Untitled - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü

” Kırk Asırlık Türk Yurdu Ecnebi Elinde Kalamaz “
K.Atatürk

TAKDĐM
Hatay, tarihte pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış bir ildir. Bu nedenledir ki Đlimiz;
tarihi ve kültürel yönden eşi bulunmaz zenginlikler barındırmaktadır. Bunların yanı sıra akarsular,
ormanlar, vb. gibi doğal kaynaklar açısından da oldukça şanslı olan ilimiz, sahip olduğu değerleri
ile adından sıkça söz edilen bir turizm merkezi haline gelebilecek potansiyele sahiptir. Ancak,
sahip olunan tüm bu değerler, bilinçsizce kullanıldığı takdirde yok olma tehdidiyle karşı karşıya
kalacağı bir gerçektir. Bir kentin ekonomik anlamda gelişebilmesi için sanayinin varlığı
yadsınamaz bir gerçek olmakla birlikte; sanayi ve kentleşmenin olumsuz etkileri mümkün
olduğunca aza indirgenmelidir.
Çevreyi ve doğal değerleri korumak hepimizin görevidir. Asırlarca bir çok medeniyete
kucak açmış, dört mevsimin bir arada yaşandığı, her köşesi doğal ve kültürel zenginliklerle dolu
olan ülkemizi, gelecek nesillere temiz ve mutlu bir ülke olarak bırakmak istiyorsak eğer;
Doğaya sevgi, şefkat ve içtenlikle sahip çıkmalı, sevgi barış ve huzurun hakim olduğu daha güzel
bir dünya ve daha temiz bir çevre için el ele vermeliyiz.
Dünya nüfusunun hızla artması, aşırı tüketim hırsı, doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı
giderek arttırmakta ve doğal denge giderek bozulmaktadır. Bu nedenle ormanlar azalmakta, su
seviyeleri düşmekte, toprak erozyonla kaybolmakta, sulak alanlar, ortadan kalkmakta ve bitki ile
hayvan türlerinin nesli her geçen gün biraz daha azalmaktadır. Orman varlığımızı korumak ve
arttırmak, çevremizi güzelleştirmek, geleceğimize daha güzel bir dünya bırakmak için her
zamankinden daha çok çaba harcanmalı ve gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Nusret MĐROĞLU
Hatay Valisi
- 3 -

ÖNSÖZ
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, insanlığın ortak geleceği olan çevrenin ve doğal
değerlerin korunması ve geliştirilmesi, çevre koruma bilincinin yaygınlaştırılması ile
gerçekleştirilebilir.
Çevre sorunları, artık bölgesel olmaktan çıkmış, küresel bir boyut kazanmıştır. Gelişmiş
ve gelişmekte olan ülkelerin atmosfere yaydıkları CO2 emisyonunun bir sonucu olan küresel
ısınma ve iklim değişiklikleri dünyanın en önemli gündem maddesi haline gelmiştir. Sağlıklı bir
yaşam sürdürülmesi ancak sağlıklı ve temiz bir çevre ile mümkündür.
Çevre konusunun sadece insanı değil, doğadaki tüm canlıları ilgilendirdiği ve henüz çok
geç kalınmamışken doğanın tahribine bir son verilmesi gerektiği unutulmamalı, doğal kaynakların
etkin kullanımı için sürdürülebilir kalkınma kapsamında koruma ve kullanma dengesi her zaman
sağlanmalıdır. Aksi takdirde bir daha yerine koyamayacağımız pek çok varlığımız yok olmaya
mahkûm olacaktır. Çevre sorunları ile mücadelede sadece kurum ve kuruluşların çabaları yeterli
olamayacağından; mücadelenin daha geniş kitlelere yayılması, sivil toplum ve gönüllü kuruluşlar
ile topyekûn bir çalışma yürütülmesi amaca ulaşmamızı daha da kolaylaştıracaktır. Tabi bu da
ancak halkın çevre konusunda eğitimi ile mümkündür.
Bilal DOĞAN
Đl Çevre ve Orman Müdürü
- 4 -

H A Z I R L A Y A N L A R
Turgut TOMA
ÇED ve Planlama Şube Müdürü
Cengiz ERARSLAN
Veteriner Hekim
H. Basri ALANLI
Çevre Mühendisi
Tuncay ÖNAL
Ziraat Mühendisi
©2007 Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü.
Orman Đşletme Binası 3.Kat Antakya / HATAY
Telefon 0326 213 77 43 • Faks 0326 214 30 87
hatay@hatay-cevreorman.gov.tr
www.hatay-cevreorman.gov.tr
- 5 -

Đçindekiler
Giriş
Đçindekiler
SAYFA
Tablolar Dizini
Harita, Şekil ve Grafikler Dizini
Bölüm A 15
COĞRAFĐ KAPSAM 15
A.1. Giriş 15
A.2. Đl ve ilçe Sınırları 18
A.3. Đlin Coğrafi Durumu 19
A.4. Đlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu 20
A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 23
Bölüm B 28
DOĞAL KAYNAK 28
B.1. Enerji Kaynakları 28
B.2. Flora ve Fauna 31
B.3. Toprak 34
B.4. Su Kaynakları 38
B.5. Mineral Kaynaklar 44
Bölüm C 45
HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM) 45
C.1. iklim ve Hava 45
C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 46
C.3. Atmosferik Kirlilik 67
C.4. Hava Kirleticilerinin çevreye Olan Etkileri 67
Bölüm D 69
SU 69
D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 69
D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 75
D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve çevreye Etkileri 75
D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar 78
D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 78
Bölüm E 83
TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI 83
E.1. Genel Toprak Yapısı 83
E.2. Toprak Kirliliği 86
E.3. Arazi 86
Bölüm F 92
FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 92
F.1. Ormanlar 92
F.2. çayır ve Meralar 98
F.3. Flora 98
- 6 -

F.4. Fauna 112
F.5. Hassas Yöreler 116
Bölüm G 135
TURĐZM 135
G.1. Yörenin Turistik Değerleri 135
G.2. Turizm Çeşitleri 153
G.3. Turistik Altyapı 171
G.4. Turist Sayısı 178
G.5. Turizm Ekonomisi 183
G.6. Turizm Çevre ilişkisi 183
Bölüm H 184
TARIMVEHAYVANCILIK 184
H.1. Genel Tarımsal Yapı 184
H.2. Tarımsal Üretim 184
H.3. Organik Tarım 200
H.4. Tarımsal işletmeler 200
H.5. Tarımsal Faaliyetler 202
Bölüm I 206
MADENCiLiK 206
I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi OlanDoğal Malzemeler 208
Bölüm J 218
ENERJĐ 218
J.1. Kaynaklarına Göre Enerjilerin Sınıflandırılması 218
J.2. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 222
Bölüm K 224
SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ 224
K.1.Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 224
K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 226
K.3. Sanayinin ilçelere Göre Dağılımı 227
K.4. Sanayi Gruplarına Göre işyeri Sayıları ve istihdam Durumu 228
K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 229
K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 231
Bölüm L 233
ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 233
L.1. Altyapı 233
L.2. Ulaşım 236
L.3. Haberleşme 248
L.4. Đlin Đmar Durumu 251
L.5. Đldeki Baz istasyonları Sayısı 251
Bölüm M 254
YERLEŞĐMALANLARI VE NUFUS 254
M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama 254
M.2. Altyapı 257
M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 257
M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 259
M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 260
M.6. Nüfus 261
Bölüm N 274
ATIKLAR 274
N.1. Evsel Katı Atıklar 274
N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar 277
N.3. Özel Atıklar 278
N.4. Diğer Atıklar 283
N.5. Atık Yönetimi 283
N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 284
N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer Đstasyonları 285
- 7 -

N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 285
N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 285
N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 285
Bölüm O 299
GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM 299
0.1. Gürültü 299
0.2. Titreşim 302
Bölüm P 304
AFETLER 304
P.1. Afet Olayları 304
P.2. Afetler ve Sağlık Zararları 225
P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 325
Bölüm R 328
SAĞLIK VE ÇEVRE 328
R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 328
R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 374
Bölüm S 375
ÇEVRE EĐĞĐTĐMĐ 375
S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile ilgili Faaliyetleri 375
S.2. Çevre ile ilgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 375
Bölüm T 381
ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA 381
T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 381
T .2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,
382
Korunması ve Geliştirilmesi
T .3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde 383
Plan.
T .4. Çevrenin insan- Psikososyal ihtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 383
T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 383
- 8 -

TABLOLAR DĐZĐNĐ
Sıra TABLO
SAYFA
No
1 Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması 32
2 Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları 32
3 Hatay Đli Akarsuları 28
4 HATAY Đli Đçin Aylara Göre Rüzgar Hızı Ortalamaları 29
5 ANTAKYA Đçin Aylara Göre 27 Yıllık Rüzgar Hızı 29
6 ĐSKENDERUN Đçin Aylara Göre 31 Yıllık Rüzgar Hızı 29
7 2001 Yılında Hatay Ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı 31
8 Su Kaynaklarının Yüz Ölçümleri 32
9 Hatay ilis sınırartında bulunan barajlara ait veriler 37-38
10 Đşletme Suyu Teisleri 38
11 Hatay Đli Yer Altı Su Potansiyeli 39
12 Hatay Đli Yer Altı Su Potansiyeli 39
13 Đşletmedeki Göletleri 41
14 Büyüklük Sırasına Göre Đlimizde Bulunan Belli Başlı Göller 42
15 Đklim Đstasyon Sayıları ve Denizden Yükseklikleri 44
16 Đklim Đstasyon Çeşit ve Sayıları 45
17 2007 Yılı Ortalama Ruzgar Hizi (M/S) 46
18 2007 Yılı En Hizli Esen Ruzgarin Yonu 46
19 2007 Yılı En Hizli Esen Ruzgarin Ortalama Hızı (M/S) 46
20 2007 Yılı Ort. Firtinali Gun Say. (Ruz.Hız>=17.2 M/S) 46
21 2007 Yılı Ort. Kuv.Ruz. Gun Say. (Ruz.Hiz 10.8-17.1 M/S) 46
22 Ortalama Yerel Basinc (Hpa)(2007 Yılı) 47
23 En Yuksek Yerel Basinc (Hpa)(2007 Yılı) 47
24 En Dusuk Yerel Basinc (Hpa)(2007 Yılı) 47
25 Ortalama Buhar Basinci (Hpa) (2007 Yılı) 48
26 ANTAKYA Đçin Aylara Göre 27 Yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları 48
27 Đskenderun Basınç Verileri 48
28 Bağıl Nem Verileri 48-49
29 Sıcaklık Verileri 49-50
30 2007 Yılı Buharlaşma Verileri 50-51
31 Ortalama ve Gunluk Yağış Miktarları 51
32 1971-200 Yılları Arasında Ortalama Yağış Miktarları 51-52
33 Kar Yağışı Verileri 52-53
34 Ortalama Kıragili Gün Sayıları 53
35 Đl Merkezinde 2007-2008 Yılları Arasında Evsel Isıtmada Ve Sanayide Kullanılan Yakıtların Cinsini 55-56
36 Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Sayıları 59
37 Hava Kalitesi Ölçüm Sonuçları 61-62
38 Yer Altı Sular 69
39 Hatay Đli Göller Verileri 70
40 Đskenderun Đlçesi Deniz Suyu Kalitesi Verileri 72
41 Asi Nehrinin Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları-1999 76
42 Asi Nehrinin Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları-2000 79-80
43 Arazi Sınıfları Dağılımı 85
44 Hatay Đli Orman Envanteri 91
45 Arkeoloji Sit Alanları 124-125
46 Turistlik Otel Sayıları 168
47 Seyahat Ajentaları 170-171
48 Đlçelere Göre Turizm Đşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 172-175
49 Turist Sayıları 176
50 Yabancı Ziyaretçi Đstatistikleri 177
51 Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Kullandıkları Taşıtlara Göre Dağılımı 178
52 Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Aylara Kullandıkları Taşıtlara Göre Dağılımı 179
53 Tarım Arazilerinin Dağılımı 182
54 Yem Bitkileri Üretim Miktarları 183
- 9 -

104 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma Ve
Bertaraf Yöntemleri
55 Tarım Arazileri ve Sulama Durumu 183-184
56 Yem ve Endüstri Bitkileri 188-189
57 Sebze Üretim Miktarları 191
58 2007 Yılı Hayvan Varlığı 192
59 Hatay’da Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi 193
60 Hatay Đlinde Üretilen Deniz Balıkları Ürünlerinin Miktarı ve Üretim Değerleri 194
61 Hatay Đlinde Üretilen Deniz Ürünlerinin Miktarı ve Üretim Değerleri 195
62 Hatay Đlinde Üretilen Kültür Balıkları Ürünlerinin Miktarı ve Üretim Değerleri 196
63 Arıcılık Yapan Köy Kovan Sayıları 197
64 Adana, Hatay ve Đçel Đpek Böcekçiliğin Genel Durumu 197
65 Hatay Đli Arazi Büyüklüğüne Göre Đşletmelerin Dağılımı 198
66 Zirai Mücadele Đlaçları Tüketim Miktarları 200-
201-
2002
67 Maden Kanununa Tabi Madenler 206
68 Sanayi Madenleri 206
69 Metalik Madenler 210
70 Maden Kanunu’na Tabi Olan Doğal Malzemeler 213-
214-215
71 Hatay Đl Merkezinin Güneşlenmes Süreleri ve Sıcaklık Değerleri 216
72 Hatay Đli Đçin Aylara Göre Yıllık Rüzgar Hızı Verileri 217
73 Antakya ve Đskenderun Đlçelerinin uzun Yıllar Rüzgar Hızı Ortalamaları 217
74 Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 220
75 Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı 225
76 Đmalat Sanayinde Đşyeri Sayısı, Ücretle Çalışanlar ve Yalpına Ödemeler 226
77 Elektrik Tüketim Miktarları 227
78 Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılım Listesi 228
79 5.Bölge Müdürlüğü 53.(Antakya) Şube Şefliği Sınırları Đçindeki Devlet Ve Đl Yollarının
235
Satıh Cinslerine, Bakım Programına Ve Kış Programına Göre Uzunlukları (Km.)
80 Đkenderun Otoyol Bakımı Đşletme Şefliği Yol Ağı 236
81 Hatay Đli Ulaşım Ağ Dururmu 237
82 Köy Yollarının Cinslere Göre Uzunlukları 237
83 Karayolu Uzunluğunun Đlçelere Göre Dağılımı 238
84 Đlimizin Trafik Yükünün Yıllara Göre Dağılımı 238
85 Antakya Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğündeki Kayıtlı Araç Sayısı 239
86 Hatay Đlinde Bulunan Santrallerin Đlçelere Göre Dağılımı 246
87 Data Sistem Kapasitesi 248
88 Transmisyon Sistem Kapasieleri 248
89 Đlimizde Bulunan Baz Đstasyon Sayıları 248-
249-
250-251
90 Đlçeler Đtibariyle Şehir, Belde ve Köy Nüfusları 253
91 1985-1990 Tarihleri Arasında Göç Hızı 257
92 1998-2002 Yılları >Nüfus Hareketleri 259
93 Sayımlara Göre Nüfus Artış Oranları 260
94 Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 261
95 Yıllara Göre Kilometreye Düşen Nüfus Yoğunluğu 266
96 Đlçeler Đtibariyle Şehir, Belde ve Köy Nüfusları 267
97 Đlçelerde Nüfus Değişim Oranları 268
98 2000-2001 Yılı Nüfus Kır Ken Dağılımı 268
99 Antakya Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu 272
100 Çevkobir Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu Projeksiyonu 274
101 Hatay Đli Taşıma Lisansına Sahip Belediye, Firma Ve Araçlar 276
102 2007 Yılı Đçin Hatay Đli Sağlık Kuruluşları Yönetmelik Uygulamaları 277
103 2007 Yılı Sonu Đtibariyle Đlçe Belediyelerinin Tıbbi Atık Durumu 277-
278-279
284-
285-
- 10 -

286--
288-
289-
290-
291-
292-
293-
294-295
105 Tablo: Taşıtların Üst Gürültü Seviyeleri 297
106 Tablo:.2. Çeşitli Endüstriyel Đşyerlerinde Gürültü Ölçümleri Đşyerleri 298
107 Tarihte Đlimizdeki Son Büyük Faaliyetler 306
108 Tarihte Hatay Đlimizi Etkilemiş Önemli Depremler 308
109 2001 Yılı Oarman Yangınları Dökümanı 320-321
110 Hatay Đli Orman Varlığı Durumu 332
111 AGM Şube Müdürlüğü 2003 yılı Tesis Programı ve Gerçekleşmeleri 332
112 2003 yılı Bakım Programı ve Gerçekleşmeleri
113 Sağlık Kurumlarının Dağılımı 326
114 Đl Hastaneleri 327
115 Diğer Sağlık Kurumları 327
116 Devlet Hastaneleri 328
117 Doğum ve Çocuk Bakım Evleri 328
118 Đlimizde Bulunan Özel Hastaneler 329
119 2007 Hatay Đli Sağlık Ocakları 331-
332-
333-
334-
335-336
120 Hatay Đli Bulaşıcı Hastalıklar Verileri 337
121 Đlçelere Göre Bulaşıcı Hastalıklar Listesi 337-
338-
339-
340-
341-
342-343
122 Bakteriyolojik Su Numune Sayıları 343
123 Bakteriyolojik Klor Ölçüm Sonuçları 344
124 Kimyasal Su Analiz Durumu ve Kaynak suları 345
125 Gıda Đmal Yeri Kontrolü 346
126 Gıda Satış Yerleri 347
127 Gıda Numunesi 347
128 Aşılama Günleri Çalışması 348-349
129 Sağlık Ocaklarında Yapılan Çocukluk Aşı Takvimi 349
130 1999 Yılı Rutin Aşılama Çalışmaları 350
131 1999 Yılı Rutin Aşı Oranları 350
132 2002 Yılı Aşılama Sonuç Çizelgesi 353
133 Bebek Ölümleri 354
134 1997-2002 Yılları Arası Bebek Ölümleri Çizelgesi 355
135 Bebek Ölümlerinin Đlçeler Göre Dağılımı 355-
356-
357-358
136 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 360
137 2002 Çocuk Ölümlerinin Đlçelere Göre Dağılımı 361-
362-
363-364
138 2007 Yılı Đl Genelinde AP Çalışmalarında Kullanılan Yöntemler 364
139 Aila Planlama Hatay Profili 365
140 Aila Planlama Türkiye 365
141 Avrupa Ülkeleri Temel Sağlık Göstergeleri 365
- 11 -

142 1996-2002 Aila Planlama Çalışmaları 367
143 Yıllara Göre Fenilketonüri Tarama Programı Verileri 368
144 Aile Planlamada Sarf Edilen Malzemeler 371
145 Aile Planlamasından Yararlanan Kişi Sayısı 371-372
146 Dağıtılan Malzeme Sayısı 372
147 Çevre Dernekleri 375
- 12 -

HARĐTA, ŞEKĐL VE GRAFĐKLER DĐZĐNĐ
Sıra HARĐTA, ŞEKĐL ve GRAFĐKLER DĐZĐSĐ
SAYFA
No
1 Hatay Đl Haritası 18
2 Hatay Đl Haritası 19
3 Hatay Đli Jeomorfoloji Haritası 21
4 Hatay Đli Jeoloji Haritası 22
5 Đskenderun Ve Yakın Dolaylarının Genelleştirilmiş Stratigrafi Çizelgesi 24
6 Amonos Dağlarının Yalınlaştırılmış Jeolojik Haritası 25
7 2001 Yılında Hatay Ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı 32
8 Su Kaynaklarının Yüz Ölçümleri 33
9 Hatay Đli Akarsuları 40
10 Hatay Đli Aylık Rüzgar Hızları 48-49
11 1940-2006 Antakya Yıllık Toplam Yağış Dağılımı 52
12 Hatay Đli SO 2 Sonuçları 64
13 Hatay Đli PM Sonuçları 65
14 Asi Nehrinin Menderesler Çizerek Yatak Değiştirmesine Bir Örnek 70
15 Fransız Paftalarında Yenişehir Gölü 72
16 Đskenderun Körfezi Akım Şeması 74
17 Hatay Đli Toprak Sınıflar 85
18 Toprak Bünyesi 85
19 Toprak Reaksiyonu 86
20 Toprak Tuzluluğu 86
21 Hatay Đli Arazi Sınıfları 88
22 Hatay Đli Arazi Sınıflarının Arazi Kullanma Şekillerine Göre Dağılımı 90
23 Erozyon 91
24 Ormanların Ekolojik Yapısı 93
25 Hatay Đli Orman Arazi Dağılımı 94
26 Orman Alanları 96
27 Çayır Mera Alanlarının Alt Bölgelere Göre Dağılımı 97
28 Hatay Đli Çayır Ve Mera Arazilerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı 98
29 Hatay Đli 2007 Yılı Tavuk ve Diğer Kümes Hayvanları Yetiştiriciliği 196
30 Tarımsal Đşletmeler 200
31 Hatay Đli Maden Haritası-1 206
32 Hatay Đli Maden Haritası-2 207
33 Türkiye-Hatay Đli Asbest Madeni 209
34 Turkiye-Hatay-Dolomit Madeni 210
35 Turkiye-Hatay-Fosfat Madeni 211
36 Türkiye-Hatay Altın Madeni 213
37 Turkiye-Hatay-Demir Madeni 214
38 Genel Anlamda Sanayi Gruplaması 226
39 Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (Hektar) 235
40 Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (m 2 ) 236
41 Đskenderun Limanı Giden Gelen Gemi Sayısı 246
42 Taşımacılık Đhracat-Đthalat 247
43 Taşımacılık Gelen-Giden 247
44 2000 Genel Nüfus Sayımı 256
45 Yıllara Göre Nüfus Hareketliliği 262
46 Yıllara Göre Nüfus( x 1000 Kişi) 263
47 2000 Yılı Nüfus Pramidi 265
48 2001 Yılı Nüfus Pramidi 266
49 2002 Yılı Nüfus Pramidi 267
50 Đlçelere Göre Yüz Ölçümü 268
51 Đlçe Nufusları 268
52 Yıllara Göre Nüfus Yoğunluğu 269
53 Nüfus Değişim Oranı 270
54 2000 Ve 2001 Yılı Nufusun Kır Ve Kent Dağılımı 271
- 13 -

55 Çevkobir Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu 276
56 Kandilli Kayıtlarına Göre Mağnütüdü 4 ten Büyük Deprem Merkez Üsleri 311
57 Deprem Bölgeleri, Olası Diri Faylar ve Yaşlı Yanar Dağlar 311
58 Usg Kayıtlarını Göre Mağnütüdü 4 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri 312
59 Olası, Diri Faylar Ve Yaşlı Yanardağlar 312
60 Nüfus Yoğunluğu, Otoyol, Yollar Ve Kandilli Kayıtlarına Göre Mağnütüdü 4 Ten Büyük Deprem
Merkez Üsleri
313
61 Kandilli Kayıtlarına Göre 1900 Öncesi Ve Sonrası Mağnütüdü 3 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri 313
62 Türkiye Diri Fay Haritası 314
63 1900-1999 Yıllarındaki, Büyüklüğü 5 Ve Üzerinde Olan Depremler 315
64 Đllerin Nüfus Yoğunlukları, Fay Hatları Ve Büyük Depremler 316
65 Hatay Đli 11 Yıllık Orman Yangınları 321
66 Yıllara Göre Doğum Ve Fenilketonüri Sayısal Dağılımları 368
67 Sarf Edilen Malzeme Durumu 371
68 Aile Planlamasında Faydalanan Kişi Sayısı 372
- 14 -

Bölüm
A
COĞRAFĐ KAPSAM
A.1. GĐRĐŞ
A
kdeniz Bölgesinde yer alan Hatay
Đlinin yüzölçümü 5403 km 2 dir ve il
arazisi 35 0 52’ ile 37 0 04’ kuzey
enlemleri, 35 0 40’ ile 36 0 35’ doğu
boylamları arasında yer alır.
Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye,
kuzeydoğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzey
batısında Osmaniye ve Adana, batısında ise
Akdeniz ile çevrilmiştir.
Hatay Türkiye’nin en eski yerleşim
yerlerinden biridir. Araştırmacılar, eldeki
Atçana Harabeleri
bilgilere göre yörenin iskan tarihinin M.Ö.
yüzbinli yıllara rastlayan orta paleolitik döneme kadar uzandığını ifade etmekte, bunun 2,5 milyon yıl
öncesine kadar uzanabileceğini belirtmektedirler. 1954-1966 yılları arasında Altınözü, Şenköy,
Antakya ve Çevlik’te yapılan araştırmalarda elde edilen ve M.Ö. 100000-40000 yılları arasında
tarihlenen bulgular orta paleolitik dönem özellikleri taşımaktadır. Yine Yayladağı-Kışlak civarında ve
Çevlik-Kanal mağarasında, M.Ö. 40000-11000 yılları arasında tarihlenen üst paleolitik döneme ait
araçlar ve insan kalıntılarında Homo Sapiens Çevlikensis’ten kalma kemikler bulunmuştur. Bu
mağaralarda insan yaşayışının Milattan sonraki yıllara kadar sürdüğü tahmin edilmektedir.
19. yy.da Antakya. Köprü Kapısı, şehir ve
surlar ( Gravür, Bartlett )
Antakya, tarih boyunca depremlerle en çok
yıkılmış şehirlerden biridir. Bilinen önemli
depremler M.Ö.148, 130, 83-90 arası, M.S.
35,37 ve 41-45 arası, 115, 341, 365, 396, 458,
526, 528 ve 531-534 arası, 532, 551, 557, 588,
589 yıllarında meydana gelmiştir. Bunlardan en
şiddetli ve en çok can kaybına yol açanı, 29
Mayıs 526 akşamı meydana gelen depremdir.
Bu depremde 250.000 kişi ölmüş ve Antakya
ile birlikte Defne ve Seleukia Pieria de yerle bir
olmuştur. 528 yılında meydana gelen deprem
de en az önceki kadar şiddetliydi, ama can
kaybı daha az oldu.
- 15 -

14 Kasım 1918 günü Fransızlar karaya yeni
birlikler çıkararak önce Đskenderun’u, 15 Kasım 1918
günüde Belen’i işgal ettiler. 7 Aralık 1918 günü
Đskenderun’dan gelen bir Fransız birliği Antakya’yı işgal
etti ve “Arap Hükümeti” adıyla sürdürülmekte olan
Faysalcı yönetime son verdi.
Habib Neccar Camii önünde Fransız tankı ve
askerler
Hatay Devlet Bayrağı
2 Eylül 1938 günü Hatay Devleti’nin kuruluş
günüdür.Hatay Devleti Millet Meclisi o gün Antakya’da
Gündüz Sineması’nda toplandı. Meclis Başkanlığına
Abdulgani Türkmen, Devlet Reisliğine Tayfur Sökmen
seçildi. Milletler Cemiyeti belgelerinde “Đskenderun Sancağı”
olarak yer alan devletin adı “Hatay” olarak kabul edildi.
Hatay Millet Meclisi'nin ilk toplantısını
yaptığı Gündüz Sineması
Hatay Millet Meclisi Reisi
Abdulgani TÜRKMEN
Hatay Devlet Reisi
TAYFUR SÖKMEN
23 Temmuz 1939 sabahı Hatay’da kalan son Fransız kıtası kışladan
saat 07:30’da çıktı. Türk ve Fransız birliklerinin birlikte katıldıkları
törende 07:45’de Kışladaki Fransız bayrağı indirildi ve hemen yerine
Đstiklal Marşı eşliğinde Türk Bayrağı çekildi. Bu sonuç, töreni izleyen
mahşeri kalabalık tarafından coşkunca alkışlandı. Hatay’ın anayurda
katılma işlemleri tamamlanmıştı. Bu mutlu olay şehirde ve tüm
Hatay’da şenliklerle kutlandı.
- 16 -

Yakın Tarihte Gezintiler
• 1940 yılında yapılmaya başlanan ve Türk- Đngiliz işbirliği ile yapılan Đskenderun iskelesi 8
Ocak 1945 günü törenle hizmete açıldı.
• Ağustos 1945’te Fatikli köyü merkez olmak üzere,”Altınözü” adıyla yeni bir ilçe kuruldu.
• Aynı yılın Kasım ayında Asi nehrinin yatağında tarama, derinleştirme çalışmalarına başlandı.
• Đskenderun hava meydanı Nisan 1946’da uçak seferlerine açıldı. Yolcu taşıyan ilk uçak 1 Mayıs
1946 günü kalktı. Her gün Adana ve Đstanbul’a karşılıklı uçak seferleri vardı.
• 2 Ocak 1948 tarihinde Süveydiye bucağı “Samandağ” adını alarak ilçe oldu.
• 1960 yılı ortalarında Đskenderun’da Hatay’ın ilk radyo istasyonu kuruldu ve iki yıl yayın
yaptıktan sonra Kasım 1962’de kapandı.
• Đskenderun-Batman petrol boru hattı 4 Ocak 1967’de hizmete açıldı.
• Antakya’da Asi nehri üzerinde bulunan ve şehrin iki yakasını birbirine bağlayan tarihi
köprünün yıkım çalışmaları Nisan 1970’te başladı. Yeni köprünün yapımına da birlikte
başlanmıştı. Yeni köprü (Ata Köprüsü) Aralık 1970 sonunda tamamlandı ve 13 Ocak 1971
günü törensiz hizmete açıldı.
• Yapımına 1969 yılında başlanan Đskenderun Demir Çelik Fabrikası 28 Aralık 1975 günü
hizmete açıldı.
• Erzin 1988 yılında Dörtyol’dan ayrılarak ilçe oldu.
• Belen 1990 yılında Đskenderun’dan, Kumlu aynı yıl Reyhanlı’dan ayrılarak ilçe oldu.
• 1992 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi kuruldu.
• TRT tarafından kurulan Hatay Đl Radyosu 20 Nisan 1995 günü hizmete açıldı.
• Hatay Havaalanı yapımı Kasım 2007’de tamamlanmıştır.
- 17 -

A.2.ĐL VE ĐLÇE SINIRLARI
Hatay Đl Haritası
HARĐTA 1:
- 18 -

A.3.ĐLĐN COĞRAFĐ DURUMU
Akdeniz Bölgesinde yer alan Hatay Đlinin yüzölçümü 5403 km 2 dir ve il arazisi 35 0 52’ ile
37 0 04’ kuzey enlemleri, 35 0 40’ ile 36 0 35’ doğu boylamları arasında yer alır.
Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye, kuzeydoğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzey
batısında Osmaniye ve Adana, batısında ise Akdeniz ile çevrilmiştir.
HARĐTA 2:
- 19 -

A.4. ĐLĐN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJĐK DURUMU
Hatay Đl toprakları;kıyı dağları,çöküntü alanları ve kıyı ovalarından oluşmuştur.Kuzeyden
Amonos Dağları’nın uzantıları ve Islahiye Çöüküntüsü,doğudan Suriye tektoniğinin fazla yüksek
olmayan platoları ve batıda Akdeniz ile çevrilmiştir.
Aşağı Asi Vadisi’nin başlangıcında kurulan Đl Merkezi’nin denizden yüksekliği yaklaşık 85 m
dir.Kahramanmaraş’ta başlayan çöküntü alanları ;güneye doğru önce Amik Ovası’nı ,sonra Suriye’de
Gob Çukurluğu’nu ,Lübnan ve Antilübnan Dağları arasındaki El Bekaa Vadisi’ni oluşturur.Akabe
Körfezi’nden kuzeye doğru sokulan büyük çöküntünün kuzey ucunu oluşturan Hatay Grabeni
önceleri kapalı bir havzaydı.Çöküntü oluğunun sularını toplayan Asi Irmağı bu kapalı havzaya
boşalıyordu.Asi Irmağı,sonraları Amonos Dağları ile Kel Dağ arasında bir yatak oluşturarak havzayı
Akdeniz ile birleştirdi.
Đldeki dağlar : Güneydoğu Toroslar’ın başlangıcını oluşturur.Kuzeydoğu-Güneybatı
doğrultusunda uzanan bu dağlar,Hatay’daki çöküntü düzlüklerini doğudan,batıdan ve güneyden
sınırlar,Toroslar’ın uzantılarını oluşturan dağlar,ilin güneyinde Suriye tektoniğinin ana sıralarıyla iç içe
girer.Hatay Đli ,Amonos Dağları’nın batı yamaçlarından kaynaklanan ve doğrudan Đskenderun
Körfezine dökülen küçük çay ve derelerin su toplama alanları dışta bırakılacak olursa,bütünüyle Asi
Havzası içinde kalır.
Asi Havzası : Havza, Anadolu'nun güneyinde Asi Nehri ile sularını Akdeniz'e boşaltan alanı
kapsamaktadır.Kuzeyde Amanos dağları, Doğu ve Güneyden Suriye sınırı ve batıdan Kösürük ve
Kartal dağları ile Akdeniz tarafından kuşatılmıştır.Havza alanı yaklaşık olarak 764 978 hektardır.
Havzanın Türkiye alanına oranı % 0,99 kadardır. Yıllık su potansiyeli 1,17x109m3 olarak
hesaplanmıştır. Bu değer toplam su potansiyelinin yüzde 0,6 sını oluşturmaktadır.
Vadiler ve Ovalar :
Amik Ovası : Yüksekliği 82 m olup batısından Amonos Dağları,Kuzeyden Karasu,doğudan
Afrin Vadisi ve Güneyden de Asi Vadisi Keldağ Masifinin çıkıntılarınca çevrelenmiştir.Alanı 112.350
Hektar olan Amik Ovasında Akdeniz iklimi özellikleri görülmekte olup,yıllık yağış ortalaması kuzey ve
batısında 600-800
Dörtyol-Erzin-Payas Ovası
Arsuz Ovası
Samandağ Ovası
Akarsular :
Asi Nehri :Suriye'den doğan ve Lübnan Dağları'ndan inen akarsularla beslenen Asi
Nehri'nin Türkiye sınırları içindeki uzunluğu yaklaşık olarak 97 km dir. Kuzeye doğru 22 km boyunca
Suriye ile sınırımızı çizdikten sonra, Amik Ovası'ndan yurda girer. Geniş bir yayla Antakya'yı geçer ve
güneybatı yönünde ilerleyerek Samandağ'dan Akdeniz'e dökülür. Yolu üzerinde bulunan Amik Ovası
bataklıklarla kaplıdır. Bu çevredeki suların kanallarla Asi Nehri'ne bağlanarak, bataklıkların
kurutulması işi yıllardır sürdürülmektedir. Ovanın düzlüğü ve kotun elverişsizliği, çalışmaları
zorlaştırmaktadır. Asi Nehri taşkın dönemlerinde çok hızlı kabarıp, geniş alanları sular altında bıraktığı
için bu adı almıştır. Kimim yıllarda tümüyle kurur.
- 20 -

Afrin Çayı :Gaziantep’teki Saf Dağlarından doğar.Suriye topraklarına girer.Reyhanlı
ilçesinin kuzeyinde Hatay Đl Sınırlarına girer ve kurutulan Amik Gölünün yatağında Karasu ile birleşir.
Karasu : Kahramanmaraş ilindeki Akçadağ ve Kartaldağ eteklerinden doğan
Karasu,çeşitli küçük derelerle birleşip Emen Ovasının ortasındaki Karagöl’e (Emen Gölü) dökülür.
Göller :
Hatay’da büyük göl yoktur. Ancak, iç ve dış turizm açısından değeri olan küçük göller vardır.
Bunlar Bağlama, Gölbaşı ve Yenişehir Gölleridir.
Hatay Đli Jeomorfoloji Haritası
HARĐTA 3:
- 21 -

Hatay Đli Jeoloji Haritası
HARĐTA 4:
- 22 -

A.5. JEOLOJĐK YAPI VE STRATĐGRAFĐ
Hatay il topraklarının ana çatısını Keldağ ve Amanos Dağları oluşturur. Bu iki dağ sırası
arasında Hatay çöküntü alanı uzanır. Bu arazinin jeolojik yapısını periotit serpantin ve gabro gibi yeşil
kütleler oluşturur. Bunlar Keldağ ve Amanoz Dağları’nda geniş alanlar kaplar. Amanos Dağları
düzgün bir sıra olup bu sıranın temeli paleozoik kütleleri ile serpantinlerden oluşmaktadır. Üstte ise
kretase kalkerleri egemendir. Dağ sıralarının kuzeybatı yamaçlarında genç fayların etkisiyle ortaya
çıkmış dik basamaklar vardır. Hatay çöküntü alanı pliyosen sonlarında olmuştur. Bu alanın il merkezi
ile Akdeniz arasında kalan bölümü pliyosende olmuş denizel Marn, kum, kum taşı ve küçük taneli
konglomeralarla kaplıdır. Dayanıksız serilerin altında genellikle üst kretase kalkerleriyle serpanitler
bulunmaktadır.
Bölgelerin diğer yapısal özelliklerini ovalarda izlenen faylar, kıvrımlar ve uyumsuzluklar
oluşturmaktadır. Ayrıca Haydar Dağı’nda görülen Kuzeydoğu-Güneybatı doğrultulu normal faylar
Haydar formasyonu diye isimlendirilen pliyosen yaşlı birimleri etkilemekte olup bunların devamı
alüvyon örtüsü nedeniyle izlenememektedir.
Kretase Yaşlı Kayaçlar
Doğudaki dağlık kısımda mostra veren ve yörede temeli oluşturan kayaçlar Amanos
Dağları’nda çalışan araştırmacılar tarafından “Ojjyolotik” olarak tamamlanmıştır. Ofiyolotik seri
Amanos Dağları’nda değişik türlerde mafik ve ultra mafik kayaçlar içermektedir.
Gri- yeşil, mavi parlak yüzeyli ve kaygan görünümlü serpantinler genellikle masif olup yer yer
yapraklı gösterirler. Masif serpantiniler genellikle düzenli olmayıp akarsular tarafından vadiler
oluşturacak şekilde oyularak engebeli bir topogrofya oluşturur.
Ofiyolitik serinin kalınlığı bilinmemekte ve yerleşim yaşamın üst kresate olduğu kabul
edilmektedir.
Tersiyer Yaşlı Kayaçlar :
Bal serpantinit ve kireçtaşı az kuvars ve … çakılları içeren karbonat çimentolu iyi pekişmiş
konglomera yer yer marn bantları ve merceklerinden oluşmuş olan ve daha yaşlı birimleri
uyumsuzlukla örten bu birim “Haydar Formasyonu” olarak isimlendirilmiştir. Çakılları iyi yuvarlanmış
olup boylanma kötüdür. Tabakalanma iyi gelişmiş ve orta kalınlıktadır. Tabaka doğrultuları genellikle
kuzeydoğu güneydoğu yönünde eğimi 8 ila 10 derece ile güneye doğru uzanır.
- 23 -

Đskenderun ve Yakın Dolaylarının
Genelleştirilmiş Stratigrafi Çizelgesi ( ölçeksiz)
ŞEKĐL 1:
- 24 -

Amonos Dağlarının Yalınlaştırılmış Jeolojik Haritası
( 1/500000 ölçekli haritadan )
HARĐTA 5:
- 25 -

A.5.1 Metamorfizma ve Mağmatizma
Hatay Đlinin Antakya-Đskenderun asfaltının 18.kilometresinde Serinyol kasabasının doğusunda
Amik Ovası, batısında ise topografya yükselmekte bazikintrüsif kayaçlardan (serpantin- gabro)
ibarettir. Meskün sahaya doğru endezitik bazaltlara geçiş görülür. Bu mağmatik kayaçlar ile alüvyon
saha arasında ince şerit halinde marn ve kireç taşları yer alır. Bölgenin düzlük kısmı çakıl kum ve kil
ardalanmasından meydana gelen alüvyondan oluşmuştur. Antakya’da ana zemin neojen yaşlı marn ve
kil tabakalarından oluşmuştur. Tabakalr kuzeybatı doğrultusunda 20-25 derece güney batıya eğimlidir.
Üzerlerinde bazı yerlerde 1-2m kalınlığında yamaç molozu dolgusu yer alır.
A.5.2 Tektonik ve Paleocoğrafya
Bölgede Mezozoik, Senozoik ve Kuvarterner yaşlı çökeller ile miyosen yaşlı çökel birimleri ile
Kuvarterner yaşlı alüvyonlar yer alır. Yerleşim yaşı Kretase olan allaktan birim Kızıldağ Ofiyolit serisi
ultrabazik ve bazik kayaç topluluıklarından oluşur. Seri KD- GB uzanımı 720 km 2 lik bir alanı kapsar.
Bu temel birim üzerinde ise volkana sedimentler oluşan ve içerisinde değişik kayaçların bloklarını
içeren karmaşık seri yer alır.
Mezozoik birimler üzerine yaşlı kumtaşı- killi kireçtaşı, Eosen yaşlı, kireçtaşı- kumlu kireçtaşıçörtlü
kireçtaşı, miosen yaşlı, konglomera-kumtaşı, kumtaşı- killi kireçtaşı- marn kiltaşı, kumtaşı –killi
kireçtaşı-marn kiltaşı olarak temsil edilir. Kuvaterner ise alüvyonla temsil edilir.
Ofiyolitik seri, üst monto ve okyanus kabuğu kökenli bazik ve ultrabazik kayaçlardan oluşan
Kızıldağ Ofiyolitleri ve ofiyolitin en üst seviyesini volkana sedimentlerden oluşur.
Ofiyolitler üzerine tektonik dokanakla gelen ve içerisinde volkana sedimetler ile bazik ve
ultrabazik kayaç blokları ve değişik boyutlardaki kireçtaşı bloklarından ile kırmızı renkli radyolaritler,
bazalt bileşimli volkanik kayaçlar ve tüflerden oluşan karmaşık seri inceleme alanında Anyakya
güneyinde Yayladağı civarında geniş dağılım sunar. Kırmızı ve yeşil rengi ile kolayca ayırt edilebilir.
Konglomera heterojen bir konglomera olup çakılları iyi yuvarlaklaşmış ve çimentosu kalsiyum
karbonattır.
Bölgede yer alan Amanoz Dağları batıdan doğuya faylarla bloklaştırılmıştır. Bu faylar aynı
zamanda ultrabaziklerin çıkış yollarını oluşturmaktadır.
Amanosların doğu kenarı bir orojenik çöküntü havzasıdır. Güneyde K-G uzanımlı ultrabazik
intrüzüyonları daha sonra (ĐB-KI) doğrultulu yönü takip ederek Maraş, Gölbaşı istikametinde
uzanmaktadır. Karasu vadisi ve Amik ovası bu çöküntü havzasının güney kesimlerini oluşturur.
Çökmeler fliş tektoniğini meydana getiren harejetlerden ve mağmatik olaylardan sonra meydana
gelmiştir.
Orjenik zonda Kretaseden önce oluşmaya başlayan faylar, Eosenden sonra Alpin
hareketleriyle ve post- miyonsen çökmelerle büyümüşlerdir. Bölgede yer alan genç bazalt akıntılarının
fay hatları üzerinde bulunması tektonik olayları uzun jeolojik devirlerde devam ettiğini
göstermektedir.
- 26 -

(A) COĞRAFĐ KAPSAM KAYNAK
• DSĐ. Şube Müdürlüğü
• Đl Turizm Müdürlüğü Envanteri
• Hatay Đl Özel Đdaresi
• Araştırmacı -Yazar Mehmet TEKĐN ( Hatay Valiliği Web sitesi)
- 27 -

Bölüm
B
DOĞAL KAYNAKLAR
B.1. ENERJĐ KAYNAKLARI
B.1.1. Güneş
Hatay ve çevresinde yıllık güneşlenme süresi 2600-3000 saat arasındadır.
Hatay Đl Merkezinin
Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması
(Meteoroloji Genel Müd.1998)
Hatay Đl Merkezinin
Sıcaklık Ortalamaları
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007)
Güneşlenme süresi
Aylar
(saat /gün)
TABLO 1:
Ocak 3.15
Şubat 4.18
Mart 5.54
Nisan 7.51
Mayıs 9.18
Haziran 9.58
Temmuz 11.3
Ağustos 10.43
Eylül 9.59
Ekim 6.52
Kasım 4.15
Aralık 3.06
Yıllık
Ortalama 7.15
Aylar TABLO 2:
MAX C o MĐN C o ORT C o
Ocak 13,2 2,8 7,6
Şubat 15,1 7,0 10,6
Mart 19,2 9,3 13,9
Nisan 21,0 11,2 15,9
Mayıs 28,1 18,6 22,6
Haziran 30,1 21,9 25,6
Temmuz 33,0 24,7 28,2
Ağustos 32,4 25,8 28,4
Eylül 32,2 22,1 26,4
Ekim 29,4 17,9 22,7
Kasım 20,4 11,0 15,0
Aralık 13,9 5,0 8,6
- 28 -

B.1.2. Su Gücü
Đlimiz de 17 GWh/yıl hidroelektrik enerji üretimi yapılmaktadır. Bunun 15 GWh/yıl ‘lık
miktarı DEFNE-HARBĐYE H.E.S den,2 GWh/yıl ise DÖRTYOL-KUZUCULU H.E.S.
üretilmektedir.
Hatay Đli Akarsuları
(D.S.Đ. Bölge Müd.2002)
AKARSU
Asi Nehri
Afrin Nehri
Karasu Nehri
Muratpaşa Çayı
ORTALAMA DEBĐSĐ
2900 hm 3 / yıl
19,6 m 3 / sn
1,65 m 3 / sn
100x10 6 m 3 / yıl
TABLO 3:
Yandaki tablo haricinde irili ufaklı diğer akarsular şunlardır:
Büyükkaraçay,Küçükkaraçay,Çokak,Mengüliye,Derseden,Çekmece,Kadınlar,Kavaslı,Tülel,Harim,Kus
eyr,Soğuksu,Felit,Favar ve Düver çayları.Bu akarsuların yıllık debi miktarları bilinmemektedir.
B.1.3. Kömür
Hatay ili sınırları içerisinde kömür rezervleri bulunmamaktadır.
B.1.4. Doğalgaz
Hatay ili sınırları içerisinde doğalgaz rezervleri bulunmamaktadır.
B.1.5. Rüzgar
Đlimizde hakim rüzgar Güneybatı (SW) yönündedir.Đlimizde rüzgar enerjisinden
yararlanılmamaktadır.
- 29 -

HATAY Đli Đçin Aylara göre Rüzgar Hızı Ortalamaları
(m/sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
YILLIK
1,3 1,4 1,9 2,1 2,9 3,9 4,3 4,4 3,1 1,9 1,5 1,3 2,5
TABLO 4:
ANTAKYA için Aylara göre 27 yıllık Rüzgar Hızı
Ortalamaları (m.sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
SON 27
YILLIK
TABLO 5:
3.3 3.4 3.8 4.4 5.3 7.1 8.3 7.4 5.3 3.0 2.6 2.9 4.7
ĐSKENDERUN için Aylara göre 31 yıllık Rüzgar Hızı
Ortalamaları(m.sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
SON 31
YILLIK
TABLO 6:
2.0 1.8 1.8 1.7 1.6 1.9 2.1 1.9 1.4 1.2 1.4 1.9 1.4
B.1.6. Biyomas ( Biyogaz,Odun,Tezek)
Đlimizde Biyogaz ve Biyomas üretim ve tüketimine ait çalışma mevcut değildir.
Odun :
Đlimiz'in (DörtyolOrman Đşletme Müdürlüğü hariç) yıllık odun tüketim miktarı 50.000
ster'dir. Antakya Orman Đşletme Müdürlüğünün yıllık odun üretimi 15-16 bin ster'dir. Bu nedenle
Hatay ili odun açığını, Türkiye'nin muhtelif Devlet orman Đşletme Müdürlüklerinden ve zeytin
odunlarından karşılar
Tüketilen Odun Cinsi :
a) Đbreli ormanlardan, kızılçam, karaçam odunu
b) Yapraklı ormanlardan meşe, kayın, gürgen, sandal odunu c) Okaliptüs (sılfato) odunu d) Zeytin ve
meyve odunu
e) Prina odunu (kırılmış zeytin çekirdek presi)
- 30 -

B.1.7. Petrol
Đlimiz sınırları içinde petrol rezervi mevcut değildir
B.1.8. Jeotermal Sahalar
Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları :
Đl sınırları içinde Erzin ilçesinde içme ve kaplıca bulunmaktadır. Đçmelerde su saniyede 0.2 lt
çıkmakta olup sıcaklığı 24 OC' dır. Hem içme hem de banyo uygulamalarında kullanılan su, karaciğer,
safra kesesi, mide, bağırsak, pankreas, metabolizma hastalıkları ve diabet hastalıklarında olumlu etkiler
yapmaktadır.
Yine Erzin ilçesi Başlamış köyünde, debisi 0.2 It i sn olan suların sıcaklığı 22 °C'dir. Bu su,
hem içme hem de banyo amacıyla kullanılmakta olup, birçok hastalığa iyi geldiği belirtilmektedir.
Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları :
Reyhanlı-Kırıkhan karayolu üzerinde
bulunan Hamamat kaplıcaları Özel Đdare Müdürlüğü
tarafından yeniden yapılarak modern bir yapıya
kavuşmuş bulunmaktadır.Yörenin en büyük kaplıcası
olup,bir çok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir.
B.2. FLORA VE FAUNA
B.2.1. Ormanlar
Hatay Đlinde toplam 208.165 hektarlık orman alanı mevcut olup,bu rakam genel alan dilimi
içerisinde % 39 ‘luk kısmı oluşturmaktadır
Ormanlık alanların büyük bir kısmı Amanos Dağlarında yer almaktadır ve bu ormanların
ağırlıklı bir bölümünü kızıl çam ağaç türü oluşturmaktadır.Bununla birlikte ormanlarımızı oluşturan
asli ağaç türleri ;Karaçam,Göknar,Sedir,Kayın,Meşe ve Gürgen türlerinden oluşmaktadır.Tali ve
endemik türlerle birlikte Amanos dağlarında 3000 çeşidin üzerinde bitki türü olduğu saptanmıştır.
- 31 -

B.2.2. Çayır ve Mera
Bölge
Đl sınırları içinde 53.375 ha alanı çayır-meralar oluşturmaktadır.
Tarım Alanı
2001 yılında Hatay ve Alt Bölgelerinde
Arazilerin Dağılımı
Hatay Tarım Đl Müd.-2001
Orman ve
Fundalık
Çayır Mera Diğer Araziler Yüzölçümü
I.Alt Bölge 64.275 36.681 5.678 477 107.100
II.Alt Bölge 47.815 101.873 11.046 2.966 163.700
III.Alt Bölge 89.935 10.374 27.388 303 128.00
IV.Alt Bölge 68.741 59.237 9.263 4.259 141.500
HATAY 270.766 208.165 53.375 8.066 540.300
TABLO 7:
53375 8066 tarım alanı
208165
270766
orman fidanlık
çayır mera
diğer
GRAFĐK 1:
6:
B.2.3. Sulak Alanlar
Hatay il sınırları içerisinde bulunan sulak alanların toplamı 1.691,5 hektardır.
.
- 32 -

Sulak Alan
Büyüklük(ha)
Balıklı Göl 350
Đskenderun sarıseki Sazlığı 29,9
Đskenderun Đsdemir 7,6
Cüdeyde Gölü 20
Baraj rezevuarları 430
Gölet Rezervuarları yüzeyi 10
Asi Nehri ve kolları 844
TOPLAM 1691,5
TABLO 8:
Su Kaynaklarının Yüz Ölçümleri
D.S.Đ.6.Bölge Müd.
GRAFĐK 2
6:
balıklı göl
cüdeyde gölü
baraj rez.
gölet.rez
asi ve kolları
B.2.4. Endemik Bitkiler
Amonos Dağları endemik bitkiler bakımından oldukça zengin yöredir. Đlimizde bulunan belli
başlı endemik bitkiler flora fauna bölümünde verilmiştir
- 33 -

B.2.5. Fauna ve Endemik Hayvanlar
Flora fauna bölümünde verilmiştir.
B.2.6. Milli Parklar ,Tabiat Parkları,Tabiat Anıtı ve Tabiatı
Koruma Alanları
Đlimiz sınırlarında Milli Park, Tabiat Parkları ve Tabiat Anıtları bulunmamaktadır. Đlimiz
Sınırları içerisinde 3 adet Tabiatı Koruma alanı bulunmaktadır.
• Habibi Neccar Tabiatı Koruma Alanı: Bu alanın ana kaynak değerleri 1. ve 2. derece
arkeolojik sit alanı, Sempiyer Kilisesi, Karon (Charon) Anıtı, Antiokhu tarafından M.Ö. 3.
yüzyılda yapılan günahkarlar hamamıdır.
Tescil edilen alan miktarı 118 Ha dır. Alanın merkeze uzaklığı 10 km dir. Yoğun bir şekilde
yerli ve yabancı turist çeken bu alanın işletmesini Kültür ve Turizm Müdürlüğü yapmaktadır.
• Kengerlidüz Tabiatı Koruma Alanı: 63 nolu bölme içerisinde yer alıp 53.5 ha.
büyüklüğündedir.Koruma alanı olarak ayrılma sebebi kayın ağacının dünyanın en güney
noktasındaki saf ve karışık meşcereleri relikt ve izole bir yayılış göstermesidir.Saha
içerisindeki ağaç türleri kayın ,meşe,karaçam ve göknardır.
• Tekkoz Tabiatı Koruma Alanı: 165 nolu bölme içersinde olup 60,5 Ha. Büyüklüğündedir.
Saha içerisindeki kayın, meşe, karaçam, gürgen, kayacık, dişbudak, çınar, akçaağaç, erguvan,
tespih, sakız, üvez vb. ağaç türleri vardır
B.3. TOPRAK
Hatay iline ait "Genetik Sınıflandırma" sistemine göre toprak kuşakları;
1- Alüvüyal Topraklar :
Yüzey sularının tabanıarında veya tesir sahalarında akarsular tarafından taşınarak
yığılmış bulunan genç sedimentler üzerinde yer alan; düz, düze yakın meyile sahip, (A) C profilli,
azona! genç topraklardır.
Muhtelif zamanlarda gelen sedimantasyonun şiddetine göre toprak profili ekseriya çeşitli
tabakalara sahiptir. Üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçer. Üzerinden uzun yıllar geçmiş
olanlarında hafif kireç yıkanması mevcut olabilir. Akarsuların meydana getirdiği oldukça geniş alüviyal
selovalarında ırmak yatağından uzaklaştıkça topraklar bünye, drenaj ve topografya bakımından
farklılıklar gösterirler. Buna göre topraklara nehir sırtı, sırt ardı toprakları gibi isimler verilir.
Toprak drenajının kifayetsiz olduğu kesimlerde alt tabakalar genellikle yaş olup, ekseriya
muayyen derinliklerde redüksiyon horĐzonuna (gley) tesadüf edilir. Bazı alüviyal ovalar üzerine her
sene yukarı havzalarda yeni sedementler olabilir. Havzalarda alınan çeşitli muhafaza tedbirleri
neticesinde sedimantasyonun şiddeti azaltılabilir.
- 34 -

