLATLI 703791 Hisarlkaya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 3 31 90 

ANKARA POLATLI 247507 Karahamzal İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 274 330 

ANKARA POLATLI 392103 Namk Kemal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 440 270 

ANKARA POLATLI 392115 Yavuz selim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 616 360 

354



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA POLATLI 703957 Yenkoseler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 22 90 

ANKARA POLATLI 703514 Yenmehmetl İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 15 60 

ANKARA POLATLI 122271 Mehmet Gönenç İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 619 270 

ANKARA POLATLI 703467 Adatoprakpnar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 28 60 

ANKARA POLATLI 702761 Tarm İşletmesi İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 201 210 

ANKARA POLATLI 288311 Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 178 240 

ANKARA POLATLI 703898 Çokören Satlmş Ylmaz İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 135 270 

ANKARA POLATLI 122258 Bedriye Halil Naci Mhcoğlu İlköğr. Okulu Şehir İkili Öğretim 1 29 1459 870 

ANKARA POLATLI 952336 Malköy Elektrik Santral İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 89 240 

ANKARA POLATLI 243749 Beylikköprü Şh.Yzb.Nazmi Elmas İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 216 270 

ANKARA POLATLI 306120 Hikmet Uluğbay Pansiyonlu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 18 362 540 

ANKARA ÇANKAYA 382256 DSİ.İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 427 480 

ANKARA ÇANKAYA 383776 Bilgi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 710 720 

ANKARA ÇANKAYA 224055 Gökay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 0 226 0 

ANKARA ÇANKAYA 354113 Mohaç İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 719 420 

ANKARA ÇANKAYA 354497 Sarar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1091 570 

ANKARA ÇANKAYA 331222 Timur İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 615 780 

ANKARA ÇANKAYA 353898 Özyurt İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 252 240 

ANKARA ÇANKAYA 331151 İncesu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 215 270 

ANKARA ÇANKAYA 354162 Akpnar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 233 270 

ANKARA ÇANKAYA 331187 Beytepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 39 1382 1170 

ANKARA ÇANKAYA 331006 Boztepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 516 540 

ANKARA ÇANKAYA 699946 Cebesoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 140 240 

ANKARA ÇANKAYA 305748 Dedeman İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1394 630 

ANKARA ÇANKAYA 700056 Karataş İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 125 270 

ANKARA ÇANKAYA 331079 Maltepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 42 1543 1260 

ANKARA ÇANKAYA 382244 Yenilik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 715 600 

ANKARA ÇANKAYA 331018 Çankaya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 42 1526 1260 

ANKARA ÇANKAYA 331641 İltekin İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 976 420 

ANKARA ÇANKAYA 353957 İzciler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 273 270 

ANKARA ÇANKAYA 331175 Anttepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 1084 450 

ANKARA ÇANKAYA 382232 Arjantin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 568 690 

ANKARA ÇANKAYA 331092 Atasülün İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 614 270 

ANKARA ÇANKAYA 354005 Hürriyet İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 568 300 

355



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇANKAYA 314699 Kurtuluş İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1867 900 

ANKARA ÇANKAYA 354270 Reşatbey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 525 270 

ANKARA ÇANKAYA 331031 Yücetepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 34 1033 1020 

ANKARA ÇANKAYA 701468 Özbirlik İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 5 283 150 

ANKARA ÇANKAYA 331246 Şahinbey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 58 270 

ANKARA ÇANKAYA 354328 Alparslan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 581 330 

ANKARA ÇANKAYA 353791 Nenehatun İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 34 924 1020 

ANKARA ÇANKAYA 242815 Talatpaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 603 870 

ANKARA ÇANKAYA 701300 Yeşilkent İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 102 270 

ANKARA ÇANKAYA 329346 Ülkü Akn İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 816 750 

ANKARA ÇANKAYA 331209 Mithatpaşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 468 360 

ANKARA ÇANKAYA 331234 Rauf Orbay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 32 2025 960 

ANKARA ÇANKAYA 304780 Ahmet Haşim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 1348 750 

ANKARA ÇANKAYA 255860 Akşemsettin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 51 1211 1530 

ANKARA ÇANKAYA 330995 Bademlidere İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 123 300 

ANKARA ÇANKAYA 354054 Hasan Özbay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 349 300 

ANKARA ÇANKAYA 331283 Kavakldere İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 986 540 

ANKARA ÇANKAYA 331102 Mimar Kemal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1390 660 

ANKARA ÇANKAYA 331199 Mimar Sinan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 410 600 

ANKARA ÇANKAYA 346851 Namk Kemal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 942 510 

ANKARA ÇANKAYA 288288 Ahmet Yesevi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 640 540 

ANKARA ÇANKAYA 354221 Ertuğrulgazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 564 360 

ANKARA ÇANKAYA 224474 Eşref Bitlis İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 508 600 

ANKARA ÇANKAYA 354436 Fahri Çaldağ İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 192 270 

ANKARA ÇANKAYA 331210 Nurçin Sayan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 661 810 

ANKARA ÇANKAYA 314687 Tevfik İleri İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 35 2534 1050 

ANKARA ÇANKAYA 253023 Ahmet Andiçen İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 570 720 

ANKARA ÇANKAYA 331055 Ayten Tekşk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 575 690 

ANKARA ÇANKAYA 700007 Aşağ İmrahor İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 73 270 

ANKARA ÇANKAYA 810323 Gökçe Karataş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 800 720 

ANKARA ÇANKAYA 305773 Kemal Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 480 360 

ANKARA ÇANKAYA 253035 Klçali Paşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 966 810 

ANKARA ÇANKAYA 313023 Mehmet İçkale İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 376 720 

ANKARA ÇANKAYA 877453 Misak Milli İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 13 195 390 

356



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇANKAYA 353240 Mustafa Kemal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 563 330 

ANKARA ÇANKAYA 119497 Pakize Erdoğu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 485 510 

ANKARA ÇANKAYA 305724 Seyranbağlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 890 510 

ANKARA ÇANKAYA 253011 Süleyman Uyar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 698 750 

ANKARA ÇANKAYA 331163 Teğmen Kalmaz İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1073 510 

ANKARA ÇANKAYA 701576 Yusuf Karaman İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 113 270 

ANKARA ÇANKAYA 331080 Dr.Reşit Galip İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 443 300 

ANKARA ÇANKAYA 305761 Gülten Kösemen İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 656 750 

ANKARA ÇANKAYA 679317 Köy Hizmetleri İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 203 240 

ANKARA ÇANKAYA 225551 Kütükçü Alibey İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 56 1247 1680 

ANKARA ÇANKAYA 331305 Salih Alptekin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 33 983 990 

ANKARA ÇANKAYA 353849 Ulubatl Hasan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1332 660 

ANKARA ÇANKAYA 354544 27 Aralk Lions İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 435 570 

ANKARA ÇANKAYA 305736 Hamdullah Suphi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 1518 780 

ANKARA ÇANKAYA 886103 Metin Oktay Mah.İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 437 870 

ANKARA ÇANKAYA 331043 Milli Egemenlik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 163 300 

ANKARA ÇANKAYA 331114 Muazzez Karaçay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 329 270 

ANKARA ÇANKAYA 382592 T Emlak Bankas İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 484 570 

ANKARA ÇANKAYA 758176 Ahmet Barndrr İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 793 780 

ANKARA ÇANKAYA 314675 Ahmet Vefik Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1476 690 

ANKARA ÇANKAYA 812405 AytenŞaban Diri İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 22 559 660 

ANKARA ÇANKAYA 119485 FatmaYaşar Önen İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 416 540 

ANKARA ÇANKAYA 305665 Turhan Feyzioğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1649 720 

ANKARA ÇANKAYA 353730 Türkİş Bloklar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 448 300 

ANKARA ÇANKAYA 331138 Türkan Yamantürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 834 690 

ANKARA ÇANKAYA 343069 Yasemin Karakaya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 899 780 

ANKARA ÇANKAYA 874078 İl Genel Meclisi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 40 1165 1200 

ANKARA ÇANKAYA 867486 İzzet Latif Aras İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 934 780 

ANKARA ÇANKAYA 357262 Erdoğan Şahinoğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 30 609 900 

ANKARA ÇANKAYA 964657 Abdurrahman Şengel İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 164 510 

ANKARA ÇANKAYA 331271 Halide Edip Advar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 43 1385 1290 

ANKARA ÇANKAYA 242707 Kymet Necip Tesal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 677 450 

ANKARA ÇANKAYA 288276 Milli Eğitim Vakf İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 406 570 

ANKARA ÇANKAYA 701361 OrAn Perihan İnan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 605 540 

357



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ÇANKAYA 224462 Ahmet Bahadr İlhan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 367 600 

ANKARA ÇANKAYA 331258 Sokullu Mehmet Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 843 420 

ANKARA ÇANKAYA 377950 Ziraat Mühendisleri İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 688 720 

ANKARA ÇANKAYA 761667 Büyükhanl Kardeşler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 1063 780 

ANKARA ÇANKAYA 354389 Mehmet Hikmet Ayberk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 589 510 

ANKARA ÇANKAYA 331126 Gaziosmanpaşa Neclaİlhan İpekçi İ.Ö.O Şehir Normal Öğretim 1 28 1047 840 

ANKARA ÇANKAYA 386134 Hüseyin Hüsnü Tekşk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 654 570 

ANKARA ÇANKAYA 354855 Gülen Muharrem Pakoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 33 2825 990 

ANKARA ÇANKAYA 886115 Mehmet Özcan Torunoğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 841 810 

ANKARA ÇANKAYA 750766 Türkiye Noterler Birliği İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 1033 780 

ANKARA ÇANKAYA 331067 Bahçelievler Nebahat Keskin İlköğretim Ok. Şehir İkili Öğretim 1 26 1057 780 

ANKARA ÇANKAYA 353683 Krkkonaklar İffet Güneşoğlu İlköğretim Ok Şehir İkili Öğretim 1 15 846 450 

ANKARA ÇANKAYA 331295 Dikmen Öğretmen Necla Kzlbağ İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 33 818 990 

ANKARA ALTINDAĞ 386014 Atam İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 21 603 630 

ANKARA ALTINDAĞ 330971 Şili İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 450 510 

ANKARA ALTINDAĞ 382220 Taşça İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 266 270 

ANKARA ALTINDAĞ 331498 İnönü İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 605 360 

ANKARA ALTINDAĞ 288168 Ahiler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1345 660 

ANKARA ALTINDAĞ 347807 Atilla İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 988 540 

ANKARA ALTINDAĞ 305689 Cebeci İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1469 720 

ANKARA ALTINDAĞ 755566 Tatlar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 13 60 

ANKARA ALTINDAĞ 288156 13 Ekim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 901 540 

ANKARA ALTINDAĞ 699875 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 581 300 

ANKARA ALTINDAĞ 305690 Atfbey İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 28 880 840 

ANKARA ALTINDAĞ 386230 Gültepe İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 285 300 

ANKARA ALTINDAĞ 755517 Kavakl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 220 270 

ANKARA ALTINDAĞ 700140 Sakalar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 187 240 

ANKARA ALTINDAĞ 288132 Uluğbey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1763 690 

ANKARA ALTINDAĞ 330910 24 Kasm İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1196 690 

ANKARA ALTINDAĞ 242590 Altnova İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 8 327 240 

ANKARA ALTINDAĞ 755733 Aydnck İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 16 30 

ANKARA ALTINDAĞ 386183 Gülpnar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 982 510 

ANKARA ALTINDAĞ 330934 Solfasol İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 13 289 390 

ANKARA ALTINDAĞ 305677 Tandoğan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 33 825 990 

358



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ALTINDAĞ 305712 Ali Ersoy İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1174 480 

ANKARA ALTINDAĞ 285068 Beşikkaya İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 1430 600 

ANKARA ALTINDAĞ 330983 Satkadn İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 629 780 

ANKARA ALTINDAĞ 255872 Seymenler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 779 690 

ANKARA ALTINDAĞ 382207 Telsizler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1256 540 

ANKARA ALTINDAĞ 962678 Türkerler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 32 427 960 

ANKARA ALTINDAĞ 754250 Yenihayat İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 351 300 

ANKARA ALTINDAĞ 252987 Battalgazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1992 720 

ANKARA ALTINDAĞ 353467 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 700 360 

ANKARA ALTINDAĞ 304098 Fikri İnal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 13 364 390 

ANKARA ALTINDAĞ 288144 Hacbayram İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 38 691 1140 

ANKARA ALTINDAĞ 353406 Karacakaya İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 1029 360 

ANKARA ALTINDAĞ 391063 Karapürçek İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 748 390 

ANKARA ALTINDAĞ 224437 Peyamitepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 1318 810 

ANKARA ALTINDAĞ 305700 Polis Amca İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1936 720 

ANKARA ALTINDAĞ 288193 Yeni Turan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1136 540 

ANKARA ALTINDAĞ 244348 Kutalmşbey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 852 480 

ANKARA ALTINDAĞ 223851 Nazm Akcan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 922 750 

ANKARA ALTINDAĞ 252999 Peyami Safa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 958 720 

ANKARA ALTINDAĞ 386122 Çalşkanlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 749 360 

ANKARA ALTINDAĞ 353514 İhsan Sungu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 980 900 

ANKARA ALTINDAĞ 353575 Halim Şaşmaz İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1252 720 

ANKARA ALTINDAĞ 815218 Hasan Sağlam İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 28 569 840 

ANKARA ALTINDAĞ 255811 Hdrlktepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 594 510 

ANKARA ALTINDAĞ 353359 Nazife Hatun İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1377 510 

ANKARA ALTINDAĞ 306193 Aydnlkevler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 32 1997 960 

ANKARA ALTINDAĞ 755674 Aşağ Peçenek İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 4 71 120 

ANKARA ALTINDAĞ 330958 Evliya Çelebi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 816 390 

ANKARA ALTINDAĞ 382197 Milli Müdafaa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 551 270 

ANKARA ALTINDAĞ 252975 Nihat Başakar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 1004 450 

ANKARA ALTINDAĞ 288181 Sdka Knac İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 41 1137 1230 

ANKARA ALTINDAĞ 118372 Abdullah Tokur İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 1922 810 

ANKARA ALTINDAĞ 755625 Yukar Peçenek İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 5 52 150 

ANKARA ALTINDAĞ 244241 Kaşgarl Mahmut İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1384 540 

359



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ALTINDAĞ 881805 Ulus İlk Meclis İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 21 623 630 

ANKARA ALTINDAĞ 754142 Özdemir Gürocak İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 924 510 

ANKARA ALTINDAĞ 330946 Yldrm Beyazt İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 821 360 

ANKARA ALTINDAĞ 754201 Yahya Galip Karg İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 647 240 

ANKARA ALTINDAĞ 754095 Öğretmen Abdullah İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 595 240 

ANKARA ALTINDAĞ 288120 Ayşe Numan Konakç İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 22 827 660 

ANKARA ALTINDAĞ 382219 Halil Naci Mhçoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 797 480 

ANKARA ALTINDAĞ 255835 Hüseyin Güllü Ceylan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1506 660 

ANKARA ALTINDAĞ 861776 Mehmet Memişoğlullar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 698 360 

ANKARA ALTINDAĞ 330922 Çocuk Sevenler Derneği İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1157 510 

ANKARA ALTINDAĞ 386075 Ankara Ticaret Odas 65.Yl İlköğretim Ok. Şehir Normal Öğretim 1 25 1071 750 

ANKARA ALTINDAĞ 386195 Şehit Albay İbrahim Karaoğlanoğlu İlköğ.Ok Şehir Normal Öğretim 1 32 948 960 

ANKARA KEÇİÖREN 701731 Hun İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 521 240 

ANKARA KEÇİÖREN 242935 Saray İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 33 1218 990 

ANKARA KEÇİÖREN 386266 Uygur İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 685 330 

ANKARA KEÇİÖREN 288384 Ülker İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1405 480 

ANKARA KEÇİÖREN 120882 Bağlum İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 19 1399 570 

ANKARA KEÇİÖREN 331437 Kalaba İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 34 2015 1020 

ANKARA KEÇİÖREN 122964 Çağlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1166 510 

ANKARA KEÇİÖREN 385319 Şenlik İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 35 2363 1050 

ANKARA KEÇİÖREN 252880 Şinasi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1383 660 

ANKARA KEÇİÖREN 306203 120.Yl İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1305 510 

ANKARA KEÇİÖREN 386278 29 Ekim İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 985 510 

ANKARA KEÇİÖREN 252879 Atapark İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 845 750 

ANKARA KEÇİÖREN 810061 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 45 1557 1350 

ANKARA KEÇİÖREN 120869 Gülhane İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1527 630 

ANKARA KEÇİÖREN 331401 Çizmeci İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 43 4102 1290 

ANKARA KEÇİÖREN 331425 19 Mays İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 846 510 

ANKARA KEÇİÖREN 353634 23 Nisan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1334 660 

ANKARA KEÇİÖREN 808065 Ayyldz İlköğretim Okulu Belde İkili Öğretim 1 24 1258 720 

ANKARA KEÇİÖREN 702175 Kocatepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1215 900 

ANKARA KEÇİÖREN 386217 Kuyubaş İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1994 720 

ANKARA KEÇİÖREN 353587 Mecidiye İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 1930 810 

ANKARA KEÇİÖREN 314709 Ufuktepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 1428 420 

360



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA KEÇİÖREN 701623 Cagr Bey İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 871 690 

ANKARA KEÇİÖREN 756763 Gümüşoluk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 5 85 150 

ANKARA KEÇİÖREN 702067 Onder Ata İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 538 270 

ANKARA KEÇİÖREN 120857 Orhangazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 799 450 

ANKARA KEÇİÖREN 331474 Osmangazi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 13 355 390 

ANKARA KEÇİÖREN 771107 Pursaklar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 659 270 

ANKARA KEÇİÖREN 353479 İpek Yolu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 211 240 

ANKARA KEÇİÖREN 702283 Dumlupnar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1612 690 

ANKARA KEÇİÖREN 255884 Kamil Ocak İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 44 2946 1320 

ANKARA KEÇİÖREN 353526 Melek Özen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 28 2167 840 

ANKARA KEÇİÖREN 702391 Sancaktepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 431 270 

ANKARA KEÇİÖREN 305844 İbni Sina İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 27 1818 810 

ANKARA KEÇİÖREN 871290 İhsan Aras İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 914 390 

ANKARA KEÇİÖREN 702006 Ask Veysel İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 579 300 

ANKARA KEÇİÖREN 331462 Faik Erbağ İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 47 2742 1410 

ANKARA KEÇİÖREN 304420 Faruk Duman İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 183 300 

ANKARA KEÇİÖREN 386158 Karacaoğlan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1514 480 

ANKARA KEÇİÖREN 701946 Mehmet Akif İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 1093 810 

ANKARA KEÇİÖREN 120870 Necip Fazl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 652 720 

ANKARA KEÇİÖREN 240184 Satuk Buğra İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 1538 600 

ANKARA KEÇİÖREN 702330 Talp Yener İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 388 270 

ANKARA KEÇİÖREN 702449 İbni Haldun İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 262 240 

ANKARA KEÇİÖREN 331413 Cemal Gürsel İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 953 450 

ANKARA KEÇİÖREN 814166 Hac Sabanc İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 29 2206 870 

ANKARA KEÇİÖREN 353695 Hayri Erişen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 850 480 

ANKARA KEÇİÖREN 223863 Mehmet Örücü İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 580 480 

ANKARA KEÇİÖREN 265909 Tevfik Ünsal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 773 480 

ANKARA KEÇİÖREN 871289 Azmi Ertuğrul İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 2249 720 

ANKARA KEÇİÖREN 331391 Fevziatloğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 29 2470 870 

ANKARA KEÇİÖREN 331450 Nuh Eskiyapan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 36 2722 1080 

ANKARA KEÇİÖREN 380485 Paşal Necati İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 628 720 

ANKARA KEÇİÖREN 252867 Ulviye Fenmen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 10 458 300 

ANKARA KEÇİÖREN 223826 Şehit Kubilay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 946 660 

ANKARA KEÇİÖREN 815495 Mustafa Necati İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 30 1078 900 

361



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA KEÇİÖREN 701672 Nebahat Taşkn İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 893 750 

ANKARA KEÇİÖREN 224449 Osman Hamdibey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1856 540 

ANKARA KEÇİÖREN 389856 Toygar Börekçi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 1101 870 

ANKARA KEÇİÖREN 331653 İbrahim Akoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1079 480 

ANKARA KEÇİÖREN 305797 Danş Tunalgil İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 216 360 

ANKARA KEÇİÖREN 240064 Fahrettin Altay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 243 270 

ANKARA KEÇİÖREN 255859 Yalçn Eskiyapan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 33 2145 990 

ANKARA KEÇİÖREN 288372 Ahmet Cevdet Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1001 570 

ANKARA KEÇİÖREN 288264 Danşment Çiçekli İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1989 900 

ANKARA KEÇİÖREN 331449 Hüseyin Güllüoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 34 2266 1020 

ANKARA KEÇİÖREN 305820 Talia Yaşar Bakdur İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 35 2528 1050 

ANKARA KEÇİÖREN 354304 Hac Mustafa Tarman İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 53 3845 1590 

ANKARA KEÇİÖREN 305819 Halit Fahri Ozansoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 980 810 

ANKARA KEÇİÖREN 216707 Tarhuncu Ahmet Paşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 45 1530 1350 

ANKARA KEÇİÖREN 701838 Ankara Ticaret Odas İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 874 690 

ANKARA KEÇİÖREN 305807 Halide Ömer Uncuoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1640 510 

ANKARA KEÇİÖREN 701780 Mehmet Emn Yurdakul İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 863 810 

ANKARA KEÇİÖREN 361817 Pursaklar Sat Öztürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 2028 690 

ANKARA KEÇİÖREN 305832 Şehit Mehmet Altanlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 896 510 

ANKARA KEÇİÖREN 243032 Gazi Ahmet Muhtar Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 838 420 

ANKARA KEÇİÖREN 887780 19 Mays Mah.Barş Yolu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 33 994 990 

ANKARA KEÇİÖREN 765378 Vildan Nurettin Demirer İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1519 630 

ANKARA KEÇİÖREN 217750 Şehit Piyade Teğmen Hakan Kabil İlöğr.Ok. Şehir İkili Öğretim 1 31 1913 930 

ANKARA KEÇİÖREN 958357 Pursaklar Feride Bekçioğlu İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 18 627 540 

ANKARA KEÇİÖREN 763093 Türkiye Sağlk İşçileri Sendikas İlk. Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1428 720 

ANKARA NALLIHAN 288347 Sakarya İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 30 809 900 

ANKARA NALLIHAN 306097 Saryar İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 135 270 

ANKARA NALLIHAN 350605 Çamalan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 35 240 

ANKARA NALLIHAN 288431 Nasuhpaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 424 600 

ANKARA NALLIHAN 252759 Tuğrulbey İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 15 301 450 

ANKARA NALLIHAN 306107 Dumlupnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 226 270 

ANKARA NALLIHAN 255739 ÇayrhanCumhuriyet İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 24 487 720 

ANKARA NALLIHAN 334944 Şehit Abdullah Ören İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 60 210 

ANKARA NALLIHAN 122102 Çayrhan Gazi Mete Okuducu İlköğretim Ok Köy Normal Öğretim 1 20 489 600 

362



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA NALLIHAN 763164 Çayrhan Hüsamettin Değrimenci İ.Ö.Okulu Belde Normal Öğretim 1 25 287 750 

ANKARA NALLIHAN 865558 Pansiyonlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 329 720 

ANKARA BEYPAZARI 354735 Uruş İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 66 270 

ANKARA BEYPAZARI 252400 Altay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 131 240 

ANKARA BEYPAZARI 700989 Sanayi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 598 540 

ANKARA BEYPAZARI 305952 Üreğil İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 52 270 

ANKARA BEYPAZARI 700438 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 141 240 

ANKARA BEYPAZARI 354747 Krbaş İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 10 112 300 

ANKARA BEYPAZARI 306156 Gazipaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 920 870 

ANKARA BEYPAZARI 700821 Tacettin İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 22 60 

ANKARA BEYPAZARI 354664 Beypazar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 21 822 630 

ANKARA BEYPAZARI 700713 Krşehler İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 52 270 

ANKARA BEYPAZARI 305964 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 15 395 450 

ANKARA BEYPAZARI 252390 Rüştempaşa İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 429 480 

ANKARA BEYPAZARI 252389 Namk Kemal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 719 780 

ANKARA BEYPAZARI 700546 Çayrloğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 235 240 

ANKARA BEYPAZARI 755961 Kzlcasöğüt İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 1 26 30 

ANKARA BEYPAZARI 700499 Kemal Mlasl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 230 270 

ANKARA BEYPAZARI 334932 Faruk Kefelioğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 10 279 300 

ANKARA BEYPAZARI 861918 Karaşar İsmail Hakk Tonguç Yat.İlköğ.B.Ok Belde Normal Öğretim 1 9 175 270 

ANKARA ETİMESGUT 864685 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 28 1645 840 

ANKARA ETİMESGUT 821488 Bağlca İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 91 240 

ANKARA ETİMESGUT 386087 Emirler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 663 360 

ANKARA ETİMESGUT 253059 Sakarya İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1458 630 

ANKARA ETİMESGUT 702199 Yaprack İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 182 270 

ANKARA ETİMESGUT 361829 İstiklal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 1777 750 

ANKARA ETİMESGUT 953557 Ahi Evran İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1285 900 

ANKARA ETİMESGUT 959267 Ali Süavi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 616 510 

ANKARA ETİMESGUT 305868 Etimesgut İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 58 2031 1740 

ANKARA ETİMESGUT 864577 Güzelkent İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1360 900 

ANKARA ETİMESGUT 253047 Şeyhşamil İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 616 540 

ANKARA ETİMESGUT 334143 Ağa Ceylan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1407 540 

ANKARA ETİMESGUT 288396 Dumlupnar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 31 1786 930 

ANKARA ETİMESGUT 386026 Güneşevler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 940 660 

363



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA ETİMESGUT 237935 Hafize Özal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 580 270 

ANKARA ETİMESGUT 363853 Toplu Konut İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 826 750 

ANKARA ETİMESGUT 700737 İlhan Gerim İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 155 240 

ANKARA ETİMESGUT 959280 Samime Talat İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 190 270 

ANKARA ETİMESGUT 251264 Eryaman Bahar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 902 510 

ANKARA ETİMESGUT 255918 Sedat Celasun İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 477 420 

ANKARA ETİMESGUT 957771 Eryaman Şehit Rfat Çelik İ.Ö.O Şehir Normal Öğretim 1 28 692 840 

ANKARA ETİMESGUT 963658 Layika Akbilek İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 573 510 

ANKARA ETİMESGUT 810085 Nasreddin Hoca İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 856 780 

ANKARA ETİMESGUT 234632 Nurettin Ersin İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1496 720 

ANKARA ETİMESGUT 382579 Hasan Ali Yücel İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 32 2162 960 

ANKARA ETİMESGUT 305881 Kadri Suyabakan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 904 780 

ANKARA ETİMESGUT 964575 Eryaman Türkkent İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 314 1050 

ANKARA ETİMESGUT 383823 Eryaman Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 14 444 420 

ANKARA ETİMESGUT 234656 Zekiye Güdüllüoğlu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 2253 780 

ANKARA ETİMESGUT 958489 HasanŞükran Saruhan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 867 750 

ANKARA ETİMESGUT 700786 Samiye Naim Eğitim Vakf İlköğretim Ok. Şehir İkili Öğretim 1 20 1142 600 

ANKARA ETİMESGUT 957783 Eryaman Şehit Abdulkadir Yüzbaşoğlu İ.Ö.O Şehir Normal Öğretim 1 30 797 900 

ANKARA ETİMESGUT 962500 Eryaman Kooperatifler Birliği İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 797 1050 

ANKARA ÇAMLIDERE 701958 Peçenek İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 10 181 300 

ANKARA ÇAMLIDERE 701253 Osmansn İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 12 156 360 

ANKARA ÇAMLIDERE 701194 Merkez Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 502 540 

ANKARA YENİMAHALLE 334084 Abay İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 805 780 

ANKARA YENİMAHALLE 383847 Gazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 11 326 330 

ANKARA YENİMAHALLE 385381 Ümit İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 182 270 

ANKARA YENİMAHALLE 704390 Fatih İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1629 660 

ANKARA YENİMAHALLE 385809 Hazar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 1338 510 

ANKARA YENİMAHALLE 288418 Ostim İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 851 720 

ANKARA YENİMAHALLE 703908 Yuva İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 152 330 

ANKARA YENİMAHALLE 701743 Çeşme İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 4 191 120 

ANKARA YENİMAHALLE 385942 Ergazi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 584 780 

ANKARA YENİMAHALLE 703801 İvedik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 5 55 150 

ANKARA YENİMAHALLE 268461 Anadolu İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 25 1267 750 

ANKARA YENİMAHALLE 703742 Aselsan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 8 405 240 

364



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA YENİMAHALLE 122952 Atakent İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 26 909 780 

ANKARA YENİMAHALLE 382185 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 28 1695 840 

ANKARA YENİMAHALLE 386110 Celayir İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 661 420 

ANKARA YENİMAHALLE 339002 Göktürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 373 720 

ANKARA YENİMAHALLE 252341 Kayalar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 680 690 

ANKARA YENİMAHALLE 385810 Mevlana İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 770 420 

ANKARA YENİMAHALLE 288239 Oğuzlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1534 660 

ANKARA YENİMAHALLE 288240 Şentepe İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 1605 600 

ANKARA YENİMAHALLE 386171 Barbaros İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 1022 450 

ANKARA YENİMAHALLE 304792 Batkent İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 22 1075 660 

ANKARA YENİMAHALLE 327801 Kardelen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 18 1283 540 

ANKARA YENİMAHALLE 703969 Sofuoğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 387 570 

ANKARA YENİMAHALLE 265074 İstiklal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 15 888 450 

ANKARA YENİMAHALLE 223875 Afet İnan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 17 810 510 

ANKARA YENİMAHALLE 244133 Afşin Bey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 792 480 

ANKARA YENİMAHALLE 123000 Kent Koop İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 28 1800 840 

ANKARA YENİMAHALLE 257094 Konutkent İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 318 360 

ANKARA YENİMAHALLE 385763 Orhangazi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 23 633 690 

ANKARA YENİMAHALLE 962682 Türkkonut İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 243 810 

ANKARA YENİMAHALLE 329454 Avni Akyol İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 29 772 870 

ANKARA YENİMAHALLE 383739 Ayşe Tokur İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 512 480 

ANKARA YENİMAHALLE 386002 Demetevler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 1369 600 

ANKARA YENİMAHALLE 327791 Kürşad Bey İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 27 762 810 

ANKARA YENİMAHALLE 701684 Onuncu Yl İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 195 270 

ANKARA YENİMAHALLE 230144 Susuz Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 15 208 450 

ANKARA YENİMAHALLE 288908 Yeşilevler İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 37 1928 1110 

ANKARA YENİMAHALLE 770569 Yunus Emre İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 30 873 900 

ANKARA YENİMAHALLE 386063 Çalşanlar İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 809 360 

ANKARA YENİMAHALLE 255847 Abdi İpekçi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 31 1847 930 

ANKARA YENİMAHALLE 704341 Dede Korkut İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 376 270 

ANKARA YENİMAHALLE 704507 Memlik Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 5 83 150 

ANKARA YENİMAHALLE 703323 Mimar Sinan İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 32 2025 960 

ANKARA YENİMAHALLE 874137 Necmi Şahin İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 20 535 600 

ANKARA YENİMAHALLE 252365 Yahya Çavuş İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 544 510 

365



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA YENİMAHALLE 385559 Zehra Önder İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 16 1185 480 

ANKARA YENİMAHALLE 122940 Ziya Gökalp İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 21 524 630 

ANKARA YENİMAHALLE 385751 İsmail Erez İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 19 1406 570 

ANKARA YENİMAHALLE 386229 Ali Rza Bey İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 7 419 210 

ANKARA YENİMAHALLE 704017 Emniyetçiler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 464 540 

ANKARA YENİMAHALLE 314817 Harzemşahlar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 15 495 450 

ANKARA YENİMAHALLE 814142 Refika Aksoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 35 1138 1050 

ANKARA YENİMAHALLE 288406 Şüküfe Nihal İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 31 1305 930 

ANKARA YENİMAHALLE 703252 Ball Kuyumcu İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 6 25 180 

ANKARA YENİMAHALLE 962498 Emin Sağlamer İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 552 570 

ANKARA YENİMAHALLE 288215 Faruk Verimer İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 325 270 

ANKARA YENİMAHALLE 382303 Kooperatifler İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 50 1375 1500 

ANKARA YENİMAHALLE 816440 Mehmet Ulucan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 173 540 

ANKARA YENİMAHALLE 252353 Osman Ülkümen İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 14 993 420 

ANKARA YENİMAHALLE 703634 Alacaatl Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 5 64 150 

ANKARA YENİMAHALLE 329358 Metin Emiroğlu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 8 254 240 

ANKARA YENİMAHALLE 396030 Gazi Osman Paşa İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 28 1750 840 

ANKARA YENİMAHALLE 255752 Müjgan Karaçal İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 781 390 

ANKARA YENİMAHALLE 956096 Münevver Öztürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 473 510 

ANKARA YENİMAHALLE 870642 Necdet Seçkinöz İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 32 929 960 

ANKARA YENİMAHALLE 353850 Şehit Öğretmen M Ali Durak İ.Ö.O Şehir İkili Öğretim 1 19 1159 570 

ANKARA YENİMAHALLE 704233 Aşağyurtçu Köyü İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 19 60 

ANKARA YENİMAHALLE 285451 Mesa Koru Sitesi İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 449 540 

ANKARA YENİMAHALLE 385320 Öğretmen Kubilay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 20 1187 600 

ANKARA YENİMAHALLE 288227 M.E.Vakf Batkent İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 13 618 390 

ANKARA YENİMAHALLE 329824 Orhan Cemal Fersoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 24 878 720 

ANKARA YENİMAHALLE 383788 Türkan Azmi Köksoy İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 26 737 780 

ANKARA YENİMAHALLE 353778 Batkent Orhan Eren İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 31 1016 930 

ANKARA YENİMAHALLE 817827 Dr.Ümit Yaşar Akyol İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 17 518 510 

ANKARA YENİMAHALLE 328615 Ahmet Hamdi Tanpnar İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 50 1429 1500 

ANKARA YENİMAHALLE 816511 Batkent İlkyerleşim İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 5 44 150 

ANKARA YENİMAHALLE 288203 Mehmet Emin Yurdakul İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 30 1340 900 

ANKARA YENİMAHALLE 816393 Prof.Dr.Mehmet Sağlam İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 32 902 960 

ANKARA YENİMAHALLE 385439 Yahyalar Durali Bezci İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 1333 690 

366



ÖĞRENCİ 

SAYISI 

ÖĞRENCİ 

KAPASİTESİ 

ANKARA YENİMAHALLE 704174 Çayyolu Köyü Hac İbrahim Aydn İlköğretim Şehir Normal Öğretim 1 9 101 270 

ANKARA YENİMAHALLE 379267 Şehit Piyade Çvş.İbrahim Çoban İlköğ.Okulu Şehir İkili Öğretim 1 24 1033 720 

ANKARA YENİMAHALLE 808148 Yakack Köyü İsmet Kurtuluş İlköğretim Okulu Köy İkili Öğretim 1 21 1478 630 

ANKARA KIZILCAHAMAM 306085 Güvem İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 11 105 330 

ANKARA KIZILCAHAMAM 121647 Pazar İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 8 71 240 

ANKARA KIZILCAHAMAM 703778 Semer İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA KIZILCAHAMAM 354772 Akdoğan İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 9 86 270 

ANKARA KIZILCAHAMAM 252473 Çağatay İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 23 804 690 

ANKARA KIZILCAHAMAM 393588 Çeltikçi İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 8 207 240 

ANKARA KIZILCAHAMAM 702665 Orhangazi İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 12 397 360 

ANKARA KIZILCAHAMAM 703455 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 14 370 420 

ANKARA KIZILCAHAMAM 702604 Kazm Karabekir İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 19 475 570 

ANKARA KIZILCAHAMAM 702557 Perhan Erdogan İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 18 394 540 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 243808 Akn İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 7 190 210 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 306144 Emek İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 411 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 331628 Fatih İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 179 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704652 Zafer İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 21 1039 630 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704603 Atatürk İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 220 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 703526 B.ksla İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 33 120 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704221 Kacarl İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 6 54 180 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704772 Tuzgölü İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 6 301 180 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 703203 Çalören İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 119 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 703479 Aluşag İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 4 28 120 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 243916 Gülhüyük İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 8 103 240 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 243701 Devekovan İlköğretim Okulu Belde Normal Öğretim 1 9 145 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704328 Karandere İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 31 60 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 350713 Mehmetçik İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 12 136 360 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 703587 Üzengilik İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 22 60 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704544 Cumhuriyet İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 25 712 750 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704723 Mustafack İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 6 238 180 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704389 Sanlksla İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 3 27 90 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 303857 Şeyhkuyusu İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 9 103 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704162 Büyük Damlack İlköğretim Okulu Köy Normal Öğretim 1 2 18 60 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 704497 İbrahim Baltac İlköğretim Okulu Şehir İkili Öğretim 1 9 439 270 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 306168 Mustafa Üstündağ İlköğretim Okulu Şehir Normal Öğretim 1 17 285 510 

ANKARA ŞEREFLİKOÇHİSAR 122690 Yatl İlköğretim Bölge Okulu Şehir Normal Öğretim 1 16 318 480 

Kaynak : İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2005 

367


Tablo M.3.2.6. Yurtlarda barınan öğrenci sayıları 2005 

Erkek öğrenci Kız öğrenci Toplam öğrenci sayısı 

Yurtlarda Barınan 

Yüksek Öğrenim 3415 3283 6698 

Öğrenci Sayıları 

Yurtlarda Barınan 

Orta Öğrenim 

Öğrenci Sayıları 

2036 700 2736 

Kaynak : İl Milli Eğitim Müdürlüğü 

M.3.3. HASTANELER VE SAĞLIK TESİSLERİ 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Sağlık ve Çevre” başlığı altında incelenmiştir. 

M.3.4. SOSYAL VE KÜLTÜREL TESİSLER 


M.3.5. ENDÜSTRİYEL YAPILAR 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Sanayi ve Teknoloji” başlığı altında 

incelenmiştir 

M.3.6.GÖÇER VE HAREKETLİ BARINAKLAR 


M.3.7. OTELMOTEL VE TURİZM AMAÇLI DİĞER YAPILAR 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Turizm” başlığı altında incelenmiştir 

M.3.8. BÜROLAR VE DÜKKANLAR 

Kent içerisinde yer alan büro ve dükkanlar, kentin eski konumundaki yapılar 

içerisinde bulunmakla beraber, yeni yapılan pasaj ve iş hanlarında yoğun bir yerleşim 

içindedir. Dükkan konumunda olan binalarda toplum ihtiyacına dönük her nevi mal ve 

malzeme satılmasının yanı sıra, kuyumculuk uğraşı veren dükkanlar merkezi cadde 

üzerinde yer almış bulunmaktadır. 

M.3.9.KIRSAL ALANDA YAPILAŞMA 


M.3.10.YEREL MİMARİ ÖZELLİKLER 


M.3.11. BİNA YAPIMINDA KULLANILAN YEREL MATERYALLER 

Bina yapımında; kum, çakıl, taş, mıcır, tuğla, kiremit, çimento, kireç vb. gibi 

materyaller kullanılmaktadır. 

368


M.4. SOSYOEKONOMİK YAPI 

M.4.1.İŞ ALANLARI VE İŞSİZLİK 

M.4.2. GÖÇLER 

Ankara, büyük ölçüde göç alan bir kent olduğu için, Ankara’nın büyümesinin 

çözümlenmesinde göçlerin özel bir yeri vardır. 1930’lu yıllarda kent nüfusunun artışında 

doğal artışın payı %15 düzeyindeyken, artışın %85’i net göç dolayısıyladır. 1975 yılına 

kadar göç önemini korumuştur. Bu yıllarda yaklaşık olarak doğal artış Ankara kentinin 

nüfus artışının %30’unu, net göç %70’ini karşılıyordu. 

Ankara ilinin aldığı ve verdiği göç Tablo.4.2.1’de verilmiştir. 

Net göç hareketinin büyük bir bölümünü 35 yaş oluşturmakta olup, bu yaştan sonra 

net göçün önemi azalmaktadır. Bu azalma erkeklerde daha belirgindir. 35 yaş sonrasındaki 

göçler kadınlarda göreli olarak yüksektir. 

15 yaştan küçük nüfusun toplam göçlerdeki payı sürekli bir artış göstermektedir. 

Bu, Ankara’ya olan göçlerde aileler halinde göçün öneminin artmasıyla açıklanabilir. 

Erkek nüfusun göçleri 1524 yaş grubunda büyük bir yığılma göstermektedir. Bu 

yığılmanın önemi de zaman içinde azalmaktadır. Bu yaş grubunda yığılmanın değişik 

nedenleri vardır. Bunlar; üniversite eğitimi için gelenler, askerlik için gelenler,iş aramak ve 

mevsimlik işler için gelenleri kapsamaktadır. Ankara’da işleri bitince geldikleri yerlere 

döndüklerinden 2529 yaş grubunda erkeklerin göç miktarı büyük bir eksi değer 

almaktadır. Kadın nüfusunda da net göçte yığılma 1524 yaş grubundadır. Ama bunu 

izleyen 2529 yaş grubunda, erkeklerde olduğu gibi büyük bir negatif değer yoktur. Bu, 15 

24 yaş grubu kadın net göçü içinde evlenme nedenli göçlerin okuma nedenli göçlere göre 

çok daha önemli olması yüzündendir. 

Tablo 4.2.1 : 19851990 yılları arasında Ankara İlinin Aldığı ve Verdiği Göç 

Nüfus 

ANKARA 

İçe göç 326.301 

..Toplam göç içindeki pay, ‰ 80 

..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 111 

Dışa göç 256.790 

..Toplam göç içindeki pay, ‰ 63 

..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 87 

Net göç 69.511 

Net göç hızı, % 24 

M.4.3. GÖÇEBE İŞÇİLER (MEVSİMLİK) 

Bölge içerisinde göçebe olarak mevsimlik çalışan işçilerin istihdam edildikleri iş 

kolları genel olarak inşaat, tarım, sanayi ve kamu kurumlarında yer almakta olup, göçebe 

niteliğindeki işçilerin büyük bölümü özel inşaat sektöründe çalışmaktadır. Göçebe 

369


niteliğindeki mevsimlik işçiler bölge içerisinde yoğun bir çalışma gösteren yazlık ve kışlık 

konut inşaatlarında beton, demir, sıva, boya, kalıp ve iskele yapımlarında usta ve işçi 

olarak çalışmaktadır. Bu nitelik içerisinde uğraş veren göçebe çalışanlar, ikametlerinin 

genelde çalışmış olduğu inşaat içerisinde konaklamaktadırlar. 

M.4.4. KENT TOPRAĞININ MÜLKİYET DAĞILIMI 

Ankara metropoliten alan içindeki toprakları, Özel Topraklar ve Kamu Toprakları 

olarak iki gruba ayırdığımızda; kamu toprakları devletin hüküm ve tasarrufu altındaki 

topraklar, belediye sınırı dışındaki ortak mallar, kamunun özel mülkleri, kamunun kentsel 

gelişmeyi yönlendirme amaçlı kurumlarının toprakları ve belediyenin toprakları olarak 

ortaya çıkmakta; özel topraklar ise, gecekondu mülkiyeti, özel mülkler ve hisseli özel 

mülkler olarak ortaya çıkmaktadır. 

Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki topraklar, sahipsiz yerler, kıyılar, doğal 

kaynaklar, ormanlar ve eski eserlerden oluşmaktadır. Kamunun özel mülkleri, hazinenin 

tahsis edilmemiş özel mülkü, hazinenin tahsisli özel mülkü, genel bütçeye bağlı olmayan 

kurum ve kuruluşların topraklarından oluşmaktadır. Belediyenin toprakları, belediye 

hizmeti için kullanılan orta malları ve kentleşmeyi yönlendirmekte kullanılan topraklardan 

oluşmaktadır. Özel mülkler ise, kırsal ve kentsel topraklar olarak belirmektedir. 

Ankara ilinde askeri kuruluşlar, yüksek öğretim kurumları, araştırma enstitüleri 

kent dışında büyük kampüsler halinde yerleşme eğilimi göstermişlerdir. Bunun yanısıra 

toplu konutların özelleştirilmesi ve kamu kesimi lojmanları yapılması politikası 

benimsenince kamu büyük miktarda toprak kamulaştırmıştır. 

Bunun dışında kentin çevresinde kamunun hüküm ve tasarrufundan olan alanlara 

orman statüsü kazandırılarak yeşil kuşak oluşturulmaya başlanmasıyla, kentin çevresinde 

kalın bir kamu toprakları halkası oluşmuştur. 

Ankara’da kent toprakları fiyat yüzeyi Dışkapı’dan Çankaya’ya kadar uzanan eksen 

üzerinde en yüksek değerleri almaktadır. Kent merkezi kuzeyden güneye doğru kentin en 

prestijli alanlarına doğru sürekli bir kayma gösterirken, arsa fiyatları yüzeyi de paralel bir 

kayma göstermektedir. 

Yüksek arsa fiyatları, özel kesimin binalarında çok yoğun toprak kullanım eğilimi 

yaratmaktadır. Oysa kampüsler halinde kent dışına çıkma eğiliminde olan kamu kuruluşları 

düşük yoğunluklu toprak kullanımı eğilimi göstermektedir. 

Ankara’nın başkent olması ve kamu işlevlerinin ağır basması nedeniyle, kamu 

elinde önemli düzeyde bir toprak birikimi olmuştur. 

M.4.5. KONUT YAPIM SÜREÇLERİ 

Ankara’da zaman içinde farklı konut üretim süreçlerinin ortaya çıkışı; bir yandan 

gelişmekte olan bir ülkede inşaat sanayiinde üretim güçlerinin gelişmesi ile ilişkili olmuş, 

diğer taraftan gelir düzeyi ve devletin yönlendirmesi ile oluşan konut talebi tarafından 

belirlenmiştir. 

Kooperatifçiliğin ilk örneği 1935 yılında yasalık kazanan Bahçelievler 

kooperatifidir. 1948 yılında çıkarılan 5218 ve 5228 sayılı kanunlarla gecekondular yasallık 

kazanmış, yine aynı kanun uygulaması ile 2000 konutluk Yenimahalle oluşmuş, bunu 1951 

yılında Etlik’te 3000 arsanın dağıtılması izlemiştir. 1954 yılında kat mülkiyetine olanak 

tanıyan ilk yasal düzenlemenin yapılması ile yapsat sürecine girilmiştir. 

Konutların villa tipi konut üretiminde en büyük paya sahip olmaları, Ankara’da 

“banliyöleşme”nin Batı Avrupa ve Amerikan şehirlerinde olduğu gibi büyük inşaat 

şirketleri ile değil, ucuz arsa elde eden kooperatifler tarafından gerçekleştirildiğini 

370


göstermektedir.bir şirket eliyle kentin yerleşik alanı dışında toplu konut üretiminde ilk 

örnek 1970’lerin başında yapımına başlanan ORAN sitesidir. Son yıllarda kamu 

kuruluşlarının, arsanın ucuz, altyapı getirinin nispeten kolay olduğu kentin uç alanlarında 

toplu lojman yapımına giriştikleri görülmektedir. 

M.4.6. GECEKONDU ISLAH VE ÖNLEME BÖLGELERİ 

Ankara’da düzenli konut piyasasında efektif talep yaratamayan alt gelir grupları 

için konut üretilmemekte, bu gruplar gecekonduya yönelmektedir. Önceleri hazineye ait 

topraklar işgal edilerek kişilerin kendi emeği ile gerçekleştirilen gecekondu yapımı, 

özellikle 1970’ten sonra satın alma hisseli tapulu arsalar üzerinde ücretli emek kullanılarak 

sürdürülmüştür. 

M.5. YERLEŞİM YERLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ 

M.5.1.GÖRÜNTÜ KİRLİLİĞİ 

M.5.2. BİNALARDA SES İZOLASYONU 

Kent merkezi yerleşiminde yer alan binaların ses izolasyonlarının yaptırımına 

dönük yerel yönetim hüküm ve kararları bulunmakla beraber, trafik gürültüsüne maruz ana 

caddeler üzerinde bulunan (ekonomik gücü yüksek mal sahiplerince) bazı binalarda özel 

olarak çift cam ve duvar izolasyonu işlemleri münferit olarak yaptırılmaktadır. 

M.5.3. HAVAALANLARI VE ÇEVRESİNDE OLUŞTURULAN GÜRÜLTÜ 

ZONLARI 

İlimizde bulunan Esenboğa Havalimanının şehre uzaklığı 28 km.dir. Günümüzün 

büyük kentlerinde havaalanları gerek kendi servisleri içinde, gerekse yakın çevrelerindeki 

yerleşmelerde önemli ses kirliliği yaratmaktadırlar. Sivil havacılığın, hava taşımacılığının 

ve jet uçağı teknolojisinin gelişmesi, daha süratli, daha büyük ancak daha gürültülü hava 

taşıtlarının ortaya çıkması, gürültü sorununu ağırlaştırmıştır. Kara ulaşımından farklı 

olarak uçak hareketleri belirli bir düzlem üzerinde sınırlandırılmadığı için gürültü çok 

geniş bir alana yayılmaktadır. 

M.5.4. TİCARİ VE ENDÜSTRİYEL GÜRÜLTÜ 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Gürültü ve Titreşim” başlığı altında 


M.5.5. KENTSEL ATIKLAR 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Atıklar” başlığı altında incelenmiştir. 

M.5.6.BİNALARDA ISI YALITIMI 


371


M.6. NÜFUS 

M.6.1. NÜFUSUN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ 

Tablo 6.1.1 :Ankara İlçelerine göre nüfus ve yıllık nüfus artışı 

1990 Genel Nüfus Sayımı 

kesin sonuçları (1) 

2000 Genel Nüfus Sayımı 

geçici sonuçları 

Yıllık nüfus artış hızı 

06 ANKARA (2) Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy 

01. Altındağ........................................... 422 668 417 616 5 052 407 101 400 023 7 078 3,75 4,30 33,71 

02. Çankaya...................................... 714 330 712 304 2 026 769 331 758 490 10 841 7,42 6,28 167,68 

03. Etimesgut................................. 70 800 69 960 840 171 293 169 615 1 678 88,33 88,54 69,18 

04. Gölbaşı........................................ 43 522 25 123 18 399 62 602 35 308 27 294 36,34 34,02 39,43 

05. Keçiören....................................... 536 051 523 260 12 791 672 817 625 167 47 650 22,72 17,79 131,48 

06. Mamak.................................... 410 359 400 733 9 626 430 606 412 771 17 835 4,81 2,96 61,65 

07. Sincan............................................ 101 118 91 016 10 102 289 783 267 879 21 904 105,26 107,92 77,37 

08. Yenimahalle.................................. 351 436 343 951 7 485 553 344 534 109 19 235 45,38 44,00 94,36 

09. Akyurt............................................. 12 507 3 533 8 974 18 907 8 069 10 838 41,31 82,57 18,87 

10. Ayaş............................................... 20 806 6 427 14 379 21 239 7 839 13 400 2,06 19,85 7,05 

11. Bala................................................ 39 057 6 236 32 821 39 714 6 616 33 098 1,67 5,91 0,84 

12. Beypazarı........................................ 45 977 26 225 19 752 51 841 34 441 17 400 12,00 27,25 12,67 

13. Çamlıdere....................................... 19 365 10 075 9 290 15 339 6 303 9 036 23,30 46,89 2,77 

14. Çubuk.............................................. 52 041 22 935 29 106 75 119 46 605 28 514 36,69 70,88 2,05 

15. Elmadağ.......................................... 38 032 19 490 18 542 43 374 22 518 20 856 13,14 14,44 11,76 

16. Evren............................................... 6 928 3 810 3 118 6 167 4 363 1 804 11,63 13,55 54,70 

17. Güdül.............................................. 18 698 5 504 13 194 20 938 5 806 15 132 11,31 5,34 13,70 

18. Haymana......................................... 55 527 9 144 46 383 54 087 11 313 42 774 2,63 21,28 8,10 

19. Kalecik............................................. 22 989 10 051 12 938 24 738 11 965 12 773 7,33 17,43 1,28 

20. Kazan.............................................. 22 714 6 509 16 205 29 692 15 871 13 821 26,78 89,11 15,91 

21. Kızılcahamam................................. 34 008 12 856 21 152 33 623 16 195 17 428 1,14 23,08 19,36 

22. Nallıhan.......................................... 36 779 11 638 25 141 40 677 17 181 23 496 10,07 38,94 6,77 

23. Polatlı.............................................. 99 965 60 158 39 807 116 400 79 992 36 408 15,22 28,49 8,92 

24. Ş.Koçhisar....................................... 60 701 38 248 22 453 59 128 42 083 17 045 2,62 9,55 27,55 

ToplamTotal 3 236 378 2 836 802 399 576 4 007 860 3 540 522 467 338 21,37 22,15 15,66 

373


M.6.2. NÜFUSUN CİNSİYET VE YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI 

Tablo.6.2.1. Nüfusun yaş grubu, cinsiyete göre dağılımı nüfus,1990 

Nüfus 

ANKARA 

Toplam 3.236.626 

.....Erkek 1.658.276 

.....Kadın 1.578.350 

.......Yaş grubu 

..........004 291.448 

...............Erkek 148.969 

...............Kadın 142.479 

..........0509 334.954 

...............Erkek 171.254 

...............Kadın 163.700 

..........1014 349.305 

...............Erkek 181.060 

...............Kadın 168.245 

..........1519 362.960 

...............Erkek 192.144 

...............Kadın 170.816 

..........2024 359.569 

...............Erkek 194.530 

...............Kadın 165.039 

..........2529 323.187 

...............Erkek 164.931 

...............Kadın 158.256 

..........3034 270.246 

...............Erkek 139.503 

...............Kadın 130.743 

..........3539 221.791 

...............Erkek 113.625 

...............Kadın 108.166 

..........4044 175.052 

...............Erkek 89.025 

...............Kadın 86.027 

..........4549 132.390 

...............Erkek 66.954 

...............Kadın 65.436 

..........5054 112.724 

...............Erkek 54.274 

...............Kadın 58.450 

..........5559 102.997 

...............Erkek 52.082 

...............Kadın 50.915 

..........6064 82.850 

...............Erkek 38.589 

...............Kadın 44.261 

..........6569 49.899 

...............Erkek 23.008 

...............Kadın 26.891 

..........7074 26.842 

...............Erkek 11.639 

...............Kadın 15.203 

..........7579 20.861 

...............Erkek 9.248 

...............Kadın 11613 

..........8084 10.969 

...............Erkek 4089 

...............Kadın 6880 

..........85+ 7.041 

...............Erkek 2428 

...............Kadın 4613 

..........Bilinmeyen 1541 

...............Erkek 924 

...............Kadın 617 

374


M.6.3. İL VE İLÇELERİN NÜFUS YOĞUNLUKLARI 

Nüfus yoğunluğu; km 2 alan başına düşen kişi sayısını göstermektedir. Ankara ili ve 

ilçelerine ait 2000 yılı nüfus yoğunluğu Tablo.6.3.1.’de gösterilmektedir. 

Tablo 6.3.1. 

Toplam nüfus, ilçe, bucak, köy sayısı 

Nüfus 

ANKARA 

Toplam nüfus 3.236.626 

.....Nüfus artış hızı (‰) 21,28 

.....Nüfus yoğunluğu (kişi / km²) 126,00 

.....Şehir nüfusu 2.837.433 

.....Köy nüfusu 398.945 

.....1996 yılı nüfusu (tahmin) 3.653.300 

.....İl ve ilçe merkezi nüfusu (%) 87,64 

.....Bucak ve köy nüfusu (%) 12,36 

İlçe sayısı 24 

Bucak ve köy sayısı 924 

.....Bucak sayısı 19 

.....Köy sayısı 905 

Tablo.6.3.2. 2000 Yılı Nüfus Yoğunluğu 

TOPLAM NÜFUS YÜZÖLÇÜMÜ NÜFUS YOĞUNLUĞU 

GENEL TOPLAM 3411669 25706 132,7 

BALA 19162 2432 7,9 

GÖLBAŞI 50305 1290 39,0 

BEYPAZARI 42086 1868 22,5 

ETİMESGUT 120989 100 1209,9 

SİNCAN 281432 384 732,9 

NALLIHAN 36580 1978 18,5 

ALTINDAĞ 246868 196 1259,5 

MAMAK 403046 208 1937,7 

ÇUBUK 60745 1341 45,3 

KAZAN 29575 443 66,8 

KIZILCAHAMAM 22755 1712 13,3 

POLATLI 109321 3789 28,9 

ÇAMLIDERE 7163 625 11,5 

ŞEREFLİKOÇHİSAR 37586 1869 20,1 

ÇANKAYA 645145 291 2217,0 

AKYURT 15908 214 74,3 

HAYMANA 44466 2802 15,9 

KALECİK 15898 1258 12,6 

ELMADAĞ 35803 573 62,5 

KEÇİÖREN 640066 173 3699,8 

AYAŞ 11618 1158 10,0 

YENİMAHALLE 523714 427 1226,5 

GÜDÜL 8171 419 19,5 

EVREN 3267 156 20,9 

M.6.4. NÜFUS DEĞİŞİM ORANI 

Ankara ili genelinde nüfus değişim oranlarında görülen özellik, nüfusun devamlı 

olarak artış göstermesidir. Nüfus artışlarının en büyük etkeni, yurdumuzun çeşitli 

yörelerinden gelen göçlerdir. 

M.6.5. TURİZM VE SEYAHAT 


375


M.6.6. İŞSİZLİK 

Tablo M.6.6.1. Ankarada Aranılan meslek Grubuna göre İşsiz, ISCO 88 ,TR51 

(15+Yaş, Bin Kişi) 

Meslek grubu (ISCO 88) 

Cinsiyet 

Toplam 

Kanun 

yapclar, 

üst düzey 

yönetciler 

ve 

müdürler 

Profesyonel 

meslek 

mensuplar 

Yardmc 

profesyonel 

meslek 

mensuplar 

Büro ve 

müşteri 

hizmetlerinde 

çalşan 

elemanlar 

Hizmet 

ve satş 

elemanlar 

Nitelikli 

tarm, 

hayvanclk, 

avclk, 

ormanclk, 

ve su 

ürünleri 

çalşanlar 

Sanatkarlar 

ve 

ilgili 

işlerde 

çalşanlar 

Tesis ve 

makine 

operatörleri 

ve 

montajclar 

Nitelik 

gerektirmeyen 

işlerde 

çalşanlar 

İş bulmuş 

başlamak 

için 

bekleyen 

Toplam 213 9 21 15 44 45 1 33 19 21 6 

Erkek 137 6 8 10 16 31 1 28 18 16 4 

Kadn 77 3 13 5 29 14 0 5 1 5 2 

Kaynak: TÜİK, Hanehalk İşgücü Anketi 

Not (1) Rakamlar yuvarlamadan dolay toplam vermeyebilir. 

(2) İki bin kişiden az gözlem değerlerinde örnek büyüklüğü güvenilir tahminler için yeterli değildir. 

Tablo M.6.6.2. Ankara İli Daha Önce Çalşlan Ekonomik Faaliyete göre İşsiz, 2004 yl, Tr 51 

(15+Yaş, Bin Kişi) 

Cinsiyet Toplam Tarm Sanayi İnşaat Hizmet İlk kez iş arayan 

Toplam 213 2 28 18 96 69 

Erkek 136 2 21 16 64 33 

Kadn 77 0 7 2 32 36 

Kaynak: TÜİK, Hanehalk İşgücü 

Not (1) Rakamlar yuvarlamadan dolay toplam vermeyebilir Anketi Sonuçlar 

(2) İki bin kişiden az gözlem değerlerinde örnek büyüklüğü güvenilir 

güvenilir tahminler için yeterli değildir. 

376


Tablo.6.6.3. 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşgücü ve İşgücünden İşsizler 

İL 2000 Yılına Devreden İşgücü Genel 

Toplama 

Devreden İşgücünden İşsizler 

Erkek Kadın Toplam Oranı (% ) Erkek Kadın Toplam 

Genel 

Toplama 

Oranı (% ) 

İşsizin 

İşgücüne 

Oranı (% ) 

Ankara 35383 5442 40825 6.28 29487 4709 34196 7.01 83.76 

Tablo.6.6.4. 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşsizler (Yaş Gruplarına Göre) 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K 

2 2 1334 720 10183 1722 9378 1117 4756 584 2228 310 959 122 578 116 69 16 

1 14 ve 14’ten küçük yaşlar, 2 1519 yaş, 3 2024 yaş, 4 2529 yaş, 5 3034 yaş, 

6 3539 yaş, 7 4044 yaş, 8 4564 yaş, 9 65 yaş ve üzeri, 10 Toplam 

2948 

7 

4709 

Tablo.6.6.5. 1999 Yılı Sonunda Ankara İli Kayıtlı İşsizler (Eğitim Düzeylerine Göre) 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K 

141 45 117 39 9996 722 5808 577 0 0 5119 2102 6767 590 863 287 676 347 29487 4709 

1OkumaYazma Bilmeyenler, 2OkurYazar Olanlar, 3İlkokul Mezunu, 4Orta ve Dengi Okul, 5SanatOrta, 6Lise ve 

Dengi, 7Sanat Lisesi, 8Lise Üstü, 9Yüksek Okul, 10Toplam 

Kaynak : Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı 

377


N. 

ATIKLAR 

378


N.1. EVSEL KATI ATIKLAR 

Çevre Kirliliğine neden olan önemli bir unsur da katı atık sorunudur. Yapılmış olan 

araştırmalara göre Katı atıkların çeşit ve bileşimi ülkelerin ekonomik düzeylerine göre 

farklılıklar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerin kentsel atıklarının içinde kağıt, metal, 

plastik ve diğer sentetik maddeler daha fazla bulunmaktadır. Buna karşılık gelişmekte olan 

ülkelerde organik madde büyük bir oranı oluşturmaktadır. 

Ankara İlinde de üretilen katı atıkların miktarları, özellikleri ve bileşenleri 

mevsimsel ve bölgesel farklılıklar göstermektedir. Türkiye’de kişi başına üretilen ortalama 

katı atık miktarı olan 1,34 kg ve Ankara’nın nüfusu dikkate alındığında Ankara’da günlük 

yaklaşık (4.000.000 x 1,34)günde yaklaşık 5500 ton çöp oluşmaktadır. Oluşan katı atığın 

kompozisyonunun belirlenmesi için son yıllarda yapılmış herhangi bir çalışma 

bulunmamaktadır. 

Özellikle son yıllarda doğalgazın yaygınlaşması sonucu ilimizde oluşan katı 

atıkların içerisinde bulunan kül miktarı azalmış ve katı atık kompozizasyonu değişikliğe 

uğramıştır. 

Ankara’nın nüfusu, nüfus yoğunluğu, hane sayısı, göç sorunu, işyeri, sanayi, kamu 

kuruluşlarının türleri ve sayıları, gelir guruplarının dağılımı ve bu grupların tüketim 

normları gibi değişik özellikler Ankara’da çöp oluşumunu etkileyen temel faktörlerden 

bazılarıdır. 

Bu faktörleri barındıran bir model kurarak Ankara çöp miktarı tahminlerini yapmak 

için oldukça detaylı ve düzenli bilgilere ihtiyaç vardır. SİBAREN’in (Sistem Bilimleri 

Araştırma Enstitüsü) İstanbul için yaptığı çalışmadan yararlanılarak Ankara’da oluşan 

çöpü kestirmek ve uzun dönemli çöp miktarı tahminleri yapabilmek için gece ve gündüz 

nüfus hareketlerini içeren basit bir model geliştirilmiştir. Model ve çözümü bu bölümün 

sonundaki Ek bölümünde anlatılmıştır. 

Modelden elde edilen, bir ilçede bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı ve 

Ankara’da çalışan bir kişinin işyerinde ürettiği günlük çöp miktarı değişkenlerinin ilçelere 

göre % dağılımları Tablo N.1.1’de verilmiştir. 

Tablo N.1.1 : Ankara İli Çöpü İçindeki Evsel ve İşyeri Atık Oranları (% ) 

İLÇE Evsel Atık Oranı İşyeri Atık Oranı 

Altındağ 83.9 16.1 

Çankaya 92.1 7.9 

Etimesgut 93.7 6.3 

Keçiören 98.9 1.1 

Mamak 98.5 1.5 

Sincan 97.2 2.3 

Yenimahalle 93.0 7.0 

Ankara 93.0 7.0 

Ankara’da bir ilçede üretilen çöpün ne oranda evsel atıklardan ne oranda da 

işyerlerinden oluştuğunu 1990 verileri ile Şekil N.1.1’de gösterilmektedir. 

379


Evsel Atık 

İşyeri Atığı 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Altındağ Y.mah. Sincan K.ören 

Şekil N.1.1 : Ankara’da Toplam Çöpün İçindeki Evsel ve İşyeri Atıklarının İlçelere Göre Dağılımı (% ) 

Grafikte görüldüğü gibi Ankara çöpünün özelliklerine bakıldığında, istihdam edilen 

nüfusun ilçe nüfusuna oranının düşük olduğu Keçiören ve Mamak gibi ilçelerde çöpün 

büyük bir kısmının evsel özellikteki atıklardan oluştuğu, Altındağ, Çankaya ilçelerinde ise 

çöp oluşumunda işyerlerinin payının arttığı dikkati çekmektedir. 

Modelden elde edilen değişkenlerin 19902015 döneminde değişmeyeceği ve sabit 

kalacağı varsayılarak tahmin edilen günlük çöp miktarları Tablo N.1.2’de , yıllık çöp 

miktarları Tablo N.1.3’de , çöpün ilçe sınırları içindeki dağılımı Ek N.3’de, kış mevsimi 

günlük çöp miktarları Ek N.4’de gösterilmiştir 

Tablo N.1.2 : Ankara İlinde 19902015 Dönemi İlçelere Göre Günlük Tahmini Çöp Miktarları (kg/gün) 

İLÇE 1990 1995 2000 2005 2010 2015 

Altındağ 347249 385765 419763 442231 445 430216 

Çankaya 506170 579440 652399 717175 768939 871387 

Etimesgut 45053 70455 114090 189183 310807 436755 

Keçiören 336078 386323 432322 464037 462712 364844 

Mamak 245534 283199 317931 342954 353623 398431 

Sincan 53883 61637 72512 87484 109672 168443 

Yenimahalle 215044 252342 295796 347428 412834 518745 

ANKARA 1749011 2019160 2304813 2590492 2863711 3188821 

Tablo N.1.3 : Ankara İlinin 19902015 Dönemi Yıllık Tahmini Çöp Miktarı (Ton/yıl) 

YIL 

YILLIK MİKTAR 

1990 524703 

1995 605748 

2000 691444 

2005 777148 

2010 859113 

2015 956646 

380


Org.Mad % 50.8 

Moloz %1,8 

Kül % 32,4 

Plastik %2,1 

Cam %1,4 

Kağıt % 8,9 

Metal %1,2 

Şekil N.1.2: Ankara Çöpü Bileşenlerinin Yıllık Ortalaması (Ağırlıkça % ) 

Ankara’da katı atık sorununun çözümünde atılması gereken ilk adımlardan birisi, 

eldeki atığın özelliklerinin ayrıntılı olarak saptanmasıdır. Uzaklaştırılması istenen çöpün 

içerisinde bulunan çeşitli madde gruplarının % ağırlık olarak dağılımlarının bilinmesi 

eldeki çöpe uygun biriktirme, toplama, taşıma, değerlendirme ve zararsızlaştırma 

tekniklerinin seçilmesi bakımından gereklidir. 

Ankara çöpü bileşenlerine bakıldığında geri kazanılabilir kağıt, plastik, metal, cam 

ve tekstil gibi değerli maddelerin oranı yaklaşık %15 civarındayken kış aylarında kül oranı 

oldukça artmaktadır. Bu durum (Nisan, Temmuz, Ekim, Ocak, aylarında yapılan düzenli 

tartımlara göre çöpün mevsimsel değişimi (%) olarak) Tablo N.1.4’de verilmiştir 

Tablo N.1.4 : Ankara İlinin Çöpünün Mevsimsel Değişimi (% ) 

BİLEŞEN NİSAN TEMMUZ EKİM OCAK YILLIK 

ORT. 

Kağıt, Karton 7.9 13.8 8.3 4.8 8.9 

Plastik 1.5 2.6 1.4 1.2 8,1 

Metal 0.5 1.0 1.2 1.1 1.2 

Tekstil 1.7 1.2 1.4 1.3 1.4 

Cam 0.9 1.7 1.5 0.9 1.8 

Moloz 7.9 13.8 8.3 4.8 1,8 

Organik Madde 34.3 70.1 85.8 33.4 50.8 

Kül 48.2 8.0 0.0 56.0 32.4 

381


Şekil N.1.2 incelendiğinde Ankara çöpünün içinde en yüksek oranda (yıllık 

ortalama %50,8) organik madde bulunduğu görülmektedir. Geri kazanılabilir maddelerin 

(kağıt, plastik, metal, cam vb.) az olduğu böylece bu çöpün sulu çöp olarak 

nitelendirilebileceği söylenebilir. Sulu çöp biriktirme araçlarının birer fiziksel ve görsel 

kirletici olmasına, sinek üremesine yol açmaktadır. Çöp kompozisyonunda ikinci yoğun 

madde olan kül (yıllık ortalama % 32.4) ise çöp araçlarının sıkıştırma aksamını bozmakta, 

varil kenarlarına dökülerek sokakların kirlenmesine yol açmaktadır. 

Tablo N.1.5. Ankara İlinin Katı Atıklarında Geri Kazanılan Madde Yüzdeleri 

GERİ KAZANILAN MADDELER % 

Kağıt 51,72 

Cam 16,41 

Plastik 14,69 

Metal 8,84 

Pet Şişe PVC 5,19 

Diğer 3,31 

N.2. TEHLİKELİ ATIKLAR 

Nüfus artması ve yaşam düzeyinin gelişmesi ile birlikte ülkemizdeki 

endüstrileşmeye paralel olarak Ankara’da sanayi tesislerinin sayısı artmaya 

başlamıştır.Dolayısıyla bu tesislerde oluşan atıkların miktarları ve türleri gelecek için insan 

sağlığı ve çevreyi tehdit eden boyutlara ulaşmaktadır. 

Avrupa Birliği mevzuatına uyumlu olarak hazırlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü 

Yönetmeliği, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe 

girmiştir. 

Yönetmeliğinin 7. maddesi ile İl sınırları içerisinde Tehlikeli Atık Taşıma işlemi 

yapacak araç ve firmalara lisans verme yetkisi Valiliklere verilmiş olup bu kapsamda 

ilimizde atık taşımak üzere lisans verilen firmalar, taşıdıkları atıkların türleri, kodları ve 

atık taşıyan araç plakaları aşağıda belirtilmiştir. 2005 yılı içerisinde 5 firmanın 7 aracına 

lisans belgesi düzenlenmiştir. Lisans Başvurularında Yönetmeliğin Ek18’inde yer alan 

belgeler (şoförlerin “ADR” eğitim sertifikaları, araçların “TSE Karayolu ile Tehlikeli Atık 

Taşıma Aracı Uygunluk Belgesi” ile firma bilgileri v.b.) istenmektedir. 

Tehlikeli atık geri kazanımı konusunda faaliyet gösteren işletmeler söz konusu 

yönetmelik gereği Çevre ve Orman Bakanlığından “İşletme Bertaraf Lisansı” almakla 

yükümlüdürler. İlimizde atık geri kazanımı yapan firmaların listesi aşağıda belirtilmiş 

olup, bu firmaların denetimleri düzenli olarak yapılmaktadır. 

382


FİRMA ADI ADRESİ LİSANS 

BAŞVURU 

TARİHİ 

ABAK Ticaret ve 

Sanayi Komandit 

Şirketi 

SAHA METAL 

SANAYİ TİC. LTD. 

ŞTİ. 

İSKEN 

İSKENDERUN EN. 

ÜR. TİC. A.Ş. 

LEVENT HİPO 

TİCARET 

GÜM SAN 

GÜMÜŞ PAZ. 

SERDAR 

Mühendislik ve 

Müşavirlik 

SERDAR 

Mühendislik ve 

Müşavirlik 

Ankara İli,Kazan İlçesi, 

Ankaraİstanbul karayolu 28 

mk Sarayköy/ 

ANKARA 

Tel:0312 815 43 20/ 0312 

815 40 67 

Faks:0312 815 43 20 

OSB Dökümcüler Sitesi 

11.sok. No: 137 

Sincan/ANKARA 

Tel: 0312 267 36 72 

Fax. 0 312 267 36 73 

Turan Emeksiz Sk. No.3/3 B 

Blok 06700 Gaziosmanpaşa 

ANKARA 

Tel: 0312 468 92 21 

Fax: 0312 468 91 12 

59. Sk. No:42/A Bahçelievler 

ANKARA 

TEL:223 78 28 

Adres: Talatpaşa Bulvarı 

Turan Mh. Engin Sk. 

No:1/AB 

TEL: 03123108545 

FAALİYET 

KONUSU 

06.04.2001 Geri Kazanım Tesisi 

TESİSTE 

İŞLENECEK ATIK 

TÜRLERİ 

Atık Solvent, Çinko 

oksit ve çinko metali 

LİSANS/İZİN 

LİSANS NO 

R2,R4,R9, Ş 06 0003 

LİSANS/İZİN SON 

TARİHİ 

03.10.2005 

12.07.2002 Geri kazanım Çinko külü R4 06 0004 28.05.2006 

24.04.2003 

Düzenli depolama 

Tesisi 

01.02.2005 Geri Kazanım 

14.09.2004 Gümüş Geri kazanımı 

Kazan /ANKARA 

Tel: 0 312 287 35 11 

Faks:0 312 287 35 12 26.05.2005 Gümüş Geri Kazanım 

Kazan ANKARA 

Tel: 0 312 287 35 11(pbx) 

Fax. 0 312 287 35 12 

19.10.2004 

Tehlikeli Atık Ara 

Depolama 

Santralden 

kaynaklanan alçıtaşı 

çamuru ve Bakanlıkça 

uygun görünen 

tehlikeli atıklar 

depolanabilir. 

Rontgen ve fotograf 

banyo sularından 

gümüş geri kazanımı 

Röntgen ve Fotograf 

Banyo Suyundan 

Gümüş Geri 

Kazanımı 

Rontgen ve Fotograf 

Banyo Sularından 

Gümüş Geri 

Kazanımı 

Tehlikeli Atık 

(radyoaktif ve tıbbi 

atık hariç) 

D5 10 002 10.07.2006 

Geçici Çalışma İzni 02.04.2006 

R4, 06 003 

R4.06.004 

Geçici Çalışma İzni 

26.05.2008 

13.12.2005 

18.09.2005 

383


İlimizde; tesislerde oluşan başlıca tehlikeli atıklar boya çamuru, boya atığı, solvent 

atığı, atık tiner, vernik kalıntıları, kimyasal maddeler ile kontamine olmuş ambalaj atıkları, 

bez ve eldivenler, tehlikeli nitelikli arıtma çamurları ve atık yağlar olup, yönetmeliğe 

uygun şekilde toplanması, taşınması ve bertarafının takibi yapılmaktadır. Bu tehlikeli 

atıklar 2005 yılının şubat ayına kadar ülkemizde konusunda lisans almış tek tesis olan 

İZAYDAŞ’ a gönderilerek yönetmeliğe uygun olarak bertaraf edilmesi sağlanmaktaydı. 

Bu tarihten itibaren aşağıdaki listede yer alan çimento fabrikaları atık yağ ve bazı tehlikeli 

atıkları ilave yakıt olarak kullanmak üzere Bakanlığımızdan Lisans almış ve alternatif 

tehlikeli atık bertaraf tesisleri olmuşlardır. 

Tablo N.2.1.İlimizde Tehlikeli Atıkları İlave Yakıt Olarak Kullanan Lisanslı Çimento Fabrikaları 

FİRMA ADI 

SET 

ÇİMENTO 

SAN. VE 

TİC. A.Ş. 

(ANKARA) 

BAŞTAŞ 

ÇİMENTO 

A.Ş 

(ANKARA) 

ADRESİ 

Güvercinlik Mevkii 

06562 ANKARA 

Tel: 0 312 2110130 

Faks: 0 312 2110560 

Samsun Yolu 35. Km 

06780 Elmadağ 

ANKARA 

Tel: 0 312 8640100 

Faks: 0 312 864 01 

05 

FAALİYET 

KONUSU 

Yakma 

Yakma 

TESİSTE 

İŞLENECEK 

ATIK 

TÜRLERİ 

I. ve II. Kategori 

Atık Yağlar 

I. ve II. Kategori 

Atık Yağlar 

Kontamine Atık 

Boya Çamuru 

Kullanılmış 

lastik 


TARİHİ VE 

LİSANS NO 

08.02.2005 

Lis. No: R1 06001 

03.05.2005 

Lis. No: R1 06002 


SON TARİHİ 

08.02.2008 

03.05.2008 

N.3. ÖZEL ATIKLAR 

N.3.1. TIBBİ ATIKLAR 

Tıbbi atıklar sağlık kuruluşları, araştırma kurumları ve laboratuardan kaynaklanan 

bütün tıbbi atıkları içerir. Buna ek olarak küçük ve dağınık kaynaklardan meydana gelen 

atıkları da kapsar. Tıbbi atıklar sekiz ana kategoride sınıflandırılabilir; genel atık, patalojik 

atık, enfekte atık, kimyasal atık, kesiciler, ecza atıkları, radyoaktif atıklar ve basınçlı 

kaplardır. 

İlimizde bulunan sağlık kuruluşundan kaynaklanan tıbbi atıkların ve radyoaktif 

atıkların Yönetmeliğe uygun olarak geçici depolanması, taşınması ve bertarafının 

sağlanması amacıyla Müdürlüğümüz, İl Sağlık Müdürlüğü, Ankara Büyükşehir Belediye 

Başkanlığı elemanlarının katılımı ile teknik komisyon oluşturulmuştur. Bu komisyon 

tarafından 2005 yılı içerisinde yaklaşık 70 adet sağlık kuruluşunun denetimleri yapılmıştır. 

Yapılan denetimler sonucunda eksik tespit edilen sağlık kuruluşları (özellikle yoğun 

çalışan devlet hastaneleri) ilgili yönetmelik doğrultusunda eksikliklerinin giderilmesi ve 

çevre kirliliğini önleyici tedbirlerin alınması konusunda talimatlandırılmış ve Yönetmelik 

hükümlerine uymayan kurum / kuruluşlara cezai işlem uygulanmıştır. Bu konuda 2005 yılı 

içerisinde 3 (üç) adet sağlık kuruluşuna cezai işlem uygulanmıştır. İlimizde tıbbi atıklar, 

Ankara Büyükşehir Belediyesinin adına Tek Tıbbi Atık Taş. Tem. Hizm. Ltd: Şti. ve 

Çöpsan Ayrıştırma Değ. Ve Taşıma san. Tic. Ltd. Şti. tarafından toplanmakta olup, Sincan 

Çadırtepe çöp döküm sahasında özel olarak hazırlanmış HDPE yüksek yoğunluklu 

polietilen tabaka döşeli lotlarda gömülerek bertaraf edilmektedir. Valiliğimizce TEK Tıbbi 

Atık Taşıma ve temizlik Hizmetleri Ltd. Şti.’ne ait 5 (beş) araca ve ÇÖPSAN Ayrıştırma 

384


Değerlendirme ve Taşıma San. Tic. Ltd. Şti.’ne ait 3 (üç) araca 14.11.2005 tarihinde 3 yıl 

geçerli olmak üzere Tıbbi Atık Taşıma Lisansı verilmiştir. 

Ayrıca, İlimizde oluşan tıbbi atıkları taşıma ücreti her yıl sonu itibari ile 

Müdürlüğümüz tarafından oluşturulan Tıbbi Atık Fiyat Tespit Komisyonu tarafından 

belirlenmekte olup bu bedel İlimiz Mahalli Çevre Kurulu görüşülerek karara 

bağlanmaktadır. Kurul tarafından 2005 yılı tıbbi atık bertaraf bedeli 1. Basamak Sağlık 

Hizmeti veren Kurum ve Kuruluşlar (Ana ve Çocuk Sağlığı, Sağlık Ocağı, Verem Savaş 

Dispanseri v.b) için sefer başına 4,00 YTL, poliklinikler v.b kurumlar için sefer başına 

4,00 YTL, Yataklı tedavi veren kuruluşlar için 0,40 YTL/kg olarak belirlenmiştir. 

Ankara İlinin günlük tıbbi atık kapasitesi aşağıdaki şekildedir: 

Nüfus: 3.501.044 kişi 

Hastane Sayısı: 27 adet 100 ve üzeri yatak kapasiteli, 10 adet 100 yatak kapasiteli, 

500 adet özel poliklinik, laboratuar, sağlık ocağı ve doktor muayenehanesi 

Yatak Sayısı: 16.536 adet 

Poliklinik Sayısı: 5.405.606 adet 

Cerrahi operasyon: 235.032 adet 

Doluluk Oranı: %66.5 

Tablo N.3.1.1: Ankara İlinde Oluşan Tıbbi Atık Miktarları 

ATIK 

OLUŞTURANLAR 

GÜNLÜK 

MİKTAR 

(KG) 

SAYI 

(ADET) 

TOPLAM 

(KG) 

YILLIK 

ARTIŞ 

(% ) 

Yataklı Hasta 1,000 10996 10,996 3 

Poliklinik Hasta 0,100 14809 14,80 10 

Tablo N.3.1.2 : Ankara İlinde 1 Ayda Toplanan Tıbbi Atık Miktarı 

ATIK OLUŞAN YER 

MİKTAR(kg) 

Poliklinik 9144 

Dializ Merkezi 90506 

Sağlık Ocakları 1920 

Hastaneler 412566 

N.3.2. ATIK YAĞLAR 

İlimizde atık madeni yağlar, çoğunlukla sanayi bölgelerinde oluşmaktadır. 

21.01.2004 tarihinde yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” ile atık yağlar 

3 kategoriye ayrılmıştır. Bu kapsamda Bakanlığımızca yapılan kategori çalışmaları 2005 

yılı başlarında sonuçlanmış olup, atık makine yağları 1. kategori, araçların yağ 

değişiminden kaynaklanan yağlar (motor yağları) 2. kategori olarak belirlenmiştir. 

Yönetmeliğe göre sadece 1. kategori atık yağlar geri kazanılabilir. Ayrıca I. ve II. Kategori 

atık yağlar ile I. kategori yağların geri kazanım işlemleri sonucunda baz yağ veya petrol 

ürünü kalitesi tutturulamayan atık yağlar çimento fabrikaları, modernize olmuş kireç 

fabrikaları, alçı fabrikaları, modernize olmuş kireç fabrikaları, kil kurutma fırınları,demir 

çelik yüksek fırınları, enerji santralleri ile atık yakma tesislerinde mevcut yakıta ilave yakıt 

olarak kullanılabilir. Bu amaçla atık yağları ilave yakıt olarak kullanmak üzere İlimizde 

385


faaliyet gösteren Set Çimento San. ve Tic. A.Ş. ve Baştaş Çimento A.Ş tesisleri 

Bakanlıktan Lisans almışlardır. İlimizde 1.kategori atık madeni yağ geri kazanımı 

konusunda 2005 yılı içerisinde bir tesis lisans almıştır. Yönetmelik yayımlanmadan önce 

atık madeni yağ geri kazanımı yapan tesislerin lisans yenileme işlemleri de devam 

etmektedir. 

Diğer yandan geri kazanımı mümkün olmayan ve tehlikeli atık yakma tesislerinde 

bertaraf edilmesi gereken III.Kategori atık yağlar ise ülkemizdeki lisanslı tek tehlikeli atık 

bertaraf tesisi olan İZAYDAŞ’ta bertaraf edilmektedir. 

N.3.3.BİTKİSEL VE HAYVANSAL ATIK YAĞLAR 

19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yönetmeliği 

gereğince bitkisel atık yağ üreten tesislerin denetimlerine başlanarak İlimizdeki tüm 

bitkisel atık yağ üreticileri belirlenmiş ve Belediyeler Vasıtasıyla İlgili Yönetmelik 

kapsamında yapılması gerekli yükümlülükler bildirilmiştir. 

Bu kapsamda İlimizdeki bitkisel atık yağ envanteri çıkarılarak Bakanlığa 

sunulmuştur. 

İlimizde Oluşan Bitkisel Atık Yağ Miktarları (2005) 

İLÇE 

TAHMİNİ ATIK YAĞ MİKTARI 

(KG/YIL) 

Çankaya 129.694 

Mamak ** 

Keçiören ** 

Altındağ 3630 

Etimesgut ** 

Sincan 950 

Gölbaşı 6.930 

Yenimahalle ** 

Kazan ** 

Kızılcahamam 2.200 

Güdül ** 

Çamlıdere ** 

Ayaş ** 

Beypazarı ** 

Nallıhan ** 

Akyurt 11.000 

Çubuk 6.744 

Kalecik ** 

Elmadağ * 

Bala ** 

Şereflikoçhisar ** 

Evren ** 

Polatlı ** 

Haymana ** 

TOPLAM: 161.148 

* : Henüz Valiliğimize bilgi ulaşmayan 

**: Önemli derecede bitkisel atık yağ oluşmayan 

386


İlimizde bitkisel atık yağların geçici olarak depolaması amacıyla Ulusal Geri 

Kazanım Bitkisel Yağ Toplama Ticaret ve Nakliyat LTD. ŞTİ.'ne geçici depolama izni 

verilmiştir. İlimizde oluşan bitkisel (kızartmalık) atık yağları toplayan diğer firmaların da 

geçici depolama izni işlemleri devam etmektedir. 

Ayrıca, İlimizde lisanslı olarak bitkisel atık yağ geri kazanımı yapmakta olan Yakar 

Sabun. San. Tic. Ltd. Şti.’nin lisans süresi 2005 yılı Ekim ayında dolmuştur. 

N.3.4.PİL VE AKÜLER 

31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 2005 yılının 

başında yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında 

atık pil ve akümülatörlerle ilgili denetimlere başlanmıştır. Yönetmelik kapsamında 

Valiliğimiz tarafından üç firmaya “Geçici Depolama İzni” verilmiştir. Bu firmalar; 

1.M.N.C Tic.Ltd.Şti. 

Adres:Hurdacılar Sitesi D2 Blok No:1028 Yenimahalle/ANKARA 

Tel:396 42 32 

2.Gökhan Akü San.ve Tic.Ltd.Şti. 

Adres:İvedik Köyü Hurdacılar Sitesi 12.Sok.E5 Blok No: 644 


Tel: 396 3185 

3.NTM Elektrik Elektronik İnş.San.ve Tic.Ltd.Şti. 

Adres: Ehlibeyt Mahallesi Ceyhun Atuf Kansu Caddesi 6.Sok. No:12/5 

Balgat/ANKARA 

Tel: 473 17 00 

Ayrıca iki firmaya ait iki araca da atık akü taşıma lisansı verilmiştir. 

1. Yiğit Akü San. Ve Tic. Ltd: Şti. 

Adres: Sincan OSB Türkmenistan Cad. No:27 Sincan 

Araç Plaka No: 06 HMU 54 

2. MNC Akü Metal San. Ve Tic. A.Ş. 

Adres: Hurdacılar Sitesi D2 Blok No:1028 Yenimahalle 

Araç Plaka No:06 AF 7568 

N.3.5.CİPS VE DİĞER YAKMA FIRINLARINDAN KAYNAKLANAN KÜLLER 

İlimizde cips ve diğer yakma fırınları bulunmamaktadır. 

N.3.6.TARAMA ÇAMURLARI 

Zehirli(akut), ekotoksik özellik taşıyan bu tür atıklar deniz, göl, akarsu kaynaklı 

olup özel işlemli arazi depolanması ile bertaraf edilmesi gerekmektedir.Ancak İlimiz, 

Gölbaşı İlçesinde bulunan Mogan Gölünün tarama çamurları İlçe sınırlarındaki bir araziye 

gelişi güzel depolanmak sureti ile bertaraf yoluna gidilmiştir. 

N.3.7.ELEKTRİK VE ELEKTRONİK ATIKLAR 

Toksik ve ekotoksik özelliğe sahip olan bu tür atıklar evsel üretim ve sanayi 

kaynaklı olup metallerin ve metal bileşiklerin ıslahı yada yeniden işlenmesi yöntemi ile bir 

kısmı bertaraf edilmektedir. 

387


N.3.8.KULLANIM ÖMRÜ BİTMİŞ ARAÇLAR 

Bu tip araçların kullanılabilecek kısımları seçilerek ekonomiye kazandırılmakta 

diğer metal aksamı ise hurdacılar vasıtası ile geri kazanılmaktadır. 

N.4. DİĞER ATIKLAR 

N.4.1.AMBALAJ ATIKLARI 

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 30.07.2004 tarih ve 25538 sayılı Resmi 

Gazete’de yayımlanarak 2005 yılı başında yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik kapsamında 

Belediye Başkanlıkları aracılığı ile tüm piyasaya süren ve üreticiler ambalaj atıkları ile 

ilgili yükümlülükleri konusunda uyarılmıştır. Belediye Başkanlıkları, Ambalaj Atığı 

Yönetim planlarını hazırlamaları ve bu atıkları kaynağında ayrı toplama çalışmalarına 

başlamaları hususunda talimatlandırılmıştır. 

Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetimi Yönetmeliğinde belirlenen hükümlerin 

hayata geçirilmesi için gerekli altyapı çalışmaları Kasım 2005 itibariyle başlatılmıştır. 

01.02.2006 itibariyle Ambalaj Atıklarının Yönetimi Projesi kapsamındaki ilk faaliyetler 

başlatılmıştır. 

Ankara’daki market, alışveriş ve iş merkezleri, okullar ve konutların yöneticilerine 

ziyaretler yapılmaya devam etmektedir. Bu toplantılarda Ankara Büyükşehir Belediyesi 

uygulama planı ilgili kişilere duyurulmakta ve müteakiben toplama faaliyetleri 

başlatılmaktadır. 

Uygulamaya yönelik olarak mavi ambalaj atığı poşetlerinin basım işlemi 

tamamlanmış ve torbalar kullanılmaya ve dağıtılmaya başlamıştır ayrıca dağıtılmak üzere 

ambalaj atığı biriktirme kumbaralarının da siparişi verilmiştir. 

Uygulamanın başlatılmış olduğu marketler, alışveriş merkezleri ve diğer 

kurumlardan Şubat ayında toplam 53.960 kg ambalaj atığı tesislere getirilmiştir. 

Yönetmelik kapsamında ilimizde oluşan ambalaj atıkların toplamak ve ayrıştırmak 

üzere Bakanlıktan lisans alan firmalar; 

ANKARA ATIK MAK. TİC VE 

SAN. LTD.ŞTİ. 

BİRCANLAR KATI ATIK GERİ 

DÖNÜŞÜM 

TEM.NAK.TUR.TİC.LTD.ŞTİ. 

ÇANKAYA KATI ATIK ve 

R&R Bilimsel ve Teknik 

Hizmetler Ltd.Şti İş Ortaklığı 

KÖPRÜLÜ PLASTİK SAN. VE 

TİC. LTD.ŞTİ. 

Ankaraİstanbul 

karayolu 7. Km.Opan 

bitişiği 

MACUNKÖY 

ANKARA 

Organize Sanayi 

Bölgesi Dökümcüler 

Sitesi 10.Sokak 

No:116 Sincan 

/ANKARA 

Sanayi Sitesi 1 

Cadde 14. Sok. 

No:11/A 

Sincan/ANKARA 

Kumpınar Köyü 

Mevkii KöyTür 

Yem Fabrikası Yanı 

Kazan/ANKARA 

03124191700 

385 27 27 385 

27 26 

03122670959 

03122671656 

312 268 52 96 

312 268 38 49 

312 8143351 

312 8140590 

23.11.2005 tarihinde 011 

TAT nolu "Plastik, 

Kağıt/Karton ve metal 

Ambalaj Atığı Toplama 

Ayırma Tesisi Lisansı 

3(üç) yıl verilmiştir. 

06.07.2005 tarihinde 002 

GDT nolu Plastik Ambalaj 

Atığı Geri Dönüşüm Tesisi 

Lisansı verildi.3 (üç)yıl 

24.06.2003 tarihinde 006 

TAT 001 006 GDT 001 

nolu Ambalaj ve 

Ambalaj Dışı PE,PS ve PP 

Atık ToplamaAyırma ve 

Geri Dönüşüm Tesisi 

Lisansı verildi. 3(üç)yıl 

10.10.2005Plastik 

Ambalaj Atığı Geçici 

Çalışma İzni 6 (altı) ay 

388


N.4.2. HAYVAN KADAVRALARI 

Ankara İlinde bulunan veteriner muayenehanelerinden kaynaklanan hayvan 

kadavraları ile diğer sağlık kuruluşlarından deney amaçlı kullanılan hayvan kadavraları 

tıbbi atıklar kapsamında toplanarak Sincan Çadıtepe Katı Atık depolama alanında, tıbbi 

atıkların kontrolü yönetmeliğinde belirtilen esaslar doğrultusunda gömülerek bertaraf 


N.4.3.MEZBAHA ATIKLARI 

İlimizde mezbaha atıklarının değerlendirilebilecek kısımları rendering tesislerinde 

işlenmekte , diğer kısımları ise ilgili belediyelerce çöp deponi alanlarında kireçlendikten 

sonra gömülerek bertaraf edilmektedir. 

N.5. ATIK YÖNETİMİ 

Atık Yönetimi; evsel, tıbbi ve tehlikeli atıkların minimizasyonu, kaynağında ayrı 

toplanması, ara depolanması, transfer istasyonları oluşturulması, taşınması, geri 

kazanılması, bertarafı, tesislerin işletilmesi, kapatma ve izlemekontrol süreçlerini içeren 

bir yönetim biçimidir. 

Önerilen Atık Yönetim Piramidi: Düzenli Depolama (veya yakma dahil diğer 

metodlar) Ön işlem Geri dönüşüm Yeniden kullanım – Minimizasyon – Önleme 

Üretici sorumluluğu şeklindedir. 

İlimizde katı atık yönetimi hizmetlerinde yaşanan problemlerden biri katı atık 

yönetim işletmeleri olan çok sayıda küçük belediyelerin bulunmasıdır.Belediyeler atıkların 

bertarafı açısından belirli bir alt yapıya , deneyimli personel veya yöneticiye sahip 

değillerdir.Bu nedenle atıkların bertarafı için daha büyük yönetim birimlerinin (Belediyeler 

Birliği gibi) kurulması ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. 

Ankara da üretilen tam evsel katı atıkların bertarafı ve Mamak katı atık eski deponi 

sahasının ıslahı için Katı Atık Yönetimi Projesi 2002 adı altında Proje ihaleye 

çıkarılmıştır.16.08.2002 tarihinde ihale yapılmıştır. Tesislerin faaliyete girmesi 18 ay 

sürecektir.Ankara katı atık problemi entegre tesisiler ile çözüme kavuşacaktır.Bu tesislerin 

bir tanesi Mamak diğeri Sincan Çadırtepede kurulacaktır 

2 adet geri kazanımlı ayrıştırma istasyonu kurulacaktır. 

Yemek artıkları, arıtma çamur artıkları, kesimhane atıklar gibi organik atıklardan 

anaerobik ortamda biogaz üretimi yapılacaktır. 

Biogaz tesisi atıklarından kompost ve sıvı gübre üretimi yapılacaktır. 

Geri kazanılan pet, PVC, plastik naylon vb. arıklardan tersine reaksiyonla motorin 

üretimi yapılacaktır. 

Kağıt, karton, şişe cam ve metal atıkların sanayiye ham madde olarak geri kazanımı 

sağlanacaktır. 

Park bahçe atıklarından gübre eldesi yapılacaktır. 

Ayırma tıbbi atık yönetiminde etkili bir anahtardır. Bu işlem atık üreticisinin 

sorumluluğu altında ve mümkün olduğu kadar atığın oluştuğu noktaya yakın olmalıdır.Bu 

nedenle ayırma işlemi koğuşlar, laboratuarlar gibi yerlerde kaynağında olmalıdır. Ve atığın 

güvenliğinin sağlanması ve ikinci kez kullanma tehlikesinden sakınmak için atığı oluşturan 

kişiler örneğin hemşire, doktor, uzman vb. kişiler tarafından yürütülmelidir. 

389


Düzenli depolama, katı atıkların toplum ve çevre sağlığına zarar vermeyecek 

şekilde imha edilmesi için en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Ancak dünya çapında 

çok yaygın olarak kullanılan bu çöp imha yöntemi, yurdumuzda henüz herhangi bir şekilde 

uygulama bulmuş değildir. Bu bakımdan Ankara civarında seçilecek sahalarda ne şekilde 

bir düzenli depolama yönteminin tatbik edilmesinin daha verimli olacağı konusundaki 

çalışmalar arazi seçimine paralel olarak sürdürülmelidir. 

Ankara civarında düzenli depolama sahası olmaya aday nitelikteki arazilerin 

saptanabilmesi amacıyla Büyükşehir Belediyesi İmar Dairesi tarafından yapılan çalışmalar 

neticesinde mevcut çöplük alanına ilaveten Sincan, Nenek, Bağlum, Elmadağ 

bölgelerindeki alanlar düzenli depolama uygulamasına müsait aday araziler olarak 

saptanmıştır. Söz konusu alanların ulaşım durumları, yerel özellikleri ve topoğrafik yapıları 

incelenmiş, hidrojeolojik yapıları araştırılmış, bu amaçla jeolojik durumları ve yer altı suyu 

potansiyelleri hakkında Devlet Su İşleri’nden doğrudan bilgi alınmıştır.Seçenek depolama 

sahalarının yaklaşık konumları, avantaj ve dezavantajları Tablo N.5.1’de 


Tablo N.5.1 : Seçenek Depolama Sahalarının Başlıca Avantaj ve Dezavantajları 

Olumlu 

Faktörler 

Sincan Nenek Bağlum Elmadağ 

Pissu arıtma tesisi Kullanılabilir boş Orman alanı 

yakını 

alan 

Uygun hidrojeloji 

İyi yol durumu 

Gelişme yönünde 

Olumsuz 

Faktörler 

Tarım alanları 

Gelişme 

bölgelerine yakın 

Daha ayrıntılı yüzey 

suyu hidrolojisi 

araştırması 

gerekebilir. 

Yeni yol ve trafik 

düzeni gerektirebilir. 

Havaalanı 

iniş 

rotasında 

Yokuşlu 

arazi 

Tırlara 

uygun değil. 

Kış 

mevsiminin 

yarattığı 

koşullar 

Yol durumu ve 

gereksinimi. 

Ankara civarının genel hidrojeolojik yapısı içerisinde katı atıkların depolanmasına 

en uygun araziler Eskişehir yolu civarındadır. Eskişehir yolu üzerindeki Yapracık Köyü 

ayrımı ile Sincan yakınındaki Cimşit Köyü arasındaki alan Ankara çevresinde su 

geçirimliliği en az olan bölgedir.Dolayısıyla bu bölgede kurulacak bir depolama sahasının 

yer altı suyu kirliliği oluşturma riski diğer arazilere göre daha düşüktür. Katı atıkların 

depolanmasına ikinci derecede uygun araziler ise şimdiki “çöplük” alanı bölgesi ve 

civarıdır. 

Aktarma istasyonlarının genel prensibi, çöp toplama araçları tarafından toplanan 

çöplerin bu istasyonlarda daha büyük ve ekonomik aktarma araçlarına uygun bir teknoloji 

ile aktarılması ve buralardan çöpün aktarma araçları ile çöp imha sahasına ya da 

değerlendirme tesislerine taşınmasıdır. 

Ankara’da toplanan çöpün uzak mesafeye toplama araçları tarafından taşınması 

araç ve personelin etkin olarak kullanılmamasına yol açmaktadır. Daha etkin bir toplama 

ve taşıma sistemine Ankara’nın değişik yerlerinde kurulacak aktarma istasyonları ile 

390


ulaşılabilir. İmha sahaları hangi doğrultuda olursa olsun, aktarma istasyonları çöp yoğun 

bölgelerde veya bu bölgelere yakın yerlerde kurulmalıdır. 

N.6. KATI ATIKLARIN MİKTAR VE KOMPOZİSYONU 

Ankara İlinde üretilen katı atıkların miktarları, özellikleri ve bileşenleri mevsimsel 

ve bölgesel farklılıklar göstermektedir. Türkiye’de kişi başına üretilen ortalama katı atık 

miktarı olan 1,34 kg ve Ankara’nın nüfusu dikkate alındığında Ankara’da günlük yaklaşık 

(4.000.000 x 1,34)günde yaklaşık 5500 ton çöp oluşmaktadır. 

Tablo N.6.1: Sanayi Grubu Kullanım Ve Bertaraf Durumuna Göre Endüstriyel Katı Atık Miktarı, 1997 

A.Toplam B.Devlet C.Özel 

Toplam yaratılan 

Geri kazanılan ve 

yeniden kullanılan 

Satılan ve 

hibe edilen 

Bertaraf edilen 

Sanayi 

Grubu 

Sektör 

İşyeri 

sayısı 

Miktar 

(ton/yıl) 

İşyeri 

sayısı 

Miktar 

(ton/yıl) 

İşyeri 

sayısı 

Miktar 

(ton/yıl) 

İşyeri 

sayısı 

Miktar 

(ton/yıl) 

A 111 407130 24 32673 80 114859 43 259599 

ANKARA B 23 209643 5 29533 17 7528 10 172583 

C 88 197487 19 3140 63 107331 33 87016 

A 22 333762 2 27248 14 81247 13 225267 

31 B 8 199266 1 26198 5 4878 5 168191 

C 14 134495 1 1050 9 76369 8 57076 

A 4 2625 4 1324 1 1301 

32 B 

C 4 2625 4 1324 1 1301 

A 8 9317 5 1508 2 330 4 7479 

33 B 1 1180 1 810 1 370 

C 7 8137 4 698 2 330 3 7109 

A 12 1056 10 956 2 100 

34 B 3 506 2 406 1 100 

C 9 550 8 550 1 

A 7 4342 4 151 4 295 3 3896 

35 B 1 4190 1 70 1 240 1 3880 

C 6 152 3 81 3 55 2 16 

A 10 21421 3 226 3 983 6 20212 

36 B 

C 10 21421 3 226 3 983 6 20212 

A 3 3600 1 766 2 1950 3 884 

37 B 

C 3 3600 1 766 2 1950 3 884 

A 44 30838 8 2769 40 27609 11 460 

38 B 9 4331 1 2450 8 1839 2 42 

C 35 26507 7 319 32 25770 9 418 

A 1 170 1 5 1 165 

39 B 1 170 1 5 1 165 

C 

(Not: "1997 İmalat Sanayi Atık Envanteri" geçici sonuçlarıdır. 

Sanayi grubu Adı 35 Kimya sektörü 

31 Gıda sektörü 36 Taş ve toprak Sektörü 

32 Tekstil sektörü 37 

Metal ana san. 

33 

Orman ve orman ürünleri sektör 

38 

Metal eşya san. 

34 Kağıt sektörü 39 Diğer 

391


Tablo.6.2. Ankara 19902015 Ortalama Günlük Çöp Miktarları Tahminleri (kg/gün) 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

A01 24911 25570 26081 26359 26278 25359 

A02 3439 3684 3942 4208 4479 4730 

A35 4933 4837 4700 4511 4249 3761 

A37 30960 35804 40274 43406 43405 34258 

A38 25348 28392 30931 32298 31328 24117 

A39 15173 16470 17552 18171 17901 15313 

A40 16649 18420 20012 21154 21370 19061 

A41 2340 2505 2674 2844 3007 3130 

A42 37868 43059 47647 50543 49782 38796 

A43 22756 23720 24507 24922 24627 22492 

A44 66342 73919 80163 83435 80892 62825 

A45 39230 44276 48692 51093 49856 38457 

A46 8631 10320 11997 13355 13782 11189 

A60 25991 28062 30734 31568 30076 22602 

A71 2065 3436 5563 8641 12493 14433 

A72 198 226 272 521 3219 28724 

A97 0 1 15 184 2077 18770 

A98 0 1 17 218 2561 24125 

ALTINDAĞ 347249 385765 419763 442231 445125 430216 

392


Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

C03 21317 22593 23698 24468 24630 23245 

C04 9781 10488 11174 11786 11229 12183 

C05 9775 10667 11387 11767 11530 9710 

C06 31714 35037 37736 39113 37974 30286 

C07 28607 31476 33691 34574 32976 25023 

C08 21856 24730 27234 28782 28328 22362 

C09 0 1 6 48 379 2719 

C10 19073 21172 22971 24077 23812 19895 

C11 32520 36497 39853 41723 40588 31370 

C12 33877 38262 42030 44246 43256 33521 

C13 22675 26382 29845 32336 32482 25682 

C14 17738 19902 21720 22721 22077 17020 

C15 22485 29100 36636 44208 49530 43937 

C16 3137 3528 3973 4533 5696 10572 

C17 24868 28313 31339 33221 32648 25252 

C18 18559 21414 24028 25824 25739 20212 

C19 28818 34782 40816 45871 47796 39200 

C20 27747 30851 33388 34653 33430 25640 

C21 41201 46374 50747 43182 51682 39517 

C22 30487 33787 36420 37629 36190 27489 

C23 18089 20223 21997 22949 22269 17247 

C24 31810 36698 38965 40763 39607 30525 

C68 2436 4780 9556 19219 36572 55400 

C69 7597 13426 23086 38047 58200 70340 

C90 0 2 38 614 9261 111266 

C91 0 2 26 372 5044 54072 

C92 0 1 12 121 1188 9574 

C93 0 2 22 296 3677 36664 

C99 0 1 4 34 240 1465 

ÇANKAYA 506170 579440 652399 717171 768939 8711387 

393


Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

E58 706 843 1015 1248 1576 2021 

E59 24456 32353 41669 51481 59121 53965 

E64 5710 11830 24325 48479 90207 132758 

E67 6108 8244 10913 13944 16656 16005 

E77 733 1251 2078 3315 5003 6916 

E78 1054 2586 6171 14123 30208 53800 

E79 953 2114 4562 9442 18271 29533 

E84 849 1678 3226 5939 10152 19768 

E85 1010 2378 5443 11954 24622 43393 

E86 838 1636 8106 5662 9719 14724 

E87 1014 2395 5500 12102 24761 40617 

E88 943 2073 4429 9061 17190 25711 

E89 679 1074 1652 2433 3320 3561 

ETİMESGUT 45053 70455 114090 189183 310807 436755 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

K47 58850 72328 86423 98907 104943 37636 

K48 97933 110031 120216 125818 122137 93476 

K49 62370 70477 77435 81491 73529 61146 

K50 13820 15546 17031 17921 17591 13950 

K52 102365 117117 130309 138935 137329 107776 

K73 711 830 909 966 979 861 

KEÇİÖREN 336078 386323 432322 464037 462712 364844 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

M25 17349 20356 22570 23967 23597 18288 

M26 30623 34539 38013 40086 39220 30280 

M27 17839 21288 24558 27208 27942 22571 

M28 36116 42364 48317 52730 53459 42628 

M29 42889 49453 55605 59670 59494 46766 

M30 15835 19253 22758 25762 27032 22308 

M31 11835 13770 15579 16886 16982 13487 

394


M32 18843 21492 23846 25856 25025 19529 

M33 14008 16463 18823 20625 20977 16865 

M34 16544 18549 20234 21171 20606 16011 

M61 23002 25389 27240 28083 26993 20912 

M70 301 360 423 479 510 441 

M94 0 2 23 309 3951 40762 

M95 0 2 32 488 7058 81770 

M96 0 1 9 84 777 5813 

MAMAK 245534 283199 317931 342954 353623 398431 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

S65 1050 1530 2215 3169 4445 5917 

S66A 0 2 26 870 4970 53653 

S66B 44234 46106 48063 50110 52252 54494 

S80 5653 8938 18752 20292 27851 30494 

S81 1513 2665 4564 7486 11396 18741 

S83 1434 2396 3892 6056 8758 10144 

SİNCAN 53883 61637 72512 87484 109672 168443 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

Y51 3852 4583 5361 6090 6559 6020 

Y53 28784 33308 37501 40473 40562 32195 

Y54 80508 90905 99814 104986 102426 78802 

Y55 65852 75081 83301 88627 87648 68971 

Y56 10682 12177 18573 14603 14767 12394 

Y57 12400 13886 15235 16178 16228 13754 

Y58 248 296 356 438 554 710 

Y62 3549 3667 3790 3925 4106 4457 

Y63 8558 17720 35968 70276 127718 183176 

Y74 610 714 835 982 1173 1399 

Y75 0 1 14 163 1767 15563 

Y76 0 1 20 254 3106 30520 

Y82 0 2 28 434 6221 70785 

Y.MAH. 215044 252342 295796 347428 412834 518745 

ANKARA 1749011 2019160 2304813 2590492 2863711 3188821 

395


Tablo.6.3. Ankara 19902015 Kış Mevsimi Günlük Çöp Miktarları Tahminleri (Kg/Gün) 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

A01 31138 31963 32601 32949 328548 31699 

A02 4299 4606 4927 5261 5598 5912 

A35 6167 6047 5875 5639 5312 4702 

A36 25517 28078 30111 30999 29680 22594 

A37 38700 44755 50343 54257 54256 42822 

A38 31686 35490 38663 40382 39159 30146 

A39 18966 20587 21940 22713 22386 19141 

A40 20811 23024 25015 26442 26713 23826 

A41 2925 3131 3343 3556 3758 3912 

A42 47335 53824 59559 63179 62227 48495 

A43 28445 29649 30634 31152 30784 28115 

A44 82927 92398 100204 104294 101115 78531 

A45 49038 55345 60740 63866 62320 48071 

A46 10789 12900 14996 16694 17228 13986 

A60 32489 35827 38417 39460 37595 28252 

A71 2582 4295 6954 10802 15616 18041 

A72 247 282 340 652 4024 35905 

A97 0 2 19 230 2596 23462 

A98 0 2 22 272 3201 30157 

Altındağ 434061 482206 524703 552789 556406 537770 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

C03 26646 28241 29623 30585 30787 29056 

C04 12226 13109 13968 14733 15287 15228 

C05 12219 13334 14233 14709 14413 12137 

C06 39643 43796 47170 48891 47467 37858 

C07 35759 39345 42113 43217 41220 31279 

C08 27319 30912 34043 35977 35409 27953 

C09 0 1 7 59 474 3399 

C10 23841 26466 28714 30096 29765 24869 

C11 40650 45621 49816 52154 50735 39213 

C12 42346 48828 52537 55307 45070 41901 

C13 28344 32978 37306 40420 40603 32103 

C14 22173 24877 27150 28401 27596 21275 

396


C15 28107 36375 45795 55261 61913 54921 

C16 3921 4410 4966 5666 7120 13215 

C17 31086 35391 39174 41526 40810 31565 

C18 23198 26768 30034 32280 32174 25264 

C19 36022 43477 51020 57339 59745 49000 

C20 34684 38564 41734 43317 41788 32049 

C21 51501 57967 63434 66477 64591 49397 

C22 38109 42233 45525 47036 45137 34362 

C23 22612 25279 27597 28686 27836 21559 

C24 39762 44623 48707 50954 49509 38157 

C68 3049 5913 11945 24024 45715 69250 

C69 9497 16782 28857 47559 72750 87925 

C90 0 3 48 767 11576 139082 

C91 0 2 32 465 6304 67590 

C92 0 1 14 151 1485 11967 

C93 0 2 28 370 4596 45829 

C99 0 1 6 42 300 1831 

ÇANKAYA 632713 724300 815499 896469 961174 1089234 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

E58 1008 1202 1450 1782 2252 2886 

E59 34937 46219 59528 73544 84459 77098 

E64 8157 16900 34749 69256 128867 189655 

E67 8725 11777 15591 19920 23794 22864 

E77 1047 1787 2968 4735 7147 9880 

E78 1505 3694 8815 20175 43154 76857 

E79 1361 3020 6518 13589 26102 42189 

E84 1213 2397 4608 8485 14503 19668 

E85 1443 3397 7776 17077 35174 61962 

E86 1197 2337 4437 8089 13884 21085 

E87 1449 8422 7857 17289 35873 58025 

E88 1348 2962 6327 12944 24557 36780 

E89 970 1535 2360 3476 4743 5087 

ETİMESGUT 64361 100650 162985 270261 444009 623936 

397


Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

K47 84071 103319 123461 141295 149926 125194 

K48 189904 167187 171787 179739 174481 133537 

K49 87100 100681 110621 116415 118613 87851 

K50 19742 22209 24880 25601 25129 19928 

K52 146286 167809 186156 198479 196469 153966 

K73 1058 1185 1299 13802 1898 1230 

KEÇİÖREN 480112 551890 617604 662910 661017 521206 

Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

M25 25498 29079 32243 34239 33710 26125 

M26 48605 49341 54304 57266 56028 48257 

M27 25485 80825 35083 38853 39918 32245 

M28 51595 60520 69025 75400 76370 60898 

M29 61198 70647 79293 85243 84992 66809 

M30 22622 27504 32512 36802 38617 31868 

M31 16907 19672 22256 24123 24260 19267 

M32 26919 30703 34066 36223 35757 27898 

M33 20011 23519 26890 29464 29967 24092 

M34 23634 26498 28906 30244 29437 22873 

M61 32861 36261 38914 40119 38562 29875 

M70 429 514 604 685 728 630 

M94 0 2 32 441 5645 58232 

M95 0 3 45 697 10083 116814 

M96 0 1 12 131 1110 8304 

MAMAK 350763 404570 454187 489934 505176 569187 

Bölgecik Kodu 1990 1995 2000 2005 2010 2015 

S65 1499 2186 3164 4528 6350 8453 

S66A 0 3 37 529 7099 76647 

S66B 63191 65866 68662 71586 74646 77848 

S80 8075 12769 19645 28988 39788 43563 

S81 2161 3807 6520 10695 16280 19630 

S83 2049 3423 5560 8651 12512 14491 

SİNCAN 76976 88053 103588 124977 156674 240632 

398


Bölgecik 

Kodu 

1990 1995 2000 2005 2010 2015 

Y51 5504 6548 7659 8700 9870 8601 

Y53 41120 47583 53573 57819 57945 45993 

Y54 115011 129864 142592 149979 146823 112574 

Y55 94074 107259 119001 126610 125212 98530 

Y56 15260 17395 19390 20861 21096 17706 

Y57 17714 19836 21764 23111 23188 19649 

Y58 354 422 509 626 791 1014 

Y62 5070 5239 5415 5607 5865 6367 

Y63 12226 25315 51382 100395 182455 261679 

Y74 871 1020 1193 1403 1675 1998 

Y75 0 2 20 233 2524 22233 

Y76 0 2 28 363 4437 43600 

Y82 0 3 41 619 8888 101121 

Y.MAHALLE 307206 360488 422566 496326 589763 741064 

ANKARA 2346191 2712157 3101132 3493665 3874219 4323029 

Tablo.6.4. Çöp Bölgecik Grupları (İlçeler Bazında Oluşturulan Bölgeler ve Kapsadıkları EGO 1990 Trafik 

Bölgecikleri, 1990 ve 2000 Yılları Bölgesel Kışlık Çöp Miktarları Tahminleri) 

İLÇE 

ALTINDAĞ 

ÇANKAYA 

BÖLGE 

NUMARASI BÖLGECİKLER 

ÇÖP MİKTARI 

(GÜN/KG) 

1990 2000 

1 A46, A72 11036 15336 

2 A44, A71 85509 107158 

3 A42, A43, A45 85509 150933 

4 A39, A40, A41 124818 50298 

5 A37, A38, A60 42702 127423 

6 A1, A2, A35, A36 102875 73514 

35 Gelişme Bölgesi 1 41 

7 C15, C16 32028 50761 

8 C19, C69 45519 79877 

9 C17, C18 54284 69208 

10 C21 51501 63434 

11 C11, C12, C20 117680 144087 

12 C9, C13, C14 50518 64463 

13 C6, C7, C8 102721 123326 

14 C3,C4,C5,C10,C22 113041 132063 

15 C23, C24 62374 76204 

399


ETİMESGUT 

31 C68 3049 11945 


28 E58 1362 1959 

30 E67 8725 15561 

32 E59 34937 59528 

33 E64 8157 34759 


Tablo N.6.5: İlçelere göre günlük çöp miktarı 

İLÇE 

KEÇÖREN 

MAMAK 

SİNCAN 

YENİMAHALLE 

BÖLGE 

NUMARASI BÖLGECİKLER 

ÇÖP MİKTARI 

(GÜN/KG) 

1990 2000 

16 K47 84071 123461 

17 K48 139904 171737 

18 K50, K52 136731 173255 

19 K49, K43 119405 149151 


20 M29, M70 61627 79897 

21 M28 51595 69025 

22 M30, M31 39529 54768 

23 M32,M33,M34,M61 103425 128776 

24 M25, M26,M27 94588 121630 


34 S65, S66 64690 71863 


25 Y56, Y57, Y62 38044 46569 

26 Y51, Y53 46624 62232 

27 Y54, Y55 209085 261593 

29 Y63, Y74 13097 52575 


Tablo N.6.6. Bertaraf yöntemine göre katı atık miktarı, 2004 

Büyükşehir 

belediyesi 

Toplam çöplüğü 

İller 

Belediye 

çöplüğü 

Başka belediye 

çöplüğü 

A B A B A B A B 

43 2 171 671 7 1 621 935 35 477 466 1 72 270 

Ankara 

A: Belediye sayısı 

B: Katı atık miktarı (ton/yıl) 

400


N.7.KATI ATIKLARIN BİRİKTİRİLMESİ, TOPLANMASI, TAŞINMASI 

VE AKTARMA MERKEZLERİ 

Ankara’da çöp toplama işleminde genellikle çöp torbası kullanılmaktadır. Bu 

uygulama, torbayla dışarı çıkarılmış çöplerin her gece toplanması şeklinde 

sürdürülmektedir. Olumlu yönlerine rağmen bu uygulamada da çöplerin zamanından çok 

önce dışarıya çıkarılması, belirlenen standart torbalar dışında küçük poşetler kullanılması 

ve poşetlerin ağızlarının bağlanmaması nedeniyle çöplerin etrafa dağılması, çöp toplama 

zamanındaki aksaklıklar, çöpün geceleri toplanması sırasında çöp kamyonlarının neden 

olduğu gürültü gibi olumsuz yönler bulunmaktadır. Bazı gecekondu bölgelerinde ve ısınma 

amacıyla soba kullanılan bölgelerde kış mevsimlerinde kül oluşumundan dolayı 

Belediyeler tarafından kül konteynırları kullanılmaktadır. 

Ankara’da çöp toplama ve taşıma faaliyetleri ilçe belediyelerinin bünyesindeki 

Temizlik İşler Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir. İlçe belediyelerinin hepsi ilçeleri 

değişik bölgelere ayrılıp çöp toplamayı bu bölgelere göre yürütmektedir. 

Ayrıca Etimesgut Belediyesi tarafından toplanan çöpler, ilçe sınırları dahilinde 

bulunan eski bir taşocağında kurulan aktarma istasyonunda sıkıştırma mekanizması 

bulunan büyük kapasiteli araçlara yüklenerek Mamak çöp döküm alanına sevk 


N.8.ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERİ 

N.8.1.KATI ATIKLARIN DEPOLANMASI 

İlimizin en büyük çevre sorunlarından bir tanesi katı atıklardır. Özellikle evsel 

nitelikli katı atıkların toplanması, taşınması ve düzenli depolanması konusundaki 

sıkıntılara belediyelerle birlikte çözüm aranmaktadır. İlimiz mücavir alan sınırları 

içerisinde kalan alanlardan kaynaklanan, evsel ve evsel nitelikli katı atıklar 1980 yılından 

beri Mamak Çöp Depolama Alanında düzensiz olarak depolanmaktadır. Ankara 

Büyükşehir Belediyesi Mamak Çöp Depolama Alanını yap işlet modeliyle 49 yıllığına 

ihalesini yapmıştır. İhaleyi almış olan firma ilimizin katı atık sorununu 2 bertaraf tesisi ile 

çözüme kavuşturmayı planlamaktadır. Bu tesisler Mamak Katı Atık Bertaraf Tesisi ve 

Sincan Çadırtepe Katı Atık Bertaraf Tesisidir. Bugün kullanılmakta olan Mamak Çöp 

Depolama Alanı da ıslah çalışmaları başlatılmıştır. 

İlçelerde ve diğer belediyelerde ise katı atıklar düzensiz depolama yöntemiyle 

genellikle akarsu yataklarında, yerleşim yerleri yakınlarına düzensiz depolanmakta ve ciddi 

bir çevre kirliliğine neden olmaktadır. 

Bu kirliliğin giderilmesi için Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında 

çıkarılan 2003/8 sayılı genelge gereğince evsel nitelikli katı atıkların kontrollü olarak 

depolanması, geri kazanılması ve bertaraf edilmesi amacıyla Müdürlüğümüz 

koordinasyonunda bir çalışma başlatılmıştır. İlimiz dahilinde işbirliği yapılacak belediyeler 

belirlenerek Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde alternatif katı atık 

depolama alanlarını belirlemek üzere Müdürlüğümüz ve ilgili kurumların katılımı ile 

“İnceleme Değerlendirme Komisyonu” oluşturulmuş olup çalışmalarımız devam 

etmektedir. Komisyon Nallıhan – Çayırhan Belediyeleri ile Beypazarı Belediyesince 

belirlenen alanlarla ilgili yer seçim çalışmalarını tamamlamış olup konu Mahalli Çevre 

Kurulu’nda görüşülerek ÇED süreci başlatılmıştır. Ayrıca Özel Çevre Koruma Kurumu 

Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Şereflikoçhisar Belediyesinin de aralarında bulunduğu 

401


Özel Çevre Koruma Bölgesi alanı içerisinde kalan Belediyelerin kullanacağı Katı Atık 

Bertaraf Tesisi projesinin ÇED süreci tamamlanmış olup proje ihale aşamasındadır. 

İlimizde bulunan ve Büyükşehir Belediyesi Mücavir alanı sınırları dışarısında kalan diğer 

Belediyelerin Katı Atık sorunlarının çözülebilmesi için Müdürlüğümüz ve İller Bankası 

tarafından yer belirleme çalışmaları devam etmektedir. 

N.8.2.ATIKLARIN YAKILMASI 

İlimizde mevcut katı atık yakma tesisi bulunmamaktadır. Ancak 2005 yılı 

içerisinde İlimizde bulunan iki adet çimento fabrikası atık madeni yağları ve bazı tehlikeli 

atıkları ilave yakıt olarak kullanmaktadır. (Bknz. N.2) 

N.8.3.KOMPOST 

İlimizde mevcut kompost tesisi bulunmamaktadır. 

N.9. ATIKLARIN GERİ KAZANIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 

Ankara’da atık geri kazanımı olarak; ambalaj atıkları geri kazanımı (Bknz. N.4.1), 

Atık madeni yağ geri kazanımı (Bknz.N.3.2), Tehlikeli atık geri kazanımı (Bknz. N.2) ve 

Bitkisel ve hayvansal atık yağ geri kazanımı (Bknz. N.3.3) yapılmaktadır. 