Đklim drenaj ve kullanma tarzına göre organik madde miktarları geniş bir değişiklik gösterir.
Bu topraklar üzerine sediment yolu ile bugün bile muhtelif kalınlıklarda yeni yeni çok genç ilave katlar
da gelebilir.
Azanol topraklar olması hesabiyle özel bir iklim tipi vejetasyonu yoktur. Her iklim tipi ayrı bir
vejetasyona sahip olabilir.
ilde alüviyal arazilerin yanında cüzi bir miktarda Hidromorfik Alüviyal arazi yer almaktadır. Bu
araziler devamlı su duran, su sızan veya etraftan sık sık su alan; uzun süre yaş kalan alüviyal arazi
niteliğindedir. Basit drenaj tedbirleri ile çayır, suyu seven ağaç cinsleri veya yem bitkileri yetiştiriciliği
yapılabilir. Fazla suya maruz kalmaları halinde uzun süre batak durumundadırlar.
2- Kırmızı Kahverengi Akdeniz Topraklar :
Bu topraklar esas itibariyle Kırmızı Akdeniz ve Kahverengi Akdeniz topraklarının karışık
halidir. ABC profiline sahip topraklardır. A 1 horizonu iyi gelişmiş orta derecede organik Imdde ile
iyice karışınıştır. Zayıf bir A 2 horizonu da görülebilir. A 1 horizonu kırmızı veya kahverengi, köşeli
blok ve prizmatik yapıya haiz, bünyesel B horizonu içine tedricen geçer.
B horizonundaki bÜnyesel ped yüzeylerinde taşınarak gelen kil zararları görülür. Killer illĐt ve
kaolen grubuna dahildir. Baz satürisyonu % 35'den fazladır ve bu miktar derinlik
arttıkça daha da artar. Kurak mevsimlerde A ve B horizonu sert bir hal alır. Bu penler demir silikat
penleri olabilir. Tabii vejetasyon; ot, makiler ve muhtelif orman ağaçlarıdır.
Kurak mevsimli, hümid ve sabhümid iklimIerde görülür. Toprak yılın birçok ayında kurudur.
Fakat serin devrelerdeki yağışlı mevsimlerde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış 400 - 1000 mm. dir.
Ana madde esas olarak sert kalker, ayrıca hafIf dağlık bölgelerde granit, kil taşı, muhtelif
metamorfıkler, kristal kayalar, filiş, kireç taşı; alçak yayla ve ovalarda bazik karakterli andeztik, desĐtik
ve bazaltik kayalar, granit, kil taşı, çimentotaşınış kum taşı ve konglomera, mamlı depozĐtler muhtelif
sediment kayalar çakıllı kumlu killi genç sedimentler ve kumlu kil taşlarıdır.
3- Kırmızı Akdeniz Topraklar :
ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm. veya
daha fazla yağış altında teşekkül eden koyu kırmızı renkli toprkalardır. Bazı hallerde kalkersiz ana
madde üzerinde oluşabilirler.
B horizonu bünyeseldir ve ped yüzeylerindeki kilin baz satürasyonu % 40'dan fazladır. Renk
yüksek kromaya sahiptir. (kırmızı veya sarı) Bazı satürasyonu derinlikle daha da artmaktadır. B
horizonunda yapı, blok veya prizmatik, ped yüzeylerinde veya boşluklarda kalan killer görülülebilir. B
horizonundaki dominat killer 2: 1 tipindeki silikat killerdir. Muhtelif derinliklere sahip topraklardır.
Tabii vejetasyon ot, makiler ve muhtelif ağaçlardır. Kurak mevsimli, hümid ve sabhümid
iklimIerde görülür. Toprak yılın birçok ayında kurudur. Fakat serin devrelerdeki yağışlı mevsimlerde
rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış 500 -1000 mm. dir. Ana madde esas olarak sert kalker, kireç taşı,
dolomit, kalkerli kum taşı, kalkerli kum ve kireçtaşı, mercan kireç kayası, kalkerli konglomera; kısmen
de kil taşı ve volkanik kayalardır.
4 - Kolüviyal Topraklar :
Yüzeysel akım1a veya yan derelerin kısa mesafelerden taşıyarak eğimin azalmış olduğu
yerlerde depo ettikleri materyallerin meydana getirdiği genç (A) C profil topraklarıdır. Toprak
karakterleri daha ziyade civarındaki yüksek arazi topraklarının karakterlerine benzemektedir. Yağış
şiddetine ve eğimin derecesine göre muhtelif parça büyüklerini havikatlar ihtiva ederler. Bu katlar,
- 35 -

alüviyal topraklar gibi birbirine paralelolmayıp heterojendir. Dik yamaçların eteklerinde ve vadi
boğazlarında bulunurlar. Daha ziyade az topraklı kaba taş ve moloz1arı ihtiva ederler. yüzeysel akımın
hızı azaldığı nisbetteparçalarında çapları küçülmekte ve hatta alüviyal toprak parça büyüklüğüne eşit
olmaktadır. Böylece tabii eğimin çok azaldığı yerlerde kolüviyal ve alüviyal topraklar birbirlerine geçişli
olarak karışırlar.
Kolüviyal topraklar % 2'den fazla olmak şartı ile mutlak bir eğime sahiptirler. Ancak, bilhassa
sulu tarım yapılan sahalarda uzun seneler tesviye gayesi ile yapılan dikkatli sürümlerde meylin % 2'den
aşağı düşmesiyle; düz veya düze yakın bir eğim görülebilir.
Sık sık değişebilen meyillerin meydana getirdiği dalgalı topografyadan ziyade gittikçe artan
mütecanis meyle sahip bir topografya arz ederler. Meylin bu artışı materyalin geldiği
cihete doğrudur.
Kolüviyal topraklarda asli renk tamamen neşet ettiği ana materyale bağlıdır. Alüviyallere, sulu
ziraat sahalarındaki üst toprak hariç, hiçbir zaman drenaj v.s. sebeplerden değişme göstermez.
Reaksiyon keza konup geldiği ana materyalin aynı veya benzeridir.
Profillerdeki çakılların tabiatı da kopup geldiği ana materyalin tabiatının aynı olması ile birlikte
mesafenin kısalığı sebebiyle yuvarlaklaşamamıştır. Köşelilik arz eder. Bu topraklar meyil ve bünye
sebebiyle genellikle iyi drenajlı (dahili) olup; bunun bir neticesi olarak tuzluluk ve tuz terakümü
göstermezler. Mevcut problemleri bünyelerinin kaba oluşları, taşlılıkları, meyle sahip olmaları ve
taşkına maruz kalmalarıdır.
5 - Kahverengi Orman Toprakları :
Đnterzona! toprakların kalsimorfik grubuna dahilolması sebebiyle karakteristik özelliği yüksek
derecede kireç muhtevasına sahip ana madde üzerinde gelişmesidir. Bulunduğu bölgelerin zonal
topraklarına nazaran çok zayıf gelişmiş horizonlara sahiptir. (A. (B).C horizonları mevcut olup bunlar
birbirlerine tedrici olarak geçiş yapar.
A horizonu iyi teşekkül etmiş olduğundan açıkça görülür. Gözenekli veya granüler yapı arz
eder. A horizonundaki organik madde mull formundadır. Yani; mineral madde ile iyice karışmış
durumdadır. pH'sı genellikle kalev, nadiren nötrdür, renk kahverengidir.
B horizonu granürler veya yuvarlak köşeli blok yapıda ve kahverengidir. (B) horizonunun kil
muhtevası C horizonundaki silikat kil minareıleri dominant olarak illit ve zayıf kristalize olmuş
kaolinitdir. (B) horizonundaki killerin baz satÜfasyonu orta veya yüksektir.) (% 60'dan fazla.) (B)
horizonunun aşağı kısımlarında CaC03 bulunur. Derinlik ekseriya 50 - 90 cm. arasındadır.
Tabii vejetasyon yaprağını döken ağaçlar ve çalılardır. iklim, kurak mevsimi bulunan ılık hümid
ve sabhümid bölgelerdir. Ortalama yıllık yağış 620 - 870 mm. dir.
Ana madde; pH değerleri asit veya alkali olmakla beraber, çoğunlukla alkali görülen kireçce
zengin kil taşları, mikaşistler ve gnaysdır.
6- Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları:
A (B) C profiline sahip topraklardır. A horizonu iyi teşekkül etmiş gözenekli yapı arz eder. A
horizonundaki organik madde genellikle asit karakterli olup minarel kısmından ayrı veya çok az bir
karışma gösterir.
(B) horizonu zayıfteşekkül etmiş kahverengi veya koyu kahverengiden granürler veya yuvarlak
köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikmesi yok veya pek azdır. (B) horizonunun baz
satürasyonu ortadan yavaşa doğru değişir ( % 60 dan az )Profilin aşagılarına dogru gittikçe Silikat
- 36 -

killeri kaolin veya illit grubundadır. Horizon hudutları geçişli ve tedricidir. Derinlikleri normalolarak
40 - 70 cm. arasındadır.
Tabii vejetasyon esas olarak yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Đklim, kuru mevsimi olmayan
ılık hümid bölgeleridir. Yıllık ortalama yağış 500 - 750 mm. dir. Ana madde moisen ve pliosene ait
kumlu killi veya çakıllı depozitlerden ibarettir.
7 - Bazaltik Topraklar :
Bu toprakların özellikleri aynı iklim şartları altında kireç taşı üzerinde teşekkül etmiş olan
Kahverengi ve Kırmızı Kahverengi topraklara oldukça benzerlik gösterir.
Genellikle orta derin profile sahip olan bazahik topraklar, ağır killi olup, iyi bir profil teşekkülü
göstermezler. A horizonunun yapısı granürlerden blok yapıya kadar değişir. B horizonu genellikle A
horizonundan daha ince bünyeli ve blok yapılıdır. Fiziksel özellikleri kalker üzerinde teşekkül etmiş o
lan topraklardan daha iyi değildir.
Bazaltik topraklar çok kere kireçsizdir. Reaksiyon nötr ile kalevi arasıdır. Organik madde
muhtevaları oldukça azdır. Değişebilir katyon kapasiteleri orta - yüksektir. Esas değişebilir katyon
kalsiyumdur. Su tutma kapasiteleri yüksek olan bu toprakların diğer fiziksel karakterleri pek iyi
olmadığından verimlilik düşüktür. Sulu veya kuru şartlarda meyve bahçesi veya tarla bitkileri
yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Kesif sürüm isteyen kullanımlarda taşlardan temizlenmesi gereklidir.
8 - Bazı Arazi Tipleri Kumlu Çakıllı Molozlu Irmak Taşkın Yatakları :
Irmakların taşkın yataklarındaki kumlu, çakıllı, molozlu materyalin bulunduğu sahaları
kapsamına alır. Bu sahalar yağışların az olduğu yaz aylarında görülür. Yağışların fazla olduğu
devrelerde ise ırmak yatağı, yani akış sahası olan bu yerlerde akan su Đnce toprak materyalini devamlı
yıkadığından toprak materyali bulunmaz. Bu sebeple bu kabil sahalara ırmak yıkantısı da (R w)
diyebiliriz. Vejetasyondan yoksundur. AKK sınıflanmasında vm. sınıf arazi karakteri arz ederler.
Irmak taşkın yatağı dışında görülecek kumlu çakıllı sahalar bu sınıfta dahil edilmeyip, alüviyal
topraklarda mütalaa edilmektedir.
9 - Sahil Kumulları :
Herhangi bir toprak developmanı bulunmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak rüzgar olmak
üzere, kısmen de dalga hareketleri ile taşınarak muayyen sahalara depo edilmiş kum1ardan ibarettir.
Topoğrafyaları ondüleli veya tepeliktir. Çoğunlukla fazla rüzgara maruz kalmaları sebebiyle kum1ar
hareket ettiğinden sabit bir vejetasyon göstermediği gibi bilhassa iklimin (Yağış ve Isı) kiyafetsiz
olduğu yerlerde ziraate elverişli olabilir. Keza bazıkumullarda bilhassa deniz ve göl yakınlarındaki
çukurlarda yer aldığında, taban suyu bulunduğu gibi; bunun bir neticesi olarak da kuvvetli bir
vejetasyon da görülebilir.
10 - Çıplak Kaya ve Molozlar :
Üzerinde toprak katı bulunmadığından dolayı herhangi bir toprak developmanı söz konusu
olmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak mütalaa edilen, parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert
kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Bu kaya ve taşlarla kalkerli veya kalkersiz, jipsli ve tuzlu olabildiği
gibi volkanik, tortul ve metamorfik menşeyli de olabilir. Tarımsızda hiçbir işe yaramayan bu araziler
- 37 -

arazi kullanma kabiliyeti yönünden vm. sınıftır. Bu duruma göre ziraat orman ve meracılıkta
kullanılmayan; ancak av sahası, maden, taş ocağı v.s. olarak kullanılabilecek sahalardır. Bu tip
arazilerde bazı hallerde kaya ve taşların çatlaklarında tutunarak bu çatlaklardaki mevcut topraklardan
faydalanarak gelişen çok seyrek orman ağaçları çalı ve otlar bulunabilir. Fakat genellikle vejetasyondan
yoksundur.
B.4. SU KAYNAKLARI
B.4.1. Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar
Đlimizde içme suyu yer altı kaynaklarından temin edilmektedir.
Tahta Köprü Barajı :
Tahtaköprü
Barajı
Barajın Yeri
Hatay
Akarsuyu
Karasu
Amacı
S+T
Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1968 - 1976
Gövde dolgu tipi
Zonlu
Gövde hacmi 1,95 hm 3
Yükseklik (talvegden)
33,50 m
Normal su kotunda göl hacmi 200 hm 3
Normal su kotunda göl alanı 23,40. km 2
Sulama alanı
11 900 ha
Güç
- MW
Yıllık Üretim
- GWh
Yeri : Hassa - Kilis karayolu üzerinde Hassa'dan itibaren 20 km'dir. Amacı : Sulama ve taşkın koruma
Göl Hacmi: 200. 000. 000 m3 ve yağışların meydana getirdiği yan derelerdir.
Yarseli Barajı :
Yarseli Barajı
Barajın Yeri
Hatay
Akarsuyu
Beyazçay
Amacı
S
Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991
Gövde dolgu tipi
Zonlu
Gövde hacmi 2,700 hm 3
Yükseklik (talvegden)
35,00 m
Normal su kotunda göl hacmi 60,50 hm 3
Normal su kotunda göl alanı 4,20 km 2
Sulama alanı
8 075 ha
Güç
- MW
Yıllık Üretim
- GWh
Yeri : Demir köprü (Avsuyu köyü yakınında) Antakya'nın 30 km doğusunda Amacı : Sulama
amaçlıdır. Tipi : Toprak dolgu.
- 38 -

Baraj Yarseli deresi üzerinde kurulmuş ancak; Yarseli deresi istenilen su akışını sağlayamadığından,
Baraj gölünde Asi Nehri üzerinde kurulan pompalarla su terfi ettirilerek yeterli su depolanmaktadır.
Yayladağ Barajı :
Yayladağ Barajı
Barajın Yeri
Hatay
Akarsuyu
Kureyşi
Amacı
S+Đ
Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1993 - 2000
Gövde dolgu tipi
Kaya
Gövde hacmi 0,360 hm 3
Yükseklik (talvegden)
44,40 m
Normal su kotunda göl hacmi 6,500. hm 3
Normal su kotunda göl alanı 0,45 km 2
Sulama alanı
719 ha
Güç
............... MW
Yıllık Üretim
................ GWh
ĐŞLETMEDEKĐ SULAMA TESĐSLERĐ
Tesisin Adı
Đşletmeye
Girdiği Yıl
Cazibe Sulama
( ha )
Pompajlı Sulama
( ha )
Toplam Sulama Alanı
( ha )
Brüt Net Brüt Net Brüt Net
AMĐK TAHTAKÖPRÜ
I.MERHALE
PROJ.KIRIKHAN HASSA
SUL.
SAMANDAĞ POMPAJ
SUL.
1996 11 900 - - - 11 900 -
1987 - - 2 167 - 2 167 -
YARSELĐ SULAMASI 1997 5 364 - 1 936 - 7 300 -
YAYLADAĞ PROJSĐ
SULAMASI
1994 644 - 75 - 719 -
Toplam 17 908 - 4 178 - 22 086 -
B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları
Đlimizde yeraltı suyu rezervi 346 hm 3 / yıl olarak belirlenmiştir. Yeraltı (YAS) kaynaklarından
sulanan 13198 ha sahasının 11903 ha DSĐ Mutasavver projelerinin gerçekleşmesiyle cazibeli hale
dönüştürülecek ve neticede YAS' dan sulanan saha 1295 ha'a düşecektir.
- 39 -

B.4.3. Akarsular
Türkiye'nin 26 akarsu
havzasından biri olan Asi havzası
Hatay ili sınırları içerisinde
bulunmaktadır. Đlimizde bulunan en
önemli akarsu Asi Nehridir.
TABLO 9:
Su kaynağı
Harbiye
Kaynağı
Mazmanlı
Kaynakları
Yeri
Debisi
(lt/sn)
Kullanım
Harbiye 492 Antakya/Harbiye
ve Köylere Đçme
suyu
Hassa/Aktepe 800 Karasu Nehrine
akmakta
Hatay Đli Yer altı su potansiyeli
D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000
Bağlama
Kaynağı
Batıayaz
Kaynakları
Maraşboğazı 100 -
Musa Dağı 70 Yakın Köylerin
içme suları
Hamda
Kaynağı
Çayırgah 250 -
TABLO 10:
Emniyetli
olarak
kullanılabilir
yıllık su (hm 3 /
yıl )
Fiili tüketilen
su (hm 3 / yıl )
294 346
- 40 -

KARASU NEHRĐ
AFRĐN ÇAYI
ASĐ NEHRĐ
Hatay Đli Akarsuları
Asi Nehri :
Lübnan'ın Elbekaa vadisinden Çıkıp Suriye'yi geçtikten sonra Etun yöresinde Türkiye'ye girer. Küçük
Asi ile birleşerek Samandağı'nda bir delta oluşturup Akdeniz'e dökülür .
Asi Nehri'nĐn yıllık su potansiyeli 2900 bm3 / yıl, debisi 5.04 m 3 / sn' dir. Sulama amaçlı
kullanıldığından yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 94 km'dir.
- 41 -

Karasu :
Kahramanmaraş ilinin Akçadağ ve Kartal dağ eteklerinden doğar, güneye doğru akar ve bugün
kurutulmuş olan Amik Gölü yatağında Afrin Çayı ile birleşir. Uzunluğu 116 km.dir. Yıllık ortalama
debisi: 1.65 m 3 / sn'dir. Đl hudutları içindeki uzunluğu 77 km'dir. Eğri geçişte başlar, Zülüflühan
köyünde küçük Asi ile birleşir.
Afrin çayı :
Gaziantep ili Saf dağlarından doğan Afrin çayı Karasu ile birleşir. Uzunluğu 160 km; ortalama yıllık
debisi: 0.644 m 3 / sn'dir. Đl toprakları içindeki uzunluğu 24 km.dir. Davutpaşa köyünden başlar,
Zülüf1ühan köyünde küçük Asi ile birleşir.
B.4.4. Göller ve Göletler
Havzada bulunan ve günümüzde göl niteliği kalmamış yada göl olmaktan çıkmak üzere olan
birkaç göl dışında ,halen göl niteliği taşıyan birkaç gölden söz etmek mümkündür.Bu göllerde tıpkı
Amik Gölü gibi jeolojik çöküntü ve grabenler sonucu oluşmuşlardır.
Kurutulmadan ön-ce en büyük göl Amik Gölü idi,16 km uzunluğunda 10 km genişliğinde
olan bu gölün 1980’lerin başında kurutma çalışmaları bitirilmiş ve su altındaki topraklar tarıma
açılmıştır.
ĐŞLETMEDEKĐ GÖLETLER
Sıra No
Göletin Adı
1 Karamanlı Göleti Sulaması
Karamanlı Göleti
Göletin Yeri
Hatay
Akarsuyu
Bulanık
Amacı
S
Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1995 - 2000
Gövde dolgu tipi
Homojen Toprak Dolgu
Depolama hacmi 2,000 hm 3
Aktif Hacim 1,96 hm 3
Ölü Hacim 0,040 hm 3
Yükseklik (talvegden)
31,20 m
Yükseklik (temelden) 34,80m
Sulama Alanı
222 ha
Proje rantabilitesi 1,85
- 42 -

Yenişehir Gölünden Görünüm
Büyüklük sırasına göre ilimizde bulunan
belli başlı göller
D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000
Đsmi
Yüzölçüm(m 2 )
Yeri
Şuan ki durum
Bağlama Gölü 6.250 Maraşboğazı köyü Kurutuldu
Cüdeyde Gölü 20.000 Reyhanlı Mevcut
Yenişehir Gölü 31.500 Reyhanlı Mevcut
Gölbaşı (Balıklı)
Göl
350.000 Kırıkhan Mevcut
Amik Gölü 12.500 (ha) Amik ovası Kurutuldu
Pınarbaşı Gölü - Reyhanlı Mevcut
TABLO 11:
Ballıöz Göleti
: Barbarlı Çayı üzerinde kurulmuş sulama göleti.
Hassa Dermek Göleti
: Deliçay üzerinde kurulmuş sulama göleti.
- 43 -

Samandağ Karamanlı Göleti
B.5. MĐNERAL KAYNAKLAR
: Bulanık-Ördek ve Küçük Karaçay derelerinin suları ile
beslenen sulama göleti.
I.Madencilik başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.
• 2006 Çevre Durum Raporu
• DSĐ Antakya Şube Müd.
• Orman Đşletme Müd.
• Đl Çevre ve Orman Müd.
(B) DOĞAL KAYNAKLAR KAYNAK
- 44 -

Bölüm
C
HAVA(ATMOSFER VE ĐKLĐM )
C.1. ĐKLĐM HAVA
Meteoroloji, atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve
değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından doğuracağı
sonuçları araştıran bir bilim dalıdır.
Meteorolojik olaylar, insanoğlunun yaşamını ilk çağlardan itibaren etkilemiş, insanlar
günümüze kadar dünya atmosferinde olup biten olayların nedenlerini zamanın koşullarına göre
inceleyip araştırmışlardır. Bu amaçla da çeşitli gözlem ve incelemeler yaparak hava olaylarını
önceden tahmin edebilme yollarını bulmaya çalışmışlar, bunların olumlu etkilerinden faydalanma,
olumsuz etkilerinden de kurtulma ve korunma yollarını aramışlardır.
Meteoroloji, insanlık tarihi kadar eski bir bilim olmasına karşın, gerçek kimliğine 19.
yüzyıl sonlarına doğru kavuşmuştur. Đlk meteorolojik haritalar 1869 yılında Prof. C. Abbe ve
Buchan tarafından yapılmıştır. 1882 yılında Loomis, ilk dünya yağış dağılım haritasını, 1887
yılında Hann ise, ilk meteoroloji atlasını hazırlamışlardır.
Günümüzde meteorolojik hizmetler tamamen bilimsel yöntemlerle ve uluslararası işbirliği
içerisinde yürütülmektedir. Bugün dünyada, 24 saat sürekli çalışan onbin civarında kara
istasyonu, açık denizlerde görev yapan altı binden fazla gözlem gemisi ve yüksek hava sondajları
yapan istasyonlar bulunmaktadır.
Bölgede genelde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Ancak yüksekliğe
bağlı olarak iklim özellikleri oldukça önemli farklılıklar gösterir.
Bölgemizde Bulunan Đstasyon sayıları
DENĐZDEN YÜKSEKLĐK
ĐSTASYON SAYISI
0 – 500 m 20
500 – 1000 m 2
1000 m üstü 1
Đstasyonların denizden uzaklığı 0 – 25 km arasında değişmektedir.
- 45 -

ĐSTASYON ÇEŞĐTLERĐ: 24 saat meteorolojik gözlem yapılmaktadır. Eski sistem otomatik
istasyona dönüştürülmektedir
ĐSTASYON ÇEŞĐTLERĐ:
ĐSTASYON ÇEŞĐDĐ
Ravinsonde
Sinoptik+B.Klima
Sinoptik +Deniz
B.Klima+Deniz
Sinoptik +Meydan
Meydan
Büyük Klima
Küçük Klima
Otomatik (Awos)
Hava Meydan Awos
ADEDĐ
7 adet
69 adet
23 adet
12 adet
31 adet
17 adet
169 adet
58 adet
206 adet
24 adet
C.1.1 Doğal Değişkenler
C.1.1.1.
Rüzgar
Dogu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, Yaz aylarında (SSW)
Güney,Güney Batı olarak esmektedir.
Yaz rüzgarlarının Hatay ve çevresi için serinletici etkisi vardır.
Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat esmekte ,Kuzey Doğudan 1500
saat, ortalama hızı 0,2,107 m/s’dir.
Yaz mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 6000 saat eser,ortalama hızı 0,2 ,10,8 m/s
arasındadır.
Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney ve Güney Batıdan 5400 saat ,Kuzey Doğudan 2100
saat esmekte , hızı 0,2,10,8 m/s arasındadır.
Kış mevsimi Kuzey Doğudan esmektedir, hızı 0,2,10,7 m/s arasındadır.
Hatay Meteoroloji Đstasyon Müdürlüğünden alınan veriler doğrultusunda 2007 yılına ait
rüzgar hızı, yönü, fırtınalı gün sayılarına ait veriler aşağıda çıkarılmıştır.
- 46 -

2007 YILI ORTALAMA RUZGAR HĐZĐ (M/S)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
2.6 2.7 2.9 3.4 4.1 5.4 6.1 5.9 4.1 2.5 2.2 2.4 3.7
2007 YILI EN HĐZLĐ ESEN RUZGARĐN YONU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
SSW SSW SSW WSW SSW WSW SSW SSW SSW SSW WSW SSW SSW
2007 YILI EN HĐZLĐ ESEN RUZGARĐN ORTALAMA HIZI (M/S)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
26.2 22.5 23.6 21.5 22.8 20.9 19.3 20.5 19.4 18.0 22.0 28.4 28.4
2007 YILI ORT. FĐRTĐNALĐ GUN SAY. (RUZ.HIZ>=17.2 M/S)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
0.5 0.6 0.5 0.8 0.4 0.3 1.1 1.0 0.2 0.0 0.1 0.5 6.0
2007 YILI ORT. KUV.RUZ. GUN SAY. (RUZ.HĐZ 10.8-17.1 M/S)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
2.6 3.5 6.7 9.9 13.1 20.6 25.6 24.3 14.1 4.7 2.0 1.9 129.0
• Doğu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, yaz aylarında (SSW) Güney, Güney
batı yönlerinden esmektedir.
• Yaz rüzgarları Hatay ve çevresi için, serinletici etkisi vardır.
• Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat esmekte, Kuzey Doğudan 1500
saat, ortalama hızı 0.2-10.7 m/s arasındadır.
• Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney.Güney Batıdan
5400 saat , Kuzey doğudan 2100 saat esmekte,hızı 0.2, 108 m/s
arsındadır.
• Kış mevsimi Kuzey doğu yönlerinden esmektedir. Hızı 0.2 m/s
HATAY VE ÇEVRESĐNĐN
MEVSĐMLĐK YER RÜZGARLARI
ĐLK BAHAR MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI :
0.2 3.3 10.7 m/saniye
3.3 m/s ile 10.7 m/s aralığında NE(Kuzey doğu ),SW ( Güney Batı )
Yönlerinden eser.
- 47 -

YAZ MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI
0.2 3.3 10.8 m/saniye
3.3m/s ile 10.8 m7s aralığında SW ( Güney Batı ) yönlerinden eser.
SONBAHAR MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI
0.2 3.3 10.7 m/s
3.3m/s ile 10.7 m/s aralığında NE ( Kuzey doğu ) ve SW( Güney Batı)
Yönlerinden eser.
KIŞ MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI
0.2 3.3 10.7 m/saniye
3.3 m/s ile 10.7 m/s aralığında NE ( Kuzey Doğu ) Yönlerinden eser.
C.1.1.2. Basınç
Hatay ilinde aylara göre en yüksek, en düşük ve ortalama basınç değerleri aşağıda verilmiştir.
Meteoroloji Đl Müdürlüğünden alınan verilere göre Đlimiz sınırlarında Ölçülen Ortalama Yerel Basınç,
Enyüksek Yerel Basınç, En Düşük Yerel Basınç ve Ortalama Buhar Basınç değerleri aşağıda
çıkarılmıştır.
ORTALAMA YEREL BASĐNC (HPA)(2007 Yılı)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
1007.5 1005.2 1003.0 1000.7 999.3 996.1 993.1 994.3 998.8 1003.1 1006.7 1007.7 1001.3
EN YUKSEK YEREL BASĐNC (HPA)(2007 Yılı)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
1023.7 1020.9 1017.5 1014.8 1012.8 1008.2 1001.9 1003.6 1009.4 1017.0 1021.0 1021.8 1023.0
EN DUSUK YEREL BASĐNC (HPA)(2007 Yılı)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
986.6 981.6 982.4 987.6 987.0 887.8 985.2 985.8 990.3 991.7 987.5 989.9 887.0
BUHAR BASINCI
- 48 -

ORTALAMA BUHAR BASĐNCĐ (HPA) (2007 Yılı)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
8.2 8.5 10.3 13.4 17.1 21.6 25.7 26.4 22.1 15.8 11.1 9.3 15.8
Aylık Ortalama Basınç Değişiklik Sebepleri: Akdeniz üzerinde hareket eden hava kütleleri
nedeniyle düşüş ve yükselişler görülür.
Yıllık Ortalama Basınç Değişikliği : 993.1 ile 1006.7 mb. Arasında seyreder.
Basıncın En Yüksek Olduğu Ayla :Ocak-Şubat-Mart-Eylül-Ekim- Kasım aylandır.
Basıncın En Düşük Olduğu Aylar :Nisan -Mayıs-Haziran- Temmuz –Ağustos Ayları
1940 – 1970 Yılları Arasında Olmak Üzere 25 Yıllık Rasat Süresini Kapsayan Basınç
Değerleri Aşağıda Çıkarılmıştır;
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
ORTALAMA 1006,5 1005,0 1002,6 1001,1 999,9 997,2 993,4 994,3 998,8 1003,7 1006,4 1007,4 1001,4
EN YÜK. 1020,8 1022,4 1024,2 1006,1 1011,0 1006,8 1007,0 1004,5 1007,5 1015,3 1023,5 1022,8 1024,2
EN DÜŞ. 984,8 981,3 982,4 987,5 988,4 988,1 986,7 998,2 990,5 990,5 986,5 983,9 981,3
TABLO 15:
Đskenderun Basınç Verileri
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
ORTALAMA 1016,4 1015,6 1013,6 1012,6 1011,5 1009,1 1005,6 1006,3 1010,2 1014,4 1016,7 1017,1 1012
EN YÜK. 1031,8 1033,1 1029,5 1024,8 1021,1 1019,0 1014,9 1017,5 1021,9 1025,0 1032,3 1031,5 1033
EN DÜŞ.
995,9 991,8 997,9 999,0 992,2 100,4 998,1 998,9 1001,1 1000,0 997,5 996,3 991
TABLO 16:
.
C.1.1.3. Nem
Nemin en fazla olduğu aylar: Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran- Temmuz- Ağustos
aylarıdır.
Nemin en az olduğu aylar: Eylül-Ekim-Kasım -Aralık aylarıdır. 2007 Yılına ait nem oranları aşağıda
çıkarılmıştır;
SAAT 07 DEKĐ ORTALAMA BAGĐL NEM (%)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
83 82 81 79 76 73 74 74 76 80 82 85 78
SAAT 14 DEKĐ ORTALAMA BAGĐL NEM (%)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
63 57 52 50 51 53 56 55 50 44 50 64 53
- 49 -

SAAT 21 DEKĐ ORTALAMA BAGĐL NEM (%)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
78 74 72 73 74 76 78 78 73 71 74 80 75
ORTALAMA BAGĐL NEM (%)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
76 71 69 68 67 67 70 70 66 65 68 76 69
EN DUSUK BAGĐL NEM (%)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
24 25 19 22 20 21 27 31 19 19 21 18 18
EN DÜŞÜK BAĞIL NEM : EKĐM
EN YÜKSEK BAĞIL NEM : OCAK VE ARALIK
En Çok
Yağış
09.05.2001 432.1
kg/m 2
En Hızlı
Rüzgar
15.12.1978 102.2
km/saat
En Yüksek
Kar
19.01.2000 15.0
cm
C.1.1.4. Sıcaklık
EN YUKSEK SĐCAKLĐK YĐLĐ
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MAKSĐMUM
1971 1989 1986 1989 1945 1942 1978 1962 1994 1994 1992 1943 1962
EN YUKSEK SĐCAKLĐK GUNU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MAKSĐMUM
8 28 29 29 26 22 8 26 15 7 2 15 26
EN YUKSEK SĐCAKLĐK ( 0 C)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK AKSĐMUM
20.2 25.0 30.5 37.5 42.5 41.5 43.4 43.9 42.6 39.2 32.4 22.6 43.9
ORTALAMA SĐCAKLĐK (C)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
8.1 9.7 12.8 17.1 21.1 24.6 26.9 7.6 25.4 20.4 14.2 9.6 18.1
EN DUSUK SĐCAKLĐK YĐLĐ
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MĐNĐMUM
1950 1950 1985 1997 1990 1967 1979 1979 1992 1948 1953 1972 1950
EN DUSUK SĐCAKLĐK GUNU
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MĐNĐMUM
15 6 1 11 7 6 8 14 29 13 29 26 15
EN DUSUK SĐCAKLĐK (C)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MĐNĐMUM
-14.6 -6.8 -4.2 1.5 7.7 11.6 15.9 15.4 7.9 2.30 -3.0 -6.6 -14.6
Uzun yıllar ortalama sıcaklık dağılışı: Doğu Akdeniz Bölgesi için 18–21 0 C tespit edilmiştir.
Maksimum sıcaklık Ağustos ayı 34.0 C kaydedilmiş, Minimum sıcaklık Aralık ve Ocak aylarına
rastlar, 2.0 C olmuştur.
En düşük sıcaklık yüksek ve iç kesimlerde sıfırın altında -4,-10 derece arasında değişmektedir.
Hatay ve ilçelerinde yıllık sıcaklık ortalaması 16 0 C ve daha fazla tespit edilmiştir.
- 50 -

Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2006)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ortalama
Sıcaklık 8.4 9.7 13.0 17.2 21.1 24.7 27.2 27.6 25.5 20.7 14.0 9.6
(°C)
Ortalama
En Yüksek
Sıcaklık
12.3 14.5 18.2 22.7 26.6 29.1 31.2 31.8 31.1 27.7 20.0 13.7
(°C)
Ortalama
En Düşük
Sıcaklık
4.7 5.4 8.2 12.2 16.2 20.7 23.8 24.4 21.0 15.2 9.2 5.9
(°C)
Ortalama
Güneşlenme
Süresi
3.3 4.7 6.1 7.5 9.6 11.0 11.6 11.1 9.8 7.3 4.7 3.1
(saat)
Ortalama
Yağışlı Gün
Sayısı
15.0 13.6 12.8 9.9 6.0 2.8 1.9 1.7 3.5 7.3 9.6 13.7
Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1975 - 2007)*
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
En
Yüksek
Sıcaklık
20.2 25.0 30.5 37.5 41.6 41.2 43.4 42.4 42.6 39.2 32.4 21.3
(°C)
En
Düşük
Sıcaklık
(°C)
-7.0 -4.2 -4.2 1.5 7.7 13.6 15.9 15.4 7.9 4.3 -2.9 -3.4
C.1.1.5. Buharlaşma
Yaz aylarının bulutsuz (açık) geçmesi ve rüzgâr hızının yüksek olması
buharlaşmayı artırmaktadır. Kış aylarında rüzgâr hızının düşmesi, bulutluluğun artması
ve bağıl nemin yüksek olması sebebiyle buharlaşma düşmektedir.
2007 YILI ORTALAMA BUHARLASMA (MM)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık
Toplam
Ortalama
Buharlaşma
(mm)
43.8 56.2 85.5 116.0 154.7 189.9 220.6 218.1 183.3 131.8 70.0 39.7 1509.6
- 51 -

2007 YILI GUNLUK EN COK BUHARLASMA (MM)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık
Ortalama
Günlük
Buharlaşma
(mm)
4.9 6.8 8.5 10.3 11.7 13.2 13.0 12.9 13.3 10.3 6.7 12.0 13.0
.
C.1.1.6. Yağışlar
C.1.1.6.1. Yağmur
ORTALAMA TOPLAM YAĞIŞ MĐKTARĐ (MM)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK TOPLAM
191.0 169.1 140.4 101.0 82.0 21.3 6.8 7.0 30.0 81.4 99.9 179.4 1109.3
GUNLUK EN COK YAĞIŞ MĐKTARĐ (MM)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK MAKSĐMUM
107.8 117.7 110.1 229.5 432.1 194.1 180.0 203.2 130.2 194.1 151.1 110.6 432.1
YAĞIŞIN MEVSĐMLERE GÖRE DAĞILIŞI
• YILLIK ORTALAMA YAĞIŞIN DAĞILIMI: 600–1250 MM
• ĐLKBAHAR MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞĐŞ DAĞILIMI: 100–300 MM
• YAZ MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 10–60 MM
• SONBAHAR MEVSĐM ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 100–250 MM
• KIŞ MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 250–500 MM
Hatay ve ilçelerinde en çok yağış ilkbahar ve sonbahar aylarında görülmektedir. Yaz
ayları kurak geçmekte, kış ve sonbahar aylarında yağışlar belirgin olarak artmaktadır.
Mart ve Mayıs ayları arasında aşırı yağıştan sel olayları meydana gelmektedir.
Doğu Akdeniz bölgesinde yapılan yağış ölçümlerinde
kaydedilmiştir.Yıllık ortalama yağış 600-1250 mm arasında dır
1971 – 2000 Yılları arasında Ortalama Yağış Miktarı;
Normal Periyodu 1971-2000
Ocak 175,0
Şubat 152,0
Mart 142,9
Nisan 103,8
Antakya’da 800-1000 mm yağış
- 52 -

Mayıs 83,9
Haziran 19,3
Temmuz 13,5
Ağustos 4,4
Eylül 28,3
Ekim 84,2
Kasım 109,7
Aralık 167,0
Yıllık Toplam 1084,1
C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı
Hatay ve ilçelerinde yüksek kesimlerde ve denizden uzak alanlarda gözlem yapılmıştır. Hiç kar
örtüsü olmayan yerler sahil şeritleri olup, yüksek kesimlerde 1–30 cm kar örtüsü gözlenmiştir.
Yılık ortalama sisli günler sayısı 1–50 gün arasındadır. Kış, ilkbahar ve sonbaharda gözlem
yapılmıştır.
ORTALAMA KAR YAĞISLI GÜNLER SAYISI
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
0.9 1.8 0.1 0.0 0.6 3.4
ORTALAMA KAR ORTULU GÜNLER SAYISI
- 53 -

OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
0.2 0.5 0.1 0.8
EN YUKSEK KAR ORTUSU KALĐNLĐGĐ (CM)
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
15.0 15.0 14.0 15.0
ORTALAMA DOLULU GÜNLER SAYISI
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
0.1 0.4 0.9 0.5 0.2 0.1 0.2 0.1 0.4 2.9
Dolunu En Yüksek Olduğu Ay : MART
Dolunu En Düşük Olduğu Ay : HAZĐRAN, TEMMUZ, EYLÜL
ORTALAMA KĐRAGĐLĐ GUNLER SAYĐSĐ
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
6.7 5.3 7.5 8.0 9.9 17.5 20.3 20.0 11.3 9.1 7.0 9.2 131.8
Krağının en yüksek olduğu ay : TEMMUZ
Krağının en düşük olduğu ay : ŞUBAT
ORTALAMA ORAJLĐ GÜNLER SAYISI
OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT.
1.7 2.3 3.3 3.4 2.6 1.2 0.4 0.2 1.6 4.4 3.1 2.7 26.9
SĐSLĐ GÜNLER
YILLIK ORTALAM SĐSLĐ GÜNLER SAYISI : 1-10 GÜN
ĐLKBAHAR MEVSĐMĐ : 1 -20 GÜN
YAZ MEVSĐMĐ : 1-10 ARASINDA
KIŞ MEVSĐMĐ : 1-10 GÜN
SONBAHAR MEVSĐMĐ : 1-20 GÜN
C.1.1.7. Seller
Konuyla ilgili bilgi P.1,3 bölümünde verilmiştir.
C.1.1.8. Kuraklık
Đlimizde Akdeniz iklimi hakim olduğundan yaz ayları kurak geçmektedir. Bölge
yağış ortalaması 49 mm, normali 87 mm., 2007 Mart ayı yağış ortalaması ise 68 mm.dir.
Yağışlarda normale göre % 43, geçen yıl Mart ayına göre ise % 27 azalma gözlenmiştir.
C.1.1.9. Mikroklima
Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir.
- 54 -

C.1.2. Yapay Etmenler
C.1.2.1. Plansız Kentleşme
1950'lerde tarımda makineleşmenin ve sanayileşmenin başlaması ile ortakçı olarak çalışan
köylüler topraktan koparak, kentlere göç etmişlerdir. Bu göçler plansız bir kentleşmeye neden
olmuştur. Kentlere göç sonucunda tarım alanlarının bir kısmı yerleşim alanına dönüşmüştür. Đlimizde
nüfus yoğunluğu oldukça fazladır. 1990 nüfus sayımına göre ülke genelinde km2'ye 74 kişi düşerken
bu sayı Hatay'da 210 kişi olarak hesaplanmıştır.
Nüfus dağılımına ilçeler bazında bakıldığında merkez ilçe ve Đskenderun'un diğer ilçelere göre
oldukça farklı olduğu görülmektedir. Đlimizde oturanların yaklaşık yarısı bu iki ilçede yaşamaktadır.
C.1.2.2. Yeşil Alanların Azalması
Kentlerde nüfus yoğunluğunun artması nedeniyle yerleşim yerlerinde yeşil alan oranı gittikçe
daralmaktadır.
Hatay'ın doğal bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur. Maki türleri, 4–5 metre boyunda,
sert ve tüylü yapraklı bitkilerdir. Bunlar 800 m. yükselti kuşağına dek yapılır. Mersin, defne, kısa meşe,
kermes, sakız, keçiboynuzu, yabani zeytin, zakkum, alıç, çitlembik, akçameşe, pırnal, meşeleri yörede
en çok rastlanan maki türleridir.
Đl’ de doğal örtüyü oluşturan ormanlar, Amonos Dağları ile Keldağ da yoğunlaşmaktadır.
Amanos Dağlarının denize bakan yamaçlarında, makilik alanlardan sonra, 800 metreden 1.200
metreye dek, ardıç gibi ibreli ağaçlarla, meşe, kayını kızılcık, kavak, çınar ve tespih gibi yapraklı
ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. 1.200 metrenin üzerinde ibreli ağaçlardan kızılçam, karaçam,
sedir, ve yer yer ardıçlardan oluşan geniş orman alanları vardır.
Keldağ'ın Akdeniz'e bakan kesimlerinde, yaklaşık 900 metreye dek, maki türü ağaçlardan
mersin ve defneler çok yaygındır. Bu yükselti basamağının üzerinde, bazı ibreli ağaçlarla meşe ve kayın
gibi yapraklı ağaçlarla meşe ve kayın gibi yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar başlar. Keldağ doğal
bitki örtüsü açısından, Amonos Dağları kadar zengin değildir.
C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar
HATAY ĐLĐNDE 2006 – 2007 KIŞ DÖNEMĐNDE, SATIŞA SUNULACAK YERLĐ ve ĐTHAL, SIVI ve KATI
YAKITLARIN ÖZELLĐKLERĐ, ÜRETĐM, PAZARLAMA VE TÜKETĐM AŞAMALARINDA UYULMASI ve
UYGULANMASINA ĐLĐŞKĐN ESASLAR
Đl Merkezinde 2007-2008 Yılları Arasında Evsel Isıtmada
Kullanılan Yakıtların Cinsini
(Đl Çevre ve Orman Müd.-2007-2008)
- 55 -

Yakıtın
Cinsi
Kömür
(Taş,liny
it.briket
kömür )
Yerli
Kömür
Temin
Edildiği
Yer
Kalori
(kcal/kg)
Đthal 6000 -
7000
Sosyal
Yardımlaşma
Vakfı
Ortalama
PM SO x Ağır
Metaller
Kül
Miktarı
- - - Max.
%14 (+1
tolerans)
NO x
-
Tüketim Miktarı (ton)
Evsel Isıtmada
Tüketilen
Sanayide
Tüketilen
56.764 -
6.000
-
TABLO 1:
YAKIT PROGRAMI:
A)KATI YAKITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR:
2007-2008 Kış döneminde, ilimizde, sanayi ve ısınma amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin haiz
olmaları gereken özellikler;
a)(Antakya Merkez ilçe,Altınözü,belen,hassa,Kırıkhan,Kumlu,Reyhanlı Samandağ ve
Yayladağı ilçelerinde Isınmada Kullanılacak yerli Kömür Özellikleri Sınır Değerleri):
Alt ısıl değer (orjinalde)
Min 3500 kcal/kg (-200kcal/kg tolerans)
Toplam kükürt (kuru bazda) Max % 2.3
Toplam Nem (satışa sunulan) Max % 30
Kül (kuru bazda) Max % 30
Boyut * 18-150mm (18mm altı ve 150mm üstü için %10
tolerans
* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir.
TABLO :2
b)Đskenderun ve Dörtyol Đlçelerinde Isınmada Kullanılacak Yerl Kömür Özellikleri ve Sınır
Değerleri:
Alt ısıl değer (orjinalde)
Min 4000 kcal/kg (-200kcal/kg tolerans)
Toplam kükürt (kuru bazda) Max % 2
Toplam Nem (satışa sunulan) Max % 25
Kül (kuru bazda) Max % 25
yut *
18-150mm (18mm altı max.%10 tolerans
150mm üstü max. %10 tolerans)
* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir.
- 56 -

TABLO: 3
c) Isınma Amaçlı Kullanılacak Đthal taş ve Linyit Kömürün Özellikleri ve Sınır Değerleri :
Alt ısıl değer (orijinalde)
6200 kcal/kg (-400 kcal/kg tolerans)
Kükürt (kuru bazda)
% 0.9 (max)
Uçucu Madde (kuru bazda) % 10-28 ( +1 tolerans )
Toplam nem (orijinalde)
% 10 (max)
Kül (kuru bazda)
% 14 (max) (+ % 1 tolerans)
Boyut *
18-150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü
için max % 10 tolerans)
* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir.
TABLO :4
d) Prina briketi özellikleri ve sınır değerleri:
Alt ısıl Değer
3700kcal/kg)
Nem (Orjinalde) Max. %15
YağToplam Kükürt (kuru bazda) Max. %1,5
Sodyum (Na)
Mak.300 ppm
Boyut
6mm (min.) 6mm’den küçük ağırlıkça %5’i
geçemez,ancak mekanik beslemeli yakma
tesisleri için %50’ye kadar olabilir.
TABLO :5
e) Prina dışındaki diğer biyokütlelerden elde edilen briketlerin analiz sonuçları,Çevre ve Orman
Bakanlığınca değerlendirilerek kullanılıp kullanılmadığına karar verilecektir.
f) Taşkömürü ve linyit kömürü tozundan elde edilen briket kömüründe TSE 12055’de belirtilen
özellikler sağlanmalıdır.
TORBALAMA:
a) ısınma amaçlı olarak kullanılan katı yakıtların tamamı tüm yerleşim alanlarında torbalanarak satışa
sunulacaktır.Yerli kömür çıkarıldığı bölgede,ithal kömür ithalatın gerçekleştirildiği limana en yakın
alanda kömür ve prina briketleri ise üretildiği yerde torbalanacaktır.torbalama işlemlerinin belirtilen
alanlarda yapılmasının mümkün olmadığı durumlarda ise, torbalama;kömürün üretildiği veya ithalatın
gerçekleştirildiği ilin Đl çevre ve Orman Müdürlüğü ile torbalamanın yapılacağı ilin Đl Çevre ve Orman
Müdürlüğünden izin almak kaydıyla başka yerde yapabilir veya bayisi olan/anlaşma yapılan gerçek
veya tüzel kişilere yaptırabilir.
b) Torbalar üzerinde mahalli Çevre Kurulu kararında belirtilen asgari kömür özelliklerini (kükürt,alt
ısıl değer,uçucu madde ,nem,kül v.b.) mutlaka yer alması gerekmektedir.Ancak bu kararda
belirtilen değerlerden daha iyi kömür satacağını taahhüt edenler,istedikleri takdirde bu kararda
belirtilen kömür özeliklerinin yanı sıra taahhüt ettikleri kömür özelliklerini de kömür torbası
üzerinde belirtebilirler.
- 57 -

YAKITLARA UYGUNLUK VE SATIŞ ĐZĐN BELGESĐ VERĐLMESĐ :
Đlimizde kaçak kömür kullanılmasının önüne geçilmesi,denetimin etkin kılınması ve
kolaylaştırılması amacıyla kömür üretimi, ithalatı ve, pazarlaması hususlarında Uygunluk ve Satış Đzin
Belgesi sistemi uygulanacaktır.
KÖMÜR DAĞITIMI ĐLE ĐLGĐLĐLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR :
Fakir ailelere kömür yardımı yapılması ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde
kömürler vatandaşa dağıtılırken; hava kirliliği ile mücadelede başarı sağlanması amacıyla başta il ve
ilçelerin kirlilik derecelerine göre özellikleri belirlenmiş kalitedeki kömürlerin dağıtılması ve bu
kömürlerin hava kirliliği yaratmayacak bölgelerde özellikle belde ve köy gibi küçük yerleşim
birimlerinde kullanımının sağlanmasına özen gösterilerek ve kurul dağıtımı yapılan kömür miktarı ve
özellikleri hakkında bilgilendirilecektir.
B) SIVI YAKITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR:
Isınma amaçlı sıvı yakıt olarak, kükürt içeriği maksimum %1.0 (+0.1 tolerans) olan yerli veya ithal
fuel-oil kullanılacak ,ayrıca motorin,gazyağı, kerosen, etanol gibi sıvı yakıtlarda ısınma için
kullanılabilecektir.
YASAKLAMA:
a) Bu karada belirtilen özelliklere haiz olamayan yerli ve ithal kömürlerin,kömür ve prina
briketlerinin ve sıvı yakıtların Hatay Đl sınırları içinde ısınma amaçlı olarak üretilmesi ,satılması ve
tüketilmesi yasaktır.
b) Petrol koku, atık yağ, lastik, plastik, tezek, katı atıklar ,tekstil atıkları ,kablolar ,ıslak odun,boyalı
odun , ev eşyaları, tıbbi atıklar,asfalt ve asfalt ürünleri ,boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının
ısınma amacıyla yakılması yasaktır.
C) SICAKLIK ŞARTLARI ve YAKMA SAATLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR:
a- Dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz +15 o C nin üzerinde olduğu günlerde, kalorifer ve sobalar
yakılmayacaktır.
b- Kalorifer ve Sobaların işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı +18 o C, konutlarda ise 20 o C den
yukarı olmayacak şekilde yakılacaktır.
c- Hastaneler, yatılı ve gündüz okulları, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları, kreşler,
terminaller ve kolluk binalarının, kalorifer ve sobalarının, iç ortam sıcaklığı +20 o C den
yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde
ayarlanacaktır.
- 58 -

D) ISI YALITIMI ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR:
a) Yeni inşa edilecek binalara Belediye sınırlarında belediye Başkanlarınca,belediye sınırları
dışında ise Đl bayındırlık ve Đskan Müdürlüğünce inşaat ruhsatı ve kullanma izni verilirken;
b) 14/6/1999 tarih ve 23725 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “TSE 825 Binalarda Isı
Yalıtım Kuralları” standardı,
c) 8/5/2000 tarih ve 24043 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Binalarda
Isı yalıtımı Yönetmeliği”,
d) 19/11/1984 tarih ve 18580 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Mevcut
Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına
Dair Yönetmelik” hükümlerinin göz önüne alınarak ruhsatlandırılacaktır.
e) Başta resmi bina ve okullar olmak üzere yeni bina yapımında ısı yalıtımı projeleri
uygulanacaktır.
E) HAVA KĐRLĐLĐĞĐNĐN ARTARAK, UYARI KADEMELERĐNE ULAŞMASI DURUMUNDA,
ALINACAK ACĐL TEDBĐRLERLE ĐLGĐLĐ ESASLAR
a) Hava kirliliği, uyarı kademelerine ulaştığı durumlarda, ölçüm sonuçları her gün düzenli olarak Çevre
ve Orman Bakanlığına bildirilecektir.
b) Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü,Đl Sağlık Müdürlüğü ve Belediye elemanlarından oluşan ekipler
kurularak,denetimler yoğunlaştırılacaktır.
c) Sağlık kurum ve kuruluşların,hazır ve tedbirli olması sağlanacaktır.
d) Kalorifer ve soba yakma süreleri kısıtlanacaktır.
F) DENETĐM VE DĐĞER ESASLAR:
a) Đlimiz gümrük kapılarından ithalatı gerçekleştirilen ithal kömürlerin gümrük giriş noktalarında ve
depolama sahalarında, briket kömürlerin ise üretim tesislerinde denetimi Đl çevre ve Orman
Müdürlüğünce yapılacaktır.
b) Yakıtın denetimi belediye sınırlarında belediye başkanlıkları,belediye sınırı dışındaki yerlerde ise
Đl çevre ve Orman Müdürlüğüne bağlı birimlerce yapılacaktır.
c) Piyasaya satılan soba ve kalorifer kazanlarının TSE standartlarına uygunluğun denetimi;Belediye
sınırları içerisinde belediye başkanlıklarınca,belediye sınırları dışında ise Đl Sanayi ve Ticaret
Müdürlüğünce yapılacaktır.
d) Yerleşim yerlerinde perakende kömür satışının nerelerde ve ne şekilde yapılacağı belediye
başkanlıklarınca belirlenecektir.
e) Kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakım işlerinde çalışacaklar için Đl Milli
Eğitim Müdürlüğü (Halk Eğitim Müdürlüğü) ve Đl Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü koordinasyonunda
yetkili kalorifer ateşçisi kursları düzenlenmesine yönelik çalışmalar yapılacak,bu kapsamda kalorifer
ateşçisi ve bina yöneticileri veya ilgilileri eğitilecektir.
- 59 -

G) YAKMA SĐSTEMLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR:
a) Yakma Sistemleri Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin 7,8,9,10,11,12,13’ncü
maddelerinde belirtilen kriterlere uygun olacaktır. Soba ve kalorifer kazanları TSE
standartlarına uygun olacaktır.
b) Đlk yanma sırasında bacadan atılan partikül madde emisyonlarını kontrol etmek
amacıyla,ön yanmayı temin edecek şekilde,stokerli sistemlerin sürekli yanması,
ayarlarının iyi yapılması kontrol edilmesi ve ehil kişilerce yakılması sağlanacaktır.
c) Kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar
için “Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları” düzenlenecektir.
d) Kalorifer tesisatlarında,iyi izolasyon yapılarak ısı kaybı önlenecek,tüm ısıtma tesisatı ile
bacanın bakımı ve temizliği yapılacak,kazan daireleri yeteince havalandırılacak ve işletme
talimatlarına uyacaktır.
C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar
SANAYĐ TESĐSLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR:
a) Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında
emisyon izni almakla yükümlü kuruluşların, bu yükümlüklerini ivedi olarak yerine getirmeleri
sağlanacak,izne tabi olamayanların ise hava kirliliği yaratmayacak şekilde işletilmesi temin
edilecektir.
b) Sanayi amaçlı ithal edilen kalsine edilmemiş petrol koku sadece modern teknoloji ile donatılmış
ve Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından tahsisat yapılan çimento ve kireç fabrikalarında
kullanılacaktır. Bunun dışında kullanılması yasaktır.
c) Tozumayı önleyici her türlü tedbirin,satıcı taşıyıcı ve kullanıcı tarafından alınması koşulu ile
sanayi amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin torbalanması zorunlu değildir.
d) Yanma ısıl gücü düşük veya yanma süresi kısa kazanlarda kullanılacak sanayi tesislerinde yanma verimi
açısından,akışkanlığın arttırılması için ön ısıtma yapılması şartıyla,sanayi tesislerinde TÜPRAŞ
spektlerine uygun %1 kükürt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığından izin alınarak ithal
edilen fuel-oil’ler kullanılacaktır.
C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar
MOTORLU TAŞITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR:
8 TEMMUZ 2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
“Trafikte Seyreden Motorlu ve Kara Taşıtlarından kaynaklanan Egzoz Gaz Emisyonlarının
Kontrolüne Dair Yönetmelikte belirtilen esaslar göz önüne alınarak; motorlu kara taşıtları
,kirletici emisyonları açısından egzoz emisyon ölçümlerini süresinde ve düzenli olarak
yaptırmaları sağlanacak ve konuya ilişkin denetimler Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü ile Đl
Emniyet Müdürlüğü ekipleri tarafından düzenli olarak yapılacaktır.
- 60 -