N.10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 

İlimizde son yıllarda gelişen sanayileşmeye paralel olarak ortaya çıkan atıkların 

tamamı mevzuata uygun olarak bertaraf edilememektedir. İlimizde düzenli katı atık deponi 

alanı veya yakma tesisi mevcut değildir. Bu sebeple oluşan katı atıkların tamamı düzensiz 

şekilde dere kenarlarına, vadilere, ormanlara, v.b yerlere dökülmektedir. Ancak son 

zamanlarda düzenli katı atık bertaraf tesisi kurulması çalışmalarına hız verilmiştir. 

İlimizde oluşan Tıbbi atıkların özel zeminli düzenli depolama alanına gömülmek 

suretiyle bertarafı gerçekleştirildiğinden, bu atıklar önemli derecede çevre kirliliği 

oluşturmamaktadır. 

Atık madeni yağların bir kısmı lisanslı çimento fabrikalarında ilave yakıt olarak 

kullanılmakta geri kazanıma uygun olan bir kısım atık yağ ise geri kazanım yoluyla tekrar 

madeni yağ olarak kullanılmaktadır. Ancak bu bertaraf yöntemlerinin dışında önemli 

derecede madeni atık yağ sanayide ısınma amacıyla yada proseslerde de yakıt olarak 

kullanılarak önemli derecede hava kirliliği yaratmaktadır. 

İlimizde sanayiden kaynaklanan tehlikeli atıklar ise öncelikle lisanslı firmalarda 

geri kazanılmakta, bir kısmı lisanslı tesislerde ilave yakıt olarak kullanılmakta bir kısmı ise 

ülkemizin tek lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesisi olan İzaydaş’ta bertaraf edilmektedir. 

Ancak bu atıkların bir kısmı da izinsiz şekilde yakılarak veya çöp deponi alanları yada alıcı 

ortama gelişigüzel atılarak çevre açısından risk oluşturmaktadır. 

Atık bitkisel yağların çok büyük bir kısmını oluşturan kızartmalık atık yağların 

önemli bir kısmı lisanslı firmalarca toplanarak biodizel yada sabun olarak geri 

kazanılmaktadır. Ancak özellikle evlerde oluşan kızartmalık atık yağlar kanalizasyona 

karışarak çevre kirliliği oluşturmaktadır. 

402


EK .N.1 

Model 

X = k N + çI her i ilçesi için 

i i 

i 

a 

i 

k 

i 

= 

i 

i 

S S 

Burada; 

X : i ilçesinde toplanan günlük çöp miktarı 

i 

i 

k : i ilçesinde bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı 

N 

i 

: i ilçesindeki nüfus 

ç : Ankara’da çalışan bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı 

I 

i 

: i ilçesindeki çalışan nüfus (istihdam) 

a 

i 

: i ilçesindeki bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı çarpanı 

S : Sabit sayı 

Model Çözümü: 

İlçelerin sosyo ekonomik şartlar bakımından kendi içlerinde homojen olmadıkları 

açıktır. Buna rağmen ilçeler arasında belli bir farklılaşmanın bulunup bulunmadığını tespit 

etmek için her ilçede kişi başına üretilen günlük çöp miktarları arasında değişik ilişkiler 

tarif edilerek bazı hipotezler öne sürmek mümkündür. Bu düşünceyle geliştirilen çeşitli 

hipotezler model yardımıyla sınanmış ve sonuçta, Çankaya’da yaşayan bir kişinin günlük 

çöp üretiminin Mamak’da yaşayanlardan daha fazla olduğunu söyleyen hipotez en anlamlı 

ilişkiyi vermiştir. Ayrıca Ankara’da istihdam edilen bir kişinin hangi ilçede çalışırsa 

çalışsın sabit miktarda çöp üreteceği varsayılmıştır. Bu hipotez ve varsayımı modelin 

değişkenleri cinsinden aşağıdaki gibi ifade edilebilir. 

Modelde i indeksi Altındağ1, Çankaya 2, Keçiören 3, Mamak 4 ve Yenimahalle 5 

olarak tarif edildiğinde hipotez;olarak ifade edilir. Buna bağlı olarak ç değişkeni aşağıdaki 

gibi hesaplanır ve 5 ilçe için yazılmış denklemde yerine konularak bütün i’ler için k 

i 

değeri hesaplanır. 

EK.N.2. Ankara Bölge Kodları ve Adları 

Bölgecik Kodu Bölgecik Adı Bölgecik Kodu Bölgecik Adı 

A01 Ulus E67 Bağlıca 

A02 Kültür E77 Mürted 

A35 Hamamönü E78 Saray 

A36 Hisar E79 Bademli 

A37 Yenidoğan E84 Peçenek 

A38 Altındağ E85 Malıköy 

A39 Dışkapı E86 Temelli 

A40 İskitler E87 Alacaatlı 

A41 Hipodrom E88 Taşpınar 

A42 Aydınlık E89 Kepekli 

A43 Siteler K47 Aktepe 

A44 Önder K48 Keçiören 

A45 Güneşevler K49 Sanatoryum 

403


A46 Solfasol K50 A.Eğlence 

A60 Çalışkanlar K52 Etlik 

A71 Karapürçek K73 Bağlum 

A72 Esenboğa M25 Türközü 

A97 Havaalanı M26 Akdere 

A98 Çubuk M27 Mutlu 

C03 Kızılay M28 Tuzluçayır 

C04 Devlet M29 Kayaş 

C05 Kocatepe M30 Bostan 

C06 Maltepe M31 Keçikıran 

C07 Bahçeli M32 Gülveren 

C08 Emek M33 Gülseren 

C09 Harpokulu M34 Demirlibahçe 

C10 Kavaklıdere M61 Saimekadın 

C11 Çankaya M70 Nato Yolu 

C12 Ayrancı M94 Elmadağ 

C13 Öveçler M95 Hasanoğlan 

C14 Balgat M96 Kavak 

C15 Çukurambar S65 Osmaniye 

C16 ODTÜ S66A Sincan A 

C17 Ata S66B Sincan B 

C18 İlker S80 Yenikent 

C19 Yıldız S81 Kepir 

C20 G.osmanpaşa S83 Kesiktaş 

C21 Seyranbağları Y51 Varlık 

C22 Küçükesat Y53 Yenimahalle 

C23 İncesu Y54 Karşıyaka 

C24 Cebeci Y55 Demetevler 

C68 Eskişehir yolu Y56 Gazi 

C69 Dikmen Köyü Y57 Beştepe 

C90 Gölbaşı Y58* Şeker Fabrikası B 

C91 Hacılar Y62 Fen Fakültesi 

C92 Oğulbey Y63 Batıkent 

C93 Ahıboz Y74 İvedik 

C99 Mogan Y75 Eski Kazan 

E58* Şeker Fabrikası A. Y76 Yeni Kazan 

E59 Etimesgut Y82 Susuz 

E64 

Sincan (K.) 

* Şeker Fabrikası biri Etimesgut’da biri Yenimahalle’de olmak üzere iki bölgecik olarak tarif edilmiştir. 

Kaynak : Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı 


Türkiye İstatistik Kurumu başkanlığı 

404


O. 

GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 

405


O.1. GÜRÜLTÜ 

Gürültü; insanların işitme sağlığını ve duyusunu olumsuz yönde etkileyen, 

fizyolojik ve psikolojik dengesini bozan, iş performansını (verimini) azaltan, çevrenin 

hoşluğunu ve sakinliğini azaltarak veya yok ederek niteliğini değiştiren, gelişigüzel bir 

spektruma sahip istenmeyen seslerden oluşan önemli bir çevre kirleticisidir. Önceleri 

yalnızca “istenmeyen ses” olarak tanımlanmakta idi. Oysa ki gürültünün insan konforunun 

yanı sıra sağlık üzerinde önemli olumsuz etkileri bulunmaktadır. Son 2025 yıldan beri; 

“Gürültü ve Gürültü Kontrolü”, Akustik Bilimi içinde önemli bir dal olmuştur. 

Ses: Titreşim yapan bir kaynak aracılığı ile hava basıncındaki değişmelerin 

oluşturduğu ve insanda işitme duyusunu uyaran fiziksel bir uyarıdır. Basınç değişimlerinin 

kulaktaki iletişim mekanizması ile beyne aktarılması sonucunda ses algılanır. 

Akustik (Ses Bilim ve Tekniği): Ses dalgalarının doğuşu, iletimi, işitme ve 

algılama, insanlar üzerindeki etkileri, ultrasonik dalgalar, müzik ve müzik araçları gibi 

konuları inceleyen bir bilim dalıdır. 

Gürültünün de insan sağlığını, en az hava ve su kirliliği kadar etkilediği 

saptanmıştır.Gürültünün nabız ve soluma hızlarını artırarak insanların fizyolojik 

durumunda değişikliklere yol açabildiği gibi, geçici ya da kalıcı işitme bozuklukları 

yaratabilir. Gürültüden kaynaklanan işitme bozukluğu, milyonlarca sanayi işçisini tehdit 

etmektedir. Ayrıca gürültünün kalp krizine ve yüksek tansiyon, ülser gibi kronik 

hastalıklara neden olduğu yolunda tıbbi bulgular vardır. 

Gürültü, insan ve çevresi üzerinde etkileri giderek artan bir kirlenmedir. Buna “ses 

kirliliği de diyoruz. Hoşa gitmeyen, rahatsız edici bir akustik olgu ya da beğenilmeyen 

istenmeyen sesler topluluğu gürültüyü tanımlar. 

Canlıların bulunduğu her yerde bir ses oluşumu vardır. İnsanlar ve hayvanlar yavaş 

düzenleri içinde gerekligereksiz sesler çıkarırlar; gürültü yaparlar. 

Ses kirlenmesi insanoğlu kadar eski bir ortam bozulması olayıdır. Gürültü, insan 

sağlığına olumsuz yönde etki yapan, dışsal çevreyi kirleten bir etkendir. Ses bizi evde, 

sokakta, işte, kurumlarda üretim işinde, yollarda ve her yerde, her zaman bizi etkiler ses 

kirlenmesi büyük bir sorundur. 

Endüstri devriminden sonra, ses kirlenmesinin boyutları olağanüstü derecede 

büyümüştür. Buna sanayide kullanılan makineler en büyük nedendir. Ayrıca ulaşım 

araçlarının yolcu ve yük taşımaya başlamasından sonra da ses kirlenmesi büyük derecede 

artmıştır. Bu durum 1950’li yıllarda büyük bir sorun haline gelmiştir. 

Ses kirlenmesi insan sağlığına onun işitme yeteneğine, sinir sistemine verdiği zarar 

kirli havanın, sisli dumanın, zehirli dumanın verdiği zarardan hiç de az değildir. 

Ses kirlenmesi toplusal bir sorun olarak, halkın fiziki ve psikolojik haline olumsuz 

etki eder. Gürültü kalp ve damar hastalıklarının oluşmasına yol açar. Hayatta, sesin gitgide 

hem çeşidi artmakta hem de frekansı yükselmektedir. 

406


Ses Fiziği Birimleri 

Temel ses ölçüm ve değerlendirme birimleri şunlardır. 

Ses Gücü: Bir kaynağın birim zamanda etrafa yaydığı toplam ses enerjisidir. 

Birimi Watt’tır. 

Ses Şiddeti (Yeğinliği): Bir ses alanında, belirli bir yönde ve birim zamanda birim 

alandan geçen ses enerjisidir. Birimi Watt/m²’dir. 

Ses Basıncı: Sesin yayılması sırasında, belirli zaman içinde herhangi bir noktadaki 

hava basıncının atmosferin denge basıncından olan farkıdır. Birimi Newton/m² 

(Pascal)’dir. 

Ses Gücü, Şiddeti ve Basınç Düzeyleri: Ölçülen seslerin güç, şiddet ve basınçları 

bir referans düzeye (işitilebilen en hafif ses düzeyine) göre ve logaritmik olarak ifade 

edildiğinde elde edilen değerler “düzey” adını alır. Birimi Desibel’dir. Kısaca dB olarak 

gösterilir. Çevre gürültüsü ölçümlerinde daha çok “ses basınç düzeyi” kullanılmakta ve 

kısaca “ses düzeyi” olarak ifade edilebilmektedir. İşitilebilen seslerin basınç düzeyleri 0 

(işitme eşiği)120dB (acı eşiği) arasında değişmektedir. 

Ses Frekansı: Ses dalgalarının birim zamandaki titreşim sayıları, sesin tonal 

özelliğini verir ve ses frekansı olarak adlandırılır. Birimi Hertz’dir. İşitilebilen seslerin 

frekansları 20 Hz ve 20 kHz arasında değişir. 

Frekans Spektrumu: Genelde gürültüler, aynı anda çok çeşitli frekans 

bileşenlerine sahiptirler. Ses düzeyleri verilirken hangi frekans bileşenine ait olduğu 

belirtilmelidir. Ses düzeyleri ile frekansları arasındaki ilişkiyi gösteren grafiğe “Frekans 

Spektrumu” adı verilir. 

Gürültü Değerlendirme Birimleri 

Gürültünün çevre kirliliği olarak etkilerinin incelendiği durumlarda gürültü 

kaynağının türüne ve üretilen gürültünün akustik özelliğine bağlı olarak ortaya konmuş 

özel indeksler de bulunmaktadır. Ayrıca gürültüyü tanımlayan ses basınç düzeylerinin 

herhangi bir zaman süresi içerisinde gösterdiği değişim (değişken kesikli, ani veya vuruşlu 

gibi) veya durgunluk gürültünün değerlendirilmesinde önemli bir faktördür. Bu özellikler 

gürültünün istatistiksel olarak incelenmesini gerektirir. Uluslararası standartlarda en yaygın 

olarak kullanılan gürültü indeksi, “Eşdeğer Gürültü Düzeyi” dir ki, belirli bir zaman süresi 

içinde örnek alınan ses enerjilerinin ortalamasını gösterir ve kısaca “Leg dB(A)” olarak 

ifade edilir. Dalgalı ancak sürekli bir gürültünün Leg biriminde ifade edilebilmesi için, 

örnek alınan zaman süresi (saat, gün gibi) boyunca küçük zaman aralıkları (0.5 saniye gibi) 

içinde gürültü düzeylerinin anlık değerlerinin ölçülmesi ve daha sonra aşağıdaki bağıntı 

yardımı ile ölçülen seslerin enerji ortalamalarının alınarak logaritmik bir birim olan 

leg’nun hesaplanması gerekir. Gürültü ölçümlerinde, doğrudan Leg değerini belirten ölçüm 

cihazları da kullanılmaktadır. Kesikli ve darbe türü gürültüler için, her bir olayın 1 saniye 

referans süresinde ölçülen toplam ses düzeyi olan SEL’den (gürültü etkilenim düzeyi) 

yararlanılır. Aynı SEL düzeyine sahip olaylar tekrarlanıyorsa, örnek zaman içindeki 

gürültü olayı sayısı hesaplara katılır. Örnek zaman; 8 saatlik iş günü, saatlik veya 10 

dakikalık süreler olabilir. SEL düzeyini doğrudan veren ölçüm cihazları bulunmaktadır. 

407


O.1.1. GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI 

Çevre Gürültüleri; Gürültü kaynağı ve gürültüye maruz kalan kişilerin aynı çevre 

içindeki konumlarına ve gürültünün yayılma yollarına bağlı olarak iki grupta incelenebilir. 

v Yapı içi gürültüler: 

Yapı içinde yer alan her türlü elektronik, mekanik sistemler ve hayati faaliyetlerden 

meydana gelen bütün gürültüler. 

v Yapı dışı Çevre Gürültüleri: 

Gerek yapı içindeki hacimleri gerekse yapı dışındaki açık alanları kullanan kişileri 

etkileyen ve yapı dışında yer alan kaynaklardan yayılan gürültülerdir. Bu gürültüler şöyle 

sıralanabilir. 

Ulaştırma Gürültüleri 

Endüstri Gürültüleri 

İnşaat Gürültüleri 

Rekreasyon Gürültüleri 

Ticari amaçlı Gürültüler 

O.1.1.1. TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ 

İlimizin coğrafi konumu; Anadolu’nun merkezi bir yerinde olması Uluslar arası E 

88, E 89 ve E 90 Devlet Karayollarının İl merkezinden geçmesi ve İlimizin Başkent oluşu, 

Bakanlıkların, Kuvvet Komutanlıklarının, kamu kurum ve kuruluşlarına ait genel 

müdürlüklerin, yabancı devletlere ait temsilciliklerinin, ilimizde bulunması sebebiyle diğer 

şehirlerimize göre ayrı bir özellik arz etmektedir. 

Son yıllarda, ülkemizde ekonomik ve kültürel değişikliğin sonucu olarak, köylerden 

kentlere akının çoğalması, ilimizde de olumsuz etkilerini göstermektedir. Bu nedenle 

plansız ve programsız, altyapısız şehirleşme; trafik sorununu da beraberinde getirmiştir. 

Bugün için ilimizde; (Belediye sınırları içinde) 30 adet Meydan, 20 adet Bulvar, 

1234 adet Cadde ve 12163 adet Sokak olmak üzere toplam uzunluğu 4100 km. olan 

karayolu ağı vardır. Bu karayolları üzerinde; düzenlenmiş 600 adet kavşak mevcut olup, bu 

kavşaklarda; 300 adet sinyalize edilmiş, sinyalize edilmiş kavşakların, 219 adedi 

bilgisayara bağlı olarak, 56 adedi otomatiğe bağlı olarak, 25 adedi de flaşta çalışmaktadır. 

İlimizde 1999 Aralık ayı sonu itibariyle; 583025 adet otomobil, 14746 adet 

minibüs, 66715 adet kamyonet, 42455 adet kamyon, 11440 adet otobüs, 1885 adet jeep, 

27520 adet traktör, 10007 adet motosiklet, 4624 adet çekici, 1075 adet ambulans, 2210 

adet tanker, 2744 diğerleri olmak üzere toplam 768744 adet motorlu araç tescili vardır. 

Bu araçlardan; 1323 adet belediye otobüsü, 200 adet özel halk otobüsü, 86 adet çift 

katlı halk otobüsü, 285 adet özel toplu taşım aracı, 2234 adet ticari minibüs, 7691 adet 

ticari otomobil (1850 adet umuma açık park taksi durağı), 1142 adet özel servis otobüsü, 

5594 adet servis minibüsü, 200 adet askeri servis aracı olmak üzere, 18695 şehir içinde 

toplu taşımacılık yapmaktadır. Bu araçlar günün her saatinde trafik içerisinde 


408


Ayrıca, şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan 5500 adet otobüs, otobüs terminaline 

giriş ve çıkış yapmaktadır. Bunların dışında bazı ilçelerden yolcu taşıyan belediye 

otobüsleri, halk otobüsleri, minibüsler ve özel servisler bu sayıya ilave edilebilir. 

İlimiz Tescil Şubesinden, 01.05.2000 tarihine kadar 1014649 kişiye sürücü belgesi 


İlimizin trafiğini daha etkin denetleyip, hizmetin yaygınlaştırılmasını sağlamak 

amacıyla il merkezi trafik yönünden iki bölgeye ayrılmıştır. 

Demiryolunun güneyinde kalan kısmına I. BÖLGE; 

Demiryolunun kuzeyinde kalan kısmına II. BÖLGE, adı verilmiştir. 

Bu bölgelere trafik düzenleme ve denetleme büro amirliğine bağlı olarak bölge 

amiri tayin edilmiştir. 

Bölgelerin trafik yoğunluğu durumuna göre araç ve personel dağılımı yapılmıştır. 

Şehir içi trafiğinin denetlenmesi için de gece denetleme amirliği oluşturulmuştur. Gece 

görevi yapan tüm ekiplerin sevk ve denetlenmesi görevi verilmiştir. 

Günün 24 saatinde toplam 411 adet personel bizzat cadde ve sokaklarda trafiğin 

düzenlenmesi ve denetlenmesi için görev yapmaktadır. 

Bölgelerde görev alan yaya ve motorize görevlileri, trafiğin pik saatinde kavşak ve 

caddelerde trafik akışını sağlamak için çalışmakta bunun dışında kalan mesai saatlerinin 

büyük bir bölümünü ise protokol geçiş ve gezileri için görev almakta, bu çalışmalardan 

arta kalan zamanlarda ise park temizliği ile denetim hizmetlerini yürütmeye çalışmaktadır. 

Görevliler daha çok Atatürk Bulvarı, İnönü Bulvarı, Libya Caddesi, Necatibey 

Caddesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Kazım Karabekir Caddesi, İrfan Baştuğ Caddesi, 

Cemal Gürsel Caddesi, Samsun ve Konya Yolu gibi protokol yolları üzerinde görev 

yapmaktadır. 

İlimizin sinyalizasyon sistemi takriben 20 yıl önceki trafik yoğunluğu dikkate 

alınarak programlanmış olup, günümüzün trafiğine kifayetsiz olduğu, Sinyalizasyon 

sistemi faaliyete geçirildiği tarihten günümüze kadar yeniden programlanmış, altyapı 

çalışmaları nedeniyle, birçok kavşakta bilgisayar bağlantısı kabloları tahrip olmuş ve 

merkezi sistem irtibatı kesilerek sinyalize ışıklarının birçoğu müstakil çalışmaktadır. 

Kavşaklar arasındaki mesafe ve hız faktörü dikkate alınarak belli bir hızla gidilmesi 

halinde her kavşakta yeşil ışıktan geçme (yeşil dalga sistemi) gerçekleştirilememiştir. 

İlimizde yapılmakta olan kazı işlemleri, plan ve program dahilinde olmayıp her 

kurum ve kuruluş müsaade alıp kazı yaptırdığından aynı cadde ve sokakta birkaç kuruluşun 

kazı çalışmaları yapması trafiği olumsuz yönde etkilemektedir. 

Yapılan kazıların hafriyat taşınması esnasında taşıyıcılar tarafından caddelere 

toprak dökülerek kaplamayı kirlettikleri ve kayganlaştırdıklarından trafiğin tehlikeye 

düşürüldüğü, zaman zaman istenmeyen trafik kazalarına sebebiyet vermektedir. 

409


İlimizde yapılacak kazıların aynı anda yapılması için gerekli koordinenin 

kurulması, bu çalışmaların aynı anda başlayıp aynı anda bitirilmesi, gerek trafik gerekse 

çevre açısından faydalı olacaktır. 

Bilhassa kanalizasyon, su giderlerine ait arızaların zamanında yapılamaması 

nedeniyle soğuk havalarda buzlanma yaparak trafik kazalarına sebebiyet verdiği, 

görevlilere bilgi verilmesine rağmen zamanında yapılmadığından, trafik açısından tehlike 


İlimizde, Ankara Valiliği Gürültü Mücadele Müdürlüğü tarafından yapılan 

çalışmalarda; gerek karayolları gerekse demiryollarındaki gürültü düzeylerinin genel 

olarak; 2005 yılının ilk yarısında yürürlükte olan Gürültü Kontrol Yönetmeliği’nde 

öngörülen sınırlar üzerinde olduğu, gürültünün etkisini azaltmak üzere plantasyon ya da 

benzeri tedbirler ile imar planlama tampon sahaları oluşturulması işlemlerinin yetersiz 

olduğu gözlemlenmiştir. 

Ankara’da 08:0009:30 

saatleri arasında toplam 

45 kavşakta yapılan 

ölçümler sonucunda elde 

edilen gürültü haritası 

Ankara’da 17:0018:30 





410


Ankara’da 22:0023:30 





Harita O.1.1.: Ankara İlinin Gürültü Haritaları 

a) Karayolu Ulaşımı Gürültüsü 

1 Taşıt ve hareketlerinden doğan gürültüler: 

Temel gürültü bileşenleri şunlardır: Motor gürültüsü (hava girişi, silindir bloğu, fan 

dişli kutusu, egzoz gürültüsü vb.), aerodinamik gürültü, yol yüzeyi sürtünmesi (lastik sesi), 

fren ve klakson sesleri. 

Üretilen gürültü düzeyleri taşıtın cinsine, model ve motor tipine, yaşına ve bakım 

durumuna, hızına ve ivmesine bağlı olarak değişmektedir. Hareket halindeki toplam 

gürültü, alçak frekanslarda hakimdir. 

Taşıt gürültüsü; taşıt ağırlığı, aks sayısı, diesel motorlu olması, bakımsız ve eski 

olması, hızı ve ivmesi ile artar. Gürültü üretiminde, alçak hızlarda motor gürültüsü, yüksek 

hızlarda lastik yol yüzeyi sürtünme sesi, orta hızlarda ise aerodinamik gürültü önem taşır. 

2 Ulaşım akımı gürültüsü: 

Ulaşım koşulları; akımın niteliğine (düzgün veya duraklı olması), ulaşım hacmine 

(günlük taşıt sayısı), ulaşım kompozisyonuna (ağır taşıt yüzdesi), ortalama hıza, yolun 

niteliği; yol kaplaması türüne, yolun eğimine, dönemeç ve kavşaklara, yol genişliğine ve 

yolun çevreye göre yüksekliğine bağlıdır. 

Sonuç olarak; daha çok taşıt, daha çok ağır taşıt, daha yüksek ulaşım hızı, pürüzlü 

ve engebeli yollar, dönemeçler, kavşaklar ve durkalklar, yokuşlu yollar daha yüksek 

gürültü üretimi demektir. Yükseltilmiş yollar daha geniş bir alanı olumsuz etkilemektedir. 

b) Demiryolu Ulaşımı Gürültüsü 

1 Hat işlemleri (Tren geçişleri): 

Tek bir tren geçişi sırasında ortaya çıkan gürültünün bileşenleri; lokomotif, 

vagonlar ve uyarı sinyallerinin sesleridir. Genel olarak demiryolu ulaşımı gürültüleri; 

trenlerin tip ve yapısal özellikleri, taşıt kompozisyonu, günlük tren geçiş sayısı, demiryolu 

411


özellikleri, tren geçiş hızı, rayların tipleri, demiryolu strüktürü ve yerden yüksekliği gibi 

faktörlere bağlıdır. 

Genel olarak; diesel lokomotifli trenler, lokomotif ve vagon sayısı fazla trenler, 

artan geçiş hızı, civatalı ray bağlantıları, aşınmış raylar ve tekerlekler, metal 

konstrüksiyonlar, köprüler daha yüksek gürültüye neden olurlar. 

2 Servis işlemleri: 

İstasyon yakınlarında vagonların birleştirme, ayırma, götürme, yükleme, bakım ve 

tamir işleri çok karmaşık yapılı tiz ses tonlarını içeren yüksek düzeyli gürültülere neden 

olurlar ve çok geniş bir alana yayılabilirler. 

O.1.1.2. ENDÜSTRİ GÜRÜLTÜSÜ 

İlimizde, Ankara Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Gürültü Mücadele Birimi 

tarafından yapılan çalışmalarda; endüstriyel işyerlerinde tesis için gürültü seviyeleri 

,01.07.2005 tarihine kadar yürürlükte kalan Gürültü Kontrol Yönetmeliği ve bu tarihten 

sonra yürürlüğe konulan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi 

Yönetmeliği’nde öngörülen sınırlar üzerinde olduğu, genel olarak gürültüden korunma 

tedbirlerinin alınmadığı, tesislerin dışındaki gürültü sorununa karşı tampon alan 

bırakılmadığı ve plantasyon yapılmadığı gözlemlenmiştir. 

Bilimsel, teknolojik ve ekonomik gelişmeler sayesinde yoğunlaşan endüstriyel 

tesisler veya işyerleri düzensiz kentleşme ile konut bölgelerinin içlerine kadar girmiştir. 

Ayrıca küçük imalat sanayii kentlerin içinde gelişigüzel dağılmıştır. 

Makine ve denetim biriminde; gövdeleri ve egzozları aracılığıyla, bina strüktürüne 

oturdukları yerler ve bağlantıları aracılığıyla yayılan hava doğuşlu sesler ve darbe sesleri 

ile mekanik vibrasyonları ayrı ayrı incelenir. 

Yayılan gürültü düzeyleri ve gürültünün akustik niteliği, cihazın yapısı, yapılan 

işlemler, işlem süresi ve aralıkları, işlemlerin yapıldığı alanlar veya yapıların konum, biçim 

ve konstrüksiyonları, duvarda bulunan açıklık ve yarıklar, kanal açılışları, makine ve aracın 

hacim içindeki konumu ve montaj özellikleri gibi çeşitli faktörlere göre değişmektedir. 

412


Tablo O.1.1.2.1 Sanayi grubu ve gürültü ölçümü yaptıran işyerlerinin gürültü seviyelerine göre çalışan kişi sayısı, ortalama çalışma süresi ve işyeri sayısı, 1997 

Gür ültü seviyeler i 

< 54 dBA 5570 dBA 7185 dBA 8690 dBA 91105 dBA > 105 dBA 

Ölçüm Ort. Ort. Ort. Ort. Ortalama Ortalama 

Toplam yaptır an Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma 

Sanayi işyeri işyeri İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi 

Grubu Sektör sayısı sayısı sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün 

A 126 35 14 1803 8 14 2050 8 13 685 8 8 563 8 7 89 8 

ANKARA B 24 8 5 429 8 3 83 8 3 44 9 1 24 9 1 15 7 

C 102 27 9 1374 8 11 1967 8 10 641 8 7 539 8 6 74 8 

A 25 3 2 43 9 2 38 8 

31 B 8 3 2 43 9 2 38 8 

C 17 

A 4 1 

32 B 

C 4 1 

A 10 5 3 81 7 2 46 9 3 44 9 1 10 9 2 25 9 

33 B 1 

C 9 5 3 81 7 2 46 9 3 44 9 1 10 9 2 25 9 

A 13 1 1 41 4 1 59 4 

34 B 3 

C 10 1 1 41 4 1 59 4 

A 8 

35 B 1 

C 7 

A 14 5 4 93 9 2 13 8 2 158 8 2 9 7 

36 B 

C 14 5 4 93 9 2 13 8 2 158 8 2 9 7 

413


Gür ültü seviyeler i 

< 54 dBA 5570 dBA 7185 dBA 8690 dBA 91105 dBA > 105 dBA 

Ölçüm Ort. Ort. Ort. Ort. Ortalama Ortalama 

Toplam yaptır an Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma Çalışan çalışma 

Sanayi işyeri işyeri İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi İşyeri kişi süresi 

Grubu Sektör sayısı sayısı sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün sayısı sayısı saat/gün 

37 

38 

39 

A 3 1 1 92 10 

B 

C 3 1 1 92 10 

A 48 18 5 1586 8 7 1912 8 7 424 8 6 461 7 2 40 7 

B 10 4 3 386 8 1 45 8 3 44 9 1 24 9 

C 38 14 2 1200 8 6 1867 8 4 380 8 5 437 7 2 40 7 

A 1 1 1 15 7 

B 1 1 1 15 7 

C 

A.Toplam B. Devlet C. Özel 

414


O.1.1.3. İNŞAAT GÜRÜLTÜSÜ 

Çeşitli ağır makine ve araçlar yardımıyla gerçekleştirilen; bina, yol, kanal, tünel, 

köprü vb. gibi mühendislik yapılarının yapım işleri, değişik süreler içinde (genellikle yaz 

aylarında) kentler içinde büyük rahatsızlık veren yaygın bir gürültü kaynağı olmaktadır. 

Yapım gürültüleri iki grupta incelenir: 

a) Yapımda kullanılan araç ve makinelerin yaydığı gürültüler: Makinelerin tipleri 

(içten yanmalılar, darbeli ve basınçlılar vb.), büyüklükleri, motor tipleri, egzozları, 

vantilatörleri, işledikleri malzemelere ve operasyon tekniğine bağlı olarak çeşitlilik 

gösteren gürültü düzeyleri emisyon ölçümleri ile saptanabilir veya bilgisayar teknikleri ile 

analiz edilebilir. 

b) Yapım alanından (şantiye) yayılan gürültüler: Bir şantiyede çeşitli amaçlarla 

belirli sürelerle kullanılan yapım araçları, belirli bir işleme modu içinde çalışırlarken 

çevreye yayılan gürültünün düzeyleri aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişir: 

v Şantiyede çalışan tüm araçların tür ve sayıları 

v Araçların işlemsel modu ve çalışma süresi 

v Araç ve makinelerin şantiye sınırlarından uzaklıkları ve birbirlerine göre 

konumları 

v Şantiye içinde yer alan büyük yansıtıcı yüzeyler 

v Toprak cinsi 

v Şantiye içinde engelleme yapan elemanlar 

v Şantiye çevresindeki yerleşmenin fiziksel durumu 

O.1.1.4. YERLEŞİM ALANLARINDA OLUŞAN GÜRÜLTÜ 

2872 sayılı Çevre Kanunu’na istinaden 01.07.2005 tarih ve 25862 sayılı Resmi 

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve 

Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine göre; yerleşim alanlarındaki çevresel gürültü esasları 

ile yerleşim alanı içerisinde bulunan yapılardaki yalıtım kriterleri aşağıda belirtilmiştir. 

Günün Saatlerine Göre Gerekli Düzeltme 

Günün Saatleri Düzeltme (dBA) 

Gündüz saatleri 0 

Akşam Saatleri 5 

Gece Saatleri 10 

Yerleşim yerlerindeki kullanım alanları içinse türlerine göre kabul edilebilir iç 

mekan ses seviyeleri ilgili yönetmelikle belirlenmiştir. Konut oturma odaları için gündüz 

ve akşam süresince 55 dB(A), yatak odaları için gece süresince 40 dB(A), otel 

restoranlarında 35 dB(A), tiyatro salonlarında 30 dB(A), derslik ve laboratuvarlarda 35 

dB(A), vb. olarak belirlenmiş olan bu sınır değerler gürültünün insan ve çevre sağlığını 

etkilemeyecek şekilde kontrol altında tutulmasını sağlamaya yöneliktir. 

Yönetmelikte gürültüye duyarlı faaliyet alanlarının yakınında, bitişiğinde alt ve 

üstünde faaliyetini sürdüren; spor tesisleri, ticari yapılar, kamu kurum kuruluşları, tabanca 

ve tüfek poligonları, alışveriş merkezleri, tedavi merkezleri, halı ve oto yıkama yerleri, 

depolama tesisleri, depolama ve sevkıyat işlemleri, atölye ve imalathane ve benzeri gibi 

415


diğer gürültülü yapı ve alanlardan çevreye yayılan gürültü düzeyinin L eq cinsinden ölçülen 

mevcut arka plan gürültü düzeyini 5 dBA’den fazla aşmaması ve yukarıda da verilen iç 

mekan gürültü düzeyi sınır değerlerinin sağlanması gerektiği hükümleri yer almaktadır. 

Tüm bu kurallar ışığında İlimizde yerleşim bölgelerinde oluşan gürültü kirliliğinin 

önlenmesi için Müdürlüğümüz Gürültü ile Mücadele Birimi tarafından rutin denetimler 

gerçekleştirilmekte olup; Tablo O.1.1.2.1’de 2005 yılı ilk altı ay içerisinde yapılan 

çalışmaların istatistiki bir dökümü yer almaktadır. 

İlgili tabloda da görüleceği gibi Müdürlüğümüzün gürültü kontrolüne yönelik 

çalışmaları bir çok farklı alanda sürdürülmekte olup; yerleşim yerlerinde gürültü ile ilgili 

oluşabilecek tüm şikayetlere müdahale edilmekte, inşaat, tadilat işlemleri, jeneratör, 

işyerlerine ait soğutma sistemleri, kalorifer ve hidrofor sistemleri, köpeklerden 

kaynaklanan rahatsızlıklar değerlendirilmekte ve eğlence yerleri rutin olarak 

denetlenmektedir. 

Yapılan denetimler ve gürültü ölçümleri sonucunda; 2872 sayılı Çevre Kanunu, 

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, Çevre ve Orman 

Bakanlığı’nın ilgili genelgeleri ve İl Mahalli Çevre Kurulu kararlarına aykırı durumların 

tespiti halinde kanun ve yönetmelikler çerçevesinde gerekli yasal işlemler yapılmaktadır. 

Tablo O.1.1.3.1 Gürültü ile Mücadele Birimi Çalışmaları (01.01.200531.06.2005) 

ALTI AYLIK 

İSTATİSTİK RAPORU 

2005 

OCAK 

2005 

ŞUBAT 

2005 

MART 

2005 

NİSAN 

2005 

MAYIS 

2005 

HAZİRAN 

TOPLAM 

Denetimi Yapılan 

Eğlence Yeri Sayısı 

(Rutin Açık) 

Kapalı 

200 150 121 142 91 179 883 

51 12 3 13 5 84 

Meskende Bulunan 

Hayvan Gürültüsü 4 2 3 6 18 7 40 

Şikayeti 

Eğlence Yerleri ile ilgili 

Şikayetler 6 4 40 50 

Ruhsata Esas İşlemleri 

24 7 2 5 19 4 61 

İnşaat, Tadilat Motorlu 

Araçlar, Seyyar 

Satıcılarla İlgili 

8 2 32 6 48 

Şikayetler 

İş Yerlerinden Gelen 

Gürültü Şikayetleri 

13 36 28 39 49 27 192 

Jeneratör, Klima, 

Havalandırma vs. İlgili 11 26 29 6 12 21 105 

Şikayetler 

Meskenden Gelen 

Gürültü Şikayetleri 39 32 34 73 30 313 

2005 Yılı Yasal İşlem Yapılan İşyeri 

Sayısı (01.01.200530.06.2005) 

50 Toplam Para Cezası 

38.348,84YTL 

(38.348.843.000) 

416


O.1.1.5. HAVAALANLARI YAKININDA OLUŞAN GÜRÜLTÜ 

Günümüzde büyük kentlerin de havaalanları, gerek kendi servisleri içinde, gerekse 

yakın çevrelerindeki yerleşmelerde önemli ses kirliliği yaratmaktadırlar. Sivil havacılığın, 

hava taşımacılığının ve jet uçağı teknolojisinin gelişmesi, daha süratli, daha büyük ancak 

daha gürültülü hava taşıtlarının ortaya çıkması, gürültü sorununu ağırlaştırmıştır. Kara 

ulaşımından farklı olarak uçak hareketleri belirli bir düzlem üzerinde sınırlandırılmadığı 

için gürültü çok geniş bir alana yayılmaktadır. 

O.1.2.GÜRÜLTÜ İLE MÜCADELE 

Kentlerde yaşayan insanların sağlığını tehdit eden kirliliklerden en önemlilerinden 

biri de gürültü kirliliğidir. 

Gürültünün işitme kayıplarından başlayıp, ruh sağlığına kadar verdiği zararlar 

çeşitli araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu sorunların çoğu üretkenliği ciddi biçimde 

etkilemekte ve yaşam kalitesinin düşmesine yol açmaktadır. Günümüzde modern toplum 

anlayışı yaşam kalitesini düşüren her şeyden insanları korumasını ön görmektedir. 

Bu amaçla Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfı Başkanlığı 15.06.1994 tarihinde 

“Gürültü ile Mücadele Müdürlüğü”nü kurmuştur. Burada gece ve gündüz görev yapmak 

üzere 2 ayrı mobil ekip oluşturulmuştur. Ankara’da gürültülü eğlence ve işyerleri rutin 

denetim altına alınmıştır. Bu uygulama dahilinde sokaktaki seyyar satıcıdan, motorlu 

araçlara kadar uzanan geniş bir alanda halkın şikayetleri değerlendirmeye alınmış olup 

para cezaları ve işten alıkoyma cezaları uygulanmıştır. Ancak; 01.07.2005 tarih ve 25862 

sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün 

Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”nin 57. maddesi ile yukarıda bahsi geçen 

yönetmeliğin yürürlükten kaldırıldığı hükme bağlanmıştır. Ayrıca anılan yönetmeliğin 53. 

maddesinin (a) bendinde “Gürültü/titreşim konulu şikayetlerin, belediye sınırları içerisinde 

belediyeye, belediye sınırları dışında ilin en büyük mülki amirine intikal ettirileceği” ve 54. 

maddesinde “Bu yönetmelikle getirilen esaslar, sınırlamalar ve yasaklamalara uyulup 

uyulmadığının denetiminin, gerekli izinlerin verilmesinin 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu 

kanun kapsamında çıkarılan ilgili yönetmelikler ile 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı 

Büyükşehir Belediye Kanunu ve 7/12/2004 tarihli ve 5272 sayılı Belediye Kanunu 

hükümlerine göre belediye sınırları içerisinde belediyeler, belediye sınırları dışında ilin en 

büyük mülki amirince yapılacağı” hüküm altına alınmıştır. Bu nedenlerle 01.07.2005 

tarihinden itibaren gürültü ile mücadele hakkındaki iş ve işlemler; mücavir alan sınırları 

dahilinde ilgili belediyelerce, dışında ise İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından 

yürütülmektedir. 

GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 1 ) 

A – TEKNİK KORUNMA 

a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 

1 – Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi, 

2 – Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle 

değiştirilmesi, 

3 – Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması. 

417


b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER: 

1 – Makinelerin yerleştirildiği zeminde, gürültüye ve titreşime karşı 

yeterli önlemlerin alınması, 

2 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasına gürültüyü 

önleyici engel koymak, 

3 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasındaki mesafeyi artırmak, 

4 – Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici 

malzeme ile kaplamak. 


c) GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI 

GEREKEN ÖNLEMLER: 

1 – Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması, 

2 – Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması, 

3 – Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak. 


B – TIBBİ KORUNMA 

1 – Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı ve sağlıklı 

olanlar çalıştırılmalıdır.İş kazalarının önlenmesinde, kesin denilebilecek, yeterli önlem 

alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılması da 

düşünülebilir. 

2 – Gürültülü işlerde çalışanların, her altı ayda bir odyogramları alınmalı ve işitme kaybı 

görülenlerde, gerekli tedbirler alınmalıdır. 

KULAK KORUYUCULARININ GÜRÜLTÜ ENGELLEME DEĞERLERİ 

CİNSİ 

AZALTMA DERECESİ 

PAMUK 5 16 dB 

PARAFİNLİ PAMUK 20 35 dB 

CAM PAMUĞU 7,5 32 dB 

KULAK TIKACI 20 45 dB 

KULAKLIK 12 48 dB 

KULAKLIKLARININ …ALIŞTIRMA PROGRAMLARI 

SABAH ÖĞLEDEN SONRA 

1 . GÜN ½ Saat ½ Saat 

2 . GÜN 1 Saat 1 Saat 



5 . GÜN Tüm vardiya süresince 

O.1.3. GÜRÜLTÜNÜN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ 

O.1.3.1.GÜRÜLTÜNÜN FİZİKSEL ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ 

Kent içi hafif raylı sistemlerine ağırlık verilmesi ve bunların birbirleri ile 

entegrasyonunun sağlanması çok problemli kesimlerde karayolu trafiğinin sınırlandırılması 

418


çevresel problemler açısından rahatlama sağlayacaktır.metro hatlarının tamamen, hafif 

raylı sistemlerinin ise kısmen yer altına inşa edilmiş olması çevresel etkileri açısından 

önemli yararlar sağlamaktadır. Raylı ulaşım sistemlerinin meydana getirdiği belirli birkaç 

olumsuz etkileri bulunmaktadır, bunun başında yerleşim alanlarının içerisinden ve 

yapılarının çok yakınından geçmesidir. Bu tür yerlerde gürültü haritaları oluşturulup 

gerekli tedbirler alınmalıdır. 

İlimiz genelinde çeşitli madencilik faaliyetleri sırasında patlayıcı maddeler 

kullanılarak atmosferde şok dalgaları ve yüksek ses düzeyi oluşturmaktadır.Bu da yer 

içersinde sarsıntı yaratmakta ve çevredeki binaları da etkilemektedir.Bunlardan dolayı 

fiziksel çevreye de etkisi söz konusudur. 

Gürültü kaynaklarının imar planlarındaki gürültüye duyarlı alanlarla ilişkili olması 

ve bu soruna karşı tedbir olarak, imar planlarında gürültüye karşı özellikle araçların transit 

geçtiği yollar ile imar sahası arasında tampon bölge bırakılmaktadır. Şehir içi küçük sanayi 

işletmelerinin sanayi bölgesine taşınmaları devam etmektedir. Bunların yeşillendirilmesi 

çalışmaları sürdürülmektedir. İlimiz Organize Sanayi Bölgeleri fabrikaların etrafı ve boş 

arazilerin ağaçlandırılması çalışmaları yapılmaktadır. 

O.1.3.2.SOSYAL ÇEVREYE ETKİSİ 

Gürültülü ve sakin hastanelerde tedavi gören hastaneler üzerinde yapılan araştırmalar, 

gerek dahili ve gerekse dışarıdan gürültüye maruz hastanelerde hastaların tedavi için daha 

uzun süre yatmaları gerektiğini ortaya koymuştur. Bu açıkça para olarak gürültünün 

maliyetini ortaya koymaktadır. Bununla beraber, alınan uyku hapları, sanayide kaybedilen 

zaman ve apartmanlar için gerekli olan gürültü izolasyonlarına yapılan harcamaların 

değerlendirilmesi oldukça zordur. Ayrıca gürültünün hayat standardı üzerindeki tesirlerinin 

ölçülmesi de zordur. Fakat bu zorluk, problemin mevcudiyetini etkilemez. Gürültünün 

insanlar üzerinde ruhi bunalımlara yol açtığı da bir gerçektir. 

O.1.4. GÜRÜLTÜNÜN İNSANLAR ÜZERİNE OLAN ETKİLERİ 

O.1.4.1. FİZİKSEL ETKİSİ 

İnsanların fiziksel ve ruhsal sağlığı için uykunun bozulmaması çok önemlidir ve 

kronik uyku rahatsızlıkları çeşitli hastalıkların kaynağı olabilmektedir. Gürültü nedeniyle 

uykunun kalite ve kantite yönünden bozulması durumu uzun yıllardan beri 

araştırılmaktadır. 

Uyku sırasında gürültü nedenli ani uyanmalar ortaya çıkabilir. İnsanlar ani ve erken 

uyanmalardan, uykunun gecikmesine göre daha fazla şikayet ederler ve gürültünün; 

gecenin başlangıcına göre sabaha karşı daha çok rahatsız ettiği bilinmektedir. 

Uyku sonrası gürültü etkileri ise, uyanma sırasındaki ruhsal durum değişimi, 

dinlenememiş olma duygusu, yorgunluk baş ağrıları ve genel olarak insan performansının 

düşmesi şeklinde görülebilir. 

O.1.4.2. FİZYOLOJİK ETKİSİ 

İnsan vücudu, ani ve yüksek seslere karşı otomatik ve bilinçsiz olarak tepki 

göstermektedir. Sürekli fizyolojik parametreleri (frekans kardiyak) ve 

419


elektroansefalogramları kaydedilen kişilerde yapılan bilimsel değerlendirmeler, gürültü 

kaynaklı fizyolojik etkilenmeleri açıkça göstermiştir. Gürültü ile kardiovasküler hastalıklar 

arasında ilişkiler konusunda sürdürülen çalışmalar ve deneyler, gürültünün; 

Yüksek kan basıncına (hipertansiyon), 

Hızlı kalp atışına, 

Kolesterol artışına, 

Adrenalin yükselmesine, 

Solunumun hızlanmasına, 

Adale gerilmesine, 

İrkilmelere 

neden olabildiğini kanıtlamıştır. Bu etkiler uyku sırasında daha belirgindir. 

Hamilelikte gürültünün etkileri konusunda Japonya’da yapılan çalışmalarda düşük 

ağırlıklı bebek doğumları ile gürültü ilişkisi bulunmuştur. Doğmamış bebekler gürültüden 

korunmamışlardır ve annenin tepkisi onlara da geçmektedir. 

İnsanların gürültüye alışabildikleri düşüncesi, aslında doğru değildir. Alışıldığı 

düşünülse bile biyolojik değişiklikler önlenememektedir. 

O.1.4.3. PSİKOLOJİK ETKİSİ 

Bilimsel araştırmalarda gürültüye maruz kalmış kişilerin hemen hemen tümünde 

psikolojik rahatsızlıklar bulunmuştur. Gürültülü yerlerde yaşamanın en belirgin karşılığı 

“annoyance” olarak tanımlanan rahatsızlık, sıkıntı ve gerilim duygusudur. Gürültü yeteri 

kadar yüksekse ve kaynağı belirsiz ise veya neden olduğu gerilim yeteri kadar fazla ise 

aşağıdaki davranış bozuklukları görülmektedir: 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

Rahatsızlık, aşırı tepkilere ve davranışlara dönüşebilir: Ani parlamalar, öfkeye 

hakim olamama ve kendini kaybetme gibi. Çeşitli ülkelerde olduğu gibi 

ülkemizde de gazetelerde ve polis kayıtlarında gürültü nedenli aşırı 

davranışların özelikle gürültü yapanlara karşı cinayetlere kadar vardığı 

görülmektedir. 

Kızgınlık ve öfkenin içe yöneltilmesi: Kendini suçlama ve aşırı sessizlik ve içe 

kapanma. 

Kızgınlık ve öfkenin dışa vurumu: Tartışmacı ve karamsar olma durumu. 

Sakinleştirici kullanımı: Uyku hapı tüketiminin artması. 

Hoşgörünün azalması. 

Yardım isteğinin azalması. 

Davranış Bozuklukları 

Öfkelenme 

Rahatsızlık Duygusu 

Sıkılma 

Diğer tepkiler: Doktorunu ziyaret etme, penceresini kapatma, dışarıda az zaman 

geçirme veya şikayetini bildiren yazılar yazma gibi. 

O.1.4.4. PERFORMANS ÜZERİNE ETKİLERİ 

İnsanların evlerinde, işyerlerinde ve çeşitli aktiviteleri sırasında maruz kaldıkları 

gürültünün performanslarını (verimini) ne yönde etkilediği araştırılmıştır. En önemli 

performans etkileri şunlardır: 

420


a) Karşılıklı konuşmanın etkilenmesi 

Dinleme ve anlama güçlüğü ortaya çıkar. 

Konuşma kesintiye uğrar. 

Yüksek sesli konuşmak gerekir. 

İnsan iletişimi bozulur. 

Telefon konuşmaları etkilenir. 

Radyo, TV ve müzik dinleme etkilenir. 

b) Okuma ve öğrenmenin olumsuz etkilenmesi: Dikkat gerektirici, hafıza ve 

sözcüklerle ilgili çalışma ve öğrenimler gürültü ile olumsuz etkilenirler. Arka plandaki bir 

sözlü müzik, kelime hafızasını bozucu etki yapar. Okul çağında çocuğun öğrenme sağlığı 

ve düşünsel aktiviteleri ile çakışmayacak bir çevre gerekir. Okullarda 2 tür etkilenme 

gözlenmektedir. 

Konsantrasyonun etkilenmesi. 

Öğretmenlerin etkilenmesi. 

c) İş performansının etkilenmesi: Çalışma hayatında yüksek düzeyli ve ani veya 

kesikli gürültüler iş verimini çeşitli biçimlerde etkileyebilir: 

İşin zamanında yapılması 

İşin doğru olarak yapılması 

İş kazaları 

İş veriminde azalma, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin engellenmesinin 

meydana getirdiği olumsuz etkilere bağlı olarak, gürültü seviyeleri bazı araştırmacılar 

tarafından Tablo O.1.5.4.1’deki gibi derecelendirilmektedir. 

Tablo O.1.5.4.1. Gürültünün Tıbbi Açıdan Etkileri . 

1.Derece 30 dB (A)65 dB (B) Konforsuzluk, rahatsızlık, öfke,kızgınlık 

Uyku düzensizliği ve konsantrasyon bozukluğu 

2. Derece 6590 dB (B) Fizyolojik reaksiyonlar, kan basıncı artışı,kalp 

atışlarında ve solunumda hızlanma, beyin 

sıvısındaki basıncın azalması, ani refleksler 

3.Derece 90 –120 dB (B) Fizyolojik reaksiyonların artrması, başağrıları 

4.Derece 120 dB (B) İç Kulakta devamlı hasar, dengenin bozulması 

5. Derece 140 dB (B) Ciddi beyin tahribatı 

O.2.TİTREŞİM 

Titreşim bir sistemin denge konumu etrafında yaptığı salınımlardır. Gürültü 

kontrolü açısından titreşim kontrolü, titreşerek ses yayan yüzeylerin titreşim genliklerinin 

azaltılmasıyla sağlanır. Bunun içinde titreşimin sönümlenmesi, titreşim yaratan kaynağın 

ses yayan yüzeylerden yalıtılması gibi yöntemler uygulanabilir. 

Kaynak : Ankara İl Çevre Durum Raporu 2003 


Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlığı, İş sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü 

421


P. 

AFETLER 

422


P.1. DOĞAL AFETLER 

Ankara il sınırları içinde 1950 ile 1999 yılları arasında, Afet Etüt ve Hasar Tespit 

Daire Başkanlığı tarafından hakkında rapor düzenlenen toplam 702 adet afet olayı 

meydana gelmiştir. Bunların 174’ünde toplam 4960 konut için nakil, 740 konut için ise 

önlem kararı alınmıştır. Ekteki liste hakkında nakil kararı alınan 174 afet olayını 

içermektedir. 

423


Tablo P.1.1.Ankara İli afetleri 

koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 

AFETİN TÜRÜ 

heyelan kaya_dusmesi su_baskini cig deprem diger_afet 

aciklamalar etkili_nakil ilave_nakil etkisiz_nakil nakil_iptali 

bozca 03.05.1974 Su Baskını 

dsi tarafından 25 konutun korunmasının eko mik 

olmadığı belirtilmiştir 25 


9 konut için özgüngüneyi mevkiinde ysp 

düzenlenmiştir. 


konunun dsi tarafından bir kez daha etüt 

edilmesi gerektiği belirtilmiştir. 

bozca 14.12.1985 Su Baskını 19 konutun nakli gerekmektedir. 6 konut iptal 6 

bozca 08.05.2001 Su Baskını bak.yap.isl.yok 

haydarkoy 31.01.1973 Su Baskını etkisiz 0 0 

22 konut nakil etkisiz. Belediyesince Tuzluçayır 

Gecekondu önleme bölgesi seçilmiş 

altindag 1.taşocağı cad 20.04.1984 Kaya Düşmesi 

yerleştirilmiş. 22 

altindag baraj,taşocağı 14.05.1998 Heyelan 31 konut etkisiz 31 

13.06.1992 deki yangın afetinden 1+56 ağır 

hasarlı konut için 18.06.1992 gün ve 15712 

altindag çıkrıkçılar Diğer Afetler sayılı genel hayata etkililik oluru alınmış. 

dogantepe 

altindag kayabasi 29.01.1985 Heyelan kep 0 0 

altindag 

dogantepe 

kayabasi 10.04.1981 Heyelan kep 0 0 

dogantepe 

altindag kayabasi 20.11.1991 Kaya Düşmesi 18 konut etkisiz. 18 

Hasköyaltindag 

şirintepe 08.07.1987 Afete maruz alan içinde kalan arsalarla ilgili 0 0 

altindag hidirliktepe 02.02.1983 Kaya Düşmesi 0 6 

altindag şenyurt 28.07.1976 Kaya Düşmesi 

KAYA DÜŞMESİ OLAYINDAN 10 

KONUTUN ETKİLENDİĞİ ANCAK OLAYIN 

GENEL HAYATA ETKİSİZ OLDUĞU 

BELİRTİLMEKTEDİR. 0 0 

altindag baraj,75.sok 07.05.2002 Kaya Düşmesi 

3194 SAYILI İMAR YASASINA GÖRE 

İŞLEM YAPılmalıdır. 59 KONUT ( 8 KONUT 

İbankası raporundakiler) 59 

altindag baraj,taşocağı 12.01.1994 Kaya Düşmesi 5 konut etkisiz 5 

altindag baraj,taşocağı 25.03.1991 Kaya Düşmesi 10 konut kendi imkanları ile nakil. 10 

altindag baraj,taşocağı 07.06.1999 Heyelan 3194 e göre işlem yapılmalıdır. 

baraj,taşocağı 

altindag 7374 SOKAK 24.02.1999 Heyelan 21 konut etkisiz 21 

sinanli 04.07.1989 Kaya Düşmesi 7 konut için gen.hay.etkisizlik oluru alınmalıdır. 0 7 

424


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




sinanli 25.04.1973 Heyelan etkisiz 0 

dsi ce yapılan etütde 5 konutun kotunmasının 

aydogan 30.12.1964 Su Baskını 

rantabl olmadığı belirtilmiştir. 

aydogan 14.02.1985 Su Baskını 

3 konut kıyı oyulmasından etkilendiği 

belirtilmiştir.3 konut etksiz nakil 3 

çiğdemli 31Tem05 deprem haksahipliği çalışmaları devam etmektedir. etkili 

Köyde SB nedeniyle nakli önerilen 24 afetzede 

için yeni yerleşim yeri olarak KÖY İÇİ SARI 

DERE Mevkii seçilmiştir.Daha sonra 

afetzedeler için en son 08.05.2003 YSP 

davdanli 15.08.1985 Su Baskını 



Köyde SB nedeniyle nakli önerilen 24 afetzede 

için yeni yerleşim yeri iç iskan yoluyla BALA 

MERKEZ 16 PARSEL seçilmiştir. 


Köydeki SB olayına yönelik gerçekleştirilen 

ortak etütde 25 konutun nakli önerilmiştir. 25 0 


Afetzedelerin yeni yerleşim yeri olarak 

önerdikleri sahanın bir kısmında su baskını riski 

olduğu ve mülkiyetinin sahışlara ait olduğu 

belirtilerek bu alanın DSİ'ce incelenmesi ve 

afetzedelerin satın alma yoluyla sahayı 

hazineye devretmeleri önerilmiştir. 

evciler 19.02.1982 Heyelan 5 konut, 1 ilkokul 6 

evciler 27.12.1982 Heyelan kontrolden çıkartılması. 

karahamzalı 31Tem05 deprem haksahipliği çalışmaları devam etmektedir. etkili 

karahasanli 26.01.1982 Su Baskını 22 

karahasanli 12.01.1983 Su Baskını tekrar DSİ incelensin. 

kesikkopru 18.02.1983 valilik yazısı 0 0 

sırapınar 31Tem05 deprem haksahipliği çalışmaları devam etmektedir. etkili 

yaylalıözü 31Tem05 deprem haksahipliği çalışmaları devam etmektedir. etkili 

yeniyapanşe 

yhli 31Tem05 deprem haksahipliği çalışmaları devam etmektedir. etkili 

batca 24.12.1982 Heyelan kep'den çıkartılsın. 0 0 

batca 12.10.1992 Heyelan 15 

batca 05.09.1981 Heyelan kep 

karasar gazi 09.06.1981 Heyelan 3 konut etkisiz 0 3 

425


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




karasar gazi 04.03.1985 Heyelan kep 0 0 

karasar gazi 03.01.1995 Heyelan kontrol 0 0 

7269 sayılı kanunun 1.ve36.mad. Göre Bakanlar 

Kurulunca 31.12.1965 tarihinde para yardımı 

kozalan 18.09.1965 Diğer Afetler yapılacaktır. 10 0 

macun 04.03.1985 Su Baskını 5 konut genel hayata etkisizdir. 0 5 

merkez istiklal mah. 28Tem05 Kaya Düşmesi etkisizlik oluru alındı. 

köyde konutları etkileyebilecek heyelan 

mikail 

15.05.1991 Heyelan 

bulunmadığı 

mikail 28.12.1991 Heyelan köyde heyelanın meskun alanı etkilemediği, 


28.12.1978 Heyelan 

mevcut heyelanlar genelk hayata etkisiz olup 

kep dahil edilmeli 


28.12.1982 Heyelan 

köyde şev kaymalarına bulunduğu ancak 

meskun alanı etkilemediği, kepten çıkarılmasına 

nuhhoca 20.09.1974 Diğer Afetler 

yangın afetinden haksahibi olan 20 afetzede için 

ysp düzenlenmiştir. 20 

sekli 17.09.1979 Diğer Afetler 

ysp 208 afetzedenin örencik mevkii şh arazisine 

nakli 0 0 

yangın olayından etkilenen 19 afetzede 

haklarından feragat etmişlerdir. Alınan etkililik 

yigerler 04.03.1985 Diğer Afetler oluru ve ysp iptal edilmelidir. 32 

yangın afetinden etkilenen 32 afetzede için ysp 

yigerler 29.04.1975 Diğer Afetler düzenlenmiştir. 32 

zeyde 11.10.1961 Diğer Afetler 

Yangın olayından etkilenen ailelere para 

yardımı konusunda Mesken Gn. Md. Yazısı. 0 

zir 11.03.1958 Kaya Düşmesi 0 0 

dagkuzoren kuz 22.07.1974 Diğer Afetler 

yangın afetinden dolayı 38 afetzede için ysp 

düzenlenmiştir. 38 

osmansin yn.mah 01.11.1982 Diğer Afetler 

yangın afetinden zarar gören 47afetzedeye eski 

yerleri yeni yerleşim için uygun bulunmuş 47 

yahsihan 06.03.1985 Diğer Afetler 

Köyün tamamı DSİ tarafından kamulaştırıldığı 

için yapılacak işlemin olmadığı belirtilmiş. 

11 konutun alınacak tedbirlerle taşkından 

korunmasının eko mik olduğuna dair DSI 

yoncatepe 04.02.1975 Su Baskını 

görüşü 

cankaya 

araplar ve 

araplar karşısı 06.11.1981 Heyelan Bakanlığımız kontrol programına alınmalı. 19 

cankaya 

araplar ve 

araplar karşısı 27.12.1982 Heyelan kontrol2e alınması isteniyor. 0 0 

cankaya atlioglu 27.10.1981 Su Baskını 0 0 

cankaya bahcelerici 12.01.1983 Su Baskını 

daha önce DSİ tarafından nakli önerilen 67 

konutun yeniden DSİ tarafından incelenmelidir. 0 

426


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




cankaya 

büyükesat,serp 

me 

24.04.1984 Heyelan 

4 konut heyelana maruz, 1 konut orta hasarlı. 