Đlimizde Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Araçlarının Sayıları
1- Emniyet Müdürlüğü (01.04.2008)
2-Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü
(2008 Nisan sonu verileri, egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı)
Araç
Sayısı
Egzoz
Ölçümü
Yaptıran
Araç
Sayısı
Kullanılan Akaryakıt Miktarı ( ton, m 3 )
N.Benzin S.Benzi K.Benzin Mazot LPG
n
267.802 20.100 - - - - - -
Kat.Konv.
ve Kurş.
Benz.
Kul.Araç
Say.*
TABLO :6
EGZOZ EMĐSYON ÖLÇÜM ĐSTASYONLARI:
. FĐRMA ADI ADRES .
1-Köse Otomotiv Yedek Parça
Sanayi Sitesi 9/A Dörtyol
2-Ovalı Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 5. km
3-Günay Otomotiv San. (TOFAŞ) E-5 Karayolu Üzeri No:104 Payas/HATAY
4-Reles Đth.Đhr. Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 9. km Antakya
5-Sağlam Motorlu Araçlar Paz.Taş.Tic. Đskenderun Yolu Üzeri 6. km Antakya
6-Arslanoğlu Lastik San.ve Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 5. km Antakya
7-Dizelciler Otomotiv San. Tic.Ltd.Şti. Yeni Sanayi Sitesi Girişi 1/13Antakya
8-Kuş Oto Egsoz San.Tic.Ltd.Şti. Güzelburç Beldesi No:112 Antakya
9-Günay Otomotiv San.(PEUGEOT)
Đskenderun Yolu Üzeri 7. km Antakya
10-Narin Otomotiv
Đskenderun Yolu Üzeri 3. km Antakya
11-Atmer Otomotiv Đth.Đhr.
Odabaşı Beldesi Đsmet Đnönü Cad.No:21 Antakya
12-Köse Otomotiv San. Tic.Ltd.Şti. Sanayi Sitesi 315 Sok.No:169 Đskenderun
13-Öztoprak Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 1.km Antakya
14-Ovalı Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti
5 Temmuz Cad.No:36 Đskenderun
15-Dinç Petrol Otomativ San. Tic.Ltd.Şti. Sanayi sitesi No:1 Đskenderun
16-Mehmet BERBER
Yeni sanayi Sitesi 40/E Blok No:8 Antakya
C.2. HAVAYI KĐRLETĐCĐ GAZLAR VE KAYNAKLAR
C.2.1. Kükürtdioksit Konsant. ve Duman
C.2.2. Partikül Madde Emisyonları
C.2.3. Karbonmonoksit (Yok)
C.2.4. Nitrojen Oksitler (Yok)
C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları (Yok)
* Konular ile ilgili ölçüm sonuçları tablo 28 ve grafik 3-4’te verilmiştir.
- 61 -

13.01.2005 - 14.01.2005 Antakya-Đskenderun Hava Kalitesi Ölçümü Sonuçları:
ÖLÇÜM
YAPILAN
NOKTA
Antakya Şehir
Merkezi
Đskenderun
Şehir Merkezi
Kükürt
Dioksit
(SO 2 )
Partikül Karbon
Madde (PM 10 ) Monoksit (CO)
Azot
Monoksit
(NO)
Azot Dioksit
(NO 2 )
50,2 102 2248,42 81,7 52,4
17,8 87 458,24 14,7 24,6
4,1 27 26,89 6,6 13,6
Payas Beldesi
Not: Ölçüm sonucu birimlerimiz µg/m 3 (mikrogram/m 3 ) tür.
- 62 -

1999/2002 Yılları Arasında Đliniz Kükürtdioksit (SO 2 ) ve Partikül Madde
(PM) Ortalamaları ve Değişim Oranları ile En Düşük ve En Yüksek SO 2 ,
PM Değerleri ve KVS Değerlerinin Aşıldığı Gün Sayısı
Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü-2002
AYLAR
Ölç.
Đst.
Sayısı
Ölç.
Yap.
Gün
Sayısı
Ortalama
Değişim
Oranları
Bir Önceki
Yıla Göre
En
Düşük
En
Yüksek
KVS Değerlerinin
Aşıldığı Gün Sayısı
(µg/m 3 )
SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 >400 PM>300
Ocak 1999 1 28 71 71 56 53 86 90
Şubat 1999 1 27 72 78 45 43 102 111
Mart 1999 1 29 63 61 51 49 73 73
Nisan 1999 1 28 61 58 49 43 76 73
Mayıs 1999 1 28 62 60 48 46 78 74
Haziran 1999 1 27 61 59 47 45 76 74
Temmuz 1999 1 30 32 31 20 18 42 41
Ağustos 1999 1 28 31 31 25 23 40 41
Eylül 1999 1 30 36 36 25 24 49 47
Ekim 1999 1 31 52 50 36 29 73 70
Kasım 1999 1 30 71 70 49 53 94 90
Aralık 1999 1 30 70 71 48 54 95 89
Ocak 2000 1 29 96 93 83 80 110 115
Şubat 2000 1 29 63 61 51 49 73 73
Mart 2000 1 28 63 61 52 49 73 73
Nisan 2000 1 28 62 59 50 44 75 72
Mayıs 2000 1 28 63 60 48 45 76 73
Haziran 2000 1 30 62 59 27 19 33 42
Temmuz 2000 1 29 33 30 20 17 45 42
Ağustos 2000 1 30 32 30 24 24 48 46
Eylül 2000 1 30 37 37 24 24 72 69
Ekim 2000 1 30 51 50 35 29 96 90
Kasım 2000 1 31 71 71 48 54 95 90
Aralık 2000 1 30 71 65 50 54 100 95
Ocak 2001 1 30 72 63 49 41 102 106
Şubat 2001 1 28 69 62 48 48 74 103
Mart 2001 1 30 62 62 51 48 75 98
Nisan 2001 1 29 63 60 52 44 76 80
Mayıs 2001 1 29 60 61 49 45 34 70
Haziran 2001 1 30 60 59 48 19 45 70
Temmuz 2001 1 30 30 31 28 19 48 41
Ağustos 2001 1 29 32 31 21 25 72 41
Eylül 2001 1 30 35 37 25 25 96 45
Ekim 2001 1 30 52 50 24 27 95 60
Kasım 2001 1 29 70 72 35 55 99 60
Aralık 2001 1 29 70 64 47 55 100 90
Ocak 2002 1 27 95 62 47 41 98 99
Şubat 2002 1 28 70 60 48 49 74 90
Mart 2002 1 30 75 61 49 48 73 70
Nisan 2002 1 30 70 39 51 46 34 40
Mayıs 2002 1 31 38 37 30 34 42 40
Haziran 2002 1 30 26 21 17 16 32 28
TABLO 28:
- 63 -

HATAY ĐLĐ SO2 SONUÇLARI
100
90
80
70
60
50
40
1999
2000
2001
2002
30
20
10
0
ocak şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım aralık
GRAFĐK :8

HATAY ĐLĐ PM SONUÇLARI
100
90
80
70
60
50
1999
2000
2001
2002
40
30
20
10
0
ocak şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım aralık
GRAFĐK :9
65

01.11.2007-01.05.2008 tarihleri Arasında Đlimizde Ortalama Kükürtdioksit (SO 2 ) , Partikül Madde
PM10,Rüzgar hızı,Rüzgar yönü,Hava sıcaklığı,Bağıl Nem,Hava Basıncı
(Çevre Bakanlığı Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonu ( 2008))
Gün ve saat
PM10
µg/m3
R.HIZI
m/s
R. YONU
Deg
H. SIC.
C°
B. NEM
%
H. BAS.
01.11.2007 24:00 73 1 138 20 71 1016 0
mb
SO2
µg/m3
01.12.2007 24:00 232 1 169 12 44 1012
01.01.2008 24:00 91 2 186 7 43 1013 36
01.02.2008 24:00 219 1 183 6 59 1024 20
01.03.2008 24:00 139 1 139 16 56 1025 9
01.04.2008 24:00 38 1 150 15 71 1018 0
01.05.2008 24:00 995 2 35 20 64 1008 1

C.3. ATMOSFERĐK KĐRLĐLĐK
C.3.1. Ozon Tabakasının Đncelmesinin Etkileri
Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir.
C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri
Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir.
C.4.HAVA KĐRLETĐCĐLERĐN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ
C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkiler
C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkiler
Kükürtdioksit, suda hemen çözünen. sıcak ve soğuk suda eriyen renksiz bir gazdır.
Atmosferde hızlı şekilde, sülfirik as ide dönüşmesinden dolayı, atmosferdeki kalış süresi çok kısadır.
Asitler genelde havada aerosoller halinde bulunurlar. Bu aerosoller, kar, yağmur, dolu gibi yağışlarla
yeryüzünde birikirler. Kükürt emisyonu, azotdioksit emisyonu ve atmosferik şartlarl11 etkinliği,
yağışın asidi tesirinin artmasına neden olur.
C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkiler
Kükürtdioksit, asit aerosolleri, karbonmonoksit, partiküler madde vb. kirleticiler, yağışlarla
toprağa geçerek, toprak kirliliğine neden olur. Bu kirlilik, belli bir süre sonra, toprakta birikmelere ve
toprak kalitesinde azalmaya neden olur.
C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri
Bitkiler, kükürtdioksit gazına, diğer canlılardan daha duyarlıdır. Kükürtlü demir ve bakır
cevherĐ işleyen fabrikaların üretim süreçleri iyi düzenlenmeyecek olursa, çevredeki bitki örtüsüne
büyük zarar verebilirler. Aerosollerin, yapraklar üzerinde birikmesi, ışığa bağlı bitkisel metabolizmayı
olumsuz etkileyebilmektedir.
C.4.1.4.Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Havadaki zararlı maddeler; vücut direncini ve koruma mekanizmasını zayıflatmaktadır.
Özellikle yoğun zararlı maddeler, kalp ve dolaşım rahatsızlıkları meydana getirir. Karbonmonoksit ve
formaldehit baş ağrısı yapmakta ve solunum yollarl11da hasara neden olmaktadır. Benzypren, ağır
metaller ve asbest tozları, başta akciğer olmak üzere birçok sistemde kanserojen etki yapmaktadır.
67

C.4.2. Yapay Çevreye Olan Etkileri
C.4.2.1. Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri
Hava kirliliği; çevrenin bir parçası olan eşyalar ve binalar üzerinde de olumsuz etki gösterirler.
Havada rutubetin artması ile oluşan asitlerin; binalara ve sanat eserlerine yaptıkları tahribatlar önem
arz etmektedir. Ayrıca; bina taşlarında aşınmaya ve dış cephelerinde kirliliğe neden olarak görüntü
kirliliğine yol açmaktadır. Havada oluşan ozon, lastik malzemenin aşınmasına ve kolayca yıpranmasına
neden olmaktadır. Dumanla atılan is ve kurum, eşya ve giyeceklerin çabucak kirlenmesine neden
olmaktadır.
(C).HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM ) KAYNAK
• Hatay Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü
• Meteoroloji Bölge Müdürlüğü
• Hatay Đl Emniyet Müdürlüğü
• Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü
• D.Đ.E.
• Hatay Çevre Koruma Vakfı
• D.S.Đ.Bölge Müdürlüğü
• Tarım Đl Müdürlüğü
68

Bölüm
D
SU
D.1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI
D.1.1. Yeraltı Suları
Đlimizde yeraltı suyu rezervi 346 hm 3 / yıl olarak belirlenmiştir. Yeraltı (YAS) kaynaklarından
sulanan 13198 ha sahasının 11903 ha DSĐ Mutasavver projelerinin gerçekleşmesiyle cazibeli hale
dönüştürülecek ve neticede YAS' dan sulanan saha 1295 ha'a düşecektir.
Emniyetli olarak kullanılabilir
yıllık su (hm 3 / yıl )
Fiili tüketilen su (hm 3 / yıl )
294 346
TABLO 29:
Hatay Đli Yer altı su potansiyeli
D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000
Su kaynağı Yeri Debisi (lt/sn) Kullanım
Harbiye Kaynağı Harbiye 492 Antakya/Harbiye ve Köylere Đçme suyu
Mazmanlı Kaynakları Hassa/Aktepe 800 Karasu Nehrine akmakta
Bağlama Kaynağı Maraşboğazı 100 -
Batıayaz Kaynakları Musa Dağı 70 Yakın Köylerin içme suları
Hamda Kaynağı Çayırgah 250 -
TABLO 30:
69

D.1.2. Akarsular
Türkiye'nin 26 akarsu havzasından biri olan Asi havzası Hatay ili sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Đlimizde bulunan en önemli akarsu Asi Nehridir.
Asi Nehri :
Lübnan'ın Elbekaa vadisinden Çıkıp Suriye'yi geçtikten sonra Etun yöresinde Türkiye'ye girer.
Küçük Asi ile birleşerek Samandağı'nda bir delta oluşturup Akdeniz'e dökülür .
Asi Nehri'nĐn yıllık su potansiyeli 2900 bm3 / yıl, debisi 5.04 m 3 / sn' dir. Sulama amaçlı
kullanıldığından yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 94 km'dir.
Asi Nehrinin Menderesler Çizerek Yatak Değiştirmesine Bir Örnek
HARĐTA 7:
70

Karasu :
Kahramanmaraş ilinin Akçadağ ve Kartal dağ eteklerinden doğar, güneye doğru akar ve bugün
kurutulmuş olan Amik Gölü yatağında Afrin Çayı ile birleşir. Uzunluğu 116 km.dir. Yıllık ortalama
debisi: 1.65 m 3 / sn'dir. Đl hudutları içindeki uzunluğu 77 km'dir. Eğri geçişte başlar, Zülüflühan
köyünde küçük Asi ile birleşir.
Afrin çayı :
Gaziantep ili Saf dağlarından doğan Afrin çayı Karasu ile birleşir. Uzunluğu 160 km; ortalama yıllık
debisi: 0.644 m 3 / sn'dir. Đl toprakları içindeki uzunluğu 24 km.dir. Davutpaşa köyünden başlar,
Zülüf1ühan köyünde küçük Asi ile birleşir.
D.1.3. Göller,Göletler ve Rezarvuarlar
Havzada bulunan ve günümüzde göl niteliği kalmamış yada göl olmaktan çıkmak üzere olan
birkaç göl dışında ,halen göl niteliği taşıyan birkaç gölden söz etmek mümkündür.Bu göllerde tıpkı
Amik Gölü gibi jeolojik çöküntü ve grabenler sonucu oluşmuşlardır.
Kurutulmadan ön-ce en büyük göl Amik Gölü idi,16 km uzunluğunda 10 km genişliğinde
olan bu gölün 1980’lerin başında kurutma çalışmaları bitirilmiş ve su altındaki topraklar tarıma
açılmıştır.
Büyüklük sırasına göre ilimizde bulunan belli başlı göller
D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000
Đsmi
Yüzölçüm(m 2 )
Yeri
Şuan ki durum
Bağlama Gölü 6.250 Maraşboğazı köyü Kurutuldu
Cüdeyde Gölü 20.000 Reyhanlı Mevcut
Yenişehir Gölü 31.500 Reyhanlı Mevcut
Gölbaşı (Balıklı) Göl 350.000 Kırıkhan Mevcut
Amik Gölü 12.500 (ha) Amik ovası Kurutuldu
Pınarbaşı Gölü - Reyhanlı Mevcut
TABLO 31:
71

Cüdeyde Gölünden Genel Görünüm
Ballıöz Göleti
Hassa Demrek Göleti
: Barbarlı Çayı üzerinde kurulmuş sulama göleti.
: Deliçay üzerinde kurulmuş sulama göleti.
Samandağ Karamanlı Göleti : Bulanık-Ördek ve Küçük Karaçay
derelerinin suları ile beslenen sulama göleti.
Fransız Paftalarında Yenişehir Gölü
HARĐTA 8
72

D.1.4. Denizler
Hatay Akdeniz'e kıyısı olan yerleşim yerlerinden biridir. Akdeniz'in kuzeydoğu uzantısı olan
Đskenderun Körfezi Hatay'ın batısını Güvercin Kaya'dan başlayarak Erzin'e kadar kuşatır. Körfez ilde
152 km.lik bir kıyı oluşturur. Akdeniz'in bu kesiminde tuzluluk oranı binde 38.39 ortalama sıcaklık
22.2 °C'dir.
Đskenderun Đlçesi Deniz Suyu Kalitesi Verileri
parametre
değer
ph 8,1
Elektrik Đletkenliği
Fenolftalein Alkalinite
Metil Oranj Alkalinite
Toplam Sertlik
Kalıcı sertlik
Toplam Çözünmüş Katılar
Bulanıklık
Renk
Bikarbonat
Kalsiyum
Karbonat
Klor
Çözünmüş Demir
Toplam Demir
Magnezyum
Çözünmüş Mangan
Toplam Mangan
Potasyum+Sodyum sülfat
59.761,8 uöho/c
76,8 mg/L CaCO3
99,2 mg/L CaCO3
7.450,0 mg/L CaCO3
7.272,0 mg/L CaCO3
44.821,2 mg/L
1,0 SiO2
3,0 PT
121,0 mg/L
198,0 mg/L
46,1 mg/L
22,128 mg/L
0,02 mg/L
0,02 mg/L
1,690 mg/L
0,2 mg/L
0,3 mg/L
448,7 mg/L
3,350 mg/L
TABLO 32:
73

Akıntılar :
Bilindiği üzere kesitli kıyı akıntılarının taşıma, aşındırma ve şekillendirme fonksiyonları,
özellikle akın tının mekanizmasına ve enerjisine bağlıdır. Kıyı akıntıları rüzgar etkisiyle sürüklenen
dalgalar tarafından meydana gelmektedir. Körfezde akıntılar değişik şekilde oluşmaktadır. Körfezde
sık sık meydana gelen şiddetli doğu ve güneydoğu yönlü rüzgarlar ile hakim kuzeydoğu yönlü
rüzgarlar yüzey sularını açıklara doğru sürüklediklerinden, dengenin sağlanması için dip sulan körfezin
doğrultusu yönünde yüzeye doğru yükselmektedir. Körfezde ölü dalga (up-welling) tipi su kütlesinin
hareketi körfezin dışından içeriye doğru kuvvetlice bir dip akıntısının olduğunu ifade etmektedir.
Kıyıdan açığa doğru rüzgar ile meydana gelen bu dip ve yüzey akıntılarından başka, körfezin
esas akıntısı kuzey yönünde ve kıyıya paralel olarak tespit olunmuştur. Akıntı hız değerleri minimum
0-296 km/saat, maksimum 0-648 km/saat arasında değişmektedir. Bu akıntı Suriye ve Güney
Anadolu kıyıları boyunca ilerlerken bir kol körfez içerisine girmekte ve körfez de kollara ayrılarak
girdap sistemleri meydana getirmektedir. Aşağıda Đskenderun yakım ve çevresinde bulunan akıntılar
verilmektedir.
Đskenderun ve yakınında bulunan akıntı sistemleri
Derinlik
Sınırları(m)
Kalınlık
(m)
Genişlik
(m)
Ort.Hız
(km/saat)
0-10 10 1200 0,161 46,5x10 6
10-15 5 900 0,142 15,3x10 6
15-20 5 660 0,092 7,3x10 6
20-25 5 360 0,070 3,0x10 6
25-30 5 220 0,052 1,4x10 6
Taşıdığı Su
(m 3 /gün)
TABLO 33:
Đskenderun Körfezi Akım Şeması
74

Yüzeyden derinlere doğru inildikçe, suyun sıcaklığı düşmektedir. Yazın yüzeyde kaydedilen en
yüksek su sıcaklığı 29 o C, en düşük 14 o C olarak (Ocak-Şubat) tespit edilmiştir. Aşağıda 1995- 1999
yılları arasındaki deniz suyu sıcaklıkları verilmektedir.
Deniz Suyu Sıcaklık Ortalamaları
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
1995 15,9 16,5 17,3 19,6 21,4 25,5 27,8 28,9 28,9 25,3 21,2 17,2 22,12
1996 15,8 15,8 15,4 17,8 21,4 25,1 28,3 29,1 27,4 23,6 19,2 17,1 21,22
1997 15,2 15,2 15,5 18,2 22,4 25,9 29,5 29,7 28,2 24,5 19,5 17,0 21,73
1998 14,7 14,6 16,7 19,9 23,8 25,5 28,7 28,6 27,5 24,5 21,0 17,6 21,92
1999 15,1 14,6 16,4 18,2 21,8 25,8 28,1 28,6 27,7 25,0 21,03 18,8 21,78
Ort. 15,34 15,34 16,26 18,74 22,16 25,56 28,48 28,98 27,94 24,58 20,44 17,54
TABLO 34:
Körfezin yüzey suyunun tuzluluğu, derin sulara oranla yüksek olmaktadır. Bunun sebebi
yörenin iklimi gereği buharın fazlalaşmasından kaynaklanmaktadır.
D.2. DOĞAL DRENAJ SĐSTEMLERĐ
Hatay ilini doğal drenaj yönünden iki bölgeye ayırabiliriz. 1.bölge Amik Ovasını içine alan
kısım,buranın drenajını Asi nehri karşılamaktadır.2.bölüm ise Đskenderun ve yakın bölgesidir,burası da
irili ufaklı dereler vasıtasıyla Akdeniz’e drenaj sağlamaktadır.
Yıllık ortalama yer üstü su potansiyeli 2.900 hm 3 /yıldır.Yıllık ortalama yağış 856 mm.ortalama
akış verimi 6.9 L/km 2 dir.Bölgenin Akış/Yağış oranı %25’dir.
D.3. SU KAYNAKLARININ KĐRLĐLĐĞĐ VE ÇEVREYE ETKĐLERĐ
D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik
Yeraltı suyu kirliliği, yeraltı su havzalarının ve akiferlerin, çeşitli yollarla ve kaynaklarla
kirlenmeye maruz bırakılması sonucu ortaya çıkan kirlilik türüdür. Yağışlar, doğal olaylar, tarımsal ve
endüstriyel etkinlikler, yeraltı nükleer denemeleri ve diğer insan etkinlikleri yeraltı sularının
kirlenmesine neden olmaktadır. Özellikle yağmur sularının yeryüzüne inmesiyle başlayan kirlenme
sürecinde organik ve inorganik partiküller, hayvansal ve bitkisel yaşam artıkları, doğal ve yapay
gübreler, pestisitler ve mikroorganizmalar ile radyoaktif elementler yeraltına doğru süzülür. Bu
süzülme sırasında üst kısımlardaki toprak katmanlarında, zeminin yapısına bağlı olarak
, . suyun niteltğinde bir iyileşme olur. Bu nedenle yer altı suları içme ve kullanma
açısından daha kaliteli ve temiz sayılabilir. Ancak, bu sular kirlenmeye ve kirleticilere karşı, diğer su
kaynaklarından daha duyarlıdırlar. Özellikle, toksik ve kalıcı bir kirlenmeye uğrayan bir yer altı su
kaynağı pek çok kullanım açısından değerini uzun süre yitirir. Çünkü, yeraltındaki değişim ve seyrelme
kapasitesi oldukça sınırlıdır (Uslu, 993, 63).
Evsel ve endüstriyel atıkların yer altı sularına karışması, tarımsal etkinliklerde kullanılan gübre
ve pestisitlerin çeşitli yollarla yeraltına süzülmesi, deniz kıyılarındaki yer altı sularının aşırı
kullanılmasına bağlı basınç farklılığının oluşmasıyla tuzlu suyun tatlı suya karışması, nükleer kazalar ve
denemelerden kaynaklanan radyoaktif maddelerin yağışlarla yeraltına sızması ve artezyen kuyularından
kirletici maddelerin ve tuzların yer altı sularına karışması sonucunda yer altı suları kirlenmektedir.
D.3.2. Akarsularda Kirlilik,
75

Görüntü olarak kirli akan ve atık suların doğrudan verildiği Asi Nehri'nde yapılan "su kalitesi
ve kirlilik düzeyi ölçütleri" kirlenmenin sayısal ve niteliksel boyutunu ortaya koyması bakımından
önem taşımaktadır. Bu bölümde, Nehirdeki kirliliğin gerçek düzeyi ve niteliği, kimi kamusal
kurumlarca ya da ilgili birimlerce yapılan su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümlerinden elde edilen sayısal
veriler ışığında ele alınmıştır. Bu ölçümler çok kapsamlı ve amaca uygun olmasa da, düzenli ve sürekli
yapılmaları ve kirletici leri n türünü ve miktarını (sınırlı da olsa) ortaya koymaları bakımından
önemlidirler.
Asi Nehri'nde Yapılan Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Çalışmaları
Nehir suyunun kalite düzeyini ve kirlenmenin derecesini ortaya koymada bizlere ışık
tutacağına inandığımız su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümleri uzun yıllardır iki kamu kurumu
tarafından yapılmaktadır. Bunlardan biri Elektrik Đşleri Etüt Đdaresi (EĐEĐ), diğeri Devlet Su Đşleri
(DSĐ)'dir. Bu kurumların dışında, son yıllarda Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ)'nin ilgili
fakülte yada bölümlerince yapılan, ancak sürekliliği ve kapsamlılığı olmayan, belli bir dönemdeki ve
belli noktalardaki kirlenmeyi yansıtan parçacık ölçümler de vardır. Bu ölçümlerden de yararlanma
yoluna gidilmiştir.
Ancak, Asi Nehri'nin su kalite düzeyi ile kirlilik durumunu gösteren, kirlenme kaynaklarını,
kirletici türlerini ve bunların miktarlarını ortaya koyan araştırmalar içerik ve kapsam açısından yeterli
olmadığı gibi, bilimsellik ve deneysellik açısından da yeterli değildir. Ülkemizin su kaynaklarıyla ilgili
kuruluşlardan EĐEĐ ve DSĐ’nin Asi Nehri üzerinde kurmuş oldukları ölçüm istasyonları dışında
düzenli bir ölçümden söz etmek mümkün değildir. Ancak bu düzenli ve sürekli ölçümlerde de çok az
sayıda kirlilik ya da su kalitesi parametrelerine bakılmaktadır.
Havzada bulunan ve su kaynaklarıyla ilgisi olan yerel düzeydeki kuruluşların çalışmaları daha
çok kişisel düzeyde yapılan ve belli bir değişkeni yada belli bir dönemi kapsayan çok sınırlı
ölçümlerden ileriye gitmemektedir. Öte yandan Đl Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı Çevre Sağlığı Şubesi ile
Belediye Çevre Sağlığı Biriminin geçmiş yıllarda su örnekleri alarak yaptıkları ve sudaki koliform
bakteri düzeyini ortaya koyan analiz sonuçlarına, arşiv düzenleri ve saklama alışkanlıkları
olmadığından, ne yazık kj ulaşılamamıştır. Asi Nehri'ndeki kirlenmenin gerçek düzeyini ve çevresel
etkilerini ortaya koyacak çalışmaları asıl yapması gereken Đl Çevre Müdürlüğü ise, ne yazık ki bu güne
kadar bu tür bir ölçiim çalışması yapmamış, yapan kuruluşlarla da herhangi bir yakın işbirliğine
girmemiştir. Yerel düzeyde bu tür çalışmalarda sorumluluğu bulunan kamusal ya da özel kuruluşlar,
kendileriyle yaptığımız görüşmelerde araç gereç eksikliği, teknik personel yetersizliği ve parasal kaynak
(ödenek) yokluğu gibi gerekçeler ileri sürmüşler ve bu tür ölçümler yapamadıklarını belirtmişlerdir.
Havzaya yeni bir umut ışığı getirmesi umulan ve son 5-6 yıldır etkinlikte bulunan MKÜ' ye
bağlı Ziraat, Fen Edebiyat, Mühendislik ve Su Ürünleri Fakülteleri henüz kurulma ve kurumlaşma
aşamasında olduklarından, konuyla ilgili kapsamlı ve düzenli bir çalışmaya henüz başlayamamışlardır.
Üniversite ölçeğinde yapılan ve Asi Nehri yada havzanın diğer su kaynaklarıyla ilgili olan çalışmalar,
şimdilik bireysel düzeyde ve çok sınırlı çalışmalardan oluşmaktadır. MKÜ ĐĐBF Kamu Yönetimi
Bölümü henüz yeni açılmış olup, bu bölümün öğretim üyeleri olarak bizlerin gerçekleştirdiği Asi
Nehri 'yle ilgili bu çalışma, belki de ilk kapsamlı ve bilimsel içerikli çalışma niteliğindedir. Ancak,
çalışmamızın teknik boyutunu oluşturan su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümleri, MKÜ Fen Edebiyat
Fakültesi Biyoloji ve Kimya bölümlerinin katkılarıyla tamamlanmak istenmişse de, bu bölümlerin
katkısı kimi kişisel ve bürokratik nedenlerle çok sınırlı düzeyde kalmıştır.
Asi Nehri'nin su kalitesi ve kirlilik düzeylerini ortaya koyan veriler, üç ayrı kuruluştan
sağlanmaya çalışılmış, bu amaçla EĐEĐ ve DSĐ'ye resmi yazıyla başvurulmuş, yalnızca EĐEĐ Genel
Müdürlüğü'nden Asi Nehri'nin son beş yıllık su kalitesi ve kirlilik ölçüm sonuçları sağlanabilmiş, DSĐ'
den herhangi bir veri alınamamıştır. Üçüncü kaynak olarak da MKÜ Fen Edebiyat Fakültesi Kimya
Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal SANGÜN' ün öğrencileriyle gerçekleştirdiği ve toplam
5-6 parametreyi esas alan Asi analiz sonuçları değerlendirilmiştir.
76

Asi Nehrinin Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları-1999
Köse ve diğerleri,Asi Nehrinin Kirlilik Düzeyleri Antakya-1999
PARAMETRELER
ÖLÇÜM NOKTALARI
1.NOKTA 2.NOKTA 3.NOKTA 4.NOKTA
PH 8.38 8,28 7,84 8,24
AKM 5 19 21 17
KOĐ 34 13 20 16
BOĐ 2,5 10 358 233
Nitrit Azotu 0,2 0,04 0,44 0,33
Nitrat Azotu 4,42 4,21 4,92 4,63
TABLO 35:
D.3.3. Göller,Göletler ve Rezervuarlar da Kirlilik
Yağışların yeterli miktarda yağmaması, doğa dengesinin insan eliyle tahribatı neticesinde
değişmesinden kaynaklandığı bilinmektedir. Ormanların, yangınlar ve plansız kesimler neticesinde yok
edilmesi, hava kirliliği vs. gibi nedenlerden dolayı yağmurlardaki azalmalar, kaynak sularının verimini
de etkilemiş, bu durum yurt ekonomisindeki kayıpların büyümesine de sebep olmuştur.
Nüfus ile beraber su ihtiyacının artması, toprakların küçülmesi gibi özelliklere bağlı olarak, dünya
tarımında verim düşüklüğü görülürken, diğer taraftan suları, göletler, barajlar ve suni beslenme
yollarıyla kontrol altında tutmak suretiyle üretimi arttırıcı yatırımlar da yapılmaktadır.
Göl tabanında materyal birikimi ve civarında açılan sondaj kuyuları sebebiyle suları tamamiyle
kuruyan Cüdeyde, sazlıklardan geçilmez hale gelmiş, Reyhanlı Belediyesi tarafından plansız ve
programsız bir şekilde yapılan çalışmalar da yarım bırakılarak göl kendi kaderine terkedilmiştir.
Göstermelik sarf edilen çabaların hiçbir amaca hizmet etmeyeceği, faydadan çok zarar vereceği
ortadadır.. Bir zamanlar Hatay'ın önemli göllerinden gösterilen Bağlama'daki göl yok edildiği gibi,
şimdi sıra Gölbaşı, Yenişehir, Pınarbaşı ve Cüdeyde'ye gelmiştir.
77

D.3.4. Denizlerde Kirlilik
Akdeniz, nüfus artışı, kentleşme ve endüstrileşmenin en hızlı olduğu bölgelerimizden biridir.
Bölgede 1985 yılında toplam nüfusun yüzde 19,5 i yaşamakta olup, bu oran giderek yükselmektedir.
Türkiye'de 1983-1993 yılları arasını kaplayan "Ulusal Deniz Ölçme ve Izleme Programı"ndan elde
olunan verilere göre, Akdeniz'in bize ilişkin bölümünde açık deniz kirliliği henüz yoktur, daha çok kıyı
kirliliği söz konusudur.
Akdeniz bir bütün olarak ele alındığında, çevresinde yaşayan 350 milyon insan (ve yaklaşık
100 milyon turist) dolayısıyla, yoğun bir kanalizasyon kirliliği etkisindedir. Kıyılarındaki
kanalizasyonların yüzde 85 i hiçbir arıtmadan geçirilmeden denize verilmektedir. Ayrıca Dünya petrol
ticaretinin yüzde 12-25 arası Akdeniz üzerinden yapılmakta olup, petrol kirliliği bu denizi kirleten
ikinci önemli tehlikeyi oluşturur.
Akdeniz hemen tümüyle kapalı bir deniz olduğundan, suları ancak 80-100 yılda bir
yenilenebilmektedir. Akdeniz'in son yıllarda kirlenme hızının arttığını belirleyen kıyı ülkelerince, 1975
yılında Barselona'da "Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" hazırlanmış, Türkiye bu
sözleşmeye ve eski protokollere imza koyarak taraf olmuştur. Barselona bildirisine taraf olan ülkeler,
1985 yılında yeniden bir araya gelerek, hemen uygulanması gereken önlemleri içeren "Cenova
Deklarasyonu"nu onaylamışlardır. Türkiye, "Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" ve
eski protokoller çerçevesinde yürütülmekte olan "Akdeniz Eylem Planı" çalışmaları, çeşitli kuruluşlar
aracılığıyla ve daha çok kendi olanaklarıyla yürütmektedir.
D.4. SU VE KIYI YÖNETĐMĐ,STRATEJĐ VE POLĐTĐKALAR
Sorunlara yönelik öneriler başlıklar altında aşağıda sıralanmıştır.
1. Asi Nehrinin gereksiz ve savurganca kullanılması önlenmelidir.
2. Asi Nehrinin kirlilik düzeyini belirleyici ortak çalışmalar yapılmalıdır.
3. Kentsel atık suların havzadaki akarsulara doğrudan boşaltımı önlenmelidir.
4. Havzadaki endüstriyel kuruluşların ÇED uygulaması tamamlatılmalıdır.
5. Kirleten kurum ve kuruluşlara etkili yaptırımlar uygulanmalıdır.
6. Tarımsal ilaç ve gübreleme konusunda çiftçiler eğitilmelidir.
7. Tıbbi atıkların su kaynaklarına karışması önlenmelidir.
8. Asi ve sahillerimizin korunması için Suriye devleti ile ortak çalışmalar yapılmalıdır.
D.5. SU KAYNAKLARINDA KĐRLĐLĐK ETKENLERĐ
AKM (Askıda Katı Madde) : Birinci noktada 2.5, ikinci noktada 10, üçüncüde 358
ve dördüncüde 233 olarak saptana AKM değerleri, Nehir suyunun özellikle kent merkezine yakın
noktalarda oldukça kirli olduğunu göstermektedir.
KOĐ (KimyasalOksijen ihtiyacı) : Birinci noktada 34, ikincide 13, üçüncüde 20 ve
dördüncüde 16 olarak saptanan KOĐ değerleri, değişkenlik göstermekle birlikte, birinci noktada
normal sınırları aşmakta ve kirliliğe işaret etmektedir.
BOĐ (Biyolojik Oksijen ihtiyacı) : Birinci noktada 5, ikincide 19, üçüncüde 2 i ve
dördüncüde 17 olarak belirlenmiştir. Buna göre, dördüncü noktada, yani endüstri kuruluşlarının
yoğunlaştığı bölgede BOĐ değerlerinin yüksek çıktığı, dolayısıyla bu noktada suda kj oksijen oranının
düşük olduğu ve BOĐ yönünden yoğun bir kirlenme yaşandığı görülmektedir.
Nitrit Azotu
: Birinci noktada 0.2. ikincide 0.04. üçüncüde 0.44 ve
dördüncüde 0.33 olarak belirlenmiştir. Buna göre, Nitrit Azotu değerleri 1,3 ve 4. noktalarda yüksek,
2. noktada düşük çıkmıştır. Nitrit azotu yönünden i, 3 ve 4. noktalarda kirlilik oranı daha yüksektir.
78

Nitrat Azotu
: Birinci noktada 4.42, ikincide 4.21, üçüncüde 4.92 ve
dördüncüde 4.63 gibi değerlerle birbirine yakın sonuçlar elde edilmiştir. Değerlerin tümü normal
sınırların üzerinde olup, Nitrat Azotu yönünden Nehrin oldukça kirli olduğu görülmektedir.
Debi
: Ocak ve Şubat aylarında fazla, Mart, Nisan ve Aralık'ta
düşük, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ise çok düşüktür. Ocak ve Şubat aylarında yüksek olması
yağışların artmasına bağlı olabilir.
Sıcaklık
: Genel olarak su sıcaklığı her iki istasyonda da, aşırı
kirlilik yansıtacak kadar yüksek değildir. Yalnızca debinin çok düşük seyrettiği ve suyun neredeyse
tamamen kesildiği, ya da çok yağışsız geçen Temmuz i 997 ile Haziran i 998 ve Temmuz 1999
tarihlerinde, su sıcaklığı kirliliğe neden olacak ya da işaret sayılacak kadar artmıştır. Bu tür organik
maddelerin artmasına ve alglerin (suyosunlarının) aşırı üremesine yol açmıştır. Buna bağlı olarak da
Nehir ortamında kötü koku oluşmaktadır.
Hidrojen Đyonu (Asidite)
: Kış aylarında yağışlara bağlı olarak Nehirde toplanan
dere ve çay sularının çevreden çözerek taşıdıkları kireçli sular, Nehir suyunun hidrojen iyonu düzeyini
ortalama 8 civarında tutarken, yaz aylarında su düzeyinin düşmesi ve kirlenmenin artmasına bağlı
olarak suyun asidite oranı, yani hidrojen iyonu yoğunluğu artmıştır.
Đletkenlik
: Đletkenlik ölçütü, suya verilen kirletici maddelere,
yağmur sularına, erozyonla taşınan çamur ve çökeltirle askıdaki katı maddelere ve debisel
değişikliklere !ağlı olarak aylar itibariyle farklılıklar göstermektedir. Đletkenlik, özellikle kış aylarında
artmıştır. Đletkenliğin artması, suda iyon yoğunluğunun artmış olduğunu, yani asitleşmenin
yükseldiğini göstermektedir.
Sodyum (Na+)
: Kış aylarında artan yağışlara bağlı olarak, Nehir
suyundaki sodyum tuzları oranı da artmıştır Su miktarının azaldığı dönemlerde ve özellikle yaz
aylarında ise, sodyum tuzları azalış göstem1iştir. Sodyumun azalması, suyun kalitesini arttırmıştır
ancak bu durum kirlilik düzeyi açısından bir ölçüt değildir.
Potasyum (K+)
: Yağışların arttığı dönemlerde fazla artış göstem1eyen
potasyum, yaz aylarında oldukça yükselmiştir. Bunun nedeni, yaz aylarında su miktarının azalması
yanında, Nehre verilen kirletici atıkların oran olarak artış göstermesinin etkisidir denilebilir.
Kalsiyum (Ca+) ve Magnezyum (Mg+) : Kalsiyum ve magnezyum miktarları, yağışların arttığı
dönemlerde yüksek görülmektedir. Bu da kalsiyum ve magnezyum tuzlarının yağmur sularıyla Nehre
taşındığını göstem1ektedir. Bu artış, suyun sertliğini artmıştır, ancak bu sertlik artışı da kirlilik
açısından fazla anlamlı değildir ve sadece suyun kul\anım amacı bakımından anlam taşıyan bir
parametredir. Örneğin, içme suyu yada endüstriyel amaçlı kul\anılan suyun kalitesi açısından, su
sertliğinin az olması tercih nedenidir.
Karbonat (C03)
: Karbonat da kalsiyum ve magı1ezyum tuzları gibi,
oluşturduğu bileşiklerle suyun sertliğini artırmaktadır ve aynı dönemlerde artış göstem1iştir.
Bikarbonat (nC03)
: Bikarbonat da karbonat gibi, aynı biçimde kalsiyum ve
magnezyumla oluşturduğu bileşiklerle suyun sertliğini artırmaktadır. Bu da içme suyu yada endüstriyel
kul\anım suyunun kul\anım kalitesini düşürmektedir. Karbonat ve bikarbonatın giderilmesi için
kaynatılması ya da kireç-soda yöntemi gibi yöntemlerle işlemden geçirilmesi gerekmektedir. Bu
işlemlerse, maliyeti yükselttiğinden ekonomik değildir ve kullanımda sorun oluşturmaktadır.
Klorür (Cl)
: Klorür de yağmur sularıyla gelen tuzların çözülmesiyle
artış göstermiştir. Ekim ve Aralık aylarında ise, gerek yüzey suyu ve gerekse atıksularla etkileşen
tuzlarla azalmıştır.
Sülfat (S04)
: Sülfat da yağışlara bağlı olarak artını ş, yaz aylarında ise
su ısısının yükselmesine bağlı olarak ortaya çıkan bileşiklerle çökmüş ve azalmıştır. Nisan ayında ise,
yağış miktarının fazla olması ve yağışların getirdiği çözünmüş sülfat iyonları nedeniyle, Nehir
suyundaki sülfat yoğunluğu artmıştır.
79

Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından
Elde Edilen Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları
EĐEĐ Genel Müdülüğü Etüt Dairesi Başkanlığı-2000 Ankara
A.DEMĐRKÖPRÜ ĐSTASYONU I
TABLO 36:
Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından
Elde Edilen Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları
EĐEĐ Genel Müdülüğü Etüt Dairesi 80 Başkanlığı-2000 Ankara

A.DEMĐRKÖPRÜ ĐSTASYONU II
TABLO 37:
Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından Elde Edilen
Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları
EĐEĐ Genel Müdülüğü Etüt Dairesi Başkanlığı-2000 Ankara
ANTAKYA KENT MERKEZĐ ATAPARK ĐSTASYONU
TABLO 38
81

(D).SU KAYNAK
• Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü
• D.S.Đ.Bölge Müdürlüğü
• Tarım Đl Müdürlüğü
• Hatay’ın Su Potansiyeli ,Erdal ALTUNLU 2002
• Türkiye Suları Ankara-1999
• Sürdürülebilir Akarsu Yönetimi ve Tersine Akan Nehir Asi ,Ankara-2002
82

Bölüm
E
TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI
E.1.GENEL TOPRAK YAPISI
Büyük toprak grupları ve yayılış alanları
Kırmızı Kahverengi topraklar
Daha çok Musabey'in doğusunda yaygındır.
Organik topraklar
53 997 ha alan ile havzanın % 7,06 sını oluştururlar.
395 ha yüzölçümü ile havzada % 0,31 lik yer kaplar.
Kahverengi Orman toprakları
Yüzölçümleri 115 472 ha olan bu toprakların havzaya
oranı % 15,09 dur. Dörtyol'un kuzeyi, Altınözü dolayları, Đskenderun/un güneyi ve Samandağ-
Antakya arasında yaygındırlar.
Kireçsiz Kahverengi Orman toprakları 263491 ha alan ile havzanın % 34,44 nü oluştururlar.
Hassa-Dörtyol arası, Musabey çevresi, Tarsus'un güney ve güneydoğusu ile Kışlak'ın güneyinde
bulunurlar.
Kırmızı Akdeniz toprakları
6 282 ha yüzölçümü ile havzada % 7,36 yer tutarlar.
Havzanın kuzeydoğu ve doğusunda, Reyhanlı’nın kuzeyi ve doğusu ile Şenköy, Kışlak dolaylarında
yaygındırlar.
Kırmızı Kahverengi Akdeniz topraklar
3 044 ha yüzölçümü ile havzada % 0,40 alan kaplar.
Bazalt toprakları 130 ha olan yüz ölçümlerinin havzaya oranı % 7,10
dur. Havzanın kuzeydoğusunda, Yalankoz çevrelerinde yaygındırlar.
Alüviyal topraklar
vzada % 12,9S'e karşılık, 99 059 ha alan kaplarlar. Amik
ovası , Arsuz'un kuzey i ve Đskenderun'un çevresinde yaygındırlar.
Kolaviyal topraklar
860 ha olan yüzölçümleri ile, havzanın % 12,92 sini
oluştururlar. Özellikle Reyhanlı dolaylarında, Đslahiye'nin güneyinde, Kışlak'ın güneyi ve Dörtyol'un
batısında yaygındırlar.
84

Hatay Đli Toprak Sınıfları
kırmızı kahverengi topraklar
13%
7% 0%
16%
organik topraklar
kahverengi orman toprakları
13%
kireçsiz kahverengi orman
toprakları
kırmızı akdeniz toprakları
7%
0%
8%
36%
kırmızı kahverengi akdeniz
toprakları
bazalt toprakları
alüviyal topraklar
kolüviyal topraklar
GRAFĐK 10
Toprak Bünyesi
Saturasyon (işbe) yüzdesine göre yapılan sınıflandırılmada tarım topraklarının % 4.7'si kumlu %2'si
tınlı, % 64'ü killi tınlı, % 6.94'ü killi ve % O.59'u ağır killi bünyeye sahiptir. Bu dağılım ilde tarım için
uygun toprak bünyesi varlığını göstermektedir.
Toprak Bünyesi
kumlu
3%
6%
1%
9%
81%
tınlı
killi tınlı
killi
ağır killi
GRAFĐK 11
85

Toprak Reaksiyonu
Tarım topraklarının % O,94'ü asit (PH6,5)'ten düşük, % 14,29'u nötr (pH6,6-7,5), % 84,77'si ise alkali
(PH 7,5'ten büyük) reaksiyona sahiptir.
Toprak Bünyesi
0,94
14,29
asit
nötr
84,77
alkali
GRAFĐK 12
Toprak Tuzluluğu :
Đşlemeli tarım uygulanan toprakların % 82.50'i tuzsuz, % 14.17'si hafif tuzlu, % 2.66'sı orta tuzlu, %
O.67'si ise çok tuzludur.
Toprak Bünyesi
14%
tuzsuz
3%
hafif tuzlu
82%
1%
orta tuzlu
çok tuzlu
GRAFĐK 13
86

E.2. TOPRAK KĐRLĐLĐĞĐ
Đlgili uzmanlarca, çiftçilere anız yakılmasının zararları anlatılmasına ve çoğunun bunu
bilmesine rağmen, her yıl Ağustos ve Eylül aylarında, buğday hasadından sonra tarlada arta kalan anız
ve saplar yakılmaktadır. Anız yakılması öncelikle hava kirliliğine neden olmaktadır. Anızların
yakılmaması, toprak yüzeyinde yağmur sularının tutulmasını sağlayarak, tarlada bitkiler için kurak
dönemde gerekli suyun, depolanmasına olanak verir. Toprak yüzeyindeki anız erozyonu önler. Ayrıca
tarım alanlarındaki erozyonun önlenmesi ile tarlalarda aşırı ilaçlama ve gübreleme sonucu biriken
artıkların nehir ve göllere karışması engellenemeyeceğinden burada yaşayan canlıların korunması
sağlanır.
E.2.1. Kimyasal Kirlenme
E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme
Sistematik bir veri bulunmamaktadır.
E.2.1.2.Atıklardan Kirlenme
Sistematik bir veri bulunmamaktadır.
E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme
Sistematik bir veri bulunmamaktadır.
E.3. ARAZĐ
E.3.1. Arazi Varlığı
Ana madde, iklim, topografya,bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Hatay ilinde çeşitl büyük
toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanısıra toprak örtüsünden ve profil
gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir.
Hatay Đli Arazi Varlığı:
— Tarım Arazisi 270.766 Hektar % 50,1
— Çayır-Mer’a Arazisi 53.375 Hektar % 9,9
— Orman Arazisi 208.165 Hektar % 38,5
— Sularla kaplı Alan 1.693 Hektar % 0,3
— Diğer Araziler 6.301 Hektar % 1,2
TOPLAM 540.300 Hektar %100
87

E.3.1.1. Arazi Sınıfları
Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.sınıftan
VIII.sınıfa doğru giderek artmaktadır.
Arazi Sınıflarının Dağılımı
1%
13%
9%
51%
11%
7%
0%
8%
I.SINIF II.SINIF III.SINIF IV.SINIF V.SINIF VI.SINIF VII.SINIF VIII.SINIF
GRAFĐK 14
SINIF –I
Topografya düz veya düze yakın (%0-2)'dir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan 70.365 ha olup il
yüzölçümünün %13' ünü teşkil etmektedir. i. Sınıf arazilerin; ı %69,4'ünü alüviyal topraklar,
%29,4'ünü kolüviyal topraklar, %1,2'sini kırmızı akdeniz toprakları oluşturmaktadır.
Bu arazilerin 8.706 ha' da kuru tarım, 58.493 ha' da sulu tarım yapılmaktadır. 3.166 ha' da diğer
kullanım içindir.
SINIF-II
Toplam miktarı 47.071 ha'dır. Bu arazilerin %23,4'ünü alüviyal topraklar, %68' ; ini kolüviyal
topraklar, %2,9'unu kahverengi orman toprakları, %2,4 ünü kırmızı akdeniz toprakları, %0,06' sını
kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %0,3'ünü kireçsiz kahverengi orman toprakları ve %2,6'slnl
bazaltik topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin; 12.543 ha' da kuru tarım, 23.561 ha' da sulu tarım
yapılmaktadır. II' inci sınıf arazilerin 113 ha çayır-mera, 10.854 ha 'da diğer kullanım içindir. Ortalama
eğimi ise %1-6 arasındadır.
SINIF-III
III. sınıf araziler 58.183 ha kapladığı alan ile ilin %10,9 unu teşkil eder. Bu arazinin toprak gruplarına
göre dağılımı ise %4,5'ini alüviyal topraklar, %21,8'ini kolüviyal topraklar, %24,7'sini kahverengi
orman toprakları, %0,4 kireçsiz kahverengi orman toprağı, %7 ,5'ini kırmızı akdeniz toprak, %0,1 'ini
kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %3,7'sini bazaltik topraklar kaplar. Bu alanların kullanım
durumları ise şöyledir; 19.834 ha kuru tarım, 12.591 ha sulu tarım, 220 ha çayır-meraa, 25.538 ha' da
diğer kullanım içindir.
88

SINIF- IV
IV sınıf araziler ilin 40.275 ha alanı ile %7,5'ini kaplamaktadır. IV'üncü sınıf arazilerin toprak
gruplarına göre dağılımı ise şöyledir; %22,3'ünü alüviyal topraklar % 10,9'unu kolüviyal topraklar,
%42,8'ini kahverengi orman toprakları, %16,7 kireçsiz kahverengi orman toprakları, %3,9'unu kırmızı
akdeniz toprakları, %1,4' ünü kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %20,3' ünü bazaltik topraklardan
oluşmaktadır. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; 15.528 ha'da kuru tarım, 10.624 ha'da sulu
tarım, 1,338 ha' da çayır-mera, 215 ha' da orman -fundalık alanlarıdır. 12,570 ha' da diğer kullanım
içindir.
SINIF- V
1,278 ha alanı ile ilin %0,2'sini kaplamaktadır. Bu alanın büyük toprak gruplarına göre dağılımı
şöyledir;
Bu sınıfa ait arazilerin tamamını hidromorfik topraklar oluşturmaktadır.
SINIF- VI
43.841 ha alanı ile ilin %8,2'sini kaplar ve toprak gruplarına göre dağılımı ise %10,4'ünü alüviyal
topraklar, %12,1 'ini kolüviyal topraklar,%40,4'ünü kahverengi orman toprakları, %24,8'ini kireçsiz
kahverengi orman toprakları, %6,3'ünü kırmızı akdeniz toprakları, %1,1 'ini kırmızı kahverengi
akdeniz toprakları, % 5'ini bazaltik topraklardan oluşmaktadır.
Bu toprakların kullanım durumları ise şöyledir;
24.455 ha'ında kuru tarım, 4.734 ha'ında sulu tarım yapılmaktadır. Bu toprakların 4.110 ha'ında çayırmer'a,
5,737 ha'ında orman -fundalık, 4.802 ha' da diğer kullanım içindir.
SINIF- VII
271.576 ha alanı ile ilin % 50,3'lük kısmını kaplar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise %0,1
'ini sahil bataklıkları, %20,2'sini kahverengi orman toprakları, %57,8 kireçsiz kahverengi orman
toprakları, %12,4'ünü kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %0,3'ünü kireçsiz kahverengi topraklar,
%9,2'sini bazaltik topraklardan oluşmaktadır.
VII. sınıf toprak alanlarının; 22.968 ha' ında kuru tarım yapılmakta, sulu tarım yapılmamaktadır. Vii'
inci sınıf arazilerde 46.218 ha çayır-mera, 189.961 ha orman- fundalık arazisi ve 15.429 ha' da diğer
kullanım içindir.
SINIF- VIII
7.672 ha ile il topraklarının %1,4'ünü oluşturur. Bu arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise 1.187
ha 'ı sahil kumulu, 1.052 ha 'ı çıplak kaya, 1.083 ha 'ı ırmak- taşkın yatakları, 4.350 ha 'ı diğer
şekildedir.
Hatay ilinde sınıflandırılması yapılan tüm bu arazi tipleri dışında, il genel yüzeyine dahil olupta,
sınıflandırma dışı bırakılan 1.654 ha su yüzeyi bulunmaktadır.
E.3.1.2. Arazi Kullanma Durumu
89

Grafik de görüldüğü üzere; ekilebilir arazi ve tarımın en yoğun yapıldığı toprak sınıfları I. ve
IV. Sınıf arazilerdir. Bunun yanında VI. ve VII. Sınıf araziler ekilebilir durumda olmasına karşın
genellikle zeytinlik ve meyve ağaçları yetiştirmeye uygun yapıdadır. VII. Sınıf arazilerde yöreye uyum
sağlamış orman ve fundalık, mera ve çayır bitkileri yetiştirme yeteneğine ve en fazla alana sahiptir.
Hatay Đli Arazi Sınıflarının Arazi Kullanma Şekillerine Göre Dağılımı
200000
180000
160000
140000
ekilebilir
alan (ha)
mera (ha)
120000
100000
80000
orman ve
fundalık
(ha)
diğer (ha)
60000
40000
20000
I.SINIF II.SINIF III.SINIF IV.SINIF V.SINIF VI.SINIF VII.SINIF VIII.SINIF
0
I.SINIF II.SINIF III.SINIF IV.SINIF V.SINIF VI.SINIF VII.SINIF VIII.SINIF
ekilebilir alan (ha) 68054 43613 54948 37304 33362 33485 0
mera (ha) 98 113 220 1338 1278 4110 46218 0
orman ve fundalık (ha) 0 0 0 215 0 5737 189961 0
diğer (ha) 2213 3345 3015 1418 0 632 1912 6018
GRAFĐK 15
E.3.2. Arazi Problemleri
Ülkemizde olduğu gibi ilimizde de küçük ve çok parçalı olması, artan nüfus sonucu tarım
arazilerinin amaç dışı kullanımı, miras yoluyla tarım arazilerinin bölünmesi önemli arazi
sorunlarımızdandır. Đlimiz tarım alanlarının yüzde 50’si kültür arazisi dışındadır. Kalan kısım
engebeli ve taşlık kullanılamayan arazidir. Sulama ili ilgili olarak sorunlar yaşanmaktadır. Taban
suyunun aşağılara düşmesine sebep olan yanlış sulama ve metotları, çok sayıda kuyu açılması
sorunlarımızdandır. Drenaj sorunları toprakta tuzluluk yapmaktadır. Rüzgar ve suyun sebep
olduğu toprak erozyonu sorunlarımızdandır.
90