Konutların taşınması gerekir. 0 0 

cebeci 50. yil 

Kaya düşmesine maruz alan sınırlarının 

belirlenmesi, 54 konutun nakli ve AMB 

cankaya mah. 06.11.1984 Kaya Düşmesi 

kararının alınması 49 

cankaya dikmen 20.09.1972 Heyelan Su Baskını Dikmen sel kanalı ile ilgili DSİ görüşü. 0 0 

cankaya dikmen 14.04.1981 Heyelan 3 konut genel hayata etkisizdir. 0 3 

cankaya dikmen 05.01.1987 Heyelan etkisiz 0 0 

cankaya dikmen 11.02.1985 Su Baskını 11 konut genel hayata etkili, nakilleri gerekir. 11 0 

cankaya 

dikmen deresi 

ve civarı mah. 11.02.1985 Su Baskını 11 kişilik ysp 0 

cankaya 

dikmen metin 

akkus mah. 30.01.1990 Heyelan etkisiz 0 0 

cankaya 

dikmengokkusagı 

16.cı 

sok. 

12.12.1994 Heyelan 

2 konut genel hayata etkisizdir. Etkisizlik onayı 

alınmalıdır. 0 2 

cankaya 

dikmenilker 

mah. 11.06.1980 Heyelan 5 konut genel hayata etkisizdir. 0 5 

cankaya incesu 14.04.1989 Heyelan 

sözkonusu ada üzerinde yapılacak binaların 

anakaya üzerine oturtulması. 0 0 

cankaya 

karakusunlar 

şirindere mevkii 

14.10.1993 Heyelan 

bakanlığımızca yapılacak işlem 


cankaya kusunlar 28.02.1985 Su Baskını 14 konut etkisiz. 0 14 

cankaya kusunlar mevkii 19.10.1983 Su Baskını dsi yazısı 14 konutun nakli isteniyor. 

cankaya oran 24.09.2002 Heyelan gozlemsel etut heyelan yok 

yıkılan istanat duvarının sağlam kayaya 

cankaya seyranbaglar 19.02.1979 Heyelan 

oturtulması. 0 0 

cankaya seyranbaglar 03.09.1982 Heyelan yıkılan duvarın mahalli olanaklarla yapılması. 0 0 

cankaya 

seyranbaglar 

umut m. 30.05.1975 Heyelan 9 konutun heyelan dolayısıyla nakşli. 0 9 

cankaya 

seyranbaglar 

zafertepe m. 07.05.1984 Heyelan 

raporun önlemler kısmındaki hususlara dikkat 

edilmesi. 0 0 

cankaya ss yeni anka 03.05.1984 Heyelan önlem önerilmiştir. 0 0 

cankaya yukarı ayrancı 12.01.1982 Heyelan 72691051 sayılı afetler yasasına girmiypr. 0 0 

karatas 22.05.1985 Heyelan etkisiz 2 konut etkileniyor. 2 

asagicavund 

Valilik ysp 6 afetzede için köyiçi mevkii kendi 

ur 06.06.2000 Deprem 

yerleri seçilmiş. 6 

inceleme alanının güneyindeki kiremittepedeki 

kçt düşmesine karşı 100 M tampon bölge 

asagiemirler 

19.04.1994 Heyelan 

oluşturulması 

427


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




asagiemirler 20.01.1986 Su Baskını 14 konutun nakli,valiliğince ysp düzenlenmesi 14 0 

asagiemirler 21.01.1981 Su Baskını konutların korunması eko mik değildir 11 0 

asagiemirler 19.04.1994 0 0 

asagiemirler 06.01.1983 Su Baskını 

11 konut için haksahipliği iptali,konunun dsi ce 

incelenmesi 0 0 

asagiemirler 30.01.1992 Su Baskını konunun dsi tarafından incelenmesi 0 0 

ysp 15 afetzedenin yanıkharman mevkii hz 

asagiemirler 12.06.1987 Su Baskını 

arazisine nakli 15 0 

asagiemirler 20.10.1993 Su Baskını konunun dswi tarafından incelenmesi 

asagiemirler 24.06.1985 Su Baskını konunun dsi ile müşterek olarak etüt edilmesi 0 4 


avciova 06.06.2000 Deprem 


citkoy 06.06.2000 Deprem 



çit 03May05 Kaya Düşmesi kep 

cubuk 

hatip,cubuk 

çayları 13.11.1984 Su Baskını bak.yap.iş.bulunmuyor. 0 


cubuk 06.06.2000 Deprem 


gokcedere 06.06.2000 Deprem 



hacilar 06.06.2000 Deprem 


yeri seçilmiş. 2 

hacilar koyici 06.06.2000 Deprem Valilik+ysp 1 afetzede için ky 1 

karacam 06.06.2000 Deprem 



kavakli kumtepe 25.02.1987 Heyelan 7269 göre yapılacak bir işlem bulunmamaktadır. 

kizilca 18.05.1982 Kaya Düşmesi Deprem 7269 göre yapılacak bir işlem bulunmamaktadır. 


kiziloren 06.06.2000 Deprem 


su baskınından 9 konut için yolaşan mevkiine 

kosrelik 29.05.1974 Su Baskını 



depremden dolayı 1 konut için köy içi mevkiine 


21.4.1974 tarihli etüd raporuna göre nakilleri 

önerilen 9 afetzedenin işlemlerinin durdurulması 

gerketiği belirtilmiş ve dsi ce etüt yapılması 


gerektiği belirtilmiş. 9 

11.06.1958 gün ve 1575 sayılı DSİ yazısı 

kurucay 

Su Baskını 

52 konutun nakli istenmiştir. 52 

428


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




kurucay 18.12.1963 Su Baskını Dsi yazısı İlave 11 konut 11 

DSİ yazısı (46 konutun nakledilmesi 

kurucay 28.01.1960 Su Baskını 

istenmekte) 6 


nusratlar 06.06.2000 Deprem 


sele 06.06.2000 Deprem 



sirkeli 25.03.1996 Heyelan imar planına esas 

sunlu 19.06.2004 Diğer Afetler 

19.6.2004 tarihinde meydana gelen hortum 

nedeniyle evleri hasar gören vatandaşlara ait 

isim listeleri 

sunlu koyiçi 19.06.2004 Diğer Afetler 

ysp hortum nedeniyle afetzede olan 5 kişi için 

kn yeri seçilmiş. 5 


uluagac 06.06.2000 Deprem 








yakuphasan 25.05.1981 0 0 

yazlica 06.06.2000 Deprem 



yukaricavun 

dur 06.06.2000 Deprem 



yukaricavun 

dur 06.06.2000 Deprem 

Valilik ysp 5 afetzede için yıldırım Beyazıt mah. 

Hazineye ait arazi seçilmiş. 5 

1955 sel afetzedelerine yapılan konutların 

deliler 11.04.1983 

durumlru hakkında rapor 0 0 

taburlar 07.07.1985 Heyelan Su Baskını hey. Olayı yok.yerel önlem 0 0 

taburlar 21.04.1986 Su Baskını sık peryotlarda kontrol 0 0 

taburlar 05.12.1991 Heyelan bak.yap.işlem yok 

etimesgut alsancak 06.05.1995 Heyelan 2 

etimesgut alsancak 10.01.2001 Heyelan bakanlığımızca .yapılacak islem yoktur. 

etimesgut suvari 07.05.1991 Heyelan kep 0 0 


etimesgut suvari 12.12.1994 Heyelan kep 


429


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




etimesgut suvari 06.05.1995 Heyelan 14 

etimesgut suvari 29.11.1988 Heyelan okul arsasının 7269 a göre incelenmesi. 0 0 

ballikpinar 01.12.1989 

incelenen sahanın taşkın etüdü dsi ce 

yapılmalıdır.inşaatlara başlamadan önce zemin 

etütleri yapılmalıdır. 

Köy yerleşim alanının doğal afet riski 

yaylabag 17.10.1989 Diğer Afetler taşımadığı belirtilmiştir. 0 0 

gudul 08.06.1977 Diğer Afetler 8 ağır 6 orta hasar yangın 14 

YSP yangın nedeniyle 8 afetzede için Ankara İli 

gudul aşagi mah. 25.07.2002 Diğer Afetler Güdül İlçesi Aşağı Mah.seçilmiştir. 8 

meskun alanın kuzeyinde yer alan kuşoturağı 

tepesinin köye bakan yamacında serbest veya 

asılı haldeki blokların düşme riski nedeniyle 5 

kirkkavak 07.09.2000 Kaya Düşmesi 

konutun etkileneceği belirtilmektedir. 5 

sorgun 23.06.1983 iç yazışma 0 0 

muhtemel kaya düşmesinden 4 hane 

yesiloz 07.01.1975 Kaya Düşmesi 

etkilenmektedir 4 

20.06.1984 Heyelan Su Baskını sb. 3 konut etk. Etkisiz. 3 

konutların nakline gerek görülmediğine dair 

demirozu 04.11.1974 Su Baskını 

Valilik yazısı 

derekoy 

21.11.1986 Heyelan 

28 konut için dibekli mevkiine ysp 


derekoy 06.12.1973 Heyelan bak.yap.işlem.yok. 

derekoy 21.02.1986 Heyelan 28 konut etkili nakil, 28 

derekoy 

28.12.1982 Heyelan 

bak.yap.işlem bulunmamaktadır.1982 yılı 

uygulama programından çıkması gerektiği 

belirtilmektedir. 

erif 30.05.1973 Su Baskını 

4 konut, 1 selektör ve 2 samanlığın taşkından 

korunması eko mik bulunmamıştır. 0 0 

eskikisla 14.03.1977 Su Baskını 

DSİ raporunda 18 adet binanın taşkından 

korunmasının eko mik olmadığı belirtilerek 

nakilleri gerektiği belirtilmektedir. 0 

eskikisla 28.12.1982 Su Baskını 

Tarama etütleri neticesinde su baskınına maruz 

herhangi bir konutun bulunmadığı 

belirtilmektedir. 0 

sarigol 12.05.1986 

Köy yolu köy hizmetleri il müdürlüğünce 

programa alınmalı. 

yaprakbayiri 03.12.1987 Su Baskını sb. Olayı,etkili değil DSİ ye sevk 0 0 

yenice 19.06.1997 Kaya Düşmesi 4 

akcatas 13.05.1981 Heyelan 3 konut etkisiz. 3 

430


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 



caykaya 13.11.1974 Su Baskını 


su baskınına maruz konut bulunmadığına ilişkin 

DSI görüşü 

caykaya 28.11.1975 Heyelan köyde su baskını riski bulunmamaktadır. 

caykaya 02.03.1981 Heyelan 11 konutun nakline karar verilmiştir. 11 

03.10.1980 günlü raporda belirtilen 11 

caykaya 

30.12.1982 Heyelan 

afetzedenin iptali 11 

gelbulasin 08.02.1962 Su Baskını 3 köye ait inşaat durumunu belirten yazı mevcut. 19 

hacikoy 05.09.1974 Su Baskını 

10 adet binanın korunmasının eko mik 

olmadığına dair DSI görüşü 10 

05.09.1974 tarihli raporda önerilen nakillerin 

hacikoy 18.06.1985 Su Baskını 

iptali 10 

hacikoy 08.01.1986 Su Baskını Olaydan 8 konut etkilenmiştir. 8 

1966 yılında başlayan heyelan afetinin devam 

ettiği, bu nedenle 20 ailenin aşağıbağlar 

mevkiine nakil edilmesi gerektiği tespit 

kargin 

24.03.1978 Heyelan 

edilmiştir. 20 

afetzedelerin haksahipliğinin heyelanın 

aktivitesini yitirmesinden dolayı iptali 

istenmiştir.22.06.1978 tarihinde yapılan ysp ve 

17.10.1978/28715 sayılı 16. madde oluru 

kargin 

04.01.1983 Heyelan 

29.06.1983/7049 sayılı yazı ile iptal edilmiştir. 20 

Su baskınından etkilenen 6 konutun nakli 

kizilkaya 09.01.1986 Su Baskını 

önerilmiştir. 6 0 

seyhmahmut 15.06.1984 Heyelan 17konut için ysp 0 

seyhmahmut 13.05.1981 Heyelan Kaya Düşmesi 10 konut nakil 10 0 

seyhmahmut 09.07.1985 Heyelan 10 ilave 10 0 

yalımköy 21Nis05 Heyelan genel hayata etkili dağil 

yesiloz 18.03.1985 Heyelan Etkisiz. 0 0 

Su baskını ile ilgili DSİ raporu 11 konutun 

yilanli 04.08.1980 Su Baskını 

nakledilmesi istenmiş 

yilanli 29.12.1987 Heyelan 12 konut için etkililik oluru ve AMB 12 

yilanli 16.01.1986 Su Baskını 11 konutun nakli önerilmiştir. 11 

Su baskını olayının DSİ tarafından tekrar etüt 

yilanli 31.12.1982 Su Baskını 

edilmesi istenmiş. 

orencik 16.02.1996 Kaya Düşmesi etkisiz mahalli imkanlarla ıslah 3 

kecioren 

basinevler 

(papazderesi) 06.05.2003 Kaya Düşmesi 

amb icindeki konutların tahliyesi.gerekli 

önlemler belediyesince alınmalı 

431


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




kecioren 

kanuni ve 

bademlik mah. 22.07.1998 Heyelan 13 

kecioren 

kanuni ve 

bademlik mah. 1 

ve 37. sokak 22.07.1998 Heyelan 13 KONUT ETKİSİZ 13 

kecioren 

meteroloji genel 

mudurlugu 20.11.1978 

ambar binasındaki çatlakların nedeni olarak bina 

temelinin andeziteler ile dolgu zemin üzerine 

oturtulmasından kaynaklandığı 

düşünülmektedir. 0 0 

kaya düşmesi için bakanlığımızca yapacak işlem 

kecioren papazderesi 18.06.1994 Kaya Düşmesi 

yok 

kecioren yeşilöz mah. 08.03.1990 Kaya Düşmesi 11 konut nakil etkisiz 11 

kecioren yeşiltepe mah. 04.06.1984 Kaya Düşmesi 

Eski trafik karşısı mevkiindeki 32 konutun 

nakli, etkisiz +amb ve Ulucami altı mevkindeki 

10 konutu tehdit eden kayaların mahalli 

imkanlarca ıslahı 32 

aksak 15.02.1994 Heyelan bakanlığımızca yapılacak bir işlem yok 

bagoren 12.01.1983 Su Baskını dsi ce etüt edilmelidir. 0 0 

bagoren 03.07.1985 Su Baskını 7 konut sb maruz.dsi ye havale 0 0 

bagoren 06.01.1986 Su Baskını dsi ce ıslah 0 0 

basoren 28.07.1982 Diğer Afetler 5 

basoren 25.06.1985 Diğer Afetler 2 afetzedenin haksahipliği incelensin. 3 

bulak 25.12.1985 Su Baskını 8 nakil 

bulak 25.06.1985 Su Baskını dsi ile ortak etüt 0 0 

bulak 25.12.1985 Su Baskını 8 nakil 8 

bulak 04.02.1981 Su Baskını 8 konut nakil 8 

bulak 12.01.1983 Su Baskını 

dsi tarafından önlem açısından birkez daha 

incelenmesi 

celtikci 10.09.1987 Heyelan hey. Etkisiz,kep+ 0 0 

cukuroren 05.01.1983 Heyelan etkisiz 0 0 

cukuroren 12.09.1972 Heyelan etkisiz 0 0 

guneysaray 02.11.1981 Su Baskını dsi inceleme programında 0 0 

432


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




kocalar 08.11.1977 Heyelan 12 kişilik ysp 0 0 

kocalar 12.10.1972 Heyelan 4 konutun nakli önerilmiş. 0 

kocalar 15.04.1998 Heyelan etkisiz, afe. Mar. Böl. Kararı alınmalıdır. 

kocalar 03.07.1985 Heyelan 12 konut için gen. Hayata et. Oluru alınmalıdır. 0 0 

kocalar 08.11.1977 Heyelan 12 konutun nakli önerilmiş. 12 0 

23 konut sb olayına maruz.konunun dsi ce 

kuscuoren 18.02.1992 Su Baskını 

incelenmesi istenmiştir. 0 0 

kuscuoren 26.10.1983 Su Baskını dsi yazısı 23 0 

23 konutun sb yönünden dsi ile müşterek etüt 

kuscuoren 03.07.1985 Su Baskını 

edilmesi gerekir. 0 23 

kuşçuören 23Kas05 su baskını afete maruz alan kararı alındı. 


ortakoy 06.06.2000 Deprem 


otaci 06.06.2000 Deprem 



sazak 19.06.1986 Diğer Afetler yangın 8 0 

semeler 08.09.1982 Su Baskını ysp 4 afetzedenin sekiler mevkii ky 0 0 

semeler 08.09.1982 Su Baskını 4 afetzednin kendi arsalarına nakli 4 0 

semeler 02.03.1979 Su Baskını dsi yazısı,9 konutun nakli 9 0 


semer 06.06.2000 Deprem 


10.10.1970 günü meydana gelen yangından 

zarar gören 34 konutlar içinkendi yerleri uygun 

görülmüş daha sonraki yıllarda afetzedeler köyü 

terketmişlerdir.terketiğinden afetzedelerin 

suleler 12.01.1983 Diğer Afetler nakline gerek kalmamıştır. 34 

ysp yangın nedeniyle 34 afetzede için kendi 

suleler 10.10.1977 Diğer Afetler yerleri seçilmiştir. 34 

suleler 06.02.1997 Diğer Afetler 

ysp yangın nedeniyle 11 afetzede için kendi 

yerleri seçilmiştir. 11 

mahmutlar sahap,guller 07.06.1990 Heyelan 50 kişilik hazineye ait şahapgürler mah seçildi 

mamak abidinpasa 07.05.1985 

433


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 

mamak akdere 24.04.1994 Heyelan 

mamak akdere 19.01.1993 Heyelan 

mamak akderemutlu 28.02.1990 Kaya Düşmesi 

mamak akderemutlu 25.07.1993 Heyelan 





Plansız yapılaşmadan dolayı 2 konutta 

hasarların olduğu belirtilmiş 7269 sayılı yasa 

gereğince yapılacak bir işlemin olmadığı 



hasarların olduğu belirtilmiş. 

4 konut için etkisizlik oluru ve kayaların mahalli 

imkanlarla temizlenmesi 4 

Yapay şev kayması nedeniyle 1konut etkilendiği 

ve 7269 sayılı yasa kapsamına girmediği 


İtirazlarla birlikte toplam 57 konutun nakli ve 

ilave AMB 57 

mamak akderemutlu 07.07.1980 Heyelan 43 konut için etkililik oluru, AMB ve KEP 


AMB içerisinde alınması gereken önlemler 

belirtilmiş, 43 konutun naklinin yapılması, KEP 

da izlenmesine devam edilmesi ve ilave AMB 

kararı alınması 

mamak akderemutlu Heyelan Yer seçimi protokolü 51 

mamak 

altiagac,huseyin 

gazi 

01.03.1991 Heyelan 

afete maruz alanın daraltılması veya kaldırılması 

için 17.8.1987 gün ve 1634 say 0 0 

mamak 


gazi 28.03.1992 Heyelan kep 0 0 

mamak 


gazi 

22.07.1991 Heyelan 

kontrol etütlerinde olan konutlara ilave 

yerseçimi 

mamak 


gazi 

08.07.1981 Heyelan 

9,4,81 günlü rapora ek olarak 

düzenlenmiş.hüseyingazide 88 altınağaçta 20 

toplam 108 konutun acilen boşaltılması 

gerekorta ve az hasarlılar kontrol altında 

tutulmasıve afete maruz kararı alınması uygun. 108 

mamak 

mamak 

mamak 

mamak 

mamak 

mamak 


gazi 

11.05.1982 Heyelan 

kepönceki raporda belirlenen amb nin 

sınırlarının iptal edilerek yeni belirlenen saha 

için amb kararı alınması uygun 

21,10,1981 gün ve 8/3753 sayılı amb kararının 

hacettepe üniversitesince düzenlenen haziran 

1993 günlü rapor haritada belirlenen sınırlar için 

7269 sayılı yasanın 2.madde sınırının 

belirlenmesi uygun bulunmuştur. 


gazi 

02.11.1993 Heyelan 


gazi 02.08.1991 Heyelan kontrol etütlerinde olan konutlara ilave 17 


gazi 28.12.1982 Heyelan imrahor çayyolu mevkii.yerseçildi 


gazi 09.04.1981 Heyelan 36 konutun acilen boşaltılması gerek 36 


gazi 20.12.1993 Heyelan kep 

434


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




mamak bahcelerici 15.12.1985 Su Baskını islah önerilmiş 0 

bogazici 27. 

5 konut için Gn. Hy. Etkisizlik Oluru alınması 

mamak Sokak 

25.04.1984 Heyelan 

istenmiş. Önlemler alınması önerilmiş. 0 5 

mamak 

bogazici 27. 

Sokak 25.10.1990 Heyelan Etkisiz. 0 0 

mamak derbent 13.01.1995 Kaya Düşmesi 2 konut için etkisizlik oluru, AMB 

mamak derbent 02.08.1993 Heyelan Önlemler belirtilmiş. 

mamak derbent mah. 23.12.1982 Heyelan 

Bakanlığımızca yapılacak işlemin bulunmadığı 

belirtilmiş. 

mamak 

dostlar(eski 

araplar karşısı) 30.01.1985 Heyelan kontrolde kalınması isteniyor. 0 0 

mamak fahrikoruturk 01.12.2000 Heyelan bak.yap.isl.yok 

Alanın Jeolojikjeoteknik etüdünün yapıldıktan 

mamak kazım orbay 06.12.1996 Heyelan 

sonra yapılaşma kriterlerinin belirlenmesi 

mamak misket 02.05.1996 Kaya Düşmesi 14 

mamak sahap,guller 07.06.1990 Heyelan 

3 konutun nakline 22 konutun kontrolüne karar 

verildi 3 

mamak sahap,guller 28.11.1994 Heyelan kontrol etütlerinde 3 

mamak sahap,guller 12.11.1991 Heyelan bakanlığımız kontrol etütlerinde 


kayma konutu etkilememektedir.kaymayı 

önlemek için yüzey ve atık suların 

uzaklaştırılması 

mamak sahap,guller 20.12.1990 Heyelan kontrol etütlerinde 

mamak sahap,guller 24.05.1990 Heyelan 15 KONUT İÇİN NAKİL afete maruz alınmalı 15 

mamak sahap,guller 07.08.1990 Heyelan 2 konutun nakli diğerleri kontrol etütlerinde 2 


heelan ş an için konutları etkilememektedir. 


Kontrol etütlerinde 

mamak sahap,guller 22.05.1991 Heyelan bakanlığın kontrol etütlerinde izlenmeli 

mamak sahap,guller 07.01.1994 Heyelan 6 konut için sakıncalı durum yok 6 


1 KONAT ETKİLENMEKTEDİR 1 kont kendi 

imkanıyla nakletmelidir. 

dik şevlerde zamanla kayma olmuştur.şahıs ve 

belediyelerce çözülmeli kontrol etütlerinde 


incelenmeli 

435


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 





mamak sirintepe 10.01.1983 Heyelan 

Nakil raporunda belirtilen 89 konut dışında 

başka ilave konut bulunmadığı belirtilmektedir. 


heyelan olayında gelişme olmadığı ve 7269 

sayılı yasa kapsamında yapılabilecek bir işlemin 

bulunmadığı belirtilmektedir. 0 


3 konutun heyelan olayından ziyade 

temellerinde farklı oturmalardan dolayı hasar 

gördüğü ve olayın genel hayata etkisiz olduğu 


89 ağıryıkık 24 muhtemel olmak üzere toplam 

113 konutun heyelan olayından etkilendiği 


belirtilerek nakilleri istenmektedir. 89 

heyelan olayında gelişme olmadığı 




konutlarda meydana gelen hasarlrın heyelan 

olayından kaynaklanmadığı belirtilerek bölgenin 

gecekondu bölgesi olduğu ve bu alanlarda inşşat 

yasağı getirilmesi gerektiği belirtilmektedir. 

mamak şirintepe 24.05.1993 Heyelan 

heyelan olayında gelişme olmadığı ancak 14 

madde uygulamasının yapılması gerektiği 

vurgulanmaktadır. 0 

mamak tepecik 02.05.1990 Heyelan hey. 1 konut nakil 1 

mamak tepecik 09.04.1996 Heyelan kep. 3 14 

mamak tepecik 13.04.1998 Heyelan 

mamak tepecik 17.08.1990 Heyelan 2 



mamak tepecik 21.11.1994 Heyelan 0 0 



mamak tepecik 18.04.1990 Heyelan hey. 34 konut nakil 34 

mamak tepecik 16.08.1988 Heyelan hey. 7 konut etkisiz,yerel önlem 0 

mamak tepecik 20.12.1990 Heyelan kep 0 


436


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 










mamak turkozu 20.03.1990 Heyelan heyelan genel hayatı etkileyici nitelikte değildir. 

mamak turkozu 12.04.1995 Heyelan 

konut sahiplerinin kendi imkanlarıyla yapacağı 

istinat duvarlarıyla kaymalar önlenebilir. 

köyde herhangi bir heyelan olayına 

aksu 

14.02.1977 Heyelan 

rastlanmadığı ifade edilmektedir. 0 0 

alpagut 

14.01.1977 Heyelan 

heyelan olayının konutları etkilemediği ifade 

edilmektedir. 0 0 

alpagut 

23.09.1992 Heyelan 

heyelan olaylarının meskun alan dışında 

geliştiği ancak köyün kontrol etütleri 

programında kalmasının uygun olacağı 

belirtilmektedir. 0 0 

atca 

22.05.1986 Heyelan 

Valilik yazısında Kızıldere mevkiindeki 

heyelanın konutları etkilemediği va köyün 

kontrol etütleri programına alınarak her yıl 

incelenmesi önerilmiştir 0 0 

cive karaagac 03.07.1974 Heyelan 11 konut (17aile)etkili nakil 11 

cive karaagac 07.07.1985 Heyelan 

11 konut için etkilik olurunun alınması gerktiği 


cive karaagac 24.05.1974 Heyelan 

17 konut için kumtarla mevkiine ysp 


1973 yılında meydana gelen yangın olayında 

hak sahibi olan 52 ailenin evlerinin kendi 

imkanları ile eski evlerinin bulunduğu bölgede 

yaptıkları tespit edildiği belirtilmektedir.bu 

ailelerin haksahipliklerin iptali gerektiği 

gokceoz 27.12.1982 Diğer Afetler belirtilmiştir. 

guzeloz 31.08.1987 köy gelişim alanı raporu 0 0 

9,10,1977 meydana gelen yangın nedeniyle 

etkilenen 14 hak sahibi kabul edilmiş olup 

haksahipliğinden afetzedeler feragat etmişlerdir 

karacasu 23.12.1982 Diğer Afetler konutları kendi yerlerine yapmışlardır. 

karacasu 28.10.1977 Diğer Afetler ysp kendi yerine. 32 

437


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




kiziloz 13.09.1965 Diğer Afetler 42 konut yangından tamamen yanmış 42 0 

nallihan 15.01.1988 Heyelan lise inşaat alanı incelemesi 0 0 

nallihan 02.02.1995 Heyelan hey 16 konut ,etkisiz 16 

nallihan nasuhpasa 20.03.1981 Kaya Düşmesi 33 konut için kaya ıslahı 0 0 

nallihan nasuhpasa 12.02.2001 Heyelan onlem+kep 

nallihan nasuhpasa 22.08.2001 Heyelan onlem alinmasi isteniyor 

nallihan nasuhpasa 12.10.1988 Kaya Düşmesi 14 haksahibi için ysp. 0 0 

nallihan nasuhpasa 22.12.1988 Kaya Düşmesi ıslah+16nakil 16 0 

nallihan nasuhpasa 23.10.1986 Kaya Düşmesi ıslah 0 0 

nallihan nasuhpasa 25.03.1983 Kaya Düşmesi önlem 0 0 

nallihan nasuhpasa 22.08.2001 Heyelan önlem 0 0 



nallihan yazı 08.06.1994 Heyelan hey.2 konut,etkisiz. 2 

nebioglu 14.09.1979 herhangibir olaya rastlanmamıştır 0 0 

omerseyhler 10.09.1987 Heyelan köy gelişim alanı raporu 0 0 

sogukkuyu 01.05.1998 Heyelan köy gelişim alanı etüdü. 

sogukkuyu 23.01.1995 Heyelan kontrol 

sogukkuyu 20.10.1992 Heyelan bak.yap.işl.bulunmamaktadır. 0 0 

sogukkuyu 24.12.1982 Heyelan 5 konut etkisiz. 0 5 

sogukkuyu 26.10.1981 Heyelan kep 0 0 

uzu z paşalar 04.08.1987 Diğer Afetler yangın,49 afetzede,kendi yerleri YSP,40 dönüm 49 

menfezin genişletilmesi ve köprü yapılması 

yakapinar 18.08.1989 Su Baskını 

halinde taşkın önlenecektir 

yukarikavaci 

k Diğer Afetler 0 

438


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




alagoz yenihisar 21.11.1984 valilik yazısı 0 0 

alci 02.04.2001 

Alçı ve Malıköy Köyleri arasındaki Gecekondu 

önleme bölgesi olarak belirtilen saha (UA,AJE) 

olarak belirlenmiş, AJE alanlarda Jeolojikjeoteknik 

etüdünün yapılması isteniyor.( AJE 

alanlarda yer yer kaynak çıkışları ve bataklık 

alanlar gözlendiğinden) 

bacikoy 

21.04.1989 Heyelan 

herhangi ibr heyelan belirtisine rastlanmamıştır. 

Konunun DSİ'ce incelenmesi uygun olacaktır. 

cokoren 25.07.1986 konut yeri etüdü. 0 0 

gures 14.09.1982 Su Baskını 

onutlar taşkın alanı dışında olup ahır ,samanlık 

bu alan içerisindedir,ayrıca köy odası taşkın 

olayından sonra yapılmıştır. 0 0 

gures 21.03.1979 Su Baskını dsi yazısı 10 0 

gures 03.08.1985 Su Baskını 7 konut içinetkisizlik oluru alınmalı 0 7 

haciosma glu 12.10.1992 0 0 

inler 18.11.1976 Su Baskını 

nakledilmeleri gerekli 28 konura ilaveten 3 

konutun daha taşkına maruz bulunduğuna dair 

DSI yazısı 


Evvelce taşkın tesisleriyle korunmasının eko 

mik bulunduğu bildirilen 28 konutun 

nakillerinin gerektiğine dair DSI yazısı 


Alınacak tedbirlerle 28 adet binanın 

korunmasının eko mik olduğuna dair DSI yazısı. 


Taşkın önlemlerinin eko mik olmadığı görüşüne 

katılınılmaktadır. Nakli gereken 31 konut için 

Mağra mevkii uygun görülmüştür. 

inler 11.08.1975 Su Baskını 31 afetzede için ysp düzenlenmiştir. 31 

kargali 02.08.1982 Su Baskını 0 0 

omerler 12.10.1992 kga 0 0 

köyde etkili bir su baskını olayı olmayacağı 

saba zu 06.03.1985 Su Baskını 

kanaatına varılmıştır. 54 

alınacak tedbirlerle 54 adet binanın 

korunmasının eko mik olmadığına ilişkin DSI 

saba zu 13.02.1975 Su Baskını 

yazısı 54 

temelli 

temellimalıköy 

arası gecekondu 

önleme bölgesi 16.08.2000 

temelli malıköy arasındaki alanın gecekondu 

önleme bölgesinde 4343 genelgesine göre 

jeoteknik etüt yaptırılması istenilmektedir. 

bagobasi 21.12.1985 Su Baskını önlem önerilmiş. 0 

439


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




bagobasi 05.07.1985 Su Baskını yeniden DSİ görüşü istenmiş 0 

bagobasi 24.12.1982 Su Baskını DSİ görüşü istenmiş 0 

19,7,1989 günlü etüt raporuna itiraz eden 2 kişi 

daha afetzede olmuştur. Toplam 21+2=23 

caloren şahinler 05.12.1991 Heyelan 

olmuştur. 2 

caloren 

şahinlerbahçelievlerçankaya 

19.07.1989 Heyelan 21 afetzede (17 hane sahibi) için ysp 

caloren 


19.07.1989 Heyelan 

21 afetzede (17 hane sahibi) için ysp 


şahinlerbahçelievlerşahinler 

mahallesinde heyelan+su (heyelan=9 

konut,su baskını=12 konut) baskını nedeniyle 21 

caloren çankaya 

19.07.1989 Heyelan 

konutun nakledilmesi gerekir. 21 

catcat 22.10.1972 Heyelan etkisiz 0 1 

cikinagil 21.12.1972 Su Baskını etkisiz 0 0 

hamzali 04.09.1981 Su Baskını 

siddetli yagmur,yapılacak konutlarda su basman 

kodunun yüksek tutulması. 0 8 

Y.A.S.Y. Olayından etkilenen konut olmadığı 

karabuk 06.02.1985 Diğer Afetler belirtilmiş. 0 0 

s.kochisar bogazici 22.03.1996 Heyelan 4 

seyhli as.mah 29.12.1978 Su Baskını bakanlıkça yapılacak işlem bulunmadığı 

anayurt Su Baskını muhtelif yazışma 0 

cicektepe 26.08.1981 Su Baskını önlem 0 0 

coglu 06.12.1989 

etüt edilen saha gerek jeolojik gerekse 

topoğrafik şartları nedeniyle heyelan,kaya 

düşmesi ve çığ gibi doğal afetler açısından 

herhangi bir sorun yaratmamaktadır.eraltı syunn 

yüksek olması nedeniyl konutlar bodrumsuz 

olmalıdır. 

polatlar 15.06.1994 Diğer Afetler köy gelişim alanı uygun 

saraycik 18.12.1964 Su Baskını dsi nin yazısı. 11 0 

sincan 15.11.2000 imar planına esas jeoteknik etut isteniyor. 

Dere ve kuru dere yatakları belediyece 1020 m. 

sincan 13.03.1968 Su Baskını 

Kalınlıktadolgu malzemesi ile örtülmüştür. 0 0 

yenikayi 03.04.1981 Heyelan 29 konut için çörez mevkiine ysp düzenlenmiş. 

440


koy 

mahalle 

Rapor 

tarihi 




yenikayi 25.04.1986 

yenikayi 03.03.1976 Heyelan Su Baskını 

yenikayi 

03.03.1974 Heyelan 

yenikayi 

03.04.1981 Heyelan 

yenikayi 03.03.1976 Heyelan Su Baskını 

yenikayi 07.07.1985 Diğer Afetler 

ysp raporu düzenlenmiş afet yönünden herhangi 

bir riskin olmadığı belirtilmiş. 

heyelana maruz kalan 36 konutun için ysp 


meskun alanı etkileyecek bir heyelan 

görülmeketedir.taşkın durumunun dsi ce etüt 

edilmesi gerekir. 

29 konutun kadıyeri mevkiine nakilinin uygun 

olcağı,ayrıca 3.3.1976 tarihinde verilen 8 

konutun nakil işleminin iptal edilmesi gerektiği 


heyelana maruz kalan 36 konutun etkili naklinin 

uygun olacağı belirtilmiş. 36 

siddetli yagmur sonucu yas yükselmesi soncu 

düzenlenen raporda bak.yap.işlem olmadığı 

belirtilmiştir.. 

yenikayi 29.12.1982 Heyelan 18.6.1981 gün ve 8/3230 amb nin iptali 

Yenikent bucağı kanalizasyon kanalının zemin 

yenikent 28.11.1978 

raporu 0 

yenipecenek 06.11.1981 Su Baskını 0 0 

yenipecenek 24.01.1990 Heyelan heyelan olayı yoktur. 

cayyolu 

ERDEM kent 

sitesi 

24.04.1995 Heyelan 

3 villanın etkilendiği, önlem Projelerinin 

kooperatif yönetimince alınması. 

memlik 

22.05.1985 Heyelan 

bakanlığımızca yapılacak bir işlem 


yenimahalle batikent 26.01.1990 Heyelan 

bakanlığımızca yapılacak herhangi bir işlem 

yoktur. Killi zemine inşa edilmişl konutlarda 

inşaat tarzından dolayı çatlakların oluştuğu 

tespit edilmiştir. 

yenimahalle batikent 28.11.1994 Heyelan 

elele yapı koop. yanlış inşaat teknikleri 

nedeniyle gözlenen oturmalar olduğu, doğal afet 

olmadığı, belediyesince kaçak kat ilavesi 

nedeniyle gereğinin yapılması. 

yenimahalle ivedik 04.04.1967 Su Baskını sb. Riski olmadığına dair dsi yazısı 0 0 

yenimahalle ivedik 02.10.1959 Su Baskını afet konusunda etkili olmayan muhtelif yazışma 0 0 

yenimahalle macunkoy 26.11.1994 Heyelan kep 0 0 

yenimahalle macunkoy 19.12.1987 Heyelan 20 konut hey. Etkisiz kep+ 0 20 

yenimahalle varlik 28.07.1988 0 0 

441


ilce koy mahalle 

Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 


akyurt bozca 03.05.1974 Su Baskını 




Su baskini cig deprem 

diger_ 

afet 

aciklamalar 

etkili_ nakil 

ilave_ 

nakil 

etkisiz_ 


nakil_ iptali 

dsi tarafından 25 konutun 

korunmasının eko mik olmadığı 

belirtilmiştir 25 

9 konut için özgüngüneyi mevkiinde 

ysp düzenlenmiştir. 

konunun dsi tarafından bir kez daha 

etüt edilmesi gerektiği belirtilmiştir. 

19 konutun nakli gerekmektedir. 6 

konut iptal 6 

akyurt bozca 08.05.2001 Su Baskını bak.yap.isl.yok 

akyurt haydarkoy 31.01.1973 Su Baskını etkisiz 0 0 

22 konut nakil etkisiz. Belediyesince 

altindag altindag 1.taşocağı cad 20.04.1984 

Kaya 

Düşmesi 

Tuzluçayır Gecekondu önleme bölgesi 

seçilmiş yerleştirilmiş. 22 

altindag altindag baraj,taşocağı 14.05.1998 Heyelan 31 konut etkisiz 31 

13.06.1992 deki yangın afetinden 

1+56 ağır hasarlı konut için 

altindağ altindag çıkrıkçılar 

Diğer 

Afetler 

18.06.1992 gün ve 15712 sayılı genel 

hayata etkililik oluru alınmış. 

altindag altindag dogantepe kayabasi 29.01.1985 Heyelan kep 0 0 

altindag altindag dogantepe kayabasi 10.04.1981 Heyelan kep 0 0 

altindag altindag dogantepe kayabasi 20.11.1991 

Kaya 

Düşmesi 18 konut etkisiz. 18 

Afete maruz alan içinde kalan arsalarla 

altindag altindag Hasköyşirintepe 08.07.1987 

ilgili 0 0 

altindag altindag hidirliktepe 02.02.1983 

Kaya 

Düşmesi 0 6 

altindag altindag şenyurt 28.07.1976 

altindag altindag baraj,75.sok 07.05.2002 

Kaya 

Düşmesi 

Kaya 

Düşmesi 

kaya düşmesi olayından 10 konutun 

etkilendiği ancak olayın genel hayata 

etkisiz olduğu belirtilmektedir. 0 0 

3194 sayılı imar yasasına göre işlem 

yapılmalıdır. 59 konut ( 8 konut 

ibankası raporundakiler) 59 

altindag altindag baraj,taşocağı 12.01.1994 

Kaya 

Düşmesi 5 konut etkisiz 5 

altindag altindag baraj,taşocağı 25.03.1991 

Kaya 

Düşmesi 10 konut kendi imkanları ile nakil. 10 

altindag altindag baraj,taşocağı 07.06.1999 Heyelan 3194 e göre işlem yapılmalıdır. 

altindag altindag 

baraj,taşocağı 7374 

SOKAK 24.02.1999 Heyelan 21 konut etkisiz 21 

Kaya 

7 konut için gen.hay.etkisizlik oluru 

ayas sinanli 04.07.1989 

Düşmesi 


442



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







ayas sinanli 25.04.1973 Heyelan etkisiz 0 

dsi ce yapılan etütde 5 konutun 

kotunmasının rantabl olmadığı 

bala aydogan 30.12.1964 Su Baskını 


bala aydogan 14.02.1985 Su Baskını 

3 konut kıyı oyulmasından etkilendiği 

belirtilmiştir.3 konut etksiz nakil 3 

bala davdanli 15.08.1985 Su Baskını 

Köyde SB nedeniyle nakli önerilen 24 

afetzede için yeni yerleşim yeri olarak 

KÖY İÇİ SARI DERE Mevkii 

seçilmiştir.Daha sonra afetzedeler için 

en son 08.05.2003 YSP 



Köyde SB nedeniyle nakli önerilen 24 

afetzede için yeni yerleşim yeri iç 

iskan yoluyla BALAMERKEZ 16 

PARSEL seçilmiştir. 


Köydeki SB olayına yönelik 

gerçekleştirilen ortak etütde 25 

konutun nakli önerilmiştir. 25 0 


Afetzedelerin yeni yerleşim yeri olarak 

önerdikleri sahanın bir kısmında su 

baskını riski olduğu ve mülkiyetinin 

sahışlara ait olduğu belirtilerek bu 

alanın DSİ'ce incelenmesi ve 

afetzedelerin satın alma yoluyla 

sahayı hazineye devretmeleri 

önerilmiştir. 

bala evciler 19.02.1982 Heyelan 5 konut, 1 ilkokul 6 

bala evciler 27.12.1982 Heyelan kontrolden çıkartılması. 

bala karahasanli 26.01.1982 Su Baskını 22 

bala karahasanli 12.01.1983 Su Baskını tekrar DSİ incelensin. 

bala kesikkopru 18.02.1983 valilik yazısı 0 0 

beypazari batca 24.12.1982 Heyelan kep'den çıkartılsın. 0 0 

beypazari batca 12.10.1992 Heyelan 15 

beypazari batca 05.09.1981 Heyelan kep 

beypazari karasar gazi 09.06.1981 Heyelan 3 konut etkisiz 0 3 

beypazari karasar gazi 04.03.1985 Heyelan kep 0 0 

443



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







beypazari karasar gazi 03.01.1995 Heyelan kontrol 0 0 

7269 sayılı kanunun 1.ve36.mad. Göre 

beypazari kozalan 18.09.1965 

Diğer 

Afetler 

Bakanlar Kurulunca 31.12.1965 

tarihinde para yardımı yapılacaktır. 10 0 

beypazari macun 04.03.1985 Su Baskını 5 konut genel hayata etkisizdir. 0 5 

beypazari mikail 15.05.1991 Heyelan 

köyde konutları etkileyebilecek 

heyelan bulunmadığı 


köyde heyelanın meskun alanı 

etkilemediği, 


mevcut heyelanlar genelk hayata 

etkisiz olup kep dahil edilmeli 


köyde şev kaymalarına bulunduğu 

ancak meskun alanı etkilemediği, 

kepten çıkarılmasına 

beypazari nuhhoca 20.09.1974 

Diğer 

Afetler 

yangın afetinden haksahibi olan 20 

afetzede için ysp düzenlenmiştir. 20 

beypazari sekli 17.09.1979 

Diğer 

Afetler 

ysp 208 afetzedenin örencik mevkii şh 

arazisine nakli 0 0 

Diğer 

yangın olayından etkilenen 19 afetzede 

haklarından feragat etmişlerdir. Alınan 

beypazari yigerler 04.03.1985 

Afetler etkililik oluru ve ysp iptal edilmelidir. 32 

Diğer yangın afetinden etkilenen 32 afetzede 

beypazari yigerler 29.04.1975 

Afetler için ysp düzenlenmiştir. 32 

beypazari zeyde 11.10.1961 

Diğer 

Afetler 

Yangın olayından etkilenen ailelere 

para yardımı konusunda Mesken Gn. 

Md. Yazısı. 0 

beypazari zir 11.03.1958 

Kaya 

Düşmesi 0 0 

camlidere dagkuzoren kuz 22.07.1974 

Diğer 

Afetler 

yangın afetinden dolayı 38 afetzede 

için ysp düzenlenmiştir. 38 

camlidere osmansin yn.mah 01.11.1982 

camlidere yahsihan 06.03.1985 

camlidere yoncatepe 04.02.1975 Su Baskını 

araplar ve araplar 

cankaya cankaya karşısı 

06.11.1981 Heyelan 

cankaya 

cankaya 

Diğer 

Afetler 

Diğer 

Afetler 

yangın afetinden zarar gören 

47afetzedeye eski yerleri yeni 

yerleşim için uygun bulunmuş 47 

Köyün tamamı DSİ tarafından 

kamulaştırıldığı için yapılacak işlemin 

olmadığı belirtilmiş. 

11 konutun alınacak tedbirlerle 

taşkından korunmasının eko mik 

olduğuna dair DSI görüşü 

Bakanlığımız kontrol programına 

alınmalı. 19 

araplar ve araplar 

karşısı 27.12.1982 Heyelan kontrol2e alınması isteniyor. 0 0 

cankaya cankaya atlioglu 27.10.1981 Su Baskını 0 0 

444



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 


cankaya cankaya bahcelerici 12.01.1983 Su Baskını 

cankaya cankaya büyükesat,serpme 24.04.1984 Heyelan 

cankaya cankaya cebeci 50. yil mah. 06.11.1984 

Kaya 

Düşmesi 

cankaya cankaya dikmen 20.09.1972 Heyelan Su Baskını 


diger_ 

afet 

aciklamalar 






daha önce DSİ tarafından nakli 

önerilen 67 konutun yeniden DSİ 

tarafından incelenmelidir. 0 

4 konut heyelana maruz, 1 konut orta 

hasarlı. Konutların taşınması gerekir. 0 0 

Kaya düşmesine maruz alan 

sınırlarının belirlenmesi, 54 konutun 

nakli ve AMB kararının alınması 49 

Dikmen sel kanalı ile ilgili DSİ 

görüşü. 0 0 


cankaya cankaya dikmen 14.04.1981 Heyelan 3 konut genel hayata etkisizdir. 0 3 

cankaya cankaya dikmen 05.01.1987 Heyelan etkisiz 0 0 

cankaya cankaya dikmen 11.02.1985 Su Baskını 

11 konut genel hayata etkili, nakilleri 

gerekir. 11 0 

cankaya cankaya 

dikmen deresi ve 

civarı mah. 11.02.1985 Su Baskını 11 kişilik ysp 0 


dikmen metin akkus 

mah. 30.01.1990 Heyelan etkisiz 0 0 


dikmengokkusagı 

16.cı sok. 

12.12.1994 Heyelan 

2 konut genel hayata etkisizdir. 

Etkisizlik onayı alınmalıdır. 0 2 

cankaya cankaya dikmenilker mah. 11.06.1980 Heyelan 5 konut genel hayata etkisizdir. 0 5 

sözkonusu ada üzerinde yapılacak 

cankaya cankaya incesu 14.04.1989 Heyelan 

binaların anakaya üzerine oturtulması. 0 0 

cankaya 

cankaya 

karakusunlar 

şirindere mevkii 

14.10.1993 Heyelan 

bakanlığımızca yapılacak işlem 


cankaya cankaya kusunlar 28.02.1985 Su Baskını 14 konut etkisiz. 0 14 

cankaya cankaya kusunlar mevkii 19.10.1983 Su Baskını dsi yazısı 14 konutun nakli isteniyor. 

cankaya cankaya oran 24.09.2002 Heyelan gozlemsel etut heyelan yok 

cankaya cankaya seyranbaglar 19.02.1979 Heyelan 

yıkılan istanat duvarının sağlam 

kayaya oturtulması. 0 0 

cankaya cankaya seyranbaglar 03.09.1982 Heyelan 

yıkılan duvarın mahalli olanaklarla 

yapılması. 0 0 

cankaya cankaya seyranbaglar umut m. 30.05.1975 Heyelan 9 konutun heyelan dolayısıyla nakşli. 0 9 

cankaya 

cankaya 

seyranbaglar zafertepe 

m. 07.05.1984 Heyelan 

raporun önlemler kısmındaki hususlara 

dikkat edilmesi. 0 0 

cankaya cankaya ss yeni anka 03.05.1984 Heyelan önlem önerilmiştir. 0 0 

72691051 sayılı afetler yasasına 

cankaya cankaya yukarı ayrancı 12.01.1982 Heyelan 

girmiypr. 0 0 

cankaya karatas 22.05.1985 Heyelan etkisiz 2 konut etkileniyor. 2 

445



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







cubuk asagicavundur 06.06.2000 Deprem 

cubuk asagiemirler 19.04.1994 Heyelan 

cubuk asagiemirler 20.01.1986 Su Baskını 

Valilik ysp 6 afetzede için köyiçi 

mevkii kendi yerleri seçilmiş. 6 

inceleme alanının güneyindeki 

kiremittepedeki kçt düşmesine karşı 

100 M tampon bölge oluşturulması 

14 konutun nakli,valiliğince ysp 

düzenlenmesi 14 0 

cubuk asagiemirler 21.01.1981 Su Baskını konutların korunması eko mik değildir 11 0 

cubuk asagiemirler 19.04.1994 0 0 


11 konut için haksahipliği 

iptali,konunun dsi ce incelenmesi 0 0 

cubuk asagiemirler 30.01.1992 Su Baskını konunun dsi tarafından incelenmesi 0 0 

ysp 15 afetzedenin yanıkharman 


mevkii hz arazisine nakli 15 0 

cubuk asagiemirler 20.10.1993 Su Baskını konunun dswi tarafından incelenmesi 


konunun dsi ile müşterek olarak etüt 

edilmesi 0 4 


cubuk avciova 06.06.2000 Deprem 


cubuk citkoy 06.06.2000 Deprem 



cubuk cubuk hatip,cubuk çayları 13.11.1984 Su Baskını bak.yap.iş.bulunmuyor. 0 


cubuk cubuk 06.06.2000 Deprem 


cubuk gokcedere 06.06.2000 Deprem 



cubuk hacilar 06.06.2000 Deprem 


mevkii kendi yeri seçilmiş. 2 

cubuk hacilar koyici 06.06.2000 Deprem Valilik+ysp 1 afetzede için ky 1 

cubuk karacam 06.06.2000 Deprem 



cubuk kavakli kumtepe 25.02.1987 Heyelan 

7269 göre yapılacak bir işlem 


cubuk kizilca 18.05.1982 

Kaya 

Düşmesi 

Deprem 

7269 göre yapılacak bir işlem 



cubuk kiziloren 06.06.2000 Deprem 


su baskınından 9 konut için yolaşan 

cubuk kosrelik 29.05.1974 Su Baskını 

mevkiine ysp düzenlenmiştir. 9 

446



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 




cubuk kurucay Su Baskını 


diger_ 

afet 

aciklamalar 







depremden dolayı 1 konut için köy içi 

mevkiine ysp düzenlenmiştir. 1 

21.4.1974 tarihli etüd raporuna göre 

nakilleri önerilen 9 afetzedenin 

işlemlerinin durdurulması gerketiği 

belirtilmiş ve dsi ce etüt yapılması 

gerektiği belirtilmiş. 9 

11.06.1958 gün ve 1575 sayılı DSİ 

yazısı 

52 konutun nakli istenmiştir. 52 

cubuk kurucay 18.12.1963 Su Baskını Dsi yazısı İlave 11 konut 11 

DSİ yazısı (46 konutun nakledilmesi 

cubuk kurucay 28.01.1960 Su Baskını 

istenmekte) 6 


cubuk nusratlar 06.06.2000 Deprem 


cubuk sele 06.06.2000 Deprem 



cubuk sirkeli 25.03.1996 Heyelan imar planına esas 

cubuk sunlu 19.06.2004 

cubuk sunlu koyiçi 19.06.2004 

cubuk uluagac 06.06.2000 Deprem 



Diğer 

Afetler 

Diğer 

Afetler 

19.6.2004 tarihinde meydana gelen 

hortum nedeniyle evleri hasar gören 

vatandaşlara ait isim listeleri 

ysp hortum nedeniyle afetzede olan 5 

kişi için kn yeri seçilmiş. 5 







cubuk yakuphasan 25.05.1981 0 0 

cubuk yazlica 06.06.2000 Deprem 



cubuk 

yukaricavundu 

r 06.06.2000 Deprem 



cubuk 

yukaricavundu 

r 06.06.2000 Deprem 

Valilik ysp 5 afetzede için yıldırım 

Beyazıt mah. Hazineye ait arazi 

seçilmiş. 5 

1955 sel afetzedelerine yapılan 

elmadag deliler 11.04.1983 

konutların durumlru hakkında rapor 0 0 

elmadag taburlar 07.07.1985 Heyelan Su Baskını hey. Olayı yok.yerel önlem 0 0 

elmadag taburlar 21.04.1986 Su Baskını sık peryotlarda kontrol 0 0 

447



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







elmadag taburlar 05.12.1991 Heyelan bak.yap.işlem yok 

etimesgut etimesgut alsancak 06.05.1995 Heyelan 2 

etimesgut etimesgut alsancak 10.01.2001 Heyelan 

bakanlığımızca .yapılacak islem 

yoktur. 

etimesgut etimesgut suvari 07.05.1991 Heyelan kep 0 0 


etimesgut etimesgut suvari 12.12.1994 Heyelan kep 


etimesgut etimesgut suvari 06.05.1995 Heyelan 14 

etimesgut etimesgut suvari 29.11.1988 Heyelan 

okul arsasının 7269 a göre 

incelenmesi. 0 0 

golbasi ballikpinar 01.12.1989 

incelenen sahanın taşkın etüdü dsi ce 

yapılmalıdır.inşaatlara başlamadan 

önce zemin etütleri yapılmalıdır. 

golbasi yaylabag 17.10.1989 

gudul gudul 08.06.1977 

gudul gudul aşagi mah. 25.07.2002 

gudul kirkkavak 07.09.2000 

Kaya 

Düşmesi 

Diğer 

Afetler 

Köy yerleşim alanının doğal afet riski 

taşımadığı belirtilmiştir. 0 0 

Diğer 

Afetler 8 ağır 6 orta hasar yangın 14 

YSP yangın nedeniyle 8 afetzede için 

Diğer Ankara İli Güdül İlçesi Aşağı 

Afetler Mah.seçilmiştir. 8 

meskun alanın kuzeyinde yer alan 

kuşoturağı tepesinin köye bakan 

yamacında serbest veya asılı haldeki 

blokların düşme riski nedeniyle 5 

konutun etkileneceği belirtilmektedir. 5 

gudul sorgun 23.06.1983 iç yazışma 0 0 

gudul yesiloz 07.01.1975 

Kaya 

Düşmesi 

muhtemel kaya düşmesinden 4 hane 

etkilenmektedir 4 

haymana 20.06.1984 Heyelan Su Baskını sb. 3 konut etk. Etkisiz. 3 

konutların nakline gerek 

haymana demirozu 04.11.1974 Su Baskını 

görülmediğine dair Valilik yazısı 

haymana derekoy 21.11.1986 Heyelan 

28 konut için dibekli mevkiine ysp 


haymana derekoy 06.12.1973 Heyelan bak.yap.işlem.yok. 

haymana derekoy 21.02.1986 Heyelan 28 konut etkili nakil, 28 

448



Rapor 

tarihi 

heyelan 

haymana derekoy 28.12.1982 Heyelan 

Kaya 

dusmesi 


haymana erif 30.05.1973 Su Baskını 

haymana eskikisla 14.03.1977 Su Baskını 

haymana eskikisla 28.12.1982 Su Baskını 

haymana sarigol 12.05.1986 


diger_ 

afet 

aciklamalar 






bak.yap.işlem bulunmamaktadır.1982 

yılı uygulama programından çıkması 

gerektiği belirtilmektedir. 

4 konut, 1 selektör ve 2 samanlığın 

taşkından korunması eko mik 

bulunmamıştır. 0 0 

DSİ raporunda 18 adet binanın 

taşkından korunmasının eko mik 

olmadığı belirtilerek nakilleri gerektiği 


Tarama etütleri neticesinde su 

baskınına maruz herhangi bir konutun 

bulunmadığı belirtilmektedir. 0 

Köy yolu köy hizmetleri il 

müdürlüğünce programa alınmalı. 


haymana yaprakbayiri 03.12.1987 Su Baskını sb. Olayı,etkili değil DSİ ye sevk 0 0 

haymana yenice 19.06.1997 

Kaya 

Düşmesi 4 

kalecik akcatas 13.05.1981 Heyelan 3 konut etkisiz. 3 

su baskınına maruz konut 

kalecik caykaya 13.11.1974 Su Baskını 

bulunmadığına ilişkin DSI görüşü 

kalecik caykaya 28.11.1975 Heyelan 

köyde su baskını riski 


kalecik caykaya 02.03.1981 Heyelan 11 konutun nakline karar verilmiştir. 11 

03.10.1980 günlü raporda belirtilen 11 

kalecik caykaya 30.12.1982 Heyelan 

afetzedenin iptali 11 

3 köye ait inşaat durumunu belirten 

kalecik gelbulasin 08.02.1962 Su Baskını 

yazı mevcut. 19 

kalecik hacikoy 05.09.1974 Su Baskını 

10 adet binanın korunmasının eko mik 

olmadığına dair DSI görüşü 10 

05.09.1974 tarihli raporda önerilen 

kalecik hacikoy 18.06.1985 Su Baskını 

nakillerin iptali 10 

kalecik hacikoy 08.01.1986 Su Baskını Olaydan 8 konut etkilenmiştir. 8 

1966 yılında başlayan heyelan afetinin 

devam ettiği, bu nedenle 20 ailenin 

aşağıbağlar mevkiine nakil edilmesi 

kalecik kargin 24.03.1978 Heyelan 

gerektiği tespit edilmiştir. 20 

afetzedelerin haksahipliğinin 

heyelanın aktivitesini yitirmesinden 

dolayı iptali istenmiştir.22.06.1978 

tarihinde yapılan ysp ve 

17.10.1978/28715 sayılı 16. madde 

oluru 29.06.1983/7049 sayılı yazı ile 

kalecik kargin 04.01.1983 Heyelan 

iptal edilmiştir. 20 

449



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 


kalecik kizilkaya 09.01.1986 Su Baskını 


diger_ 

afet 

aciklamalar 






Su baskınından etkilenen 6 konutun 

nakli önerilmiştir. 6 0 


kalecik seyhmahmut 15.06.1984 Heyelan 17konut için ysp 0 

kalecik seyhmahmut 13.05.1981 Heyelan 

Kaya 

Düşmesi 10 konut nakil 10 0 

kalecik seyhmahmut 09.07.1985 Heyelan 10 ilave 10 0 

kalecik yesiloz 18.03.1985 Heyelan Etkisiz. 0 0 

Su baskını ile ilgili DSİ raporu 11 

kalecik yilanli 04.08.1980 Su Baskını 

konutun nakledilmesi istenmiş 

kalecik yilanli 29.12.1987 Heyelan 12 konut için etkililik oluru ve AMB 12 

kalecik yilanli 16.01.1986 Su Baskını 11 konutun nakli önerilmiştir. 11 

kalecik yilanli 31.12.1982 Su Baskını 

Su baskını olayının DSİ tarafından 

tekrar etüt edilmesi istenmiş. 

kazan orencik 16.02.1996 

Kaya 

Düşmesi etkisiz mahalli imkanlarla ıslah 3 

amb icindeki konutların 

kecioren kecioren 

basinevler 

(papazderesi) 06.05.2003 

Kaya 

Düşmesi 

tahliyesi.gerekli önlemler 

belediyesince alınmalı 

kanuni ve bademlik 

kecioren kecioren mah. 22.07.1998 Heyelan 13 


kanuni ve bademlik 

mah. 1 ve 37. sokak 22.07.1998 Heyelan 13 KONUT ETKİSİZ 13 


meteroloji genel 

mudurlugu 20.11.1978 

ambar binasındaki çatlakların nedeni 

olarak bina temelinin andeziteler ile 

dolgu zemin üzerine oturtulmasından 

kaynaklandığı düşünülmektedir. 0 0 

kecioren kecioren papazderesi 18.06.1994 

Kaya 

Düşmesi 

kaya düşmesi için bakanlığımızca 

yapacak işlem yok 

kecioren kecioren yeşilöz mah. 08.03.1990 

Kaya 

Düşmesi 11 konut nakil etkisiz 11 

kecioren kecioren yeşiltepe mah. 04.06.1984 

Kaya 

Düşmesi 

Eski trafik karşısı mevkiindeki 32 

konutun nakli, etkisiz +amb ve 

Ulucami altı mevkindeki 10 konutu 

tehdit eden kayaların mahalli 

imkanlarca ıslahı 32 

kizilcahamam aksak 15.02.1994 Heyelan 


yok 

kizilcahamam bagoren 12.01.1983 Su Baskını dsi ce etüt edilmelidir. 0 0 

kizilcahamam bagoren 03.07.1985 Su Baskını 7 konut sb maruz.dsi ye havale 0 0 

kizilcahamam bagoren 06.01.1986 Su Baskını dsi ce ıslah 0 0 

450



Rapor 

tarihi 

kizilcahamam basoren 28.07.1982 

kizilcahamam basoren 25.06.1985 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 







diger_ 

afet 

aciklamalar 



Diğer 

Afetler 5 

Diğer 

Afetler 2 afetzedenin haksahipliği incelensin. 3 

kizilcahamam bulak 25.12.1985 Su Baskını 8 nakil 

kizilcahamam bulak 25.06.1985 Su Baskını dsi ile ortak etüt 0 0 

kizilcahamam bulak 25.12.1985 Su Baskını 8 nakil 8 

kizilcahamam bulak 04.02.1981 Su Baskını 8 konut nakil 8 

kizilcahamam bulak 12.01.1983 Su Baskını 

dsi tarafından önlem açısından birkez 

daha incelenmesi 

kizilcahamam celtikci 10.09.1987 Heyelan hey. Etkisiz,kep+ 0 0 

kizilcahamam cukuroren 05.01.1983 Heyelan etkisiz 0 0 

kizilcahamam cukuroren 12.09.1972 Heyelan etkisiz 0 0 

kizilcahamam guneysaray 02.11.1981 Su Baskını dsi inceleme programında 0 0 

kizilcahamam kocalar 08.11.1977 Heyelan 12 kişilik ysp 0 0 

kizilcahamam kocalar 12.10.1972 Heyelan 4 konutun nakli önerilmiş. 0 

kizilcahamam kocalar 15.04.1998 Heyelan 

etkisiz, afe. Mar. Böl. Kararı 

alınmalıdır. 

kizilcahamam kocalar 03.07.1985 Heyelan 

12 konut için gen. Hayata et. Oluru 


kizilcahamam kocalar 08.11.1977 Heyelan 12 konutun nakli önerilmiş. 12 0 

23 konut sb olayına maruz.konunun 

kizilcahamam kuscuoren 18.02.1992 Su Baskını 

dsi ce incelenmesi istenmiştir. 0 0 

kizilcahamam kuscuoren 26.10.1983 Su Baskını dsi yazısı 23 0 

kizilcahamam kuscuoren 03.07.1985 Su Baskını 

kizilcahamam ortakoy 06.06.2000 Deprem 

kizilcahamam otaci 06.06.2000 Deprem 

kizilcahamam sazak 19.06.1986 

23 konutun sb yönünden dsi ile 

müşterek etüt edilmesi gerekir. 0 23 





Diğer 

Afetler yangın 8 0 

451



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







kizilcahamam semeler 08.09.1982 Su Baskını ysp 4 afetzedenin sekiler mevkii ky 0 0 

kizilcahamam semeler 08.09.1982 Su Baskını 4 afetzednin kendi arsalarına nakli 4 0 

kizilcahamam semeler 02.03.1979 Su Baskını dsi yazısı,9 konutun nakli 9 0 

kizilcahamam semer 06.06.2000 Deprem 

kizilcahamam suleler 12.01.1983 



mamak mahmutlar sahap,guller 07.06.1990 Heyelan 

Diğer 

Afetler 

Diğer 

Afetler 

Diğer 

Afetler 



10.10.1970 günü meydana gelen 

yangından zarar gören 34 konutlar 

içinkendi yerleri uygun görülmüş daha 

sonraki yıllarda afetzedeler köyü 

terketmişlerdir.terketiğinden 

afetzedelerin nakline gerek 

kalmamıştır. 34 

ysp yangın nedeniyle 34 afetzede için 

kendi yerleri seçilmiştir. 34 

ysp yangın nedeniyle 11 afetzede için 

kendi yerleri seçilmiştir. 11 

50 kişilik hazineye ait şahapgürler mah 

seçildi 

mamak mamak abidinpasa 07.05.1985 

mamak mamak akdere 24.04.1994 Heyelan 

mamak mamak akdere 19.01.1993 Heyelan 

mamak mamak akderemutlu 28.02.1990 

mamak mamak akderemutlu 25.07.1993 Heyelan 




Kaya 

Düşmesi 


hasarların olduğu belirtilmiş 7269 

sayılı yasa gereğince yapılacak bir 

işlemin olmadığı belirtilmiştir. 


hasarların olduğu belirtilmiş. 