Hatay coğrafi olarak çok değişik yüzey şekillerine sahip olduğundan farklı eğim ve yüksekliklerde
farklı topraklar oluşmuştur. Bu özelliklere sahip ilimiz topraklarında bitki yetişmesini ve tarımsal
kullanımını kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlılık, kayalık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve sodiklik gibi
etkinlik dereceleri yer yer değişen bazı sorunlar bulunmaktadır.
Erozyon
Hatay ilinde dağlık arazilerin ve yağışın fazla olması nedeniyle su erozyonu en önemli sorun olarak
ortaya çıkmaktadır. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar çoğunlukla alüvyal ve
hidromorfik alüvyal topraklardan oluşan taban arazileridir. Bunlar ırmak taşkın yatakları, kıyı
kumulları, çıplak kayalıklar, yoğun yerleşim alanları ve su yüzeyleridir.
Su Erozyonu
hektar; 162557;
31%
hektar; 130352;
24%
hektar; 147721;
28%
hektar; 91959; 17%
hiç veya hafif orta şiddetli çok şiddetli
GRAFĐK 16
Taşlık Ve Kayalık :
Hatay ilinde 197.519 ha arazi toprak işlemeye ve bitki gelişmesine zarar verecek şekilde taşlık ve
kayalıktır. Bu alan il topraklarının % 36'slnl oluşturmaktadır.
Drenaj :
Daha çok alüvyal düzlüklerde görülen ve taban suyunun her zaman veya yılın bir bölümünde bitki
gelişmesine zarar verecek yükseklikte bulunduğu topraklardır. Bu alan il topraklarının % 9' unu
oluşturmaktadır.
Tuzluluk Ve Sodiklik :
91

Hatay ilinde drenajı bozuk sahaların 38.841 ha da tuzluluk veya alkalilik yada her iki problem birden
görülmektedir. Bu alan il topraklarının % 7'sini oluşturmaktadır.
Toprak Sığlığı :
Bitki kök sisteminin geliştiği ve besin elementlerinin karşılandığı topraklarda derinlik önem
taşımaktadır. Bitki gelişiminin durağı olan bu ortam derin olursa bulunduğu iklime adapte olabilen her
türlü kültür bitkisinin yetiştirmek mümkün olur.Hatay ilinde derin topraklar 146.064 ha ile %27,4 ,
orta derin topraklar 42.079 ha ile %7,1 sığ topraklar 190.038 ha ile %35,7 çok sığ topraklar 154.408 ha
ile ilin %29'unu teşkil ederler. Derin toprakların 88.109 ha i sorunsuzdur, diğerleri taşlılık, yaşlık,
tuzluluk ve sodiklikten dolayı problemlidirler.
(E).TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI KAYNAK
• Tarım Đl Müdürlüğü, Hatay Tarım Master Planı–2003
• Türkiye Suları, Ankara–1999
92

Bölüm
F
FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER
F.1. ORMANLAR
F.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı
Đlimizde ormanlar Keldağ ve Amanos
dağlarında yoğunlaşmaktadır. Bu dağların ana yapısını
Peridotit, Serpantin ve Gabro gibi yeşil kütleler
oluşturur. Bunlar Keldağ ve Amanos dağlarında geniş
alanlar kaplar. Amanos dağları düzgün bir sıra olup bu
sıranın temeli paleozoik kütleleri ile serpantinlerden
oluşmaktadır. Üstte ise kretase kalkerleri egemendir.
Güney kısımları mezozoik, doğuda orta
miosen, batıda plio - kuarterner halosen yani alüvyon
katlardan oluşmuştur. Mezozoik sahalar içerisinde üst
kretase sahalarına rastlanmaktadır. Yıllık ortalama
yağış 1150 mm. ortalama sıcaklık 18 o C derece
civarındadır.
F.1.2. Bölgenin Orman Envanteri
HARĐTA 9
Ormanlık alanların büyük bir kısmı Amanos Dağlarında yer almaktadır ve bu ormanların ağırlıklı bir
bölümünü kızıl çam ağaç türü oluşturmaktadır.Bununla birlikte ormanlarımızı oluşturan asli ağaç türleri
;Karaçam,Göknar,Sedir,Kayın,Meşe ve Gürgen türlerinden oluşmaktadır.Tali ve endemik türlerle birlikte
Amanos dağlarında 3000 çeşidin üzerinde bitki türü olduğu saptanmıştır.
ilçesi
Normal
koru
Bozuk
koru
Normal
baltalık
Bozuk
Baltalık
Orman
Alanı
% Açıklık
Alan Ha
Genel
Alan
Antakya 4967,0 9417,0 - 4255,5 18639,5 19 81496,5 100136
Belen 6305,0 5978,0 - - 12283 65 6742,5 19025,5
Hassa 4046,0 4771,5 071 16731,5 25620 53 22290 47910,5
Đskenderun 29395,0 32770,0 - 080 62245 66 31940 94185
Kırıkhan 2498,5 1779 382,2 5715 10374 7 131085,3 141460
Samandağ 8053,0 12553,5 - 3320,5 23927 54 20044 43971
Yayladağı 4123,5 3041,5 9039 16204 44 20723 36927
toplam 59388,0 70310,5 453,2 39141,5 169293,2 35 314321,3 483615
Dörtyol ve Erzin Đlçeleri Orman Alanları Dahil değildir.
TABLO 39
93

hektar; 23927;
14%
Hatay Đli Orman Arazi Dağılımı
hektar; 16204;
10%
hektar; 18639,5;
11%
hektar; 12283; 7%
hektar; 10374,7;
6%
hektar; 25620;
15%
hektar; 62245;
37%
antakya belen hassa iskenderun kırıkhan samandağ yayladağı
GRAFĐK 17
Đlimizde özel orman alanı bulunmamaktadır. Hatay ormanlarında hakim ağaç türleri
Kızılçam (Pinus trustia) Karaçam (Pinus nigra Fıstık Çamı Sedir(Cedrus libani)
94

Kayın (Fagus orientalis) Meşe (Qergus sp) Göknar (Abies born.) Gürgen (Carpinus etalus)
Ihlamur (Tilia tomentosa) Kestane Dişbudak Selvi
Yukardaki ağaların dışında ;Yalancı Akasya,Sofora,Ardıç,Aylantız,Okaliptus ve Çınar ağaçları
bulunmaktadır.
En çok rastlanan maki türleri :
Mersin (Myrtus communis)
Defne (Lauris nobilis)
Keçiboynuzu (Ledationa siliga)
Böğürtlen (Rubus ıdeust)
Zakkum (Nerium oleandar)
Đlimizin Amanos Dağları tertier döneminden bir kalıntı olan aslında Karadeniz florasına özgü
kayın (Fagus orientalis) ormanları bulunur. Ancak bugün koruma ve gelişmeye muhtaç bir halde
bulunmaktadır.
F.1.3. Orman Varlığının Yararları
95

Hatay il sınırları içerisinde bulunan yerleşim yerleri genelde vadi ve tepe sırtlarında
kurulmuştur. Dörtyol, Hassa, Erzin, Yayladağ, Đskenderun, Belen, Payas gibi yerleşim yerleri dağ
yamaçlarında kurulu olduğundan şiddetli yağışlarda sel sularına maruz kalmaktadır. Ormanlar
taşkınları önlemekte, toprak ve su erozyonuna karşı bir önlem olmaktadır. Dünya devletleri temiz bir
hava için tabiatın dengesinin bozulmaması gerektiğine inanmaktadır. Bunun için yağmur ormanlarını
kurtarma çalışmalarına başlamışlardır. Ormanın ayrıca dikim, bakım, söküm, taşıma gibi nedenlerden
dolayı bir iş alanı olarak da yararları vardır. Gelecek nesile yeşil bir Hatay bırakmak için Orman
Đşletme Müdürlüğü bu güne kadar 22.585 ha. yeni orman kurmuş ve kurmaya da devam etmektedir.
F.1.4. Orman Sayılan Alanların Daraltılması
Orman Kadastro Çalışmaları Bitirilmiş ve 6831 Sayılı Orman Kanununun
2/B maddesine göre Orman Sınırları Dışına Çıkarılan saha : 2.568,2 Ha
Bu Sahanın Dağılımı Aşağıdaki Tabloda Verilmiştir
Yerleşim Alanı
Kısmen Yerleşim Kısmen Tarım Alanı
Tarım Alanı
117,2 Ha
91,37Ha
2359,6 Ha
5%
4%
91%
yerleşim alanı
yerleşim+tarım
tarım
GRAFĐK 18a
Not:Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü Verileri,Dörtyol Orman Đşletme Müdürlüğü çalışmaları bu sonuçlara dahil
değildir.
96

F.2. ÇAYIR VE MERALAR
F.2.1. Çayır ve Mera Varlığı
Hatay ilinde çayır ve mera alanlarının toplamı 53.375 hektardır. Yüzölçümün % 9.88'ini
oluşturmaktadır. Çayır-Meralar entansif hayvancılğın yanında ekolojik dengenin korunmasında da
önemli yer tutmaktadır. Bu alanın alt bölgelere göre dağılımı aşağıdaki Grafik ve Tablo da verilmiştir.
Çayır Mera Alanlarının Alt Bölgelere Göre Dağılımı
30000
25000
mera
20000
çayır (ha)
15000
10000
5000
I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge IV.alt bölge
0
I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge IV.alt bölge
mera çayır (ha) 5678 11046 27388 9263
GRAFĐK 19
Tablo ve Grafik den anlaşılacağı üzere ; Alt bölgelerin yüzölçümleriyle mera alanları
karşılaştırıldığında; III. Alt bölgenin % 21,3'ü ile en fazla mera alanına sahip olduğu görülmektedir. II.
Alt bölgenin ise; % 6,7'si mera alanıdır.IV. Alt bölge % 6,55 ve I.Alt bölgede ise % 5,3 oranında mera
alanına sahiptir.
F.2.2. Kullanım Amaçları ve Yararları
Aşağıdaki tabloda meralarımızda hem kuru, hemde yeşil ot veriminin düşük seviyede ve hayvanların
kaba yem açığını karşılamayacak düzeyde olduğu görülmektedir.
97

Mera Alanı
(ha)
Kuru Ot
Verimi
(kg/ha)
Yeşil Ot Toplam Verim (ton/yıl)
Verimi
(kg/ha) Kuru Ot Yeşil Ot
53.375 450 1200 24.018 64.050
TABLO 40
Hatay Đli Çayır ve Mera Arazilerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı
50000
45000
40000
35000
mera
30000 çayır (ha)
25000
20000
15000
10000
5000
I II III IV V VI VII VIII
0
I II III IV V VI VII VIII
mera çayır (ha) 98 113 220 1338 1278 4110 46218 0
GRAFĐK 20
Grafik 'de görüldüğü üzere; Hatay ilinin çayır ve Mera alanlarının arazi kaabiliyet sınıflarına göre en
fazla VII. sınıf araziler oluşturmakta i bu alanda yetişen bitkiler yöreye adapte olmuş fakat verimleri
düşüktür. Bu sebeple mera alanlarının ıslah edilmesi gerekmektedir.
F.3. FLORA
F.3.1. Türler ve Popülasyonları
Amanos Dağları bitki coğrafyası açısından holarktik flora bölgesi içinde Doğu Akdeniz
bölümünde bulunmaktadır. Đzobotanik açıdan bölge Akdeniz sert yapraklı ormanları olarak
tanımlanmıştır. Potansiyel bitki örtüsü yönünden bölgede 5 ayrı bitki formasyonu görülmektedir.
98

Bunlar yükseltiye bağlı olarak sırasıyla ; Kıyı kısımları kuşağı, Akdeniz herdem yeşil meşe ormanları
sub - humit Akdeniz kuşağı ve sub mediterranian meşe-çam ormanları kuşağıdır. Bunlara ek olarak
2000-2050 m. yükseltide yer alan orman sınırı üzerindeki bodur çalı toplulukları ise subalgin kulminal
kuşak olarak adlandırılmıştır.
Amanos Dağları florası, Türkiye florası içerisinde yer alan bitki cinslerinin yaklaşık olarak
yarısını içermektedir. Sahip olduğu iklim özellikleri ; coğrafyası ve değişken topografyası nedeniyle
çok zengin bir tür çeşitliliği sergilemektedir. Bunun yanında Avrupa - Sibirya flora bölgesinden
orjinlenen pek çok bitki türünü barındırması bu dağlık alanın önemini arttırmaktadır.
Dağlık alan ile Đskenderun Körfezi arasındaki dar kıyı şeridinde kumulları izleyen ovalık alan
Ceratonia - Pistacia ile Pistacia - Qvercus - Coccifera maki toplulukları ile kaplıdır. Yapım alanı
kullanımları etkisiyle alanın doğal potansiyeli bir vejetasyon strüktürüne sahip olduğu saptanmıştır.
Antropojen etkiler sonucu ortaya çıkan hemen hemen tümünü bahçe ve tarla yabani otlarının
oluşturduğu, genellikle tek veya iki yıllık otsu türler ile karakterize edilen bu topluluk ruderal
vejetasyon olarak adlandırılmaktadır.
Amanos Dağları, bitki coğrafyası ve endemik türler açısından özel bir yere
sahiptir.Özellikle dağların batı kısımlarındaki nemli ormanlar ,günümüzde esas yayılış alanı Doğu
Karadeniz ve Orta Avrupa olan Doğu kayını (Fagus orientalis),doğu gürgeni(Carpinus
orientalis),porsuk(Taxus baccata),Işılgan(Ilex colchica),ıhlamur(Tlia argentea),şimşir(Buxus
sempervirens) öksin ve Avrupa-Sibirya floristik elemanlarının en güney yayılışını temsil eden
kalıntı populasyonlarını içerir.Amanos Dağlarında 850m. Yüksekliğe kadar maki formasyonu ve
kızılçamların yaygın olduğu tipik Akdeniz kuşağı görülür.Nemli ormanları oluşturan doğu
kayınının en uygun yayılış alanı 1500-1800 metre arasında olmasına rağmen, bu bölgede daha
düşük yükseltilerde,derin topraklı kuzey bakılarda ve nemli vadilerde 100 metreden itibaren
görülür.Toros göknarı (Abies cilicica) 1600-2100m arasında daha çok gölge yamaçlarda , toros
sediri (Cedrus libani) ise doğu yamaçlarda 550m ile 1800-2000 m arasında yayılış
gösterilir.Endemik türler 800-1500m. arasındaki saçlı meşe ormanlarında yayılış göstermektedir.
Dörtyol Orman Đşletme Müdürlüğü Amenajman Planında, Davis’in “Flora of Turkey” adlı
altı ciltlik kitabından alınarak tespit edilen türler aşağıda belirtilmiştir.
PTERĐDOPHĐTA (Sporlular)
Takım Filicales
Alyssum constellatum
Ophioglossaceae familyası Alyssum callichroum
Ophioglossum vulgatum Alyssum murale
Sinopkteridacea familyası Alyssum cassium 900-2100m.
Chilanthes fragans
Alyssum cilicicum
Adiantum capillus-veneris Alyssum giosmanum 1000 m.
Pteris vittata Alyssum samariferum 1200-1800 m.
Asplenum adiantum-nigrum
Aspleum anopteris
Alyssum dubertretii
Asplenum septenttrionele
Phllitis scolopendirium
CRUCĐFEAE
Athyriaceae familyası
Hesperis matronalis
Athyrium filix-foemina Hesperis scabrida 1500-1950 m.
Polystichum sculatum malcolmia crenulata 300-1000 m.
Polystichum setiferum Erysinum tenellum 350-1000 m.
Dryopteris Filix-mas
Cheiranthus cheiri
Piypodium vulgare Arabidopsis thaliana 1400 m.
99

Salvinia natans
CĐSTACEAE
SPERMATOPHĐTA (Tohumlular) Cistus creticus 600-700 m.
Cymnospermae Cistus salviifolius 200 m.
PĐNACEAE Heliathemmum nummularium 1000 m.
Abies cilicica 1200-1400m. Fumuna oligosperma 1000-1700m.
Cedrus libani 1200-1900m. VĐOLACEAE
Pinus nigra 1000-1200m. Viola sieheana 900m. ve üzeri
Pinus brutia 0-1000m. Viola modesta 1200 m.
TAXACEAE Ploygala comosa 1000m.
Taxus baccata 1800-1900m. CARYOPHĐLLACEAE
CUPRESSACEAE Arenaria kotschyana 1500-2000 m.
Juniperus oxycedrus Arenaria deflaxa 1080-2000m.
Juniperus excelsa Arenaria cassia 800 m.
Arenaria tremula 320 m. Alyssum praecox
Arenaria drypidae 1500-2000 m. Alyssum baumgartnerianum 1300-1400m.
Minuartia juniperina 1830 m. Alyssum syryacum endemik
Minuartia decipiens Alyssumoxycarpum 1200 m.
Minuartia tchihachewii Saponaria syriaca 320 m.
Minuartia globulosa Quercus cerris 1000 m.
Cerastium anomalum 1000 m. Quercus pedunculata 1000-1500 m.
Cerastium glomeratum 100 m. Fagus oriantalis 1500-2000 m.
Cerastium brachypelatum 800 m. Draba haradjinaii endemik
Cerastium pumilum 500 m. Arabis turrita
Cerastium fragillimum 1200 m. Arabis caucasica 1400-1500 m.
Spergulalaria marina Arabis sagittata 1000 m.
Thurya capitata 1150-1350 m. Arabis aucheri 1000 m.
Dianthus polycladus 100 m. Turritis laxa
Dianthus orinitus
Rorippa austriaca
Dianthus zonatus
Barbarea minor
Dianthus calocephalus
Alyssum callichroum
Petrorhagia alpina 250-1000 m. Alyssum lazica
Velezia fasciculata
Cardamine graeca
RANUNCULACEA
Hesperis bicuspidata
Nigella stellaris
Tilia argentea
Delphinium fiscum
Linum corymbulosum
Delphinium peregrinum Linum trigynum 600 m.
Consolida axilliflora 1300-1800 m. Linum aroanium
Anemone blanda
Geranium robertianum
Anemaone coronaria 900 m. Geranium columbianus
Clematis flammula Geranium libanoticum 1200 m.
Ranunculus pludosus Geranium asphodeloides 900-1200 m.
Ranunculus sprunrianus Geranium libani 900 m.
Ranunculus damascenus Erodium botrys 700 m.
Ranunculus reuterianus Erodium malacoides 100-300 m.
Ranunculus rumelicus Erodium amanum 1500-2000 m.
Paeonia mascula
Erodium cicutarium
Paeonia daurica Phytolacca pruinosa 1300-1400 m.
100

Papaver dubium 1300-1700 m. Pytoloccata pruinosa 1300-1400 m.
Fumaria cilicica
900 m. GUTTIFERAE
CRUCĐFERAE Hypericum amblysepalum 690 m.
Brassica nigra
Hypericum hicrinum
Sinapis arvensis Hypericum androsaemum 1200-1800 m.
Eruca sativa 350-1000 m. Hypericum pallens 450 m.
Raphanus raphanistrum 200-400 m. Hypericum thymifolium 600 m.
Enarthrocapus arcuatus Hypericum origanifolium 1050 m.
Lepidium sativum Hypericum tetrapterum 1200-1800 m.
Đsatis amani endemik 2250 m. Hypericum perforatum 600 m.
Đsatis lockmanniana endemik 610 m. Malva sylvestris
Đberis sempervirens 1000 m. Lavatere punctata 1000-1200 m.
Đberis attica Alcea setosa 600 m.
Aethionema heterocapum 1200 m. Althaea cannabina 500-600 m.
Thlaspi annum 500 m. Althaea hirsuta 1300-1700 m.
Thlaspi elegans 1300 m. Oxalis corniculata
Thlaspi oxycedrus 800-900 m. Zygophyllum fabago
Capsella bursa-pastoris 1400-1700 m. Haplophyllum suaveolens var.Glabrum
Peltaria angustifolia
Haplophyllum myrtifolium
Alyssum szowitsianum 1600 m. Distanus albus
Alyssum stribryi 1400 m. Acer platanoides 1400 m.
Acer hyrcanum 1600 m. Sanquisoreba minore
Acer monspssulanum
Alchemilla sciadiephylla endemik
Vitis silvestris 320 m. Alchemilla buseereiana 1200-1800 m.
Ampelopsis oriantale
Rosa phoenicia
Rhamnus libanoticus Rosa tomentosa 800-1000 m.
Rhamnus oleoides 150-300 m. Pyracatha coccinea 1100-1800 m.
Rhamnus punctatus Crataegus aronia var minuta 600 m.
Đlex cochica 1000 m. Crataegus mono monogina
Pistacia lentiscus 100 m Sorbus persica
Pistacia terebintus
Sorbus torminalis
Pistacia terebintus var palaestina Eriolobus treilobatus
Eounymus latifolius 1200-1400 m Laurocerasus officinalis
Eounymus europaeus 1000 m.. Prunus spinosa
Ankyropetalum arsusianum Cerasus rostrafa 1800 m.
Cypsophila sphaerocephala Rubus sanctus 150 m.
Silene italica
Rubus discolor
Silene caramanica 1600-2100 m. Rubus canescens var.glabratus
Silene haradjianii endemik 1200 m. Rubus hirtus 1800 m.
Silene conferetiflora 750-1500 m. Potentilla libanotica
Silene vulgaris 700 m. Fragaria vesca
Silene inclinata 410 m. LEGUMINOSAE
Silene combal 1600-2100 m. Cercis ciliquastrum subsp herbecarpa
Silene alba subsp divaricata 1700 m. Sphora jaubertii
Silene alba subsp eeriocalycina
Anargis foetida
Silene noctiflora
Chamaecytisu hirsutus
Silene rigidula 800-1000 m. Chamaecytisu drepanolobus
101

Silene fuscata Chamaecytisu cassius 500-700 m.
Silene behen 100-300 m. Gonocytisus pterocladus 160-210 m.
Silene papillosa
Genista lydia
Silene squamigerea 1300-1600 m. Genista libanoctica 600 m.
Agrostemma githago 1000 m. Genista albida 700-2200 m.
Agrostemma gracilis 1300-1600 m. Genista anatolica
Paronychia cotschyana 700 m. Genista acanthoclada
Paronychia amani 1200-1800 m. Spartium junceum
Sclereathus annus Podocytisus caramanicus 700-1000 m.
Polygonum setosum 1300-2000 m. Adenocarpus complicatus 300-1340 m.
Polygonum puchellum
Lupinus varius
Rumex tuberosus 1000 m. Colutea cillicica 100-2000 m.
Rumex amanus 800-900 m. Astragallus suberosus
Rumex nepalensis
Astragallus cretegus
Rumex dentatus
Astragallus angustiflorussubs amanus
Myrtus communis
UMBELLIERAE
Eucaliptus camaldulensis Seseli campestre 500 m.
Lythreum salicareia Foeniculum vulgare 150 m.
Lythreum junceum
Kundmannia syriaca
Epilobium angustifolium 1500-2000 m. Physospermum comubiense
Epilobium hiresitum 1500-2000 m. Hippomarathrum microcarpum
Epilobium parevifloreum 900 m. Bupleurum lophocarpum 500 m.
Bupleurum pauciradiatum 500-600 m.
Epilobium montanum Bupleurum boissieri 240-915 m.
Epilobium tetragonum 900-1200 m. Bupleurum dichotomum 350-650 m.
Epilobium obscurum
Falcaria vulgaris
Bryonia multiflora 1200 m. Ancelica sylvestris
Bryonia creetica
Ferula amanicola
ROSACEAE
Peucedanum ruthenicum
Hammatolobium lotoides
Laserpitium glaucum
Vicia sericocarpa
Turgenia latifolia 500-700 m. Lathyrus laxifolius
Sanicula aeropeae
Lathyrus nissalia
Eryngium falcatum
Trifolium caucasicum
Eryngium glomeratum
Trifolium davisii
Eryngium campestre
Trifolium spinosa
Lagoecia cuminoides
Trifolium coelesyriaca
Myrhoides nodosa
Medicago coronata
Rhabdosciadium oligocarpum
Medicago minima
Chaerophyllum libanoticum
Medicago arabica
Anthriscus lamprocarpa
Dorycnium hirsutum
Coriandrum sativum
Dorycnium rectum
Smyrnium olusatrum
Dorycnium graecum
Smyrnium connatum 1000 m. Dorycnium pentaphyllum
Smyrnium creticum 1000 m. Dorycnium amani
Cephalaria syriaca
Lotus edulis
Scabiosa colubaria
Lotus collinus
102

COMPOSĐTAE Astragallus leparinus 600-1500 m.
Asteriscus aquaticus
Astragallus thiebentii
Pallenis spinosa
Astragallus commagenicus
Artemisia annua
Astragallus antiochianus
Tyrimnus leucographus 300 m. Astragallus bombycalyx 1800 m.
Serratula curdica
Centaurea aggregata
Astragallus drusorum
Centaurea ptosimopappa
Astragallus delbesii
Staehelina lobelii
Giycyrrhiza glabra
Carlina involucrata 1200-2000 m. Glycyrrhiza echinata 1250 m.
Carlina lanata 750 m. Psoralea bituminosa 900 m.
Siebera pungens 750 m. Cicer floribundum 1350 m.
Echinops viscosus
Vicia crocea
Echinops oriantalis
Vicia cassubica
Scarzonera acanthalimon
Viciavillosa
Scarzonera cotschyi
Vicia cassia
Hieracium barbeyi 1500-1980 m. Vicia palaestina
Crepis reuterana
Vicia cypria
Crepis amanica 700-1200 m. Vicia tetrasperma
Đnula graveolens
Vicia hirsuta
Carpesium abrotanoides Vicia lunata var.grandiflora 1520 m.
Salidago virgaurea Vicia galeata 1400 m.
Galatella punctata
Vicia cracca
Erigeron acer
CAMPANULACEAE
Conyza bonariensis Campanula postii 1300-2000 m.
Bellis perennis
Campanula stricta
Anthemis halophila
PRĐMULACEAE
Leucocyclus formosus
Cyclamen cillicium
Achillea cretica
Cyclamen percicum
Tanecetum aucheri
Cynanchum acutum
Tanecetum depaupratum
Vincetoxicum raddeanum
Tanecetum haradianii
Convolvulus cantabrica
LEGĐMĐNOSAE
Cordia myxa
Lotus palustris
Heliotrapium europaum
Coronilla emerus
Symphytum brachycalix
Coronilla coronata Verbascum oriantale 1020-1050 m.
Ornithopus compressus
Verbascum discolor
Vesbascum amanum Sedum magelense 1700-2100 m.
Lesquereuxra syriaca Sedum sempervivvoides 1300-2000 m.
Lathreae squamaria
Sedum hisponicum
CRASSULACEAE
Sedum pallidum
Umbilicus erectus 1700 m. Telmissia microcarpa
Umbilicus horizontalis
Saxifraga tridactylites
Rosularia elymaitica
Saxifraga cymbalaria
Sedum stolonuferum 1400 m. Saxifraga hederacca 900 m.
Sedum album 1500-2000 m.
103

Litoral Kayalarının Karakteristik
Bitkileri
- Limonium gmelinii (Willd.) O.Kuntze
- Crithmum maritimum L.
- Mesembryanthemum nodiflorum L.
Kıyı Kumullarının Karakteristik Bitkileri
- Sa Isola koli L.
- Cakile maritima Scob.
- Eryngium maritimum L.
- Euphorbia paralias L.
- Pancratium maritimum (L.) Hoff And Link.
- Otanthus maritimus L.
- Parapolis incurva L.
- Euphorbia peplis L.
Tuzlu Kıyı Bataklıklarının Karakteristik
Bitkileri
- Artrochnemum macrostachyum (Moric.)
Moris
- Atriplex portulacoides L.
- Artrochnemum fruticosum (L.) Moq.
- Salicornia europaea L.
- Sueda prastrata Pal I.
Nehir Yatağı ve Bataklıkların Karakteristik
Bitkileri
- Typha latifolia L.
- Phragmites ausralis (Cav.) Trin.
- Iris pseudocorus L.
- Juncus maritimus Lam.
- Juncus acutus L.
Dere Yataklarının Karakteristik Bitkileri
- Carex divisa Huds.
- Schoenus nigricans L.
- Nasturtium officinale R. Br.
- Ve ro n i ca anagallis-aquatica L.
- Ranunculus aquatilis L.
- Lemna trisulca L.
- Lemna minor L.
- Lemna gibba L.
Konifer Ormanların Karakteristik Bitkileri
- Pinus brutia Ten.
- Pinus pinea L.
- Pinus halepensis Mill.
- Cupressus sermpervirens L.
- Juniperus phoenicea L.
- Juniperus oxycedrus L.
- Cedrus libani Barr.
- Abies cililcicQ Carr.
Galeri Ormanlarının Karakteristik Bitkileri
- Platanus orientalis L.
- Liquidamber orientalis Mill.
- Ulmus minor Mill.
- Nerium oleander L.
- Vitex agnus-castus L.
- Ficus carica L.
- Adianthum capiius-veneris L
Yaprak Döken Ormanların Karakteristik
Bitkileri
- Quercus ithaburensis subsp
. Macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.
- Quercus cerris Lo
- Fagus orientolis Lipsky.
- Euonymus latifolia (L.) Mill.
- Staphyllea pinnato L.
- Carpinus orientolis L.
- Ostrya carpininfolia Scop.
- Sorbus torminolis (L.) CR.
- Corn us mas L.
- Fraxinus ornus L.
- Acer monspessulanum L.
- Populs tremula L.
- Crataegus monogyna Jacqo
- Styrax officinolis L.
104

Synantropik Vejetasvon Karakteristik Bitkileri
- Hyoscyamus niger L
- Anthemis chia L
- Hyoscyamus albus L.
- Bellis perennis L.
- UrticQ urens L.
- Crepis foetida L
- Parietario judaica L.
- Senecia vulgaris L.
- Hordeum murinum L.
- Chondrilla juncea L.
- Poa annua L.
- Carthamus lanatus Lo
- Stellaria media (L.) Viii
- Cariina corymbosa L.
- Capparis spinosa L.
- Scolymus hispanicus L.
- Veronica cymbalaria Bodard
- Picnomon acarna (L.) Cass
Maki Karakteristik Bitkileri
- Quercus coccifera L.
- Quercus infectoria Olivier
- Ceratonia siliqua L.
- Myrtus communis L.
- Phillrea latifolia L.
- Olea europea L.
- Olea europea var. Sylvestris Mill.
- Hypericum perforatum L.
- Pistacia lentiscus L.
- Pistacia terebinthus L.
- Cotinus coggygria Scop.
- Rhus coriaria L.
- Cercis siliquastrum L.
- Colutea arborescens L.
- Smilax aspera L.
- Paliurus spina-Christi Mill.
- Hedera helix L.
- Clematis flammula L.
- Laurus nobilis L.
- Ruscus aculeatus L.
- Asparagus acutifolius L.
- Asparagus tennuifolius Lam.
- Gonocytisus angulatus (L.) Spach.
- Rhamnus oleoides L.
- Spartium junceum L.
- Osyris alba L.
- Genista acanthoclada DC.
- Jasminum fruticans L.
- Genista lydia Boiss.
- Calycotome villosa L.
- Cistus creticus L.
- Sarcopoterium spinosum (L.)
- Spach.
- Lithodora hispidula (Sm.) Griseb.
- Erica manipuliflora Salisb.
- Teucrium polium L.
- Coridothymus capitatus (L.) Reichb.
- Origanum vulgare L.
- Salvia officinalis L.
- Urginea maritima (L.) Baker
- Asphodellus aestivus Brot.
- Muscari comücum (L.) Mill.
- Muscari neglectum Guss.
- Orchis coriophora L.
- Cyclamen percicum Miller \
105

F.3.2 Habitat ve Topluluk
Synantropik Vejetasvon Karakteristik Bitkileri
- Piptatherum miliaceum (L.) Cosson
- Silybum marianum (Lo)
- Sorghum halepense (L.) Pers.
- Onopordum illyricum L.
- Medicago minima (L.) Desr.
- Conyza canadensis (L.) Cronq.
- Medicago arabica (L.)Huts.
- Carduus pycnocefalus Jacq.
- Medicago orbicularis (L.)AII.
- Sonchus oleraceus L.
- Trifolium repens L.
- Lactuca seriolla L
- Trifolium campestre Schreb.
- Xanthium strumarium L.
- Trifolium resupinatun L.
- Xanthium spinosum L.
- Vesbascum sinuatum Lo
- Cripsis aculeata (L.) Aiton.
- Capsella bursa-patoris (L.) Medik.
- Portulaca oleracea L
- Galium aparine L.
- Tribulus terestris L.
- Malva neglecta Wallr.
- Chenpodium album L.
- Cichorium intybus L.
- Daruta stramonium L.
- Matricaria charnamilla L.
- Ecballium elaterium L.
- Anthemis cotula L.
.
- Centaurea calcitrapa L.
Đlimiz, içerisindeki bitki toplulukları aşağıda verilmiştir.
106

Bataklık (Sazlık) - Tuzcul Bitkileri
Alepocurus littürolis (Gouan) ParI
- sahil tilki kuyruğu
Artemisia scoparia Boiss.
- pelin
Artrochnemum fruticosum
- çorak otu
Arundo donax L.
- masura kamışı
Bolboschoenus maritimus (L.) Palla
Calamogrostis pseudophragmites (Haller fil.) Koeler - sahil süvari çayır otu
Carex divisia Hudson
Conyza canadensis (L.) Cronquist
- Kanada şifa otu
Cyperus fuscus L.
Cyperus glaber L.
Cyperus longus L
Equisetum ramossimum Des!
Gladiolus italicus Miller
Halimione portulacoides (L.) Aellen
Halocnemum strobilaceum (Paıı.) Bieb.
Imperata cylindirica
Inula chritmoides L.
Inula viscosa (L.) Aiton
Juncus acutus L.
Juncus maritimus Lam.
Juncus rigidus Desf
Limonium angustifolium
Melilotus elegans Salzm.
Najas minor
Orchis coriophora
Orchis morio
Phragmites australis
Plantago maritima
Polygonum maritimum
Potamogeton nodosus
Pulicario dysentarica (L.) Bernh.
Ranunculus sphaerospermus
Rubus sanctus
Saccharum ravennue (L.) Murray
Salicornia europae L.
Scirpoides holoschianus (L.) Sojak
Serapias vomeracea
Shoenus nigricans L.
Sporobolus virginicus (L.) Kunth
Suaeda altissima (L.) Pall.
Tamarix smyrensis
Tamarix tetragyna
Typha latifolia
Veronica anagallis-aquatica
- dallı at kuyruğu
- çorak otu
- çorak otu
- anduz otu
- anduz otu
- topuk otu, hasır otu
- sahil hasır otu
- taş yonca, sinek tırfıl
- su perisi
- pis kokulu orkide
- salep orkide
- kargı, adi kamış
- kum sinir otu
- sahil çoban değneği
- su sümbülü, havyar otu
- pire otu
- su papatyası, su düğün
- böğürtlen
- okluk
- deniz börülcesi
- su sandalye sazı
- siyah baş sandalye sazı
- sahil ayrı k otu
- soda otu
- ılgın
- ılgın
-berdi
- yavşan otu
107

Kumul Bitkileri 1.
Aegilops cylindrica
Alhagi mannifera
Allium junceum L
Anagallis arvensis
Anchusa aggregata Lehm. '
Anthemis pseudocotula Boiss.
Aristida caerulescens Des{
Asparagus tenuifolius
Asphodelus aestivus
Atriplex hastata L.
Beta maritima L. Briza minor
Bromus psammophilus P.M. Smith
Bromus tectorum L. - brom
Cakile maritima Scop.
phynocephalus L.
Carex flacca
Cariina oligocephala Boiss. & Kotschy
Centarium erythrea Rafin.
Cionura erecta (L.) Griseb.
Cistus creticus
Cistus salviifolius
Convolvulus lanatus
Crepis foetida L.
Crepis setoso Hall. iii.
Cutandia memphitica (Sprengel) K. Richter
Cyperus capitatus Vandelli
Daphne sericea
Daucus littarolis
Dorichnium hirsutum
Echium angustifolium
Elymus farctus (Viv.) Runemark ex Melderis
Ephedra fragilis Desv.
Epilobium hirsutum
Erica manipuliflora
Erodium laciniatum (Cav.) Willd.
Erucaria hispanicQ (L.) Druce
Eryngium maritimum
Euphorbia helioscopia L.
Euphorbia paralias L.
- deve dikeni
- tarla fare kulağı
- sığır dili
- köpek papatyası
- kuşkonmaz
- çiriş otu
- karapazı
- kum bromu
- deniz hardalı Cardduus
- tarla kangalı
- ayak otu, saparna
- domuz dikeni
- pembe çiçekli laden
- beyaz çiçekli laden
- havlı sahil sarmaşığı
- hindiba
- topuklu venüs otu
- yabani defne
- bodur sahil pıtrağı
- engerek otu
- elim otu
- deniz üzümü
- tüylü yakı otu
- püren, funda
- dönbaba
- sütleğen
- kum sütleğeni
108

Euphorbia pep/is L.
Kumul Bitkileri 2.
- sütleğen
Euphorbia terracina L. :
Fonthanesia phllyroides - cılbırtı, süpürge çalısı .
Geranium disesectum L.
- turna gagası
Halopep/is amplexicaulis (Vahı.) Ung.-Sternb.
Helianthemum stipulatum (Forssk.) C. Christ.
Hordeum murinum L.
Hyperrhania hirta (L.) Stapf
mperata cylindirica
lpomae stolonifera (Cyr.) J.F. Gmelin
Lactuca saligna L.
Lagurus ovatus
Lavandula stoechas
Limonium greacum
Lo/ium perenne
Malva nicaensis All.
Medicago littoralis (L.) Rohde ex Loiss.
Medicago marina L.
Myrtus communis
Nerium oleander L.
Osyris alba
Otanthus maritimus (L.) Hoffm. & Link
Pancreatium maritimum L.
Parapho/is incurva
Paronychia argentea Lam.
Phalaris paradoxa
Phllyrea latifolia
Phoenix canariensis
Phrasium majus L.
Pinus brutia Ten.
Pinus halepensis
Piptatherum mi/iaceum
- güneş gülü
- sahil arpası
- sahil gece sefası
- söğüt marulu
- tavşan kuyruğu
- lavanta çiçeği
- delice
- ebegümeci
- kum yoncası
- sahil yoncası
- murt, mersin
- zakkum
- kum zambağı, sahil ada soğanı
- kıvrık ayrık
- dolama otu
- kaynaş
- pırnal
- yabani hurma
- kızı/çam
- halepçamı
Pistacia lentiscus L.
- mastik, sakızlık
Pistacia terebinthus L.
- menengiç, sakız ağacı
Plantago logopus - sinirli ot -
Polygonum maritimum L.
- çoban değneği
Rhamnus oleoides
- cehri
Rubia tenuifo/ia
Rumex conglomeratus
Salsola kafi L.
Salsola soda L.
Salvia viridis L.
- kök boyası
- Iabada, kuzu kulağı
- dikenli çöğen, tuz otu
- dikenli çöğen , soda otu
- çayır ada çayı
109

Allium scorodoprasum L.
Allium vinale L.
Diğerleri (Sazlık ve Kumul Alan evresindekiler )-1
Ammi majus
Ammi visnaga
Arum dioscoridis L.
Avena sterilis L.
Bellis perennis
Brassica elongata Ehr.
Brassica tournefortii Gouan
Calendula arvensis L.
Calicotome villosa
Capparis spinosa
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik
Centarium erythrea
Centauria calcitrapa
Chenopodium album L.
Chondrilla juncea L.
Chrozophora tinctoria
Chrysanthemum coronarium L.
Cichorium pumilum Jacq.
Cirsium vulgare (Sevi) Ten.
Clematis vitalba
Convolvulus arvensis L.
Conyza canadensis (L.) Cronquist
Crateagus monogyna
Cynodon dactylon (L.) Pers.
Cyperus rotundus L.
Dianthus strictus
Ecballium elaterium (L.) A. Rich.
Echinops viscosus DC.
Echium ita/icum
Erodium cicutarium (L.) L 'Herit
Erodium gruinum (L.) L 'Herit
Eryngium creticum
Eryngium glomeratum
Foeniculum vulgare
Fumaria densiflora Galium aparina
Haplophyllum buxbaumi
Hedypnois cretica (L.) Dum.-Cours
Heliotrophium europaeum
Helminthoteca echioides
- diş otu
- yılan yastığı
- yabani yulaf
- çayır güzeli, koyun gözü
- şamdan çiçeği
- azgan
- keber
- çoban çantası
- yıldız gelin düğmesi
- kasımpatı, krizantem
- köygöçüren
- kanada şifa otu
- eşek hıyarı, cırt atan
- kirpi başı
- dönbaba
- rezene, anason
110

Hymenocarpus circinnatus
Diğerleri (Sazlık ve Kumul Alan evresindekiler )-2
Hypericum polyphyllum Boiss. & Bal.
Lathyrus gorgonii Pari.
Lathyrus stenophyllus Boiss. &Heldro
Lavatera punctata
Linum bienne
Lonicera etrusca
Lotus corniculatus Lo'
Malva nicaensis
Morus alba
Onobryhis christa-galli (Lo) Lam.
Ononis reclinata Lo
Onopordum boissieri Willk.
Ornithogalum umbellatum
Paliurus spina-christi
Pallenis spinosa (Lo) Cass.
Popover rhoeas
Picris altissima Delile
Plantago lanceolata
Plantago scabra
Polypogon maritimus Willd.
Polypogon monspeliensis (L.) Desf
Portulaca olereacus
Prosopis farcıa
Psorolea bituminoso
Pulicario dysentarica
Quercus coccifera
Ranunculus scleratus
Rapistrum rugosum (Lo) All. Rhamnus alaternus
Ricinus communis
Ruscus aculeatus
Salix alba
Sanguisorba minor
Sanguisorba minor
Scabiosa chalocephala
Scolymus hispanicus L.
Scrophularia canina L.
Silybum marianum
Solanum nigrum
Thymbra capitata
Tribulus terrestris
Trifolium fragiferum
- mürdümük, yalancı bezelye
- ebegümeci
- beyaz dut
- eşek dikeni
- yıldız çiçeği
- karaçalı
- altıngöz
- gelincik
- sinir otu
- çeti
- pire otu
- düğün çiçeği
- adi hintyağı bitkisi
- ak kavak
- çayır düğmesi, sincan otu
- kangal, meryemana dikeni
- it üzümü
- çilek tırfıl
111

F.4. FAUNA
F.4.1. Türler ve Popülasyonları
F.4.1.1. Karasal Türler ve Popülasyonları
Amanos Dağları, ülkemizin en zengin
faunustik alanları durumundadır. Yaban hayatı
bakımından oldukça zengindir.Hatay Đlinin yaban
hayatı yayılımı 0- 10 m’de kaplumbağa ve sulak
alan çevresi 10- 550 m’de turaç çevresi, 500-1000
bülbüller, 1000-1500 m'de yırtıcı kuşlar çevresi,
1500 m’ de yükseklerde yaban keçisi çevresi
olarak sınırlandırılmıştır. 0- 1 O m. arasında deniz
ve kumul alanda yaban hayatı deniz
kaplumbağaları ile sulak alanlar çevresi olarak
deniz kaplumbağalarının yumurta bırakma ve
üreme alanlarını, kuşların kışlama, konaklama,
kuluçka alanını oluşturmaktadır.
Hatay Đli faunasına ait hayvan türleri aşağıda verilmiştir
Kurbağalar
- Bombina variegata Sarı Kurbağa
- Alytes obstertrican' Ebe Kurbağası
- Bufo viridis' Haçlı Kurbağa
- Rana pipens Adi Kurbağa
- Hyla arborea Ağaç Kurbağası
- Bufo calimata Yeşil Kurbağa
Sürüngenler
- Lacerta simonyi Küçük Kertenkele
Testudo hermanni Herman Kaplumbağası
Testudo graeca Yunan Kaplumbağası
- Chemoeleo charndeleq Bukalemun
- Algyroides marchi Hareketli Kertenkele -
Lacerta lepid Çit Kertenkelesi
- Lacerta papca Cüce Çit Kertenkelesi -
Lacerta viridis Yeşil Kertenkele
- Padavcis muralis Duvar Kertenkelesi
- Vipera ammodytes Akdeniz Engereği
- Vipera xanthina Engerek
- Vipera lebatina Sarı Engerek
Kuşlar-1
- Tachybabtes
- Podiceps cristatus Tepeli Dalgıç
- Podiceps nigricallis Kara Boyun
- Pelecanus cripus Tepeli Pelikan
- Pelecanus onoeratalus Pelikan
- Phalacrocorax carbo Karabatak
- Phalacrocorax pymaeus Cüce Karabatak
- Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı
- Bobulcus ibis Öküz Balıkçılı
- Egratta garzetta Küçük Beyaz Balıkçıl
- Egratta alba Beyaz Balıkçıl
- Ardea cinerea Gri Balıkçıl
- Platales leucoradia
- Phoenicopterus ruber Flamingo
- Anser anser Boz Kaz
- Anser albifrons Sakarca
- Cynus oler Sessiz Kuğu
- Cynus cghup Ötücü Kuğu
- Tadorna ferruginia Angut
- Tadorna tadorna Su na .
- Nettarufina Kızılbaş
- Anas penolope Peruk Ördeği
- Anas strepera Boz Ördek
- Anas crecca Çamurcu
- Anas platyrhynchos Yeşilbaş
- Anas aculata Kıl Kuyruk
- Anas clypeata Kaşıkçı Ördeği
- Anas guerguedula Çıkrınçın
112

Kuşlar-2
- Marmaronetta Yaz Ördeği
- Anthya fuligula TepeliÖrdek
- Anthya ferina Elmabaş
Unidentified ducks
- Unidetified gulls
- Oxyura leucocephala Dikkuyruk
- Porphyrio porphyria Saz Horozu
- Rallus aquaticus Su Tavuğu
- Porzana porzana Benekli Su Tavuğu
- Gallinula chtoropus
- Fulica atra Sakarmeke
- Grus grus Turna
- Himentopus himentopus Uzunbacak
- Charadrius hiaticula Halkalı Yağmurcun
- Charadrius alexnidrius Yarım Halkalı
Yağmurcun
- Vanellus vanellus -
- Calidris alba Çakıl Kuşu
- Ca/idris minuta Küçük Kum Kuşu
- Calidris alpina Dağ Kum Kuşu
- Calidris minutalpina Küçük Dağ Kum Kuşu
- Phi/omachus pugnax -
- Asia flammeus Bataklık Baykuşu -
Gallinago gallinago
Çulluk
- Gallinago medica Iri Çulluk
- Limosa Iimoso Siyah Kuyruklu Çulluk
- Numenius arguata Uzun Gaga/ı Çulluk
- Tringa erythropus Kızıibacak
- Tringa totanus Düdükçüm
- Tringa stagnatilis Bataklık Düdükçümü
- Tringa nebulovia Yeşilbacak Düdükçümü
- Tringa ochropus Yeşil Düdükçüm
- Larus minitus Küçük Martı
- Larus genei Ince Gaga/ı Martı
- Larus canus Adi Martı
- Larus ridibundus Karabaşlı Martı
- Larus angentatus Halkalı Martı
- Gelochelidon nilotica Gülen Sumru
- Sterua caspia Hazar Kırlangıcı
- Sterua sandvicensis Deniz Kırlangıcı
- Steua pavdicea Kırlangıç
- Riparia riparia Kum Kırlangıcı
- Chlidonia leucopterus -
- Borchinus cedicnemus Karagöz
- Ammoperdix griseogularis Kum Kekliği
Kuşlar-3
- Panclion haliaetus Bataklık Kartalı
- Circus aeruginosus Saz Delicesi
- Circus cynaeus Ekin Delicesi
- Milvus milvus Kızıl Çaylak
- Circaetus gallicus Yılan Kartalı
- Accipites nimus Küçük Atmaca
- Prunella modularis Çit Serçesi
- Syvia boria Ötleğen
- Phyiloscopus trochilus Söğüt Bülbülü
- Saxicola rubetta çayır Taral Kuşu
Montacola soltanus Gök Ardıç Kuşu
- Qenanthe guenanthe Kuyruk Kapan
- Brithasus rubeccula Nar Bülbülü
- Luscinia magarhychos Bülbül
- Aegithalus conclatus Baştan Kara
- Remiz pendilinus Çulha Kuşu
- Cicon ia cicon ia Leylek
- Ciconia nigra Kara leylek
- Streptopelia decaoto Kumru
- Streptopelia senegelinsis Küçük Kumru
- Cuculus canarus Guguk Kuşu
- Bubo bubo Puhu
- Francolimus francolimus Turaç
- Ragulus regulus Çalı Kuşu
- Luscinia luscinia Çalı Bülbülü
- Coturnix coturnix Bıldırcın
- Alectoris c hulcar i Kınalı Keklik
- Alectoris rulo - Keklik
- Alectoris graeca Keklik
- Buteo buteo Şahin
- Pernis apivorus Arı Şahini
- Falco peregrinus Doğan
- Falco subbute Delice doğan
- Falco columbaris Güvercin Doğan
- Streptopelia turtur Üveyik
- Columba cenas Güvercin
- Athene noctua Kukumav Kuşu
- Upupa epops Đbibik
- Dendrocopos majör Ağaçkakan
- Hironda rustica Kırlangıç
- Anthus trivialis Ağaç incir kuşu
- Anthus paratensis Çayır incir kuşu
- Anthus cervinus Kızılgerdanlı lncir Kuşu
113

Kuşlar-4
- Motacilla alba Akkuyruk Sallayan
- Motacilla flava Sarı Kuyruk Sallayan
- Pycronotus barbatus Arap Bülbülü
- Lanius colluro Çekirge Kuşu
- Alauda arvensis Tarla Kuşu
- Lacustella fuscinoides Dere Bülbülü
- Cinclus cinclus Su Kuşu
- Cardue/is cardue/is Saka Kuşu
- Panser hispaniolensis Söğüt Serçesi
- Pancer domesticus Serçe
- Sturnus vulgaris Sığırcık
- Vanalus vanalus Sığırcık
- Pica pica Saksoğan
- Corvus covax Kara Karga
- Corvus frugi/egus Tohum Kargası
- Corvus corane cornix Leş Kargası
- Corvus monedula Küçük Karga
- Columba palumus Tahtalı Güvercin
- Columba liva Kaya Güvercini
- Asio otus Orman Baykuşu
- Apus apu Ebabil Kuşu
- Merops apiaster Arı Kuşu
- Milvinus nigrans Kara Çaylak
- Coracias garrulus Gök Karga
- Accipiter genti/is Büyük Atmaca
- Perdix perdix Çil Keklik
- Tetraogallus caspius Ur Keklik
- Buteo rufinus Kızıl Şahin
- Neophron perenopteus Akbaba
- Hispolais pallida Ardıç Kuşu
- Saxicola targuata Taş Kuşu
- Turdus pilaris Ardıç Kuşu
- Turdus i/iacus Pas Ardıç Kuşu
Memeliler
- Fethis chanus Saz Kedisi
- Canis aurenus Çakal
- Caster fibe r Kunduz
- Mustela nivalis Gelincik
- Huüadiuz huüadiuz Karaca
"
- Scuris anomalis Ağaç Sincabı
- Martes foina c Kaya Sansar
- Martes martesarls Ağaç Sansarı
Citellus citellus
Tarla Sıçanı
- Lutra lutra Su samuru
- Meles meles Porsuk
- Sus scrofa Yaban Domuzu
- Herpestes ichneumon Kuyruk Süzen
- Hyaena hyaena Sırtlan
- Cricetus cricetus Cırlak Sıçan
- Desmana pyrenaica Köstebek
- Vulpes vulpes Tilki
- Lepus europeus Tavşan
- Microchiroptera sp. Yarasa
- Capreolus capreolus Karaca
- Canis lupus Kurt
- Marmoto marmoto Dağ Sıçanı
114

F.4.1.2. Aquatik Türler ve Populasyonları
F.4.1.2.1. Kürklü Hayvanlar
- Monochus monochus Akdeniz Foku
- Mustela lutreda Bataklık Samuru
F.4.1.2.2. Balıklar
Tatlı Su Balıkları :
- Si/irus glanis Yayın Balığı - Cyprinus carpio Sazan - Cyprinus carpio royal Aynalı Sazan
Lenciscus sp. Tatlı Su Kefali - Anguilla anguilla Yılan Balığı - Barbus barbus Bıyıklı Balık- Lucioperca
lucioperca Sudak - Salmo gardnerji Gökkuşağı Alabalık
Deniz Balıkları :
- Apagon nigripinnis - Upeneus moluccensis- Callionymus filamentosus - Upeneus moluccensis
- Dussumeria acuta - Sillago sihama; - Etmureus teres - Sphyraena chrysoteania- Cynoglossus
sinusarabic - Sphyraena viridensis - Oxyurichthts papuensis - Saurida undosquamis - Sargocentron
rubrum, - Pelates quadri/ineatu - Leiognathus kluzingeri- Stephanolepis diaspros
F.4.2. Habitat ve Topluluklar
F.4.3. Hayvan Yaşama Hakları
F.4.3.1. Evcil Hayvanlar.
F.4.3.1.1. Sahipli Hayvanlar
Konuyla ilgili sağlıklı veriler bulunamadı.
F.4.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar
Hatay merkez Đlçe Antakya’da 1 adet hayvan barınağı bulunmakta olup 21.02.2008 tarihinde
faaliyete geçmiştir.500 hayvan kapasitesi vardır. Barınakta 2 Veteriner Hekim, 5 bakıcı ve 1 şoför
görev yapmaktadır. Sahanın büyüklüğü 8 dekardır.150 m 2 kapalı alanı olup bu alanda Veteriner odası,
Muayene odası, Ameliyathane, mutfak, bakıcı odaları ve idari birimler bulunmaktadır. 10 adet kapalı
alanlı sundurmalı açık kafes bulunmaktadır. Barınaktaki mevcut hayvan sayısı 27.05.2008 tarihi
itibariyle 150 adettir. Bu güne kadar 64 adet hayvan sahiplendirilmiş, 20adet hayvan kısırlaştırılmıştır.
Genel olarak Barınakta Kısırlaştırma, Sahiplendirme, bakım ve aşı çalışmaları yapılmaktadır.
F.4.3.1.3.Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan
Evcil Hayvanlar
Đl düzeyinde nesli tehlike altında olan evcil hayvan türleri bulunamamıştır.
115