4 konut için etkisizlik oluru ve 

kayaların mahalli imkanlarla 

temizlenmesi 4 

Yapay şev kayması nedeniyle 1konut 

etkilendiği ve 7269 sayılı yasa 

kapsamına girmediği belirtilmiştir. 

İtirazlarla birlikte toplam 57 konutun 

nakli ve ilave AMB 57 

43 konut için etkililik oluru, AMB ve 

KEP 

AMB içerisinde alınması gereken 

önlemler belirtilmiş, 43 konutun 

naklinin yapılması, KEP da 

izlenmesine devam edilmesi ve ilave 

AMB kararı alınması 

mamak mamak akderemutlu Heyelan Yer seçimi protokolü 51 

452



Rapor 

tarihi 

heyelan 

mamak mamak altiagac,huseyingazi 01.03.1991 Heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 






afete maruz alanın daraltılması veya 

kaldırılması için 17.8.1987 gün ve 

1634 say 0 0 


mamak mamak altiagac,huseyingazi 28.03.1992 Heyelan kep 0 0 


kontrol etütlerinde olan konutlara ilave 

yerseçimi 


9,4,81 günlü rapora ek olarak 

düzenlenmiş.hüseyingazide 88 

altınağaçta 20 toplam 108 konutun 

acilen boşaltılması gerekorta ve az 

hasarlılar kontrol altında tutulmasıve 

afete maruz kararı alınması uygun. 108 


kepönceki raporda belirlenen amb nin 

sınırlarının iptal edilerek yeni 

belirlenen saha için amb kararı 

alınması uygun 


21,10,1981 gün ve 8/3753 sayılı amb 

kararının hacettepe üniversitesince 

düzenlenen haziran 1993 günlü rapor 

haritada belirlenen sınırlar için 7269 

sayılı yasanın 2.madde sınırının 

belirlenmesi uygun bulunmuştur. 

mamak mamak altiagac,huseyingazi 02.08.1991 Heyelan kontrol etütlerinde olan konutlara ilave 17 

mamak mamak altiagac,huseyingazi 28.12.1982 Heyelan imrahor çayyolu mevkii.yerseçildi 

mamak mamak altiagac,huseyingazi 09.04.1981 Heyelan 36 konutun acilen boşaltılması gerek 36 

mamak mamak altiagac,huseyingazi 20.12.1993 Heyelan kep 

mamak mamak bahcelerici 15.12.1985 Su Baskını islah önerilmiş 0 

5 konut için Gn. Hy. Etkisizlik Oluru 

alınması istenmiş. Önlemler alınması 

mamak mamak bogazici 27. Sokak 25.04.1984 Heyelan 

önerilmiş. 0 5 

mamak mamak bogazici 27. Sokak 25.10.1990 Heyelan Etkisiz. 0 0 

mamak mamak derbent 13.01.1995 

Kaya 

Düşmesi 

2 konut için etkisizlik oluru, AMB 

mamak mamak derbent 02.08.1993 Heyelan Önlemler belirtilmiş. 

mamak mamak derbent mah. 23.12.1982 Heyelan 

Bakanlığımızca yapılacak işlemin 

bulunmadığı belirtilmiş. 

mamak mamak 

dostlar(eski araplar 

karşısı) 30.01.1985 Heyelan kontrolde kalınması isteniyor. 0 0 

mamak mamak fahrikoruturk 01.12.2000 Heyelan bak.yap.isl.yok 

mamak mamak kazım orbay 06.12.1996 Heyelan 

Alanın Jeolojikjeoteknik etüdünün 

yapıldıktan sonra yapılaşma 

kriterlerinin belirlenmesi 

453




Rapor 

ilave_ etkisiz_ 

aciklamalar 


tarihi 

Kaya 

diger_ 

nakil nakil 

heyelan 


dusmesi 

afet 

Kaya 

mamak mamak misket 02.05.1996 

Düşmesi 14 

3 konutun nakline 22 konutun 

mamak mamak sahap,guller 07.06.1990 Heyelan 

kontrolüne karar verildi 3 

mamak mamak sahap,guller 28.11.1994 Heyelan kontrol etütlerinde 3 

mamak mamak sahap,guller 12.11.1991 Heyelan bakanlığımız kontrol etütlerinde 

kayma konutu 

etkilememektedir.kaymayı önlemek 

için yüzey ve atık suların 


uzaklaştırılması 


mamak mamak sahap,guller 20.12.1990 Heyelan kontrol etütlerinde 


15 KONUT İÇİN NAKİL afete maruz 

alınmalı 15 


2 konutun nakli diğerleri kontrol 

etütlerinde 2 



heelan ş an için konutları 

etkilememektedir. Kontrol etütlerinde 


bakanlığın kontrol etütlerinde 

izlenmeli 

mamak mamak sahap,guller 07.01.1994 Heyelan 6 konut için sakıncalı durum yok 6 


1 KONAT ETKİLENMEKTEDİR 1 

kont kendi imkanıyla nakletmelidir. 


dik şevlerde zamanla kayma 

olmuştur.şahıs ve belediyelerce 

çözülmeli kontrol etütlerinde 

incelenmeli 


mamak mamak sirintepe 10.01.1983 Heyelan 

Nakil raporunda belirtilen 89 konut 

dışında başka ilave konut bulunmadığı 



heyelan olayında gelişme olmadığı ve 

7269 sayılı yasa kapsamında 

yapılabilecek bir işlemin bulunmadığı 



3 konutun heyelan olayından ziyade 

temellerinde farklı oturmalardan 

dolayı hasar gördüğü ve olayın genel 

hayata etkisiz olduğu belirtilmektedir. 3 

89 ağıryıkık 24 muhtemel olmak 

üzere toplam 113 konutun heyelan 

olayından etkilendiği belirtilerek 


nakilleri istenmektedir. 89 




454



Rapor 

tarihi 

heyelan 


mamak mamak şirintepe 24.05.1993 Heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 






konutlarda meydana gelen hasarlrın 

heyelan olayından kaynaklanmadığı 

belirtilerek bölgenin gecekondu 

bölgesi olduğu ve bu alanlarda inşşat 

yasağı getirilmesi gerektiği 



ancak 14 madde uygulamasının 

yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. 0 


mamak mamak tepecik 02.05.1990 Heyelan hey. 1 konut nakil 1 

mamak mamak tepecik 09.04.1996 Heyelan kep. 3 14 

mamak mamak tepecik 13.04.1998 Heyelan 

mamak mamak tepecik 17.08.1990 Heyelan 2 



mamak mamak tepecik 21.11.1994 Heyelan 0 0 



mamak mamak tepecik 18.04.1990 Heyelan hey. 34 konut nakil 34 

mamak mamak tepecik 16.08.1988 Heyelan hey. 7 konut etkisiz,yerel önlem 0 

mamak mamak tepecik 20.12.1990 Heyelan kep 0 








mamak mamak turkozu 20.03.1990 Heyelan 

heyelan genel hayatı etkileyici 

nitelikte değildir. 

455



Rapor 

tarihi 

heyelan 

mamak mamak turkozu 12.04.1995 Heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 

konut sahiplerinin kendi imkanlarıyla 

yapacağı istinat duvarlarıyla kaymalar 

önlenebilir. 







nallihan aksu 14.02.1977 Heyelan 

nallihan alpagut 14.01.1977 Heyelan 

nallihan alpagut 23.09.1992 Heyelan 

nallihan atca 22.05.1986 Heyelan 

köyde herhangi bir heyelan olayına 

rastlanmadığı ifade edilmektedir. 0 0 

heyelan olayının konutları 

etkilemediği ifade edilmektedir. 0 0 

heyelan olaylarının meskun alan 

dışında geliştiği ancak köyün kontrol 

etütleri programında kalmasının uygun 

olacağı belirtilmektedir. 0 0 

Valilik yazısında Kızıldere 

mevkiindeki heyelanın konutları 

etkilemediği va köyün kontrol etütleri 

programına alınarak her yıl 

incelenmesi önerilmiştir 0 0 

nallihan cive karaagac 03.07.1974 Heyelan 11 konut (17aile)etkili nakil 11 

nallihan cive karaagac 07.07.1985 Heyelan 

11 konut için etkilik olurunun alınması 

gerktiği belirtilmiştir. 

nallihan cive karaagac 24.05.1974 Heyelan 

17 konut için kumtarla mevkiine ysp 


1973 yılında meydana gelen yangın 

olayında hak sahibi olan 52 ailenin 

evlerinin kendi imkanları ile eski 

evlerinin bulunduğu bölgede yaptıkları 

tespit edildiği belirtilmektedir.bu 

nallihan gokceoz 27.12.1982 

Diğer 

Afetler 

ailelerin haksahipliklerin iptali 

gerektiği belirtilmiştir. 

nallihan guzeloz 31.08.1987 köy gelişim alanı raporu 0 0 

9,10,1977 meydana gelen yangın 

nedeniyle etkilenen 14 hak sahibi 

kabul edilmiş olup haksahipliğinden 

nallihan karacasu 23.12.1982 

Diğer 

Afetler 

afetzedeler feragat etmişlerdir 

konutları kendi yerlerine yapmışlardır. 

nallihan karacasu 28.10.1977 

nallihan kiziloz 13.09.1965 

Diğer 

Afetler ysp kendi yerine. 32 

Diğer 

Afetler 42 konut yangından tamamen yanmış 42 0 

nallihan nallihan 15.01.1988 Heyelan lise inşaat alanı incelemesi 0 0 

nallihan nallihan 02.02.1995 Heyelan hey 16 konut ,etkisiz 16 

nallihan nallihan nasuhpasa 20.03.1981 

Kaya 

Düşmesi 33 konut için kaya ıslahı 0 0 

456



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







nallihan nallihan nasuhpasa 12.02.2001 Heyelan onlem+kep 

nallihan nallihan nasuhpasa 22.08.2001 Heyelan onlem alinmasi isteniyor 


Kaya 

Düşmesi 14 haksahibi için ysp. 0 0 


Kaya 

Düşmesi ıslah+16nakil 16 0 


Kaya 

Düşmesi ıslah 0 0 


Kaya 

Düşmesi önlem 0 0 

nallihan nallihan nasuhpasa 22.08.2001 Heyelan önlem 0 0 


Kaya 



Kaya 


nallihan nallihan yazı 08.06.1994 Heyelan hey.2 konut,etkisiz. 2 

nallihan nebioglu 14.09.1979 herhangibir olaya rastlanmamıştır 0 0 

nallihan omerseyhler 10.09.1987 Heyelan köy gelişim alanı raporu 0 0 

nallihan sogukkuyu 01.05.1998 Heyelan köy gelişim alanı etüdü. 

nallihan sogukkuyu 23.01.1995 Heyelan kontrol 

nallihan sogukkuyu 20.10.1992 Heyelan bak.yap.işl.bulunmamaktadır. 0 0 

nallihan sogukkuyu 24.12.1982 Heyelan 5 konut etkisiz. 0 5 

nallihan sogukkuyu 26.10.1981 Heyelan kep 0 0 

nallihan uzu z paşalar 04.08.1987 

Diğer 

Afetler 

yangın,49 afetzede,kendi yerleri 

YSP,40 dönüm 49 

nallihan yakapinar 18.08.1989 Su Baskını 

menfezin genişletilmesi ve köprü 

yapılması halinde taşkın önlenecektir 

nallihan 

yukarikavacik 

Diğer 

Afetler 0 

polatli alagoz yenihisar 21.11.1984 valilik yazısı 0 0 

457



Rapor 

tarihi 

polatli alci 02.04.2001 

heyelan 

polatli bacikoy 21.04.1989 Heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 

Alçı ve Malıköy Köyleri arasındaki 

Gecekondu önleme bölgesi olarak 

belirtilen saha (UA,AJE) olarak 

belirlenmiş, AJE alanlarda Jeolojikjeoteknik 

etüdünün yapılması 

isteniyor.( AJE alanlarda yer yer 

kaynak çıkışları ve bataklık alanlar 

gözlendiğinden) 

herhangi ibr heyelan belirtisine 

rastlanmamıştır. Konunun DSİ'ce 

incelenmesi uygun olacaktır. 







polatli cokoren 25.07.1986 konut yeri etüdü. 0 0 

polatli gures 14.09.1982 Su Baskını 

onutlar taşkın alanı dışında olup ahır 

,samanlık bu alan içerisindedir,ayrıca 

köy odası taşkın olayından sonra 

yapılmıştır. 0 0 

polatli gures 21.03.1979 Su Baskını dsi yazısı 10 0 

polatli gures 03.08.1985 Su Baskını 7 konut içinetkisizlik oluru alınmalı 0 7 

polatli haciosma glu 12.10.1992 0 0 

polatli inler 18.11.1976 Su Baskını 

nakledilmeleri gerekli 28 konura 

ilaveten 3 konutun daha taşkına maruz 

bulunduğuna dair DSI yazısı 


Evvelce taşkın tesisleriyle 

korunmasının eko mik bulunduğu 

bildirilen 28 konutun nakillerinin 

gerektiğine dair DSI yazısı 


Alınacak tedbirlerle 28 adet binanın 

korunmasının eko mik olduğuna dair 

DSI yazısı. 


Taşkın önlemlerinin eko mik olmadığı 

görüşüne katılınılmaktadır. Nakli 

gereken 31 konut için Mağra mevkii 

uygun görülmüştür. 

polatli inler 11.08.1975 Su Baskını 31 afetzede için ysp düzenlenmiştir. 31 

polatli kargali 02.08.1982 Su Baskını 0 0 

polatli omerler 12.10.1992 kga 0 0 

köyde etkili bir su baskını olayı 

polatli saba zu 06.03.1985 Su Baskını 

olmayacağı kanaatına varılmıştır. 54 

alınacak tedbirlerle 54 adet binanın 

korunmasının eko mik olmadığına 

polatli saba zu 13.02.1975 Su Baskını 

ilişkin DSI yazısı 54 

458


polatli 


temelli 

Rapor 

tarihi 

temellimalıköy arası 

gecekondu önleme 

bölgesi 16.08.2000 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 

temelli malıköy arasındaki alanın 

gecekondu önleme bölgesinde 4343 

genelgesine göre jeoteknik etüt 

yaptırılması istenilmektedir. 







s.kochisar bagobasi 21.12.1985 Su Baskını önlem önerilmiş. 0 

s.kochisar bagobasi 05.07.1985 Su Baskını yeniden DSİ görüşü istenmiş 0 

s.kochisar bagobasi 24.12.1982 Su Baskını DSİ görüşü istenmiş 0 

s.kochisar caloren şahinler 05.12.1991 Heyelan 

19,7,1989 günlü etüt raporuna itiraz 

eden 2 kişi daha afetzede olmuştur. 

Toplam 21+2=23 olmuştur. 2 

s.kochisar caloren 


19.07.1989 Heyelan 21 afetzede (17 hane sahibi) için ysp 

s.kochisar caloren 


19.07.1989 Heyelan 

21 afetzede (17 hane sahibi) için ysp 


şahinlerbahçelievlerşahinler 

mahallesinde heyelan+su 

(heyelan=9 konut,su baskını=12 

konut) baskını nedeniyle 21 konutun 

s.kochisar caloren çankaya 

19.07.1989 Heyelan 

nakledilmesi gerekir. 21 

s.kochisar catcat 22.10.1972 Heyelan etkisiz 0 1 

s.kochisar cikinagil 21.12.1972 Su Baskını etkisiz 0 0 

s.kochisar hamzali 04.09.1981 Su Baskını 

s.kochisar karabuk 06.02.1985 

Diğer 

Afetler 

siddetli yagmur,yapılacak konutlarda 

su basman kodunun yüksek tutulması. 0 8 

Y.A.S.Y. Olayından etkilenen konut 

olmadığı belirtilmiş. 0 0 

s.kochisar s.kochisar bogazici 22.03.1996 Heyelan 4 

s.kochisar seyhli as.mah 29.12.1978 Su Baskını 

bakanlıkça yapılacak işlem 

bulunmadığı 

sincan anayurt Su Baskını muhtelif yazışma 0 

sincan cicektepe 26.08.1981 Su Baskını önlem 0 0 

sincan coglu 06.12.1989 

etüt edilen saha gerek jeolojik gerekse 

topoğrafik şartları nedeniyle 

heyelan,kaya düşmesi ve çığ gibi 

doğal afetler açısından herhangi bir 

sorun yaratmamaktadır.eraltı syunn 

yüksek olması nedeniyl konutlar 

bodrumsuz olmalıdır. 

sincan polatlar 15.06.1994 

Diğer 

Afetler köy gelişim alanı uygun 

459



Rapor 

tarihi 

heyelan 

Kaya 

dusmesi 



diger_ 

afet 

aciklamalar 







sincan saraycik 18.12.1964 Su Baskını dsi nin yazısı. 11 0 

sincan sincan 15.11.2000 

imar planına esas jeoteknik etut 

isteniyor. 

sincan sincan 13.03.1968 Su Baskını 

Dere ve kuru dere yatakları belediyece 

1020 m. Kalınlıktadolgu malzemesi 

ile örtülmüştür. 0 0 

sincan yenikayi 03.04.1981 Heyelan 

29 konut için çörez mevkiine ysp 

düzenlenmiş. 

sincan yenikayi 25.04.1986 

ysp raporu düzenlenmiş afet yönünden 

herhangi bir riskin olmadığı 

belirtilmiş. 

sincan yenikayi 03.03.1976 Heyelan Su Baskını 

heyelana maruz kalan 36 konutun için 

ysp düzenlenmiştir. 


meskun alanı etkileyecek bir heyelan 

görülmeketedir.taşkın durumunun dsi 

ce etüt edilmesi gerekir. 

29 konutun kadıyeri mevkiine 

nakilinin uygun olcağı,ayrıca 3.3.1976 

tarihinde verilen 8 konutun nakil 

işleminin iptal edilmesi gerektiği 



heyelana maruz kalan 36 konutun 

etkili naklinin uygun olacağı 

sincan yenikayi 03.03.1976 Heyelan Su Baskını 

belirtilmiş. 36 

sincan yenikayi 07.07.1985 


sincan yenikent 28.11.1978 

Diğer 

Afetler 

siddetli yagmur sonucu yas 

yükselmesi soncu düzenlenen raporda 

bak.yap.işlem olmadığı belirtilmiştir.. 

18.6.1981 gün ve 8/3230 amb nin 

iptali 

Yenikent bucağı kanalizasyon 

kanalının zemin raporu 0 

sincan yenipecenek 06.11.1981 Su Baskını 0 0 

sincan yenipecenek 24.01.1990 Heyelan heyelan olayı yoktur. 

yenimahalle cayyolu ERDEM kent sitesi 24.04.1995 Heyelan 

3 villanın etkilendiği, önlem 

Projelerinin kooperatif yönetimince 

alınması. 

yenimahalle memlik 22.05.1985 Heyelan 

yenimahalle yenimahalle batikent 26.01.1990 Heyelan 



bakanlığımızca yapılacak herhangi bir 

işlem yoktur. Killi zemine inşa 

edilmişl konutlarda inşaat tarzından 

dolayı çatlakların oluştuğu tespit 


460



Rapor 

tarihi 

heyelan 

yenimahalle yenimahalle batikent 28.11.1994 Heyelan 

yenimahalle yenimahalle ivedik 04.04.1967 

yenimahalle yenimahalle ivedik 02.10.1959 

Kaya 

dusmesi 


Su 

baskini 

cig 

deprem 

diger_ 

afet 

aciklamalar 






elele yapı koop. yanlış inşaat teknikleri 

nedeniyle gözlenen oturmalar olduğu, 

doğal afet olmadığı, belediyesince 

kaçak kat ilavesi nedeniyle gereğinin 

yapılması. 

Su 

Baskını sb. Riski olmadığına dair dsi yazısı 0 0 

Su 

afet konusunda etkili olmayan 

Baskını 

muhtelif yazışma 0 0 


yenimahalle yenimahalle macunkoy 26.11.1994 Heyelan kep 0 0 

yenimahalle yenimahalle macunkoy 19.12.1987 Heyelan 20 konut hey. Etkisiz kep+ 0 20 

Kaynak: Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü 2005 

461


P.1.1. DEPREMLER 

Ankara kentinin depremselliği Ankara il merkezini 140 km çevreleyecek şekilde 

çizilen bölge içine düşen, 19001997 yılları arasında oluşmuş ve manyitüdü M ³ 4 olan 

depremlerden yararlanarak belirlenmiştir. 19001997 yılları arasında oluşmuş ve 

manyitüdü M ³ 4 olan depremlerin episantır dağılımları Şekil 1’de gösterilmiştir. Deprem 

verileri Yatman vd., (1993) tarafından hazırlanan katalogdan alınmıştır. Katalogdaki 

veriler değişik kaynaklardan alındığı için bazıları yüzey dalgası (Ms), bazıları cisim dalgası 

(Mb) ve bazılarıda yerel manyitüde (M L ) sahiptir. İnceleme sahasına düşen depremlerin 

büyük çoğunluğu için verilen manyitüdler Ms manyitütüdür. Verilerde bütünlüğü 

sağlayabilmek için 

Ms = 1.55 Mb – 2.49 ( Alsan vd., 1975 ) 

Ms = 0.938 M L + 0.181 ( Sipahioğlu, 1984 ) 

bağıntılarını kullanarak Mb ve M L manyitüdleri Ms manyitüdüne dönüştürülmüştür. 

Deprem episantırlarının dağılımı incelendiği zaman bunların bir kısmının Şaroğlu 

vd., (1992) tarafından hazırlanan ve MTA tarafından yayınlanan Diri Fay haritası ile 

uyumlu olduğu bazılarının ise uyumlu olmadığı görülmektedir. Özellikle Çankırı civarında 

bir çok deprem olmasına rağmen diri fay olmaması ilginçtir. Bu bölge daha detaylı olarak 

incelenerek diri faylar tesbit edilmelidir. Depremlerin büyük bir çoğunluğunun Kuzey 

Anadolu Fay Zonu ve yakın çevresinde yer aldığı ve büyük manyitüdlü depremlerin bu 

bölgede olduğu görülmektedir. Diğer bir yoğunlaşmada Ankara’nın GD’ sunda Tuzgölü ve 

Kırşehir fayı civarındadır. Ankara bölgesinin KB ve GB bölgesinde oluşan depremlerin 

çok az sayıda olması nedeni ile bu bölgede sismik aktivitenin yok denecek kadar az olduğu 

söylenebilir. 

Bu bölge içinde 7 tane hasar yapan deprem meydana gelmiştir. Bu depremler ve 

bunlara ait bulgular tarih sırasına göre aşağıda verilmiştir. 

9 Mart 1902 Çankırı Depremi 

Bu deprem 9 Mart 1902 günü meydana gelmiş olup maksimum şiddeti Io = IX, 

manyitüdü Ms = 5.6, episantırı 40.65K, 33.60D dir. Ambraseys ve Finkel (1987) 

tarafından bu depremin bir çok ön ve art sarsıntıları olduğu ve bu deprem nedeniyle 

Çankırı ve çevresindeki yerleşim yerlerinde ağır hasarların oluştuğu, Çankırı merkezinde 

3000 evin hemen hemen tümüyle yıkıldığı, 4 kişinin öldüğü ve 100 kişinin yaralandığı 

belirtilmiştir. Sarsıntı Orta Anadolu’da geniş çapta algılanmıştır. 

19 Nisan 1938 KırşehirKeskin Depremi 

19.04.1938 günü 10:59:20’de (GMT) meydana gelen maksimum şiddeti Io = IX, 

manyitüdü Ms = 6.6, episantırı 39.44 K, 33.79 D olarak saptanan bu deprem 149 kişinin 

ölümüne, 211 kişinin yaralanmasına ve 3860 civarında yapının yıkılmasına veya ağır hasar 

görmesine neden olmuştur. Depremin maksimum şiddet alanı Kırşehir’in Akpınar, Köşker 

kasabaları civarındadır ve deprem Kastamonu, Amasya, Sivas, Konya, Eskişehir’i de 

kapsayan geniş bir alanda hissedilmiştir. Bu deprem Ankara kenti içerisinde çok şiddetli 

hissedilmiş ve yapılarda çatlaklara ve baca yıkılmalarına neden olmuştur. Özellikle harbiye 

okulu hastanesi, Ekonomi Bakanlığı binası, Postahane, Anafartalardaki Belediye Hesap 

462


İşleri Müdürlüğü, iki ilkokul ve bazı otellerde önemli çatlamalar görülmüştür. Hasarın 

genel olarak Yenişehir tarafında daha çok olduğu gözlenmiştir (Ergünay, 1978). Odak 

mekanizması 8’i kompressiyonal, 15’i dilatasyonal 23 veri kullanılarak çözümlenmiştir 

(Şekil 4.1.5a). Saptanan düğüm düzlemlerinden birincisi K59 0 B doğrultulu olup KD’ya 88 0 

eğimlidir. İkincisi ise K30 0 D doğrultulu olup KB’ya 60 0 eğimlidir. K59 0 B doğrultu 

düzlemi uydu fotoğrafından tespit edilen çizgiselliğe çok yakın olduğu için fay düzlemi 

seçilmiştir. Çözümlenen mekanizma depremin sağ yönlü doğrultu atımlı faylanma ile 

meydana geldiğini göstermektedir (Kocaefe, 1981). 

26 Kasım 1943 Ladik (Samsun) Depremi 

Bu deprem 26 Kasım 1943 günü 22:20:41’de (GMT) meydana gelmiş olup 

maksimum şiddeti Io = VIIIIX, manyitüdü Ms = 7.2 ve episantırı 41.05K, 33.72D dir. 

Pınar ve Lahn (1952)’e göre Anadolu’nun çok büyük bir kısmında hissedilen, doğu’da 

Taşova’dan, batıda Ilgaz’a kadar uzanan ve takriben 45000 km 2 kapsayan bir bölge içinde 

kasaba ve köylerde evlerin %75’i (yaklaşık 40000 ev) tümüyle yıkılmış yada fazla hasar 

görmüştür. Sayısı tam olarak belirlenememiş olmakla birlikte 4000 kişinin öldüğü, 5000 

kişinin de yaralandığı belirtilmiştir. Doğuda Destek boğazı ile batıda Kurşunlu bölgesi 

arasında ve 20 Aralık 1942’de oluşan fayın devamında 250 km uzunlukta yeni bir fay 

sistemi meydana gelmiştir. 

1 Şubat 1944 BoluGerede Depremi 

Bu deprem 1 Şubat 1944 günü 03:22:40’da (GMT) meydana gelmiş olup 

maksimum şiddeti Io = X, manyitüdü Ms = 7.2 ve episantırı 40.80K, 32.20D dir. Bu 

deprem 3958 kişinin yaralanmasına 20865 yapının tamamen yıkılmasına ve 21000 

civarında yapının çeşitli hasarlar görmesine neden olmuştur. Depremin hasar alanı batıda 

Kocaeli, güneyde Ankara, doğuda Kastamonu ve kuzeyde Zonguldak’a kadar yayılmıştır. 

Bu depremden Ankara’nın kuzeyinde kalan Beypazarı, Kızılcahamam, Çamlıdere, Ayaş 

kasabaları ve bağlı köyleri önemli ölçüde hasar görmüşlerdir. Ankara ili için hasar 125 ölü, 

158 yaralı, 1450 yıkık ve 2716 hasarlı yapı ve 1829 hayvan kaybı şeklinde sonuçlanmıştır. 

Şehir içerisinde de bazı hasarlar görülmüş ve özellikle Yenişehir’de ve Kale civarındaki 

eski evlerde hasar daha fazla olmuştur. Özellikle Meydan Palas oteli, DDY İşletme 

Müdürlüğü binası, Vilayet binasında önemli çatlaklar oluşmuş ve yıkıntılar genellikle 

bacalar, şehir dışındaki tek katlı bağ evleri ile kerpiç binalarda görülmüştür. Şehirdeki tüm 

resmi ve özel yapıların duvarlarında küçük çatlaklar ve sıva dökülmeleri gözlenmiştir 

(Ergünay, 1978). 

13 Ağustos 1951 Kurşunlu (Çankırı) Depremi 

Bu deprem 13 Ağustos 1951 günü 18:33:34’de (GMT) meydana gelmiş olup 

maksimum şiddeti Io = IX, manyitüdü Ms = 6.9 ve episantırı 40.88K ve 32.87D dir. Pınar 

ve Lahn (1952), bu deprem nedeniyle Kurşunlu ve Ilgaz ilçe merkezleri ve köylerinin 

önemli derecede etkilendiğini, 50 yurttaşın yaşamını yitirdiğini, toplam olarak 8000 evin 

hasar gördüğünü belirtmişlerdir. Ambraseys (1988), bu deprem sırasında 60 km uzunlukta 

ve sağ yönlü doğrultu atımlı bir fay oluştuğunu öne sürmüştür. Fayın doğubatı doğrultulu 

iki ana parçadan oluştuğu, birinin Kurşunlu’nun hemen kuzeyinden geçtiği, diğerinin ise 

AfşarDolaşlar arasında konumlandığı belirtilmiştir. 

463


7 Eylül 1953 Çerkeş (Çankırı) Depremi 

Bu deprem 7 Eylül 1953 günü 03:59:40 da meydana gelmiş olup maksimum şiddeti 

Io = VII, manyitüdü Ms = 6 episantırı 41.09K, 33.01D dir. Bu deprem ile ilgili ayrıntılı 

bilgi olmamakla beraber, depremin Düzce’den İnebolu, Çorum ve Kırşehir’e kadar 

algılandığı belirtilmiştir. Fay oluşumu konusunda bir bilgi yoktur (Eyidoğan, vd., 1991). 

21 Nisan 1983 Köşker Depremi 

Bu deprem 21.04.1983 günü meydana gelmiş olup Mb = 4.8, Ms = 4.1 dir. 

Episantırı 39.31N ve 33.06E dir. Üç köyde hasar yapmıştır.Kocaefe tarafından yapılan fay 

düzlemi çözümüne göre depremle ilişkili olarak saptanan fay düzlemi K63 0 B doğrultulu ve 

56 0 eğimlidir (S. Kocaefe, 1998, sözlü görüşme). 

Ankara ve civarında 1900 yılı öncesinde oluşmuş tarihsel depremlere ait veriler 

oldukça az sayıdadır. Bu depremlere ait Sipahioğlu vd., (1991) tarafından yayınlanan 

katalogdan alınan veriler tarih sırasına göre aşağıda sunulmuştur. 

03.07.1668 günü meydana gelen depremin maksimum şiddeti VIII, 

episantırı 40.70K ve 31.60D dir. Bolu ve Kastamonu civarında hasara neden olmuştur. 

28.09.1881 günü meydana gelen depremin maksimum şiddeti VIII, 

manyitüdü M = 6.1, episantırı 40.60K ve 33.60D dır. Çankırı yöresinde etkili olmuş ve 12 

kişinin ölmesine neden olmuştur. 

1883 yılında meydana gelen depremin maksimum şiddeti VI, episantırı 

41.00K ve 33.70E dir. Kastamonu – Çankırı civarında hasara neden olmuştur. 

Tablo P.1.1.1. 19332004 yılları arasında Ankara ili ve çevresinde meydana gelen depremler 

TARIH ENLEM BOYLAM DERINLIK MD H 

28.06.1933 39,30 33,20 0,00 4,74 ANKARA 

06.09.1943 40,21 31,35 10,00 4,87 ANKARA 

03.06.1961 39,33 32,64 10,00 4,47 ANKARA 

18.06.1968 40,00 33,00 33,00 4,20 ANKARA 

20.04.1970 39,90 31,50 256,00 5,30 ESKISEHIR 

30.07.1975 39,45 32,13 2,00 4,60 ANKARA 

22.09.1975 40,36 33,40 3,00 4,40 ANKARA 

22.09.1975 40,26 33,34 18,00 4,40 ANKARA 

27.12.1975 40,33 32,67 0,00 4,00 ANKARA 

04.07.1978 39,45 33,19 23,00 4,90 ANKARA 

02.10.1980 40,09 33,17 33,00 4,10 ANKARA 

17.02.1982 40,38 33,31 10,00 4,10 ANKARA 

21.01.1983 39,44 32,26 10,00 4,70 ANKARA 

27.02.1983 39,51 33,02 8,00 4,00 ANKARA 

21.04.1983 39,31 33,06 36,00 4,80 ANKARA 

06.04.1985 39,55 32,93 5,00 4,40 ANKARA 

06.01.1998 40,64 32,89 2,50 3,40 CANKIRI 

25.01.1998 40,21 32,08 7,35 3,60 ANKARA 

22.02.1998 40,14 32,05 7,70 3,20 ANKARA 

464



20.03.1998 40,42 32,91 4,30 3,10 ANKARA 

24.04.1998 40,59 32,87 3,70 3,40 ANKARA 

16.09.1998 39,81 33,02 1,90 3,20 ANKARA 

27.09.1998 39,81 33,04 1,00 3,30 ANKARA 

07.10.1998 40,10 33,24 4,40 3,30 ANKARA 

15.10.1998 39,41 32,32 1,40 3,40 ANKARA 

27.10.1998 40,64 32,85 4,60 3,10 ANKARA 

03.12.1998 39,90 32,99 13,70 3,10 ANKARA 

14.01.1999 39,80 32,67 2,90 3,00 ANKARA 

22.01.1999 40,10 32,78 2,10 3,70 ANKARA 

23.01.1999 40,07 32,78 12,20 3,20 ANKARA 

25.01.1999 40,17 32,79 5,00 3,00 ANKARA 

06.02.1999 40,54 32,80 1,00 3,20 ANKARA 

17.03.1999 40,21 32,12 7,50 4,10 ANKARA 

17.03.1999 40,13 32,20 6,10 3,60 ANKARA 

17.03.1999 40,23 32,20 1,80 3,10 ANKARA 

19.03.1999 40,24 32,12 4,30 3,20 ANKARA 

19.03.1999 40,22 32,13 5,20 3,50 ANKARA 

02.04.1999 40,26 32,10 9,10 3,30 ANKARA 

02.04.1999 40,24 32,13 5,00 3,90 ANKARA 

04.04.1999 39,89 32,68 11,10 3,20 ANKARA 

14.04.1999 40,09 33,47 6,25 3,00 ANKARA 

24.04.1999 40,65 32,75 7,20 3,50 ANKARA 

19.05.1999 40,39 32,61 1,60 3,40 ANKARA 

06.06.1999 40,53 32,99 1,00 3,20 CANKIRI 

08.06.1999 40,48 33,02 8,90 3,10 ANKARA 

14.06.1999 39,36 33,11 13,60 3,40 ANKARA 

06.07.1999 40,53 32,99 1,00 3,20 CANKIRI 

15.07.1999 40,51 32,95 1,00 3,00 ANKARA 

30.07.1999 40,00 32,60 10,90 3,00 ANKARA 

03.08.1999 40,12 33,07 1,00 3,00 ANKARA 

08.08.1999 39,81 32,93 1,00 3,20 ANKARA 

20.08.1999 40,51 32,91 2,60 3,70 ANKARA 

24.08.1999 39,53 32,59 11,57 4,80 ANKARA 

24.08.1999 39,51 32,65 12,40 4,50 ANKARA 

30.08.1999 39,49 32,64 10,00 4,00 ANKARA 

09.09.1999 40,06 33,38 2,40 3,40 ANKARA 

17.09.1999 40,48 33,02 2,20 4,00 ANKARA 

20.09.1999 40,39 33,04 1,70 3,10 ANKARA 

06.06.2000 40,52 33,01 18,30 3,00 CANKIRI 

06.06.2000 40,62 32,92 6,60 3,20 ANKARA 

08.06.2000 40,55 32,99 6,10 3,40 CANKIRI 

465



08.06.2000 40,64 32,99 11,20 4,80 CANKIRI 

09.06.2000 40,52 33,03 12,00 4,20 CANKIRI 

15.06.2000 40,50 33,02 9,10 3,50 CANKIRI 

15.06.2000 40,50 33,02 16,00 3,00 CANKIRI 

22.06.2000 40,53 33,00 4,10 3,30 CANKIRI 

12.07.2000 40,54 32,96 6,90 3,30 ANKARA 

22.07.2000 40,37 32,98 1,00 3,30 ANKARA 

09.08.2000 40,54 33,01 6,30 3,20 CANKIRI 

22.08.2000 40,25 32,13 6,20 4,80 ANKARA 

22.08.2000 40,23 32,11 5,30 3,70 ANKARA 

22.08.2000 40,28 32,08 10,20 3,80 ANKARA 

22.08.2000 40,24 32,17 3,50 3,10 ANKARA 

24.08.2000 40,22 32,13 10,00 3,60 ANKARA 

25.08.2000 40,25 32,16 10,20 3,50 ANKARA 

29.08.2000 40,52 33,02 10,90 3,90 CANKIRI 

01.09.2000 40,25 32,10 8,00 3,70 ANKARA 

02.09.2000 40,58 32,98 1,70 3,00 ANKARA 

02.09.2000 40,50 32,97 3,30 3,80 ANKARA 

13.09.2000 40,23 32,15 10,10 3,10 ANKARA 

19.09.2000 40,66 32,99 5,10 3,40 CANKIRI 

27.09.2000 40,52 33,03 10,90 4,10 CANKIRI 

19.10.2000 40,41 32,89 2,30 3,20 ANKARA 

27.10.2000 40,46 33,03 9,00 3,60 ANKARA 

27.11.2000 40,27 32,10 10,90 3,10 ANKARA 

12.12.2000 40,24 32,13 1,00 3,40 ANKARA 

01.01.2001 40,66 33,01 11,40 3,00 CANKIRI 

03.01.2001 40,64 32,98 10,60 3,40 CANKIRI 

10.01.2001 40,43 32,11 8,40 3,40 BOLU 

17.02.2001 40,65 33,00 1,00 3,10 CANKIRI 

18.02.2001 40,37 33,01 1,00 3,00 ANKARA 

22.03.2001 40,60 32,99 5,30 3,10 ANKARA 

22.03.2001 40,64 32,99 3,30 4,60 CANKIRI 

23.04.2001 40,03 32,77 10,60 3,00 ANKARA 

02.06.2001 40,54 33,02 4,90 3,10 CANKIRI 

20.06.2001 40,64 32,95 4,80 3,40 CANKIRI 

11.07.2001 39,85 32,73 5,50 3,00 ANKARA 

01.08.2001 39,56 32,90 11,80 3,50 ANKARA 

08.08.2001 40,64 32,99 3,80 3,40 CANKIRI 

17.11.2001 39,56 32,82 7,40 3,00 ANKARA 

20.01.2002 40,62 32,98 7,40 3,50 CANKIRI 

14.03.2002 40,20 33,38 1,00 3,00 ANKARA 

31.03.2002 39,65 32,13 26,00 3,20 ANKARA 

466



12.05.2002 39,52 32,44 9,10 3,20 ANKARA 

09.06.2002 40,60 32,99 5,80 4,00 ANKARA 

24.07.2002 40,00 33,33 6,50 3,00 ANKARA 

04.08.2002 40,18 31,11 12,80 3,30 ANKARA 

24.08.2002 40,03 33,53 1,00 3,00 ANKARA 

29.08.2002 40,66 32,97 1,60 3,10 CANKIRI 

21.09.2002 39,76 33,14 14,00 3,70 ANKARA 

07.10.2002 39,61 32,36 2,50 3,30 ANKARA 

07.10.2002 39,56 32,38 4,00 3,10 ANKARA 

08.10.2002 40,31 33,57 5,60 3,10 ANKARA 

10.10.2002 39,98 31,57 6,70 3,00 ESKISEHIR 

16.10.2002 40,66 32,99 1,00 3,00 CANKIRI 

18.10.2002 39,96 33,49 1,00 3,00 KIRIKKALE 

29.10.2002 39,45 32,94 7,10 3,40 ANKARA 

31.10.2002 40,52 32,94 6,00 3,00 ANKARA 

31.10.2002 39,45 32,89 6,40 3,30 ANKARA 

27.11.2002 40,21 32,15 4,30 3,50 ANKARA 

07.12.2002 39,47 32,92 4,90 3,20 ANKARA 

10.12.2002 40,23 32,51 7,80 3,20 ANKARA 

13.12.2002 40,52 32,79 3,80 3,10 ANKARA 

09.01.2003 39,01 32,30 6,60 3,50 ANKARA 

31.01.2003 40,64 32,95 3,70 3,70 CANKIRI 

13.02.2003 40,46 33,04 6,50 3,60 ANKARA 

27.02.2003 40,43 32,52 2,10 3,80 ANKARA 

27.02.2003 40,41 32,55 2,00 3,20 ANKARA 

02.04.2003 40,38 32,51 1,90 3,10 ANKARA 

26.08.2003 40,62 32,97 2,40 3,00 ANKARA 

31.08.2003 40,39 32,94 2,60 3,40 ANKARA 

31.08.2003 40,41 32,91 3,80 3,60 ANKARA 

07.09.2003 40,66 33,00 4,50 3,20 CANKIRI 

16.09.2003 39,60 32,90 17,40 3,60 ANKARA 

17.09.2003 39,60 32,95 4,10 3,00 ANKARA 

17.09.2003 40,48 32,91 1,00 3,00 ANKARA 

17.09.2003 40,42 33,04 2,40 3,00 ANKARA 

27.09.2003 40,56 32,99 3,60 3,10 CANKIRI 

10.10.2003 40,46 33,08 1,20 3,00 ANKARA 

10.10.2003 40,45 32,82 12,50 3,00 ANKARA 

16.10.2003 39,80 32,46 1,90 3,00 ANKARA 

23.10.2003 39,47 33,35 10,50 3,30 KIRIKKALE 

16.11.2003 39,73 33,16 1,00 3,00 ANKARA 

03.12.2003 39,89 32,78 1,00 3,10 ANKARA 

04.12.2003 39,80 33,21 1,30 3,70 ANKARA 

467



05.12.2003 39,81 33,18 4,30 3,20 ANKARA 

05.12.2003 39,88 33,18 9,20 3,30 ANKARA 

09.01.2004 40,65 32,97 4,00 3,70 CANKIRI 

12.01.2004 39,16 31,96 7,80 3,00 ANKARA 

20.01.2004 39,36 32,98 1,00 3,00 ANKARA 

28.01.2004 39,82 33,26 8,93 3,20 ANKARA 

02.02.2004 39,39 32,85 9,25 3,20 ANKARA 

07.02.2004 39,24 32,60 8,00 4,10 ANKARA 

08.02.2004 39,17 32,44 12,30 3,50 ANKARA 

08.02.2004 39,18 32,43 5,70 4,40 ANKARA 

08.02.2004 39,25 32,43 19,30 3,10 ANKARA 

12.02.2004 39,36 32,67 8,70 3,30 ANKARA 

02.03.2004 39,45 32,47 19,50 3,10 ANKARA 

03.03.2004 39,42 32,94 1,70 3,60 ANKARA 

12.03.2004 39,76 32,71 2,80 3,30 ANKARA 

12.03.2004 39,73 32,74 3,51 3,20 ANKARA 

19.03.2004 39,15 32,40 11,00 3,20 ANKARA 

24.03.2004 40,61 32,87 4,40 3,00 ANKARA 

28.03.2004 40,40 32,53 1,00 3,10 ANKARA 

Harita P.1.1.1. 19332004 yılları arasında Ankara İlinde meydana gelen depremler 

468


Harita P.1.1.2. Ankara İli Deprem Haritası 

P.1.2. HEYELANLARÇIĞLAR 

Ankara il sınırları içindeki alanlarda meydana gelen heyelan, kaya düşmesi 

olaylarına ait bilgiler ekteki Tablo1’de sunulmuştur. Genel Müdürlüğümüz arşivinde yer 

alan afet etüt bilgileri baz hazırlanarak oluşturulan Tablo1, Ankara ilinde meydana gelen 

ve yerleşim alanlarını etkileyen afet olaylarının lokasyon, afetin türü, jeolojik etütler 

sonucu düzenlenen raporların tarihi ile afet olaylarıyla ilgili olarak 7269 sayılı yasanın 2. 

Maddesi gereği BAKANLAR KURULU’ nca alınan AFETE MARUZ BÖLGE 

KARARLARINA ilişkin bilgileri kapsamaktadır. 

Tablo1’de sunulan veriler afet olay sayısı baz alınarak değerlendirildiğinde, ilde 

yerleşim birimlerini etkileyen toplam afet olayları içinde Heyelanların % 51’lik, Kaya 

Düşmesinin % 22’lik, Su Baskını olaylarının %18’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. 

Meydana gelen afet olaylarının % 9’u ise “ Heyelan + Kaya Düşmesi” vb 

şekillerdeki en az iki farklı türde olayın birlikte gözlendiği karmaşık hareketlerden ( 

kompleks) oluşmaktadır. 

Ankara ili kapsamındaki afet kayıtlarında çığ düşmesi olayına ait bir bilgi 


469


Tablo 1 verilerine göre % 18 payı ile afet olay sayısının en fazla olduğu ilçe 

ALTINDAĞ’ dır. Bu ilçede meydana gelen 16 afet olayının 12’si kaya düşmesi 

tipindedir.KALECİK ilçesinin payı %11, MAMAK ilçesinin payı ise %9 ‘ dur. 

Ankara ilindeki heyelan olaylarını tetikleyen temel faktörler; jeolojik özellikler, 

zeminde su içeriğinin artması, morfolojik özelliklerdir. Heyelanların gelişmesinde aşırı 

yağışlı dönemler sonrasında yer altı su seviyesinin yükselmesi veya süzülme süreçleri 

sonucunda zemindeki su içeriğinin artması önemli bir etkiye sahiptir. Bu faktörlere 

özellikle kentsel veya kırsal yerleşim alanları içindeki sahalarda verilen yanlış arazi 

kullanım kararları ve insan girişimleri eklenmektedir.İl genelinde heyelan olayları 

çoğunlukla lokal ölçekte yer yer daha geniş alanlarda etkili olmaktadır. 

Kaya Düşmesi olaylarının gelişiminde jeolojik özellikler ve fiziksel ayrışma 

süreçleri (sıcaklık değişimi, donma ve çözünme, bünyeye su alma gibi nedenlerle şişme ve 

büzülme, bitki, organizma etkisi vb ) sonucu bozunma etkileri ön plandadır. Ankara ili 

içinde yaygın olarak izlenen volkanik kayaçlarda ( andezit, bazalt vb ) jeolojik süreçlerle 

gelişen düşey yöndeki soğuma çatlakları ve yoğun eklem sistemlerinde meydana gelen 

kamalanmalar blok düşmelerine yol açmaktadır. 

Gerek heyelan gerekse kaya düşmesi olaylarının meydana geldiği alanlarda başta 

ilgili yerel yönetimler olmak üzere kişi ve kurumlarca zarar azaltıcı önlemlerin 

geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda, ANKARA il sınırları 

içindeki yerleşimlerin mevcut ve gelişim alanlarında afet güvenliğini sağlamayı 

amaçlayan jeolojik ve jeoteknik etüt raporlarının düzenlenerek alandaki jeolojik 

tehlikelerin ortaya çıkartılması ve bu tehlikeleri afet riskine dönüşmemesini sağlayacak 

arazi kullanım kararlarının, yapılaşmaya esas ön değerlendirmelerinin, zarar azaltıcı 

önlemlerin belirlenerek kullanıcılara (arazi sahipleri, şehir plancıları, inşaat mühendisleri, 

ilgili kurum yöneticileri vb ) sunulması önem kazanmaktadır. 

P.1.3. SELLER 

ASKİ Genel Müdürlüğü Su ve Kanal İşletme Daire Başkanlığına bağlı Bölge Şube 

Müdürlükleri marifetiyle 2004 yılı Ankara Metropol Kent yerleşim alanlarında “Seller ve 

alınan tedbirler” ile ilgili bilgiler aşağıda gösterilmiştir. 

ÇANKAYA: 

Bölge Müdürlüğümüz hizmet alanı içerisinde bulunan ve sele maruz kalabilecek 

bölge olarak kabul edilen İncesu Deresi, Kırkkonaklar Cennet deresi, Dikmen Deresi, 

Dikmen Vadisi, Balgat Söğütözü ve Cevizlideresi, baks ve menfez yapılanması ile kapalı 

mecra içinde olup kontrol altına alınmıştır. 

İncesu Deresinde temizlik, bakım ve pissu katılımları engelleme çalışmaları 

yapılmıştır. Ayrıca periyodik olarak temizlik ve bakımlar yapılmış, meydana gelebilecek 

afetlere olası sel baskınlarına karşı anında etkin bir şekilde müdahale etmek üzere ekip 

oluşturulmuştur. Yağmur suyu ızgaralarının da bakımı, onarımı ve temizlikleri yapılmıştır. 

Suya maruz caddesokaklarda muhtelif noktalarda ızgara ilaveleri program dahilinde 


470


MAMAK: 

1Şehit Cengiz Topel Mahallesi Güllüce ve Çamlıbel Sokaklara taleplerimiz 

üzerine Kanal Yatırım Dairesi Başkanlığınca yağmursuyu kanalları döşendi ve 

yağmursuyu ızgarası konuldu. 

2Taleplerimiz üzerine Mamak Belediyesi ile Kanal Proje Dairesi Başkanlığınca bir 

çalışma başlatılmıştır. Bu havzada yanlış yapılan imar uygulamasından dolayı dere 

yataklarına parselasyon yapılmıştır. Dere yatağına yağmursuyu kanalı döşenmesi için ilgili 

parsel bahçeleri Mamak Belediyesince istimlak edilerek Kanal Proje Dairesi Başkanlığınca 

projelendirilecektir. 

3Arif Yaldız Caddesindeki sel baskınlarını önlemek için Müdürlüğümüzce gerekli 

yerlere ilave ızgaralar yapılmıştır. Mamak Caddesinde de taleplerimiz doğrultusunda Kanal 

Yatırım Dairesi Başkanlığınca yağmursuyu kanalları yapılmıştır. 

4 Yatıkmusluk Mahallesinde gerekli imar yolları açık olmadığından, yağmursuyu 

kanalları henüz yapılamamıştır. İlgili yolları açılması için Mamak Belediyesine gerekli 

yazı yazılmıştır. Ayrıca aynı Mahalle Plevne Caddesine yine Müdürlüğümüz talepleri 

doğrultusunda Kanal Yatırım Dairesi Başkanlığınca şu anda yağmursuyu kollektörü 

döşenmektedir. 

5Büyük Kayaş Mahallesi Kayaş Caddesi 64,51 ve 53. Sokaklara taleplerimiz 

doğrultusunda hat döşenmiştir. 

6Kusunlar Deresinin bakımı periyodik olarak yapılmakta olup, kaçak yapıların 

önlenmesi ve çöp dökmenin önlenmesi için Mamak Belediyesine yazı yazılmıştır. 

7Araplar Deresinin periyodik bakımı yapılacaktır. 

8İlgi yazılarımız üzerine ASKİ Kanal Proje Dairesi Başkanlığı tarafından Üreğil 

Deresi etrafı beton istinat duvarı ile kapatılmış olup, sel baskını önlenmiştir. 

Bölgemizdeki mevcut ızgaralarının ve yağmursuyu hatlarının sürekli periyodik 

olarak temizlik ve bakımı yapılmaktadır. 

ALTINDAĞ: 

1Altındağ Bölgemiz sorumluluk alanında taşkın alanlarından Çubuk Barajından 

itibaren Çubuk Çayı civarı ve havzasında düzenli dere kontrolü ve temizliği yapılmaktadır. 

2Çubuk Ankara Çayı Havzasında bulunan sanayi kuruluşları, diğer işletmeler ve 

meskenler düzenli olarak kontrol edilmekte, dere yatağının kirliliği nedeniyle su baskınına 

neden olabilecek etkenler ortadan kaldırılmaktadır. 

3Altındağ Bölgemiz içinde kalan ve Çubuk ve Ankara Çayına yakın Mahallelerde 

PSYS ayrımları yapılmış olup, yağmursuyu ızgaraları düzenli olarak temizlenmektedir. 

4Feridun Çelik Mahallesinden başlayıp, Siteler içinde deşarjı olan PSYS 

kollektörünün arızalı kısımlarının tespiti yapılarak onarımları sağlanmıştır. 

471


5Altındağ İlçesi sınırları içinde bulunan yağmursuyu hatları ve ızgaralarının 

temizlikleri yaptırılmış olup, çalışır halde tutulmaktadır. 

6Samsun Devlet Yolu üzerinde yapılan yol genişletme çalışmaları içinde yeni 

yağmursuyu hattı ve ızgaralarının imalatları yapılmıştır. 

7Baraj Mahallesi, 1.Cadde içinden gelen Pursaklar kollektörünün düzenli olarak 

temizliği yapılmakta, bu alan dere yatağı olması nedeniyle ıslah çalışmaları devam 

ettirilmektedir. 

8Solfasol mahallesi, 255. Sokak içinde bulunan dere, yeni yağmursuyu hattı 

yapılarak ıslah edilmiştir. 

9Siteler Semti içinde işyerlerinin büyük çoğunluğu bodrum katlarda bulunmakta 

olup, yağmursuyu hatları ve ızgaralar temizlettirilmiş ve işyeri sahipleri uyarılmıştır. 

10Bölgemiz sınırları içinde birleşik sistem çalışan yağmursuyu ve pissu hatlarının 

ayırımları %90 oranında yapılmış olup, aşırı yağışlarda konut ve işyerlerine pissu 

baskınlarının önlenmesi sağlanmıştır. 

11Ankara Adliye Sarayı yanı Mehmet Altınsoy 1 ve 2 nolu altgeçitlerinin altından 

geçen PSYS hatları kontrol edilmiş olup, Kanal Proje Dairesi Başkanlığımıza bu alanlarda 

PSYS ayrımlarının yaptırılması için projelendirme çalışmalarına başlanılması teklif 


KEÇİÖREN: 

Keçiören Şube Müdürlüğü tarafından hizmet alanında aşağıdaki önlemler 

alınmıştır. 

1Bölge Müdürlüğümüz bünyesinde 6 adet motopomp, 4 adet flayt pompa, 1 adet 

vidanjör, 3 adet tazyikli su aracı her an çalışabilecek durumdadır. 

2Keçiören İlçesinin genelinde yağmursuyu hatları ve ızgaraları periyodik olarak 

temizlenerek sel baskınlarına karşı hazır hale getirilmiştir. 

3Fahrettin Altay Caddesine Bölge Müdürlüğümüz tarafından yağmursuyu hattı 

yapılmıştır. Yapılmış olan hattın üzerine gerekli olan yerlere ızgara yapılmıştır. 

4Kuşcağız mahallesi Gün Sazak Caddesi ile Gazeller Caddesi köşesine ızgara 

konmuştur. 

Bölge Müdürlüğümüzce periyodik olarak Çubuk çayının Keçiören sınırları içinde 

kalan kısmının temizliği yapılmaktadır. Yağmursuyu hatlarının temizliği, ızgaralarının 

temizliği düzenli olarak yapıldığından , herhangi bir sel baskını oluşmamaktadır. Yağış 

anında ve yağış sonrası yapılan kontrollerde su birikintisinin olduğu yerlere ilave ızgaralar 

yapılmaktadır. Yeni imara açılan ve yapılaşmaya başlanan yerlere sel baskını oluşmaması 

için, yağmursuyu hattı yapılması gerekli görülen yerlerin listeleri ve krokileri Kanal Proje 

Dairesi Başkanlığı’na ve Kanal Yatırım Dairesi Başkanlığı’na bildirilmektedir. Bildirilen 

yerlerin projeleri ve imalatları belli bir program dahilinde ilgili başkanlıklar tarafından 

472


yapılmaktadır. Mesai saatleri dışında oluşabilecek sel baskınlarına müdahale etmek üzere; 

motopompçu, tazyikli sucu ve vidanjörcü’den oluşan ekipler oluşturulmuş, bunların ev 

adresleri ve telefon numaraları alınarak haberdar edilmesi ve günün her saatinde işe 

gelerek müdahale etme imkanları sağlanmıştır. 

Ahıska Caddesi, Kızlarpınarı Caddesi, Giresun Caddesi, Fatih Caddesi, Gün Sazak 

Caddesinde gerekli yerlere ilave ızgaralar konulmuştur. Çubuk Çayı etrafına beton direk 

dikilerek tel örgü yapılmıştır. 

Kanal Yatırım Dairesi tarafından Bağcı Caddesine yağmursuyu hattı yaptırılmıştır. 

Etlik Mahallesi Kuyuyazısı Caddesinde yağmursuyu hattı yaptırılmıştır. Fahrettin Altay 

Caddesine yağmursuyu hattı yapılmıştır. 

İlave ızgara konulan yerler: 

a) Divriği Caddesi ile Felek Caddesi köşesi 

b) Barışyolu Caddesi No:15 önü 

c) Felek Caddesi ile Emel Sokak Köşesi 

d) Aktepe 6.Cadde ile 3.Cadde köşesi 

e) 23 Nisan Mah. Kaleli Sok no:4 önü 

f) İrfan Baştuğ Caddesi muhtelif yerlere 

g) Etlik Mah. Uludere Sokak 

YENİMAHALLE: 

1Bölge Müdürlüğümüz sınırları içerisinden geçen Ankara Çayı ve Çubuk Çayı 

dere yatagı temizliği yapılmış olup; Ankara Çayı Atatürk Orman Çiftliği arazisi içerisinden 

geçen kısmının dere yatağı temizliği ve genişletme çalışmaları devam etmektedir. 

2Bölge Müdürlüğümüz sınırları içerisinde bulunan Cadde ve Sokaklardaki 

yağmursuyu ızgaraların temizliği bakım ve onarım yapılmış olup; periyodik olarak devam 

etmektedir. 

3Bölge Müdürlüğümüz sınırları içersinde meydana gelecek sel ve afetlere acil 

müdahale edecek ekipler oluşturulmuştur. 

4Bölge Müdürlüğümüz sınırları içersinden bir kısmı geçen ince su ve Dikmen 

dereleri beton baks içerisine alınarak ıslah edilmişlerdir.(Derelerin A.O.Ç. arazisi 

içersinden Ankara Çayına Dökülen kısımları) 

SİNCAN: 

Konu ile ilgili olarak aşağıda belirtilen tedbirler alınmıştır. 

1Bölge Müdürlüğümüz bünyesinde 12 adet motopomp, 4 adet flayt pompa, 1 adet 

vidanjör ve 2 adet tazyikli su aracı her an çalışabilecek durumda hazır tutulmaktadır. 

2Sincan İlçesinin genelindeki yağmursuyu hatları ve ızgaraları periyodik olarak 

temizlenerek sel baskınlarına karşı hazır hale getirilmiştir. 

3Metro güzergahında metro çalışmasından dolayı askıya alınan, geçici olarak iptal 

edilen yağmursuyu hatlarının büyük bölümü yeniden döşenmiş olup işletmeye açılmıştır. 

473


ETİMESGUT: 

1Çayyolundan gelen yağmursuyu açık kanalının Zırhlı Birlikler önü ve Ankara 

Çayı arasında kalan kısmın bakım ve temizlik işlemleri yapıldı. 

2Banket’ten gelen yağmursuyu açık kanalının temizliği yapıldı. 

3Bölgemiz içerisinde mevcut yağmursuyu ızgaralarının bakımı, onarını ve 

temizliği yapıldı. 

4Muhtelif yerlere su baskınlarını önlemek amacıyla ilave ızgaralar yapılmıştır. 

5Eryaman Güzelkent 6.Cadde içi yağmursuyu bax temizliği yapıldı. 

6Bölgemiz içerisinde bax ağızlarının temizliği ve kontrolü periyodik olarak 


GÖLBAŞI: 

Bölge Müdürlüğümüz hizmet alanı Mogan Gölü ve Eymir gölü arasındaki su 

tahlkiye yapısı ve Örencik su kesen Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından kontrol 

edilmektedir. Gölbaşı Bölge Müdürlüğümüz tarafından 2004 yılında; Ankara Caddesi, 

Cumhuriyet Caddesi, Cemal Gürsel Caddesi, Karanfil Caddesi, Beşevler Caddesi, 

Hükümet Caddesi, Sahil Caddesi, Fabrika Caddesi ve 86.Sokakta bulunan yağmursuyu 

hatları, bacaları ve ızgaralarının periyodik olarak bakım, onarım ve temizlikleri yapılmıştır. 

BATIKENT: 

1Batıkent Uğur Mumcu Mahallesi 6.Cadde üzerindeki boy ızgaraların yeniden 

imalatı ve temizliği yapılmıştır. 

2Batıkent Bölgesi içerisinde eksik olan kaybolan ve kırılan yağmursuyu 

ızgaraların tamiri ve yükseltilmesi yapılmıştır. 

3Yuva Köyünden gelip İlkyerleşim Mahallesinden geçen 2x2.50 ebadındaki 

Baksın ağzı temizlenmiş ve baksın çöken 20 Mt’lik kısmının tamiratı yapılmıştır. 

4Çakırlar Çiftliği mevkiinde Bolu Beton Firmasının önünden geçen baks ağzı 

temizlenmiş olup baks üzerindeki Cadde ve Sokaklardaki ızgaraların temizliği yapılmıştır. 

5Batıkent Bölgesi içerisinde bulunan yağmursuyu ızgaraların periyodik olarak 

bakım ve temizliği sürekli olarak yapılmaktadır. 

ÇAYYOLU: 

İlgi yazıda belirtilen KUTUĞÜN Deresi Bölge Müdürlüğünün sınırları içerisinde 

bulunmakta olup; Kutugün Deresi sel kapanının aylık periyodik olarak yapılmaktadır. 

474


ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BAŞKANLIĞI 

İTFAİYE DAİRE BAŞKANLIĞI 

1714 yılında tulumbacılar adıyla yeniçeri Ocağına bağlı olarak kurulan Türk 

itfaiyeciliği çeşitli aşamalardan geçerek 209 yıl süre askeri kimliğinden sonra 25 Eylül 

1923 de Belediyelere devredilmiştir. Tabi Ankara İtfaiyesi de bu akımın etkisiyle 5 ay 

sonra 16 Şubat 1924 de çıkartılan Şehremaneti ile Belediyeye geçirilerek sivilleştirilmiştir. 

İlk bilinen İtfaiye Müdürümüz Osman Zeki ABAN, ilk konuşlanma alanımız ise bugün 

hala adını taşıyan İtfaiye Meydanıdır. 

Dünyadaki İtfaiyelerin teknolojik gelişmelerine paralel olarak kendisini yenilemeye 

çalışan Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü 1997 yılı içerisinde Daire 

Başkanlığına dönüştürülerek Altındağ, Çankaya, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Etimesgut, 

Yenimahalle ve Sincan İlçelerinde Şube Müdürlükleri bunun yanı sıra Yangın Kurtarma 

Koordinasyon, İdari ve Mali İşler, Küşat Ruhsat ve Eğitim Şube Müdürlüğü olmak üzere 

11 Şube Müdürlüğü şeklinde yeniden yapılanmıştır. 

Daire Başkanlığımız Şube Müdürlükleri bünyesinde 12 Grup, 2 Müfreze halinde 

Şehrin 14 ayrı yerlerinde konuşlandırılmış 591 personel 100 araçla günün 24 saati 

hizmetlerini yürütmekte olup, 3 vardiya şeklinde görev yapan Daire Başkanlığımız 

vardiyalarında günlük ortalama 197 personel bulunmaktadır. 

Personel ve araç sayısı bakımından dünya standartlarının altında olmasına rağmen 

yüksek performans ve günün teknolojisine uygun eğitim, tecrübe bilgi ve birikimiyle 

şehirde meydana gelen 2631 yangına müdahale ederek büyümeden söndürmüştür. 

Yangınların dışında trafik kazalarında, enkaz çökmelerinde vb. olaylarda da görev 

yapan personelimiz 750 kurtarma olayına müdahale etmiştir. 

Daire Başkanlığımız bünyesinde bulunan Sualtı Arama Kurtarma Ekibi Ankara 

sınırları içinde bulunan göl, gölet, baraj ve ırmaklarda 6, Erzincan 1, Kayseri 1, İstanbul 3, 

Kırıkkale 1, olmak üzere 12 boğulma olayına müdahale ederek sualtında bulunan cesetlerin 

çıkarılması görevini yerine getirmiştir. Belediyemiz sınırları içerisinde bulunan tüm göl 

gölet ve barajlarda kıyı ve dip araştırmaları yapılarak raporları belediye başkanlığına 

teslim edilmiştir. 

475


Şehirde meydana gelen yağmurlar sonucu şehrin değişik bölgelerinde 220 su 

baskınına müdahale edilmiştir.Ayrıca Küşat Ruhsat Şube Müdürlüğü Zabıta Amirliği 

Ekiplerimiz tarafından 9282 işyeri yangın tedbir ve vasıtaları yönünden denetlenerek 

gerekli tedbirler aldırılmıştır. Özellikle kış aylarında meydana gelen baca ve çatı 

yangınlarının soba zehirlenmelerinin önlenmesi amacıyla 3945 adet baca, ekiplerimiz 

tarafından temizlenmiştir. 

Meydana gelecek kimyasal ve elektrik yangınlarında kullanılmak üzere 15 ton köpük 

alımı gerçekleştirilmiştir. 

Araç filomuz daha güçlü hale getirilmesi projesinin bir bölümü olan 6 adet çok 

maksatlı arazöz ile 4 adet 16 tonluk su tankeri araç filomuza katılmıştır. 

Etimesgut İlçe İtfaiye Şube Müdürlüğünün yapılacağı arsa üzerindeki istimlak 

çalışmaları son aşamaya yaklaşmış olup, inşaatın başlatılması için Fen İşleri Daire 

Başkanlığına talepte bulunulmuş, konuyla ilgili çalışmalar devam etmekte olup, Çankaya 

Belediyesi sınırları içinde Balgat semtinde yeni bir İtfaiye Grubu yeri ayrılması için İmar 

Daire Başkanlığı ile yazışmalar devam etmektedir. 

5216 sayılı yasa ile Büyükşehir Belediyemize bağlanan ilçe ve beldelerde meydana 

gelecek olaylara karşı müdahale için itfaiyemizin gerekli yerleşim projeleri devam 

etmektedir. 

EĞİTİM 

Başarının sırrının 

eğitimden geçtiğine inanan 

itfaiyemiz dünyanın gelişmiş 

ülkelerinde yangın söndürme ve 

kurtarma teknolojisini ve 

eğitimi yerinde görmek, 

karşılıklı bilgi alışverişinde 

bulunmak üzere Şube Müdürü 

ve Grup amiri düzeyindeki 

personeline ABD, Almanya, 

Hollanda ve Japonya gibi 

ülkelerde eğitim almaları 

sağlanmıştır. Personelimizin 

bilgi ve becerilerini artırmak 

amacıyla yıllık hizmet içi eğitim 

programları çerçevesinde 

GATA, Akdeniz Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Başkent Üniversitesi ve Amerika 

Büyükelçiliğinden sağlık ilk yardım, yangın bilgisi, yangın söndürme teknolojisi 

konularında eğitim alındığı gibi Dünya’daki savaş ve terör olayları da ayrıca dikkate 

alınarak 3 Grup Amiri Amerika Birleşik Devletlerin de 1 ay süreyle NBC eğitimine 

katılmışlardı. Bu personellerin bilgi ve birikimlerinden yararlanılarak 2004 yılı eğitim 

programı içerisinde hizmet içi eğitimleri sürdürülmüştür. 

476


HEDEFLERİMİZ : 

1 Mevcut personel sayısının arttırılması için gerekli girişimlerde bulunmak. 

2 Mevcut araç filomuza yeni araç gereç ve ekipmanlar kazandırmak 

3 Şehrin değişik semtlerine yeni konuşlanma alanları tahsis etmek. 

4 Meslek içi eğitim ve ilk yardım kurslarına ağırlık vermek 

5 Teknolojik gelişmelere paralel hizmet içi programlar düzenleyerek dünyada 

itfaiyecilik ve kurtarma çalışmalarında kendini kabul ettirmiş ülke itfaiyeleri ile 

diyaloğu arttırmak. 

6 Tüm birimlerde bilgisayar sistemine geçmek ve personelimizi bu düzeyde eğitmek. 

7 Görsel ve yazılı basın aracılığıyla halkı bilinçlendirmek. 

8 Sporu yaygınlaştırmak. 

9 Daha önce başlatılan (Meslek lisesi, Yüksek okul) açılması çalışmalarını 

sonuçlandırmak. 

10 Polis, Asker ve Laborant gibi personellere tanınan fiili itibarı hizmet zammının 

itfaiye personeline verilmesi, Gönüllü itfaiyecilik sisteminin kurularak kırsal 

kesimde meydana gelen yangınlara müdahale edilmesinin sağlanması. 

11 Kamu yada özel sektöre ait bina inşaatlarının yangın güvenliği ile ilgili olarak proje 

safhasında itfaiye birimlerinden onay alınması için İmar Mevzuatında düzenleme 

yapılması. 

12 İlk ve orta öğrenim okullarında itfaiye ve yangından korunma, ilk yardım ve 

kurtarma derslerinin konulması. 

13 Resmi ve özel televizyonlarda yangın güvenliği ile ilgili programların yapılmasının 

zorunlu hale getirilmesi. 

14 5216 sayılı yasa ile Büyükşehir belediyesi sınırları içerisine alınan ilçe ve 

beldelerde itfaiye hizmetlerinin verilmesi sağlanarak buralarda gönüllü itfaiyeciler 

oluşturmak. 

477


2004 YILI PERSONEL DURUMU 

Aylar 

Bşk 

Şube 

müd. 

Grup 

amiri 

İtf. 

amiri 

Zab. 

amiri 

Baş 

çavuş 

çavuş Onb. İtf. 

eri 

İtf. 

Şöf. 

Telsiz 

Opt. 

Sant. 

Mem. 

Şef Mem. Aşçı Dağı. Tek. Dak. Hiz. Kalo. Bekçi Mute 

met 

Ocak 1 11 17 11 9 12 42 74 194 180 4 10 2 17 3 2 4 4 1 2 9 1 1 611 

Şubat 1 11 17 11 9 12 42 74 194 179 4 11 2 17 3 2 4 4 1 2 9 1 1 610 

Mart 1 11 17 11 9 12 41 73 194 177 4 11 2 17 3 2 4 4 1 2 9 1 1 606 

Nisan 1 11 17 11 9 12 41 73 194 177 4 11 2 17 3 2 4 4 1 2 9 1 1 606 

Mayıs 1 11 17 11 9 12 41 73 194 177 4 11 2 17 3 2 4 4 1 2 9 1 1 606 

Haziran 1 11 17 11 9 12 41 73 192 178 4 11 2 14 3 2 4 4 1 2 9 1 1 603 

Temmuz 1 11 17 11 8 12 40 71 189 178 4 11 2 14 3 2 4 4 2 9 1 4 598 

Ağustos 1 11 17 11 8 12 39 71 189 178 4 11 2 13 3 2 4 4 2 9 1 4 596 

Eylül 1 11 17 11 8 12 39 70 188 177 4 11 2 13 3 2 4 4 2 9 1 4 593 

Ekim 1 11 17 11 8 12 39 70 188 177 4 11 2 13 3 2 4 4 2 9 1 4 591 

Kasım 1 11 17 11 8 12 38 69 188 177 4 11 2 13 3 2 4 4 2 9 1 4 591 

Dalgıç 

TOPLAM 

478


İTFAİYE DAİRE BAŞKANLIĞI 2004 YILI ARAÇ DÖKÜMANI 

ARACIN CİNSİ 

MİKTARI 

KILAVUZ ARACI 3 

FORD RANGER (PİKAP ARACI 15 

FARGO 2 

KAMYONET 2 

AMBULANS 5 

IŞILDAK ARACI 2 

KURTARMA 2 

TAHRİP ARACI 10 

ARAZÖZ ARACI 33 

DAR YOL ARAZÖZÜ 5 

MERDİVEN ARACI 2 

ŞNORKEL ARACI 5 

KUMANDA OTOBÜSÜ 1 

KÖPÜK KULESİ ARACI 1 

TANKER ARACI 9 

KÜÇÜK SU ARACI 1 

AKARYAKIT TANKERİ 1 

LASTİK TEKERLEKLİ YÜKLEYİCİ (KEPÇE) 1 

TOPLAM 

100 ADET 

479


BAŞKANLIĞA BAĞLI BİRİMLER 

ALTINDAĞ İLÇE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ KURTULUŞ İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ (MÜDÜRİYET) 

‣ ALTINPARK İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ 

‣ SİTELER İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ 

‣ HİSAR MÜFREZESİ 

ÇANKAYA İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ ESAT İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ (MÜDÜRİYET) 

‣ KÖŞK MÜFREZESİ 

GÖLBAŞI İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ GÖLBAŞI İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ ( MÜDÜRİYET) 

KEÇİÖREN İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ KEÇİÖREN İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ (MÜDÜRİYET) 

MAMAK İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ KAYAŞ İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ ( MÜDÜRİYET) 

ETİMESGUT İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

SİNCAN İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ SİNCAN İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ 

YENİMAHALLE İLÇE İTFAİYE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ BATIKENT GRUP AMİRLİĞİ (MÜDÜRİYET) 

‣ ÇAYYOLU GRUP AMİRLİĞİ 

‣ AŞTİ GRUP AMİRLİĞİ 

YANGIN KURTARMA KOORDİNASYON ŞUBE MÜDÜRÜ 

‣ MERKEZ İTFAİYE GRUP AMİRLİĞİ 

‣ SUALTI ARAMA KURTARMA EKİBİ 

‣ K9 ARAMA KURTARMA EKİBİ 

‣ DAĞCILIK EKİBİ 

KÜŞAT RUHSAT VE EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ ZABITA AMİRLİĞİ 

‣ EĞİTİM AMİRLİĞİ 

480


İDARİ VE MALİ İŞLER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

‣ PERSONEL ŞEFLİĞİ 

‣ YAZI İŞLERİ 

‣ AMBAR 

‣ TAMİRHANE 

‣ BACA SERVİSİ 

İTFAİYE DAİRE BAŞKANLIĞI TESİS DURUMU 

1 MERKEZ GRUBU : Turgut ÖZAL Bulvarı No: 9 İSKİTLER 

2 KEÇİÖREN GRUBU : Kızlarpınarı Cad. No: 220 KEÇİÖREN 

3 SİTELER GRUBU : Siteler Kavaklar Mevkiinde 

4 KURTULUŞ GRUBU : Cemal Gürsel Meydanında 

5 ESAT GRUBU : Bülbül Deresi Cad. No: 198 K.ESAT 

6 ALTINPARK GRUBU : Altınpark İçerisinde 

7 KAYAŞ GRUBU : Şahap Gürler Mah. Yeşil Camii karşısı 

8 BATIKENT GRUBU : Ostim Alınteri Bulvarı No:220 

9 SİNCAN GRUBU :Sincan Ayaş Yolu Kavşağında 

10 GÖLBAŞI GRUBU : Ankara Cad. Sanayi sitesi NO: 39 

11 ÇAY YOLU GRUBU : Jandarma karakolu yanı 

12 ÇANKAYA KÖŞK MÜFREZESİ : Cumhurbaşkanlığı köşkü içerisi 

13 HİSAR MÜFREZESİ : İç hisar Ali Taşkın Sok. No: 36 

14 AŞTİ GRUBU : Ankara Şehirler Arası Terminal Binası 

içerisi 

P.1.4.ORMAN,OTLAK VE SAZLIK YANGINLARI 

Orman yangınlarının önlenmesi ve söndürülmesi; Orman Genel Müdürlüğü’nün 

IV1427 Tasnif nolu 285 sayılı Tebliği “Orman Yangınlarının Önlenmesi ve 

Söndürülmesinde Uygulama Esasları” na göre yürütülmektedir. 

Görevleri;Yangın sezonu öncesi mevcut bulunan araçgereçlerin tamirbakımlarının 

yapılmasını kontrol etmek 

Yangın mevsimi öncesi gözetleme kulelerinin ve haberleşme merkezlerinin yangın 

mevsimine hazır hale getirilmesini sağlamak ve kontrol etmek 

481


Çıkan yangınlarının kayıtlarını tutmak ve tehlikeli ve büyüme eğilimi gösteren 

yangınlara destek sağlamak, 

Yangın sezonu öncesi teknik elemanlara yangın konusunda eğitim verilmesini 

temin etmek 

Orman yangınları konusunda kamu kurum ve kuruluşları ile Genel Müdürlüğümüzü 

ilgilendiren konularda iş ve işlemleri yapmak, 

Orman yangınları konusunda ilgili yıla ait Değerlendirme raporu ve takip eden yıla 

ait Eylem planı hazırlamak 

Yangın sezonunda 24 saat esasına göre görev bölümünü düzenlemek ve 

uygulamak, 

Yangın sezonunda Bölge Müdürlüklerinde çalışan yangın işçilerinin ödemeleri ile 

ilgili ödenek dağılımlarını yapmak, 

Verilecek benzeri görevleri ve işlemleri yapmaktır. 

Orman yangınlarının çıkış sebepleri; toplumun yaşam tarzı ve düzeyine, kültür 

seviyesine, kırsal yöredeki etkinliklerine bağlı olarak değişim göstermektedir. Yangın çıkış 

sebeplerindeki değişkenlik , yangınların çıkış zamanlarını da etkileyebilmektedir. 10 yıllık 

verilere göre yangınların % 45 lik bölümünü ihmal, dikkatsizlik ve kaza, %13 lük 

bölümünü kasıt, %5 lik bölümü yıldırım sonucu çıkmış, %37 lik bölümünün çıkış nedeni 

ise belirlenememiştir. 

2003 yılı yangınlarının ise % 61’lik bölümü ihmal, dikkatsizlik ve kaza, % 12’lik 

bölümü kasıt, % 5’lik bölümü yıldırım yüzünden meydana gelmiş, % 22’sinin nedeni ise 

belirlenememiştir. 

İhmal ve dikkatsizlik sonucu çıkan yangınlar arasında % 7,8’lik oran ile anız, % 

7,4’lük oran ile çoban ateşi ve % 11,5’lik oran ile sigara ateşinin yer alması dikkat 

çekmektedir. Anız yangınlarında yitirilen sahanın oranı % 11, sigara sonucu çıkan 

yangınlarda yitirilen alanın oranı %11, çoban ateşi sonucu çıkan yangınların oranı ise % 

6,1 olmuştur. 

Son yıllarda enerji nakil hatlarından kaynaklanan yangınların sayısı ve alanında 

önemli artışlar gözlenmektedir. Nitekim son 4 yılda çıkan yangınların 1997’de %3, 

1998’de %15 ve 1999 yılında %2, 2000 yılında %5.1 ve 2001 yılında % 2,5 2002 yılında 

%3.3, 2003 yılında %3,8luk bölümü enerji nakil hatlarının kopması veya ark yapması 

sonucu meydana gelmiş ve yıllık saha kayıplarının 1997 yılında % 3 lük, 1998 yılında % 

15 lik, 1999 yılında %7.5’lik, 2000 yılında da %19.7, 2001 yılında %5,3, 2002 yılında 

%24,8, 2003 yılında %14,6’lık kısmı bu yangınlarda yitirilmiştir. 

2003 yılında halkın gerek orman idaresi ile, gerek kendi aralarındaki ihtilaflar 

yüzünden çıkarıldığı sanılan ve sayısal bakımdan % 9,9 oranına ulaşan kundaklama 

yangınları sonucu yanan saha miktarı genel kayıp alanın %8’ini oluşturmuştur. 

482


Tablo P.1.4.1. Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığının 2004 Yılına Ait Faaliyetler 

2004 Yılına ait 

Yangın İstatistikleri 

Tamamen 

Yanan 

Kısmen 

Yanan 

Başlangıçta 

söndürülen 

Yan. Derecesi 

Tespit 

Edilemeyen 

TOPLAM 

Ev Pat. İçindeki 

Eşya Yangını 18 448 401 1 878 

Motorlu Araç Yangını 

73 237 27 4 341 

Atölye, İmalathane ve 

Diğer Fabrika yangını 5 53 70 128 

Diğer Özel İşyeri ve 

Büro Yangını 

22 25 86 133 

Kamuya ait bina ve 

işyeri yangını 

Odunluk ve Kömürlük 

Yangını 

1 18 26 83 48 

38 85 41 2 166 

Orman ve Fidanlık 

Yangını 1 53 9 19 82 

Ot, Saman, Talaş, Çöp 

ve Ekin Yangını 17 100 15 386 518 

Açık alanda Yanan 

Eşyalar 

8 56 12 173 249 

Diğer Yangınlar 

5 11 4 8 28 

Toplam 188 1156 691 596 2571 

Olay yerine varmadan yangın ekibinin yoldan dönüşü 526 

Yalan ihbar 123 

Kurtarma 750 

Yıllık Toplam olay sayısı 4030 

483


MÜDAHALELERDE ÖLEN VE YARALANAN 

Olay Türleri Yaralı Ölü 

Yangın 46 13 

Trafik Kazası 478 51 

Göçük 19 3 

Boğulma 12 

Zehirlenme 5 

Elektrik çarpması 1 

Asansörden Kurtarma 5 

Bina Boşluğuna Düşme 1 

İntihar 1 1 

Ot yangını 1 

Kilitli kapı açma 1 

Araç yangını 1 

LPG Patlaması 3 

Ev Kazası 2 

Toplam 562 82 

484


Tablo P.1.4.2. 2004 Yılına /Ayına Ait Diğer Faaliyetlerin Çizelgesi 

FAALİYETİN TÜRÜ 

MÜDAHALE 

SAYISI 

GELİR TUTARI 

Soba 

Baca Temizliği Kalorifer 3945 63.966.524.000. 

Su Baskınlarına Müdahale 220 

Basınçlı Su Verme 211 3.845.807.079. 

İçme Suyu Dağıtımı 1 

DİĞER HİZMETLERİN DAĞILIMI 

Bayrak İpi Takma ve İndirme 82 

Afiş levha ve reklam panosu asma ve 

indirme 9 

Göçük Olayına Müdahale 15 

Asansörde Mahsur Kalanları Kurtarma 111 

Boğulmalarda Ceset çıkarma 12 

Kilitli Kapıları açma 29 460.140.000. 

Su Tahliyesi 60 3.186.110.000. 

TOPLAM 4695 71.458.581.079. 

Küşat Ruhsatı Denetimi 8819 1.233.282.272.921. 

İTFAİYE ZABITASI 

DENETİM 

HİZMETLERİ 

Çevre Sağlığı Denetimi 387 

Genel Denetim 48 

Şikayetlerle ilgili Denetim 28 

9282 1.233.282.272.921. 

DENETİM HİZMETLERİ TOPLAMI 

20 (894 Kişi) 1.194.750.000. 

Kamu Kuruluşlarının Eğitim Hizmetleri 

EĞİTİM HİZMETLERİ 

Özel Kuruluşların Personel Eğitimi 5 (22 kişi) 1.522.937.500. 

Okullarda Eğitim ve Tatbikat 

103 (106.904 Kişi) 

25 ( 53593 Kişi) 3.793.110.000. 

Konferans 

EĞİTİM HİZMETLERİ TOPLAMI 153 (161413 Kişi) 6.510.797.500. 

GENEL TOPLAM 14130 1.311.251.651.000. 

485


19952004 YILLARI ARASINDA 

MEYDANA GELEN YANGIN SAYISI 

3000 

2500 

2223 2125 2305 2919 

2002 

2913 

2524 

2302 

2993 

2631 

2000 

ORAN 

1500 

1000 

500 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

19952004 YILLARI ARASI KURTARMA 

ÇALIŞMALARI 

ORAN 

1000 

800 

600 

400 

200 

283 

220 

157 

335 

406 

621 

834 

968 

557 

738 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 

486



MÜDAHALE EDİLEN BOĞULMA 

OLAYLARI 

30 

26 

25 

25 

21 20 

ORAN 

20 

15 

11 

12 

12 

10 

5 

0 

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 


MÜDAHALE EDİLEN YAĞMUR SUYU 

TAHLİYESİ 

ORAN 

2500 2091 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

1408 

721 784 

453 514 470 

385 284 220 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

487



TEMİZLENEN BACA SAYISI 

14000 

13153 

ORAN 

12000 

10000 

8000 

6000 

4000 

7669 7152 

9714 9845 

4460 5515 3924 

4202 3945 

2000 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

19952004 YILLARI ARASINDA RUHSAT 

İÇİN İNCELENEN İŞYERİ SAYISI 

ORAN 

14000 

12000 

10000 

8000 

6000 

11132 

11885 

11229 

10016 9274 

10097 

8967 

8520 

7512 

8819 

4000 

2000 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

488


19952004 YILLARI ARASINDA YANGIN 

EĞİTİMİNE KATILAN KİŞİ SAYISI 

7000 

6283 

6000 

5000 

ORAN 

4000 

3000 

2000 

1000 

0 

1400 

771 

2463 

765 

1979 

789 673 294 

916 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

19952004 YILLARI ARASINDA YANGIN 

SEMİNERLERİNE KATILAN KİŞİ SAYISI 

ORAN 

160000 

140000 

120000 

100000 

80000 

60000 

40000 

20000 

0 

40556 

21905 26915 

23186 

76771 

120772 

118973 

80149 

85845 

159497 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

489



TÜKETİLEN KÖPÜK MİKTARI (TON) 

MİKTAR 

30 

25 

20 

15 

10 

15 

20 

17 15 

20 20 

30 

10 

26 

9 

5 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 


TÜKETİLEN KURU KİMYEVİ TOZ 

MİKTARI (KG) 

MİKTAR 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

2550 

2070 

880 920 

2350 

2000 

1750 

1200 1450 1550 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

490



TÜKETİLEN MOTORİN MİKTARI (TON) 

MİKTAR 

250 

200 

150 

100 

208 

220 

156 

165 

155 

175 

104 

155 

173 

150 

50 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

19952004 YILLARI ARASINDA TÜKETİLEN 

BENZİN MİKTARI (TON) 

120 

100 

101 

98 

112 

109 

92 92 

MİKTAR 

80 

60 

40 

20 

72 

34 

21 21 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

491


19952004 YILLARI ARASINDA YAPILAN 

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI VE 

HORTUM TESTİ 

ADET 

80 

60 

40 

20 

62 62 

77 

62 

78 

51 

36 

14 

8 

25 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

Şekil P.1.4.1. Ankara il sınırları içinde nakil kararı alınan afet türlerinin dağılımı 

492


P.1.5.ORMANLAR ÜZERİNDE BİYOTİK VEYA ABİYOTİK 

FAKTÖRLERİN ETKİLERİ 

Ormanlar zamana bağlı olarak çeşitli faktörler ve ilişkiler tarafından etkilenen 

dinamik sistemlerdir. Ağaç büyümesi dinamik bir süreç olup, tür kompozisyonuna, yaşa, 

meşcere ve yetişme ortamı koşullarına, iklime, biyotik ve abiyotik faktörler ile insan 

etkilerine bağlıdır. 

Envanter verileri ile yetişme ortamı verilerinin arasındaki ilişki önemli olup, büyük 

bir dikkatle yorumlanmalıdır. Orman yetişme ortamlarında mikro düzeyde varyasyonlar 

bulunmaktadır. Bununla birlikte, yetişme ortamı tanımlamaları içerik ve açıklık 

bakımından farklıdırlar. 

Değişimin nedenleri; büyüme ve hasılat araştırmaları amacıyla alınan örnek alanlar 

ile envanter amacıyla alınan örnek alan verileri ya da tek ağaçlardan sağlanan veriler 

arasındaki ilişkiler ile ortaya çıkarılabilir. Değişkenliğe yönelik olarak düşünülmesi 

gereken birkaç neden bulunabilir. 

o İklim İşletme şekilleri 

o Hedeflenen toplumun değişimi Yöntemlerdeki değişiklik 

o Bitki yetişmesi Genetik kaynaklar 

o Toprak özellikleri Böcek ve hastalıkların varlığı 

o Hatalı referanslar (büyüme ve hasılat tabloları gibi) 

o Diğer biyotik ve abiyotik etkiler 

P.1.6. FIRTINALAR: 

Ankara ilinde 50 yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı yıl içinde 20 gün olup, en 

fazla fırtına olaylarına Mayıs ve Haziran aylarında, en az ise Ocak ve Şubat aylarında 

rastlanmaktadır. 

P.2. DİĞER AFETLER 


P.2.1. RADYOAKTİF MADDELER 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi “Atıklar” bölümünde verilmektedir. 

P.2.2. DENİZE DÖKÜLEN PETROL VE DİĞER TEHLİKELİ ATIKLAR 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi “Atıklar” bölümünde verilmektedir. 

P.2.3. TEHLİKELİ MADDELER 

Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi “Atıklar” bölümünde verilmektedir 

P.3. AFETLERİN ETKİLERİ VE YARDIM TEDBİRLERİ 

493


P.3.1. SİVİL SAVUNMA BİRİMLERİ: 

İlimiz bünyesinde Ankara Valiliği İl Sivil Savunma Müdürlüğü ( Personel Sayısı 

24 (yirmidört)) ile Ankara Valiliği Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü ( 

Personel Sayısı 120 (yüzyirmi)) faaliyet göstermektedir. İl Sivil Savunma Müdürlüğü sivil 

halkın (öğrenciler dahil) afete hazırlık eğitimlerini, İl, İlçe Afet Planlarının yapılmasını ve 

güncel tutulmasını, Kurum ve kuruluşların Sivil Savunma Planlarının yapılmasını ve 

güncel tutulmasını, olası bir savaşta sivil halkın Türk Silahlı Kuvvetlerini desteklemesi 

amacıyla Seferberlik iş ve işlemlerinin düzenlenmesini ve savaş sebebiyle oluşabilecek 

hasarların onarımı ile ilgi planları yapılması ve güncel tutulmasını sağlamakla görevlidir. 

Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğünün görevleri arasında ise olası bir 

afette yapılacak tüm kurtarma çalışmaları, acil iaşe ve barınma işleri ile kurum ve 

kuruluşların kurtarma ekiplerinin eğitimini sağlamak vardır. 

Olası bir afete karşı 08.05.1988 tarih ve 19808 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 

88/12777 sayılı ’’Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair 

Yönetmelik’’ çerçevesinde İl Afet Acil Yardım Planı oluşturulmuş olup bu planla Ankara 

ilinin mülki hudutları içinde genel hayatı etkileyecek boyutta deprem, su baskını, toprak 

kayması, büyük yangınlar, nükleer ve kimyasal sızıntı ve salgın hastalık gibi afetlerin 

meydana gelmesi halinde, afete maruz kalanların kurtarılması ve halkın yaşam şartlarının 

düzeltilmesi ve tekrar eski düzeyine getirilmesini sağlayacak tedbirleri önceden almak ve 

afet sırasında süratle reaksiyon göstererek alınan önlemleri uygulamaya koymak 

amaçlanmıştır. Bu planın yapılmasında; afet öncesi mevcut kurum ve kuruluşlar arasında 

gerekli işbirliği ve koordinasyonu sağlamak ve afet sırasında süratle reaksiyon göstererek; 

a) Haberleşmenin, 

b) Ulaştırma ve trafiğin düzenlenmesi, 

c) Kurtarma, 

d) Acil tıbbi yardım, 

e) Hasta ve yaralıların tahliye ve tedavisi, 

f) Yangın söndürme, 

g) Emniyet ve asayişin sağlanması, 

h) Yedirme, giydirme, ısıtma ve aydınlatma, 

i) Geçici barındırmayı sağlama, 

j) Ölülerin defni, 

k) Enkaz kaldırma ve temizleme, 

l) Elektrik, su ve kanalizasyonun onarımı ve hizmete sokulması, 

m) Dış ve iç yardımların koordinasyonu ve işbirliğinin sağlanması, 

n) Karantina tedbirlerinin sağlanması, 

o) İyileştirme tedbirlerini belirleyip uygulamaya sokarak düzenin yeniden tesisini 

temin etmek amaçlanmıştır. 

P.3.2. YANGIN KONTROL VE ÖNLEME TEDBİRLERİ 

Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan 95/7477 sayılı “Kamu Binalarının 

Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” gereğince 8 Eylül 1998 tarihinde, 

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yangın Yönergesi hazırlanmış bu yönergeye uygun olarak 

da Afet İşleri Genel Müdürlüğü Yangın Talimatı hazırlanmıştır. 

494


Yukarıda belirtilen Yönetmelik, Yönerge ve Talimat gereğince Afet İşleri Genel 

Müdürlüğü tarafından yangınları kontrol ve önlemek için 408 adet çeşitli çap ve cinste 

yangın söndürme cihazı alınarak muhtemel yangın çıkabilecek yerlere konulmuştur. 

Ayrıca 2 adet arazöz alınarak muhtemel yangınlara müdahale etmek üzere personeli 

ile birlikte faal halde tutulmaktadır. Ayrıca Sivil Savunma Planında 35 kişiden oluşan 

İtfaiye Servisi kurulmuştur. 

P.3.3. İLK YARDIM SERVİSLERİ 

Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Sivil Savunma Planında İlk Yardım Servisi 

kurulmuştur. Servis toplam 35 kişiden oluşmuştur. 

P.3.4. AFETZEDELER VE MÜLTECİLERİN YENİDEN İSKANI: 

Ankara ili içerisinde afetzedelerin olağanüstü hal oluştuğu durumlarda iskan, 

yiyecek, giyecek gibi ihtiyaçlarının temini Sivil Savunma Genel Müdürlüğü ve diğer 

kuruluşlar tarafından sağlanır. 

P.3.5.TEHLİKELİ MADDELERİN YURTİÇİ VE SINIRLARARASI 

TAŞINMASI İÇİN ALINAN TEDBİRLER 

Tehlikeli ve zararlı maddeleri sınırlararası taşınması 27 Ağustos 1995 Tarih ve 

22387 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 

hükümlerine göre düzenlenmiştir. 

P.3.6 AFETLER VE BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR 

Ankara ili ilçelerinde meydana gelen afetler sonucunda etkilenen konut sayıları 

aşağıdaki tabloda verilmiştir. 

Tablo P.3.6.1. Etüt Proje Programındaki Son Durum 

İLÇESİ KÖYÜMAHALLESİ AFETİN TÜRÜ 

ETKİLENEN 

KONUT SAYISI 

Altındağ Çıkrıkçılar Mah. Yangın 15 İşyeri 

Beypazarı Batça Yer Kayması 15 

Çankaya Dikmenderesi Su Baskını 1 İşyeri 

Mamak Hüseyingazi III 

(Altınağaç Mah.) Yer Kayması 20 

Mamak Telpecik Mah. III Yer Kayması 5 

Mamak Tepecik Mah. IIIIV Yer Kayması 4 

Nallıhan Uzunöz (Paşalar) Yangın 4 işyeri 

Şereflikoçhisar Çalören I (3 Mah.) Yer kayması Su Baskını 14 

Şereflikoçhisar Çalören II Yer Kayması 2 

Kaynak : Ankara Büyükşehir Belediyesi Afet İşleri Başkanlığı 

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü 

www.deprem.gov.tr 

Ankara İl Sivil Savunma Müdürlüğü 

Orman Genel Müdürlüğü 

495


R. 

SAĞLIK ve ÇEVRE 

496


R.1. TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ 

Temel sağlık hizmetlerinde unutulmaması gereken önemli bir nokta, bireyi 

hastalandıktan sonra tedavi etmenin en pahalı yol olduğudur. 

Koruyucu Hekimlik ve Çevre Sağlığı: Koruyucu hekimlik insan sağlığının 

korunmasını, sürdürülmesini ve daha iyiye gitmesini amaçlar. Sağlık, ya kişiye bağlı 

(bünyesel) etmenler ile ya da çevreye bağlı olarak bozulabilir. Sağlığın korunması için bir 

yandan kişiye yönelik koruyucu hekimlik yöntemlerini uygularken (örneğin kişi direncini 

artırmak için yeterlidengeli beslenme, aşılama, sağlık eğitimi, erken tanı ve tedavi) bir 

başka önemli nokta da çevreye yönelik koruyucu uygulamalardır. Bu amaçla, 

a) Hastalık etkenlerinin oluşumu önlenmeli, 

Kanser yapıcı maddelerin oluşması ve kullanılmasını önlemek 

Sosyal çevrede olumsuz koşulları ortaya çıkarmak (AİDS) 

b) Hastalık etkenleri sağlık bakımından zararsız duruma getirilmeli, sağlık 

sakıncaları en aza indirilmeli, 

Atıkların kontrolü yönünden kanalizasyon sistemi, çöplerin uygun 

biçimde yok edilmesi, endüstri atıkları için toplamaarıtma tesisleri gibi. 

c) Hastalık etkenlerinin yayılması önlenmeli, 

Kirli suların arıtılması (dezenfeksiyon), 

Besinlerin arıtılması, 

Hastalık taşıyıcı karasinek, sivrisinek gibi vektörlerin kontrolü, 

d) Sağlık yönünden risk altında olan kişi ya da kişi topluluklarına eğitim 

verilmelidir. 

R.1.1. SAĞLIK KURUMLARININ DAĞILIMI: 

Hastaneler: 

Hastaneler, sağlık grubunun coğrafi durum ve nüfusuna göre 50,100,150,200 ve 

daha fazla yataklı olarak kurulmuşlardır. Nüfusu 3000050000 arasında olan yerlerde 

Sağlık Merkezleri; 50000’den fazla olan yerlerde ise Hastane kurulmaktadır. 

Sağlık Ocağı: 

5 ile 10 bin (ortalama 7 bin) kişilik toplumun yaşadığı coğrafi bölgelerin sağlık 

hizmetlerinin, halk sağlığı bilim ve sanatının ışığı altında yürütüldüğü tıbbi ve sosyal bir 

kurumdur. 

Sağlık ocağı merkez kuruluşunca aşağıdaki hizmetler yapılır: 

Anaçocuk sağlığı hizmetleri 

Sıtma eradikasyonu hizmetleri 

Verem savaş hizmetleri 

Frengi ve lepra savaş hizmetleri 

Trahom savaş hizmetleri 

Nüfus planlaması hizmetleri 

Çevre sağlığının düzeltilmesi 

hizmetleri 

Sağlık eğitimi hizmetleri 

Sistematik aşı uygulaması hizmetleri 

Bulaşıcı hastalıklarla savaş 

497


Sağlık ocağının bu hizmetlerinden çevre açısından özellikle önemli olanı, çevre 

sağlığının düzeltilmesi hizmetleridir. 

Sağlık Evleri: 

Nüfusu 20005000 arasında olan yerlerde kurulmaktadır. 

Sağlık evleri, sağlık ocağına bağlı olarak çok yönlü hizmet gören kuruluşlardır. 

Sağlık evinden en önemli görev anaçocuk sağlığı hizmetleriyle toplumsal ve kişisel 

temizlik, uygun ve ekonomik beslenme, kadınların analık ve ev kadınlığı konularında 

eğitilmeleri, aşı uygulaması, ölüm ve doğumların araştırılıp bulunarak izlenmesidir. 

Ankara ilinde bulunan sağlık kurumlarının ilçelere göre dağılım Tablolarda 

gösterilmiştir. 

Tablo R.1.1.1. Ankara İli Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Merkezlerinin Dağılımı 

İLÇE ADI 

İLÇEDEKİ AÇSAP 

MERKEZLERİ SAYISI 

ALTINDAĞ 1 

KEÇİÖREN 3 

YENİMAHALLE 4 

ÇANKAYA 5 

MAMAK 4 

SİNCAN 1 

GÖLBAŞI 1 

POLATLI 1 

TOPLAM 20 

498


Tablo R.1.1.2. Yataklı Tedavi Kurumları (2005) 

ALTINDAĞ 

ÇANKAYA 

İLÇESİ 

HASTANENİN ADI 

Numune Eğit.Araş. Hastanesi 

Ankara Eğit.Araş. Hastanesi 

Dr.Sami Ulus Çocuk Eğit.Araş. Hastanesi 

Dr.Z.T.B.Kadın Sağlığı Eğit.Araş. Hast. 

Zübeyde Hanım Doğumevi 

Fizik Ted.ve Reh. Eğit.Araş. Hast. 

Ank.Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğit.Araş. H 

Ulus Devlet Hast. 

Dışkapı Çocuk Hastalıkları Eğit.Araş. H. 

Ulucanlar Göz Eğit.Araş. Hast. 

A.Ü. İbni Sina Hastanesi 

H.Ü.Tıp Fak. Hastanesi 

H.Ü. Çocuk Hastanesi 

Deri ve Züh.Hast. Hastanesi 

Ank.Verem Savaş Der. N.K Göğüs Hast.H. 

Özel Büyük Zafer Hast. 

Ankara Atatürk Eğit.Araş. Hast. 

G.Ü. Tıp Fak. Hastanesi 

Başkent Üniversitesi Hastanesi 

F.Ü Çankaya Tıp Mer. 

Fatih Üniversitesi Hast. 

Belediye Hastanesi 

T.C. Ziraat Bankası Hastanesi 

Güven Hast. 

Özel Çankaya Hast. 

Bayındır Hast. 

Umut Kalp Hastanesi 

Çağ Hast. 

Kent Hastanesi 

Bayındır Kavaklıdere Hast. 

29 Mayıs Hast. 

Kudret Göz Hastanesi 

Lösante Lösemili Çocuklar Hast. 

Akay Hastanesi 

499


Tablo R.1.1.3. Yataklı Tedavi Kurumları (2005) 

İLÇESİ 

KEÇİÖREN 

GÖLBAŞI 

ETİMESGUT 

MAMAK 

SİNCAN 

YENİMAHALLE 

AYAŞ 

BEYPAZARI 

ÇUBUK 

ELMADAĞ 

HAYMANA 

KALECİK 

KAZAN 

KIZILCAHAMAM 

NALLIHAN 

POLATLI 

ŞEREFLİKOÇHİSAR 

GÜDÜL 

Bigi İşlem ve İstatistik Şubesi 

HASTANENİN ADI 

Özel Yüzüncü Yıl Hast 

Atatürk Göğüs Hast. Eğit.Araş. 

Hastanesi 

Ankara Meslek Hastalıkları Hast. 

Ankara Meslek Hastalıkları Hast. 

Ankara Etlik İhtisas Hast. 

Etlik Doğumevi ve Kadın Hast. 

Eğit.Araş. 

Keçiören Eğitim ve Araştırma Hast. 

Gülmay Fizik Ted. ve Reh. Mer. 

Lokman Hekim Hastanesi 

Keçiören Hast. 

İncek Fizik Tedavi ve Reh. Hastanesi 

Etimesgut Devlet Hastanesi 

B.Ü. Psiko Sosyal Rehabilitasyon 

Merk. 

A.Ü.Tıp Fak. Hastanesi 

Sincan Devlet Hastanesi 

Onkoloji Eğit.Araş. Hastanesi 

Ankara Gazi Devlet Hast. 

Altınova Belediyesi Demet Hast. 

Mesa Hastanesi 

Ayaş Devlet Hastanesi 

Beypazarı Devlet Hastanesi 

Çubuk Devlet Hastanesi 

Elmadağ Devlet Hastanesi 

Haymana Devlet Hastanesi 

Kalecik Devlet Hastanesi 

Kazan H.Eriş Devlet Hastanesi 

K.Hamam Devlet Hastanesi 

Nallıhan Devlet Hastanesi 

Polatlı Duatepe Hast. 

Ş.Koçhisar Devlet Hast. 

Güdül Devlet Hastanesi 

500


SGB 

SAĞLIK OCAĞI 

ADI 

SAĞLIK BİRİMİ ADI ADRES TLF DURUMU 

ALTINDAĞ 

SGB 

KEÇİÖREN 

SGB 

Altındağ 2 Nolu Sağlık 

Ocağı 

Altındağ 2 Nolu Sağlık Ocağı Sağlık Birimi Valilik Binası içinde Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

Uyanış sağlık Ocağı Uyanış sağlık Ocağı Sağlık Birimi Uyanış Mah.5.Sok.No:12 3558813 

Ek bina olarak aynı bahçede görev 

yapmakta 

İsmet Ayturan Sağlık 

Ocağı 

İsmet Ayturan Sağlık Ocağı Sağlık Birimi Tepebaşı Mah.Fatih Cad.No:127 3146893 Ağız ve Diş Sağlığı hizmeti vermekte 

NALLIHAN SGB Çayırhan Sağlık Ocağı Çayırhan Sağlık Ocağı Sağlık Birimi 

Cumhuriyet mh.Ankara İstanbul C.Sen.Bin 

.üst 

Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

Merkez Sağlık Ocağı Merkez Sağlık Ocağı Fatih Sağlık Birimi Fatih Mah.Sinekcek Mevkii Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

ÇANKAYA SGB Hilal Sağlık Ocağı 

Hilal Sağlık Ocağı M.Hikmet Ayberk Sağlık 

Birimi 

Yakup Abdal Köyü 4992454 Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

GÖLBAŞI SGB 

ETİMESGUT 

SGB 

GÜLVEREN 

SGB 

Çankaya 2 Nolu Sağlık 

Ocağı 

Gölbaşı 2 Nolu Sağlık 

Ocağı 

Gölbaşı SGB 

ÖysekentS.O.bağlı 

Eryaman 2 nolu sağlık 

ocağı 

Çankaya 2 Nolu Sağlık Ocağı Sağlık Birimi 

Atatürk Bulvarı Bakanlıklar durağı No:98 

Kızılay 

Şehit Selami ATABEY Sağlık Birimi Ankara Cad.19.Sok.No:2/DE GÖLBAŞI 4843183 

Sağlık Birimi olarak görev yapmakta(MEB 

binası) 

Ağız Diş Sağlığı Merkezi olarak görev 

yapmakta 

Adalet Akademisi Sağlık Birimi Ahlatlıbel Kampüsü İncek yolu Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

Eryaman 2Nolu Sağlık Ocağı Sağ. Birimi Eryaman 2.Etap Toplu Konutları Ağız Diş Sağlığı hizmeti verecek 

Yunus Emre Sağ. Oc. Yunus Emre Sağ.Oc.Sağlık Birimi 

Ali Ersoy M.65.S.No.5 29 Ekim Kültür 

Merkezi 

Sağlık Birimi olarak görev yapmakta 

ÇANKAYA SGB 3 Nolu Sağlık Ocağı Topraklık Ağız Diş Sağlığı Birimi Seyranbağları Bağlar cd.77/A Ağız Diş Sağlığı hizmeti verecek 

TOPLAM 12 

BALA Sağlık Merkezi Sağlık Merkezi Şentepe Mh.Atatürk cad.No 76 BALA 8761024 Sağlık Merkezi olarak görev yapmakta 

501


SAĞLIK OCAĞI ADI (222) TEL. AÇ.TAR. B.D 

LOJ 

ADRESİ 

SGB 8440656 Yıldırım Mahallesi Dr. Neslihan Özenli Caddesi No:14 Akyurt 

Devlet Hast.Hemşire loj. 

AKYURT (1) 

S.G.B.Tel.8440656 

Fax:S.M.L.8441858 

8440655 1 Akyurt Merkez SO 8441006 1980 GB 

ALTINDAĞ (131) 

SGB 

3846514 

13 

Yıldırım Mahallesi Dr. Neslihan Özenli Caddesi No:14 Akyurt 

Devlet Hast.Hemşire loj. 

Etlik Cad. No:10 Altındağ Kaymakamlığı içi 

13 Altındağ 2 Nolu S.O. 3846514 1984 GB Etlik Cad. No:10 Altındağ Kaymakamlığı içi 

SGB Altındağ 2 Nolu Sağ.Oc.Sağ.Birimi 2003 GB Valilik Binası içinde. 

TEL:384651413 Altındağ 4 Nolu S.O. 3244973 2003 GB Turgut Reis Mah.Uluçınar Sokak 19/A 

Fax:3846514 Altınova S.O. 3992388 1989 KB 4 Yıldırım Beyazıt Mahallesi No:118 Altınova Beldesi 

Aydınlıkevler S.O. 3162919 2003 GB Şehit Mustafa Baş Caddesi No:33 / 78 AYDINLIKEVLER 

Doğumevi S.O. 3114799 2003 GB Talat Paşa Bulvarı Gevher Nesibe İşhanı 1.Kat Cebeci 

Dr.Sacit Yazıcı S.O. 3629770 1984 KB 

Şükriye Mah.Bentderesi Cad. Ankara Hastanesi yanı 

CEBECİ 

Ekin(Çamlık) S.O. 3764141 1997 GB 4 

Beşikkaya Mh.Orhan Kemal Cad.Hüseyin Gazi Kültür 

Merkezi 

Engürü S.O. 3473407 1996 GB Ulubatlı Hasan Mh. Şehit Kaya Aldoğan Cd.No.47 

Hıdırlıktepe S.O. 3104319 1984 GB Çandarlı Mh. 92/ B 

İskitler S.O. 3843258 2004 GB Zübeyde Hanım Mah.Sesveren Sok.No:5/7 

Karapürçek S.O. 3757212 1992 GB Karapürçek Mahallesi 34.Sok. 

Solfasol S.O. 3384569 2004 KB Solfasol Caddesi No: 56 ALTINDAĞ 

Yenidoğan Niyazi KARABEY S.O. 3183519 1993 KB 2 Sultan Murat Mahallesi Önsezi Sok.Yenidoğan 

AYAŞ (4) SGB 7121004 Ömeroğlu Mahallesi Süzen Caddesi No:18/C Ayaş/ANKARA 

4 Ayaş Mrk. S.O. 7121004 1980 KB 4 Ömeroğlu Mahallesi Süzen Caddesi No:18/C Ayaş/ANKARA 

Fax:7121078 Oltan S.O. 7161075 1980 KB 4 Oltan Kasabası Ayaş 

7122373 Ortabereket S.O. 7172081 1964 KB 4 Ortabereket Köyü AYAŞ 

Sinanlı S.O. 7145004 1990 KB 1 Sinanlı Kasabası AYAŞ 

502


BALA (5) SGB 8761024 Şentepe Mh.Kırşehir Cd. 

5 Afşar S.O. 8753131 1989 GB Avşar köyü 

Bala Merkez S.O. 8761024 1967 KB 4 Şentepe Mahallesi Atatürk Caddesi No:76 Bala 

SGB Fax(ECZ) 8761297 Karaali S.O. 8824214 1991 KB Karaali Beldesi 

Tel:8761024 Kesikköprü S.O. 8741135 1982 KB 4 Kesikköprü beldesi 

8761297 Sofular S.O. 8817510 1983 KB 4 Sofular köyü 

BEYPAZARI (6) SGB 7627746 Kurtuluş Mahallesi Milli Egemenlik Caddesi No:101 BEYPAZARI 

6 1 Nolu Mrk.S.O. 7631076 1980 KB 5 Kurtuluş Mahallesi Milli Egemenlik Caddesi No:101 BEYPAZARI 

SGB 2 Nolu Mrk.S.O. 7630385 1995 KB Ayvaşık Mahallesi Boztepe Yapı Koop.BEYPAZARI 

Fax:7622877 3 Nolu Mrk.S.O. 7636026 1997 GB Beytepe Mah.Hoca Ahmet Yesevi Sok. No:11 

Tel:762 77 46 Karaşar S.O. 7751169 1981 GB 4 Karaşar Belediye Binası BEYPAZARI 

Kırbaşı S.O. 7655018 1981 KB 4 İstiklal Mahallesi Kırbaşı Beldesi 

Uruş S.O. 7733033 1981 KB 4 Yeni Mahalle Beypazarı Caddesi Uruş/BEYPAZARI 

ÇAMLIDERE (2) SGB 7531007 Beyler mah.Çamlıdere 

2 Çamlıdere Mrk S.O. 7531007 1980 KB 4 Beyler mah.Çamlıdere 

Peçenek S.O. 7563054 1984 KB 4 Camili Mahallesi Peçenek Köyü 

ÇANKAYA (223) SGB 4175638 Kaymakamlık Binası Kurumlar Sk. 

SGB 22 100.Yıl Sağ. Ocağı 2862690 1984 KB 4 100. Yıl Omorfo Mh.No:41 Balgat 

Fax.4175465 A. Ayrancı S. O. 2005 GB Hüseyin Onat Sok.No.4 

Ata sağlık Ocağı 4833131 2005 KB Ata Mah.2. Cad. No:107 Çankaya 

4197321 Beşevler Sağlık Ocağı 2151921 2004 KB Beşevler Kampüsü İncitaşı Sok.H Blok Beşevler 

4175638 Beytepe Sağlık Ocağı 2664548 2003 GB Bilkent Üniversitesi.Kampüsü Beytepe Köyü 

4197321 Cevizlidere Sağ Oca 2850187 1985 GB Cevizlidere Mh.no:127 Balgat 

SGB 4198336 Çnk 2 Nolu Sağlık Birimi 2005 GB Atatürk Bulvarı Bakanlıklar Durağı No:98 Kızılay 

Çnk.1 Nolu Sağ Ocağı 2299434 1983 GB Güzeltan Sok.No.1 Maltepe/ANKARA 

Çnk.2 Nolu Sağ Ocağı 2315381 1995 GB Sümer sk. 34/2 Kızılay 

Çnk.3 N.S O.Topraklık A.Diş S.Birimi 2005 GB Seyranbağları Bağlar Cad. 77/A 

Çnk.3 Nolu Sağ Ocağı 4302210 2003 GB Seyranbağları Bağlar Cad. 77/A 

503


Çukurca Sağlık Ocağı 4958771 1997 GB Birlik Mahallesi 5. Cadde 51. Sokak Çukurca 

Dikmen Akpınar S.Oc 4768647 1989 GB Dikmen Caddesi No:490 Dikmen 

Emek Sağlık Ocağı 2213924 2003 GB 10.Cad.No:11 EMEK 

Erdoğan Şahinoğlu S.O. 2854519 2004 KB Karakusunlar Mah.348. Sok.No:1 

Hilal Sağ.Oc 4403314 1987 GB Sancak Mahallesi Sema Yazar Sokak No:11/A Çankaya 

Hilal Sağ.OcMHikmet Ayberk.S.Birimi 4992454 1996 KB Yakupabdal Köyü ANKARA (M.Hikmet Ayberk) 

Karapınar Sağlık Ocağı 4752525 2005 KB Karapınar Mah. 52.Sok.Çankaya 

Kırkkonaklar Sağ. Oc 4951149 1993 GB Birlik mh.9.cad.no:56/A Çankaya 

Maltepe S.O. 2005 GB Strazburg cad. Maltepe Pazarı karşısı 

M.Kemal Mah. Barış Sitesi Eskişehir yolu 7.Km 67. Sok. 

Mustafa Kemal S. O. 2859383 1995 GB No:2 

Mürsel Uluç S.O. 4911999 2000 GB Mürsel Uluç mah. İlker Son Durak No:119/A Çankaya 

Oran 75. Yıl Sağlık Ocağı 4907556 1997 KB Oran Sitesi 3. Devlet Mah Zühtü Tiğrel Cad. No:13 Oran 

Öveçler Dilhan S. Oc 4829096 1993 GB 4. Cadde 55. Sokak Övecler 

Sokullu Mehmet Paşa Sağ Oca. 4825580 2005 KB Sokullu Cad. Mimar Sok.Dikmen Kapalı Halk Pazarı altıÇNK. 

ÇUBUK (9) 8382267 Hükümet Caddesi Yavuz Selim Mh.no27 

9 Çubuk 1Nolu Sağ.O. 8376711 1976 KB 4 Cumhuriyet Mahallesi Ankara Bulvarı No:58 Çubuk 

Fax: 837 66 60 Çubuk 2Nolu Sağ.O. 8371047 1976 KB 3 Yavuz Selim Mh. Duru Sokak 11/B Çubuk 

Tel:8382267 Çubuk 3 Nolu S.O 8376110 1976 KB 4 Yıldırım Beyazıt Mahallesi Berat Cad. No:15/A Çubuk 

Hst:Fax:837 62 88 Çubuk 4Nolu Sağ.O. 8372887 1996 KB 4 Yavuz Selim Mh. Hükümet Cad. Reşadiye Sok. No:70 Çubuk 

Hükümet cad. Esenboğa Sağ.Ocağı 8271454 1991 KB Esenboğa Beldesi Ankara Yolu 12 Km. 

Yavuz Selim Mah. Kışlacık Sağ.Ocağı 8332002 1983 KB 5 Kışlacık Köyü 

No:27 Sirkeli Sağ. Ocağı 8213012 1994 KB Sirkeli Beldesi 

Yenice Sağ. Ocağı 8271250 1983 KB 7 Yenice Köyü Ankara Yolu 14. Km. 

Yukarıçavundur S.O. 8321053 1980 KB 6 Y.Çavundur Beldesi 

ELMADAĞ (7) SGB 8631031 İsmet Paşa Mh. Şevki Atabarut Cd.no35 

7 Elmadağ 1 Nolu Mrk Sağ.Oc 8634149 1980 GB 4 Tatlıca Mah.Petir sok No:20 

SGB Elmadağ 2 Nolu S.O 8635364 1999 KB Yenidoğan Mah. İnönü cad.No:14 Elmadağ/ANKARA 

504


Fax(Hst): 8634109 Hasanoğlan Sağlık Oca 8661230 1993 KB 4 . İstasyon Mah .Menderes Bul.53 

Tel: 8631031 Kayadibi Sağlık Ocağı 8695078 1995 KB Kayadibi Köyü Elmadağ/ANKARA 

8631530 Lalabel Baştaş S.O 8640044 2002 KB Lalabel Mah. Samsun yolu 35. Km. Elmadağ 

Lalahan Sağlık Ocağı 8651253 1990 GB Karşıyaka Mah.Cumhuriyet Caddesi No:20 Lalahan 

Yeşildere Sağ Ocağı 8683383 1993 GB Yeşildere Beldesi Fatih Mah. Elmadağ/ANKARA 

ETİMESGUT (91) SGB 2440907 İstasyon Mah.Leylak Cd. Or Sok. No:2 

9 Etimesgut 1 Nolu S.O. 2440906 1980 GB 9 İstasyon Mah.Leylak Cd. Or Sok. No:2 

Fax:244 39 40 Etimesgut 2 Nolu Alsancak S.O. 2442714 1994 GB Kazım Karabekir Mah.129.Sok.ETİMESGUT 

Fax.(HST):2431642 Etimesgut 3 Nolu S O 2453995 2002 KB Süvari mah. 311. sok. 5. cad. No: 24 Etimesgut 

Tel:2440907 Eryaman 1 Nolu S.O 2803086 1989 KB Betontaş İş Merkezi Yanı No:11 ERYAMAN 

Eryaman 2 Nolu S.O 2803223 2002 KB Şehit Osman Avcı Mah.Selçuklular Cad. 47. Sok. Eryaman 

Eryaman 2 N. S.O.S.Birimi (A.Diş S.) 2005 GB Eryaman 2.Etap Toplu Konutları 

Eryaman 3 Nolu Sağ.O 2826600 1997 KB 3.Etap İşletme Merkezi 1nci kat Eryaman 

Eryaman 4 NoluS.O 2835728 2002 KB 4. Etap 208.Sok.No:2 Eryaman 

Elvankent Sağlık Ocağı 2004 KB Atakent Mah.551.Sok. Elvankent 

Sanayi Sağ.Oca. 2783376 2004 GB Şaşmaz Oto Sanayi Sitesi 4.Cad.26.Sok.Güvercinlik 

Cumhuriyet Cad. Şehit Teğmen Kalmaz Sok No:12 

EVREN (1) SGB 8935069 

Y.Mahalle 

Cumhuriyet Cad. Şehit Teğmen Kalmaz Sok No:12 

1 Evren Sağlık Ocağı 8935069 1983 KB 4 Y.Mahalle 

Tel ve Fax:8935069 

GÖLBAŞI (92) SGB 4841100 Gazi Üniversitesi Kampüsü İçi 

SGB 

9 Gölbaşı Mrk.Sağ.Oca 4841099 1981 KB 2 Gaziosmanpaşa Mah. Ankara Caddesi Gölbaşı 

4843812 

2Nolu Sağlık Ocağı 

4847990 1992 KB 4 Bahçelievler Mahallesi 160. Sokak No:17 Gölbaşı 

Fax:4841101 Ahiboz Sağ .Ocağı 6166079 1984 KB 4 Ahiboz köyü (Hızır Acil Tel:6166079) 

Tel:4841100 Beynam Sağlık Ocağı 8725933 1984 KB 4 Beynam köyü 

Bezirhane Sağ.Ocağı 6133163 1984 KB 4 Bezirhane köyü 

4841098 Gökçehöyük Sağ Oca. 6122010 1982 KB 4 Gökçehöyük köyü 

Karagedik Sağlık Ocağı 6177048 1992 GB Karagedik köyü 

505


ÖYSEKENT S.O.Adalet Akademisi 

S.Bir. 2005 Ahlatlıbel Kampüsü İncek Yolu 

ÖYSEKENT Sağ.Oca. 4993166 1994 KB Taşpınar köyü Lodumlu mevki 

Selametli Sağ Ocağı 6135200 1994 GB Selametli Köyü 

Şehit Selami Gazi Atabey S Bir(A.Diş 

S.) 4843183 2005 KB Ankara Caddesi 19.Sokak No:2/DE GÖLBAŞI 

GÜDÜL (3) SGB 7281026 Aşağı Mh.Ordu Cd.Leblebiciler Sok.Pazar Yanı No.46 

fx7281383 3 Güdül Mrk Sağ. Ocağı 7281383 1966 KB 4 Emirler Mah. Sağlık Sok. 