F.4.3.2. Hayvan Hakları Đhlalleri
Konuyla ilgili sağlıklı veriler bulunamadı.
F.4.3.3. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği
Çeşitli zamanlarda Belediyelerle, sınırları içerisinde bulunan hayvanların korunması yönünde
yazışmalar yapılmıştır.
F.5. HASSAS YÖRELER
F.5.1 Milli Parklar
Milli park, bilimsel ve estetik bakımdan, ulusal ve uluslararası ender bulunan doğal ve kültürel
değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip doğa parçalarıdır. Đlimizde milli park olarak
onaylanmış saha bulunmamaktadır. Ancak Adi Deniz Kaplumbağalarının (Caretta caretta ve Chelonia
mydas (yeşil kaplumbağa)) yuvalama alanı olan ve aynı zamanda tarihi değerlere sahip olan doğa
sahilleri Milli Park olarak önerilmiştir.
Hatay ‘da daha önce ilan edilmiş Milli Park bulunmamaktadır.
F. 5. 2 Tabiat Parkları
Đlimiz dahilinde tabiat parkı yoktur.
F. 5. 3 Tabiat Anıtı
Đlimizde tabiat anıtı yoktur.
F.5.4 Tabiatı Koruma Alanları
Tabiatı koruma alanları, bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir tehlikeye maruz veya
kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve doğal olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri
içeren ve mutlak korunması gerekli olup sadece bilim ve eğitim amaçları ile kullanılmak üzere ayrılmış
doğa parçalarıdır. Đlimiz sınırlarında 2 adet Tabiatı koruma alanımız bulunmaktadır.
TEKKOZ-KENGERLĐDÜZ TABĐATI KORUMA ALANI
Kuruluşu : 29.05.1987
Alanı : 172 ha.
Konumu : Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, Erzin ilçesi sınırları içerisindedir.
Kaynak Değerleri :
Doğu Kayını ( Fagus orientalis)’nın Dünyada’ki en güney tabii yayılışı teşkil etmesi, ayrıca zengin
bitki ve hayvan topluluğuna sahip oluşu ile nadir ve eşsiz bir orman ekosistemi özelliğine sahip
bulunmasıdır.
HABĐBĐNECCAR TABĐATI KORUMA ALANI
Kuruluşu : 31.12.1993
Alanı : 118 ha.
Konumu : Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, merkez ilçesi sınırları içerisindedir.
116

Kaynak Değerleri :
Saha, kültürel değerler bakımından oldukça zengindir. Bunlardan Sen Piyer Kilisesi kayalara
oyularak yapılmış bir Hristiyan kilisesidir. Yine bu alanda yer alan Karon (Charon) Anıtı; Sen Piyer
kilisesinin 200 m. kuzeyinde yer almakta ve mitolojide “cehennem kayıkçısı” olarak bilinen karon’un
kayalara oyulmuş dev bir büstüdür. Ayrıca Sen Piyer kilisesinin içindeki Günahkarlar Hamamı
Antiokus I. tarafından M.Ö.3.yüzyılda yaptırılmıştır.
F.5.5 Orman Đçi Dinlenme Yerleri
Zübeyde Hanım Mesire Yeri :
Đli
Đlçesi
Alanı
: Hatay
: Dörtyol
: 6 Ha
Ana çeşmeye bağlı 3 adet seyyar çeşme,17 ahşap masa ,çocuk oyun alanı olarakta 1 adet
salıncak 1 adet kaydırak bulunmaktadır.
Đli
Đlçesi
Alanı
Erzin Đçmeler Mesire Yeri:
: Hatay
: Erzin
: 10 Ha
Saha içersinde 0,5 ha lık alanda 1985 yılında kurulmuş bir hayvanat bahçesi ve hayvanat
bahçesine ek olarak planlanmış Yaban Hayatı Yetiştirme Đstasyonu bulunmaktadır.40 adet masa ,çocuk
oyun alanı olarak 3 adet salıncak 1 adet kaydırak bulunmaktadır.
Kınalıtepe Mesire Yeri:
Đli
Đlçesi
Alanı
: Hatay
: Đskenderun
: 10 Ha
30 adet masa ,çocuk oyun alanı olarak 3 adet salıncak bulunmaktadır.
Yazılıutaş Mesire Yeri:
Đli
Đlçesi
Alanı
: Hatay
: Yayladağı
: 10 Ha
F.5.6. Sulak Alanlar
117

Đlimizde A ve B kriterinde sulak alan yoktur.
F.5.7. Biyogenetik Rezerv Alanları
Đlimiz sınırları içerisinde biyogenetik rezerv alanı bulunmamaktadır.
F.5.8. Biyosfer Rezerv Alanları
Đlimiz sınırları içerisinde biyosfer rezerv alanı bulunmamaktadır.
F.5.9. Özel Çevre Koruma Bölgeleri
Đlimizde Bakanlar Kurulu kararı ile alınmış özel çevre koruma bölgesi yoktur.
Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar
F.5.10. Av Hayvanlarını Koruma ve Üretme Sahaları
Hatay - Fırnız - Yaylacık B Serisi Yaban Keçisi ve Karaca Koruma Üretme Sahası :
Doğusu : Fırnız yaylası ve Đskenderun bölge sınırı
Batısı : Akgedik serisi
Kuzeyi : Đskenderun ve Arsuz bölge sınırı
Güneyi : Đncirlidere, Kışlak, Olukpınar, Fırnız yaylasına inen düz hat Av Koruma Sahası Samandağı -
Antakya - Đskenderun ve Uluçınar Orman Đşletme Şefliği’nin Amanos Dağları üzerindeki yüksek
rakımlı ve ormanlık yerleri içerisine alarak Akdeniz’e uzanmaktadır.
Av Koruma Sahasında alageyik, dağ keçisi, karaca, domuz, tavşan, kınalı keklik, sülün, kurt,
çakal ve tilki bulunmaktadır. Av sahasına 1989 yılından beri üremek üzere sülün bırakılmış olup
bunlar Domuzburnu civarında meskün olmayan bir alanda çoğalmaktadır. Ayrıca Domuzburnu’nun
güneyinde Uluçınar bölgesi kale mevkiinde 10 ha. üzerinde kurulmuş üretme istasyonu
bulunmaktadır. Bunlar üretilip av sahasına bırakılmaktadır.Bu av koruma sahası Orman Genel
Müdürlüğü’ne tahsisli paralı avlak sahadır. Bu saha içerisinde av yapmak Orman Genel
Müdürlüğü’nden alınacak av izin belgesine tabidir.
Av mevsiminde yukarıda belirtililen av hayvanlarından kınalı keklik ve tavşan avı yasaktır.
Kurt, çakal, yaban domuzu bütün yıl avlanabilir. Tilki ise 15 Eylül - 15 Mart arası, dağ keçisi ve karaca
ise 1 Ağustos - 31 Mart tarihleri arasında avlanılabilceklerdir. Dağ keçisi ve karaca Merkez Av
Komisyon kararının av turizmine ilişki maddesinde özellikle Arsuz’da av koruma sahasında
avlanabilecekleri belirtilmiştir.
F.5.11. Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar
Hatay ilinde su ürünleri avcılığı Akdeniz kıyı şeridinde bulunan Đskenderun, Samandağ,
Dörtyol ve Erzin ilçelerinde yapılmaktadır. Ayrıca ; Asi Nehri, Demirköprü, Kırıkhan’da Gölbaşı
Gölet’i ve Yayladağ’da Görentaş Göleti’nde tatlı su balık türleri avlanmaktadır.
Kıyılarda : Barbunya, çipura, gümüş, dil, Lagos, levrek, lüfer, mercan, kılıç, sardalya, istavrit,
turna ve köpek balığı avlanmaktadır. Ayrıca önemli miktarlarda karides avlanmakta olup bu yörede
çıkan iri karidesler Đskenderun Karidesi olarak tanınmaktadır. Đç sularda avlanan türleri ise aynalı
sazan, yılan balığı, yayın balığı ve karabalıktır. Su ürünleri avcılığında da av dönemleri Tarım Orman
118

Bakanlığı’nca belirlenmektedir. Akdeniz’de Finike Körfezi’nin doğusundaki taşlık burnundan Suriye
sınırına kadar olan kara sularımızda 1- 15 Mayıs arasında her türlü su ürünleri avcılığı yasaktır. Ayrıca ;
1 Eylül arasında sardalya avcılığı, 1 Nisan - 1 Eylül arasında palamut ve torik avcılığı yasaktır. Sportif
amaçlı avcılıkta tutulan balık miktarı iç sularda kişi başına günde en çok 5 kg.’ı denizlerde 7 kg’ı
geçemez.
Đskenderun ve Çevlik (Samandağ) da bulunan balıkçı barınakları açık denizde avlanacak
amatör balıkçılara hizmet vermektedir.
F.5.12. Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan
Alanlar
Konuyla ilgili bilgi F.4’te verilmiştir.
F.5.13. Koruma Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama
Ortamı Olan Alanlar
Đlimizde iki adet Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Altınözü Yaban Hayatı
Geliştirme Sahası 39.580 Ha’lık alanı kapsamakta olup hedef tür nesli tükenme tehdidi altında olan
Çizgili Anadolu Sırtlanıdır. Đskenderun Arsuz Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 27.063,5 Ha’lık alanı
kapsamakta olup Yaban Keçisi ve Karaca hedef tür olarak belirlenmiş ve her iki sahadaki hedef türler
koruma altına alınmıştır.
F.5.14. Akdeniz'e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin
Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar
Deniz Kaplumbağaları
Şeyh Hıdır Kumsalı
Meydan Kumsalı
SamandağıKumsalı Hatay Đli Samandağı Đlçesinin sahilidir. Sahil kuzeybatı ve güneydoğu
yönünde uzanmakta ve yaklaşık olarak 14km uzunluktadır. Kumsalın güneydoğu yönündeki en uç
119

noktası Sabca Burnu, kuzeybatı yönündeki en uç noktası ise Çevlik Limanı’dır. Çevlik, Şeyhhıdır ve
Meydan olmak üzere kumsal üç bölümde incelenebilir. Şeyhhıdır kumsalı ince taneli kumdan
oluşmaktadır ve bu bölge aynı zamanda C. mydas’ların yuva yapmak için öncelikli tercih ettikleri
kumsaldır.
SAMANDAĞI KUSALINDA YUVALANAN KAPLUMBAĞALAR
Türkiye kıyılarında yuvalanan iki deniz kaplumbağası Chelonia mydas ve Caretta caretta’dır. C.
mydas’ın yayılış alanı genel olarak Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki birkaç kumsalla sınırlıdır: Kazanlı,
Akyatan, Samandağı. C.caretta ise diğer kumsalların hemen hemen hepsinde yaygındır. Samandağı
sahillerinde özellikle C. mydas türü yoğun olarak yuva yapmaktadır.
C.mydas IUCN’nin hazırladığı “Red List”te soyu tehlikede, C. caretta ise soyu tehdit altında
olan türler arasındadır.
Chelonia mydas (LINNAEUS, 1758)
Türkçe ismi yeşil kaplumbağadır.
Dişileri karaya çıkarak yuva yapıp
yumurtladıkları kısa devreler dışında bütün
hayatları denizde/suda geçer. Deri altında
kemik plaklardan oluşmuş kabuk vardır.
Üyeleri dört tane ve yüzgeç halini almıştır.
Baş gövdeye göre küçüktür ve başta plaklar
vardır. Diğer deniz kaplumbağaları gibi başını ve yüzgeçlerini kabuk içine çekemez. Ön yüzgeçler arka
Chelonia mydas
yüzgeçlere göre büyüktür. Boyu yaklaşık 1 metre, ağırlığı 150kg’a kadar çıkabilir. Deniz otlarıyla
beslenir.
Üreme mevsimi Mayıs-Ekim ayları arasındadır. Yumurta bırakma yeri yumurtadan çıktıkları
kumsaldır. Bu kumsalı nasıl buldukları ise hala anlaşılamamıştır.
HAYATI DENĐZDE GEÇEN BĐR CANLI NĐÇĐN KARAYA ÇIKSIN?
Denizde yaşayıp, beslenen kaplumbağa karaya bir tek amaç için çıkar; soy devamını sağlamak.
Yüzlerce kilometreyi ve büyük tehlikeleri aşarak karaya çıkan deniz kaplumbağaları yuvalamak için
kendisine uygun kum arar. Kumu bulunca yuva yapmaya başlar. Önce, ön ve arka yüzgeçlerini ritmik
bir şekilde kullanarak geniş bir çukur oluşturur. Bu geniş çukur içine arka yüzgeçlerini kullanarak 30-
40cm çapında 60-70cm derinlikte bir çukur açar. Arka yüzgeçlerini kullanarak kumu pençe hareketi ile
120

dışarı atar, çukur oluştuktan sonra çukur ağzına, saracak şekilde, arka yüzgeçlerini yerleştirir. Böylece
çukura kumun dökülmesine engel teşkil etmiş olur. Bundan sonra çukura yumurtalarını bırakır.
Yumurtalar ping-pong topu büyüklüğündedir. Yumurta bırakma işi bitince arka yüzgeçlerini
kullanarak çukuru kapatır. Açmış olduğu geniş alanı, burayı terk ederken, arka ve ön yüzgeçleri
kullanarak kumla kapatmaya çalışır. Bu şekilde yavruların gelişimi yumurta içinde güvenle olur. Artık
kaplumbağa yorgun argın denize doğru yol alır.
Kum güneş ışınları ile ısınır ve altındaki yumurtaları ısıtır. Bu şekilde yavruların gelişimi yaklaşık
olarak 45-60 gün sürmektedir. Yavrular gece veya sabaha doğru yumurtadan çıkar. Yavrular suyun
üzerindeki ışık yansımalarını görerek denize doğru yönlenirler. Suya varmaları normal koşullar altında
10-15 dakika sürer. Ancak sahilin kirli oluşu, yengeçlerin, tilkilerin, köpeklerin, deniz kuşlarının
bulunması halinde bu süre işlemeyebilir. Ya ölürler ya da yem olurlar. Denize girdikleri zaman da
büyük balıkların saldırısına uğrarlar. Yaklaşık 100 yavrudan ancak 10-13 tanesi hayatta
kalabilmektedir.
Fotoğraflar
Anaçın Karaya Çıkışı
Yuva Çukuru Kazışı
Yuvalaması
Yuva Çukurunu Kapatması
121

Denize Dönüş
Yuvadan Çıkan Yavruların
Denize Ulaşması
Samandağı Deniz Kaplumbağaları Tehdit Altında
• Sahilden Kum Alımı
• Kıyı Erozyonu
Erozyonla Kaybolan Yuva
122

Şeyhhıdır Türbesi’nin (Deniz Mahallesi) bulunduğu alanda kumsal içinde yerleşim birimleri
bulunmaktadır. Kaplumbağaların yuvalama alanı binalar tarafından işgal edilmiş durumdadır.
• Kumsalda aşırı çöp kirliliği vardır. Çöpler:
1. Asi Nehri sularının getirdiği (çoğunlukla naylon poşet)
2. Açık denizden akıntıların getirdiği çöpler olup kaplumbağaların yuvalama alanlarını tehdit
etmektedir.
• Denize bırakılan petrol atıkları kumsala gelmekte ve kaplumbağaları tehdit
etmektedir.
• Kanalizasyon atıkları
• Yengeç Predasyonu . Đnsan Faktörü
123

SAMANDAĞ DENĐZ KAPLUMBAĞALARI 2001 ÜREME DÖNEMĐ ĐZLEME VE KORUMA ÇALIŞMALARI RAPORU
Özet
Samandağ Sahillerinden Şeyhhıdır Türbesi ile Asi Nehri arasında kalan Şeyhhıdır sahili olarak
adlandırılan 4.1 km’lik alanda 3 Temmuz – 15 Eylül tarihleri arasında yoğun 15 Eylül - 15 Ekim
tarihleri arasında aralıklı olarak izleme çalışmaları yapılmıştır. Đkisi C. caretta’ ya, 79’u C. mydas’a ait
olmak üzere toplam 84 iz gözlenmiş ve sadece 20 C. mydas yuvalamak için uygun alan bulabilmiştir.
Ancak bunlardan 14 tanesi hayatta kalmayı başarabilmiş, 6 yuva rüzgar fırtına ve kıyı erozyonundan
dolayı kaybolmuştur. Her bir yuvadaki ortalama yumurta sayısı 127 ve yuvaların denize uzaklığı
ortalama 42,29 m dir. Yuvalama alanı yoğunluklu olarak nehir ağzına yakın olan bölgelerdir.
Samandağ deniz kaplumbağalarını tehdit eden en büyük faktörlerin, kum alınması, kıyı erozyonu, açık
denizden ve Asi Nehri’nden gelen katı atıklar olduğu tespit edilmiş, yavruların yengeç predasyonuna
yoğun bir şekilde maruz kaldıkları belirlenmiştir. Samandağ deniz kaplumbağalarının korunması için
acilen kum alımının durdurulması ve sahilin temizlenmesine yönelik çalışmalar ile diğer bazı
önlemlerin alınması gerekmektedir. Ayrıca bölgede daha önce yapılmış olan çalışmaların yetersizliği
nedeniyle ardışık devam edecek izleme ve koruma ile ilgili bilimsel çalışmaların desteklenmesi özellikle
C. mydas türünün neslinin devamı için zorunludur.
F.5.15. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma
Alanları
Habibi Neccar Dağı Tabiatı
Koruma Alanı
Konumu: Doğu Akdeniz
Bölgesinde, Hatay ili,
Merkez(Antakya) ilçesi sınırları
içerisinde bulunur. Saha; 118 Ha.
büyüklüğündedir.
Ulaşım: Saha; Antakya'ya 10 km.
uzaklıktadır.
Özellikleri: Saha; kültürel değerler
bakımından oldukça zengindir.
Bunlardan Sen Piyer kilisesi kayalar
oyularak yapılmış bir Hırıstiyan
Kilisesidir. Hz. Đsa'nın ölümünden sonra MS 29 yılında Antakya 'ya gelen Sen Piyer burada vaazlar
vermiştir. Yine bu alanda yer alan Charon Anıtı ; Sen Piyer kilisesinin 200 metre kuzeyinde yer
124

almakta ve mitolojide "Cehennem Kayıkçısı" olarak bilinen haron'un kayalara oyulmuş dev bir
büstüdür. Ayrıca Sen Piyer kilisesinin içindeki Günahkarlar Hamamı, Antiochos I. tarafından MÖ 3.
yüzyılda yaptırılmıştır.
Sahada; Kızılçam,pırnal meşesi, kesme meşe ve sandal bulunmaktadır.
Tilki, tavşan,keklik, üveyik başlıca hayvan türlerini oluşturur.
Tekkoz Kengerlidüz Tabiatı Koruma Alanı
Konumu: Doğu Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, Dörtyol ilçesi, Küllü ve Kızlarçayı köyü sınırları
içerisinde yer alır. Saha; 172 Ha. büyüklüğündedir.
Ulaşım: Saha, Dörtyola 30 km. mesafede olup, eski E-(karayolunun 15 km. sinden ayrılan yol ile
ulaşılmaktadır.
Özellikleri: Doğu kayını(Fagus orientalis)nın kuzeyindeki yayılışı dışında izole bir yayılış alanı ve
Akdeniz Bölgesi orman mıntıkası için farklı özellikte bir ekosistem kaynak değerini oluşturur.
Sahada; (Kengerlidüz) kayın(Fagus orientalis), Meşe (Querreu cerris), Göknar(Abies
cilicica)Tekkoz'da ise;gürgen (Carpinus orientali) kayacık (Ostrya spi),Dişbudak(Fraxinus ornus),
Kayın (Fagus orientalis), karaçam (Pinus nigra), Akçaağaç (Acer plata noides) bulunmaktadır.
Başlıca hayvan türleri ise; yaban keçisi(Capra aegagrus), karaca (Capreolus), ayı (Ursus arctos),
Sırtlan (Hyaena Hyaena), Yaban kedisi (Felis silvestris), kuyruksüre(Herpestos ichneumon), kurt
(Canislupus), çakal(Canis aureus), tilki (Vulpes vulpes) gelincik (Mustra nivalis)dir.
F.5.16. Sit Alanlar
Arkeolojik Sit Alanı : 113
Kentsel Sit Alanı : 1
Doğal Sit Alanı : 4
Tarihi Sit Alanı : 1
F.5.16.1. Kentsel Sit
Hatay ilinde kentsel sit alanı olarak ; Antakya
merkezde Habibi Neccar dağının eteklerinden Asi nehri
kıyısına kadar olan bölümde ,Eski Antakya Evlerinin
bulunduğu bölüm sit alanı olarak tespit edilmiştir.
F.5.16.2. Tarihi Sit
125

Tarihi sit alanı olarak; Arkeolojik Sit alanları içinde yer alan Đsos Antik Kent’i sayabiliriz.
Bu konuyla ilgili detaylı bilgi elde edilememiştir.
F.5.16.3. Arkeolojik Sit
1 KEÇEBEY HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 1800 1600
2 TEL KEÇEBEY HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 64 M.S.350
3 TEL ÇAMURĐYE HÖYÜĞÜ ANTAKYA HASANLI M.Ö. 1800 1600
4 TEL MĐŞRĐ HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 1800 1600
5 TEL ANBER HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI ORTAÇAĞ-ARAP
6 TÜLEYL ŞARKĐ HÖYÜĞÜ ANTAKYA APAYDIN M.Ö.64-M.S.350
7 TEL ALAATTĐN HÖYÜĞÜ1 ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ-ARAP
8 TEL ALAATTĐN HÖYÜĞÜ2 ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ-ARAP
9 PAŞA HÖYÜK ANTAKYA SERĐNYOL M.Ö.600
10 TEL DAMALKA HÖYÜĞÜ ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ - ARAP
11 TEL TAĐNAT HÖYÜĞÜ ANTAKYA MELEKLĐ ORTAÇAĞ-ARAP
12 BOZHÖYÜK ANTAKYA BOZHÖYÜK ORTAÇAĞ-ARAP
13 TELASIR HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ BABATORUN ORTAÇAĞ - ARAP
14 ANTAKYA SURLARI ANTAKYA HACIKÜRÜŞ BĐZANS
15 DEMĐRKAPI ANTAKYA KÜÇÜKDALYAN BĐZANS
16 KARUN TEPE HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ KAMBERLĐ M.Ö.1100 - 3000
17 YARSELĐ HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ YARSELĐ ORTAÇAĞ - ARAP
18 KOZ KALESĐ ALTINÖZÜ KOZ HAÇLILAR
19 GELĐNLER DAĞI ANTĐK KENT ALTINÖZÜ YUNUSHAN ROMA
20 TĐYEK HÖYÜGÜ HASSA TĐYEK M.Ö.1800
21 KARGALIK HÖYÜĞÜ HASSA AKTEPE M.Ö.500-M.S.350
22 BOKLUKAYA HÖYÜĞÜ HASSA AKTEPE M.Ö.1800 1600
23 KĐLĐSE HÖYÜĞÜ HASSA BĐNTAŞ M.Ö.400
24 SIÇAN HÖYÜĞÜ HASSA BĐNTAŞ M.Ö.600
25 MURAT APDAL HÖYÜĞÜ HASSA A.KARAFAKILI M.Ö.400
26 DANACI HÖYÜĞÜ HASSA A.KARAFAKILI M.Ö.1300
27 YALAK HÖYÜĞÜ HASSA DERVĐŞPAŞA M.Ö.64-M.S.350
28 TESPĐLĐ HÖYÜĞÜ HASSA SAPANÖZÜ ORTAÇAĞ-ARAP
29 KARGILIK HÖYÜĞÜ HASSA KÜRECĐ M.Ö.64-M.S.350
30 KARAPINAR MEZARLIĞI HASSA AKTEPE SELÇUKLU
31 BAĞLAMA HÖYÜĞÜ BELEN ÖTENÇAY M.Ö.64-M.S.350
32 BAKRAS KALESĐ BELEN ÖTENÇAY HELENĐSTĐK
33 HASANPAŞA HANI BELEN ÖTENÇAY OSMANLI
34 KĐNET HÖYÜĞÜ DÖRTYOL YEŞĐLKÖY M.Ö.600
35 KARA HÖYÜK DÖRTYOL YEŞĐLKÖY ORTAÇAĞ-ARAP
36 MANCINIK KALESĐ DÖRTYOL RABAT BĐZANS
37 KUZUCULU NEKROPOLÜ DÖRTYOL KUZUCULU ROMA
38 TEBERAT NACĐ HASAN KUMLU SAMANLI M.Ö.1800
39 TEBERAT HÖYÜĞÜ KUMLU HARABALĐ M.Ö.3100-500
40 BAYTARLI HÖYÜĞÜ KUMLU BAYTARLI HRĐST.-M.Ö.600
41 KĐREMĐTLĐK HÖYÜĞÜ KUMLU GÖKÇEOĞLU M.Ö.64-M.S.350
42 TEBERAT ARAP AHMET KUMLU GÖKÇEOĞLU M.Ö.1800
43 YOLTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU YOLLAK ORTAÇAĞ-ARAP
44 NACARTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU KIRCIOĞLU ORTAÇAĞ-ARAP
45 KARATEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ ORTAÇAĞ - ARAP
46 CINCIK TEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ ORTAÇAĞ - ARAP
47 SUTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ M.Ö 64-M.S.350
48 GÖKÇEOĞLU HÖYÜĞÜ KUMLU GÖKÇEOĞLU ESKĐ HĐRĐSTĐYANLIK
49 HAVUZTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU BAYTARLI ORTAÇAĞ - ARAP
50 HALĐLAĞA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI ORTAÇAĞ - ARAP
51 ÇĐLOĞU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇĐLOĞLAN M.Ö.64-M.S.350
52 ILIKPINAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ILIKPINAR ORTAÇAĞ-ARAP
53 ÇATALTEPE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN YALANGOZ ORTAÇAĞ-ARAP
54 ÖZSOĞUK SU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÖZSOĞUKSU O.ÇAĞ ARAP
55 MURATPAŞA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN MURATPAŞA HEL.ORTAÇAĞ
56 KĐREMĐTLĐ HÖYÜĞÜ KIRIKHAN SAYLAK M.Ö.64-M.S.350
57 GÜZELCE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN GÜZELCE M.Ö.64-M.S.350
58 YASSI YURT HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI ROMA
59 KARADURMUŞLU HÖY. KIRIKHAN KARADURMUŞ O.ÇAĞ ARAP
60 DEDEÇINAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN SAYLAK PREHESTORĐK
61 ĐÇADA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ĐÇADA ROMA
62 BOZHÖYÜK KIRIKHAN KAMIŞLAR ORTAÇAĞ-ARAP
63 KĐLĐSE TEPE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇĐLOĞLAN ROMA-BĐZANS
64 AMBAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN NARLIHÖBÜR BĐZANS
65 KOYUNCU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN MAHMUTLU M.Ö.64-M.S.350
66 REŞATLI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN REŞATLI M.Ö.64-M.S.350
67 YUSUFLU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI M.Ö.64-M.S.350
68 ARPALI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KODALLI M.Ö.64-M.S.350
69 TOPBOĞAZI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN TOPBOĞAZI M.Ö.64-M.S.350
70 KÖR HALĐLĐYE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KULAKLITEPE M.Ö.64 M.S.350
71 KIZILKAYA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KIZILKAYA M.Ö.64 M.S.350
126

72 TEL SULTAN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KARADURMUŞLU ARTAÇAĞA-ARAP
73 TEL CURUN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN BALDIRAN M.Ö.600
74 BALDIRAN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN BALDIRAN HELEN-ORTAÇAĞ
75 MATTA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KARADURMUŞLU M.Ö.64-M.S.350
76 DARMI SAK KALESĐ KIRIKHAN ALAYBEYLĐ OSMANLI
77 KAYA MEZARLARI KIRIKHAN ALAYBEYLĐ ROMA
78 ŞALEN KALESĐ KIRIKHAN DEĞĐRMENBAŞI HELENĐSTĐK
79 ÇATALHÖYÜK REYHANLI ÇATALHÖYÜK ĐLK.HRĐST.
80 ÜÇTEPE HÖYÜĞÜ 1 REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP
81 ÜÇTEPE HÖYÜĞÜ 2 REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP
82 TEBERAT HÜRRĐYET REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP
83 TEL TARFAH HÖYÜĞÜ REYHANLI PAŞA KÖYÜ ORTAÇAĞ-ARAP
84 ALTINTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI CÜDEYDĐYE M.Ö.2600
85 TELL KURDU HÖYÜĞÜ REYHANLI TEVEKKELĐ M.Ö.64-M.S.350
86 TEL HAMAMI REYHANLI HATAYHAMAMI ORTAÇAĞ-ARAP
87 GÜLTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI HATAYHAMAMI ORTAÇAĞ-ARAP
88 BOZTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI UZUNKÖY M.Ö.64-M.S.350
89 TERZĐHÖYÜK REYHANLI TERZĐHÖYÜK ORTAÇAĞ-ARAP
90 TEL KARATAŞ HÖYÜĞÜ REYHANLI ÜÇTEPE M.Ö.64-M.S.350
91 TEBERAT B.AVARO REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP
92 GÖKTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI KALAZ ORTAÇAĞ-ARAP
93 TARABAT ALGANA 1 REYHANLI PAŞAKÖY ORTAÇAĞ-ARAP
94 TARABAT ALGANA 2 REYHANLI PAŞAKÖY ORTAÇAĞ-ARAP
95 TELGAZĐ HÖYÜĞÜ REYHANLI GAZĐMÜRSEL ARAP M.Ö.64-M.S.350
96 SALĐHE HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.350
97 KONUK HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.351
98 KÖTÜBÜYÜK HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.352
99 BEŞASLAN HÖYÜĞÜ REYHANLI D.Ü.ÇĐFLĐĞĐ M.Ö.64-M.S.353
100 TEL YAR KUYU HÖYÜĞÜ REYHANLI SULUKÖY M.Ö.64-M.S.350
101 KARACANLIK HÖYÜĞÜ REYHANLI KUMTEPE KÖYÜ BĐZANS-ĐSLAMĐ
102 AL GARBĐ(KIZTEPE) REYHANLI KARAMAZ ORTAÇAĞ-ARAP
103 KARAHÖYÜK REYHANLI KARAHÖYÜK HELENĐSTĐK-O.ÇAĞ
104 KARATEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI KARACANLIK HRĐSTĐYAN
105 AKPINAR HÖYÜĞÜ REYHANLI AKPINAR ORTAÇAĞ-ARAP
106 CÜDEYDĐYE HÖYÜĞÜ REYHANLI CÜDEYDĐYE HĐRST.M.Ö.4300-600
107 HARABALĐ HÖYÜĞÜ REYHANLI HARABALĐ ORTAÇAĞ-ARAP
108 DAVUTPAŞA HÖYÜĞÜ REYHANLI DAVUTPAŞA M.Ö.64-M.S.350
109 YAZIHÖYÜK REYHANLI YASSIKONAK M.Ö.64-M.S.350
110 TEL KURMĐDAH REYHANLI ALAKUZU ROMA-HELENĐSTĐK
111 ZOBA HÖYÜĞÜ REYHANLI YASSIKONAK ORTAÇAĞ-ARAP
112 TEL ABDAL HÖYÜĞÜ REYHANLI TEL ABDAL ORTAÇAĞ -ARAP
113 B.ALGELE HÖYÜĞÜ REYHANLI D.Ü.ÇĐFTLĐĞĐ ORTAÇAĞ- ARAP
114 BEŞASLAN HÖYÜĞÜ REYHANLI HANDA ORTAÇAĞ-ARAP
115 ADALET HÖYÜĞÜ REYHANLI ADALET M.Ö.64-M.S.350
116 KIZLAR SARAYI REYHANLI CĐLVEGÖZÜ BĐZANS
117 ATÇANA ANTĐK KENTĐ REYHANLI VARIŞLI ROMA
118 ST.SĐMON MANASTIR SAMANDAĞ AKNĐHER BĐZANS
119 BATIAYAZ ERMENĐ KĐLS. SAMANDAĞ TEKNEPINAR BĐZANS
120 YOĞUNOLUK MANASTIR SAMANDAĞ YOĞUNOLUK BĐZANS
121 SELEUCĐA PĐERĐA KENTĐ SAMANDAĞ KAPISUYU HELENĐSTĐK
122 EL-MĐNA ANTĐK KENT SAMANDAĞ MAĞARACIK TUNÇ ÇAĞI
123 TĐTUS TÜNELĐ SAMANDAĞ KAPISUYU ROMA
124 DOR MABEDĐ SAMANDAĞ KAPISUYU GREK
125 KAYA MEZARLARI SAMANDAĞ ÇEVLĐK ROMA
126 ĐSOS ANTĐK KENT ERZĐN TURUNÇLU HELENĐSTĐK
127 ST.BARLAAM MANASTIR YAYLADAĞ ÇAMDIR HĐTĐT-ROMA
128 KONACIK LAHĐTLERĐ ĐSKENDERUN KONACIK ROMA
129 SÜTUNLU LĐMAN ĐSKENDERUN ARSUZ ROMA
130 SARISEKĐ KALESĐ ĐSKENDERUN SARISEKĐ HELENĐSTĐK
F.5.16.4. Doğal Sit
127

1 HARBĐYE DOĞAL SĐT ALANI ANTAKYA HARBĐYE
ANTAKYA ĐL MERKEZĐNE 7 Km.
Mesafede Olup, Yayladağ Đlçesi Üzerinde Suriye
Ve Dolayısıyla Ortadoğuya Bağlanan E-91
Karayolu Üzerinde Bulunmaktadır. Suriye
Hudutunun 55 Km. Mesafedeki Harbiye
Belediye Teşkilatı Hatay'ın Anavatana Katılış
Tarıhi Olan 1939 Yılında Kurulmuş Beldemizdir
Ayrıca Harbiye, Tarihi Daphne (Defne) Olarak
Adını Tüm Dünyaya Duyurmuştur. Yanlız
Hatayın Değil, Belkide Güney Anadolu
Bölgesinin En Şirin Ve En Şeçkin Yerlerinin
Başında Gelmektedir. Harbiye El Sanatları
Bakımından Da Adını Tüm Türkiye'ye
Duyurmuştur.Heykelcilik Bir Hayli Đleri
Durumdadır. El Tezgahlarında Üretilen Đpekcilik
Tüm Türkiye'de Kabul Görmüştür. Turistik
Eşya Üretimi Ve Sap Örmeciliği Đle Türkiye
Çapında Önemli Bir Pazara Sahiptir. Harbiye'de
Yapılan Arkeolojik Araştırmalardan Anlaşılacağı
Üzere, Kazı Neticesinde Elde Edilen Buluntulardan M.Ö.4500-3000 Tarihinden Đtibaren Yerleşim
Yeri Olarak Kullanıldığı Bilinmektedir. Hellenistik Ve Roma Devrinde Zengin Halk Kesimi, Antik
Çağda Da Bir Mesire Yeri Olarak Kullanılabilmesi Đçin Büyük Malikaneler Ve Villalar Yaptırmışlardır.
Makedonya Kralı Büyük Đskender'in Genarallerinden I.Seleucus Nikator Antakya'yı Kururken
Burayı Da Đmar Etmeyi Đhmal Etmemiştir. Asıl Gelişme Helenistik Devri Krallarından Antiochus
Epiphanos Zamanında Olmuştur. Bu Devirde Apollon Mabedi Đnşa Edilmiştir. Roma Çağında Đlk
Önce Đmparator Pompeus Đmara Başlamış Daha Sonra Diğer Đmparatorlar Tarafından Hamamlar,
Büyük Villalar Đnşa Edilmiştir. Antik Çağda Bütün Yakındoğu'da Apollon Adına Düzenlenen Yarışlar
Ve Oyunlarla Ün Kazanan Bu Yer 1268'de Memlukluların Eline Geçtikten Sonra Bir Daha Eski
Parlak Dönemine Erişememiştir.
Dalpne (Harbiye) Efsanesi: Zeus'un Oğlu Işık Tanrısı Apollon Irmak Kenarında Genç Ve
Güzel Bir Kız Görür. Bu Eşsiz Güzelin Adı Defne'dir Apollon'un Đçinde Arzular Uyandırır. Onunla
Konuşmak Đster. Fakat Defne, Işık Tanrısının Đçinden Geçenleri Anlamıştır; Kaçmaya Başlar. O
Kaçar, Apollon Kovalar Çapkın Tanrı Bir Taraftanda "Kaçma Seni Seviyorum..." Diye Bağırır. Defne
Đse Tanrılarla Sevişen Kadınların Başlarına Neler Geldiğini Bildiği Đçin Korkuya Kapılır Ve Kaçmaya
Devam Eder. Apollon'a Gelince Bu Güzel Periyi Mutlaka Yakalamak Đstemektedir.Aralarındaki
Mesafe Gitdikce Kısalır Ve Bir An Gelirki Defne, Apollon'un Sıcak Nefesini Saçlarının Arasında
Duyar. Artık Kurtuluş Đmkanı Kalmadığını Anlayan Defne,Birden Durur Ve Ayağı Đle Toprağı
Kazıyarak Şöyle Bağırır; "Ey Toprak Ana! Beni Ört, Beni Sakla, Beni Koru!.." Bu Đçten Yalvarış
Üzerine Defne, Organlarının Ağırlaştığını, Odunlaştığını Hisseder.
Olgun Göğsünü Gri Bir Kabuk Kaplar, Kokulu Saçları Yapraklara Dönüşür, Kolları Dallar
Halinde Uzar,Körpe Ayakları Kök Olup Toprağın Derinliklerine Dalar. Bir Defne Ağacı Oluverir. Bu
Manzara Karşısında Şaşıran Apollon, Defne'nin Ağaç Oluşunu Hayret Ve Üzüntü Đle Seyreder. Sonra
Sarılır Ve Sert Kabukları Altında Hala Çarpmakta Olan Kalbinin Sesini Duyar. "Defne! Der Bundan
Sonra Sen, Apollon'un Kutsal Ağacı Olacaksın O Solmayan Ve Dökülmeyen Yaprakların, Başımın
Çelengi Olacak. Değerli Kahramanlar, Savaşlarda Zafere Ulaşanlar, Hep Senin Yapraklarınla
Alınlarını Süsleyecekler. Şarkılarda Şiirlerde Adımız, Yanyana Geçecek. Bu Tatlı Sözler Üzerine
Defne, Dallarını Eğerek Apollon'u Saygı Đle Selamlar. Đşte Bu Tatlı Öykünün Geçtiği Yer , Bügünkü
Harbiye' Dir. Apollon Teessür Ve Heyacan Đçinde O Ağacı Amblem Olarak Aldı Ve Parlak
128

Yapraklarından Başına Bir Taç Yaptı. Đşte O Zamandan Beri Şiir Ve Silah Zaferi Defne Dalı Đle
Mükafatlandırılıyor Ve Defne'nin Gözyaşları Bügün Hala Harbiye'de Şelaleleri Meydana Getiriyor.
2 BAŞLAMIŞ KÖYÜ DOĞAL SĐT ALANI ERZĐN BAŞLAMIŞ
Adana-iskenderun asfaltına 1.5 km. uzaklıkta,
erzin'in 3 km.doğusundadır.erzin içmeleri yakınında
bulunan bu park çamlıklar içindedir ve kalabalık grupların
piknik yapmaları için elverişlidir. yeme, içme ve diğer
bütün ihtiyaçlar için imkan sağlar. burada geniş bir
hayvanat bahçesi de bulunmaktadır. bu park ve yaylalar,
buraya gelenlerin en geç 10 dakika içinde denize
ulaşabilecekleri dinlenme merkezleridir.
129

3 GÖLBAŞI GÖLÜ DOĞAL SĐT ALANI KIRIKHAN GÖLBAŞI
Kırıkhan Đlçesinde 15 Km.Doğu
Kısmında Kırıkhan-Reyhanlı Yoluna 1 Km.
Uzaklıkta Bulunan 12.000 Metrekare
Yüzölçümü Olan Gölbaşı Gölü Etrafı Piknik Ve
Mesire Alanıdır. Ayrıca Gölbaşı Göletinde Tatlı
Su Balığı Avı Yapılmaktadır.
F.5.17. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması
Sözleşmesinde Yeralan" Kültürel Miras" ve "Doğal Miras"
Statüsü Verilen Kültürel,Tarihi ve Doğal Alanlar
Hatay’da sit alanları ve tescilli eski eserler listesi aşağıya çıkartılmıştır.
ANTAKYA
Kültürel yapılar
- Şeyh Ali Çeşmesi
- Karataş Köprüsü
- Pazar Köprüsü
Đdari Yapılar
- Vilayet Konağı
- Çarşı Karakolu
- Banka Binası
- Ata Koleji
- Sıtma Merkezi
- Jandarma Er Eğitim Binası
- Tapu Dairesi
- Eski Öğrenci Yurdu
- Belediye Binası
- PTT Binası
- Ziraat Bankası
- Đdari Yapı
- Tekel Satış Deposu
- Fevzi Çakmak Đlköğretim
Okulu
- Endüstri Meslek Lisesi
Sit Sahaları
- Kontsel Sit
- Arkeolojik Sit
- Doğal Sit
Endüstriyel Yapılar
- Sabunhane ( Orhanlı Mah.)
- Sabunhane ( Orhanlı Mah.)
- Sabunhane ( Kurtuluş Cad)
- Sabunhane ( Kurtuluş Cad. )
Sivil Mimarlık Örnekleri
130

ĐSKENDERUN :
Askeri Yapılar
- Hayma Çınar Kurt Kalesi
- Bakras Kalesi
- Kışla
- Deniz Saha Komutanlığı
Dini Yapılar
- Đtalyan Kilisesi
- Ermeni Kilisesi
- Yunan Yorgi Kilisesi
- Ortodoks Kilisesi
- Kaptanpaşa Camii
- Kaptan Mehmet Paşa Camii
Kültürel Yapılar
- Mihail Elyan Hanı
- Gazali Han
- Belen Bucağı Kanuni Sultan
Süleyman Kervansarayı
Đdari Yapılar
- Yunan Konsolosluğu
- Đngiliz Konsolosluğu
- Mithatpaşa Đlkokulu
- Beş Temmuz Ortaokulu
- Đskenderun Lisesi
- Kız Sanat Enstitüsü
- Kız Meslek Lisesi
- Đstasyon Binası
- Devlet Hastanesi
- Merkez Bankası
- Kaymakamlık Binası
Mezarlıklar
- Fransız Askeri Mezarlığı
- Eski Mezarlık
Anıtlar ve Abideler
- Kore anıtı
Sivil Mimarlık Örnekleri
- 16 Konut
DÖRTYOL :
Askeri Yapılar
- Payas Kalesi
- Mancınık Kalesi
- Cin Kulesi
Dini Yapılar
- Payas Medresesi
- Payas Bedesteni
- Payas Hamamı
- Kervansaray
- Sokullu Mehmet PaşaKöprü
- Payas Köprüsü
- Payas Sokullu Külliyesi
- Payas Camii
- Halil Paşa Camii
- Çınarlı Camii
- Sokullu Mehmet Paşa Đmareti
- Kale Mescidi
KIRIKHAN :
Đdari Yapılar
- Hükümet Konağı
ALTINÖZÜ :
Askeri Yapılar
- Koz Kalesi
YAYLADAĞI :
Dini Yapılar
- Hacı Hüseyin Bey Camii
- Yeni Camii
131

ERZĐN :
- Erzin Đlçesi Camii Kalıntısı
Anıtlar ve Abideler
- Çınar Ağacı
- Zeytin Ağacı
- Kubbe Dede Ziyaretgahı
SAMANDAĞI :
Dini Yapılar
- Seyyide Naya Kilisesi
- Darul Hamire Manastırı
- Hızır Đlyas Bey Camii
REYHANLI :
Kültürel Yapılar
- Demirköprü
Hatay Đli Tescilli Arkeolojik Alanlar Listesi
ANTAKYA :
Höyükler
- Saçaklı Höyük I - II - III
- Büyük Alaattin Höyük
- Küçük Alaattin Höyük
- Arap Höyük
- Paşa Höyük
- Avsuyu Höyük
Nekrepol
- Kaya Mezarları
KIRIKHAN :
Höyükler
- Topboğazı Höyük
- Murat Paşa Höyüğü
- Ciloğlu Höyüğü
- Özsoğuksu Höyüğü
- Đçada Höyüğü
- Kiremitli Höyüğü
- Karadurmuş Höyüğü
- Yusuflu Höyüğü
- Halil Ağa Höyüğü
- Bozhöyük
- Yassıyurt Höyüğü
- Kodallı Höyüğü
- Dedeçınar Höyüğü
- Güzelce Höyüğ
- Koyuncu Höyüğü
132

ANTAKYA :
Höyükler
- Saçaklı Höyük I - II - III
- Büyük Alaattin Höyük
- Küçük Alaattin Höyük
- Arap Höyük
- Paşa Höyük
- Avsuyu Höyük
Nekrepol
- Kaya Mezarları
KIRIKHAN :
Höyükler
- Topboğazı Höyük
- Murat Paşa Höyüğü
- Ciloğlu Höyüğü
- Özsoğuksu Höyüğü
- Đçada Höyüğü
- Kiremitli Höyüğü
- Karadurmuş Höyüğü
- Yusuflu Höyüğü
- Halil Ağa Höyüğü
- Bozhöyük
- Yassıyurt Höyüğü
- Kodallı Höyüğü
- Dedeçınar Höyüğü
- Güzelce Höyüğ
- Koyuncu Höyüğü
ĐSKENDERUN :
Antikkent
- Rhosus Kenti
- Esentepe Arkeolojik Siti
Höyük
- Kuseyri Köprüsü
SAMANDAĞ :
Antik kent
- Seleucia Pierro
ALTINÖZÜ :
Höyükler
- Çetenli Köyü MaltepesiHöyük
- Kamberli Köyü Karuntepesi
Höyüğü
DÖRTYOL :
Antikkent
- Đssos Antik Kent
- Epiphane
Höyükler
- Kenet Höyük
Arkeolojik kalıntılar
- Turunçlu
REYHANLI :
Höyükler
- Bermede Höyük
- Kara Höyük
- Küçük Tainat Höyüğü
- Büyük Algena Höyük
- Algena Höyük
- Katiş Höyük
- Büyük Tell Abdal
- Küçük Tell Abdal
- Sıçanlı Höyük
- Beşarslan Höyüğü
- Kırcıoğlu Höyük
- Çatal Höyük
- Çakaltepe Höyüğü
- Đrtah Köyü Cüdeyde Höyüğü
- Büyük Cüdeyde Höyüğü
- Terzi Höyük
Yeraltı Şehirleri
- Đbrahim Paşa Mahallesi
Örenyeri
- Aççana
133

(F).FLORA-FAUNA KAYNAK
• Hatay Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
• Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü
• Tarım Đl Müdürlüğü(Hatay Tarım Master Planı-2003)
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• MKÜ-ADAT-CHELONĐA web sitesi (www.mku.edu.tr/genel/ogrtop/chelonia )
134

Bölüm
G
TURĐZM
G.1. YÖRENĐN TURĐSTĐK DEĞERLERĐ
G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri
G.1.1.1. Konum
Hatay ili Akdeniz Bölgesinin doğu
ucunda yer alan bir sınır ilidir. 35 derece 52
dakika ile 37 derece 04 dakika kuzey
enlemleri, 35 derece 40 dakika ve 36
derece doğu boylamları arasında
kalmaktadır. Đl doğudan ve güneyden
Suriye; kuzey doğudan Gaziantep, kuzey
ve kuzey batıdan Adana, batıdan ise
Đskenderun Körfezi ile çevrilidir.
Antakya yöresini çekici kılan ve
tarihi boyunca göçlere açık olmasını
sağlayan, yaşamı kolaylaştıran iklim
koşulları ve verimli topraklarının yanı sıra
Anadolu'yu Çukurova yoluyla Suriye ve Filistin'e bağlayan yolların kavşak noktasında bulunmasıdır.
Ayrıca Mezopotamya'dan Akdeniz'e çıkmak için kullanılabilecek en uygun limanlar yine bu
bölgededir. Hatay, inanç turizmi merkezleri, antik kentleri ve yaylalarıyla turizm potansiyeline sahip
bir ildir.
G.1.1.2. Fiziki Özellikler
Hatay doğal kaynaklar bakımından şanslı sayılabilecek bir ildir. Antakya’nın hemen yakınında
Harbiye Şelaleleri, piknik ve mesire yeri olarak yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Erzin
ilçesinde orman içi dinlenme yeri, Burnaz sahil plajı, çadırlı kamp alanı, Arsuz ve Samandağ sahil
şeridi, yazlıkçıların çadırla kamp kurduğu yerlerdir.
Hamamat Kaplıcaları;
Reyhanlı-Antakya karayolu üzerinde Kumlu ilçesinde bulunmaktadır. Yörenin en büyük
kaplıcası olup birçok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir.
135

Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları
Kaplıca ve şifalı maden suyunun çeşitli hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Erzin ilçesi’ne
bağlı Başlamış Köyü’ndeki kayaların çeşitli yerlerinden çıkmaktadır. Erzin içmelerinin suyu hafif
tuzlu ve acımsı, karbonatlı, toprak kalevili ve karbondioksitlidir.
Reyhanlı Hamamı
Reyhanlı Đlçesi’ne 20 km. uzaklıktadır. Türkiye-Suriye sınır kapısının çok yakınında bulunan
kaplıcada yaklaşık 5 kaynaktan su çıkmaktadır. Đçme suyu olarak da kullanılabilen kaplıca suyu çeşitli
romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.
Kisecik Köyü Şifalı Suyu
Merkez Đlçeye bağlı Kisecik Köyü’ndedir. Đçildiği zaman mide mitolitesini arttırır, boşalmasını
kolaylaştırır. Çok içildiği zaman idrarı arttırarak idrar yollarının ince kumlarının atılmasına ve
iltihapların temizlenmesini kolaylaştırır. Hararet derecesi sıcak sular grubuna girecek derecede olup,
nevrit, nevralji, kronik romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.
G.1.2. Kültürel Değerler
Hatay Arkeoloji Müzesi
Tarihi Yerler
Müze Binası 1934 yılında günün modern müzecilik anlayışına uygun olarak uygulanmaya
konulmuş, 1939 yılında inşaatı tamamlanmış ve 23 Temmuz 1948 tarihinde Hatay’ın Kurtuluş
Bayramında Müze Ziyarete açılmıştır.
Binanın en büyük özelliği çıkan esere göre planının hazırlanmış olmasıdır. Neolotik dönemden
günümüze kadar olan eserler sergilenmektedir. 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Amik Ovasında,
Samandağı’nda ve Antakya civarında Chicago Oriental Enstitüsü, British Museum ve Princeton
Üniversitesi tarafından Đlmi Kazılar yapılmıştır.
Bünyesinde bulundurduğu çeşitli eserlerin yanında, bilhassa mozaik koleksiyonu ile haklı bir
şöhrete ulaşmış olup, Dünyanın önemli Mozaik Müzelerinden biri olarak tanınmaktadır.
Hatay Arkeoloji Müzesinin 8 adet teşhir salonu olup 1.425 adet eser teşhir salonlarında ve Müze
Bahçesinde sergilenmektedir.
Hatay Arkeoloji Müzesi, bünyesinde bulundurduğu çeşitli dönemlere ait çok değerli eserlerin
yanında bilhassa zengin mozaik müzelerinden biri olarak tanımlanmaktadır. Müzede sergilenmekte
olan eserler ilk dönemlerde 1933-1938 yılları arasında Amik Ovası’ndaki Cüdeyde, Dehep ve Tainat’ta
kazı yapan Chicago Oriental Institue, 1936’da Samandağ El-Mina’da 1937-1948 yılları arasında ise
Aççana Höyüğünde British Museum adına Sir Leonard Woolley ve yine Antakya yöresinde hafriyat
yapan Prınceton Üniversitesince ortaya çıkarılmışlardır.
136

MOZAĐK 1
137

MOZAĐK 2
138

MOZAĐK 3
139

Antakya Lahiti
Hatay ili. Antakya ilçesi. 2. mıntıka 487 parsel sayılı taşınmazda yapılan bir temel hafriyatı
sırasında bulunmuştur.5 gün süren bir çalışma ile lahit çıkartılarak müzeye getirilmiştir. Sidamara tipi
(sütunlu) lahit için Hatay Arkeoloji Müzesi’nde özel salon yapılmıştır.
Lahitin uzunluğu 2.47 m., genişliği 1.22 m.. yüksekliği 1.20 m.dir.
Antakya Lahiti’nin M.S. 265-270 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu tarihlemeyi
destekleyen önemli bir delil içinden çıkan Roma Đmparatorlarından 2. Gordianus (M.S. 238) ile
Đmparator Gallienus ve karısı Salonina’nın (M.S. 253-268) altın sikkeleridir. Gallienus sikkes M.S. 260-
270 yıllarında Roma’da basılmış olan, Lahtin tarihlenmesinde önemli delildir.
140

Saint Pierre ( Aziz Petros ) Kilisesi
Saint Pierre Kilisesi hristiyanlığın ilk
dönemlerinde dini toplantı yeri idi. Đsa’nın
ölümünden sonra O’nun havarilerinden biri olan
St. Pierre ( Aziz Petros ) Antakya’ya M.S. 29 - 40
tarihleri arasında geldi. Đlk dini toplantının yapıldığı
bu kilisede, o zamanlar herhangi bir adla anılmayan
bu topluluk burada Hristiyan ( Hiristos ) adını
almış oldu.
Bu nedenle St. Pierre Kilisesi Hristiyanlığın ilk kilisesi
olarak bilinir. Katolik Kilisesi, 1963 yılında Papa VI.
Paul tarafından Hristiyanlar için Hac yeri ilan
edilmiştir. Bu nedenle kilisede zaman zaman dini
törenler yapılır. 29 Haziran günü Hristiyanlarca bu
kilisede St. Pierre Günü olarak kutlanır.
Antakya Kalesi ve Surları
Đstanbul surlarından
sonra yurdumuzun en uzun
surlarını oluşturmaktadır.
Antik kenti çevreleyen
duvarlar Helenistik Roma ve
Bizans döneminde sellerin
akışını kontrol etmek için
yapılmıştır.
141

Kaya Mezarları
Vespasianus - Titus
tünelinin yakınındadır. Roma
dönemine ait olan ve kalker
taşa oyulmuş 12 kaya mezarı
vardır. Bunlardan “ Beşikli
Mağara “ adıyla anılan
mezarın bulunduğu mağara
en geniş ve ünlüsüdür.
Titus - Vespasianus Tüneli
Makedonya kralı büyük
Đskender’in ölümünden sonra
onun komutanlarından Seleukos,
bugünkü mağaracık-kapısuyu
diye anılan yerde Seleucia kentini
kurdu. Hem şehir ve hem de
limanı kurtarmak için dağlardan
inen sel sularını başka bir yöne
aktarmak maksadıyla bir tünel
yapıldı.
Demirkapı
Kent surlarındaki dört kapıdan en büyüğü olup, Halep
kapısı da denilmektedir. VI. yy’da Justinionus döneminde
sellerin akışını kontrol etmek için yapılmıştır.
142

Harbiye
Zeus’un oğlu Aşk Tanrısı Apollon ile genç
güzel bir kız olan Defne arasında geçen ve hüzünlü
biten bir aşk öyküsünün yaşandığı doğa harikası bir
mesire ve dinlenme yeridir.
Bakras Kalesi
Helenistik döneminde
yapılmış karakol kulesidir.
Romalılar, Bizanslılar, Haçlılar
zamanında onarılarak
kullanılmıştır. Yavuz Sultan
Selim’in Mısır seferi sırasında
Osmanlılara geçmiştir.
Erzin Issos Harabeleri (Đssus)
Çevrede su depoları, kemerler,
tapınak ve Cenevizler’den kaldığı
sanılan bir kale ve liman kalıntıları
vardır.
143

Çevlik ( Seleucia Pierria )
Antik Kenti
Antakya’nın 35 km
batısında, Musa Dağı’nın
güneyinde Akdeniz’le birleştiği
yerde kayalıklarla deniz arasında
kalan düzlükte kurulmuş bir antik
şehirdir. Bu bölgede ilk iskan
M.Ö. 4500 yıllarına kadar uzar.
Doğal mağaralarda yapılan kazı ve
araştırmalar sonucunda bu
bölgedeki ilk iskanın paleotik
çağda olduğu tespit edilmiştir.
St. Simon Stilit Manastırı
Antakya - Samandağ yolunun 12.
km’sinde Nahırlı köyüne ayrılan yoldan
gidilmektedir. Samandağ adı ile anılan dağın en
yüksek tepesinde M.S. V. yy. da yapılmıştır.
Terk-i dünya tarikatının merkezidir.
Sokullu Mehmet Paşa
Külliyesi
Payas’ta olup, camii,
medrese, bedesten, hamam ve
kervansaray yapılarından
oluşmaktadır. 16.yy’da Sokullu
Mehmet Paşa’nın Mimar Sinan’a
ve O’nu kalfalarından birine
yaptırdığı sanılmaktadır.
Tamamen kesme taştan
yapılmıştır.
144