SGB Fax: 7280237 

Tel:7281026 Çağa Sağlık Ocağı 7244015 1982 KB 4 Çağa Kasabası Güdül 

Tel 7280209Dev.Has Yeşilöz Sağlık Ocağı 7266046 1982 KB 4 Yeşilöz Kasabası Güdül 

HAYMANA (7) SGB 6581818 Çaldağ Mah.Kemalpaşa Sok.No:22 HAYMANA 

7 Bumsuz Sağlık Ocağı 6643201 1989 KB Bumsuz Köyü 

SGB Çalış Sağlık Ocağı 6556101 1992 KB 4 Çlaış Kasabası / HAYMANA 

Fax:6581818 Evliyafakılı Sağ.Ocağı 6629105 1983 KB 4 Evliyafakılı Köyü 

Tel:6581818 Haymana Mrk Sağ Oca 6581818 1980 KB Çaldağ Mah.Kemalpaşa Sok.No:22 HAYMANA 

Oyaca Sağlık Ocağı 6524207 1986 GB Fevzi Çakmak Mah.Ankara Cad.Oyaca /HAYMANA 

Tepeköy Sağlık Ocağı 1984 KB 4 Tepeköy Köyü 

Yenice Sağlık Ocağı 6654519 1989 KB 4 Yenice Kasabası Haymana Yolu 

KALECİK (3) SGB 8570359 Belediye İş Merkezi, Cuma Mahallesi, Kalecik/ANKARA 

3 Kalecik Mrk.Sağlık Oca 8570359 1983 GB 4 Belediye İş Merkezi, Cuma Mahallesi, Kalecik/ANKARA 

SGB Fax: 8570359 Çandır Sağlık Ocağı 8537241 1992 KB 4 Çandır Köyü 

Tel: 85713 21 Hasayaz Sağlık Ocağı 1980 KB 4 Hasayaz Köyü 

KAZAN (2) SGB 8145763 Sağlık Ocağı Ekbinası Kaymakamlık Loj.Alt kat 

SGB 2 Kazan Mrk.Sağ.0cağı 8141010 1963 KB 6 Atatürk Mahallesi GMK Caddesi Kazan 

Fax:8145763 Saray Sağlık Ocağı 8154414 1992 KB Ankara İstanbul Yolu 25. Km. Saray Köyü 

Tel 8145764 

8145763 

KEÇİÖREN(312) SGB 3804184 Tepebaşı Mah.Aksaray Cad.No.1 

31 19 Mayıs S.O. 3576563 1998 GB 19 Mayıs Mah.Conker Cad. Erfelek Sok.No:14/A 

506


Aşağı eğlence Sağ.Ocağı 2005 GB Hüseyin Onat Sok.No.4 

Atapark S.O. 3792255 1995 GB Atapark Mahallesi Aşıkveysel Parkı İçi. No:101 Keçiören 

Gazino Durağı Aksaray 

Ayvalı Zeki polat S.O. 3316320 1994 GB 5. Cadde Zekipolat Parkı içi Ayvalı 

Cad. No:1 Bademlik Sağlık Ocağı 3553888 1986 KB Elvanter Sk.No:21 

Tel:3804184 Bağlum S.O. 3299686 1992 KB Tansu Çiller Bulvarı No:4 

3575100 Barış Sitesi Sağlık Ocağı 3216677 2004 KB Şehit veli kara sokak.Barış Sit 2 Blok no:16 Etlik 

Fax:3819194 Emrah S.O. 3525259 2000 GB Yunusemre Cad.Şener Sk.Y.Emre Kültür Mrk. 

Göçmenkonutları S.O. 3288609 1994 KB Ayyıldız Mah.Yunus Emre Sok. No:3 KEÇİÖREN 

Güçlükaya S.O. 380 41 84 2004 GB Güçlükaya mah. Tefenni Sok. No 3(henüz faal değil) 

3413535 

Gümüşdere S.O. 

FX3413525 2000 GB Ulviye Fenmen İlköğretim Bahçesi 

İsmet Ayturan Mrk.S.O. 3808616 1984 KB Gazino Durağı Aksaray Cad. No:1 

İsmet Ayturan S.O.Sağ.Birimi(A.Diş S.) 3146893 2004 Tepebaşı Mah. Fatih Cad. No:127 (Kaymakamlık binası içi) 

Kafkas Sağlık Ocağı 3298880 2003 GB Kafkas Blokları Bağlum Bulvarı No:101/1C 

Kalaba S.O. 358 3736 1998 KB Kalaba Merkez Cami altı Haneli Sk.No:4 Kalaba 

Kamilocak S.O. 3403737 1997 GB Yeşilöz Mah.3 Sok. Keçiören 

Karargahtepe S 3610358 1998 GB Çamaltı Sk.Anafartalar Parkı İçi Karargahtepe /KEÇİÖREN 

Kuşçağız S.O. 3554556 1985 KB 

Ovacık S.O. 3783525 1995 GB Ovacık mah.Hacılar Sok. 1.cd .15/A 

3288608 

Pursaklar S.O. 

FX3282230 1989 KB 4 Atatürk Caddesi Pursaklar 

Sancaktepe S.O. 

3307992 

FX3305536 1998 KB Sancaktepe Mah. 5. Cad.22 Sok. 

Saray S.O. 3993110 1980 KB 4 Saray Köyü. 

Subayevleri SO. 3478424 1998 GB Centilmen Sok Subayevleri. 

Şefkat S.O. 3397272 2000 GB Şefkat Mah. Emel Sok.No:50 Keçiören 

Şehit Top.Onb.Yasin Süer SO. 5801588 2003 GB Adalararası Sokak M.Örücü İ.Öğr.Okl.Yanı KEÇİÖREN 

Şehitkubilay S.O 3211414 1998 GB Şehit Kubilay Mh.130.Sok.No:52 

Şenlik Sağlık Ocağı 3561456 2005 KB Şenlik Mah.Gürkan Sok. No:7 Keçiören 

507


Binası yok Şenyuva S.O. 3382524 1996 GB Şenyuva Mahallesi 2. Sok. Pazaryeri yanı 

Şht.Asb.Ali Çoban Esertepe S.O. 3786454 2003 GB Esertepe Mahallesi 29.Sokak Ali Çoban Parkı İçi 

5801609 

Ufuktepe S.O. 

FX3801609 1994 GB Osmangazi Mah. Sizin Sok. Hz. Ali Camii Yanı 

357 51 00 Uyanış SAğlık Birimi 3558813 1999 KB Uyanış Mh.5 Sk.No:12 

3561525 Uyanış Sağlık Ocağı 3558813 1986 KB 4 Uyanış Mh. Gülbaba Cad. 5 Sok.No:12 

Yayla Sağlık Ocağı 2005 KB Yayla Mah. 37. Sok. No:1Keçiören 

Yeşiltepe S.O. 3405157 1998 GB Yeşiltepe Mah.5.Cad. 

K.HAMAM (4) SGB 7361733 Yenice Mahallesi Sağlık Sokak No:13 K. HAMAM 

4 Kızılcahamam Mrk. S.O. 7361101 1980 KB 4 Yenice Mahallesi Sağlık Sokak No:13 K. HAMAM 

SGBFax.7365142 

7361733 Çeltikçi S.O. 7343011 1983 KB 4 Çeltikçi Beldesi K.HAMAM 

Tel:7361733 Güvem S.O. 7456019 1985 KB 4 Güvem Nahiyesi No:13 

Pazar S.O. 7467004 1984 KB 4 Pazar Nahiyesi K.HAMAM 

MAMAK (22) SGB 3643741 Tıp Fak.Cad.Okul Sok No.21 

ABİDİNPAŞA 22 60.Yıl Sağ.Oca. 3918032 1982 KB 4 Mutlu Mah. 110. Sokak No:5 

Abidinpaşa Dr. Emre Demir S.O. 3643781 1967 KB A. Paşa Mah. Okul Sok.No:25 Abidinpaşa 

SGB Akşemsettin Sağ.Oca. 3904702 1998 GB Akşemsettin Mahallesi Demokrasi parkı içerisinde 

Fax:3643753 Boğaziçi Sağ.Oca. 3684102 1994 GB Boğaziçi Mh.1.Cad. 2. Sokak No:18 MAMAK 

Tel:3643741 Bostancık S.O. 3762442 1990 KB 4 Bostancık Mah.30.Sok.No:16 

3643631 Derbent Sağ.Oca. 3686225 1990 KB Araplar Mahallesi 1.Sokak No:4 MAMAK 

Dr.Ahmet Macit Altıağaç S.O. 3686257 1993 KB 4 Altıağaç Mah.Gazneli Mahmut Cad.No:13 

Kale Rotary Kulübü S.O. 3750016 2004 KB Başak Mahallesi 163. Sokak MAMAK 

Kayaş Sağ.Oca. 3725054 1993 GB B.Kayaş Mh. Kayaş Caddesi 64. Sokak No:22/1 

Kıbrıs Sağ.Oca. 3741666 1994 GB Kıbrısköyü Mamak 

Köstence Sağ.Oca. 3725584 1993 KB Köstence Mah. Hüseyin Gazi Cad.No:11 

Kutludüğün Sağ.Oca. 5975208 1986 KB Kutludüğün Kasabası 

Küçük Kayaş Sağ. Oca 3735515 2003 KB Yeşilbayır Mah.Devlet Samsun Yolu Güzergahı No:158 

Mamak S.O. 3687807 1985 GB Mamak Kaymakamlığı 

508


Mutlu Sağ.Oca. 3644495 1991 KB General Zeki Doğan Mah. Natoyolu No:16 

Onur UĞURLU Sağ.Oca 3644455 1997 KB Misket Mh.33.Sok. 

Ortaköy Sağ.Oca 3990898 1990 KB 4 Samsun Devlet Karayolu Üzeri 23. Km. Ortaköy Köyü 

Park Sağ.Oca. 3638990 1981 KB 50. Yıl Mahallesi Münzevimler Sok.No:1 

Samanlıkbağları S.Oc 3645703 1972 KB Akdere Mahallesi Mehmet Ali Altun Cad.30. Sokak No:7 

Şirintepe Sağ.Oca. 3909852 1995 KB Şirintepe Mah. 3.Cad. 40. Sok.No:111 

Tuzluçayır Sağ.Oca 3643026 1972 KB Tuzluçayır Mah. Asım Gündüz Cad.No:3 

Türközü Sağ.Oca 3655377 1991 KB Türközü mah. 157. Sokak No:121 

GÜLVEREN (61) SGB 3500586 Plevne cd.No:87 Gülveren 

Plevne cd.No:87 FAKS 

3500028 

6 Çiğiltepe Sağ.Ocağı 3510046 2003 GB Akçakale Sokak 2/C SİTELER/ANKARA 

3518160 

Doğantepe Mah.2.Cad. No:139 Altındağ (Altındağ Yaşlılar 

Doğantepe Sağ Oca. 

FX3518160 2000 GB Evi) 

Gülveren Sağ.Oca 3500010 1976 GB Plevne cd.No:87 Gülveren 

Hacılar Sağlık Ocağı 2005 GB Hacılar Mah. 18.Sk. No: 29 Altındağ/ANKARA 

Tel: 3500586 Ulubey Sağlık Ocağı 3482637 2004 KB Hacılar Mah. General Hasan Cad.No:19 Gülveren 

3500916 

Yunusemre Sağ.Oca 

3532198 1980 KB 4 Ali Ersoy Mh.76.Sok.No:47/Hasköy 

3500235 

FX3515916 

Yunusemre Sağ.Ocağı S.Birimi 2005 Ali Ersoy Mh.65.Sok.No:5 29 Ekim Kültür Merkezi 

NALLIHAN (52) SGB 7851060 100. Yıl Mah. Hoşebe Caddesi Alipınarı Sokak 

5 Çayırhan Sağ.Oca. 7961060 1984 KB 4 Emek Mah. Hastane Sokak No:11/A 

SGB Çayırhan Sağlık Birimi 2005 GB Barış Mah.Fatih Cad. No:3 Çayırhan 

Fax:7851160 Çamalan Sağ.Oca 7946349 1983 KB 4 Çamalan Köyü 

Tel:785 10 60 Nallıhan Mrk.Sağ.Oca. 7851060 1981 KB 4 100. Yıl Mah. Hoşebe Caddesi Alipınarı Sokak 

Nallıhan Mrk.Sağ.Oca.Sağ.Birimi 2004 KB 

Sarıyar Sağ.Oca. 7911398 1987 KB Enerji Mah. Sarıyar 

Yenice Sağ.Oca. 7892155 1993 KB Yenice Köyü 

POLATLI (8) SGB 6245133 Gülveren Mh.Esentepe Karakolu Yanı AÇS Üst katı 

8 D.Ü.Ç.Sağ.Oca. 6322076 1984 KB 4 Devlet Üretme Çiftliği Köyü 

509


SGB6245133 Yenimehmetli Sağ.Oca 6489199 1983 KB 4 Yenimehmetli köyü 

FAX.6245134 Polatlı Mrk.1 Notu Onur Demir S.O 6231263 1980 GB 4 Fatih Mah. Bilgen Caddesi 

2 Nolu Mecit Kaya S.O 6242941 1989 KB Şentepe Mahallesi Yalta Sokak No:4 

6245133 3 Nolu Mehmet Akif S.O 6223587 1992 KB Mehmet Akif Mah.Aksu Cad.No:1 

Yassıhöyük Sağ.Oca. 6382166 1984 KB 4 Yassıhöyük köyü 

Temelli Sağ.Oca 6451098 1983 KB 5 Temelli köyü 

Dr.Necip Doğu 5 Nolu S.O. 6233138 2003 GB Cumhuriyet Mah.Battalgazi Cad.Eski Hastane Binası Zemin Katı 

SİNCAN (11) SGB 2734565 Ulubatlı Hasan Mah. Candan Sokak No:2 

11 Sincan 1 Nolu Sağ.Oca 2702519 1968 KB 6 Mareşal Fevzi Çakmak Mh.Zafer Sok.No:34 

SGB Sincan 2 Nolu S.O. 2720055 1977 KB Ulubatlı Hasan Mah. Candan Sokak No:2 

Fax:2730373 Sincan 3 Nolu Sağ. O. 2825686 1994 GB Devlet Mah. Devrimler Cad. Sağ. Müd. Lojmanları No:1/2 

Tel.273 45 65 Yenikent 1 Nolu Sağ.Oca. 2771003 1966 GB 6 Atatürk Mahallesi Fatih Caddesi Sağlık Sokak 

Yenikent 2Nolu S.O. 2770646 1995 KB Mareşal Çakmak Mh. Kazımkarabekir Cad. No:11 Yenikent 

Sincan 4 Nolu Rasim ÇETİNEL S.O 2680708 1998 GB Tandoğan Mah. Yerel Sok.No:11 Sazpınarı Mevki 

Sincan 5 Nolu Sağ.O. 2740300 1998 GB Gaziosmanpaşa Mah. Işık Sokak.No:2 Sincan 

Sincan 6 Nolu Sağ.O 2633097 2001 KB Mareşal Çakmak Mahallesi Piril Sok.No:6 

Sincan 7 Nolu S.O. 2760662 2000 GB Tandoğan Mah.Barbaros Cad.23. Sok.Toplum Mrk.Binası 

Sincan 8 Nolu S.O 2730703 2000 GB Gazi Osman Paşa Mah.Yağmur Sok. No:1 

Mareşal Çakmak Mah. Kanarya Sk. No:91 

Mehmet Nurhan KAYNAK S.O. 2005 KB Sincan/ANKARA 

Ş.KOÇHİSAR (9) SGB 6871807 Sarıkaya Mah. Göçmenler Sok.No.5 

9 Büyükkışla Sağ.Oca. 6948099 1982 KB 4 Büyükkışla Köyü 

SGB Fax:6872210 1 Nolu Merkez Sağlık Ocağı 6871753 1983 GB Kale Mahallesi Irmak Sok.Ş.KOÇHİSAR 

2 Nolu Sağ. Oca. 6872210 1993 GB Emek Mahallesi E90 Karayolu Üzeri Ş.KOÇHİSAR 

Tel: 687 18 07 3 Nolu Sağ.Oca. 6870233 1994 GB Boğaziçi Mahallesi Ankara Caddesi 

Sarıkaya Mah Akin Sağ. Oca. 1996 GB Akin Köyü 

Göçmenler Sok Çalören Sağ. Oca. 6833039 1986 KB 4 Çalören Kasabası 

Gülhüyük Sağ.Oca. 6915048 1986 KB Gülhüyük Kasabası 

510


Kaçarlı Sağ.Oca. 6811072 1990 KB 2 Kaçarlı Kasabası 

Yeşilyurt Sağ. Oca. 6937314 1987 KB 4 Yeşilyurt Köyü 

Y.MAHALLE (231) SGB 3434951 5.Durak No:114 Kaymakamlık Binası Kat:2. 

23 Batıkent 1Nolu Sağ.O. 2516362 1987 KB 4 İnönü Mah.3 Cad.68 Sok.Batıkent 

SGB Batıkent 2Nolu S.O. 2509782 1993 KB 4 Kent Koop Mah.218.Sok Batıkent 

Fax:344 60 24 Batıkent 3 Nolu S.O 2568656 2002 KB Yenibatı Mah. Necmi Şahin İlköğretim Okulu Yanı Batıkent 

Tel:3434951 Batıkent 4 Nolu Sağlık Ocağı 2574500 2004 GB Kardelen Mah.Uğur Sitesi Batıkent. 

Çamlıca Sağ.Ocağı 3977280 2002 KB Yenimahalle Kaymakamlığı 5. Durak Yenimahalle 

Çayyolu 2 nolu Ayşe Ana S:O 2420621 2004 KB Koru mh.ema asmabahçe evleri önü Çayyolu . 

Çayyolu Sağ.Oca 2353627 1990 KB Çayyolu Köyü 

Demetevler Sağ.Oca 3459636 1991 GB 2.Cad.No:33/23 Karşıyaka 

Ergazi Mehmet Gözgü Sağ Oca 2781679 2003 KB 9 Ergazi Mah.Köy içi Serpmeevleri BATIKENT 

Gimat Sağlık Ocağı 3974030 2005 GB Gimat Toptancılar Sitesi 

Havacılar Diş Polikliniği 3349595 2003 KB Havacılar Sitesi Demetevler 13.Cad. 

Havacılar Sağlık Ocağı 3340868 2003 GB Havacılar Sitesi Demetevler 13.Cad. 

Atatürk Cad.Sosyal ve Ticari İş Merkezi No: 6 Hurdacılar 

Hurdacılar Sağlık Ocağı 3964277 2003 GB Sitesi 

Karşıyaka Sağ.Oca. 3342164 1991 GB 2.Cad.No:83/C Karşıyaka 

Macunköy Sağ. Oca 3854720 1995 KB Serpmeevler Bağdat Caddesi No:381/A 

Ostim Sağlık Ocağı 3855252 2003 GB 100.Yıl Bulvarı No:99 Ostim 

Susuz Sağ.Oca 3667010 1996 GB Susuz Köyü 

Şentepe 1 Nolu Sağlık Ocağı 335 08 96 2004 GB Karahöyük Cad. 127. Sok. 63/A Şentepe 

Şentepe 2 Nolu Sağlık Ocağı 3151324 2004 KB Televizyon Cad. No:43 Şentepe 

Türkkonut II Sağ.Ocağı 3434951 2004 GB Çayyolu Dodurga Köyü Türkkonut Sitesi 

Yahyalar Sağ. Oca 3363032 1992 GB İvedik cd. No:287 

Yakacık Sağ.Oca 3967676 1998 GB Yakacık köyü 

Yenimahalle Sağ.Oca 3153891 1980 GB 5.Durak No:114 Kaymakamlık Binası Kat:2. 

Yeşilevler E.Şimşek S.O 3460208 1982 KB 4 34 sk.no :27Yeşilevler Onkoloji Hastanesi Karşısı 

511


R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar: 

Tablo R.1.2.1.Bulaşıcı Hastalıkların Aylara Dağılımı ( 2005) 

HASTALIKLAR OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOPLAM 

VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM VAKA ÖLÜM 

AKUT KANLI İSHAL 20 8 9 12 36 25 85 82 77 5 6 365 

AKUT HEPATİT A 20 33 21 9 10 4 6 15 16 22 26 23 206 

AKUT HEPATİT B 7 3 3 3 2 2 1 2 3 4 3 1 1 34 1 

AKUT HEPATİT C 1 1 1 1 1 5 

AKUT HEPATİT E 

KOLERA 

TİFO 1 1 2 

SHİGELLA (Dysenteriae) 1 2 2 4 3 8 4 24 

SHİGELLA (Flexneri) 2 3 3 3 1 2 9 8 8 3 42 

SHİGELLA (Sonnei) 1 2 4 3 4 6 53 64 114 2 2 255 

SHİGELLA (Boydii) 1 1 1 2 2 3 7 18 

Salmonella (Paratyphi A) 1 2 1 4 

Salmonella (Paratyphi B) 1 1 2 4 

Salmonella (Paratyphi C) 1 1 1 3 

Salmonella 09(D1) 4 4 1 7 19 15 3 5 3 2 63 

Salmonella (sp.) 2 3 3 2 7 6 2 8 5 11 1 2 52 

Salmonella 04(B) 1 2 1 3 2 9 

Salmonella (diğer) 1 2 5 1 2 2 2 1 6 1 23 

Salmonella (typhi) 1 1 2 

Salmonella 07(C1) 1 1 1 2 5 

Salmonella 09,46(D2) 1 1 2 

Salmonella 013(G) 4 4 

Entamoeba Histolytica 61 73 96 106 163 140 190 256 ### 247 80 93 ### 

Giardia İntestinalis 21 51 37 40 75 39 73 56 41 29 23 44 529 

ENTERO E.COLİ 1 1 

CRYPTOSPORİDİUM sp. 2 1 1 1 5 

C.BACTER (Diğer) 3 1 8 3 2 2 19 

C.BACTER (coli.) 1 1 2 

C.BACTER (jejuni) 1 1 1 1 4 

LİSTERİA MONOCYTOGENES 21 21 

512


Tablo R.1.2.2. Bulaşıcı Hastalıkların Yıllara Dağılımı 

HASTALIKLAR 

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

V Ö V Ö V Ö V Ö V Ö V Ö V Ö V Ö 

TİFO 210 1 108 126 75 115 83 115 88 

P.TİFO 36 4 13 5 14 1 14 17 

A.DİZANTERİ 856 589 246 251 1 579 774 549 801 

B.DİZANTERİ 196 128 71 30 183 78 183 72 

A.HEPATİT 831 1 1005 860 431 593 541 593 316 1 

B.HEPATİT 386 1 338 225 1 205 2 245 193 1 245 161 

BOĞMACA 20 6 1 4 9 4 13 4 23 

KIZIL 670 886 615 551 680 413 680 364 

KIZAMIK 639 2120 582 970 1552 1 285 1552 1 262 

M.MENENJİT 36 3 23 2 10 5 2 6 2 11 

STR.ANJİNİ VE DİĞER 7459 4741 4471 4426 4834 3124 4834 2672 

TETANOZ 2 2 1 3 1 

N.TETANOZ 4 2 1 1 1 

ŞARBON 11 16 15 25 1 19 12 19 11 

BRUCELLOZİS 348 262 277 249 311 289 311 392 

G.BARRE 1 2 1 1 1 1 

KALAAZAR 3 4 1 6 1 1 2 

POLİOMİYELİT 

KUDUZ Ş.ISIRIK 3036 3905 3847 6000 5121 4742 5121 5783 

LEJYONELLA 2 

LEPTOSPİROZİS 1 

513


R.1.2.1. İçme, kullanma ve Sulama Suları 

SU GÜVENLİĞİ 

1Su Güvenliği Faaliyet Alanları : 

İl Sağlık Müdürlüğü su güvenliği birimi; Ankara ili sınırları içerisinde; 

· Mineralli Suları 

· Kaynak ve İçme Suları, 

· Kaplıca ve Termal Tesisleri, 

· Su taşıma araçlarını denetlemek ve ruhsatlandırmak, 

· Ambalajlı su kontrolü 

· Havuzları, Su Bayilerini periyodik olarak denetlemek, su numuneleri almak, 

analizleri yaptırmak, 

· Müdürlüğümüze intikal eden şikayetleri değerlendirmek, 

· Şebeke suyu kontrolü yapmak, 

· Su deposu kontrolü 

· Kuyu kontrolü, 

· Rekreasyon amaçlı süs havuzları kontrolü 

· Sağlık Grup Başkanlıklarından gelen bakiye klor ölçümlerini değerlendirerek 

uygun olmayanları ilgili kurum ve kuruluşlara bildirerek gerekli düzenleme ve 

müdahaleleri sağlatmak, ASKİ ile koordineli çalışarak şehir şebeke suyunu kontrol 

etmek, topluma sağlıklı su temin etmek, 

· Diyaliz merkezlerinden rutin kontrol amacıyla diyaliz su numuneleri almak, 

· İstatistik çalışmalar yapmak, hizmet içi eğitim yapmakla yükümlüdür. 

SU GÜVENLİĞİ BİRİMİ 2005 YILI FAALİYETLERİ 

İl Sağlık Müdürlüğü su güvenliği birimi; Ankara ili sınırları içerisinde bulunan 

Mineralli Sularını,, Kaynak ve İçme Sularını, Kaplıca ve Termal Tesisleri, Su taşıma 

araçlarını denetlemek, ruhsatlandırmak, Havuzları, Su Bayilerini periyodik olarak 

denetlemek, su numuneleri almak, analizleri yaptırmak, Müdürlüğümüze intikal eden 

şikayetleri değerlendirmek, Sağlık Grup Başkanlıklarından gelen bakiye klor ölçümlerini 

değerlendirerek uygun olmayanları ilgili kurum ve kuruluşlara bildirerek gerekli 

düzenleme ve müdahaleleri sağlatmak, ASKİ ile koordineli çalışarak şehir şebeke suyunu 

kontrol etmek, topluma sağlıklı su temin etmek, diyaliz merkezlerinden rutin kontrol 

amacıyla diyaliz su numuneleri almak, istatistik çalışmalar yapmak, hizmet içi eğitim 

yapmakla yükümlüdür. Bu çerçevede; tüm Sağlık Grup Başkanlıkları ve su işletmeleri 

temsilcilerine 2005 yılı Nisan ayında, değişen kanun ve yönetmeliklerle ilgili olarak, 

hizmet içi eğitim verilmiştir. Ayrıca, topluma sağlıklı su temin etmek ve toplumu bulaşıcı 

hatalıklardan korumak amacıyla, özellikle 2005 yılı yaz sezonunda Şube Müdürlüğümüz, 

Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürlüğü, Sağlık Grup Başkanlıkları ve ilgili tüm kurumlarla 

24 saat kesintisiz hizmet verilmiştir. Bunun dışında Sağlık Bakanlığının Okul Su Sağlığı 

Projesi kapsamında, 2005 yılı Şubat, Haziran ve Eylül ayları olmak üzere 3 aşamalı 

yürütülen proje gereği, İlimizde bulunan tüm okulların su depoları dezenfekte edilmiştir. 

514


a) Kaynak, Maden ve İşlenmiş İçme Suları: 

Ankara ili, Kızılcahamam, Beypazarı, Çubuk, Haymana, Bala, Saray sınırları içinde 

ruhsatlı, 8 kaynak ve 1 içme suyu, 2 işlenmiş kaynak suyu işletmesi, 2 maden suyu işletmesi 


Bu işletmeler, ilgili kanun, yönetmelik ve genelgeler doğrultusunda Müdürlüğümüz 

tarafından sağlığa uygun duruma getirilmesi amacıyla, 3’er ay aralıklarla rütin denetimler 

yapılmaktadır. Analiz sonuçlarına göre ve denetim sonuçlarına göre uygun olmayan işletmelere 

yasal işlemler yapılmıştır. Bu çerçevede 2 kaynak suyu ve 1 maden suyu ruhsat başvurusu 

değerlendirmeye alınmış, 3 inceleme kurulu oluşturulmuş, 19 su satış aracına su taşıma ruhsatı 


b) İçmece ve Kaplıcalar: 

İlimize bağlı bulunan Beypazarı, Haymana, Ayaş ve Kızılcahamam ilçeleri sınırları içerisinde 12 

kaplıca ve termal tesis Kaplıcalar yönetmeliğine uyum sağlamaları için gerekli denetimler yapılmış 

ve işlemlere başlanmıştır. Bu çerçevede 6 inceleme kurulu oluşturulmuştur. 

c) Yüzme Havuzları: 

İlimiz sınırları içinde bulunan 79 havuz, sezon içinde yoğun olmak üzere Müdürlüğümüzce, bağlı 

Sağlık Grup Başkanlıkları ile işbirliği içinde hijyenik şartlar ve su kalitesi yönünden her yıl 

program yapılarak bu programa uyularak denetlenmektedir. Havuzlardan su numuneleri alınarak 

analiz ettirilmiş ve uygun olmayan işletmelere gerekli yasal ve idari işlemler yapılmıştır. 

Müdürlüğümüze yapılan şikayetlerde değerlendirilmiştir. 

d) Şebeke Suları: 

Ankara ilinin şebeke suyu sisteminde ASKİ tarafından 2005 yılı için belirlenen 618 odak 

noktasından ASKİ, ilgili belediyeler ve Sağlık Grup Başkanlıkları tarafından günlük serbest klor 

taraması yapılmıştır. Belirlenen odak noktaları dışında şüpheli görülen kritik noktalardan şebeke 

sistemindeki suyun sağlığa uygunluğu sağlanmıştır. ASKİ kapsamı dışındaki belediye şebeke 

sularından sorunlu olanlar için gerekli uyarılar yapılarak ve ilgili kurumlarla koordineli çalışılarak 

ıslahı sağlanmıştır. Bu çerçevede, yaz sezonu yoğun olmak üzere, Müdürlüğümüzce 1902 noktada 

şebeke kontrolü yapılmıştır. Bunun dışında İlimiz sınırları içinde bulunan 60 konutluk sitenin 

şebeke sorunu ve Kıbrıs köyü şebeke sorunu İl Umumi Hıfzıssıhha Kuruluna taşınarak ASKİ ile 

birlikte çözümlenmiştir. 

e) Piyasaya arz edilen ambalajlı sular : 

Müdürlüğümüzce Ankara ili sınırları içinde bulunan su bayileri, su satış araçları ve piyasada 

bulunan ambalajlı sular denetim altında tutulmaktadır. İlgili yönetmelik hükümlerine aykırı 

işyerleri hakkında gerekli işlemler yapılmıştır. Bu kapsamda 21 rutin piyasa kontrolü, 3 şikayet 

değerlendirilmiştir. 

f) toplam numune sayısı: 

2005 yılı Ocak Aralık ayları içinde Müdürlüğümüz ve Sağlık Grup Başkanlıkları tarafından, 2463 

kimyasal, 10617 bakteriyolojik, ve 13 radyolojik olmak üzere toplam 13093 numune alınmış 

bunlardan 1483’ uygun bulunmayarak gerekli işlemler yapılmıştır. 

g) Toplam Denetim Sayısı 

2005 yılı Ocak Aralık aylarında toplam 2092 denetim yapılmış, bunlardan Müdürlüğümüze 

yapılan 19 şikayet değerlendirilerek sonuçlandırılmıştır. 

h) Yasal Müeyyideler: 

2005 yılı Ocak Aralık aylarında yapılan denetimlerde mevzuata uygun bulunmayan su ve 

işletmecileri için; 2 para cezası, 7 faaliyetten men, 16 uyarı yapılmıştır. 

515


Tablo R.1.2.1.1. Su Güvenliği Birimi 2005 Yılı Faaliyet Tablosu 

İçme ve 

Yıl:2005 

Kullan. 

Ay: Ocak Aralık 

Sayısı 

Kimyasal 

Örnek Sayısı 

Uygun Değil 

Kaynak Maden Kuyu Kaplıca Havuz Diyaliz Su 

Bayii 

Suyu 

(Şebeke) 

618 11 2 12 79 37 

Su 

Satış 

Kamy 

onları 

101 88 36 2 12 15 46 3 303 

7 2 6 2 7 3 27 

Toplam 

Fiziksel 

Bakteriyolo 

jik 

Radyolojik 






2035 85 15 21 58 25 55 2 1 2297 

119 5 1 5 12 142 

9 3 1 13 

Denetim 


Rutin 1902 29 3 1 3 39 1977 

Takip 9 13 9 5 3 1 40 

Piyasa 

Denetimi 

2 1 21 4 28 

Şikayet 1 1 1 12 1 3 19 

İnceleme 

Kurulu 

Ruhsatlandır 

ma 

2 1 6 9 

19 19 

Müeyyide 

Yedi emin 

İmha 

Savcılık 

Para Cezası 1 1 2 

Faaliyetten 

1 1 4 1 7 

men (Süreli) 

Faaliyetten 

6 

Men 

(Süresiz) 

Açma 1 1 1 3 

Uyarı 2 6 3 4 1 16 

Tebligat 1 1 1 3 

516


Tablo R.1.2.1.2. Ankara İlinde 2005 yılında alınan toplam numune sayıları 

Toplam bakteriyolojik kimyasal 

Altındağ 502 483 19 

Akyurt 393 218 175 

Ayaş 117 88 29 

Beypazarı 277 227 50 

Bala 28 23 5 

Çankaya 71 43 28 

Çubuk 619 501 118 

Çamlıdere 90 56 34 

Etimesgut 685 659 26 

Elmadağ 625 408 217 

Evren 151 90 61 

Gölbaşı 474 367 107 

Güdül 30 30 0 

Haymana 1211 877 334 

Keçiören 628 628 0 

Kazan 122 97 25 

Kalecik 115 98 17 

K.Hamam 591 367 224 

Mamak 1193 926 267 

Nallıhan 318 227 91 

Polatlı 612 365 247 

Sincan 204 173 31 

Ş.Koçhisar 146 133 13 

Y.Mahalle 1278 1236 42 

Sağ.Müd. 2600 2297 303 

TOPLAM 13080 10617 2463 

Kaynak: il Sağlık Müdürlüğü Gıda Ve Çevre Kontrol Şube Müdürlüğü Ve Sağlık Grup Başkanlıkları 

R.1.2.2.DENİZLER 

Ankara İlinin denize kıyısı bulunmamaktadır. 

R.1.2.3.ZOONOZ HASTALIKLAR 

İnsanlarla hayvanların birlikte yaşaması ve hayvanların ürünlerinden yararlanılması 

insanoğlunun varlığı ile başlayan ve sonsuza kadar devam edecek olan bir durumdur. 

İnsanların önemli bir amacını da daima güvenilir ve yeterli gıdaya ulaşma isteği 

oluşturmuştur. Özellikle bitkisel gıdalara göre vücudun yararlanma ve değerlendirme 

düzeyinin daha fazla olduğu hayvansal gıdalar, bedenen ve zekâ yönünden daha gelişmiş 

bir toplum oluşturulmasının esaslarındandır. 

Bütün bunların sonucu olarak insanlar, hayvanlarda görülen hastalıklarla –ki bunlar 

zoonoz hastalıklar olarak bilinir karşı karşıya gelmiş ve bu durum, alandaki koruyucu 

hekimliğin ve bu meyanda da veteriner halk sağlığının önemini bir kez daha akla 

getirmiştir. Ülkemiz açısından önemli halk sağlığı problemi olan gıda kaynaklı 

zoonozlardan bazıları bruselloz, salmonelloz, tüberküloz, şarbon, toksoplazmoz, 

517


sarkosistoz ve tenyoz gibi hastalıklardır. Son zamanlarda bunlara, Trichinella ismiyle 

bilinen ve bu soya bağlı parazit türlerince meydana getirilen, başta domuz etlerinin çiğ 

veya az pişmiş olarak tüketilmesi neticesinde bulaşan bir parazitin yol açtığı trişinelloz 

hastalığı da eklenmiştir. Söz konusu hastalık ülkemiz için bir halk sağlığı problemi 

değilken, birtakım kişilerin sorumsuz davranışları ve yanlış bir beslenme anlayışı 

sonucunda bu hastalık, sınırlı bir alanda da olsa bir problem olarak ortaya çıkmıştır. Bu tür 

sorumsuzlukların ve yanlış beslenme alışkanlıklarının devamı halinde, domuzlardan sadece 

trişinelloz değil, t enyoz , s istiserkoz , s arkosistoz ve t oksoplazmoz gibi önemli parazit 

hastalıklarının geçebileceği de bilinmelidir. 

Zoonoz hastalıklar, halk sağlığı açısından önemli olmakla birlikte, çok basit 

birtakım korunma önlemlerinin uygulanması sonucunda bu hastalıklardan bir çoğunun da 

önüne geçilebilmesi mümkündür. Örneğin, etlerin çiğ veya az pişmiş olarak yenmemesi ile 

yukarıda belirtilen bir çok hastalığın; sütlerin çiğ veya az pişirilmiş olarak içilmeyip, iyice 

karıştırılarak kaynatılması veya pastörize edilerek içilmesi veya klâsik usuller yerine, 

gelişmiş teknolojik yöntemlerle elde edilen et, süt veya bunlara ait ürünlerin tüketilmesi 

önemli bazı halk sağlığı probleminin ortaya çıkmasına engel olacaktır. 

Bunların yanı sıra, ilgililerin denetim hizmetlerini yeterli ve sürekli olarak yerine 

getirmesi, halkın ise yeterli bilgi ve bilince sahip olması gerekmektedir. Halk, çiftlikten 

sofraya kadar her aşamasında veteriner hekim kontrolünden geçmemiş olan hayvansal 

gıdaları ve damgasız etleri kesin olarak tüketmemeli, kaynağı belli olmayan sütleri veya 

sadece ucuzluğu nedeniyle bazı hayvansal ürünleri almamalıdır. Güvenilir olmayan ve 

kaynağı belirsiz hayvansal ürünleri tüketmektense, sağlık problemi oluşturmayacak, 

kaynağı belli ve temin edilmesi hem kolay hem de daha ucuz olan diğer gıdaların 

tüketilmesi daha çok akılcı olmaktadır. 

Sonuç olarak, insanların hayvansal gıdalara olan talebi sürekli olarak devam 

edeceğinden zoonoz hastalıklarla her zaman karşı karşıya kalınabileceği kaçınılmaz bir 

gerçektir. Ancak, bu durumun, bilgiye ulaşımın oldukça kolaylaştığı zamanımızda bir 

kader olmadığı, yeterli bilgi ve bilinçle zoonoz ve gıda kaynaklı bir çok problemin 

üstesinden gelinebileceğinin de bilinmesi icap etmektedir. 

Ankara İli ile ilgili olarak bu konu hakkında bilgi bulunamamıştır. 

R.1.3. Gıda Hijyeni: 

Müdürlüğümüzce Gıda İmal, Satış ve İçkili Eğlence Yerlerinin denetimi, GSM 

Ruhsatları, Çalışma İzin Belgesi, Gıda Numunesi alma, Şikayet değerlendirilmesi ve bu 

konular ile ilgili olarak yasal işlemlerin uygulanması 4128 Sayılı Kanunla Değişik 560 

Sayılı Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname 

ve buna göre çıkarılan Gıda Üretim ve Satış Yerleri Hakkında Yönetmelik hükümleri, 

1593 Sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu hükümlerine göre yapılmakta iken; 

Çalışma İzin İşlemleri, denetim yapma ve numune alma işlemleri 05.06.2004 tarih 

ve 25483 Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5179 Sayılı Gıdaların Üretimi 

Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde kararnamenin Değiştirilerek Kabulü 

Hakkında Kanun 4.maddesi gereğince Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na devredilmiştir. 

GSM İzin İşlemleri 10.07.2004 tarih25531sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 

yürürlüğe giren 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanununu yine GSM İzin İşlemleri 

518


13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5393 sayılı 

Belediye Kanunu ile ilgili belediyeler ve İl Özel İdare Müdürlüğüne devredilmiştir. 

TabloR.1.3.1. Gıda Güvenliği ve Gece Denetim Hizmetleri Birimi 2005 Yılı Faaliyetleri: 

NUMUNE DENETİM MÜEYYİDE 

Kimyasal Bakteriyolojik Rutin Ruh.Esas Şikayet Faal.Men Para 

Cezası 

Savcılık 

60 1019 1286 1 49 7 2 

R.1.4 Aşılama Çalışmaları 

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 27.12.2005 gün ve 

17735 sayılı yazısı ile 01.01.2006 tarihi itibariyle aşı takvimi değişmiş olup yeni aşı 

takvimi tablosu aşağıda sunulmuştur. 

Tablo R.1.4.1. Ulusal Aşı Takvimi 

Doğumda 

2.ayın 

sonu 

3.ayın 

sonu 

4.ayın 

sonu 

9.ayın 

sonu 

12.Ay 

1624 ay 

İlköğretim 

1.sınıf 

İlköğretim 

8.sınıf 

BCG I R 

DBT I II III R 

Hib I II III R 

OPV I II III R R 

Kızamık 

(MMR) 

I 

R 

Hepatit B I II III IIIIII 

Td ü ü 

Aşı çalışmaları,Sağlık Ocakları,AÇ/SAP merkezleri,Kamu ve Özel hastaneler tarafından 

yapılmakta olup,Sağlık personeli yeterli sayıdadır. 

519


R.1.5.Bebek Ölümleri 

Tablo R.1.5.1. Bebek Ölümlerinin Yıllara Ve Ölüm Nedenlerine Göre Dağılımı 

ÖLÜM NEDENLERİ 

Enterit ve diyareli diğer hastalıklar 

Solunum sistemi tüberkülozu 

2004 

YILI 

2005 

YILI 

7 1 

Meningokok enfeksiyonları 143 163 

Bütün diğer enfeksiyon ve parazit hastalıkları 

Lenf ve hematopoiyetik ( kan yapıcı) dokuların urları dahil habis 

urlar 

Şeker hastalığı 

4 

5 

26 18 

1 3 

Anemiler 1 10 

Menenjit 1 3 

Hipertansiyon 4 1 

Kalp hastalığının diğer şekilleri 198 172 

Serebrovasküler hastalık 14 24 

Pnömoni 27 31 

Bağırsak tıkanması ve fıtık 2 

Doğuştan gelme anomaliler 97 118 

Doğum travmatizması, güç doğum ve diğer anoksi ve hipoksi halleri 46 24 

Perinatal mortalitenin diğer sebepleri 286 256 

Semptomlar ve iyi tanımlanmayan haller 166 145 

Bütün diğer hastalıklar 131 166 

Motorlu taşıt kazaları 2 4 

Bütün diğer kazalar 16 14 

Bütün diğer dış sebepler 1 

TOPLAM 1172 1159 

2004 YILI 2005 YILI 

BEBEK ÖLÜM HIZI 19.8 18.7 

R.1.6.ÖLÜMLERİN HASTALIK, YAŞ VE CİNS GRUPLARINA GÖRE 

DAĞILIMI 

Tablo R.1.6.1. Ölümlerin Hastalık,Yaş Ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 

520


Toplam 

Yaş Grubu 

0 14 56 714 1524 2544 4564 65+ Bilinmeyen 

E K B E K B E K B E K B E K B E K B E K B E K B E K B 

Toplam 22324 628 471 60 162 148 5 42 23 8 137 100 6 424 203 4 1255 619 16 3578 1791 37 6110 6017 77 205 153 45 

1. Kolera 

2. Tifo 

3. Basilli dizanteri ve 

amoebiasis 

 

4. Enterit ve diyareli 

diğer hastalıklar 

5 1 1 1 2 

5. Solunum sistemi 

tüberkülozu 

34 1 1 11 1 9 1 8 1 1 

6. Geç etkileri dahil 

diğer tüberküloz 

3 1 1 1 

şekilleri 

7. Veba 

8. Difteri 

9. Boğmaca 

10. Streptokoklu anjin 

ve kızıl 

 

11. Meningokok 

enfeksiyonları 

507 82 70 11 14 10 1 2 2 1 9 3 8 2 21 12 45 45 79 76 1 4 9 

13. Çiçek 

14. Kızamık 

15. Tifüs ve diğer 

rickettsia hastalıkları 

 

16. Sıtma 

17. Frengi ve sekelleri 3 1 1 1 

18. Bütün diğer 

enfeksiyon ve parazit 33 2 3 1 2 1 2 1 1 1 1 4 2 11 1 

hastalıkları 

19. Lenf ve 

hematopoiyetik ( kan 

3708 9 6 3 8 9 5 1 1 15 12 1 51 25 1 200 164 3 977 439 10 1045 643 10 48 18 4 

521


yapıcı) 40. Düşük dokuların urları 6 1 1 2 1 1 

dahil 42. Doğuştan habis urlar gelme 

20. anomaliler Selim urlar ve 

137 70 44 4 7 5 2 2 3 

tabiatı 43. Doğum belirtilmeyen 2 1 1 

urlar travmatizması, güç 

29 12 12 3 2 

21. doğum Şeker ve diğer hastalığı anoksi 307 1 2 3 4 4 29 26 86 148 2 1 1 

22. ve hipoksi Vitaminsizlikler halleri ve 

diğer 44. Perinatal beslenme 

17 1 1 2 3 5 5 

yetersizliği mortalitenin diğer 280 135 107 14 12 11 1 

23. sebepleri Anemiler 31 4 5 1 1 1 1 3 1 2 4 1 1 1 3 1 1 

24. 45. Menenjit Semptomlar ve iyi 21 2 1 2 1 2 1 1 3 3 5 

1975 78 59 8 32 30 4 4 2 27 16 71 32 155 59 242 101 4 432 553 7 28 16 15 

25. tanımlanmayan Akut romatizma haller 

26. 46. Kronik Bütün diğer romatizmal 

kalp hastalıklar hastalığı 

3367 22 90 68 8 21 11 10 3 2 21 10 1 1 45 27 116 62 1 428 1 217 4 5 1138 6 1016 9 13 1 30 22 2 

27. 47. Hipertansiyon Motorlu taşıt 

485 1 1 1 1 3 1 34 30 1 149 254 3 1 5 

515 3 1 5 8 5 2 8 9 3 57 21 113 31 3 89 45 3 74 29 2 3 1 

28. kazaları Kan yetersizliğine 

bağlı 48. Bütün (isemik) diğer kalp 770 1 2 37 18 222 56 220 193 6 8 3 621 4 8 2 7 15 1 1 11 9 76 22 1 174 33 1 96 31 1 59 52 1 6 7 3 

hastalığı kazalar 

29. 49. Kalp Kendini hastalığının öldürme 

7136 96 67 9 51 40 2 8 5 1 28 20 1 51 41 1 239 156 3 1097 598 11 2160 2339 22 42 41 7 

diğer (intihar) şekilleri ve kendini 

73 2 10 3 25 8 12 6 6 1 

30. travmatize Serebrovasküler etme 

1505 16 8 8 5 1 2 2 4 9 12 5 65 39 2 167 132 2 445 556 6 7 10 2 

hastalık (yaralama) 

31. 50. Grip Bütün diğer dış 

89 1 1 1 16 6 33 7 2 13 3 2 3 1 

32. sebepler Pnömoni 216 21 10 4 7 1 1 1 4 2 2 9 4 23 11 61 51 4 

33. Bronşit, anfizem 

ve astma 

8 1 1 2 3 1 

34. Mide ülseri 256 2 4 2 16 7 40 10 1 40 19 65 45 1 1 2 1 

35. Apandisit 3 1 2 

36. Bağırsak tıkanması 

ve fıtık 

46 1 2 2 10 3 15 12 1 

37. Karaciğer sirozu 95 1 1 6 3 30 12 24 17 1 

38. Nefrit ve nefroz 4 1 1 1 1 

39. Prostat hiperplazisi 15 1 13 1 

522


R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları: 

Aile Planlamasında Kullanılan Yöntemler: 

1Hap 

2RİA 

3Kondom 

4DepoProvera 

5Norplant 

6Tüp Ligasyon 

7Vazektomi 

Bunlardan hap, RİA ve kondom Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilip Sağlık 

Ocakları ve Sağlık Evlerindeki sağlık personeli tarafından ücretsiz olarak halka dağıtımı 

yapılır. 

Sağlık Ocağına müracaat eden kişilere tüm aile planlaması yöntemleri hakkında 

açıklayıcı bir danışmanlık eğitimi verildikten sonra kişi kendisine uygun yöntemi seçer . 

DepoProvera kurumlarda olmadığı için reçete edilip uygulaması yapılır. Nörplant 

uygulaması Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesinde, 

Gülveren AÇS/AP Merkezi ve S.S.K. Etlik Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma 

Hastanesinde uygulanmaktadır. Tüp ligasyon ve Vazektomi Özel ve Devlet Hastanelerin 

tümünde uygulanmaktadır. 

AİLE PLANLAMASI UYGULAMA EĞİTİMİ VE RİA SERTİFİKA PROGRAMI 

Hekim, ebe ve hemşirelerin aile planlaması konusundaki bilgilerini arttırmak 

amacıyla teorik ve pratik eğitim verilmektedir. Bu eğitim programı hekimler için 3 hafta, 

ebe ve hemşireler için 4 haftadır.Eğitimin sonunda Bakanlığımızca kursa katılan 

personellere RİA Uygulama Sertifikası düzenlenmektedir. Ebe ve hemşirelerin sertifika 

süreleri 5 yılı geçtikten sonra 2 hafta süre ile tazeleme eğitimine alınmaktadır. 

2002 yılından itibaren bu eğitimlerin; ilk haftası olan teorik kısmı Müdürlüğümüz 

toplantı salonunda, uygulamalar ise Eğitim Merkezlerinde yapılmaktadır. 

İlimizde RİA Uygulama eğitimi veren Eğitim Merkezleri: 

1 Nolu AÇS/AP Eğitim Merkezi 


Dr.S.UZUN 4 Nolu AÇS/AP Eğitim Merkezi 

5 Nolu AÇS/AP Eğitim Merkezi (faal değil) 




18 Nolu AÇS/AP Eğitim Merkezi (faal değil) 

Kaletepe AÇS/AP Eğitim Merkezi 

Etimesgut Merkez Sağlık Ocağı (faal değil) 

Çubuk Devlet Hastanesi (faal değil) 

Ankara Etlik Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi 

Dr.Z.T.BURAK Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

Zübeyde Hanım Doğumevi 

523


Tablo R1.7.1. 2005 Yılında Aile Planlaması Uygulama Eğitimine Alınan Personel Sayısının Dağılımı 

MESLEK 

PERSONEL SAYISI 

İL İÇİ 

İL DIŞI 

TOPLAM 

DOKTOR 36 3 39 

EBE 

HEMŞİRE 

40 18 58 

TOPLAM 76 21 97 

Tablo R.1.7.2. 2005 Yılında Aile Planlaması Uygulama (Tazeleme) Eğitimine Alınan Personel Sayısının Dağılımı 

MESLEK 

PERSONEL SAYISI 

DOKTOR 3 

EBE HEMŞİRE 2 

TOPLAM 5 

KONTRASEPTİF MALZEME DAĞITIMI PROGRAMI 

Programın amacı; kurumlarda her zaman yeterli kontraseptif malzemenin 

bulunmasını sağlamaktır. Bu program kapsamında, kurumlarımızın kontraseptif malzeme 

stokları saptanarak, üç (3) aylık sarflarından aylık ortalama sarfları bulunarak, merkez 

ilçelerdeki kurumlara bir (1) aylık, perifer ilçelerdeki kurumlara iki (2) aylık kontraseptif 

malzeme verilmektedir. 

Kontraseptif malzeme sarfı ve yararlanan kişi sayıları ile ilgili istatistiki veriler, 

birinci ve ikinci basamak sağlık kurumlarından “Form 102 Aile Planlaması Çalışmaları” 

ile İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilmektedir. İl Sağlık Müdürlüğünde de Temel Sağlık 

İstatistikleri Modülü (TSİM) Programına veri girişi yapılarak, bilgisayar ortamında Sağlık 

Bakanlığına veri transferi yapılmaktadır. 

Tablo R.1.7.3. 2005 Yılında Aile Planlaması Hizmeti Alan Kişi Sayısının Dağılımı 

RİA HAP KONDOM ENJEKSİYON TÜPLİGASYON VAZEKTOMİ 

DİĞER 

ETKİLİ 

YÖNTEM 

30685 118753 187215 5172 1150 161 174 

Tablo R.1.7.4. 2005 Yılında Sarfedilen Kontraseptif Malzemelerin Dağılımı 

RİA HAP KONDOM ENJEKSİYON 

28846 120467 2229037 3169 

AİLE PLANLAMASI YÖNTEMİ KULLANIMI (2005 yılı) 

MODERN YÖNTEMLER % 50.7 

GELENEKSEL YÖNTEMLER % 16.9 

YÖNTEM KULLANMAYAN % 29.1 

GEBE % 1.5 

EMZİKLİ % 1.8 

524


MODERN YÖNTEM KULLANAN 1549 YAŞ GRUBU KADINLARIN YÖNTEM 

DAĞILIMI (2005 yılı) 

4% 

3% 

0% 

19% 

40% 

34% 

RİA 

HAP 

ENJEKSİYON 

KONDOM 

CERRAHİ STERİLİZASYON 

DİĞER ETKİLİ YÖNTEM 

2005 Yılında Müdürlüğümüzce Sağlık Ocakları, AÇS/AP Merkezleri, Hastaneler ve 

diğer kamu kuruluşlarına; 28.665 Adet Rahim içi araç (RİA), 113.430 Bilister Hap, 

1.993.968 Adet Kondom dağıtıldı. 

R2. ÇEVRE KİRLİLİĞİ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN SAĞLIK 

RİSKLERİ 

R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 

Çevrenin bozulması olayı insanın daha iyi koşullarda yaşamak için üretime 

başlamasıyla doğmuştur.Üretimin miktarı ve şekli, hızlı tüketim sonucu çevreye atılan 

maddeler ve uzun ömürlü sentetik maddelerin günlük yaşantımıza girmesi gibi nedenlerle 

doğanın kendi kendini yenileme ve temizleme kapasitesini aşacak şekilde atık ve artıkların 

doğaya bırakılması sonucu çevre sorunu insanlığın karşısına çıkmaktadır. Başta nüfus artışı 

olmak üzere sağlıksız şehirleşme ve sanayileşme gibi bilinen sorunlar, çevre sorunlarının 

çığ gibi büyümesine neden olmaktadır.Sürekli etkileşim içinde bozulan yeryüzündeki hava, 

su, toprak ve canlılar gibi dört ana kaynaktan herhangi birinde olan değişimler diğer 

kaynaklara da yansımaktadır. 

Hava kirliliğine sebep olan çeşitli faaliyetler (ısınma, ulaşım, üretim v.b.) 

sonucunda oluşan karbon partikülleri, ozon, CO, SO 2 , Doymamış Hidrokarbonlar, 

Aldehitler ile kanserojen maddeler gibi bazı kirleticiler, solunum yollarını etkileyerek, 

bronşlarda iltihaplara ve daralmalara neden olmakta, bu değişimler sonucunda da kronik 

bronşit ve anfizem meydana gelmektedir. Hava kirliliğinin akciğer kanserinin meydana 

gelmesinde ve artmasında da önemli rolü vardır. 

İlimizde dış ortam hava kalitesi çalışmaları Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi 

Başkanlığınca yapılmakta olup, bu kapsamda kükürt dioksit (SO 2 ) ile partiküler madde 

(PM)’nin günlük ortalama ölçüm seviyeleri tespit edilmektedir. 

525


İlimizde hava kirliliği ölçümleri Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı 

tarafından yapılmaktadır. Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığından 

Müdürlüğümüze ulaşan verilere göre, Ankara da 2002 yılında OcakEkim ayları arasında 7 

istasyonda, KasımAralık aylarında 5 istasyonda hava kirliliği ölçümleri gerçekleşmiştir. 

Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine göre uzun vadeli sınır (UVS) değer hiçbir 

istasyonda aşılamamıştır. Kükürt dioksit (SO2) kısa vadelki sınır (KVS) değeri 28Aralık 

Cebeci de, Partiküler madde (10 mikron) kısa vadeli sınır (KVS) değeri 12 Ocak ve 13 

Ocakta Yenidoğan da, 17 Ocakta Demetevlerde, 15 Ocak, 0102 Şubat ve 28 Aralıkta 

Cebecide aşılmıştır. Partiküler madde (10 mikron) 1. Uyarı Kadem Sınır ( 1. UKS) değeri 

28 Aralıkta Cebecide aşılmıştır. 

Bu konu ile ilgili çalışmalar 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 2872 sayılı 

Çevre Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılan 

yönetmelikler doğrultusunda yapılmaktadır. 

R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 

Tüm kullanılmış sular ya deniz, göl, akarsu gibi yüzeysel su kaynaklarına 

bırakılmakta ya da geçirimli zeminlere dökülerek yer altı su kaynaklarına sızdırılmaktadır. 

Kullanılmış suların herhangi bir işleme tabi tutulmadan bu kaynaklara karışması, insan 

sağlığına zararlı maddeler ve mikropların oranının su kaynaklarında artmasına neden 

olmaktadır. 

İnsan sağlığı, içme suyu kaynakları ve yüzme suyu kaynaklarının kirlenmesinden 

doğrudan etkilenmekte sulardaki hastalık mikropları ile tehdit edilmektedir. 

Özellikle tarımda atık suların ıslah edilmeden kullanılması önemli halk sağlığı 

sorunlarına neden olmaktadır.Atık suların özellikle çiğ tüketilen sebze ve meyvelerin 

sulanmasında kullanılması ile sadece sulamayı yapan çalışanları değil tüm toplum sağlığı 

olumsuz yönde etkilenmektedir.Bu kapsamda sulama politikalarının sağlık etkileri de göz 

önünde bulundurularak gözden geçirilmesi gerekmektedir. 

Bu itibarla insan ve çevre sağlığını korunması amacıyla, her türlü üretim ve tüketim 

faaliyetleri sonunda fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle verildikleri alıcı 

ortama dolaylı veya doğrudan zarar verebilen ve o ortamda doğal bileşim ve özelliklerin 

değişmesine yol açan evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucu kirlenmiş 

suların alıcı ortama verilmeden, ilgili mevzuat doğrultusunda gerekli önlemlerin alınması 

gerekmektedir. 

R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 

Şehirlerimizin meydan, cadde, pazar yerleri ile sokakları, dere göl kenarlarında 

görülen çöp, süprüntü, toz ve çamurlar, açıkta akan pis sular gibi atık ve atıklarla 

belediyelerimizin ve halkımızın her gün karşı karşıya bulunduğu önemli sorunlardır. 

Özellikle şehirlerimizde çöplerin düzensiz bir şekilde açıkta veya üstü açık çöplük 

ve kaplarda bulunması, bunun sonucu olarak fare ve benzeri hayvanlarla mikropların çok 

çabuk üremeleri, çöp parçacıklarının rüzgarla uçuşup dağılmaları çevrede ağır kokuların 

yayılması ve sinek sorunu halk sağlığını ciddi bir tehlikeye sokmaktadır. 

526


Çöplerin sağlık kurallarına uygun olarak ve teknik koşullar altında biriktirilmesi, 

biriktirilip toplanması, taşınması, değerlendirilmesi, depolanması ve yok edilmesi 

konusunda ilgili mevzuatlar gereğince ilgili belediyeler yetkili ve sorumludur. 

Fert, toplum ve çevre sağlığı açısından önem arz eden katı atıkların bertarafı ve 

depolanması ile ilgili çalışmaların ilgili mevzuatlar doğrultusunda yetkili kılınmış kamu 

kurum ve kuruluşlarınca titizlikle yapılması gerekmektedir. 

R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 

Kentleşme, sanayileşme ve teknolojik gelişmeler sonucu ortaya çıkan gürültü, 

ülkemizde gittikçe önemli bir çevre sorunu haline gelmiştir.Ancak, işitme kaybından iş 

veriminin önemli ölçüde azalmasına ve fizyolojik rahatsızlıklardan psikolojik bozukluklara 

dek uzandığı gerçeği ülkemizde daha tam olarak değerlendirilmemiştir. 

Gürültü kirliliğinin azalması için etkili denetim, gerekli alt yapının (gürültü ölçüm 

cihazı, ekipman vb.) temini,ayrıca, insanların huzurunu, beden ve ruh sağlığını gürültü ile 

bozmayacak çevrenin geliştirilmesi amacı ile mevzuatın uygulanmasına yardımcı olmaktır. 

Fert, toplum ve çevre sağlığı açısından önem arz eden bu konu ile ilgili çalışmaların 

ilgili mevzuatlar doğrultusunda yetkili kılınmış kamu kurum ve kuruluşlarınca titizlikle 

yapılması gerekmektedir . 

R.2.5 Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 

Gerek tarım alanlarında gerekse , halk sağlığı alanında haşere ve kemirici 

mücadelesinde kullanılan pestisitlerin bilinçsizce kullanılması, içerdikleri toksik 

kimyasallar nedeniyle çevre kirliliğine neden olmaktadır. Bu kimyasallar ya besin zinciri 

ile yada doğrudan insanlara ulaşarak toksik etki yapmaktadır. 

Tarımsal mücadele amacıyla ruhsatlandırılan pestisitlerin halk sağlığı alanında ofis, 

büro, işyerleri ile umuma açık alanda kullanılması haşerelerin kullanılan ilaçlara karşı 

direncini artırmakta, ayrıca içerdikleri etken madde miktarının Dünya Sağlık Örgütünün 

belirlediği orandan çok daha fazla olması nedeniyle ortamda bulunanların sağlığını 

olumsuz yönde etkilemektedir. 

Bu sorunların önüne geçilmesi ve halk sağlığı alanında kullanılan pestisitlerin 

kontrol altına alınması amacıyla ilgili mevzuatlar doğrultusunda yetkili kılınmış kamu 

kurum ve kuruluşların görev alanları ile ilgili titizlikle çalışmaları gerekmektedir 

R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 

İnsanların iyonizan radyasyonlara maruz kalışlarının mümkün olan en asgari hale 

indirilmesi için her türlü gayret sarfedilmesi gerekmektedir. Ayrıca fuzuli olan her türlü 

iyonizan radyasyonlara maruz kalışlar bütün ilgili taraflarca önlenmelidir. 