Diğer Kültürel Değerler
Hatay kültürel değerler bakımından zengin bir ilimizdir.
Camiler : Ulu Camii, ( Sultan Selim Camii ), Habib-i Neccar Camii, Şeyh Ali Camii, Yeni Camii
(Zühriye Camii), Ağlar ( Civelek ) Camii, Mahremiye Camii, Şeyh Ahmet Kuseyri Camii.
Yayladağ : Kasım Bey Camii
Belen : Sokullu Külliyesi Camii
Đlimiz Merkez Ulu Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Antakya
ADRES : Ulu Camii Mahallesi Köprübaşı Mevkii / ANTAKYA
CAMĐNĐN ADI : Ulu Cami
YAPILIŞ TARĐHĐ : 634-640
BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini
DÖNEMĐ : Osmanlı
YAPTIRANI : Belli değil.
MĐMARI : Belli değil.
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARI ÖZEL. : Sultan Selim Camii de denilen bu cami Selçuklu tarzını andırır.
Tonozlu düz çatılıdır. Cami üzerinde 100 yıl önce onarıldığını gösteren
bir kitabe vardır.
MÜŞTEMĐLATI : 1 adet minaresi, imam ve müezzin odaları bulunan caminin bir
şadırvanı ve tuvaleti mevcut olup güney ve batı yanında küçük bir
mezarlık mevcuttur.
TARĐHÇESĐ : 634-640 yıllarında yapıldığı, 16. yy. da yeniden inşa edildiği veya
büyük bir onarımdan geçirildiği tahmin edilmekte olup, üzerinde yaklaşık 100 yıl önce onarımdan
geçirildiğini gösteren bir kitabe vardır.
Đlimiz Merkez H. Neccar Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Antakya
ADRES : Yeni Camii Mah. Kurtuluş Caddesi / ANTAKYA
CAMĐNĐN ADI : Habibinneccar Camii
YAPILIŞ TARĐHĐ : 1223-1227
BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini
DÖNEMĐ : Osmanlı
YAPTIRANI : Belli değil
MĐMARI : Belli değil
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARI ÖZEL. : Osmanlı mimarisini yansıtır. Caminin altında H.
Neccar’ın türbesi, yanında Đsa (AS)’ın elçilerinin mezar-ı şerifleri, 1 ad. Selçuklu
tarzı minaresi, taş işlemeciliği ile dikkati çeken taç kapı üzerinde bir kitabe
mevcuttur.
MÜŞTEMĐLATI : Şadırvanı, tuvaleti ve cami avlusu etrafında 5-6 odadan
müteşekkil medreseler olup, bu medreselerde hafız yetiştiren Kur’an Kursu
mevcuttur.
145

Đlimiz Merkez Şeyhali Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Antakya
ADRES : Şeyhali Mahallesi / ANTAKYA
CAMĐNĐN ADI : Şeyhali Camii
YAPILIŞ TARĐHĐ : 1317
BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini
DÖNEMĐ : Osmanlı
YAPTIRANI : Belli değil
MĐMARI : Belli değil
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARI ÖZEL : Taş yapı olup, mermer sütun üzerine üst müezzin mahfili
mevcuttur.
MÜŞTEMĐLATI : 1 ad. minaresi, şadırcanı, tuvaleti mevcut olan bu caminin
etrafında
4 ad. oda (Medrese) mevcuttur.
TARĐHÇESĐ : Şeyh Ahmet Kuseyri’nin namına yaptırılan bu cami üzerindeki
H. 988 tarihli türbe kitabesi bu tarihten önce de bir caminin
bulunduğunu gösterir. Caminin 1317 tarihli onarım kitabesi vardır.
Đlimiz Merkez Yeni Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Antakya
ADRES : Yeni Camii Mahallesi / ANTAKYA
CAMĐNĐN ADI : Yeni Camii
YAPILIŞ TARĐHĐ : 1166
BĐLGĐ DERECESĐ : -
DÖNEMĐ : -
YAPTIRANI : Müftü Mehmet Efendi
MĐMARI : Bilinmiyor
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü (Özel Vakıf)
MĐMARI ÖZEL. : Taş yapı, sac kurşun
MÜŞTEMĐLATI : Şadırvan, 10 ad. tuvalet, imam-hatip, müezzin-kayyım
hizmetli ve okuma odası. Bahçe avlu ihate duvarı 1 ad. lojmanı mevcuttur.
146

Đlimiz Merkez Mahremiye Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Antakya
ADRES : Yeni Camii Mahallesi Uzunçarşı / ANTAKYA
CAMĐNĐN ADI : Mahremiye Camii
YAPILIŞ TARĐHĐ : 16. yy.
BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini
DÖNEME : Osmanlı
YAPTIRANI : Belli değil
MĐMARI : Belli değil
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARI ÖZEL. : Ahşap çatılıdır, cami avlusuna uzun bir tünelden
geçilerek girilir.Mihrabının etrafında kendi ekseninde dönen iki mermer sütun
vardır.
MÜŞTEMĐLATI : Caminin giriş tüneli üzerinde 1 ad. minaresi, şadırvanı,
tuvaleti ve imam odası mevcuttur.
TARĐHÇESĐ : 16. yy. eseridir.
Đlimiz Yayladağı Đlçesi Kasım Bey Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Yayladağı
ADRES : Çamaltı Mahallesi / YAYLADAĞI
YAPILIŞ TARĐHĐ : 1510
BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini
DÖNEMĐ : Osmanlı
YAPTIRANI : Kasım Bey
MĐMARI : Bilinmiyor
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARĐ ÖZEL. : Taş yapı, müstakil üzeri ahşap kiremit ve kubbesiz.
MÜŞTEMĐLATI : Mezarlık, son cemaat yeri, sermahfeli, çeşme, tuvalet ihate
duvarı vardır.
TARĐHÇESĐ : 1510 yılında Kasım Bey tarafından yaptırılmıştır.
147

Đlimiz Belen Đlçesi Kanuni Sultan Süleyman Camii’nin Tarihçesi
ĐLĐ : Hatay
ĐLÇESĐ : Belen
ADRES : Kurtuluş Caddesi / BELEN
CAMĐNĐN ADI : Kanuni Sultan Süleyman Camii
YAPILIŞ TARĐHĐ : Miladi 1553-1515, Hicri 960 Zilkade
BĐLGĐ DERECESĐ : Kesin
DÖNEMĐ : Kanuni Sultan Süleyman
MĐMARI : Belli değil
MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü
MĐMARĐ ÖZEL. : Tek kubbeli, taş duvarları kireçle örülen bir yapıya sahiptir.
MÜŞTEMĐLATI : Küçük mezarlığı, abdest alma yeri ve tuvaleti mevcuttur.
TARĐHÇESĐ : Caminin yapılmasını Sultanul Azam ve Hakanul Efhan
ümmetinhizmetkarı Selim Han oğlu Malik Sultan Süleyman Han Hicri 960 senesi
Zilkade ayında emretti.
Kiliseler :
Đskenderun : Aziz Hanna Kilisesi (Ortodoks); Aziz Cora Kilisesi (Ortodoks), Aziz Nikola Kilisesi,
Karasun Manuk Ermeni Kilisesi (Antakya)
Türbeler :
Antakya : Habib-i Neccar Türbesi, Habib-i Neccar Mağarası, Şıh Yusuf Hekim Ziyareti, Şeyh Ahmet
Kuseyri Türbesi.
Belen : Abdurrahman Paşa Mezarı (kümbet)
Kırıkhan : Beyazıt Bestami Camii ve makamı (Darb-ı sak kalesi)
Samandağ : Hızır A.S. Makamı
Hanlar :
- Payas Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi
- Belen Kanuni Sultan Süleyman Hanı ve Hamamı
- Bakras Sultan Hanı (Hasan Paşa Hanı)
Antakya : Kurşunlu Han, Tütün Hanı, Esat Ağa Hanı, Yeni Han
Çeşmeler :
Zugaybe çeşmeleri 30 adet olup Asi Nehri ile dağlar arasında eski Antakya mahallesinde
bulunmaktadır.
Köprüler :
Payas Sokullu Köprüsü, Murat Paşa Köprüsü, Bakras Han Köprüsü, Demir Köprü (Hitit Köprüsü)
148

Müzeler :
Hatay Arkeoloji Müzesi : Müzede toplam 10 162 parça eser bulunmaktadır. Müzedeki mozaikler 2. ve
5. yüzyıllar arası Roma ve Bizans dönemlerini kapsamakta olup mozaiklerde mitolojik olaylar ve
kişiler sembolize edilmektedir.
Arsuz ( RHOSUS )
Đskenderun’un 33 km güneyinde Akdeniz kıyısında bir yunan kolonisidir. Selukos I. Nicotor
zamanında önem kazanmıştır. Orta Çağ’da Part Ponel adıyla bilinmektedir. Liman ve kent
kalıntılarının bir bölümü su altındadır. Çevrede bir nekropol, antik yol, mozaik ve yapı kalıntısı vardır.
Bir tatil beldesidir.
Festivaller ve özel kutlama günleri :
Festivaller ve Belirli Günler: Hatay'da Đskenderun, Antakya ve Dörtyol'da her yıl Kültür ve
Turizm Festivalleri düzenlenmektedir. Ayrıca Hatay'ın Đlçelerinin kurtuluşları belirli günlerde
kutlanmaktadır.
FESTĐVALLER:
- 01-05 Temmuz Đskenderun Uluslararası Turizm ve Kültür Fest.
- 19-23 Temmuz Antakya Festivali
- 19 Aralık Dörtyol Portakal Festivali
- Yayladağı Festivali (Ağustos ayının ikinci Cumartesi-Pazar Günü)
BELĐRLĐ GÜNLER:
08 Ocak Erzin'in kurtuluşu
09 Ocak Dörtyol'un kurtuluşu
19 Aralık Đlk Kurşun Atılmasını Anma Günü (Dörtyol’da)
29 Haziran St.Pierre Günü (Katolikler için)
05 Temmuz 1938 Türk Askerlerinin Hatay'a girişi (Kutlama törenleri Đskenderun'da yapılır.)
23 Temmuz Hatay'ın kurtuluşu (1939)
15 Kasım Hassa'nın kurtuluşu (1921)
06 Temmuz Kırıkhan'a Türk Askerlerinin girişi (1938)
08 Temmuz Reyhanlı'ya Türk Askerlerinin girişi (1938)
Gelenek Görenekler
EVLENME GELENEĞĐ
Evlenmelerde, toplumsal konum, geçim düzeyi ve etnik ayrılıklar belirleyici etkenler
arasındadır. Antakya, Đskenderun gibi merkezlerde bu anlayış büyük ölçüde değişmekle birlikte, öbür
ilçeler ve kırsal kesimde etkisini sürdürmektedir. Genelde görücü yöntemi yaygındır. Görücü gidilen
149

kızın yanında, ailesinin de özellikleri soruşturulur. Olumlu sonuç alınırsa, babası, birkaç kişi ile kızı
istemeye “Dünürlüğe” gider. Bu “Söz Kesimi” anlamındadır, nişan-düğün tarihleri çeyiz, başlık
kararlaştırılır. Başlık, Antakya’da “Hak”, Reyhanlı’da “Kan Parası”, Samandağ’da “Besleme Hakkı”
diye adlandırılır. Nişan salonda değil ise kız evinde yapılır. Kadın-erkek eğlenilir. Kimi yerlerde ise
mevlit okutulur.
Düğün genellikle pazar ya da perşembe günü yapılır. Kentlerde nikah çağrısı, kasabalarda ise
“Okuntu” gönderilir. Đskenderun’da “Maşta” denen kadın, kapı kapı gezerek düğüne davet eder.
Düğünden bir gece önce kına gecesi yapılır. Aynı gün gündüz gelin hamamı yapılır.
Düğün günü kız evinde yüksek bir ağaca bayrak çekilir. Düğünler genellikle yemekli olur. Bir
hafta öncesinden ekmek açılır, etli yemekler ağır basar, konuklara yörede “Tini” denen incir rakısı
sunulur. Kına gecesi, kız evine getirilen çeyiz, kız evininkiyle birlikte oğlan evine gönderilir. Gelin
odasında sergilenir. Ertesi gün düğün alayı gelin almaya gelir. Đkindiye doğru, gelin arabaya bindirilir.
Anası ve kız kardeşi de yanında oturur. Alay, gelin arabasının arkasından gelir. Gelinin kapısına eve
bağlı olsun diye bir topak hamur yapıştırılır.
Ertesi gün, Đskenderun ve Yayladağı'nda “Süpha Günü” diye adlandırılır. Kadınlar çeşitli
armağanlarla gelin görmeye gider. Birkaç gün sonra kız evine gidilir, akrabalar yemeğe çağrılır.
DOĞUM VE ÇOCUKLA ĐLGĐLĐ GELENEKLER
Yakın yıllara değin, bağ, bahçe ve tarla tarımı Hatay’ın başlıca geçim kaynağıydı. Çocuk ailenin
işgücünü oluşturuyordu. Geçmişte 6’dan az çocuğu olanların kınandığına rastlanmıştır. Erkek çocuğa
daha çok önem verilir.
Çocuğu olmayanlar yatıra gider, mum diker ve adak adar. Doğumda çocuğun göbeğini kimi
yerlerde gelinin kaynanası ya da eltisi keser. Çocuk doğar doğmaz yıkanır, terlememesi, ter kokmaması
için tuzlanır. Çocuğun yaşaması dileğiyle, erkek çocukların saçları kesilir, tepede bir tutam bırakılır.
Uzadıkça çevresi kesilir. Bu yedi yaşına kadar sürer sonra adağın yapıldığı yatıra gidilir, saç törenle
kesilir.
Yörede, diş hediği geleneği yaygındır. Bir kalbura Kur’an, ayna, makas, kitap ve altın konur.
Çocuk da bunların üstüne oturtulur. Cuma selası verilirken, kaynatılan hedik, çocuğun başından
dökülür. Dişleri sağlam olsun diye, sağlam dişli birinin ağzına aldığı hedik ipliğe dizilir, çocuğun
omuzuna iğnelenir.
Yöresel El Sanatları :
Sanayileşme ve Kentleşmeyle birlikte Hatay'da dokumacılık ve
Đşlemeciliğe dayalı el sanatları yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.
Günümüzde küçük çapta sürdürülen el sanatları ipek dokumacılığı, ağaç
oymacılığı, hasır örmeciliği, taş işlemeciliği ve defne yağı kullanılarak
yapılan defne (gar) sabunu yapımıdır.
150

Đpek dokumacılığı Samandağ ve Harbiye
yöresinde aile işletmelerinde sürdürülmekte olup, büyük
ilgi çekmektedir. Harbiye'de eski uygarlıklara ait tarihi
eserlerin taklitleri taş üzerine işlenerek üretilmekte ve
pazarlanmaktadır.
Altınözü'nün Paslıkaya ve Antakya'nın Sofular Köyünde üretilen sap ve
hasır örme işleri turistler tarafından çok ilgi çekmektedir. Özellikle hasır tabak ve
tepsiler Hatay'ın simgesi haline gelmiştir.
Ağaç işlemeciliği ildeki köklü zanaatlardandır. Mobilyacılığa bağlı olarak
gelişmiştir.
Yöresel Yeme Đçme Alışkanlıkları ve Yemek Çeşitleri :
Mutfak kelimesi hem yemek hazırlanan, pişirilen yeri, hem de bir şehir veya ülkenin yemek
çeşitleri yönünden sahip olduğu zenginliği ifade etmek için kullanılır. Dünya mutfakları içinde Türk
Mutfağı nasıl özel bir yere sahipse, Hatay Mutfağı'nın da Türk Mutfağı içinde özel ve önemli bir yeri
vardır.
Hatay Mutfağı'nın çoğu yiyecekler yönünden sadece komşu illerle değil, Halep'ten Đç
Anadolu'ya kadar genişleyen bir bölge ile de ortak yönleri vardır. Özellikle benzer yöntemlerle
üretilen yemak ve ekmek türleri bölge illerinin ortak yönlerini oluşturur. Ama bu benzerlik belli bir
yere kadardır. Çünkü Hatay Mutfağı genel olarak ele alındığında Hatay Yemeklerinin malzeme,
yöntem ve lezzet bakımından belirtilen yörelerin yemeklerinden büyük ölçüde farklı olduğu görülür.
Hatta Hatay Mutfağı'nın ürünü olan bazı yiyecek maddeleri ile onlardan yapılan yemek türlerine
komşu illerde rastlanmaz. Ayrıca soğuk meze ve tatlı türleri sayıca diğer illerle kıyaslanmayacak kadar
çok ve lezzet yönünden emsalsizdir. Kebapların, aşların ve sulu yemeklerin önemli bir yer tuttuğu
Hatay Mutfağı'nda yemeklerin lezzetini baharat, acı ve ekşi tayin eder. Ancak kullanılan baharat ve acı,
iştah açıcılık oranını aşmaz, hiçbir zaman vücuda zarar verecek ölçüye ulaşmaz
Yörede yetişen bütün yenilebilir bitki türleri mutlaka ya bir yemeğin hammaddesi olur, ya da
başka bir yemekte çeşni verici olarak yerini alır. Yemek bileşimine giren maddeler birbirini
tamamlayıcı şekilde ve makul bir denge içinde kullanılır. Ayrıca gerek yemeklerde, gerek çiğ
olarak bol miktarda şifalı bitkiye ( kekik, nane, maydanoz ) yer verilir. Başka bölgelerde ilaç olarak
kullanılan kekiğin burada salatası da yapılır. Yörede yetişen ürünler içinde ilk sıralarda yer alan zeytin
hem sofralık olarak çeşitli şekillerde hazırlanır, hem de yağ çıkartmak üzere üretilir. Yağlar
içerisinde özel bir yere sahip olan zeytinyağı yöremizde doğal olarak tüketilir ve Hatay Mutfağı' nda
diğer yağlarla kıyaslanmayacak kadar büyük yeri vardır. Özellikle "Su Zeyti" adı verilen doğal yağ çok
ünlü ve değerlidir.
151

Oruk: Et, bulgur, baharat yoğrulup elle oyulduktan sonra içine ceviz
veya fıstık ile yağda kavrulmuş kıymanın doldurulup kapatılarak fırında
veya yağda kızartılmasıyla yapılan bir çeşit içli köfte.
Kaytaz Böreği: Hamurdan yapılan bir çeşit kıymalı börek.
Katıklı Ekmek ( Ispanaklı Ekmek ) :
Ispanak, çökelek ve diğer malzemeler eşliğinde hazırlanan katık çarşı
fırınlarında hamur içerisine konulması ile yapılır. Özellikle Antakya
fırınlarında yapılabilen bu ekmek, oldukça ince ve lezzetli olur.
Peynirli Künefe : Hatay'ın en meşhur tatlısı olan künefe ise içine taze
peynir konulan tel kadayıftır. Künefe Hatay'ın simgesi olup ülkenin
çeşitli yerlerinde bile büyük kentler ve turistik yörelerde Hatay Künefesi
olarak üretilip satılmaktadır.
Tepsi Kebabı: Köfteye benzer. Hazırlanan kıymayı tepsi içine yayıp
fırında pişirilen bir çeşit kebaptır. Mumlu kağıt üzerine yapılan ve fırında
pişirilenine halk arasında "kağıda kebap" denilmektedir.
Ekşi aşı : Su ile domates suyunun çeşitli baharatlar eşliğinde kaynatılarak içine küçük içli
köfteler konulması ile yapılan sulu yemek. Đçli köfteler küçük olup, içleri et yerine yağ ve çeşitli
baharatla doldurulmuştur.
Yoğurt aşı : Su ile tuzlu yoğurdun suyun içinde kaynatılarak içine küçük içli köfteler atılması
ile yapılan sulu yemek. Đçli köfteler küçük olup, içine et yerine yağ ve baharat konularak yapılır.
Ayrıca Đskenderun'da Mercan, Çipura, Logos, Karides gibi deniz ürünleri bol ve ucuz olarak
lokantalarda yenilebilmektedir.
Yöresel Giyim Kuşam ve Süs Eşyaları :
Đldeki toplumsal gelişme giyim kuşamda geleneksel öğelerin değişmesini hızlandırmıştır. Kent
yaşamının kırsal kesim üzerindeki etkisinin artması, modanın yaygınlaşması sonucunda kadın ve erkek
giyiminde - yer yer rastlanan şalvar dışında - geleneksel özellikler tümüyle ortadan kalkmıştır.
152

YÖRESEL FORKLOR KIYAFETLERĐ
G.2. TURĐZM ÇEŞĐTLERĐ
ĐNANÇ TURĐZMĐ
Đnsanın varolduğu andan bugüne
inanç, onun kimliği ve yaşamına yön
vermeye devam etmektedir. Đnsanlık
tarihinde dinin önemi ve toplum
yaşamındaki rolü bugün de sürmektedir.
Anadolu, dinlerin uğrak yeri, farklı
inançlara sahip insanların birlikte yan yana
yaşadıkları topraklar olarak dünyanın en
ilginç yöresidir.
Gerek ilk çağ medeniyetlerinin
Anadolu’da gelişmesi, gerekse
Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde
havariler, ortaçağda ise Museviler
bulundukları ülkelerde karşılaştıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu bu topraklara
sığınmışlardır. Bu nedenle, Anadolu’da Đslamiyet’e ait eserlerin yanı sıra çok sayıda kilise,
sinagog ve diğer mabetlerle dini eğitim veren okul ve vakıf bugüne kadar varlıklarını
sürdürmüştür. Tarihin canlı tanıkları durumundaki farklı uygarlık ve inançlara ait bu eserlerin en
güzel örneği Hatay Đlimizde görülebilir.
HATAY ĐL’ĐNDE ĐNANÇ TURĐZMĐ KAPSAMINA ALINAN ĐBADET YERLERĐ
A)ĐSLAM DĐNĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ
1-ULU CAMĐĐ (Sultan Selim Camii):
153

Yapıldığı dönem itibariyle Antakya’nın en eski camisi olan Ulu
Camii’nin Memluk dönemi eseri olduğu sanılmaktadır. Kitabelerden, caminin ve minaresinin
çeşitli dönemlerde tamir edildiği anlaşılmaktadır.
Antakya’da bunlardan başka Mahremliye Camii
(Girişindeki tünel ve mihrap etrafındaki
sütünceler ile ilgi çekicidir), Nakip Camii, Yeni
Camii, Civelek Camii, Meydan Camii ve Şeyh
Ali Camii gibi hepsi de Osmanlı dönemi eseri
olan camiler vardır. Bunlar kubbeli ve ahşap
çatılı olmak üzere iki ayrı tipte inşa edilmişlerdir.
Camilerde bazıları kalın gövdeli ve şapkalı,
bazıları ince gövdeli, şerefeli ve külahlı olmak
üzere iki tip minare dikkati çekmektedir.
2-HABĐB-Đ NECCAR CAMĐĐ:
Habib-i Neccar Cami, şehirde yapılan ilk cami olarak bilinmektedir. Baybars zamanında
eski bir tapınağın yerine yapılan cami, IX. yüzyılda depremden zarar gördüğü için yeniden
yapılmış ve minare eski şeklini korumuştur.
Kitabesinde yeniden yapım tarihi olarak hicri
1275 yazmaktadır. Caminin bir köşesinde,
Hz. Đsa tarafından gönderilen resullere ilk
defa inanan ve onları korurken şehit olan
Habib Neccar'ın türbesi vardır.
Habib-i Neccar, M.S. 40'lı yıllarda
Antakya’da yaşamıştır. Roma döneminde
Antakya halkı putperest olduğu için, Cenab-ı Hak
Hz. Đsa'ya Antakya halkı için iki resul
göndermesini emreder. Hz. Đsa Antakya halkı için
2 resul, daha sonrada bir resul daha gönderir.
Resullerin halkı irşada devam etmesine ilk inanan
Habib-i Neccar olur. Antakyalılar bu olaya
inanmayarak, resulleri taşlayarak öldürmeye karar verirler. Habib-i Neccar uzaklardan koşup gelerek,
resullerin doğru söylediklerini ve onlara inanmaları gerektiğini söyler. Burada bulunan putperestler Habibi
Neccar'a bunlar seni kandırmışlar, ya eski dinine dönersin ya da ölürsün şeklinde tehdide başlarlar. Bu
müritler dediklerini yaparak Habib-i Neccar’ı öldürürler. Habib-i Neccar’ın şehit edilmesi ile ilgili bir çok
rivayet vardır. Bunların en yaygın olanı ve halkın anlattığı olay şöyledir: Habib-i Neccar’ın başı Silpiyus
dağında vücudundan ayrılır. Vücuttan ayrılan baş yuvarlanarak bugün cami ve türbesi bulunan yere gelir.
(Bugün vücudu, şehit edildiği mağarada başı ise caminin yanında bulunan türbededir) Başka bir rivayete
göre de Habib-i Neccar kopan başını koltuğu arasına almış, Kur'an’dan ayetler okuyarak bir süre dolaşmış
ve bugün türbesi bulunan yere kadar gelerek buraya düşmüştür.
3-KANUNĐ SULTAN SÜLEYMAN CAMĐĐ (Belen)
1553 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından
Belen'de yaptırılmıştır. Cami, kervansarayın batısında tek
kubbeli kübik bir yapıdır. Pencere sayısının çokluğu nedeniyle
154

harimi oldukça aydınlıktır. Kesme taştan yapılmış güdük bir minaresi vardır.
4-SOKULLU KÜLLĐYESĐ VE CAMĐĐ (Payas-Dörtyol)
Payas'ta Sokullu Külliyesine bitişik ters "T"
planlı bir camiidir. Mimar Sinan'ın eseridir.Taç
kapısı süslemeleri (mukarnaslı )dikkati çeker. 1574-
1575 yıllarında yaptırılmıştır. Avlu çevresinde
medrese ve ortada cami ile yaşıt tarihi zeytin ağacı
vardır.
5-BEYAZĐT BESTAMĐ TÜRBESĐ (Kırıkhan)
Kırıkhan’ın kuzeyinde Alabeyli Köyü’nün
hemen önünde bir tepe üzerinde Darbısak kalesinin
yanındadır. 19.yüzyıl sonlarında burada
Karamürselzade Mustafa Şevki Paşa tarafından Đslam
evliyası Beyazid-i Bestami adına bir camii ve ziyaret
yeri yaptırmıştır. Cami ve Beyazid-i Bestami makamı
her yıl binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret edilir.
6-HZ.HIZIR ZĐYARETGAHI (Samandağ)
.
Dünyada ve Türkiye' de "Hızır"inancının en güçlü
olduğu ve en çok hızır ziyaretinin bulunduğu yer Hatay
ilidir. Samandağ'ın Deniz mıntıkasındaki Hz. Hızır
Ziyaretgahıdır.
7- ŞEYH AHMET KUSEYRĐ CAMĐ VE TÜRBESĐ
Antakya - Yayladağı yolu üzerinde bulunan Şenköy’dedir. 16. yüzyılda yaşamış olan Şeyh
Ahmet Kuseyri’nin Türbesi’nin birçok hastalığa şifa olduğuna inanılmaktadır. Türbe, bu inançla
yalnız yurt içinden değil yurt dışından da yoğun ziyaretçi akınına uğramaktadır.
B)HIRĐSTĐYAN DĐNĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ
155

1-ST.PĐERRE KĐLĐSE
Antakya-Reyhanlı yolu üzerinde, kentten 2 km.
uzaklıkta Habib-i Neccar Dağı eteklerindedir. Doğal bir
mağara iken eklemelerle kiliseye dönüştürülen St.
Pierre'nin, dünyanın ilk kilisesi olduğuna inanılmaktadır.
Ayrıca tarihte ilk defa bu kilisede Hz. Đsa'nın dinini
tanıyanlara "Hristiyan" denmiştir. Kilise, Đsa'nın 12
havarisinden biri olan St. Pierre'nin Đsa'nın ölümünden
sonra Hristiyanlığı yaymaya çalıştığı yer olarak önemli bir
dini merkezdir. 1963 yılında Papa 6. Paul tarafından hac
yeri olarak ilan edilmiştir. Her sene 29 Haziran günü
burada tören düzenlenmektedir. Kilisenin zemininde mozaik kalıntıları, duvarlarda ise freskler
bulunmaktadır. Apsis'in sağında kayalardan sızan suyun toplandığı küçük bir havuz (vaftiz suyu),
solunda ise saldırılar sırasında kaçmak için kullanılan gizli tünelin girişi vardır. Tünelin
sonundaki günahkarlar hamamında cehennem kayıkçısı Haron kabartması yapılmıştır.
2-RUM ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Aziz Pierre ve Aziz Paul Kilisesi)
Yapımına 1860 yılında başlanmış1872 yılında
meydana gelen depremden dolayı büyük çapta zarar
görmüş ve 1875 yılında yapımına yeniden başlanarak
1900 yılında tamamlanmıştır..Kilisede dikkate değer
ikonalar, ahşap işçiliği yansıtan bölümler bulunmaktadır.
Antakya'da halen kullanılmakta olan kilise, Hürriyet
caddesi, Kilise sokakta yer almaktadır.
3- ST. SĐMON STĐLĐT MANASTIRI (Samandağı)
Terk-i dünya tarikatının merkezidir. Burada
kilise, vaftizhane, sarnıç ve diğer mimari kalıntılar
görülebilir. Stilitler tarikatının kurucusu Saint Simon
Stilit (Đ.S. 389-459) olarak kabul edilmektedir.
Kilikya ile Suriye'nin birleştiği sınır bölgede
doğduğu ve genç yaşta Antakya'da yaşamaya
başladığı görülmektedir. Simon bir manastırda aldığı
temel din eğitiminden sonra kendini kentin dışında
bir hücreye kapattı. Burada 3 yıl yaşadıktan Sonya
kentinin yakınında bir dağa çıkarak, burada kendini bir kayaya zincirlemiş ve çevresine çizdiği
bir çemberin dışına çıkmadan yaşamaya başlamıştır. Sabrı, dayanıklılığı ve inancı kısa zamanda
duyulmuş ve Hristiyanlık dünyasının her yanından hastalar, dertliler, çaresizler vb. Simon'a
gelmeye başlamışlardır.
Son sütun 13 metre olup en tepesinde 2 metre genişliğinde bir bölüm vardır. Đnsanlardan yatay
olarak kaçma umudunu yitiren Simon'un dikey olarak kaçmaktan başka çaresi kalmadığını
söyleyenler de çıkmıştır. Terk-i dünya tarikatının merkezi olarak bilinen St. Simon Manastırı,
156

Samandağ-Antakya arasında Antakya'ya 18 km. uzaklıktadır. St. Simon Tepesi denilen ve
denizden yüksekliği 479 metre olan bir tepe üzerinde bulunan manastır kalıntıları, 100x150
metrekare’lik bir alan üzerindedir. M.S.VI. yüzyılda St. Simon adına buraya bir manastır
yapılmıştır. Burada inzivaya çekilen St. Simon'un, 20 metre yüksekliğindeki taş sütun üzerinde 45
gün yaşamış olması, Guinnes Rekorlar kitabına bir rekor olarak kaydedilmiştir.
4- BARLEAM MANASTIRI (KELDAĞI)
Yayladağı ilçesi Keldağ üzerindedir. Keldağ hem
Selevukos döneminde, hem de Roma döneminde kutsal
yerlerden biriydi. O dönemlerde burada bir Dorik
tapınağı vardı. (M.Ö. 3. yüzyıl) M.S. 4. yüzyılda St.
Barleam buraya gelerek Zeus heykelini yıkmış ve bir
keşişler topluluğu oluşturmuştur. 6. yüzyıl başlarında
manastırın güneydoğu köşesinde bir kilise yapılmış, 526
depreminde bu kilise yıkılmıştır. 950-1050 arasında
yeniden yapılan manastır, 1268 yılına kadar faaliyetini
sürdürmüş, daha sonra da terkedilmiştir. Barleam
Manastırına gitmek için Yayladağı ilçesinin Bezge
Nahiyesinden sonra yaya olarak iki buçuk saat dağa tırmanmak gerekmektedir. Küçük patika yol,
sarp kayalıklar arasından geçmektedir.
5-KATOLĐK KĐLĐSESĐ (Antakya):
Günümüzde halen kullanılmakta olan kilise,
Kurtuluş caddesi, Kurtuluş sokakta yer almaktadır.
6-AZĐZ NĐKOLA ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Đskenderun):
1870 yılında kurulmuş olan kilise,halen
Đskenderun’da kullanılmaktadır. Şehit Pamir
Caddesindedir.Halen ibadete açık olan kilisede paha
biçilmez tablolar ve işlemeler vardır.
7-ĐTALYAN KATOLĐK LATĐN KĐLĐSESĐ (Đskenderun)
157

1600’lü yılların başında Kapuçin Rahipleri
tarafından kurulan kilise Mithat paşa caddesi
üzerindedir. 1888 yılında büyük bir restorasyon
geçiren yapı toplam 14 sütun üzerine oturmuştur.
Haftanın her günü ayin yapılmaktadır.
8-MARYO HANNA KĐLĐSESĐ (Arsuz-Đskenderun)
Hıristiyanlığın ilk yıllarında bir çok rahip ve keşiş
Hz.Đsa’nın öğretisini yaymak için Arsuz ve çevresine
yerleştiler. Bunlardan biri Arsuz’a bir kilise yaptıran
Aziz Hanna idi. Arsuz’un merkezinde bulunan ve
kurucusu adıyla anılan bu kilise halen
kullanılmaktadır.
1514 yılında yeniden yapılan kilisede çok sayıda
ikona, 1600’lü yıllardan kalma bez üzerine yapılmış
çok değerli iki baskı resim vardır.Bu tablolar halen
Aziz Hanna Kilisesinin titiz koruması altındadır.
9-MARCĐRCOS ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Đskenderun);
1585 yılında kurulan kilise Denizciler caddesi
üzerinde bulunmaktadır.Halen yöre halkı tarafından
gerek ibadet, gerekse adakta bulunmak için
kullanılmaktadır. Marcircos Ortodoks kilisesinde 5
Mayıs Hıdır Đlyas şenlikleri ve 6 Mayıs Aziz’in isim
günü kutlamaları yapılmaktadır.
10-ST.MERYEM ANA KATOLĐK KĐLĐSE ve MANASTIRI (Güzelyayla-Belen)
1920 yılında yaptırılan Meryem Ana Kilisesi ve
Manastırı’nda sadece yaz aylarında ibadet
yapılmaktadır.Đskenderun Latin Katolik Kilisesine bağlı
olarak faaliyet gösteren bu kilise 15 Ağustos’ta Meryem
Ana’nın göğe yükselmesine adanmıştır.
158

11-ST.ĐLYAS KĐLĐSESĐ (Samandağ):
Samandağ’ına bağlı Zeytinli köyündedir. Giriş kapısı
üzerinde yer alan kitabesine göre, kilise 1874 yılında
yapılmıştır. Kilisede yer alan ikonalar özellikle dikkat
çekicidir. Yaklaşık 1 km ötede,kuruluşu 1600’lü yıllara
uzanan ve daha çok cenaze törenlerinde kullanılan ikinci bir
kilise yer alır. Hemen yanında bir mezarlık mevcuttur.Her iki
kilisede bugün ziyarete açıktır.
12-MERYEM ANA HAVUZU (Gözcüler-Đskenderun)
Hacı Ahmetli Köy’ünü 8 km geçtikten sonra
ulaşılan havuzda Meryem Ana’nın banyo yaptığına
inanılmaktadır. Hıristiyanlar tarafından kutsal bir yer
olarak bilinir. Özellikle Ortodokslar Meryem Ana’ya
adadıkları perhizin son günü olan 14 Ağustos’u
burada büyük şenliklerle ketlamaktadır.Civar ağaçlıklı
olup doğal güzelliğe sahiptir.
13-MARCĐRCOS TÜRK-HIRĐSTĐYAN ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Altınözü)
18.yüzyıl başlarında yapılan kilise 1872
yılında meydana gelen depremde büyük hasar
görmüştür. 1897 yılında çok iyi bir şekilde restore
edilen kilise yöredeki Hıristiyanların uğrak yeri olup
halen ibadete açıktır.
(Altınözü)
14- MARĐA ANA RUM ORTODOKS KĐLĐSESĐ
Altınözü’ne 6-7 km uzaklıkta Tokaçlı köyünde bulunmaktadır.Halen ibadete açık olan
kilisenin yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir.
15-PROTESTAN KĐLĐSESĐ (Antakya):
Taş bina olan kilisenin yapım tarihi
bilinmemekle birlikte Fransızlar tarafından yapılmış
159

olup elçilik binası olarak kullanılmıştır. Güney Kore Kwang Lim Metodist kilisesi tarafından
kullanılmaktadır.
C ) MUSEVĐ C E MAATĐN E A ĐT ĐBADET YERLE R Đ
1-HAVRA (Antakya):
Antakya Musevi cemiyetinin kullandığı bir binadır.
1700 yıllarında yapılmış olduğu tahmin
edilmektedir. Büyük bayramlarda ve önemli
günlerde törenler düzenlenmektedir. Havrada
bulunan el yazması Tevrat 500 yıllıktır.
1-VAKIFLI ERMENĐ KĐLĐSESĐ (Samandağ)
D)ERMENĐ CEMAATĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ
Samandağ’a 5 km uzaklıktadır. Kilise eski bir
ipek fabrikasının yerine 1875 yılında
kurulmuştur.Đpek fabrikası kapandıktan sonra restore
edilerek bugünkü Ermeni Kilisesine dönüştürüldü.
Kilise halen kullanılmaktadır.
2-KARASUN MANUK KĐLĐSESĐ (Đskenderun):
1872 tarihinde yapılmıştır. Daha sonra restore
edilen bu kilise Ermeni cemaati tarafından
kullanılmaktadır.
160

3-ERMENĐ KĐLĐSESĐ (Belen):
Yapım tarihi bilinmemesine rağmen Belen’in
kurulduğu dönemlerde yapıldığı sanılmaktadır. 1900’lü
yılların başında bölgedeki karışıklıklarda Ermeniler’in
Belen’ i terk etmesinin ardından kapatılarak kendi
haline tek edilmiştir. Bugün oldukça harap olan kilise
günümüzde ibadete açık değildir.
KÜLTÜR
TURĐZMĐ
A N T AKYA K A LE SĐ V E S UR LA R
Đstanbul surlarından sonra yurdumuzda en
uzun surları oluşturmaktadır. Antik kenti çevreleyen
duvarlar Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde
yapılmıştır. Surlar, Silpius (Habib-i Neccar)
Dağı’ndan Orontes (Asi) Irmağı'na kadar
uzanmaktadır. Evliya Çelebi, 44.000 adım
uzunluğundaki duvarların büyük blok taşlarla
örüldüğünü, çok sağlam ve sık mazgallı olduğunu,
70-80 adımda bir burç bulunduğunu yazmakta ve
zamanda duvarların 30 metre uzunluğunda
olduğundan ve 360 burçla (Beş katlı)
desteklendiğinden bahsetmektedir. Tepedeki iç kaleyi IV. yüzyılda Bizans Đmparatoru Nikefhoros
Fokas yaptırmıştır ancak yıkılmıştır. Surların Habib-i Neccar Dağı yamaçlarındaki bölümü
sağlamdır.
HATAY ARKEOLOJĐ MÜZESĐ (ANTAKYA MOZAĐK MÜZESĐ)
Antakya’da Cumhuriyet Alanı’nda, Asi Irmağı
kenarında ve köprü yakınındadır. Hatay’da bilimsel kazı
çalışmaları 1932 yılında başlamıştır. Çalışmaların ilk
yıllarında çeşitli ve kıymeti büyük olan tarihi eserlere
rastlanması bir müze kurulması fikrini doğurmuştur. O
yıllarda Fransız idaresinde bulunan Hatay’da hazırlanan
bir proje ile çıkan eserlere göre bir müze hazırlanmıştır.
1939 yılında tamamlanan müzede 3 ayrı bilim heyetinin
yaptığı hafriyatlar sonucunda çıkan eserler toplanmıştır.
161

Mozaik müzesi olarak planlanan binanın yapımına 1934 yılında başlanmış, Hatay Devleti
zamanında tamamlanmış, düzenlemesi uzun sürdüğünden 23 Temmuz 1948’de Hatay’ın Kurtuluş
Bayramı’nda ziyarete açılmıştır. Müzenin genişletilebilmesi için yapılan ek inşaat 1974’te
tamamlanmıştır. Hitit, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait olan ve Harbiye, Antakya,
Atçana , Seleukeia Pieria ile Đskenderun’da bulunmuş eserlerin sergilendiği müze, mozaik
koleksiyonlarının zenginliği yönünden dünyada ikinci sırayı almaktadır.
Müzede 18.100 parça arkeolojik eser, 1.050 etnografik eser, 13.820 sikke, 1.347 mühür
olmak üzere toplam 34.317 adet eser bulunmaktadır.
ANTAKYA LAHĐTĐ
Bir taşınmazda yapılan temel hafriyatı
sırasında bulunmuştur. 5 gün süren bir çalışma ile lahit
çıkartılarak müzeye getirilmiştir. Sidamara tipi
(sütunlu) lahit için Hatay Arkeoloji Müzesi’nde özel
salon yapılmış olan Lahit'in uzunluğu 2.47 metre,
genişliği 1.22 metre ve yüksekliği ise 1.20 metredir.
Antakya Lahiti’nin M.S. 265-270 yılları arasında
yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu tarihlemeyi
destekleyen önemli bir delil, Roma Đmparatorlarından
2. Gordianus (M.S. 238) ile Đmparator Gallienus ve eşi Salonina’nın (M.S. 253-268) altın
sikkeleridir. Gallienus sikkesi M.S. 260-270 yıllarında Roma’da basılmış olan, Lahit’in
tarihlenmesinde önemli bir delildir.
DEMĐRKAPI
Hacıkürüş deresinden gelen şiddetli selleri kontrol edebilmek için Habib Neccar Dağı ile Haç Dağı'nı
birbirinden ayıran derin ve dar vadi üzerinde surların devamı niteliğinde, yüksek ve sağlam bir duvar
olarak yapılmıştır. Aynı zamanda şehrin giriş kapılarından biri olarak kullanılan bu duvar günümüzde
hala ayaktadır.
H A RON (CHAR O NĐON) KABAR TMAS I
ST Pierre Kilisesinin 200 m. Kuzeyinde kayalara
oyulmuş dev bir masktır. Başında örtü bulunan,
tamamlanmamış bir kadın portresini andırmaktadır. Kabartma
I. Yüzyılda, Antiochus döneminde bir veba salgını sırasında
yapılmıştır.
Söylenceye göre, çok sayıda insanın ölümüne yol
açan veba salgınını önlenmesi için bir kahine danışılmış,
kahinin tavsiyesine uyularak şehri yüksekten gören
kayaya yüzü olmayan bir mask oyulmuş ve üzerine de
ölümleri önleyecek sözler yazılmıştır.
“Cehennem Kayıkçısı Hero “ yada “Günahkarlar
Hamamı” adıyla da bilinen kayalığın yüksekliği 23-30 m.dir. Haç Dağı’nın Antakya’yı gören
yüzünde hala ihtişamla kente bakmaktadır.
TRAJAN SU KEMERLERĐ (KANDRA).
162

Harbiye çağlayanlarından Antakya’ya su getirmek amacıyla Roma Đmparatoru Trajan
tarafından yaptırılmıştır. 9 km uzunluğundaki kemerler bugün çok tahrip olmuş bir haldedir.
Yöre halkı tarafından Kandra olarak anılan su kemerlerinin az sayıdaki kalıntısı bile
projenin mükemmeliyeti hakkında fikirler vermektedir.
HARBĐYE
Antakya il merkezine 7 km. mesafede olup her tarafı
yeşillik olan güzel bir piknik yeridir. Antik çağın ünlü
Daphne kentidir. Efsaneye göre Zeus’un oğlu Işık Tanrısı
Apollon, ırmak kenarında gördüğü genç ve güzel bir kız
olan Daphneye aşık olur ve onunla konuşmak ister.
Daphneyi kovalar. Daphne kurtulamayacağını anlar. “Ey
toprak ana beni ört, beni sakla, beni koru” diye yalvarır.
Daphne ağaca dönüşür. Bu olaydan sonra şiir ve silah
zaferleri defne ağacının dalıyla mükafatlandırılır ve
Defnenin gözyaşlarının Harbiye’deki şelaleleri meydana
getirdiğine inanılmaktadır. Seleukos ve Roma
Dönemlerinde çağlayanlarıyla tanınan ve dünyaca ünlü bir
sayfiye yeri olan Defne'nin, çok sayıda köşk, tapınak ve
eğlence yeri ile meşhur olduğu söylenmektedir. Harbiye,
şimdilerde çok ilgi gören mesire yeri, yayla olup aynı zamanda heykeller ve turistik eşya
yönünden önemli bir beldedir. Yöredeki tezgahlarda dokunan doğal ipekler ise gerek yurt içinde
gerekse yurt dışında çok aranan kumaşlardandır.
KOZ KALESĐ (KÜRŞAT KALESĐ)
belirsiz durumdadır.
Altınözü’ne bağlı Koz Köyü'nün yakınındadır.
Eski çağlarda kullanılan ve Altınözü tarafından gelip
Harbiye’den geçerek Antakya’ya gelen Kuseyr yolu
üzerindedir. Bu kalenin Antakya’nın güney bölgesini
emniyet altına almak amacıyla Antakya Prensliği
döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Antakya Latin
Patriğinin de ikamet ettiği yer olan kale, 1268 yılında
Baybars tarafından kuşatma sonucunda teslim alınmıştır.
Bir tepeyi içine alacak şekilde yapılan kalenin sadece
büyük blok taşlarla inşa edilmiş olan yarım daire
şeklindeki iki burcu ayakta olup, diğer kısımları harap ve
TĐTUS (VESPASĐANUS) TÜNELĐ
Samandağ’ın 5 km. kuzeyinde denize hakim
yamaçlarda M.Ö. 300 yıllarında Seleuykos Nikator tarafından
kurulan ve kurucusunun adı ile anılan şehirdir. Şehrin, dağın
hemen bitiminde, dağdan gelen derelerin ağzında bir iç limanı
vardı. Sellerin bu limanı doldurması tehlikesi ortaya çıkınca
imparator Vespasianus zamanında dağ delinerek bir tünel
açılması kararlaştırılmıştır.
Tünel, Titus zamanında tamammış ve derenin önü bir
duvarla kapatılarak sel suları yüksekliği 7 metre ve genişliği
163

6 metre olan bu tünel vasıtası ile uzaklara akıtılmış ve böylece limanın su altında kalması
engellenmiştir. 130 metresi tünel, kalanı ise açık kanal halinde olan tünelin uzunluğu girişten
Çevliğ'e kadar 1380 metredir. Tünelin deniz tarafındaki girişine göre sağ tarafta 100 metre kadar
uzaklıkta kaya mezarları bulunmaktadır. Burada kayalara oyulmuş mağaraların içinde bulunan
çok sayıda mezarın en çok ilgi çekeni, çukurun tabanındaki geniş mağaradır. Đçinde çok sayıda
mezar bulunan bu mağara diğerlerinden farklı yapılmış, yüksek ve gösterişli bir mezar nedeniyle
halk arasında ''Beşikli Mağara'' olarak anılmaktadır. Antik şehrin yerleşim yerinin yukarı
kısımlarında tapınak kalıntılarına da rastlanmaktadır. Bunlardan başka, Mağaracık Köyü
civarında da çok sayıda mağara vardır.
DOR MABEDĐ (ZEUS TAPINAĞI):
Kapısuyu yöresinde, Çevlik bölgesine hakim bir tepede, sütun kalıntıları görülmektedir.
HIDIRBEY’DE ÇINAR AĞACI
800-1000 yaşlarında olduğu tahmin edilen ve halk arasında 2000-3000 yaşlarında
olduğuna inanılan bir ağaçtır. Gövdesinin çevresi 35 m.dir. Bu ağacın Hz.Musa’nın asasının ābı
hayat ( ölümsüzlük suyu) sayesinde filizlenip kök salması sonucunda meydana geldiğine dair
efsaneler anlatılmaktadır.
ATÇANA (ALALAH) HĐTĐT SARAY HARABELERĐ
Antakya-Reyhanlı karayolunun 22. kilometresinde yolun sağında yer almaktadır. M.Ö. 15.
ve 19. yüzyıllara ait iki saray kalıntısı mevcuttur. Atçana Höyüğü antik şehrinin kalıntısıdır. Đlk
iskan M.Ö. 3400 yılında başlamıştır. Mısırlılar, Mitaniler, Mezopotamya devletleri ve Etiler gibi
kavimlerin de yerleşim alanı olarak kullandığı 17 yerleşme tabakası mevcuttur. 4. ve 7.
tabakalarında büyük saraylar vardır ve en eski olanı 7. tabakada yer alan Babil Kralı Hammurabi
ile Çağdaş Yamhat ve Hitit Prensi Yarım-Lim tarafından inşa ettirilmiştir. Bu saray M.Ö. 18.
yüzyıla aittir. M.Ö. 15. yüzyıla ait 4. tabaka sarayı bu sarayın hemen bitişiğindedir. Kral Nigme-
Pa’ya aittir. Saraylar taş temeller üzerine kerpiçle inşa edilmiş olup daireler bir iç avlunun
etrafında sıralanan mekanlar dizini halindedir.
ĐMMA ANTĐK KENTĐ
Antakya-Cilvegözü yolu üzerinde, Reyhanlı yakınlarında Roma ve Bizans dönemlerinde “Đmma”
adıyla anılan bir yerleşim yeridir. Şimdi burası piknik yerleri ve çay bahçeleri ile ünlüdür.
TELL TAĐNAT
Yapılan kazılarda bir Hitit sarayı ile tapınağın ortaya çıkarıldığı Tainat’ta bulunan eserler bugün Hatay
Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
KIZLAR SARAYI (KASR-EL BENET)
Reyhanlı-Halep asfaltı üzerinde (Tampon
bölgede) bulunmaktadır. Bu sarayın bölgeyi
kontrol altında tutan bir merkez olduğu ve
Bizans dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Saray
girişine iki taraflı kesme iri blok taşlardan oluşan
geçitten girilmektedir. Giriş kısmı yıkılmıştır ve
orta kısmında yüksek kare planlı bir kule
bulunmaktadır. Kule yıkılmaya yüz tutmuştur.
164

Kulenin kuzey tarafında çeşitli oda kalıntılarına rastlanmıştır ve bu odaların sarayı koruyan
askerler tarafından kullanıldığı düşünülmektedir. Odalar kulenin doğu tarafında bulunan nişler
içerisine yerleştirilmiştir. 8 adet sonradan tahrip edilmiş mezar kısımları ile su deposu alanı da
mevcuttur. Kulenin güney tarafında kilise kalıntısına rastlanmıştır. Kızlar
Sarayının bütününde malzeme olarak kesme büyük blok taşlar kullanılmıştır. Ayrıca
mezarlık kapısı girişinde bir Latin Haç’ı ile rozet motifi yer almaktadır. Kilisenin güney
cephesindeki kapı üzerinde alçak kabartma halinde akanthos yaprağı motifi bulunmaktadır.
BAKRAS KALESĐ
Bakras Kalesi, Antakya-Đskenderun yolu
27. kilometresi üzerinde bulunan Bakras Köyü'nün
üst tarafındadır. Kale, köy yolunun batısında,
dağların arasında sarp bir tepe üzerinde
yapılmıştır.Kale önceleri Belen geçidinin girişini,
Antakya kurulduktan sonra ise Seleukos
başkentini koruma gayesine hizmet etmiştir.
Haçlılar döneminde de Antakya Prensliği’nin
kuzeyde en önemli savunma noktası olmuştur.
Birkaç defa el değiştirdikten sonra Templier
Şövalyeleri’nin eline geçen kale 1268 yılında
Baybars tarafından kuşatılarak zapt edilmiştir. Birkaç katlı ve bir alay askeri barındıracak
büyüklükte olan kale, genel olarak harap olmaya yüz tutmuş olmakla birlikte bir çok mekanı
sağlam durmaktadır.
ŞALAN (ŞĐVLAN ) KALESĐ
Amanos Dağları üzerinden aşarak Đskenderun Körfezi ile Kırıkhan Ovası’nı birbirine
bağlayan eski dağ yolu üzerindedir. Değirmendere yakınında sarp bir tepede yapılmıştır.
Hellenistik dönemde yapılan bu kale Bizanslılar ve Haçlılar tarafından gözetleme yeri olarak
kullanılmıştır.
YAVUZ SULTAN SELĐM KERVANSARAYI (BELEN)
Kervansaray başta olmak üzere çarşı, hamam, cami, medrese ve kalesi ile her biri ihtişamlı
yapılardan oluşan bir külliye olup, Dörtyol ilçesine bağlı Payas kasabasındadır. Kervansarayın
kapısının üzerindeki kitabede Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in veziri Sokullu Mehmet
Paşa tarafından "Fani dünyada kalıcı bir eser olması için" 1574’de yapıldığı yazılıdır. Payas cami
ve medresesi, kervansaraydan bağımsız olarak yapılmıştır. Sivri kemerli bir portal ile girilen
cami, Beylikler Döneminde görülen ters "T" tipi cami planındadır. Son cemaat yeri revaklı ve
sekiz kubbelidir. Minaresi son cemaat yerinin batısındadır. Cami avlusu, medrese olarak
düzenlenmiştir. Avluda sade bir şadırvan ve Türkiye'de ender bulunan asırlık bir zeytin ağacı
vardır.
SÜTUNLU LĐMAN ve RAHĐBE KAYA MEZARLARI
Arsuz’dan yaklaşık 10 km güneyde, Konacık köyü sahilinde
Hellenistik döneminden kalma bir liman kentinin kalıntıları
165

ulunmaktadır. Kaya mezarları Işıklı köyüne giden karayolu üzerindedir. Kazılarda çıkan lahitlerden
bunların 5.yüzyıl Doğu Roma döneminden kaldığı tespit edilmiştir. Lahit üzerinde bulunan rahibe
figürlerinden mezarların onlar için yapıldığı, lahitlerin yanındaki mozaik tabanının kiliseye ait olduğu
ortaya çıkmıştır.
ARSUZ (PART-PANEL ROSUZ)
Đskenderun’un 32 km güneyindedir. Antakya’ya 90 km
uzaklıktadır. Arsuz, antik çağda Doğu Akdeniz’in en
önemli liman kentlerinden birisiydi. Kazılarda heykeller,
parfüm şişeleri, seramik parçaları bulunmuştur.
PAYAS
SOKULLU
MEHMET PAŞA
KÜLLĐYESĐ
Sultan 1. Selim zamanında Mercidabık Savaşı (1516) ile Osmanlı topraklarına
katılmıştır. Antik dönemde “Baias”,
daha sonra “Payas” adını alan yerleşim
yeri, esas kimliğini Osmanlı döneminde
kazanmış, kitabesine göre 1574 yılında
yapımı tamamlanan ve devrin ünlü
Sokullu Mehmet Paşa tarafından Baş
ve Hassa mimarlar teşkilatına inşa
külliye ile önemli bir iskele ve
merkezi hüviyetini kazanmıştır. Orijinal
sadrazamı
Mimar Sinan
ettirilen
konaklama
haliyle
külliye, cami, hanikah (medrese), sıbyan
mektebi, arasta (çarşı), dua kubbesi, han, tabhaneden (özel olarak tasarlanmış daireler)
oluşmaktadır. Genel hatlarıyla yaklaşık 15 dönümlük bir alanı kaplamaktadır.
CĐN KULESĐ
Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi ile deniz kıyısı arasında en
yüksek tepeye yapılmıştır. Payas’ta askeri niteliğe sahip
ikinci yapıdır. Yapım tarih göz önüne alınırsa kule, kale,
iskele, gümrük, tersane ve külliyeden sonra, Payas’ta inşa
edilen çekirdek yerleşim dokusunun en büyük halkasını
teşkil eder.Limanda yapılan tabyalardan sonra düşman
gemilerinin taarruzuna karşı koymak ve Payas kalesinin
166

müdafaa gücünü arttırmak için limana hakim bir nokta üzerine inşa edilmiştir. Kaleye giriş cephede
açılan bir kapı ile sağlanmaktadır ve kapının yanında bir zamanlar karşılıklı aslanlar varken bugün
mevcut değildir.
PAYAS KALESĐ
Kale, külliyenin batısında yer alan çevresi
hendekle çevrili, yedi burçlu, sekiz kulelidir. 17.
yüzyılda Payas’ı gören Evliya Çelebi’nin
izlenimleri: “Deniz kıyısında dörtgen biçiminde
taştan yapılma bir kaledir. Sekiz tane sağlam kulesi
ve her kulede irili ufaklı toplar vardır. En yüksek
burcunda ise bal yemez toplar olup limanı
korumaktadır. Kalenin duvarı iki kat olup burçları
pek sağlamdır. Doğuya bakan kapıda ikişer kat demir kapıları, hendek üzerinde ağaçtan bir
köprüsü vardır. Kale içerisinde 300 kadar ev, dizdar ve 70 kadar kale neferi bulunmaktadır.1567
yılında hendeği ile birlikte restore edilmiş bir Osmanlı kalesi olan Payas, 1919 öncesinde ağır
suçluların tutulduğu bir hapishane olarak da kullanılmıştır.
KĐNET HÖYÜK
Dörtyol civarındadır.
MANCINIK KALESĐ
Payas-Dörtyol arasında sarp bir tepe üzerindedir.1290 yılında yapılmıştır. Ancak
günümüzde çok az kalıntısı vardır.
ĐSSOS HARABELERĐ
Dörtyol-Erzin arasındadır. Đskenderun-Adana karayolunun sol yakasında yer almaktadır.
Çevrede su depoları, kemerler, tapınak ve Cenevizlerden kaldığı sanılan kale ve liman kalıntıları
vardır.
167

Y A Y LA T U R ĐZM Đ
T E K NEP IN A R ( BATIA Y A Z) YAYLA S I
Antakya'dan 20 km. asfalt, Samandağ ilçesinden 17 km. stabilize yolla ulaşım mümkündür.
Tarih ve doğanın iç içe olduğu bir yayla köyüdür. Kamp ve piknik alanlarındaki buz gibi
billur suları, Akdeniz Bölgesi 'ne özgü her türlü sebze ve meyvenin yetiştirilmesi, Ortadoğu
ülkelerine yakınlığı nedeniyle, gerek yerlilerin gerekse Ortadoğu ülkelerinden gelen
ziyaretçilerin ilgi odağı durumundadır. Günübirlik yeme içme üniteleri ve kamp yerleri
bulunmaktadır.
NERGĐZLĐK YAYLASI
Güzelyayla'ya 4 km. uzaklıkta olup, asfalt yolla Đskenderun'a bağlıdır. Eleftrik, telefon ve
içme suyu şebekesi vardır.
BELEN-GÜZELYAYLA (SOĞUKOLUK)
Belen ilçesi-Sarımazı Mahallesi yol ayrımından başlayarak, 8 km'lik asfalt bir yol ile,
yeşilliğin ve ormanın hakim olduğu virajlı bir güzergahtan çıkılabilmektedir. Belen ve
Đskenderun' dan minibüslerle ulaşım mümkündür. Güzelyayla'da yüzyıllardır yayla geleneği
sürmektedir. Altyapı sorunları kısmen çözülmüş olan yaylanın denize yakın olması ilgiyi
artırmaktadır. Đskenderun Körfezi'nin seyir terası durumunda çam ağaçları ve kır çiçekleri
içerisine kurulmuş, eski ve yeni tip yapıları ile gezilmeye ve görülmeye değer, adına türküler
ve şiirler yazılan bir yayladır. Kamp kurmaya, pikniğe, orman içinde kısa geziler yapmaya
elverişlidir. Yaylada konaklamak için pansiyon tipi evler, günlük yeme-içme üniteleri
bulunmaktadır.
ERZĐN - KOCADÜZ- ÜÇKOZ- BAĞRIAÇIK KARINCALI YAYLALARI
Erzin ve Osmaniye ilçesi insanlarının yaz aylarında yoğun olarak kullandığı, çam ve köknar ağaçları
arasında, doğal dokuya uygun tümüyle ahşap, basit yayla evlerinin bulunduğu yaylalar topluluğudur.
Birbirlerine yakın olan yaylalar, doğa yürüyüşü (trekking) yapmaya elverişlidir. Yaylaların çevreleri
baştan başa çam, ardıç, köknar, kekik, papatya ve diğer kır çiçekleri ile kaplıdır. Yayla evleri yöre halkınca
kullanılmaktadır.
BELEN ĐLÇESĐ VE ATIK YAYLASI
Đskenderun, Kırıkhan halkının rağbet ettiği ünlü Atık Suyu'nun kaynağının bulunduğu Atık
Yaylası, Belen ilçesinin bir mahallesi durumundadır. Çam, çınar ve meyve bahçeleri
içerisinde bulunan yaylada kır kahveleri, bakkallar hizmet vermektedir. Yerleşim alanlarına
168

ve denize yakınlığı nedeniyle daha çok ilgi görmektedir. Yaylada konaklama tesisleri,
günübirlik yeme içme üniteleri vardır.
KIRIKHAN DELĐBEKĐRLĐ KÖYÜ VE ÇATALOLUK YAYLASI
Delibekirli köyü, Akdeniz Bölgesi'nin, her türlü meyve ve sebzenin yetiştiği bahçeler ve
bağlar arasında kurulmuş şirin bir yayla köyüdür. Çataloluk Yaylası köye 7 km. uzaklıktadır.
Yüzyıllık çınar ağaçlarının çevrelediği yayladan Kırıkhan ilçesinin içme suyu (Üngüzlü
mevkiinden) sağlanmaktadır. Gezilmeye ve görülmeye değer bir yöredir. Delibekirli köyünde
günübirlik yeme içme üniteleri, kır lokantaları ve kahveleri hizmet vermektedir.
ALAN YAYLASI (KIRIKHAN)
Kırıkhan ilçesinden 18 km. uzaklıktadır. Havası, suyu ve doğasıyla çok ünlüdür. Çevresi
tümüyle çam ormanları ile kaplı çok geniş bir alana yayılmış yayla, tüm güzelliği ile
karşımıza çıkar. Aynı zamanda Đskenderun ilçesine de 40 km’lik stabilize yolla bağlıdır. Bu
yol üzerindeki Haymapınar, Değirmendere, Paşaoluk, Akarca ve Çamlıbel Yaylaları
Đskenderun ve çevre köylerinin halkı tarafından kullanılmaktadır. Bahar aylarında bin bir
çiçeğin açtığı yaylada kamp kurmak ve piknik yapmak isteyenler tüm ihtiyaçlarını yanlarında
götürmelidirler.
DÖRTYOL (ÇÖKEK) YAYLASI
Tümüyle çam, ardıç ve maki türü ağaçlar ve kır çiçekleri kaplı, orman ile iç içe olan yayla
16 km stabilize yolla ulaşılmaktadır. Yörenin ahşap yayla mimarisine ve yer yer betonarme evlere
rastlanan yayla, Dörtyol halkı yaz aylarında yoğun ilgi göstermektedir. Kamp kurmak, piknik
yapmak ve baş başa gezintiler yapmak isteyenler, çadırlarını, uyku tulumlarını ve yiyeceklerini
yanlarında götürmelidirler.
TERMAL TURIZM
Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları
Reyhanlı-Antakya karayolu üzerinde Kumlu ilçesinde bulunmaktadır. Yörenin en büyük
kaplıcası olup birçok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir.
Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları
Kaplıca ve şifalı maden suyunun çeşitli hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Erzin
ilçesi’ne bağlı Başlamış Köyü’ndeki kayaların çeşitli yerlerinden çıkmaktadır. Erzin içmelerinin
suyu hafif tuzlu ve acımsı, karbonatlı, toprak kalevili ve karbondioksitlidir.
Reyhanlı Hamamı
Reyhanlı Đlçesi’ne 20 km. uzaklıktadır. Türkiye-Suriye sınır kapısının çok yakınında
bulunan kaplıcada yaklaşık 5 kaynaktan su çıkmaktadır. Đçme suyu olarak da kullanılabilen
kaplıca suyu çeşitli romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.
Kisecik Köyü Şifalı Suyu
169

Merkez Đlçeye bağlı Kisecik Köyü’ndedir. Đçildiği zaman mide mitolitesini arttırır,
boşalmasını kolaylaştırır. Çok içildiği zaman idrarı arttırarak idrar yollarının ince kumlarının
atılmasına ve iltihapların temizlenmesini kolaylaştırır. Hararet derecesi sıcak sular grubuna
girecek derecede olup, nevrit, nevralji, kronik romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.
ĐPEK YOLU:
Suriye üzerinden Antakya, Antalya, Đzmir
(Foça), Avrupa hattın izlemektedir.
14. yüzyıldan sonra, Osmanlılar döneminde
de önemini sürdüren Đpek Yolu, Yeni Çağda
yapılan keşifler sonucu canlılığını yitirmeye
başlamıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda ipeğin
Avrupa'da da üretilmeye başlanmasından
sonra eski önemini kaybetme tehlikesiyle
karşılaşmıştır. Artan denizcilik faaliyetleri ile
de, kervanlar ortadan kalkmaya ve Uzak Doğu ürünleri çekiciliğini yitirmeye başlamıştır. 19. yüzyıldan
itibaren, Đpek Yolu kullanılmaz olmuştur.Orta Çağda, Doğunun zengin ürünlerinin Anadolu
üzerinden Batıya güvenli bir şekilde sevkini sağlayan Selçuklular, aldıkları önlemlerle ticari faaliyeti
canlı tutarak devletin zenginliğini de artırmışlardır. Zira, Orta Çağ Anadolusunda ticaret, devletin
zenginliğini birinci derecede etkileyen faaliyetler arasında yer almaktaydı.Selçuklular, yabancılarla ticari
anlaşmalar yapmışlar; Hıristiyan tacirlere, Müslüman tacirler gibi Anadolu topraklarında ticaret
özgürlüğü tanımışlar; yolculuklarında karşılaşabilecekleri soygunlara ve her türlü zarara karşı devlet
güvencesi sağlamışlardır. Ticari yaşamı gözetmek amacıyla ''devlet sigorta sistemini" ilk kullanan ve
ayrıca gümrük vergilerinde uyguladıkları indirimlerle ticari hayat özendirmeye çalışan yine Selçuklular
olmuştur.
Han ve kervansaraylar, bu aktif ortamın önemli görevler yüklenen kuruluşlarıdır. Issız yollar üzerinde
kaleyi andıran görünümleri, zengin taş süslemeleri, gelişmiş mekan tasarımlar ile, mimari açıdan da
etkisi büyük olan bu görkemli yapılar, belli bir ulaşım programının ve güçlü bir yol politikasının
uygulanması bakımından titizlikle ele alınmışlardır. Gerek Selçuklu gerekse Osmanlı dönemlerinde
inşa edilen kervansaraylarda, kervanlar askeri birlikler tarafından korunurdu. Kervansarayda kalındığı
sürece yolcuların can ve malları teminat altına alınır, her türlü bakım ve hizmetlerin yerine
getirilmesinden doğan giderleri karşılamak amacıyla vakıfları bulunurdu. Bu yapılar, seyahat ve ticareti
güvence altına alan, sosyal dayanışmayı sağlayan nitelikleri yanında, gelen tacirlerin mallarını
pazarladıkları durak yerleri ve ayrıca önceden depolanan erzak ile mühimmatın ordunun sefer
zamanında ikmalini kolaylaştıran üslerdi. Genellikle yaya yürüyüşü ile 8-10 saati geçmeyen, deve
yürüyüşüyle de bir gün süren 30-40 kilometrelik mesafelerde inşa edilmişlerdir.
Anadolu Selçukluları tarafından bu ticari yollar üzerinde inşa edilmiş olan konaklama kuruluşlarından
devlet büyükleri ve hayır sahipleri tarafından yaptırılanlara "HAN", sultanlar tarafından yaptırılan ve
diğerlerine göre daha büyük ve görkemli olanlarına "SULTAN HAN" denmektedir. O çağda, kırsal
alanlarda kurulan han ve kervansarayların kaleye benzer, kalın ve sağır duvarlarıyla dışa kapalı yapılar
olarak inşasını zorunlu kılan neden, güvenlik idi. Đçlerinde yolcuların yatmasına mahsus odalar, atların
dinlenmesi ve eşyaların korunması için bölümler, mescit, yıkanma yerleri, çeşmeler ile nalbant, doktor,
veteriner, araba ve koşum onarım hizmetleri de yer almaktaydı. Han ve kervansaraylarda konaklayan
yolcular din, dil, ırk fark gözetilmeden üç gün kalabilir, hastaysa tedavi edilirdi. Günde iki öğün yemek
verilen, banyo ihtiyaçları karşılanan, hayvanlarına bakılan ve yem temin edilen bu yolculardan üç gün
170

süreyle hiçbir ücret alınmaz, tüm giderler vakıftan karşılanırdı. Bu vakıfların vakfiyelerinde nasıl
yönetilecekleri, gelirlerinin neler olduğu, görevlilerin çalıştırılma şekilleri ve ücretleri açık olarak
Sıra
ODA SAYILARI
No TESĐS ADI YILDIZI ODA SUĐT APART
YATAK
SAYISI TELEFON FAKS
1 B.ANTAKYA OTELĐ * * * * 70 2 - 146 0326 213 58 60 0326 213 58 69
2 ORONTES OTEL * * * 59 2 - 124 0326 214 59 31 0326 214 59 33
3 BÜYÜK ÖZCĐHAN * * * 63 3 - 135 0326 231 67 17 0326 231 67 20
4 ÇAĞLAYAN OTELĐ * * 26 - - 50 0326 231 40 11 0326 231 54 89
5 HĐDRO OTELĐ * 16 - - 32 0326 231 40 06 0326 231 25 44
6 ANTĐK BEYAZIT OTELĐ Özel Otel 21 4 - 54 0326 214 43 04 0326 214 30 89
7 BÜYÜK ÇINAR OTELĐ * * 17 2 - 34 0326 231 40 14 0326 231 76 58
8 GÖKÇEN OTELĐ * * 30 1 - 63 0326 225 22 11 0326 225 31 98
9 SAVON OTEL
Özel
Belge 40 3 - 89 (0326)2146355 0326 214 63 56
10 DEFNE PRENSES * * * 38 1 - 80 (0326)2317658 0326 231 76 58
11 NARĐN OTEL * * * 47 12 - 131 (0326) 216 75 00 0326 216 75 09
T O P L A M 427 30 - 938
12 ONTUR OTELĐ * * * * 95 - - 190 0326 616 24 00 0326 616 24 10
13 CABĐR OTEL * * 35 - - 70 0326 612 33 91 0326 613 45 10
14 AS ERCAN OTELĐ * * 20 3 - 49 0326 658 23 60 0326 658 22 10
15 ĐMRENAY OTELĐ * 33 - - 74 0326 613 21 17-18 0326 613 59 84
16 MAKSU PANSĐYON Pansiyon 11 8 - 46 0326 643 22 11 0326 643 34 54
17 ARSUZ OTELĐ * * * 59 8 1 144 0326 643 24 44 0326 643 24 48
18 CLUB CASMĐN
* * *
46 3 - 107 0326 642 81 25 0326 642 82 50
19 HATAYLI OTELĐ * * * 52 8 - 128 0326 617 15 51 0326 617 87 51
20 AYKUT PLACE OT. * * 40 - - 88 0326 613 53 53 0326 613 53 53
21 SEYRAN OTELĐ * * 36 - - 76 0326 447 50 34 0326 447 75 45
22 KAMELYA OTEL * 40 - - 80 0326 447 54 91 0326 447 54 94
23 KUTLUBAY OTELĐ * * 30 - - 60 0326 755 40 00 0326 755 47 74
GENEL TOPLAM 924 60 1 2050
belirtilmekteydi. Yapılan araştırmalar sonucu, Anadolu'da yaklaşık 200 han ve kervansaray olduğu
tespit edilmiştir.
G.3. TURĐSTĐK ALTYAPI
HATAY ĐLĐ TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ TESĐSLER
TABLO 41
171

ĐLÇESĐ
S E Y A H A T A C E N T A S I
SAYISI (ADET)
ANTAKYA 11
ALTINÖZÜ -
BELEN -
DÖRTYOL 1
ERZĐN -
ĐSKENDERUN 8
HASSA -
KIRIKHAN 1
KUMLU -
REYHANLI 1
SAMANDAĞ -
YAYLADAĞI -
TOPLAM 22
TABLO 42
172

HATAY ĐLĐNDEKĐ SEYAHAT ACENTALARI
SIRA NO
ACENTANIN ADI
GRUBU
MERKEZ
ŞUBE TELEFON FAX ADRES
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
TĐTUS Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez
KEŞĐF Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez
ALNAZ Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez
2130757
2139141 2142264
2160518-
2134503 2143776
2137263
(Üç Hat) 2164128
ABBA Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez 2162500 2148030
ĐSA-BABA Turizm ve
Seyahat Acentesi A Merkez
ANT-TUR Turizm ve
Seyahat Acentesi B Merkez
2166690
2166691 2138627
2160150-
2149497 2161865
KAVASLAR Turizm ve
Seyahat Acentesi A Merkez 213 2080 2132080
ANTAKYA Turizm ve
Seyahat Acentesi AG Merkez
2166600-
2126200 2168030
CALĐENTE Turizm ve
Seyahat Acentesi A Şube 2142199 2166641
RENDE TĐA Turizm ve
Seyahat Acentesi A Merkez
6134495-
6138383 6134293
NERPA Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez 6135121 6144907
Atatürk Cad. Büyük Antakya Oteli altı No:8
ANTAKYA
Atatürk Cad. Abacıoğlu Apt. No:36
ANTAKYA
Đnönü Cad. Mehmet Şah Vakıf Đşhanı A
Blok A/Z 8 ANTAKYA
Atatürk Cad. Stadyum arkası Şahin Apt.
Zemin Kat ANTAKYA
Yeni Karaoglan Cad.Đrem Apt No:5 Kat:1
Daire 3 ANTAKYA
Đnönü Cad. Rana Apt. 15/D
ANTAKYA.
Cumhuriyet Mah. Adnan Mendres Cad
Madenoğlu Apt No : 9 ANTAKYA
Cebrail Mah. Atatürk Cad. Fitnat Köylü
Apt Zemin Kat No : 8 ANTAKYA
Cumhuriyet Mah. Adnan Menderes Cad.
Emir Apt. No:7 ANTAKYA
Mareşal Çakmak Cad. Kilise dükkanları No:5
ĐSKENDERUN
Atatürk Bulvarı Çay mah.
Demiryolu Đş Merkezi No:36/9
ĐSKENDERUN
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
KOŞAR Turizm ve Seyahat
Acentesi A Merkez
6134779
6169974
6211125
6144778
Beş Temmuz Cad.3 nolu Belediye Đşhanı
No:8/A ĐSKENDERUN
HEMDEM Turizm ve
Seyahat Acentesi A Merkez
6140176
(4 Hat) 6174373
Ziya Gökalp Cad.Divan Đşhanı No:3/3
ĐSKENDERUN
TĐTUS Turizm ve Seyahat
Acentesi A Şube 6134232 6138708 5.Temmuz Caddesi No: 7 ĐSKENDERUN
ALTINOLUK Turizm ve
Seyahat Acentesi A Şube
6179998-
6173998 6132630
BERRĐOĞLU Turizm ve
Seyahat Acentesi A Merkez 4137711 4137722
PUAN TUR Turizm
Seyahat Acentesi A Şube
PORTAKALIM Turizm ve
Seyahat Acentesi AG Merkez
SiLPiYUS
TURĐZMSEYAHAT
ACENTASI
GöKMAi TURĐZM
SEYAHATACENTASI
KIRMANLAR TURĐZM
SEYAHAT ACENTASI
ZĐNDE Turizm ve
Seyahat Acentası
AG Merkez (0326)
6133357
AG Merkez 0326 216 51
19
3445182
3451957 3441957
7126655-
7129955 -
(0326)
215 23
00
0326 216
81 76
Uzun çarşı No:75 Uslular Giyim Merkezi
Üstü ĐSKENDERUN.
Fahura Cad. Belediye Đş Hanı No:3
REYHANLI
Cumhuriyet Mah Kanatlı Cad. Gül Sokak
No:31 KIRIKHAN
Sanayi Mah.Çaylı Cad.2.Sqkak No:13/2
DÖRTYOL
Atatürk Cad.Kimyonoğlu Apt.No:76/1
ANTAKYA
Atatürk Cad.Özkanlar Apt.Kat:2 No:5
ANTAKYA
AG Merkez 6145451 6145831 Süleymaniye Mah.Yavuz Sultan Selim
Cad.No: 8/2 iskenderun
A Merkez 6136969
6135522
6130580 Çay Mah.Ulucami Cad.Yılmazlar
Đşhanı Zemin Kat No: 61
ĐSKENDERUN/HATAY
TABLO 43
173

TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ KONAKLAMA TESĐSLERĐ
A) ANTAKYA
SIRA
NO
TESĐSĐN ADI
VE ADRESĐ SINIFI TELEFON NO FAX NO
TESĐS KAPASĐTESĐ
ODA YATAK LOKANTA
DĐĞER
AKTĐVĐTELER
1 BÜYÜK ANTAKYA
OTELĐ
Atatürk Caddesi No8
ANTAKYA
2 ORONTES OTEL
Đstiklal Cad.No:5
ANTAKYA
3 BÜYÜK ÖZCĐHAN
Hürriyet Mah. Atatürk
Cad.No.15
Harbiye-ANTAKYA
4 Yıldız (0326)2135860
(10hat)
3Yıldız (0326)2145931
(3 hat)
3Yıldız (0326)2316717
(2 hat)
(0326)
2135869
(0326)
2145933
(0326)
2316720
70
oda+2
Suit
59
oda+2
suit
63
0da+3
suit
146
124
135
230
(1.sınıf)
200 Açık Teras
250 Gece Klübü,
95 Amerikan Bar,
55 Çok amaçlı
salon,
250 Diskotek,
120 Amerikan Bar
50 Çok amaçlı
salon.
80
(2.sınıf)
55 çok amaçlı
salon
76 Toplantı salonu
4 ÇAĞLAYAN OTELĐ
Ürgen CaddesiNo:6
Harbiye-ANTAKYA
2Yıldız (0326)2314011 (0326)
2315489
26
50
-
5 HĐDRO OTELĐ
Ürgen Caddesi
Harbiye-ANTAKYA
1yıldızlı (0326)2314006 (0326)
2317262
16 32 290
(2.sınıf)
-
6
ANTĐK BEYAZĐT
OTEL
Hükümet Cad. No: 4
ÖZEL
OTEL
(0326)2144304 (0326)
2143089
21
oda+4
suit
54
- Kafe Bar,
Salonu,
Toplantı Salonu
ANTAKYA
7 BÜYÜK ÇINAR
OTELĐ
Çağlayan Mah.Ürgen
Cad.No:14 HARBĐYE
2Yıldız (0326) 231 40 14 (0326)
231 76 58
17
oda+2
suit
34
-
-
8
DEFNE PRENSES
OTELĐ
Çağlayan Mah.Celal
Atik Caddesi
HARBĐYE
3Yıldız
(0326) 2316258
(0326)
2317658
38 oda
+1 suit
80
- 80 Kişilik kahvaltı
salonu,
70 Kişilik Çok
amaçlı salon,
Kapalı Otopark.
9 GÖKÇEN OTEL
Yavuz Sultan Selim Cd.
105 sk.No:3
ANTAKYA
2Yıldız
(0326)2252211 (0326)
2253198
30
Oda+1
Suit
63 - -
10 SAVON OTEL
Kurtuluş Cd.No:192
ANTAKYA
ÖZEL
TESĐS
(0326)2146355 (0326)
2146356
40
oda+3
suit
89 165 130 Amerikan Bar
50 Çok amaçlı
salon
174

A
11
NARĐN OTEL
Cebrail Mah.
AtatürkCaddesi No:11
ANTAKYA/HATAY
3 yıldızlı
(0326)
216 75 00
(0326)
47 oda+12 suit 131 110 (2.sınıf)
216 75 09
200 Kişilik Çok
amaçlı salon,
100 Kişilik Oturma
salonu,
Amerikan Bar.
B) BELEN
SIRA
NO
TESĐSĐN ADI
VE ADRESĐ SINIFI TELEFON NO FAX NO
TESĐS
KAPASĐTESĐ
ODA
YATAK LOKANTA
DĐĞER
AKTĐVĐTELER
1 SEYRAN OTELĐ
Girne CaddesiNo:7
Sarımazı-BELEN
2Yıldız (0326) 4475034 (0326) 4477545 36 76 100 -
2 KAMELYA OTEL
Derebahçe
Mah.Girne
Cad.No:12
BELEN/HATAY
1Yıldız (0326) 4475491 (0326)4475494 40
Oda
80 150
(2.sınıf)
300 kişilik Açık
Yemek alanı,80
Kişilik Çok amaçlı
salon,30 Araçlık
otopark.
C) DÖRTYOL
SIRA
NO
TESĐSĐN
ADI
VE ADRESĐ
1 KUTLUBAY
OTELĐ
Kürtül
Mah.Atatürk
Caddesi
No:45 Payas-
DÖRTYOL
SINIFI
TELEFON
NO
FAX
NO
2Yıldız (0326)7554000 (0326)
7554774
TESĐS
KAPASĐTESĐ
ODA
YATAK
LOKANTA
30 60 40
(2.sınıf)
DĐĞER
AKTĐVĐTELER
-
D)ĐSKENDERUN
SIRA
NO
TESĐSĐN ADI
VE ADRESĐ SINIFI TELEFON NO FAX
NO
1 ONTUR OTELĐ
Muammer Aksoy
Caddesi No:8
ĐSKENDERUN
2 CABĐR OTEL
Ulu Cami Caddesi No16
ĐSKENDERUN
3 AS ERCAN OTEL
Madenli
Beldesi,Çankaya
Mah.Akdeniz
4Yıldız (0326)6162400 (0326)
6162410
2Yıldız (0326)6123391-
92
(0326)
6134510
2Yıldız (0326)6582360 (0326)
6582210 20 oda+3
suit
TESĐS KAPASĐTESĐ
DĐĞER
ODA YATAK
AKTĐVĐTELER
LOKANTA
95 190 110 Toplantı
salonu,
Bar
35 70 120 -
49
55
(2.sınıf)
100 Açık yemek
alanı
175

Caddesi.No:12
ĐSKENDERUN
4 ĐMRENAY OTELĐ
Şehit Pamir Cad. No:5
ĐSKENDERUN
5 MAKSU PANSĐYON
Kabev ĐSKEND.
Sami Oytun Cad.No:54
ARSUZ/ĐSKENDERUN
1Yıldız (0326)6132117
6132118
(0326)
6135984
Pansiyon (0326)6432211 (0326)
6433454
33 74 - -
11 oda+8
suit
46 -
-
6 ARSUZ OTELĐ
Atatürk Meydanı No:2
ARSUZ-
ĐSKENDERUN
3Yıldız
(0326) 6432444 (0326)
6432448
59 Oda+8
suit
1 Apart
144 150 45 çok amaçlı
salon,
75 Teras Bar,
Otopark
7 CLUB CASMĐN
Đskenderun-Arsuz Yolu
8.KM ĐSKENDERUN
3Yıldız (0326) 6428125 (0326)
6428250 46
Oda+3Suit
107
69 90 Çok amaçlı
salon, Açık
Yüzme Havuzu
8
HATAYLI OTELĐ
Mete Aslan Blv.
Osmangazi cd. No:2
ĐSKENDERUN
3Yıldız
(0326) 617 15
51
(0326)
617 87
51
52 oda+8
suit
128 100
(2.sınıf)
140 kişilik çok
amaçlı salon,50
kişilik Amerikan
Bar,Teras Bar.
9
AYKUT PALACE
Çay Mah. Ulu Cam
Cad.98.sok.
ĐSKENDERUN
2Yıldız (0326)6135353 (0326)
6135353
40 oda 88 - -
HATAY ĐLĐ TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ
KONAKLAMA TESĐSLERĐ GENEL TOPLAM
924 ODA
60 SUĐT
1 APART
otel
2050
YATAK
TURĐZM YATIRIMI BELGELĐ KONAKLAMA TESĐSLERĐ
11
SIRA
NO
TESĐSĐN ADI
VE ADRESĐ SINIFI TELEFON NO FAX NO
ANTAKYA OTTOMAN
PALACE
Sultanlı köyü
Uydukent Mah.
(18.Pafta, 2 ada
38-47 parseller)
ANTAKYA/HATAY
5 yıldızlı
(Termal
Otel)
(0326)
213 58 60
(0326)
213 58 69
225
Oda+24suit
3 Bedensel
Engelli
Odası.
TESĐS KAPASĐTESĐ
ODA YATAK LOKANTA
552 650 (1.sınıf)
500 (1.sınıf)
DĐĞER
AKTĐVĐTELER
110 kişilik kafetarya,
130 kişilik
Pastane, 795 kişilik çok
amaçlı
salon, 65 kişilik Vip
salon,Çalışma Ofisi,
100 kişilik
sinema salonu, 300
kişilik
diskotek,Lobi Bar, Türk
Hamamı (3 adet), Aletli
Jimnastik Salonu,
Jimnastik
Salonu,100 kişilik
Kahve Evi,
Açık Yüzme Havuzu,
Kapalı
176

Yüzme Havuzu, Termal
Havuz (
2 adet), SPA Merkezi (
Sauna ( 3
adet), Buhar Banyosu (
2 adet),
Masaj Odası ( 6 adet),
Çift
Bakım Ünitesi ( 2 adet),
Bitki
Banyosu ( 2 adet),
Vücut Bakım
Ünitesi ( 2 adet),
Biorezonans,
Botoks Mezoterapi,
Karboksi
Terapi, Lazer epilasyon
( 2 adet),
Aile Banyoları ( 4 adet),
Vitamin Bar), Havuz
Bar, AQua
Park, Tenis Kortu,
Voleybol
Sahası, Basketbol
Sahası, Futbol
Sahası, Bay-Bayan
Kuaförü,
Satış Ünitesi ( 2 adet),
Açık
Otopark, Kapalı
Otopark.
DĐBA OTELĐ
( Micana Köyü Karaağaç
Beldesi
2
(Sahil Cad. No: 26)
Onur Sitesi Bitişiği
KARAAĞAÇ/
ĐSKENDERUN/HATAY
3yıldızlı
(0326) 6415850
(0326) 6148076 - 35 oda + 16 suit 150 2 200 (1sınıf)
300 kişilik açık yemek
terası,
200 kişilik çok amaçlı
salon,
Açık yüzme havuzu.
3
PARLAK RESORT
OTEL
(Karadurmuş köyü, yol
kavşağı ( 2335 parsel)
KIRIKHAN/HATAY
3 yıldızlı - - 31 oda + 4 suit 74 120 (2.sınıf)
60 kişilik Amerikan
Bar,
100 kişilik toplantı
salonu,
200 kişilik çok amaçlı
salon,
Satış Ünitesi,
Sauna.
4
ÖZ GÜMÜŞ OTEL
Gözcüler Beldesi ( 2964
Parsel) ARSUZ /
ĐSKENDERUN /
HATAY
(Yatırım Belgeliler) TOPLAM
3 yıldızlı - - 59 oda + 6 suit 136
350 ODA
50 SUĐT
3 ADET
BEDENSEL
912 YATAK
85 kişilik
(2.sınıf)
400 kişilik açık yemek
alan, 65 kişilik çok
amaçlı salon, Lobi Bar,
Açık Yüzme Havuzu.
ENGELLĐ
ODASI
177

G.4. TURĐST SAYISI
SINIR GĐRĐŞĐ VE ÇIKIŞI
YILI
YERLĐ YABANCI GENEL TOPLAM
GĐRĐŞ ÇIKIŞ GĐRĐŞ ÇIKIŞ GĐRĐŞ ÇIKIŞ
2007 OCAK
Ayı
2007 ŞUBAT
Ayı
2007 MART
Ayı
2007 NĐSAN
Ayı
2007 MAYIS
Ayı
2007 HAZĐRAN
Ayı
2007 TEMMUZ
Ayı
2007 AĞUSTOS
Ayı
2007 EYLÜL
Ayı
2007 EKĐM
Ayı
2007 KASIM
Ayı
2007 ARALIK
Ayı
T O P L A M
21.753 19.566 12.636 11.851 34.389 31.417
15.041 15.813 11.900 12.360 26.941 28.173
11.163 10.622 10.086 10.289 21.249 20.911
23.286 19.217 14.453 13.676 37.739 32.893
22.710 18.319 17.073 16.447 39.783 34.766
23.075 18.915 20.220 20.417 43.295 39.332
24.098 19.802 33.746 34.114 57.844 53.916
19.981 19.758 41.161 35.647 61.142 55.405
18.889 22.792 21.090 22.581 39.979 45.373
19.130 19.063 27.142 25.178 46.272 44.241
18.404 18.966 17.874 17.705 36.278 36.671
33.676 32.492 25.561 26.516 59.237 59.008
251.206 235.325 252.942 246.781 504.148 482.106
178

MÜZE VE ÖREN YERLERĐNĐ ZĐYARET EDEN YERLĐ VE
YABANCI ZĐYARETÇĐ ĐSTATĐSTĐĞĐ
YILI GĐRĐŞ YERLĐ GĐRĐŞ YABANCI GENEL TOPLAM ELDE EDĐLEN GELĐR
2007 OCAK
Ayı
2007 ŞUBAT
Ayı
2007 MART
Ayı
2007 NĐSAN
Ayı
2007 MAYIS
Ayı
2007 HAZĐRAN
Ayı
2007 TEMMUZ
Ayı
2007 AĞUSTOS
Ayı
2007 EYLÜL
Ayı
2007 EKĐM
Ayı
2007 KASIM
Ayı
2007 ARALIK
Ayı
(YTL)
3.670 1.828 5.498 16.815,00
3.495 1.505 5.000 13.810,00
4.478 3.452 7.930 20.526,00
17.439 6.101 23.540 47.295,00
24.789 7.547 32.336 52.496,00
10.607 3.857 14.464 32.570,00
6.116 3.871 9.987 33.043,00
8.431 5.497 13.928 45.257,00
6.688 5.227 11.915 37.601,00
8.478 4.617 13.095 35.015,00
4.056 2.002 6.058 16.217,00
6.187 1.513 7.700 16.627,00
TOPLAM 104.434 47.017 151.451 367.272,00
179

Hatay’a Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları (Đşletme Belgeli Tesislerde)
K O N A K L A Y A N K Đ Ş Đ V E
G E C E L E M E
Y I L L A R
1995 1996 1997 1998 1999 2000
YABANC 18 283 14 970 16 971 15 341 12 783 15 977
I
KONAKLAYA YERLĐ 47 131 47 987 55 828 53 880 57 028 64 210
N
HATAY KĐŞĐ TOPLAM 65 414 62 957 72 799 69 221 69 811 80 187
YABANC 31 541 26 071 27 061 25 380 18 195 19 085
I
GECELEME YERLĐ 82 920 82 377 90 824 79 264 83 257 80 998
TOPLAM 114 461 108 448 117 885 104 644 101 452 100 083
YABANC
I
4 629
615
6 448
933
9 443
198
7 600
031
4 822
189
6 804
076
KONAKLAYA
N
YERLĐ 5 011
763
5 845
208
7 650
086
7 684
226
7 854
688
8 855
902
TÜRKĐYE KĐŞĐ TOPLAM 9 641
378
12 294
141
17 093
284
15 284
257
12 676
877
15 659
978
YABANC
I
18 477
323
25 548
488
36 167
197
30 432
625
20 434
881
28 510
906
GECELEME YERLĐ 9 677
990
11 490
413
14 941
411
15 513
645
16 782
840
16 475
699
TOPLAM 28 155
313
37 038
901
51 108
608
45 946
270
37 217
721
44 986
605
YABANC 0,39 0,23 0,18 0,20 0,27 0,23
I
KONAKLAYA YERLĐ 0,94 0,82 0,73 0,70 0,73 0,73
N
PAY (%) KĐŞĐ TOPLAM 0,68 0,51 0,43 0,45 0,55 0,51
YABANC 0,17 0,10 0,07 0,08 0,09 0,07
I
GECELEME YERLĐ 0,86 0,72 0,61 0,51 0,50 0,49
TOPLAM 0,41 0,29 0,23 0,23 0,27 0,22
TABLO 49
180

Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Kullandıkları Taşıtlara Göre Dağılım
KONAKLAYAN KĐŞĐ VE
GECELEME
YILLAR
1995 1996 1997 1998 1999 2000
YABANCI 16 685 14 582 12 661 9 291 12 076 21 695
KONAKLAYAN YERLĐ 112 683 108 470 103 672 85 546 68 598 102 649
HATAY KĐŞĐ TOPLAM 129 368 123 052 116 333 94 837 80 674 124 344
YABANCI 26 004 30 856 31 191 19 152 24 758 53 706
GECELEME YERLĐ 161 355 204 593 167 297 129 965 102 298 136 302
TOPLAM 187 359 235 449 198 488 149 117 127 056 190 008
YABANCI 2 319 455 3 494 092 3 182 629 2 304 724 1 403 518 1 662 005
KONAKLAYAN YERLĐ 13 393
175
13 154
852
12 601
258
11 153
495
9 768 186 9 515 085
TÜRKĐYE KĐŞĐ TOPLAM 15 712
630
16 648
944
15 783
887
13 458
219
11 171
704
11 177
090
YABANCI 7 784 631 10 507
297
10 606
716
7 184 792 4 942 973 5 993 602
GECELEME YERLĐ 21 867
841
20 177
556
18 598
610
18 421
704
15 910
201
15 487
749
TOPLAM 29 652
472
30 684
853
29 205
326
25 606
496
20 853
174
21 481
351
YABANCI 0,72 0,42 0,40 0,40 0,86 1,31
KONAKLAYAN YERLĐ 0,84 0,82 0,82 0,77 0,70 1,08
PAY (%) KĐŞĐ TOPLAM 0,82 0,74 0,74 0,70 0,72 1,11
YABANCI 0,33 0,29 0,29 0,27 0,50 0,90
GECELEME YERLĐ 0,74 1,01 0,90 0,71 0,64 0,88
TOPLAM 0,63 0,77 0,68 0,58 0,61 0,88
TABLO 50
181

Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Aylara ve Yılara Göre Dağılımı ve Yıllık Değişim Oranları
SINIR GĐRĐŞ-ÇIKIŞ
YILLAR
AYLAR 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
OCAK 7 564 7 077 6 193 6 313 6 310 6 975 5 683
ŞUBAT 6 462 5 770 5 108 5 665 6 800 9 249 5 353
MART 7 062 7 147 7 286 7 166 6 836 10 374 7 196
NĐSAN 6 978 7 650 11 910 10 317 8 530 7 454 7 912
MAYIS 18 756 19 725 6 910 8 332 7 623 7 931 7 767
HAZĐRAN 9 039 7 495 9 248 11 156 8 392 9 965 9 830
TEMMUZ 14 644 11 538 14 640 14 481 11 753 14 495 16 991
AĞUSTOS 18 975 15 548 16 694 17 392 12 417 14 424 19 772
EYLÜL 11 536 10 924 11 938 12 631 10 610 11 156 12 622
EKĐM 9 166 8 554 9 445 8 049 8 890 9 142 9 944
KASIM 7 844 6 807 8 066 6 698 8 801 8 434 8 730
ARALIK 9 026 7 589 8 462 6 890 8 656 6 966 7 226
GENEL
TOPLAM
BĐR AYLIK
TOPLAM
127 052 115 824 115900 115 090 105618 116 565 119 026
7 564 7 077 6 193 6 313 6 310 6 975 5 683
TABLO 51
Değişim Oranı %
AYLAR 1996/95 1997/96 1998/
97
1999/98 2000/
99
2001/00
OCAK -6,44 -12,49 1,94 -0,05 10,54 -18,52
ŞUBAT -10,71 -11,47 10,90 20,04 36,01 -42,12
MART 1,20 1,94 -1,65 -4,61 51,76 -30,63
NĐSAN 9,63 55,69 -13,38 -17,32 -12,61 6,14
MAYIS 5,17 -64,97 20,58 -8,51 4,04 -2,07
HAZĐRAN -17,08 23,39 20,63 -24,78 18,74 -1,35
TEMMUZ -21,21 26,89 -1,09 -18,84 23,33 17,22
AĞUSTOS -18,06 7,37 4,18 -28,61 16,16 37,08
EYLÜL -5,31 9,28 5,80 -16,00 5,15 13,14
EKĐM -6,68 10,42 -14,78 10,45 2,83 8,77
KASIM -13,22 18,50 -16,96 31,40 -4,17 3,51
ARALIK -15,92 11,50 -18,58 25,63 -19,52 3,73
GENEL
TOPLAM
TABLO 52
-8,84 0,07 -0,70 -8,23 10,36 2,11
182

G.5. TURĐZM EKONOMĐSĐ
Hatay bir sınır ili olduğundan dışa açılan üç adet kapı bulunmaktadır. Yılın her ayında bu
kapılarından giriş çıkış yapılmakta olup, komşu ülkelerden alış-veriş için gelen turistler bulunmaktadır.
Bu da ilin döviz girdisini arttırmaktadır.
G.6. TURĐZM ÇEVRE ĐLĐŞKĐSĐ
Bu konuda bir çalışma yapılmamıştır.
(G).TURĐZM KAYNAK
• Hatay Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
• Hatay Valiliği Web Sitesi
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Web Sitesi
• www.antakyarehberi.com (Turizm Fotoğraflar)
183

Bölüm
H
TARIM VE HAYVANCILIK
H.1. GENEL TARIMSAL YAPI
Đlimizin 270.766 ha tarıma elverişli arazisi mevcut olup bu arazinin 201.079 ha’ı sulamaya
elverişlidir. Ancak sulamaya elverişli arazinin 144.863 ha’ı sulanabilmektedir. Entansif tarımın
yapıldığı ilimizde bitki deseni olarak buğday, endüstri bitkileri, sebzeler, zeytinlikler, yağlı
tohumlar, narenciye, meyveler, tarla sebzeciliği, yem bitkileri, ikinci ürün ve ara ziraatı olmak
üzere toplam270.766 ha ekim alanı bulunmaktadır.
Ayrıca ilimizde 97.910 adet büyükbaş, 151.082 adet küçükbaş, 1.458.228 adet kanatlı,
47.138 adet arılı kovan mevcuttur.
Türkiye Đstatistik Kurumunun 2001 yılı genel tarım sayımına göre ilimizde toplam 42.395
adet işletme mevcut olup, bu işletmelerin 20.008 adedi 10–50 dekar arasında araziye sahiptir.
Çiftçi kayıt sisteminde yer alan doğudan gelir verilerine göre ağırlıklı olarak başvurulan
yaklaşık %70’i oaln10-100dekar arasıdır. Toplam işletme sayısı 34.373 adettir. Bu işletmelerin
oluşturduğu toplam tarımsal alan 151.292 hektardır.
TARIM ARAZĐSĐNĐN DAĞILIMI
2001 2002
- TARLA ARAZĐSĐ 162.538 %60.03 157.762 %58,29
- MEYVELĐK ARAZĐSĐ 27.659 %10.21 28.199 % 10,45
- ZEYTĐNLĐK ARAZĐSĐ 44.937 %16.60 47.806 % 17,65
- SEBZECĐLĐK ARAZĐSĐ 29.847 %11.02 31.712 % 11,76
- BAĞ ARAZĐSĐ 4.385 %1.62 4.987 % 1,84
- NADAS 1.400 %0.52 300 % 0,01
TOPLAM 270.766 %100 270.766 % 100
TABLO 53
184

( Ha. = Hektar )
ĐLÇELER
MER’A -
ÇAYIR
ARAZĐSĐ
TARIM
ARAZĐSĐ
TARLA
ARAZĐSĐ
(NADAS
DAHĐL)
Yem Bitkiler
SEBZE
ARAZĐ
SĐ
BAĞ
ARAZĐSĐ
ZEYTĐN-
LĐK
ARAZĐ
MEYVE-
LĐK
ARAZĐ
II. ÜRÜN
VE ARA
ZĐRAATI
( **)
MERKEZ 9.500 46.202 29.848 5.683 52 9.900 4.530 3.811
ALTINÖZÜ 3.126 30.397 13.370 752 38 16.183 587 533
BELEN 2.753 4.509 2.035 270 71 1.282 911 60
DÖRTYOL 1.900 12.471 2.600 3.988 0 592 6.485 1.194
ERZĐN 2.765 12.848 5.010 933 0 2.375 7.191 2.661
HASSA 9.000 17.385 8.935 3.030 4.650 3.143 410 2.783
ĐSKENDERUN 5.207 22.496 9.760 7.947 33 2.375 3.264 883
KIRIKHAN 2.000 43.130 41.080 2.932 103 1.560 367 2.912
KUMLU 286 14.700 15.338 350 0 52 2 1.042
RAYHANLI 3.000 32.105 31.160 2.250 0 1.078 0 2.383
SAMANDAĞ 5.638 18.073 4.450 9.920 0 4.300 3.662 4.259
YAYLADAĞI 8.200 16.450 11.052 735 40 4.966 790 1.133
TOPLAM 53.375 270.766 174.638 38.790 4.987 47.806 28.199 23.654
(**) II. Ürün ekiliş alanları Genel Kültür Arazisine dahil değildir.
TABLO 53
H.2. TARIMSAL ÜRETĐM
Tahıllar, baklagiller, yem bitkileri, endüstri bitkileri, zeytin, narenciye, bahçe bitkileri, sebzecilik,
süs bitkileri, bağcılık gibi zirai faaliyetlerde bulunulmaktadır. 270.766 hektar tarım alanı vardır.
Çizelge 1. Tarım Arazileri Ve Sulama Durumu
HATAY ĐLĐ
SULAMA
DURUMU
Tarıma
elverişli
Arazi
Sulanabilir
Arazi
Sulanabilir fakat
sulanmayan
arazi
Sulanan arazi
Sulanamayan
arazi
270.766 201.079 56.216 144.863 69.687
Devlet Yatırımlı Sulamalar
D:S:Đ. Tarafından sulanan arazi 22.086
Köylere Hizmet Götürme Birliği
tarafından sulanan arazi
Đki kurum tarafından ortak
sulanan arazi
9.953
14.966
185

Halk Sulamaları
Kuyulardan sulanan arazi 51.000
Nehir, dere ve çaylardan sulanan
arazi
46.858
Çizelge 2.
Devlet su işlerince açılan sulama alanları( brüt)(ha)
ANTAKYA
Yarseli Sulama Bir.
Merkez
Yarseli Sulama Bir.
Altınözü
6.500
800
HASSA Hassa Sulama Birliği 3.600
KIRIKHAN
Kırıkhan Sol 3.600
Kırıkhan Sağ 4.700
SAMANDAĞ
Samandağ Sol 217
Samandağ Sağ 1.950
YAYLADAĞI
Yayladağı Sulama
Birliği
719
TOPLAM 22.086
Çizelge 3. Köylere hiz. götür. birli. açılan sulama alanları (ha)
Yer Üstü Sulamaları 9.685
Gölet Sulamaları 268
TOPLAM 9.953
186

Çizelge 3. Tarla Ürünleri
ÜRÜN ADI
EKĐM ALANI
(dekar)
VERĐM
(kg/da)
ÜRETĐM
(Ton)
Buğday 887.020 538 452.252
Arpa 8.800 355 3.127
Yulaf 3.140 246 774
Çeltik 140 500 70
Dane Mısır (I. Ürün) 62.100 1.180 73.300
Dane Mısır (II. Ürün) 88.450 920 81.355
TAHILLAR 1.049.650 610.878
K.Bezelye 200 240 48
Nohut 7.190 187 1.345
K. Fasulye 640 272 174
Y. Mercimek 1.690 134 227
K. Mercimek 100 130 13
Börülce 180 211 38
K.Bakla 120 150 18
BAKLAGĐLLER 10.120 1.863
Fiğ 27.876 1.770 49.341
Yonca 470 2.808 1.320
Silajlık Mısır 9.240 5.574 51.505
YEM BĐTKĐLERĐ 37.586
102.166
Patates(I. Ve II. Ürün) 5.515 3.586 19.780
Tatlı Patates(I. Ve II. Ürün) 150 2.066 310
K.Sarımsak 4.945 1.164 5.760
K.Soğan 31.060 2.810 87.300
YUMRU BĐTKĐLER 41.670 113.150
Pamuk 538.490 542 292.184
Kanola (Kolza) 470 197 93
Soya (II. Ürün) 805 206 166
Susam ( II. Ürün ) 500 250 125
Ayçiçeği(Yağlıkve
4.205 256 1.077
Çerezlik)
Yerfıstığı (I ve II. Ürün) 1.380 262 362
YAĞLIK BĐTKĐLER 7.360 1.823
Pamuk (çiğit) 538.494 332 178.895
Tütün 26.620 101 2.700
ENDÜSTRĐ BĐTKĐLERĐ 665.114 181.595
Kırmızı Biber 4.150 170 780
Kekik 750 100 75
ITRĐ BĐTKĐLER 4.900 855
187

Çizelge 4. Sebzeler(Örtüaltı dahil)
EKĐM ALANI VERĐM
ÜRETĐM
ÜRÜN ADI
(dekar)
(kg/da)
(Ton)
Beyaz Lahana 1.645 2.508 4.125
Kırmızı Lahana 945 1.987 1.878
Karayaprak Lahana 1.100 1.500 1.650
Göbekli Marul 21.820 1.962 42.805
Ispanak 10.750 1.417 15.230
Pırasa 2.740 3.198 8.764
Pazı 1.881 2.320 4.363
Enginar 240 1.167 280
Tere 300 .833 250
Dereotu 570 930 530
Nane 1.350 1.000 1.350
Maydanoz 11.850 1.052 12.470
Roka 130 1.000 130
Taze Fasulye 25.218 .979 24.683
Taze Bakla 2.300 1.230 2.830
Taze Bezelye 8.330 799 6.657
Taze Börülce 1.000 1.053 1.053
Taze Bamya 3.050 1.507 4.595
Balkabağı 260 2.208 574
Kavun 19.000 2.166 41.155
Karpuz 2.923 .4.091 11.958
Sakızkabağı 11.124 3.250 36.153
Hıyar 23.007 3.035 69.837
Patlıcan 28.899 3.102 89.645
Domates 67.673 3.598 243.479
Biber 52.090 2.014 104.914
Taze Sarımsak 2.270 1.204 2.732
Taze Soğan 10.850 1.745 18.930
Havuç 11.040 4.787 52.850
Turp 3.090 1.678 5.184
Şalgam 130 1.846 240
Karnabahar 2.700 1.639 4.425
188

Çizelge 5. Meyveler
Ürün Adı Kapladığı Alan (Dekar) Meyve Veren Ağaç
Sayısı
Ağaç Başına
Ortalama Verim
(Kg/Da)
ÜRETĐM (Ton)
Armut 127 49.421 29 1.428
Ayva 60 10.240 23 239
Elma 1.135 113.932 37 4.273
Yenidünya 53 16.972 33 565
Erik 13.803 759.959 31 23.340
Kayısı 7.571 177.605 38 6.725
Zerdali 0 6.100 38 232
Kiraz 415 18.389 30 549
Şeftali 684 69.240 40 2.789
Vişne 0 520 23 12
A.Fıstığı 30 1.740 5 9
Ceviz 2.047 60.705 38 2.320
Fındık 30 1.450 12 17
Badem 200 36.205 21 766
Dut 0 40.300 27 1.072
Đncir 1.781 221.930 28 6.309
Muz 15 3.000 30 90
Nar 2.450 231.865 22 5.102
T.Hurması 4.576 228.825 26 6.003
Çilek 5 - 400 2
Üzüm Toplam Bağ Alanı Meyve veren 49.090
9 49.530
49.090(da)
(da)
* ZEYTĐN 463.170 7.575.015 26 118.997
Meyve veren+vermeyen Ağ. Say. 12.812.790 0
* Limon 13.730 215.468 104 22.405
* Portakal 74.715 1.938.250 172 333.622
* Mandalina 84.343 1.862.200 109 204.418
* Turunç 360 2.000 33 66
* Altıntop 5.320 153.315 203 29.875
TURUNÇGĐL
TOPLAMI
178.468 4.171.233 590.386
Not: Meyve Veren Ağaç Sayısı sütununda gösterilen ağaç sayısı toplu meyveliklerdeki ağaç sayısı ve dağınık ağaç sayısı
toplamıdır.
ZEYTĐNYAĞI ÜRETĐMĐ: 32.648 Ton
H.2.1. Bitkisel Üretim
H.2.1.1. Tarla Bitkileri
189

H.2.1.1.1. Buğdaygiller
Tahıllarda; genel olarak arpa, buğday ve yulaf üretimi yapılmakta olup,arpa genelde
hayvan yemi olarak , buğday birçok sanayi alanında (pastaneler,fırınlar,ilaç yapıştırıcı v.s.),insan
beslenmesinde ,yulaf da yine insan beslenmesinde değerlendirilmektedir. Üretim metotları olarak
ovada makineli ekim ve serpme ekim, dağlık alanlarda serpme ekim olarak yapılmaktadır.
Rekoltelerde ise buğdayda üretim 452.252 ton, arpada ise 3.127 ton olarak gerçekleşmiştir.
Pazarlama hususunda ise genel olarak iç piyasa tüketimi şeklinde olmaktadır.
Baklagillerde; nohut, mercimek, bezelye, fasulye, börülce, bakla üretimi yapılmaktadır.
Genel olarak serpme ekim ve sıraya ekim şeklinde olmaktadır. K.Bezelye 48 ton, nohut 1.345
ton, K.Fasulye 174 ton, Y.Mercimek 227 ton, K.Mercimek 13 ton, Börülce 38 ton, K.Bakla 18
tondur. Değerlendirilme şekli kuru bakliyat olarak değerlendirilmektedir.
,
ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton )
Arpa 2.370 3395 8.048
Yulaf 620 2188 1.357
TABLO 54
H.2.1.1.2. Yem Bitkileri
Yem Bitkisi olarak fiğ ,yonca ,silajlık mısır ekimi yapılmaktadır.Üretim olarak Fiğ
49.341 ton,Yonca1.320 ton ,Silajlık mısır 51.505 tondur.Hayvanların ihtiyacını karşılamak amaçlı
olarak depo edilir kısmen de taze olarak tüketilir. Pazarlama hususunda ise hayvan yemi olarak
kuru ve taze şekilde satılmaktadır.
ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton )
Fiğ 180 3.250 585
Yonca 75 12.000 900
Silajlık Mısır 119 18.907 2.250
TABLO 55
H.2.1.1.3. Endüstriyel Bitkiler
Endüstriyel Bitkiler olarak pamuk, tütün, kanola, t.patates, soya, susam, ayçiçeği,
yerfıstığı üretimi yapılmaktadır.Üretim metodu olarak sulu kuru şartlarda yetiştiricilik
yapılmakta, Üretim miktarları çizelge 2 de verilmiştir.Değerlendirme genelde sanayide işlenmiş
olarak gerçekleşir. Pazarlamada ise iç piyasada tekstil, sigara, yağ, yem fabrikaları tarafından
alınmaktadır.
ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton )
Çeltik 66 6.000 396
Mısır (I. Ürün) 175 5.714 1.000
190