527


R.2.7.Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan 

Etkileri 

Sağlığı Üzerine 

Baz istasyonlarının insan sağlığına etkileri kamuoyunda uzun süredir tartışılan bir 

konudur.Gündemde olan ve halen güncelliğini koruyan baz istasyonlarının etkileri insanlar 

arasında büyük bir rahatsızlık ve kaygı yarattığı düşünülmektedir. Baz istasyonları ve 

oluşturdukları elektromanyetik alanın sağlığa olan etkileri gerek dünyada gerekse 

ülkemizde hararetli bir biçimde tartışılmaktadır. 

Bilindiği üzere ülkemizde baz istasyonları ile ilgili çalışmalar “10 kHz60 Ghz 

Frekans Bandında Çalışan Sabit Telekomünikasyon Cihazlarından Kaynaklanan 

Elektromanyetik Alan Şiddeti Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Ölçüm Yöntemleri ve 

Denetlenmesi Hakkındaki Yönetmelik” doğrultusunda Ulaştırma Bakanlığı 

Telekomünikasyon Kurumu tarafından yürütülmektedir. Baz istasyonlarının insan ve çevre 

sağlığına etkileri konusunda Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) tarafından başlatılan projenin 

2006 yılında tamamlanacağı Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel 

Müdürlüğünün 14.10.2004 tarih ve 15852 sayılı yazısında belirtilmektedir. WHO 

tarafından başlatılan ve 2006 yılında tamamlanacağı belirtilen proje sonuçlarına göre 

konunun ülkemizde de tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. 

Tablo R.2.7.1. Türkiye’de istemleri ya da kontrolleri dışında etkilenenler için (Kontrolsüz Etkilenme) sınır 

değerler 

Frekans 900 MHz 1800 Mhz 

Tek bir cihaz 

için sınır değer 

Ortamın toplam 

sınır değeri 

Tek bir cihaz 

için sınır 

değer 

Ortamın toplam 

sınır değeri 

Elektrik alan 10,23 V/m 41,25 V/m 14,47 V/m 58,34 V/m 

şiddeti 

Manyetik alan 0,027 A/m 0,111 A/m 0,028 A/m 0,157 A/m 

şiddeti 

Güç yoğunluğu 0,28 W/m 2 4,5 W/m 2 0,56 W/m 2 9,0 W/m 2 

Tablo R.2.7.2. Türkiye’de mesleği nedeniyle elektromanyetik enerjinin etkisinde kalanlar için (Kontrollü 

Etkilenme) sınır değerler 

900 MHz için sınır 

ICNIRP 

IEEE/FCC 

değerler 

Elektrik alan şiddeti 90,0 

Manyetik alan şiddeti 0,24 

Güç yoğunluğu 22,5 30 W/m 2 

1800MHziçin sınır ICNIRP 

IEEE/FCC 

değerler 

Elektrik alan şiddeti 127,28 

Manyetik alan şiddeti 0,34 

Güç yoğunluğu 45,0 50 W/m 2 

528


Cep telefonlarının ve baz istasyonlarının yaydığı elektro manyetik radyasyonun 

sağlık üzerine etkileri konusunda henüz tam olarak bilinmeyen birçok nokta 

bulunmaktadır.Bugüne kadar yapılan laboratuar deneyleri,deney hayvanları ile ilgili 

yapılan çalışmalar ve epidemiyolojik araştırmalar bu radyasyonun kanserle bir ilişkisini 

ortaya koymamıştır. 

Konunun sağlık açısından önemi göz önüne alındığında,baz istasyonları ve cep 

telefonları standartlara uygun olarak imal edilmeli,baz istasyonları anten yerleşimleri 

yaşam alanları göz önüne alınarak planlanmalı,periyodik kontrolleri yapılmalıdır. 

Elektro manyetik radyasyonun yaşamımızdan tümüyle çıkarmamız olası 

değildir.Dolayısıyla, her yeni teknolojide olduğu gibi kullanımında dikkatli 

davranmak,olası zararlarını gözlemek,bilim ve teknolojiyi kullanarak bu zararları en aza 

indirmek için çalışmak en akılcı yol olarak görünmektedir. 

Kaynak : Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Çevre Sağlık Şube Müdürlüğü 

Ankara İl Sağlık Müdürlüğü 

ASKİ Genel Müdürlüğü 

www.rsh.saglık.gov.tr 

529


S. 

ÇEVRE EGİTİMİ 

530


Çevre Eğitimi; bireylerde çevre bilincinin geliştirilmesi ve çevreye duyarlı, olumlu 

kalıcı davranış değişikliklerinin kazandırılması ile birlikte doğal, tarihi, kültürel, sosyo 

estetik değerlerinin korunması ve çevre sorunlarının çözümünde bireylerin aktif 

katılımlarının sağlanması amacı ile gösterilen faaliyetler bütünüdür. 

Türkiye de çevre eğitiminin iyileştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında ulusal çevre 

politikalarına paralel olarak kamu ve gönüllü kuruluşlarının il düzeyindeki faaliyetleri 

büyük önem taşımaktadır. 

Çevre Eğitimi 3 ana başlık altında 

toplanabilir. 

· Örgün Eğitimi 

· Yaygın Eğitimi 

· Hizmet İçi Eğitimi 

S.1. KAMU KURULUŞLARININ ÇEVRE EĞİTİMİ İLE İLGİLİ 

FAALİYETLERİ 

Çevre ve Orman Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında yapılan protokol 

çerçevesinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Ankara Çevre 

Koruma Vakfı (ANÇEVA) ve Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı işbiriliği ile 

öğrencilerde çevre bilincinin geliştirilmesi olumlu tüketim alışkanlıklarının kazandırılması, 

ağaçlandırma çalışmaları, değerlendirilebilir katı atıkların kaynağında ayrı ayrı toplanması 

ve geri kazanımı amacıyla, 20042005 öğretim yılında ilimizde 30 ilköğretim okulunda 

çevre eğitim projesi uygulaması yapılmıştır. 

Okullarda proje kapsamında fidan dikimi ve çevre düzenlemesi yapılmış, ayrıca 

proje okulları arasında çevre konulu resim yarışması düzenlenmiş ve dereceye giren eserler 

Antalya’da düzenlenen Çevre ve Orman Şurasında sergilenmiştir. 

Proje dışındaki ilköğretim okulları ile orta öğretim okulları, özel ve kamu kurum ve 

kuruluşlarının talepleri doğrultusunda eğitim çalışmaları yapılmaktadır. 

Çevre ve Orman konularında hazırlanan çok sayıda afiş, broşür, kitap ve görsel 

materyal eğitim seti şeklinde okullara dağıtılmıştır. 

 

 

531


Çevre eğitimi ile ilgili kitap, broşür ve dergi türü yayınlar Çevre ve Orman 

Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı ve Ankara Çevre Koruma Vakfı 

(ANÇEVA)’ndan temin edilebilmektedir. 

· Çevre ve Orman Bakanlığı ile Genel Kurmay Başkanlığı arasında imzalanan 

protokol çerçevesinde Çevresel Eğitim çalışmaları, 

· Çevre ve Orman Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı arasında imzalanan 

protokol çerçevesinde din görevlilerine yönelik eğitim seminerleri, 

· İşçi ve İşveren Sendikaları (TÜRKİŞ, HAKİŞ, DİSK, TİSK) ile imzalanan 

protokol çerçevesinde işçilere ve işverenlere yönelik eğitim çalışmaları, 

· Çevre ve Orman Bakanlığı ve TRT arasında imzalanan protokol çerçevesinde 

Çevresel Eğitim Çalışmaları, 

· 5 Haziran Dünya Çevre günü çalışmaları, 

· İlk Öğretim öğrencilerine yönelik çevre eğitim çalışmaları. 

· Başrolünü Levent Kırcanın oynadığı “Kirleten Kirlenir” adlı spot filmi 2005 yılında 

Çevre ve Orman Bakanlığı yaptırılmış olup TRT ve Ulusal televizyon kanallarında 

yayımlanmakta olduğu, 

· Orman köylüsünü ormancılık ve diğer konularda bilgilendirmek, bilinçlendirmek, 

ormanların korunması hususunda duyarlılığını artırmak, ormanlar üzerindeki 

baskıyı azaltmak amacıyla yaklaşık 20 bin orman köyüne ( Muhtar, öğretmen ve 

imam) yönelik, 60.000 tirajla, aylık olarak çıkarılan Kozalak Gazetesi 2005 yılında 

59. sayısının baskısı yapılmış, 

· Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından ülkemizin çevre problemleri ile tarihi ve 

sdoğal çevre değerlerinin geniş kitlelere tanıtımı, bu yönde çevre bilincinin 

oluşturulması amacı ile bilimsel seviyede 7500 tirajlı olarak yayımlanmakta olan 

Çevre ve İnsan Dergisi’nin Aralık ayı içerisinde 63. sayısı basılmıştır. 

532


S.2. ÇEVRE İLE İLGİLİ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VE FAALİYETLERİ 

S.2.1. ÇEVRE VAKIFLARI 

a. Türkiye Çevre Vakfı : Kamu oyu eğitimi, Çevre Hukuku, Çevre 

Politikası, Sürdürülebilir Kalkınma, Biyolojik zenginlikler, Sulak alanlar, 

Uluslar arası gelişmeler. 

b. Çevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme Vakfı: (ÇEVKO) 

Eğitim Çalışmaları: Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfı 

Koordinasyonunda Çevre ve Orman Bakanlığı ve İl Milli Eğitim 

Müdürlüğü işbirliği ile dört yıldır sürdürülen “ Uygulamalı Çevre Eğitim 

Pilot Projesi” 2003 – 2004 Eğitim Öğretim Döneminde 50 pilot okulda 

devam ettirilmektedir. Bu projeye daha önceki senelerde katılan 111 pilot 

okulla beraber 171 okulda aktif olarak uygulanmaktadır. 

c. Çevre Sağlığı Koruma Vakfı : 

d. Ormancılık ve Tabiatı Koruma Vakfı 

e. Türkiye Bitki Koruma Vakfı 

f. Ankara İli Çevre Koruma Vakfı 

g. Anadolu Kültürlerini Koruma Yaşatma ve Araştırma Vakfı 

h. Doğal Hayatı Koruma Geliştirme Vakfı 

i. Muhtaç Hayvanları Koruma ve Sevme Vakfı 

j. Temiz Enerji Çevre Vakfı 

k. Uzman Çevreciler Vakfı 

l. Türkiye Çevre Eğitimi Vakfı 

m. Dünya Eğitim Çevre ve Sağlık Vakfı 

S.2.2. ÇEVRE DERNEKLERİ 

a. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği 

b. Nükleer Savaşın Önlenmesi İçin Hekimler Derneği 

c. Türkiye Ormancılar Derneği 

d. Türkiye Tabiatı Koruma Derneği 

e. Yahyalar eğitim Çevre ve Kültür Derneği 

f. Yeşil Ormancılar Derneği 

g. Küresel Denge Derneği 

h. Hayvanları Koruma Derneği 

i. Karadeniz Özelliklerini Koruma Derneği 

j. Doğa ve Hayvanseverler Derneği 

k. Çevre Koruma Araştırma Doğa Sporları Derneği 

533


l. Önce İnsan ve Çevre Derneği 

m. Hasanoğlan Kültür Dayanışma ve Çevre Koruma Derneği 

S.2.3. ÇEVREYLE İLGİLİ FEDERASYONLAR 

a. Yeşil Çevre Kulübü 

b. Özel Çevre Koruma 

Kurumu 

c. Çevre için Bölgesel Eğitim 

ve Araştırma Merkezi 

Kaynak : Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü 

Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 

534


T. 

ÇEVRE YÖNETİMİ VE 

PLANLAMA 

535


Çevre yönetimi; optimal kaynak kullanımını çevresel zararların minimize 

edilmesini, insan ihtiyaçları ve doğal kaynaklar arasındaki dengeyi sağlar ve yönlendirir. 

Uygulama, değerlendirme ve planlama yaklaşımlarını içinde bulunduran çevre yönetimi, 

orta ve uzun vadeli çevre stratejilerinin gerçekçi ve tutarlı olmasını sağlar. 

Çevre yönetimi, temelde insan ve doğa ilişkilerini, gelişimini, nüfus artışı, 

ekonomik büyüme, enerji kullanımı, yaşam standardı, eğitim ve kaynaklar gibi dinamik 

parametrelerin etkileşimlerini ve bu konulardaki bilgileri geniş bir düşünce çerçevesinde 

bir arada ele alıp, bir ülkenin mevcut potansiyelinden yola çıkarak orta ve uzun vadede 

gerçekçi ve sağlıklı çevre politikalarının izlenmesi için stratejilerle birlikte bir çatı 

oluşturur. Böyle bir çatı oluştururken en önemli girdiyi Çevre Durum Raporları oluşturur. 

Sürdürülebilir kalkınma içerisinde ekonomik büyüme ve ekolojik dengenin 

birbiriyle uyumlu ve dengeli bir biçimde çalışması sağlıklı ve dinamik çevre durum 

raporlarının varlığıyla sıkı ilişkilidir. 

Çevre yönetiminde, insan faaliyetlerinin çevreye olan istenmeyen etkilerini 

önlemek düşüncesi, optimal kaynak kullanımı ve çevresel zararların minimize edilmesi, 

kaynaketki zincirinin parçalarını oluşturur. Çevre problemlerinin, birbirinden ayrılmış 

sorunlar olmadığı, bunların birbiriyle karşılıklı ilişki içerisinde oldukları gözardı edilmeden 

bütün konular çevre yönetimi çerçevesinde birlikte değerlendirilmelidir. 

T.1. ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN VE ÇEVRESEL TAHRİBATIN ÖNLENMESİ 

Hızla artan nüfus, kentleşme ve gelişen sanayi sonucu ülkelerin doğal kaynaklarını 

tehdit eden kirlenmeler, çevre sorunlarını 21. yüzyılın sonuna doğru insanlığın en önemli 

konularından biri haline getirmiştir. Havası ve suyu kirlenmemiş, toprağı bozulmamış, 

gürültüden ve diğer kirliliklerden uzak, temiz, güzel, yeşil ve sağlıklı bir çevre, insanların 

en büyük isteği olmuştur. Çevreyi koruma ve çevre sorunlarını giderme çalışmalarının 

hareket noktası, sorunları bilmek ve tanımaktır. 

Bu amaçla, bu bölümde öncelikle Ankara ilinde ulaşılan çevre kirliliği ve tahribatı 

ile birlikte mevcut durum ortaya konulacaktır. Çevre kirliliği ve tahribatının önlenmesi ya 

da azaltılmasına yönelik faaliyetler, alınan tedbirler anlatılacak ve nihayet genel bir 

değerlendirme yapılacak, bu değerlendirmede alınan tedbirlerin, uygulamaların doğru olup 

olmadığı, ne yapılması gerektiği, uygulamada karşılaşılan güçlükler gibi konular ele 

alınacaktır. 

Ankara ilinin en önemli çevre sorunlarından birisi hava kirliliğidir. Ankara ilinin 

havasını kirleten başlıca unsurlar içinde en önemli yeri partiküller ve kükürt oksitleri yer 

almaktadır. Ankara’nın kirli havasındaki partiküllerin %87,6’sının ve kükürt oksitlerin 

%97,7’sinin yakıtlardan kaynaklandığı belirlenmiştir. Son yıllarda taşıt araçlarından 

kaynaklanan emisyonların Ankara hava kirliliğine, özellikle yaz aylarında %70’e varan 

oranda katkıda bulunduğu öne sürülmektedir. 

Ankara’nın jeomorfolojik yapısının hava kirliliği üzerinde etkisi vardır. Bir vadi 

içindeki şehirde yıllık ortalama rüzgar hızının çok düşük olması, kirleticilerin şehrin 

üzerinde toplanmasına ve kirlilik düzeylerinin artmasına sebep olmaktadır. Bu doğal 

etmenin yanında, hakim rüzgar yönü olan kuzey ve kuzeydoğu yönlerinde çok katlı 

yapılaşmaya gidilmesi, zaten yeterli olmayan rüzgar frekansını daha da azaltmıştır. Öte 

536


yandan Ankara ilinde yapılan ölçümlerden ortalama yağmur pH’sının 5.4 olması asit 

yağmurlarının varlığını göstermektedir. 

Ankara kentinin hemen hemen tüm yeraltı su kuyuları, beş önemli su havzasından 

biri olan Ankara Hatip Ovasında bulunmaktadır. Şehir kanalizasyonu ve sanayi atıklarının 

Ankara Çayı’nı kirletmesi sonucu yeraltı suları da bu durumdan olumsuz yönde 

etkilenmekte, kimyasal ve bakteriyolojik yönden yeraltı sularının kullanım sınırının dışına 

çıkılmaktadır. 

Akarsu kalite gözlemlerine göre Ankara Çayı IV. sınıf, Kızılırmak II. III. Ve 

IV.sınıflar arasında değişmekte, buna karşılık Çubuk Çayı, Ova Çayı, Haman Çayı II. sınıf 

kirlilik arz etmektedir. Bu kirlilik daha ziyade kanalizasyon ve sanayi tesislerinin 

atıklarından kaynaklanmaktadır. Kapulukaya, Çubuk I. Ve II., Eğrekkaya, Kurtboğazı gibi 

I. Ya da II. sınıf su tutan bu baraj göllerinde önemli kirlilik yoktur. Ancak Porsuk ve 

Ankara Çaylarının kirlenmiş sularının Sarıyer Barajı’na ulaşmasıyla bu baraj gölünün 

oldukça kirlenmiş olduğu belirtilmektedir. 

Çevre sorunlarının büyük bir bölümü tabiatın yanlış ve kötü kullanılması sonucu 

tabii dengenin bozulması ile ilgili olduğundan, tabiatın temel unsurlarından biri olan 

toprakta görülen sorunlar, önemli çevre sorunlarındandır. Ankara ilinin toprak kirliliği ile 

ilgili olarak Toprak Gübre Araştırma Enstitüsü’nün yapmış olduğu bir çalışmada Ankara 

Çayı ve Lodumlu Gölet suyu ile sulanan topraklarda metal kirliliğine rastlanmamıştır. 

Mikrobiyolojik analiz sonuçlarından ise bazı kirletici bakteriler tespit edilmiştir. Bu 

çalışmalara devam edilmektedir. Ankara ilinin arazi problemleri olarak toprak sığlığı, 

taşlıkkayalılık, drenaj, tuzluluk, sodiklik dereceleri ve erozyona rastlanmaktadır. 

Ankara ilinde katı atıklar da önemli çevre sorunlarından bir diğeridir. Ankara ilinde 

katı atıkların miktarları, özellikleri ve bileşenleri mevsimlere ve bölgelere göre farklılıklar 

göstermektedir. Çöp miktarındaki artışın en önemli sebebi hızlı nüfus artışıdır. Ankara 

ilinde sanayi tesislerinin sayısının giderek artması, dolayısıyla bu tesislerden oluşan atıklar, 

miktar ve tür olarak daha tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. 

Ankara ilinde gürültü henüz dikkatleri üzerinde toplayabilen bir çevre sorunu 

olarak ortaya çıkmaktadır. Gürültüyle ilgili ayrıntılı bilgiler O bölümünde verilmiştir. 

Çevre, insan faaliyetleri yanında doğal etkinliklerle de bozulabilmektedir. 

Yersarsıntısı ve toprak alçalması gibi sismik hareketler, büyük yangınlar, tayfun ve 

fırtınalar, seller, toprak kayması ve çığlar, kuraklık, salgın hastalıklar ve böcek istilası gibi 

doğal etkinlikler insan çevresi üzerinde önemli etkiler oluşturmaktadır. 

Ankara ilinde de yakın zamanlarda deprem, yer kayması, su baskını, kaya düşmesi, 

yangın, çığ ve şiddetli yağış gibi afet olayları meydana gelmiştir. Özellikle 1945 yılından 

sonra önemli yağışlar olmuş ve bu yağışlar neticesinde taşkınlar görülmüştür. 

Eski çağlardan beri önemli orman potansiyeline sahip olan Ankara ili ne yazık ki, 

insanların tahribatı sonucu şimdi yok denecek kadar az bir orman varlığına sahip 

durumdadır. Roma Hamamı’nın günlük 100 ton olan yakacak odun ihtiyacının yakın 

çevredeki ormanlardan karşılanması; I. Dünya Savaşı sırasında lokomotiflerde yakılmak 

üzere Beynam Ormanından kesim yapılması, Ankara’nın Keçiören ilçesindeki Hacıkadın 

Deresi’nde son yıllara kadar mevcut olan meşelerin insan eliyle yok edilmesi orman 

537


tahribatının örnekleridir. Günümüzde ise Ankara ili orman envanteri incelendiğinde, 

geçmiş yıllara göre orman varlığının önemli miktarda azaldığı görülmektedir. 

Orman tahribi sonucu boşalan arazilerde; toprak, bitki ve su arasındaki tabii denge 

bozulmuş ve erozyon, Ankara ilinde en yaygın ve ciddi toprak sorunu olmuştur. Erozyon 

toprağın en verimli kısmını aşındırmakta, aşınan üst toprak da çevreye oldukça büyük zarar 

vermektedir. 

Öte yandan hızlı bir endüstrileşme ve kentleşme sürecine giren Ankara’da verimli 

tarım toprakları endüstrileşme ve kentleşme amaçlarıyla işgal edilmektedir. Sanayi 

alanlarının daha çok karlılık ve kolaylık düşüncesiyle seçilmesi büyük sorunlara neden 

olmaktadır. Verimli tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılması en önemli çevresel 

tahribattır. 

Ankara ili Soğuksu Milli Parkı, Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi ve diğer tabii 

ortamlar itibariyle çok sayıda flora ve faunaya sahiptir. Ancak şehrin hızla gelişip 

betonlaşması, yeni yolların inşası vb. nedenlerle bu bitki ve hayvan türleri nesillerinin 

devamı açısından kaygı verici bir durumdadır. Özellikle Gölbaşı yerleşmesindeki 

kanalizasyon sisteminin tam olarak faaliyete geçmemesi, belediye sınırları içerisinde bazı 

konut ve işyerlerine ait katı ve sıvı atıkların sızdırmalı fosseptiklere ve Mogan Gölü’ne 

ulaşan derelere verilmesi, ayrıca katı atıkların Mogan ve Eymir Gölleri arasındaki bataklık 

alana boşaltılması sonucunda buralarda yaşayan flora ve fauna olumsuz yönde 

etkilenmektedir. 

Ankara ilinde çevre kirliliği ve tahribatının önlenmesi ya da azaltılmasına yönelik 

faaliyetler ve alınan tedbirler de mevcuttur. 

Ankara’da uygun bir yeşil kuşak uygulaması ve düzenli bir yeşil alan sistemi 

oluşturulması ile hava kirliliğinin boyutlarının küçültülebileceği düşüncesiyle 1990 yılı 

içinde 489 bin, 1991 yılı içinde 461 bin fidan dikilmiştir. Ankara ili Umumi Hıfzısıhha 

Meclisi’nin 19.06.1990 tarihli toplantısında, Ankara Büyükşehir Belediyesi EGO Genel 

Müdürlüğü’nün doğalgaz hizmeti verdiği bölgelerdeki konutların, resmi kurum ve 

kuruluşların, ticari ve sanayi kuruluşların doğalgaz kullanmaları zorunlu hale getirilmiştir. 

Egzoz emisyonlarının tespiti, hava kirliliğine olan katkısının araştırılması ve çevreye olan 

etkisinin en az düzeye indirilmesi amacıyla Çevre Bakanlığınca 22.10.1992 gün ve 21383 

sayılı Resmi Gazete’de “Motorlu Taşıt Egzoz Gazlarının Yol Açtıkları Kirlenmenin 

Önlenmesine İlişkin” tebliği yayımlanmıştır. 

Öte yandan Ankara ilinde enerji tasarrufu sağlamak ve enerjiyi etkin bir biçimde 

kullanabilmek için Ankara Büyükşehir Belediyesi Belko Ltd. Şti. bünyesinde bulunan 

Çevre Birimi tarafından çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Bunlardan ilki ısıtmada 

doğalgaz sisteminin yaygınlaştırılmasıdır. Kömüre dayalı bina ısıtma sistemlerinde, kömür 

sobalarının verimli kullanımını sağlamak üzere sobada kömür yakma broşürü hazırlanarak 

tüketicilere dağıtılmıştır. 

Ankara ilinde yeraltı suyu kirliliğini önlemek için Ankara Hatip Ovası’nda su 

çekimi sınırlandırılmış ve hatta yeni kuyuların açılması yasaklanmıştır. Ankara Hatip 

Ovası’nda yeni kuyuların açılması söz konusu olduğunda ise mümkün olduğu kadar, çok 

kirli su taşıyan Ankara Çayı’ndan uzak yerlerde yapılması gerektiği vurgulanmıştır. 2560 

sayılı kanuna uygun olarak çıkartılan “Atıksu Kanalizasyon Şebekelerine Deşarj 

538


Yönetmeliği”nin ilgili maddelerine göre endüstriyel atıksu bağlatmak ve boşaltmak 

suretiyle kanalizasyon şebekelerinden yararlanılması ve endüstriyel atıkların deşarj 

edilmesi ASKİ’nin onayına bağlanmıştır. 

Ankara’da hastane ve sağlık kurumlarının atıkları belediyelerce evsel atıklarla 

birlikte toplanıp imha edilmektedir. Türkiye’nin değişik bölgelerinde faaliyet gösteren tıp, 

endüstri ve araştırma laboratuarlarında üretilen sıvı ve katı radyoaktif maddelerin 

toplanarak İstanbul’a gönderilmek üzere geçici olarak depolanması için, Ankara’da 

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na ait Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi sahası 

içerisinde bir depo yaptırılmıştır. Ankara civarında düzenli depolama sahası olmaya aday 

nitelikteki arazilerin saptanabilmesi amacıyla Büyükşehir Belediyesi İmar Dairesi 

tarafından yapılan çalışmalar neticesinde mevcut çöplük alanlarına ilaveten Sincan, 

Bağlum, Elmadağ bölgelerindeki alanlar düzenli depolama uygulamasına müsait aday 

araziler olarak saptanmıştır. 

Çevre sorunlarının sebeplerinden birisinin hızlı nüfus artışı olması nedeniyle sağlık 

ocakları bünyesinde hedef nüfusun saptanması, kayıt sisteminin geliştirilmesi ve izleme 

faaliyetleri başlatılmıştır. Mamak Sağlık Ocağı’nda aile planlaması açısından Tür5kiye’de 

ilk kez yeni bir yaklaşımla “Aile Planlamasında Önder Kadınlar Projesi” uluslararası bir 

kuruluşun desteği alınarak başlatılmış ve Sağlık Ocağı’nın yanında Aile Planlaması Kliniği 

hizmete açılmıştır. 

Su yönetimi, suyun çok amaçlı kullanımını mümkün hale getirmek ve bunu 

ekonomik yönden olumlu kılmayı hedeflemektedir. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 

çıkıncaya kadar, ülkemizin yeraltı ve yerüstü su kaynakları ile deniz ve göllerimizin her 

türlü kullanım amacıyla korunmasını, belli standartlar çerçevesinde sağlayacak bir kanun 

veya yönetmelik mevcut değildi. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, bu alandaki 

kargaşanın giderilmesi ve hemen hemen tüm su kullanımlarına cevap vermeye çalışan bir 

mevzuat olması açısından ülkemiz için çok önemlidir. 

Ankara ilinde su kaynaklarının korunması amacının gerçekleştirilebilmesi için 

endüstriyel ve evsel atıksular için arıtma tesislerinin kurulması, üretim süreci sırasında 

daha az kullanan ve daha az kirletici teknolojilerin gerçekleştirilmesi gerekir. 

Ankara ili katı atık sorununun çözümünde atılması gereken ilk adımlardan birisi 

eldeki atığın özelliklerinin ayrıntılı olarak saptanmasıdır. Uzaklaştırılması istenen çöpün 

içerisinde bulunan çeşitli madde gruplarının yüzde ağırlık olarak dağılımlarının bilinmesi 

539


eldeki çöpe uygun biriktirme, toplama, taşıma, değerlendirme ve zararsızlaştırma 

tekniklerinin seçilmesi bakımından gereklidir. 

Ankara ilinde atıkların değerlendirilmesiyle ilgili olarak Ankara Büyükşehir 

Belediyesi’ne bağlı bir kurum olan BELKO’ya ait ayıklama tesisinde daha çok metal, 

plastik, kağıt ve cam gibi artık malzemelerin geri kazanılması amacıyla ayıklama işlemleri 

yapılmaktadır. Geri kazanılabilecek maddelerin kaynağında ayrılarak biriktirilmesi ve 

toplanması gerekir. Kağıt ve pet şişelerin toplanabilmesi amacıyla “Kağıt Kumbarası” 

uygulaması başlatılmıştır. Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfı 3000 adet kumbara 

yaptırmıştır. Ankara ilinde çöpleri değerlendirecek kompost tesisler bulunmamaktadır. 

Ankara ili diğer büyük şehirlerimiz gibi çok hızlı ve sağlıksız bir biçimde 

büyümüştür. Bu arada şehrin demiryolları doğrultusundaki gelişimi çoğunlukla, bu yolların 

içinden geçtikleri iyi kaliteli tarım topraklarının üretim dışı kalmalarına sebep olmuş ve 

olmaktadır. Ankara ilinde aşırı kullanıma konu olan tarımsal alanlardan bir diğerini 

meralar oluşmaktadır. Ankara’nın Macun Köyü meralarında yapılan bir araştırmada, köy 

merasında bir yılda üretilen yemin % 90’ının o yıl hayvanlar tarafından otlandığı 

belirlenmiştir. Bu meranın ürettiği yemin ancak yarısının hayvanlara yedirilmesi gerektiği 

hatırlanırsa % 90 oranındaki bir otlamanın ne kadar aşırı olduğu kendiliğinden ortaya 

çıkar. O halde hızla artan nüfusun yiyecek ihtiyacının kolayca karşılanabilmesi için verimli 

tarım alanlarının kentsel ve endüstriyel amaçlar için kullanımına biran önce son verilerek 

toprak verimliliğinin kaybolması engellenmelidir. 

Çevre sorununu oluşturan önemli etkenlerden biri olan madenler üretim, taşınım ve 

işlenim esnasında çeşitli sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Örneğin; açık maden işletmelerinde 

sıyrılan toprak ve hafriyatın depolanması ve tarımsal açıdan son derece önemli olan bu 

toprağın yeniden kullanılması, madenlerin ocaktan çıkarılmasında kullanılan suyun daha 

sonra kirli su olarak doğaya verilmesi gibi. Ancak çok zengin mineral kaynaklara sahip 

olan Ankara ilinde, bu kaynakların gerek üretim, gerekse taşınım vb. yollarla çevre 

kirliliğine neden olup olmadığı hakkında bir çalışma yapılmamıştır. 

Madencilikte olduğu gibi enerjinin üretilmesi, taşınması ve tüketilmesi birçok çevre 

sorununu da beraberinde getirmektedir. Örneğin; termik santrallerde kullanılan kömürün 

çıkarılması toprak aşınımına, yine kullanılan soğutma suyu ise termal kirlenmeye neden 

olmaktadır. 

Bir ülkenin flora ve faunası diğer unsurlarla birlikte, ülkenin yerüstü ve yeraltı 

zenginliğini meydana getirir. Ankara ili endemik bitki açısından oldukça zengindir. Ancak 

tarla açma, orman yangınları, baraj yapımları ve hepsinden önemlisi şehrin hızla kentleşme 

sonucu betonlaşması flora üzerinde olumsuz etkilerde bulunmaktadır. Kirlilik, yaşama 

ortamlarının bozulması ve avlanma ise faunayla ilgili sorunlardır. 

Çevre sağlığını kirlenme kavramından ayrı tutmak mümkün değildir. Zira, insan 

sağlığını en yakından ilgilendiren çevre etkeni kirliliklerdir. İnsan sağlığını etkileyen çevre 

kirlenmelerine örnek olarak hava, su, toprak, yiyecek kirlenmelerini, zararlı ot ve 

hayvanlar gibi tarımsal zararlılara karşı kullanılan zehirli kimyasal maddelerden doğan 

kirlenmeyi göstermek mümkündür. 

Korunması gereken özel ekosistemlerden birini de kültürel varlığımız 

oluşturmaktadır. Ankara ili anıtlar, etnolojik kalıntılar vb. temel çevresel değerler 

540


açısından oldukça zengindir. Bu kaynaklarımızı turistik, eğitsel ve toplumsal amaçlarla 

kullanırken korunmaları için gereken özeni de göstermeliyiz. 

T.2. DOĞAL KAYNAKLARIN EKOLOJİK DENGELER ESAS ALINARAK 

VERİMLİ KULLANIMI, KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ 

Ekonomik gelişmenin hedefi insanlara daha iyi bir yaşam sağlamak olmasına 

rağmen havası, suyu, toprağı ve bitki örtüsü zedelenmiş ya da tahrip edilmiş ve doğal 

kaynakları o ekonomik sistemi işletemeyecek hale gelmiş bir ülkede bu hedefe ulaşmak 

imkanı olmayacaktır. 

Ekonomik gelişme lehine optimum bir bileşim düşünülmeden doğal kaynakların 

hızla tahrip edilmesi ve yok edilmesi, yanlış kuruluş yeri, aşırı kullanım ve erozyon 

nedeniyle kaynakların üretim dışı kalması, gelecekte bu girdilerin güçlükle teminine, 

miktarca azalmasına ve kalitesizleşmesine neden olacaktır. 

Bu amaçla bu bölümde önce Ankara ilinde doğal kaynakların mevcut durumu ve 

doğal kaynakların verimli kullanılması, kendilerini yenileyebilmesi için neler yapılması 

gerektiği ve bununla ilgili mevcut çalışmalar değerlendirilecektir. 

Ankara ili yeni ve temiz bir enerji kaynağı olmasına rağmen güneş enerjisinden 

yeterince yararlanamamaktadır. Zira güneş enerjisi henüz ekonomik bir kaynak değildir. 

Rüzgar enerjisinden genel amaçlı yararlanabilmek için rüzgar hızının 3m/sn’den yüksek 

olması gerekir. 

Ankara ilinde güneş ve rüzgar enerjisinden etkili bir şekilde yararlanılması ile ilgili 

çalışmalar çeşitli üniversiteler ve resmi kuruluşlarca yürütülmektedir. Bina ısıtmada güneş 

enerjisinden yararlanılması enerji tasarrufu açısından yeni bir alan olarak karşımıza 

çıkmaktadır. Ankara’da binaların güneş enerjisinden istifade edebilecek şekilde 

tasarlanmasıyla, bu binaların ısıtma ihtiyacının önemli bir bölümünün güneş enerjisinden 

sağlanması düşünülmektedir. 

Ekolojik dengenin en önemli göstergelerinden birisi de o bölgenin flora ve 

faunasıdır. Ankara ilinde ormanlar, ne yazık ki yıllar itibariyle usulsüz kesim, tarla açma 

ve yangın gibi nedenlerle tahrip edilmiştir. Öte yandan, sanayi hammaddelerinin giderek 

önem kazandığı günümüzde orman ürünleri ısınma amaçlı olarak kullanıp yok 

edilmemelidir. İnsanların çeşitli amaçlar için kullanmakta oldukları en önemli doğal 

kaynaklardan olan ormanların korunması ve geliştirilmesi gerekmektedir. 

Çayır ve meraların; hayvanlara kaba yem sağlanması yanında, toprak ve su 

muhafazası, pınar ve memba sularına kaynak olması, tabii fauna ve ev hayvanlarına 

barınak olması, havayı temizlemesi, önemli bir rekreasyon alanı sağlaması, yeşil örtüsü ve 

çevreyi güzelleştirmesi gibi önemli fonksiyonları vardır. Çayır ve meralar; ormanlar, 

madenler ve akarsular gibi en başta gelen doğal kaynaklardandır. Kötü kullanılmaları veya 

tahrip edilmeleri, ülkenin doğal kaynaklar dengesini önemli ölçüde zedeleyeceği için 

gereken özenin gösterilmesi gerekmektedir. 

Bir ülkenin florası, diğer unsurlarla birlikte, ülkenin yerüstü zenginliğini meydana 

getirir. Ülke florasının zenginliği, hem o ülke sınırları içinde yetişen bitki türleri, hem de 

endemizm oranının yüksekliği ile belirlenir. Ancak Ankara ilinin hızla genişlemesi, kırsal 

541


alanların florasını yok etmektedir. Şehrin içindeki küçük bahçeli evlerin yıkılarak yerlerine 

büyük gökdelenlerin veya beton blokların gelmesi, beraberinde getirdiği ekosistem 

değişikliğiyle birlikte önceki florayı tümüyle ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca şehir 

çevresindeki ekin tarlalarının kazaen veya kasti olarak yakılması, yol açma ve genişletme 

çalışmaları doğal florayı bir ölçüde tahrip etmektedir. Bunların dışında hava, su ve toprak 

kirliliği flora ve fauna üzerinde de olumsuz etkilerde bulunabilmektedir. 

Bu çerçevede Ankara ilinin mevcut flora faunasının cins ve miktarlarının bilimsel 

olarak tespit edilmesi ve koruma planları uygulanması, bilinçsiz ve aşırı avlanma ve 

toplamanın önüne geçilmesi, yukarıda bahsettiğimiz olumsuzlukların giderilmesi 


Ankara ili zengin mineral kaynaklara sahiptir. Keskin, Bala ve Beypazarı yöresinde 

demir ve kömür; Haymana, Kalecik, Polatlı ilçelerinde manganez, kömür bulunmaktadır. 

Endüstriyel hammadde olarak da alçı, betonit, çimento hammaddesi, kum yatakları, 

manyezit yatakları, mermer yatakları, perlit yatakları, tuğlakiremit hammaddesi, bitümlü 

şist yatakları bakımından çeşitli miktarlarda rezerve sahiptir. Bu doğal kaynakların 

yenilenemez nitelikte olduğu unutulmadan optimum bir biçimde kullanılması 


Ankara ilinde toprak kaynakları çeşitli nedenlerle tahrip edilmektedir. Yanlış tarım 

tekniklerinin uygulanması, iklim, topografik faktörler vb. nedenlerle, erozyonla büyük 

çapta toprak kaybı meydana gelmektedir. Ankara ilinde toprakların hemen hemen 

%90’ının üzerinde erozyon problemine rastlanmaktadır. Ayrıca yanlış arazi kullanımı 

sebebiyle büyük miktarda tarıma elverişli arazi, tarım dışı amaçlarla kullanılmaktadır. 

Büyük kamu yatırımları da sadece kullandıkları alanları değil, çevrelerine çektikleri diğer 

yapılaşmalar yolu ile yeni tarım topraklarının işgaline sebep olmaktadır. AnkaraEskişehir 

karayolları güzergahları büyük ölçüde toprağı, tarım alanı dışına çıkarmıştır. 

Su yönetiminin düzenlenmesiyle su kaynaklarının optimal kullanımı mümkün 

olabilir ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma gerçekleştirilebilir. Ankara ilinin su 

kaynakları akarsular, yeraltı suları ve suni göllerden oluşmaktadır. Gerek nüfusu gerekse 

hayat standartları giderek artan Ankara halkının, her geçen gün suya olan talebi 

artmaktadır. Diğer taraftan endüstrileşme süreci içinde de artan endüstriyel kullanma ve 

soğutma suyu ihtiyacı da dikkate değer boyutlardadır. Bu sebeple Ankara ilinde su 

kaynaklarının etkin bir biçimde kullanılması ve kirlenme tehlikesine karşı korunması 

gerekmektedir. Teşvik ve eğitim yoluyla suyun tasarruflu bir biçimde kullanılması 

sağlanmalıdır. Ayrıca ağaçlandırma yoluyla su kalitesinin iyileştirilmesi temin edilebilir. 

Suyun kirlilikten korunması amacının gerçekleştirilebilmesi için ise endüstriyel ve evsel 

atıksular için arıtma tesislerinin kurulması; üretim süreci sırasında daha az su kullanan ve 

daha az kirletici teknolojilerin geliştirilmesi gerekir. 

T.3. EKONOMİK VE SOSYAL FAALİYETLERİN ÇEVRENİN TAŞIMA 

KAPASİTESİNİ AŞAMAYACAK BİÇİMDE PLANLAMASI 

Ekonomik büyüme çevreye zarar riskini her zaman yanında getirir, çünkü çevre 

kaynakları üzerine artan bir basınç yükler. Ancak bu nokta üzerinde önemle durulması 

gereken konu, kaynak kullanımının tahrip edici bir tarzda değil, devamlılığı sağlayacak bir 

anlayış içerisinde ele alınması ve yönetilmesidir. Bu ise ancak sürdürülebilir kalkınma 

kapsamında gerçekleştirilebilecektir. Gerek kalkınmanın, gerekse kaynakları kullanmanın; 

542


tahrip edici, bozucu bir şekilde değil, kötümserliğe yol açmayacak bir tarzda, devamlılığı 

sağlayacak bir anlayış içerisinde ele alınması ve yönetilmesi sürdürülebilir kalkınmanın 

temel hedefidir. Bu hedefte çok kapsamlı bir planlama ve yönetim de yer almaktadır. 

Çevre yönetimi, insan faaliyetleri ile doğal çevrenin çeşitli bileşenleri (hava, su, 

toprak vb.) arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Ekonomik ve sosyal faaliyetlerin çevre 

sorunlarına yol açmayacak biçimde planlanması ve uygulanması gerekmektedir. 

Sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmada ve çevre yönetiminde oldukça etkin 

olan bu araç ve yöntemlerin Ankara ilinde tarım, enerji, ulaşım, sanayi, kentleşme gibi 

faaliyetlerde kullanıldığını söylemek mümkün değildir. Hızla gelişmekte olan Ankara’da, 

çevre açısından tamiri sonradan mümkün olmayan ya da tamiri için, büyük maliyetlerin 

gerekeceği hatalardan korunabilmek için bütün faaliyetlerde çevre boyutu dikkate 

alınmalıdır. 

T.4. ÇEVRENİN İNSANPSİKOSOSYAL İHTİYAÇLARIYLA UYUMUNUN 

SAĞLANMASI 

Çevre kirlenmesi sosyal, ekonomik, teknolojik ve global olmak üzere değişik 

boyutlara sahiptir. Çevre kirliliği genellikle fiziksel ağırlıklı olarak ele alınmaktadır. Oysa 

insançevre etkileşiminin bir diğer yönü de psikolojik boyuttur. Günümüzde insançevre 

etkileşimine yeni bir boyut kazandırılarak “görsel kirlenme” kavramı ortaya çıkarılmıştır. 

Görsel kirlilik; çevresel tüm çirkinlikleri içine alan, özellikle kentlerdeki mimarlık ve 

şehircilik eserlerinin insan ölçeğiyle uyumsuzluğundan, kentsel yeşil alanların standart 

ölçütlerin altında kalmasından, tarihi ve kültürel değerlerin korunamaması nedeniyle beton 

yığınları arasında kalmasından ve diğer çevreyle uyumsuzluk nedenlerinden 


Çevre kirlenmesinin fiziksel boyutu, insanların biyolojik pek çok uyumsuzluğuna 

ve hastalığına neden olurken, görsel boyutunun da insan psikolojisindeki olumsuzlukları 

gözardı edilemez. 

Bu bölümde, Ankara ilinde görsel kirliliğe neden olan çarpık kentleşme, tarihi ve 

kültürel değerlerin korunamaması, yeşil alanların yeterlilik ve kullanılabilirlik düzeyleri, 

gürültü gibi görsel kirliliğin değerlendirilmesi yapılacaktır. 

Havadan geçirilen telefon ve elektrik hatları kentte görsel kirlilik oluşturmaktadır. 

Telefon hatlarının yeraltına alınması çalışmaları kentin imar çalışmaları ile beraber 

gitmektedir. Ulaştırma Bakanlığı tarafından yaptırılan proje çerçevesinde 2015 yılına kadar 

havadan geçirilen telefon hatlarının tamamının yeraltından geçirilmesi planlanmaktadır. 

Yeşil alanlar yönünden çok zengin olan ülkemizde bu kaynakların gerektiği şekilde 

kullanıma açıldıkları söylenemez. Ankara ilinde de yeşil alan ve rekreasyon tesislerinin 

yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Ankara ilinin yeşil alanları ilçeler itibariyle 

incelendiğinde toplam alanların yaklaşık %60’ının Çankaya ve Etimesgut ilçelerinde 

bulunduğu görülmektedir. En az yeşil alan ise Sincan, Altındağ, Gölbaşı, Keçiören 

ilçelerinde bulunmaktadır. Yeşil alan ölçütü genel anlamda, bir kentte kişi başına düşen 

yeşil alan miktarıdır. 

543


Hızlı kentleşme, sanayileşme ve beraberinde gelen diğer sorunlar tarihi ve kültürel 

varlıkları olumsuz yönde etkilemektedir. Ankara’da yüksek yapılaşmaya açılan bir kısım 

yerleşim alanlarında camiler hatta minareler apartman aralarında kalmıştır. Öte yandan 

Ankara ilinde tarihi ve kültürel varlıkların çevre kirliliğinden olumsuz yönde etkilendiği 

görülmektedir. Kentte hava kirliliğinin Augustus Tapınağı’nı, Anıtkabir’i, Maltepe 

Camii’ni, Hacettepe Üniversitesi hastane binalarını olumsuz etkilediği ve yapılarda 

(yapıların yaşına bağlı olarak) sülfat çökeltilerinin meydana geldiği tespit edilmiştir. 

Görsel kirlilik, çarpık kentleşmenin en belirgin özelliklerinden bir diğeridir. 

1930’larda devletin, ekonomik krizin etkisiyle konut yapımından çekilmesi, yeterli kredi 

desteği sağlayamaması nedeniyle Ankara’da baraka olarak nitelendirilen gecekondu 

yapımı başlamıştır. Alt gelir grupları için konut üretilememesi bu grupları gecekondu 

yapımına yöneltmiştir. 

Hızlı kentleşmenin getirdiği aşırı nüfus artışı karşısında konut ihtiyacının 

karşılanmasına dönük uygulamalar, kentleşmenin sağlıksız gelişmesini çarpıcı biçimde 

yansıtmaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz gecekondulaşma ile birlikte eski konutların yerini 

çok katlı binaların alması ve dış mekan standartlarının düşmesi de Ankara’da kentleşmenin 

olumsuz bir sonucudur. 

Günümüz şehir insanının yıpratıcı çalışmaları ile bozulan fizyolojik ve psikolojik 

sağlığı, gürültünün etkisi ile artmış, gürültüye dayanıklılık ve hoşgörü azalmıştır. 

Kaynağını bilememe veya gürültünün azaltılamayacağı inancı psikolojik yıpranmayı 

artırmaktadır. Gürültü sorununa yeterli önemin verilmemesi veya alışkanlık faktörü ile 

açıklanan hoşgörü, orta ve uzun vadede ortaya çıkacak ciddi fizyolojik rahatsızlıkları 

önleyememektedir. 

T.5. ÇEVRE DUYARLI ARAZİ KULLANIM PLANLAMASI 

Ankara’da kent formu ve yapısı Cumhuriyetin ilanından günümüze kadar farklı 

süreçlerin etkisi altında oluşmuştur. Ankara kent bütününde kentsel arazi; konut, ticaret 

merkezleri, kurumsal hizmet alanları, askeri alanlar, ulaşımhaberleşmealtyapı vb. 

amaçlarla kullanılmıştır. Ancak geçmişte yapılan imar planlarında, çevre kaynaklarına 

verilebilecek muhtemel etkiler gözardı edilmiştir. 

Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına 

duyarlı alanların, tabii güzelliklerin gelecek nesillere ulaşmasını emniyet altına almak 

üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi amacıyla Bakanlar Kurulu’na “Özel Çevre 

Koruma Bölgesi” tespit ve ilan etme yetkisi verilmiştir. 

Bu bölgelerin sahip olduğu çevre değerlerini korumak, mevcut çevre sorunlarını 

gidermek, tarihi ve kültürel değerleri ile biyolojik ve ekolojik varlıkların korunması ve 

geliştirilmesi çalışmaları Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’na verilmiştir. 

21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 

22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Resmi Gazete’de 

koordinatları belirlenen Ankara’nın Gölbaşı İlçesi Mogan ve Eymir Gölleri çevresi 

“Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi” olarak tespit ve ilan edilmiştir. Bununla bölgenin 

ekolojik dengesinin korunması, arazinin çevreye duyarlı bir biçimde planlanması 

hedeflenmektedir. 

544


T.6.ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRİLMESİ 

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), belirli bir proje veya gelişmenin, çevre 

üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar 

verme süreci değildir; karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir 

süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel 

etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve 

değerlendirilmesidir. 

ÇED'in amacı; ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın, çevre değerlerini 

ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün 

olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır. 

ÇED’in temel görevi, projelerle ve gelişmelerle ilgili karar vericilerin daha 

bütünsel, yani karara etkiyecek birden fazla faktörü göz önüne alır bir şekilde daha sağlıklı 

karar vermelerini sağlamak için, onlara projelerden kaynaklanabilecek çevresel etkileri net 

bir şekilde göstermektir. 

ÇED, projelerle ilgili bütün ilgili tarafların bir araya geldiği ve görüş, kaygı ve 

önerilerini ortaya koyabildikleri demokratik ve şeffaf bir süreçtir. İlgili taraflar bu süreç 

içerisinde ortaya koydukları teknik bilgi ve görüşlerle projenin en optimal şekilde 

gelişimine katkı sağlarlar. 

İyi işleyen bir ÇED sürecinin şeffaf tabiatı sayesinde, halka/diğer ilgili taraflara 

danışarak ve olabildiğince gerçekleştirilmesi istenen projeye ilişkin ve geniş çapta bilgi 

toplayarak, projenin uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek olası problemler, henüz 

projenin tasarım aşamasında çözülebilir veya hafifletilebilir. Bu yolla (bazen öngörülen) 

problemlerin pek çoğu, fiili uygulama başlamadan çözülmeye çalışılır ve böylelikle 

maliyetli zaman kaybı önlenmiş olur. 

Önerilen projeye getirilen çeşitli alternatiflerin ÇED çalışması kapsamında 

incelenmesi, çevresel faydaları arttırırken, proje sahibinin maliyetlerini azaltabilecek başka 

seçenekler de sunabilir. Halkın katılım süreci sayesinde, ilgili taraflar, proje sahibi ve 

kamu kurum kuruluşları arasında güven duygusu oluşturur ve katılımcı tabiatı sayesinde 

de ÇED süreci, o ülkenin genel demokratik sürecine katkıda bulunur. 

Faydalarını kısaca özetlemek gerekirse: 

Tasarım aşamasında ortaya çıkabilecek olumsuz durumları önceden görerek 

“etkisiz hale getirmesi için gerekli tedbirleri ortaya koyması, olumsuz etkilerin minimize 

edilmesini sağlaması” 

Proje sahibi için maliyetazaltıcı seçenekler sunması, 

Karar verme sürecine yönelik daha güvenilir, bütünsel ve işbirlikçi bir yaklaşım , 

demokrasiye katkı. 

Sonuç olarak; 

1969 yılında ABD’de yürürlüğe giren Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National 

Environmental Policy Act) kapsamında dünya ile tanışan ve gerek ABD, gerek AB 

ülkeleri, gerekse diğer dünya ülkelerinde halen en etkin çevre yönetim aracı olarak yerini 

alan ve gün geçtikçe de bu yeri sağlamlaştıran ÇED, ülkemizde 7 Şubat 1993 tarihinden 

bu yana uygulanmaktadır. 

545


Türkiye’de sağlam bir çevre yönetimi oluşturmanın esas temelini ÇED sürecinin 

yasal, kurumsal ve teknik altyapı açısından güçlendirilmesi teşkil etmektedir. 

ÇED'İN ANA İLKELERİ 

Planlama süreciyle bütünleştirme 

Çevresel değerlendirme süreci, çevresel konuların dikkate alınmasını sağlamak için, 

planlama süreciyle bütünleştirilmelidir. İdeal bir durumda, değerlendirme projenin hazırlık 

süreciyle bütünleştirilir. Bu aynı zamanda değişik kısımlardan sorumlu ekiplerin veya 

kişilerin birbirlerinin çalışmalarına etkin şekilde katılmaları veya projeyi hazırlayanlarla 

değerlendirmeyi yürütenler arasında daha yakın temas ve bilgi alışverişi sağlamak 

anlamına gelir. 

Mümkün olan en erken aşamada diyalog 

Çevresel değerlendirme karar verme sürecinin mümkün olan en erken aşamasında 

uygulanmalıdır. Sürecin doğru şekilde çalışması açısından, değerlendirme verilerinin 

projenin hazırlanması sırasında elde olacağı şekilde bir zamanlama gereklidir. ÇED’in 

projeye ilişkin kritik kararlar verildikten sonra başlatılması, proje tasarımını, resmi olarak 

kabul edilmiş olmasa bile, değiştirilmesi zor bir hale getirmektedir. 

Sorumluluk 

Proje sahibi, proje hedefleri gerçekleştirilirken etkileri indirgemek açısından en iyi 

konumda bulunduğu için, ÇED Raporunu hazırlamakla sorumludur. Proje sahibi, çevresel 

hedeflerin gerçekleştirilmesinden sorumlu olan çevre makamlarıyla işbirliği yapmalıdır. 

Karar verme 

ÇED Raporu karar vericilere, proje teklifiyle birlikte sunulmalıdır. Yetkili makam, 

karar verilirken raporu da göz önünde bulundurmalıdır. Yetkili makam, teklif edilen bir 

plana ilişkin karar verdiği zaman, çevresel etki değerlendirme raporuna açık şekilde atıf 

yapmalıdır. 

Siyasi irade ve bilginin doğru kullanımı etkili bir ÇED süreci için gereklidir. Aksi 

taktirde, değerlendirme süreci ve çevresel değerlendirme ile proje hazırlığı arasındaki 

bağlantı tüm ilgili tarafların açık, geniş ve şeffaf katılımıyla çok başarılı şekilde yürütülse 

bile, karar verme üzerindeki etkiler zayıf olabilir. Bu durumda geleneksel ve ekonomik 

tercihler ön plana çıkabilir ve değerlendirmedeki önerilerin önüne geçebilir. Çevresel 

değerlendirmeyi başlatma ve kullanma konusundaki siyasi iradenin artırılması için şu 

araçlar kullanılabilir: 

Politikacıların ve kamuoyunun yeterli bilince sahip olmaları; 

Çevresel konular üzerine eğitim, 

Karar vericilerin üzerinde baskı oluşturmak üzere, karar verme sürecinde 

şeffaflık. 

Danışma ve katılım 

Projelerin çevresel değerlendirmeleri sürecinde ilgili tarafların geniş katılımı önem 

arzetmektedir. Halk da çevresel değerlendirme sürecine katılmalıdır. İlgili ve etkilenen 

gruplar projelerin çevresel değerlendirme sürecindeki adımlardan ve mevcut katılım 

fırsatlarından haberdar olmalıdır. Çevresel değerlendirme sürecinin sonuçları bu grupların 

anlayabileceği şekilde kendilerine iletilmelidir. 

546


Esneklik 

ÇED süreci danışma ve katılımdan sağlanan girdilere uygun şekilde cevap 

verebilmelidir. 

ÇED prosedürü bu nedenle esnek olmalıdır. 

Danışma ve halk katılımından elde edilecek muhtemel sonuçların tahmin edilmesi 

Erken bir aşamada ve sıkça ilgili gruplar ve kurumlarla iletişim kurulması, 

sinyallerinin alınması ve ÇED sürecinin net bir şekilde açıklanması; 

Beklenmedik sonuçlara cevap verebilmek için danışmanlarla kısa dönemli veya 

çerçeve sözleşmeler yapılması. 

Demokrasi 

Çevresel değerlendirmenin, bir ülkede projelere ilişkin karar verme sürecindeki 

demokrasi düzeyini yükseltebileceği görülmektedir: çevresel değerlendirmenin, değişik 

politika alanları ile devletin değişik düzeyleri ve halk katılımı arasında temin edeceği 

tutarlılık nihai olarak bu iyileşmeyi sağlayabilir. 

ÇED RAPORU VE SÜRECİ 

Gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu, çevre sorunlarına yol açabilecek 

kurum, kuruluş ve işletmelerin çevreye yapabileceği tüm olumsuz etkileri göz önünde 

bulundurularak, çevre kirlenmesine sebep olabilecek artık ve atıkların ne şekilde zararsız 

hale getirileceğini ve bu hususta alınacak tedbirleri belirten rapordur. 

ÇED Yönetmeliğine göre, ÇED Raporuna tabi kurum, kuruluş ve işletmeler 

özelliklerine göre iki gruba ayrılmıştır. Birinci grupta yönetmeliğin EK1 listesinde yer 

alan veya Bakanlıkça "ÇED Gerekli"dir kararı verilen bir proje için özel bir formata göre 

hazırlanacak ÇED Raporu yer alır. 

İkinci grupta ise, yönetmeliğin EK2 listesinde yer alan projelere ÇED 

uygulanmasının gerekli olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, proje sahibi, bir dilekçe 

ekinde EkIV’ e göre hazırlayacağı üç adet Proje tanıtım dosyası ve eklerinde yer alan bilgi 

belgelerin doğru olduğunu belirtir taahhüt yazısını ve imza sirkülerini Bakanlığa sunar. 

Bakanlık, proje için hazırlanan proje tanıtım dosyasını EkIV de yer alan kriterler 

çerçevesinde toplam yirmibeş işgünü içinde inceler. Dosya kapsamındaki bilgi ve 

belgelerde eksikliklerin bulunması halinde bunların tamamlanmasını proje sahibinden ister. 

Bu süreç sonucunda ÇED Gerekli" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararı verilir. ÇED 

gerekli değildir kararı alınan faaliyetler için 5 iş günü askıda ilan ve halkın 

bilgilendirilmesi yapılır ve 5 yıl içinde yatırıma başlanmalıdır. 

ÇED Raporu hazırlanması gerektiren faaliyetler için; Bakanlık, planlanan faaliyetin 

belirtilen yerde gerçekleştirilmesinin Mevzuat açısından uygun olup olmadığına, ilgili 

kamu kurum ve kuruluşlar nezdinde yapacağı araştırma sonucunda karar verir. EK1 

listesinde yer alan faaliyetler için proje tanıtım dosyasının uygunluğu, halkın katılımıyla 

oluşturulan özel format yatırımcıya verilir ve bunun sonucunda hazırlanan ÇED Raporu 

Bakanlığa sunulur. EK2 listesinde yer alan faaliyetler için ÇED gerekli kararı verilmişse, 

ÇED prosedürü uygulanır. 

ÇED gerektiren faaliyetler için hazırlanan proje tanıtım dosyası Bakanlığa sunulur. 

Bakanlıkça uygunluk yönünden incelenir ve inceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) 

547


kurulur. IDK Genel Değerlendirme Toplantısı ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri Bakanlık 

yetkileri ile proje sahibi ve/veya temsilcilerinden oluşur. Komisyonun Kapsam belirleme 

toplantısından önce, halkı yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve 

önerilerini almak üzere proje sahibi tarafından projenin gerçekleştirileceği yerde Bakanlık 

ile mutabakat sağlanarak belirlenen tarihte, halkın katılımı toplantısı düzenlenir. Çevresel 

Etki Değerlendirmesi sürecinden önce proje sahibi tarafından, halkı bilgilendirmek 

amacıyla anket, seminer vb. çalışmalar yapılabilir. Komisyon çalışmalarından önce halkın 

katılımı sağlanmış olur. Komisyon tarafından projeye ilişkin olarak hazırlanacak olan 

ÇED Raporunun formatı belirlenir. Halkın Katılımı Toplantısındaki görüş ve öneriler de 

dikkate alınarak özel format ile Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunu hazırlayacak 

çalışma grubu belirlenir. Halkın Katılımı, Bilgilenme, Kapsam Belirleme ve Özel Format 

verme işlemleri, 12 işgünü içerisinde tamamlanır. 

Özel formata uygun olduğu tespit edilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu, 

proje sahibi tarafından yeterli sayıda çoğaltılarak Bakanlığa sunulur. Bakanlık, Çevresel 

Etki Değerlendirmesi Raporunu incelemek ve değerlendirmek üzere yapılacak toplantının 

tarihini ve yerini belirten bir yazı ekinde raporu komisyon üyelerine gönderir. 

Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunu incelemek isteyenler, Bakanlık 

merkezinde veya İl Çevre ve Orman Müdürlüğünde duyuru tarihinden itibaren raporu 

inceleyerek proje hakkında Bakanlığa veya Valiliğe görüş bildirebilirler. Valiliğe bildirilen 

görüşler Bakanlığa iletilir. Bu görüşler komisyon tarafından dikkate alınır. İnceleme, 

değerlendirme sürecinin tamamlanmasından sonra bildirilen görüşler dikkate alınmaz. 

Komisyon Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunu, ilk inceleme değerlendirme 

toplantısından sonraki on işgünü içinde inceler ve değerlendirir. Komisyonun 

değerlendirmeleri, üyeler tarafından imzalanmış bir tutanakla saptanır. 

Nihai ÇED Raporu ile diğer belgelerin Bakanlığa sunulmasını takiben, inceleme 

Değerlendirme Komisyonu'nun Rapor hakkındaki kararını esas alarak, Bakanlık "ÇED 

Olumlu Karan" ya da "ÇED Olumsuz Karan" verir. 5 iş günü askıda ilan edilir ve 5 yıl 

içerisinde yatırıma başlanmalıdır. 

Ankara İlinde Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği gereğince ÇED Olumlu/ 

ÇED Olumsuz Kararı Verilen 41 adet, Çevresel Etkileri Önemsizdir / Önemlidir, ÇED 

Gereklidir/Gerekli Değildir Kararı Verilen toplam 370 adet proje bulunmaktadır. 

548


Kaynak : Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü 

Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ÇED ve Planlama Şube Müdürlüğü 

549

ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?