Mısır II. Ürün) 7.420 7.696 57.109
TOPLAM MISIR 7.595 7.650 58.109
Pamuk 63.947 4.325 276.613
Tütün 5.320 859 4.573
Soya (II.Ürün) 650 1.210 787
Susam ( II.Ürün ) 50 250 12
Ayçiçeği 200 2.500 500
Yerfıstığı (I.Ürün) 182 2.362 430
Yerfıstığı (II.Ürün) 155 2.000 310
TABLO 56
H.2.1.1.4. Süs Bitkileri
Süs Bitkileri karanfil, glayöl, gül, kasımpatı, mevsimlik çiçek ve dış mekan süs bitkileri
yetiştirilmektedir. Genel olarak açıkta, kısmen de seralarda üretim yapılmaktadır. Pazarlama iç
piyasaya arz şeklinde olmaktadır. Üretim miktarı kasımpatıda; 6.500adet, mevsimlik çiçek
200.000 adet, gül 336.000 adet, dış mekan süs bitkileri;168.000 adet, glayöl;7.000 adet,
karanfil;225.000 adettir.
H.2.1.2. Bahçe Bitkileri
H.2.1.2.1. Meyve Üretimi
Meyve. armut, ayva, elma, yeni dünya, erik, kayısı, zerdali, kiraz, şeftali, vişne,
a.fıstığı, ceviz, fındık, badem, dut, incir, muz, nar, t.hurması, çilek, üzüm, zeytin ve narenciyeler
olmak üzere birçok meyve çeşidi yetiştirilmektedir. Meyve bahçeleri; kapama ve karışık meyve
bahçesi şeklinde tesis edilmiştir. Yine dağınık şekilde bulunan meyve ağaçlarının da varlığı söz
konusudur. Ürünlerin değerlendirilmesi genellikle taze tüketim olup nar ekşisi, üzüm pekmezi,
dut pekmezi, vişne, incir, ayva reçelleri, kuruyemiş olarak üzüm, incir, badem, fındık, ceviz,
kayısı meyveleri tüketimi yapılmaktadır. Üretim miktarları çizelgel 5’te verilmektedir. Pazarlama
ise genel olarak iç piyasa narenciyede dış pazara ihracat yapılmaktadır.
Hatay Đli Meyve Üretim miktarları tablo 57 ‘de verilmiştir.
191

ÜRÜN ADI
KAPLADIĞI ALAN
(Hektar)
2002 yılına ait üretim miktarları
MEYVE VEREN AĞAÇ
SAYISI
AĞAÇ BAŞINA ORT.
VERĐM(Kg)
ÜRETĐM (TON)
Armut 15 49.812 25 1.248
Ayva 5 9.817 17 169
Elma 97 95.830 34 3.294
Yenidünya 6 18.892 31 565
Erik 1.359 721126 21 15.247
Kayısı 496 127.759 30 3.812
Zerdali 3 14.200 26 380
Kiraz 18 17.750 35 632
Şeftali 48 61.831 44 2.737
Vişne 0,5 600 21 11
A.Fıstığı 5 2.045 5 10
Ceviz 62 38.160 35 1.366
Badem 0 32.567 13 427
Dut 0 39.100 19 765
Đncir 178 213.195 23 5.024
Nar 128 222.195 19 4.292
T.Hurması 449 219.957 18 3.979
Üzüm
Toplam Bağ
Meyve veren 4.063
9.959 40.465
Alanı 4.988
(hektar)
MEYVELER
TOPLAMI
7.857,5 Zeytin toplam ağaç
sayısı 6.409.622
ZEYTĐN 35.920 5.028.974 24 118.841
Meyve Veren + Vermeyen Ağaç Say. 6.409.622
Limon 1.325 187.090 98 18.409
Portakal 6.714 1.872.500 170 318.338
Mandalina 6.510 1.696.850 79 134.745
Turunç 25 2.400 28 67
Altıntop 684 147.465 148 21.859
TURUNÇGĐL
TOPLAMI
15.258 3.906.305 493.418
Kekik 4 - 500 kg/ha. 2
Kırmızı Biber 375 4.146kg/ha. 1.555
TABLO 57
Not: Meyve Veren Ağaç Sayısı sütununda gösterilen ağaç sayısı toplu meyveliklerdeki ağaç sayısı ve dağınık ağaç sayısı toplamıdır.
ZEYTĐNYAĞI ÜRETĐMĐ
: 20.557 Ton
192

H.2.1.2.2. Sebze Üretimi
Sebze Üretimi Đlimizde sebze üretimi açık tarla ,bahçe ,alçak plastik tünel,yüksek
plastik tünel,plastik sera, cam sera gibi alanlarda yapılmaktadır.bazı sebzelerin üretiminde fide
ile yetiştiricilik yapılarak erkencilik elde edilmeye çalışılmaktadır. Sebzelerin üretimi için bazı
üretim teknikleri yapılmaktadır. Üretim miktarları çizelge 4’te verilmektedir. Pazarlama ise
genellikle iç piyasa tüketimi şeklinde gerçekleşir. Sebzeler konserve, salça, kuru ve taze şekilde
değerlendirilmektedir.
2002 yılına ait üretim miktarları
ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton )
Beyaz Lahana 181 26.823 4.855
Kırmızı Lahana 107 22.710 2.430
Karayaprak Lahana 150 40.000 6.000
Göbekli Marul 2.123 19.256 40.880
Kıvırcık Marul 12 15.000 180
Ispanak 1.252 10.994 13.765
Pırasa 237 30.970 7.340
Pazı 202 24.802 5.010
Tere 23 7.913 182
Dereotu 15 6.667 100
Nane 110 7.636 840
Maydanoz 1.155 13.550 15.650
Roka 7 8.571 60
Taze Fasulye 3.061 8.392 25.687
Taze Bakla 232 13.168 3.055
Taze Bezelye 877 6.327 5.549
Taze Börülce 138 10.326 1.425
Taze Bamya 225 2.578 580
Balkabağı 20 17.950 359
Kavun 2.263 24.644 55.770
Karpuz 255 27255 6.950
Sakızkabağı 992 30.689 30.443
Hıyar 2.185 28.327 61.895
Patlıcan 2.676 31.719 84.881
Domates 8.338 32.088 267.550
Biber 4.475 19.420 86.905
Taze Sarımsak 211 10.957 2.312
Kuru Sarımsak 310 9.742 3.020
Taze Soğan 1.146 32.558 37.311
Kuru Soğan 3.295 25.223 83.110
Havuç 573 61.501 35.240
Turp 312 16.683 5.205
193

Şalgam 15 20.000 300
Karnabahar 355 16.803 5.965
TOPLAM 37.528
TABLO 58
H.2.2 . Hayvansal Üretim
2007 Yılı Đlimiz Hayvan Varlığı
Saf Kültür Irkı Sığır Sayısı : 18.044 Baş
Kültür Irkı Melezi Sığır Sayısı : 66.597 Baş
Yerli Sığır : 12.903 Baş
Koyun : 83.508 Baş
Kıl Keçi : 67.574 Baş
Manda : 365 Baş
At : 2.445 Baş
Katır : 818 Baş
Eşek : 4.750 Baş
Tavuk : 1.458.228 Adet
Ördek : 5.271 Adet
Kaz : 4.377 Adet
Hindi : 3.098 Adet
Eski Usul Kovan : 1.000 Adet
Fenni Kovan : 46.138 Adet
TABLO 58
2007 Yılı Đlimiz Hayvansal Ürünler Üretimi
Yumurta : 68.952.000 Adet
Kırmızı Et : 5.902 Ton
Beyaz Et : 2.185 Ton
Süt : 135.038 Ton
Bal : 771 Ton
Su Ürünleri : 2.705 Ton
Yapağı : 71 Ton
Keçi Kılı : 30 Ton
TABLO 59
194

H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık
Đlimizde büyükbaş hayvancılık olarak yerli ırklar, kültür melezi ve saf kültür
yetiştiriciliği yapılmakta olup bu hayvanlar besi, süt ve kombine verimleri için beslenilirler.
Büyükbaş sığır işletmeleri kapalı sistem, yarı açık sistem ve yayla hayvancılığı şeklinde
yapılmaktadır. Hayvan beslenmesi için doğal çayırlar, suni meralar ve otlaklar mevcuttur.
Hayvancılık aile işletmeciliği, ticari işletmecilik şeklinde olup bu işletmelerin hayvan sayıları
değişmekle birlikte genellikle 1–100 hayvan ve üzeri işletme mevcuttur. Hayvancılık çoğunlukla
köylerde ve şehre yakın yerlerde yapılmaktadır. Hayvanlardan elde edilen ürünler mandıralarda
süt, yoğurt, tereyağı, peynir şeklinde değerlendirilmektedir. Etleri ise sucuk, ızgara gibi benzer
şekilde değerlendirilmektedir. Üretim esnasında oluşan organik artıklar çiftlik gübresi olarak
değerlendirilmektedir. Yine hayvan derileri, deri sanayisinde hammadde olarak kullanılmaktadır.
Đlimizde en güncel hayvan sayısı 98.305 baş olarak saptanmıştır. Đlimizde canlı hayvan ihracatı
yapılmamaktadır.
H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık
Đlimizde küçükbaş hayvancılık olarak kıl keçisi ve tiftik keçisi yetiştirilmektedir.
Küçükbaş hayvancılık işletmeleri kapalı sistem yapılmaktadır. Hayvan beslenmesi için doğal
çayırlar, suni meralar ve otlaklar mevcuttur. Hayvancılık aile işletmeciliği, ticari işletmecilik
şeklinde olup bu işletmelerin hayvan sayıları değişmekle birlikte genellikle 1–100 hayvan ve
üzeri kapasiteli, işletmeler mevcuttur. Hayvancılık çoğunlukla köylerde ve şehre yakın yerlerde
yapılmaktadır. 2007 yılı koyun 83.598 baş, keçi 67.574 baş olmak üzere toplam 151.172
küçükbaş hayvan sayısı mevcuttur. Hayvanlardan elde edilen ürünler mandıralarda süt, yoğurt,
tereyağı, peynir şeklinde ayrıca yapağı ve kıl şeklinde değerlendirilmektedir. Et ürünleri ise
sucuk, ızgara gibi v.b.şekilde değerlendirilmektedir. Üretim esnasında oluşan organik artıklar
çiftlik gübresi olarak değerlendirilmektedir. .Đlimizde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır
ancak kıl, yapağı, tereyağı, çökelek ihracatı gerçekleşmiştir.
TABLO 60
Hatay’da Küçükbaş mevcudunun yıllara göre değişimi (1000 baş)
1999 2000 2001 2007
Koyun 108.008 103.958 84.891 83.598
Keçi 81.050 81.740 58.021 67.574
TOPLAM 189.058 185.698 142.912 151.172
H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretim)
Đlimizde kanatlı hayvan olarak tavuk, kaz, ördek, hindi, deve kuşu yetiştiriciliği
yapılmaktadır. Ayrıca ipek böceği ve arıcılık yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Kanatlı hayvan
yetiştiriciliğinde üretim maliyetleri yüksek olması nedeniyle üreticiyi zor durumda bırakmakta ve
üretim kısıtlamasına gidilmektedir. Đşletme olarak genellikle birkaç büyük ticari kümes yumurta
ve broiler yetiştiriciliği yapmaktadır onun dışında kalan kısım aile işletmeciliği şeklinde
olmaktadır. Đşletme kapasitesi olarak 50.000 üzeri birkaç işletme mevcuttur. Üretim esnasında
oluşan organik artıklar çiftlik gübresi olarak değerlendirilmektedir. Pazarlama iç piyasa tüketimi
195

olarak gerçekleşir. Đlimizde 2007 yılı içerisinde 1.108.768 adet broiler tavuk, 349.200 adet
yumurtacı tavuk ve 12.746 adet diğer kümes hayvanları sayısı mevcuttur.
Hatay Đli 2007 Yılı Tavuk ve Diğer Kümes Hayvanları Yetiştiriciliği
300000
250000
200000
150000
100000
Broiler
Yumurtacı
Diğer
50000
0
GRAFĐK 22
H.2.2.4. Su Ürünleri
Đç pazara sunulmak üzere 2 adet 561 ton/yıl ve 950 ton/yıl çipura ve levrek deniz
balıkçılığı; Đskenderun, Erzin ve Hassa Đlçelerimizde 10 ton/yıl ve 100 ton/yıl olmak üzere 2 adet
alabalık tesisleri mevcuttur. Hassa ilçemiz dış, Erzin ilçemiz iç pazara yöneliktir. Đlimizde su
ürünleri işleme tesisi yoktur. Đlimizde 2007 yılı içerisinde toplam 2.705 ton su ürünleri üretimi
mevcuttur.
Hatay Đlinde Üretilen Deniz Balıkları Ürünlerinin Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri
196

TABLO 61
2001 verileri
197

Hatay ilinde deniz ürünleri ile deniz balıkları, Akdeniz'e kıyısı olan iskenderun, Dörtyol, Erzin
ve Samandağ ilçelerinde avlanmaktadır. Bu su ürünleri genellikle Ortadoğu ve Avrupa ülkelerine ihraç
edilmektedir. Çok az miktarı iç piyasada tüketilmektedir.
2001 yılında üretilen su ürünleri üretiminin içerisinde deniz balıklarının üretim oranı % 97,6 dır.
Hatay Đlinde Üretilen Deniz Ürünlerinin Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri
Deniz Ürünleri Üretim (ton) Ortalama Satış
Fiyatı(TL)(1000)
Üretim
Değeri(TL)(1000)
Ahtapot 3500 871 3.050.000
Ayna 500 1.500 750.000
Kalamarya 91.900 2.289 210.390.000
Karides+Çimçim 86.400 3.832 331.160.000
Mürekkep Balığı 182.450 603 110.050.000
Diğer 11.600 1.275 14.800.000
TOPLAM 376.350 - 670.200.000
2001 verileri
TABLO 62
Hatay il genelinde kültür balıkçılığı Hassa ve Kırıkhan ilçelerinde yapılmaktadır. Üretilen
alabalık iç piyasada pazarlanmaktadır. 2001 yılında üretilen su ürünleri üretiminin içerisinde deniz
balıklarının üretim oranı % 1,71 dir. Deniz kültür balıkçılığı (ıskenderun ilçesi) üretimiyle ilgili 2 adet
proje devam etmektedir.
Hatay Đlinde Üretilen Kültür Balıkları Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri
Kültür Balıkları Üretim (ton) Ortalama Satış
Fiyatı(TL)(1000)
Üretim
Değeri(TL)(1000)
Alabalık 44.200 3.570 157.825.000
TOPLAM 44.200 - 157.825.000
TABLO 63
2001 verileri
Hatay ilinde bulunan Asi nehri, Afrin çayı, Karasu gibi nehir ve derelerde iç su balıklarının
avlanması yapılmaktadır. 2001 yılı su ürünleri üretimi içerisinde çok küçük bir orana sahip olup, %
0,18 dir.
Hatay Đlinde Üretilen Đçsu Balıkları Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri
Đçsu Balıkları Üretim (ton) Ortalama Satış
Fiyatı(TL)(1000)
Üretim
Değeri(TL)(1000)
Karabalık 3.770 1.914 7.217.500
Yılan 1.070 3.322 3.555.000
TOPLAM 4.840 - 10.772.500
TABLO 64
2001 verileri
198

H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı
Đlimiz dahilinde kürkçülük üzerine bir çalışma bulunmamaktadır.
H.2.2.6. Arıcılık ve ipekböceği Yetiştiriciliği
Đlimizde 1.000 adet eski usul, 46.138 adet yeni usul olmak üzere toplam 47.138 kovan
bulunmaktadır. Ruhsatlı 350 adet gezginci arıcı mevcuttur. 2007 yılı içerisinde 770.565 kg bal ve
43.204 kg balmumu üretimi gerçekleşmiştir. Balmumu petek üretiminde bal ise toptan firmalara
ve perakende olarak iç ve dış piyasaya satılmaktadır.
Đlimizde ipekböcekçiliği az miktarda Samandağ Đlçemizde ve Harbiye beldesinde
yapılmaktadır. 2007 yılı itibari ile 54 ipekböcekçiliği yapan yaklaşık 60 üretici vardır. Đlimizde
yaş koza üretimi yaklaşık 1.000 kg. olup, 3-6 ton aralığında fason ipek üretim
gerçekleştirilmektedir. Ürünler dokuma ipek, giysi kravat, fular, v.b. şekilde
değerlendirilmektedir.
bölge
I.Alt Bölge
II.Alt Bölge
III.Alt Bölge
IV.Alt Bölge
Hatay
Türkiye
TABLO 65
Hatay Đli Arıcılık Yapan Köy ve Kovan Sayıları
ARI KOVANI
eski yeni toplam ARICILIK YAPAN KÖY SAYISI
360 7950 8310
31
1320 16630 17950
29
371 4559 4930
37
701 2039 2740
43
2752 31178 33930
140
199.609 4.067.514 4.267.123
2000 verileri
Adana, Hatay ve Đçel Đllerinde Đpekböcekçiliğin Genel Durumu
1985 1987 1989
Adana Hatay Đçel Adana Hatay Đçel Adana Hatay Đçel
Köy
sayısı
Aile
sayısı
Açılan
kutu
Yaş
koza(kg)
Koza
ver(kg)
- 45 6 31 35 12 14 39 18
- 519 56 81 408 74 34 846 78
- 280 8 181 952 83 85 139 117
- 9550 144 2630 26356 2125 907 17515 2300
- 34,0 18.0 14.5 27.7 25.6 10.7 15.4 19.7
Koza
fiatı(TL)
TABLO 66
- - - 4600 3000 5400 18000 8300 13000
Kaynaklar: Anonim,1968; Anonim 1988; Anonim,1989.
199

Hatay ili yaş koza üretimi bakımından Türkiye'de ipekböceği yapılan iller arasında 12. sırada
bulunmaktadır. Ancak kutu başına koza veriminin düşük, yaş koza fiyatlarının Türkiye ortalamasının
çok altında olması, üreticilerin ürettikleri yaş kozayı satmakta güçlüklerle karşılaşmaları
ipekböcekçiliğinin yaygınlaşmasını önlemektedir.
H.3. ORGANĐK TARIM
Organik ürünlerin artması, başta insan sağlığı açısından olmak üzere arttırılması
hedeflenmiştir. Đl Merkezinde Đnci Bulgur, ilimiz Dörtyol ilçesinde 90 dekar narenciye organik
tarımı yapılmaktadır. Đl merkezi ve ilçelerimizde az miktarda sözleşmeli olarak organik tarım
yapan işletmeler mevcuttur. Bunlar anlaşma miktarına göre az miktarda hububat, narenciye,
zeytin v.b organik üretim mevcuttur. Ticari olarak faaliyet gösteren kuruluşların pazarlama
problemi yoktur.
H.4. TARIMSAL ĐŞLETMELER
Ülkemiz genelinde olduğu gibi Hatay ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı
yapıdadır. Hatay Tarım il Müdürlüğü tarafından 1997 yılında yapılan Köy Envanteri Anket
Çalışmasına göre ilde 76.075 çiftçi ailesi bulunmakta olup, bunun 56.914'ü toprakıı aile, 16.281 'i
topraksız ailedir. Tablo 18'de görüldüğü üzere; 1.748 çifçi ailesi yalnız hayvancılıkla, 1.132 çifçi ailesi
ise diğer tarımsal faaliyetlerle uğraşmaktadır..
Hatay Đli Çiftçi Aile Sayısı(%)(top:76.075 aile)
21% 2% 1%
topraklı aile
topraksız aile
76%
yalnız hayvancılıkla
uğraşan aile
diğer tarımsal faaliyetlerle
uğraşanlar
GRAFĐK 23
Tarım Đl Müdürlüğü- 1997
*Topraksız Aile sayısına mevsimlik tarım işçileride dahildir.
200

Hatay Đli Arazi Büyüklüğüne Göre Đşletmelerin Dağılımı
Arazi Büyüklükleri
Đşletme Sayısı
1-50 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 44.373
51-200 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 7.574
201-500 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 4.565
500 Dekardan Fazla Araziye Sahip Đşletme Sayısı 402
Toplam 56.914
TABLO 67
Tarım Đl Müdürlüğü-2000
TARIMSAL PAZARLAMA SĐSTEMĐ
Hatay ili master planı çalışması kapsamında; il ekonomisi içinde en önemli iktisadi faaliyet
kolu içinde tarımsal ürünler gelmektedir.Buğday, pamuk, tütün, narenciye (portakal,mandarin ), zeytin
ve zeytin yağı, sebze (havuç, maydanoz ) gibi ürünler, il için ticarete konu olan en önemli tarımsal
ürünler gelmekte, bunlardan zeytin ve zeytin yağı, pamuk, narenciye (portakal,mandarin), havuç,
maydanoz ve et üretim ve pazarlaması ağırlıklı olarak incelenecektir.
Yukarıda bahsedilen ürünlerin pazarlama olanakları ( iç ve dış pazar/ama) ile ilin ekonomisine
en büyük katkıyı sağlayan, yıllar itibariyle gelişme gösteren tarımsal ürünler olması nedeniyle, daha
önem verilecektir.
Avrupa Ülkeleri ve Türkiye'nin Ortadoğu Ülkeleri ile bağlantısını sağlayan E-S karayolunun
Hatay' da geçmesinin yanı sıra ülkenin en önemli limanlarından ıskenderun Limanı'nın da etkisiyle,
Ilde dış ticaret gelişmiş durumdadır. Bu da taşımacılığın gelişmesi ve ikinci büyük nakliye filosuna
sahip olmasını sağlamıştır.
Ihraç edilen tarımsal ürünlerden pamuk, nebati yağlar, yağlı tohumlar, hububat, bakliyat ve
mamülleri ticaret borsalarında işlem görmektedir. Antakya ekonomisine önemli katkı sağlayan ve
geçmişi çok eskiye dayanan üç önemli sektör bulunmaktadır. Bunlar dericilik, ayakkabıcılık ve
mobilyacılık olup, küçük işletmelerden oluşmaktadır. (Et pazarlamasında, dericilik sektöründen geniş
olarak bahsedilecektir. )
Pazarlama ağı; üretici, alıcı, ihracatçı ve taşıma üzerinde kurulmuştur. Hatay ilinde tarımsal
ürünlerin işlenmesi için entegre tesisler gelişmemiştir. Sadece Meyve Suyu, zeytin yağı preseleri,
pamuk çırçır, iplik ve havlu dokuma fabrikası (1 Adet, HATEKS ), salça üretimi (HATAŞ A.Ş.) gibi
imalat sanayi bulunmaktadır.
Dörtyol Đlçemizde TĐGEM Turunçgiller işletmesi özel sektöre kiralanmıştır. 1.450 da
arazide narenciye tarımı, 150 dekar diğer meyveler ve 900 dekar arazide tarla tarımı
yapılmaktadır. Hassa Đlçemizde 10.000 adet et(broiler) tavukçuluğu mevcuttur. Tavuklar
kesilmek için Kilis iline gönderilmektedir. Reyhanlı Đlçemizde (küçük bir kısmı Kumlu
Đlçemizde) olmak üzere TĐGEM yaklaşık 20.000 dekar arazide buğday, pamuk, mısır ve ayçiçeği
üretimi yapılmaktadır. Đşletme deneme ve tohum üretimi yaptığından dolayı arazi kullanımı
değişkendir. Đlimizde 11 adet soğuk hava deposu,salça ve nar işleme tesisi 8 adet,meyve suyu
işleme tesisi,şeker ambalajlama tesisi 1 adet,yem fabrikaları 4 adet,entegre et tesisi 1 adet,süt
işletme tesisleri 36 adet, meyve ve sebze paketleme tesisi 52 adet,un fabrikası 11 adet,unlu
mamul işleme tesisi 260 adet,şeker ve şeker ürünleri tesisi 140 adet,34.373 adet çiftçi
201

işletmesi,pamuk çırçır ve prese 64 adet,yağ işleme tesisi 9 adet,kuruyemiş işleme tesisi 12
adet,bulgur fabrikası 2 adet,dondurulmuş gıda tesisi 15 adet,et işleme tesisi 5 adet,yumurta
paketleme tesisi 7 adet,gübre bayii 119 adet,ipekböceği işletmesi 60 adet, kesimhane 14 adet,
broiler 12 adet, yumurtacı işletme 4 adet,zeytin rafinerisi 22 adet.
H.5. TARIMSAL FAALĐYETLER
H.5.1. Pestisit Kullanımı
Đlimizde bitki hastalık ve zararlarına karşı kullanılan pestisitlerin zamanla etkisizlik
(etmence dayanıklılık, çevre, uzun süreli kullanım vb. nedenlerle) görülenlerinde, çiftçilerin
teknik talimatınca tavsiye edilen dozundan fazla miktarda kullanılmaları söz konusudur. Yıl
içerisinde yapılan eğitim çalışmaları ile ayrıca sürvey çalışmaları sırasında karşılaşılan çiftçilere
gerekli yayım araçları kullanılarak, zirai mücadelede aşırı pestisit kullanımı, kalıntı problemleri
ve çevre sorunları hakkında bilgiler verilmektedir.
ZĐRAĐ MÜCADELE ĐLAÇLARI TÜKETĐM BĐLGĐLERĐ
PESTĐSĐT GRUBU
TÜKETĐM MĐKTARI(Ton)
Đnsektisitler(Böcek Öldürücü) 626,34
Herbisitler(Yabancı ot Öldürücü) 99,25
Fungusitler(Mantar Öldürücü) 406,82
Rodentisitler(Kemirgenlere karşı) 0,08
Nematositler(Nematod Öldürücü) -
Akarisitler (Kırmızı örümcek öldürücü) ve yağlara (emicilere karşı) ait tüketim verileri
insektisitler grubuna dahil edilmiştir.
Not: 2007 Yılı Đl Tarım Müdürlüğü Verileri
Pestisitler, bitki hastalıları, zararlı böcekler ve yabancı otlar gibi tarımsal ürünleri olumsuz
yönde etkileyen etmenlere karşı kullanılan kimyasal maddelerdir. Aşırı kullanılan pestisitler toprakta
bulunan mikroorganizmalara zarar verir ve toprağın re jenerasyon kapasitesini düşürür. Bu da
verimde azalmaya neden olur.
202

Đlacın Etkili Maddesi Formülasyonu Miktarı (Kğ-
Lt)
A- FUNGUSĐTLER
1- Bakır 50 WP 28822 kg.
2- Benomyl 50 WP 720 kg.
3- Bronopol %12 Dust 1710 kg.
4- Captan 50 WP 457 kg.
5- Carbendazim 50 WP 187 kg.
6- Clononeb 10 6900 kg.
7- Dodine 65 WP 132 kg.
8- Fosetyl Al WP 765 kg.
9- Göztaşı - 3552 kg.
10- Kükürt Toz 280000 kg.
11- Kükürt WP 16264 kg.
12- Maneb 80 WP 3575 kg.
13- Mancozeb 80 WP 9608 kg.
14- Metalaxyl+Mancozeb 72 WP 640 kg.
15- Oxadixyl+Oymaxonil+Mancozeb - 40 kg.
16- Propinab 70 WP 10158 kg.
17- Propinab+Oymaxonil WP 512 kg.
18- Promhrıyız - 8610 kg.
19- Pyrzophos 30 EC 789 kg.
20- Dichlofluaid+Oxadixyl 45 WP 1162 kg.
21- Ethirimol - 882 kg.
22- Metiram Kompleks 80 WP 8432 kg.
23- Tyrazophos 30 EC 494 kg.
24- PCNB 18 Dust 95575 kg.
25- TCMTB - 674 kg.
26- Thiram - 300 kg.
B - HERBĐSĐTLER
1- Diohlofob - Methyl 28 EC 640 Lt.
2- Dımethylamin 50 56000 Lt.
3- Dinitroamın 25 EC 5020 Lt.
4- Fluazifob - Butyl 25 WP 2500 kg.
5- Trifluralin 48 EC 49070 kg.
C - AKARĐSĐTLER
1- Bromopropylate 50 EC 13900 Lt.
2- Tetradifon 7,5 EC 520 Lt.
3- Hexythiozox 25 EC 15012 Lt.
Toplam
29. 432 Lt.
D- MĐNERAL YAĞ
1- Beyaz Yağ 528950 kg.
E - FUMĐGANTLAR
1- Hidrojen Fosfür % 57 145 kg.
203

Đlacın Etkili Maddesi Formülasyonu Miktarı (Kğ-
Lt)
F - ĐNSEKTĐSĐTLER
1- Amitraz 20 EC 2880 Lt.
2- Azinphos Methyl - -
3- Azinphos Ethyl - -
4- Aldicarb 15 G 103230 kg.
5- Benfurocarb 200 EC 10688 Lt.
7- Bifenthrin 100 EC 890 Lt.
8- Carbaryl 50 WP 1380 kg.
9- Carbaryl 85 Dust 7987 kg.
10- Carbosülfan 25 EC 15870
Lt.
11- Chlorpyrifos - Ethyl 25 WP 41777 kg.
12- Clahotrin 50 SL 1800 Lt.
13- Clahotrin - Methyl 4 EC 584 Lt.
14- Cypermethrin 2,5 EC 448 Lt.
15- Cyfluthrin 50 SL 16400 Lt.
16- Cylahothrin 5 EC 15172 Lt.
17- Cyfluthrin 25 EC 14350 Lt.
18- Deltamethrin 2,5 E 2148 Lt.
19- Diazinon 20 EM 9305 Lt.
20- Diazinon 20 EC 10820 Lt.
21- Dimethoate 20 EC -
22- Dimethoate 40 EC 15290 Lt.
23- Diafenthiuran WP 3572 kg.
24- Dicofol 20 EC 2525 Lt.
25- Endosülfan 35 WP 9340 kg.
26- Endosülfan 35 EM 1875 Lt.
27- Endosülfan 35 EC 1897 Lt.
28- Fenthion 50 EM 5004 Lt.
29- Fenpropatrin 20 EC 12683 Lt.
30- Fenpropatrin 50 EC 1170 Lt.
31- Furathiocarb 40 EC 5944 Lt.
32- Malathion 2 Dust 150 kg.
33- Malathion 20 EM 16613 Lt.
34- Malathion 60 EM 2250 kg.
35- Maphosfolan 250 E 25020 Lt.
36- Mathamidophos 60 LC 650 Lt.
37- Oxydemoton - Mthyl 25 EC 4910
Lt.
38- Phosphamidon 50 SCW 1576 Lt.
39- Pyrildaphenchion 40 EC 900 Lt.
40- Profonofos+Oypermethrin 40 EC 4813 Lt.
41- Profonofos 40 EC 21750 Lt.
42- Triolorphon 80 SP 3750 kg.
43- Triodicarb 80 DF 8235 kg.
H.5.2. Gübre Kullanımı
Müdürlüğümüzce gübre konusunda bilgilendirme çalışmaları devam etmekte olup;
Kimyevi gübrelerin piyasa denetimleri hakkında 2002/1 sayılı genelge kapsamında tarımsal
üretimde kullanılmak üzere üretilen, ithal edilen ve satılan kimyevi gübrelerin piyasa/şikayet
denetimi ile gübrelerin üretildiği, satıldığı (gübre bayii) ve depoladığı yerlerin denetimi ile ilgili
204

işlemler yapılmaktadır. Toprak tahlil sonuçlarına göre gübreleme yapmak gerekliliği
anlatılmaktadır.
Çiftlik Gübresi :
Đlimizde yılda 110.000 ton kuru çiftlik gübresi elde edilmekte ve topraklarımızda
kullanılmaktadır. Kullanılan çiftlik gübresi yeterli olmadığından suni gübre ile ihtiyaç
tamamlanmaktadır. Çiftlik gübresinin ürünlerde insan sağlığına zararlı hiçbir madde bırakmadığı gibi,
toprağı ıslah edici bir özellik taşıdığından erozyonu da önlemektedir.
Fosfor :
Bitkiler tarafından alınabilir fosfor tayinlerinde olsen metoduna göre tarım topraklarında
fosfor varlığı tespit edilmiştir. Đlimizde saf olarak 7859.8 ton fosfora ihtiyaç duyulmaktadır. Bitkiler
tarafından alınabilir fosfor tayininde tarım topraklarının % 21.04’ünde fosfor çok az, % 20.12’sinde
ise çok yüksek fosfor varlığı saptanmıştır. Bu değerlendirmeler sonucu yetersizliği gösteren alanların
fosforlu gübrelerle gübrelenmesi gerekmektedir.
Potasyum :
Memleketimizin jeolojik yapısı ve iklim durumu, topraklarda fazla miktarlarda potasyum
birikmesine neden olmaktadır. Đl topraklarının % 5.61’inde potasyum az, % 7.40’ında orta, %
8.84’ünde yüksek ve % 70.1’inde çok yüksek miktarda olduğu saptanmıştır. Đlimizde saf olarak 2793.1
ton potasyuma ihtiyaç duyulmaktadır.
Kükürt :
Bağlarda külleme hastalığının tedavisi için kullanılmaktadır.
Đlimizde, istenilen teknik düzeyde gübreleme yapılamamaktadır. Yukarıda kullanımı
gerçekleşen kimyasal gübreler genel ekiliş alanlarına vurulduğunda yetersiz kalmakla birlikte sulu
pamuk ve sebze ziraatinde kısmen de olsa teknik dozun üzerinde çıkıldığı gözlenmektedir.
H.5.3. Toprak Kullanımı
Meyilli ve az meyilli arazilerde uygun ürün seçme, toprak işleme metotlarının
kullanılması konusunda çiftçiler bilgilendirilmektedir.
• Hatay Đl Tarım Müdürlüğü
• Hatay Tarım Đl Müdürlüğü–2003 Master Planı
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
(H).TARIM VE HAYVANCILIK KAYNAK
205

Bölüm
I
MADENCĐLĐK
Hatay Đli Maden Haritası-1
DÖRTYOL
ĐSKENDERUN
KIRIKHAN
SERĐNYOL
REYHANLI
ALTINÖZÜ
SAMANDAĞ
YAYLADAĞI
HARĐTA 10:
206

Hatay Đli Maden Haritası-2
Hatay Đli Maden Haritası-2
Hatay’da maden varlığı olarak altın,alüminyum,asbest,bakır,kurşun,çinko,civa,
demir,dolomit,fosfat,krom,manganez,manyezit ve mermer rezervleri bulunmaktadır.
HARĐTA
Madenciliğin
11:
Hatay ili ekonomisinde önemli bir yeri yoktur.Bu sektörde istihdamın
düşüklüğüde ilde önemli bir faaliyet kolu olmadığını göstermektedir.
207

Đlde “Đskenderun Siyahı “olarak adlandırılan beyaz damarlı,siyah ve parlak renkte piyasada
aranan ve rağbet gören mermerin çıkarıldığı mermer ocakları blok veriminin düşük olması nedeni ile
terk edilmiştir.
Hatay ilindeki maden varlıkları aşağıdaki harita ve tablolarda verilmiştir.
Hatay il sınırları içerisindeki sanayi madenleri
I.1. MADEN KANUNUNA TABĐ OLAN MADENLER VE DOĞAL
1 Alçı Taşı 14 Dolomit 27 Kuvars 41
Sodyum
Sülfat
2 Alunit 15 Feldspat 28 Kuvarsit 42 Sillimanit
3 Andaluzit 16 Florit 29 Kuvarskumu 43 Stronsiyum
4 Asbest 17 Fosfat 30 Kükürt 44 Talk
5 Aşındırıcılar 18 Genleşen Kil 31 Lüle Taşı 45 Trona
6 Arduvaz 19 Grafit 32 Manyezit 46 Titanyum
7 Barit 20 Granit 33 Mermer 47 Tuğla Kiremit
8 Bentonit....... 21 Kaya Tuzu 34 Mika 48 Vermikülit
9 Bor 22 Kalsit 35 Olivin 49 Wollastonit
10
Boya
Toprakları..
23 Kaolen 36 Perlit 50 Yapı Taşları
11 Disten 24 Kireç 37 Profillit 51 Zirkon
12 Diyatomit 25 Kum-Çakıl 38 Pomza 52 Zeolit
TABLO 68
13
MALZEMELER
I.1.1. Sanayi Madenleri
TABLO 69
Döküm
Kumu
26 Mıcır 39
Refrakter
Killer ve
Şiferton
CĐNSĐ BULUNDUĞU YER REZERV KALĐTE/TENÖR AÇIKLAMA
Asbest( Asb )
Gökyar,Kurudere
Đncirlipınar,Olukpınar
1.637.700
2.566.075
3.543.500
Dolomit ( Dol) Đskenderun Çevresi 80.000.000 ton
Fosfat(P)
Kireçtaşı
Yayladağı-Bezge
Glokonili Fosfat Yatağı
Đsdemir Kalker-Dolomit
Ocağı
%4-15 asbest
lif uzun: 1-5
%32-33 CaO
%18-19 MgO
1.821.555 ton %7,87-13 P2O5
Yatak Geçmiş
Yıllrda
Đşletilmiştir
%96,30 CaCO3
%1,98 SiO2
%0,4 MgO
Görünür
Muhtemel
Mümkün
Muhtemel
Görünür
Muhtemel
Görünür
Mutemel
Manyezit
Dörtyol-Erzin
Çınarlı Dere Yatağı
33 ton
720 ton
-
Görünür
Muhtemel
Mermer Đskenderun Siyahı Üretim Yok Siyah Parlak Renkli -
208

TURKĐYE-HATAY-ASBEST MADENĐ
HARĐTA 12:
209

TURKĐYE-HATAY-DOLOMĐT MADENĐ
HARĐTA 13:
210

TURKĐYE-HATAY-FOSFAT MADENĐ
HARĐTA 14:
211

I.1.2. Metalik Madenler
1 Altın 8 Kadmiyum
2 Antimuan 9 Molibden
3 Bakır - Pirit 10 Nikel
4 Boksit 11 Vanadyum
5 Kalay 12 Demir
6 Kurşun -
Çinko.......
13 Manganez
7 Krom 14 Tungsten (Wolfram)
Hatay il sınırları içerisindeki sanayi madenleri
CĐNSĐ BULUNDUĞU YER REZERV KALĐTE/TENÖR AÇIKLAMA
Altın ( Au)
Akıllıçay ,Kisecik
Köyü
50.000 m3
450.000 ton
%0,1 gr/m3 Au
%4 gr/ton Au
Mümkün
Alüminyum Dörtyol 70.000.000 ton
%15-25 Al2O3
%30-40 Fe2O3
Görünür
Muhtemel
Bakır-Kurşun-
Çinko
Söğüt-Hassa zuhuru Zuhur %4 Cu -
Krom Etibank’a ait sahalar 209.000 ton % 35-44 Cr2O3
Demir
Kırıkhan –
Katsal Yatağı
1.742.437 ton
1.293.650 ton
2.970.800 ton
%33,76 Fe2O3
%15,20 Fe2O3
%25,35 Fe2O3
Görünür
Mutemel
Mümkün
Görünür
Muhtemel
Mümkün
Manganez
Dörtyol-Sarıyeriskenderun
zuhuru
5 ton - -
TABLO 70
212

TURKĐYE-HATAY-ALTIN MADENĐ
HARĐTA 15:
213

TURKĐYE-HATAY-DEMĐR MADENĐ
HARĐTA 16:
214

I.1.3. Enerji Madenleri
Konu ile ilgili sistematik veri bulunamamıştır.
I.1.4. Maden Kanunu’na Tabi Olan Doğal Malzemeler
Sabit sermaye yatırımları, girdi-çıktı ve katma değer, 1997*
DĐE 1997
Madencilik (Milyon TL) TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY
Sabit sermaye yatırımları 47 808 014 501 368 900 000 12 235 307
.....Devlet 37 466 592 407 56 953 548 2 882 000
.....Özel 10 341 422 094 311 946 452 9 353 307
Girdi 82 063 475 917 5 878 380 479 296 578 064
.....Devlet 46 981 143 629 3 682 072 755 189 608 618
.....Özel 35 082 332 288 2 196 307 724 106 969 446
Çıktı 495 968 130 690 26 903 234 010 1 042 562 983
.....Devlet 324 768 952 306 13 319 441 016 700 770 163
.....Özel 171 199 178 384 13 583 792 994 341 792 820
Katma değer 413 904 654 773 21 024 853 531 745 984 919
.....Devlet 277 787 808 677 9 637 368 261 511 161 545
.....Özel 136 116 846 096 11 387 485 270 234 823 374
TABLO 71:
* Bilgi geçicidir.
Köyü / Mevkii Cinsi m 2 Makbu Rusum Adı Soyadı Ruhsat Müddeti
Arpahan Bedirge Der. Kum-çakıl 10.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl Md. 28.01.1994 28.01.1999
Kuruyer Şıkrıktepe Taş 11.697 1. yıl 50.000.000
2. yıl 200.000.000
3. yıl 400.000.000.-
Gürtaş Ltd. Şti 19.06.1996
19.07.1999
TABLO 72:
Kuruyer Büyükdere Taş 4.000 1. yıl 400.000.000 2. Günay Krd. Ltd.Şti 17.09.199717.09.1999
yıl 600.000.000-
Dursunlu Büyüktaş taş 10.100 1. yıl 300.000.000
2,3,4 ve 5. yıllar
Dertaş
Đnş.Tah.Mad.Lmt.Şt
25.03.1998
25.03.2003
Encümence
belirlenecek
Kuruyer Şıkrıktepe taş 9.570 Bedelsiz Karayolları 5. Bl. Md 12.08.1998
12.08.2003
Kuruyer Harebe taş 22 Dönüm 1. yıl 800.000.000
2. ve 3. yıllar
Kartaş Đnş.
Tah.San.Lt.Şt
19.08.1998
19.08.2001
Enek Ariyet 100.000 Bedelsiz Karayoları 5. Böl. Md 16.02.1994
16.02-1999
TABLO 73:
.
Đlçesi : Belen
Kıcı Atik taş 10.000 1. yıl 150.000.000 .Ercan KURT 20.05.1997-20.05.2000
215

2. yıl 200.000.000
3. yıl 250.000.000
Bakras Ötençay kireç 7.218 1. Yıl
Yıldırım Kireç.ltd.Şt. 28.08.1996
100.000.000
28.08.1999
2. Yıl
200.000.000
3. yıl 350.000.000.-
Kıcı Atik taş 3.500 1. Yıl
M.Necdet
02.07.1997
150.000.000 KIZILDAĞ 02.07.2000
2. Yıl
250.000.000
3. yıl 400.000.000.-
Bakras Bağlama taş 100.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl.
Md.
12.06.1996
12.06.1999
Kıcı Atik kum-çakıl 186.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl.
Md.
02.07.1997
02.07.2000
TABLO 74:
.
Kıcı Kurudere taş 000 1. Yıl
250.000.000
2. yıl 400.000.000-
3. yıl 600.000.000
Kıcı Kurudere taş 5.000 1. yıl 200.000.000
2. ve 3. yıllar
Encümence
belirleyecek
Ötençay Bağama taş 10.625 1. yıl 400.000.000
2. ve 3. Yıllar
Encümence
belirleyecek
Kızıldağ Đnş.Tic.Şti. 22.10.1997
22.10.2000
Ahmet ÇETĐN 25.03.1998
25.03.2001
Çapar Đnş. Mal. Tic. 1.7.98-1.7.2001
Ltd. Şti.
TABLO 75:
Đlçesi : Erzin
Turunçlu Burnaz kum 45.000 1. yıl 500.000.000
2. yıl 1.200.000.0003.
yıl 2.500.000.000
Ceyhan Toros Gübre
A.Ş
26.10.1995
26.10.1998
TABLO 76:
.-.
Đlçesi : Kırıkhan
Karamağara
Gündüzlü
taş 15.000 1. yıl 250.000.000
2. yıl 300.000.000
A.Hacıfettah oğlu 08.01.1997
08.01.1999
Karamağara
Gündüzlü
taş 45.600 Bedelsiz Karayolları 5. Böl.
Md.
01.04.1993
01.04.2003
Başpınar Kastal taş 175.100 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md 15.10.1997
15.10.2002
TABLO 77:
.-
Đlçesi : Đskenderun
Karapelit Şekere taş 186.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl.
Md.
02.07.1997
02.07.2002
Aşkarbeyli Kısıkdere taş 80.000 Bedelsiz D.L.H. Đnş. 9. Böl. 15.07.1998
216

Md. 15.07.2003
TABLO 78:
Đlçesi : Reyhanlı
Akyayla Hasnekiye kum 82.000 1. yıl 150.000.000
2. yıl 250.000.000
3. yıl 1.000.000.000
Akyayla Telkermit kum 33.300 1. yıl 750.000.000
2. yıl 1.500.000.000-
Durmaz Đnş. Ltd. Şti. 01.10.1995
01.10.1998
Kılınçlı Đnş. Ltd. şti. 1.10.97-1.10.2000
TABLO 79:
Đlçesi : Samandağ
Çöğürlü Asi Nehri kum-çakıl 85.000 Bedelsiz D.S.Đ. 63. Şb. Md 13.12.1995
TABLO 80:
13.12.2000
Đlçesi : Yayladağ
Yenice kum-çakıl 70.100 Bedelsiz D.S.Đ. 63. Şb. Md. 07.10.1993
TABLO 81:
07.10.1998
Đlçesi : Kumlu
Batıayrancı Müşrüfe kum-çakıl 5.000 1. yıl 750.000.000 2.
ve 3. Yıllar
Encümence
belirlenecek
Türkmenoğlu
Đnş.Ltd.Şti
15.07.1998
15.07.2001
TABLO 82:
• DĐE verileri.
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• M.T.A. Web Sitesi (www.mta.gov.tr )
(I).MADEN KAYNAK
217

Bölüm
J
ENERJĐ
J.1. KAYNAKLARINA GÖRE ENERJĐLERĐN
SINIFLANDIRILMASI
J.1.1. Birincil Enerji Kaynakları
J.1.1.1. Güneş Enerjisi
Tükenme niteliğine sahip konvensiyonel enerji kaynakları yerine önerilen alternatif enerji
kaynakları arasında yer alan güneş enerjisi, iletim dağıtım gibi sorunları olmaması, çevre kirliliği
oluşturmaması nedeniyle diğer enerji kaynaklarına göre üstünlük taşımaktadır.
Güneş enerjisinden yararlanma çalışmaları ülkemizde 1960 yılında başlamış olup bugün en
çok kullanılan sistemleri üç ana başlıkta toplayabiliriz.
a - Termal Güneş Santralleri
b - Güneş Kollektörleri
c - Güneş Pilleri
Güneş, rüzgar, kömür gibi sınıflandırdığımız alt başlıklardır. Bunlar gereken enerji
hizmetlerine dönüştürülünceye, makinalarda ya da soba, türbin veya motor gibi araçlarda
kullanılıncaya kadar işe yaramaz. Bu nedenle ilimizde etkili olan güneş, rüzgar ve su enerjisinden
yararlanma olanakları ve etkilerinin bilinmesi gerekmektedir.
Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık
Ortalaması
(Meteoroloji Genel Müd.1998)
Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007)
Güneşlenme süresi
Aylar
(saat /gün)
Ocak 3.15
Şubat 4.18
Mart 5.54
Nisan 7.51
Mayıs 9.18
Haziran 9.58
Temmuz 11.3
Ağustos 10.43
Eylül 9.59
Ekim 6.52
Kasım 4.15
Aralık 3.06
Yıllık
Ortalama 7.15
TABLO 83:
Aylar MAX C o MĐN C o ORT C o
Ocak 13,2 2,8 7,6
Şubat 15,1 7,0 10,6
Mart 19,2 9,3 13,9
Nisan 21,0 11,2 15,9
Mayıs 28,1 18,6 22,6
Haziran 30,1 21,9 25,6
Temmuz 33,0 24,7 28,2
Ağustos 32,4 25,8 28,4
Eylül 32,2 22,1 26,4
Ekim 29,4 17,9 22,7
Kasım 20,4 11,0 15,0
Aralık 13,9 5,0 8,6
TABLO 84:
218

J.1.1.2. Rüzgar Enerjisi
Dogu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, Yaz aylarında (SSW)
Güney,Güney Batı olarak esmektedir.
Yaz rüzgarlarının Hatay ve çevresi için serinletici etkisi vardır.
Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat esmekte ,Kuzey Doğudan
1500 saat, ortalama hızı 0,2,107 m/s’dir.
Yaz mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 6000 saat eser,ortalama hızı 0,2 ,10,8 m/s
arasındadır.
Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney ve Güney Batıdan 5400 saat ,Kuzey Doğudan
2100 saat esmekte , hızı 0,2,10,8 m/s arasındadır.
Kış mevsimi Kuzey Doğudan esmektedir, hızı 0,2,10,7 m/s arasındadır.
TABLO 85:
HATAY ili için Aylara göre yıllık Rüzgar Hızı
Ortalamaları (m.sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
YILLIK
1,3 1,4 1,9 2,1 2,9 3,9 4,3 4,4 3,1 1,9 1,5 1,3 2,5
TABLO 86:
ANTAKYA için Aylara göre 27 yıllık Rüzgar Hızı
Ortalamaları (m.sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
SON 27
YILLIK
3.3 3.4 3.8 4.4 5.3 7.1 8.3 7.4 5.3 3.0 2.6 2.9 4.7
TABLO 87:
ĐSKENDERUN için Aylara göre 31 yıllık Rüzgar Hızı
Ortalamaları(m.sec.)
(Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002)
AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
SON 31
YILLIK
2.0 1.8 1.8 1.7 1.6 1.9 2.1 1.9 1.4 1.2 1.4 1.9 1.4
Đlimiz sınırları içinde, rüzgar hızı, rüzgar enerjisi doğal potansiyelinden yararlanmaya yönelik
çalışma ve proje bulunmamaktadır.
219

J.1.1.3. Su Enerjisi
Hatay ilimizde dalga enerjisinden yararlanılmaya yönelik çalışma ve proje mevcut değildir.
J.1.1.4. Biyogaz Enerjisi
Đlimizde Biyogaz üretimi ve yönetimine yönelik çalışmalar mevcut değildir.
J.1.1.5. Biyomas Enerjisi
Đlimizde Biyomas üretim ve tüketimine ait çalışma mevcut değildir.
J.1.1.6. Odun
Hatay ilinde Antakya ve Dörtyol Orman Đşletme Müdürlükleri bulunmaktadır. Antakya
Orman Đşletme Müdürlüğü’ne bağlı 7 Orman Đşletme Şefliği vardır. ( Antakya, Samandağı,
Yayladağı, Kırıkhan, Ster hesabına göre fiyatlandırılır. Kesilen ağaçların dallarından ve çürümüş
gövdelerden odun yapılır. Buna göre ;
a) Odun, Devlet Orman Đşletmeleri depolarından temin edilir.
b) Şahısların tapulu arazilerinde olan ağaçların kesilmesinden temin edilir.
c) Şahısların bahçelerindeki, verimleri azalmış yaşlı zeytin ve meyve ağaçlarından odun temin
edilir.
d) Đşçilere verilen köylü pazar satışı odunlarından temin edilir. Hatay ili ( Dörtyol Orman Đşletme
Müdürlüğü hariç ) yıllık odun tüketim miktarı 50. 000 (elli bin) ster’dir. Antakya Orman Đşletme
Müdürlüğü’nün yıllık odun üretimi 15 - 16 bin (onbeş - onaltı bin) ster’dir. Bu nedenle Hatay ili
odun açığını, Trükiye’nin Muhtelif Devlet Orman Đşletme Müdürlüklerinden ve zeytin
odunlarından karşılamaktadır.
Hatay’da tüketilen odunların cinsi ;
a) Đbreli ormanlarımızdan, kızılçam, karaçam odunu,
b) Yapraklı ormanlardan, meşe, kayın, gürgen, sandal odunu,
c) Okaliptus (Sılfata) odunu,
d) Zeytin ve meyve odunu
Hatay ilinde sunta ve Lif - Yoga (Kantralit) fabrikası yoktur. Ancak mabilya iskeletinde ve
sandık takozu olarak kullanılır.
J.1.1.7. Kömür
Đlimiz sınırları içinde kömür rezervi mevcut değildir.
J.1.1.8. Petrol (Fuel-Oil, Motorin,Asfalt,Benzin,LPG)
Đlimiz sınırları içinde petrol rezervi ve rafineri mevcut değildir.
220

J.1.1.9. Jeotermal Enerji
Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları :
Đl sınırları içinde Erzin ilçesinde içme ve kaplıca bulunmaktadır. Đçmelerde su saniyede
0.2 lt çıkmakta olup sıcaklığı 24 OC' dır. Hem içme hem de banyo uygulamalarında kullanılan su,
karaciğer, safra kesesi, mide, bağırsak, pankreas, metabolizma hastalıkları ve diabet hastalıklarında
olumlu etkiler yapmaktadır.
Yine Erzin ilçesi Başlamış köyünde, debisi 0.2 It i sn olan suların sıcaklığı 22 °C'dir. Bu su,
hem içme hem de banyo amacıyla kullanılmakta olup, birçok hastalığa iyi geldiği belirtilmektedir.
Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları :
Reyhanlı-Kırıkhan karayolu üzerinde bulunan
Hamamat kaplıcaları Özel Đdare Müdürlüğü tarafından
yeniden yapılarak modern bir yapıya kavuşmuş
bulunmaktadır.Yörenin en büyük kaplıcası olup,bir çok
hastalığa iyi geldiği söylenmektedir.
Hamamat Kaplıcaları
(Kumlu Kaplıcaları)
J.1.1.10. DoğalgazEnerjisi
Đlimiz sınırları içinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır.
J.1.2. ikincil Enerji Kaynakları
Konuyla ilgili bilgi bulunamamıştır.
J.1.2.1. Termik Enerji
Đlimiz sınırları içinde termik santral bulunmamaktadır.
221

J.1.2.2. Hidrolik Enerji
Đlimiz sınırları içinde, Dörtyol ilçesi, Kuzucular beldesi sınırları içinde 1 adet Hidrolik Santral
mevcuttur.
Bu santrale ait bilgiler :
- Akarsu hacmi ; 500 lt/sn
- Üretim kapasitesi ; Aylık ortalama 22.000 kw/saat
J.1.2.3. Nükleer Enerji
Đlimiz sınırları içinde radyoaktif kaynak ve rezerleri bulunmamaktadır.
J.2. ENERJĐ TÜKETĐMĐNĐN SEKTÖRLERE GÖRE
DAĞILIMI
Enerji (1) TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY
Toplam
.....Miktar (kWh) 81 884 912 253 10 937 924 163 2 675 374 099
.....Değer, KDV dahil (Bin TL) 659 713 786 084 62 397 933 837 7 776 519 466
.......Resmi Daireler
..........Miktar (kWh) 4 384 692 571 623 619 767 100 245 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 53 358 057 467 5 869 818 645 1 601 869 896
.......Dağıtım şirketleri
..........Miktar (kWh) 34 385 707 271 5 043 331 436 1 201 232 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 310 435 782 747 24 181 367 378 2 229 681 645
...…Otoprodüktörler
..........Miktar (kWh) 7 515 885 438 1 073 410 216 888 817 000
.......Ticarethaneler
..........Miktar (kWh) 6 289 255 385 999 402 341 37 134 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 73 551 652 789 8 954 663 397 571 695 981
.......Meskenler
..........Miktar (kWh) 18 310 637 707 2 069 227 384 316 669 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 157 395 836 834 19 782 120 206 2 836 632 380
.......Tarımsal Sulama
..........Miktar (kWh) 1 733 542 507 240 987 968 84 563 724
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 9 448 032 416 1 208 527 558 469 152 069
.......Şantiyeler
..........Miktar (kWh) 871 382 014 99 481 135 4 808 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 11 816 358 199 1 170 957 343 34 821 995
.......Sokak Aydınlatma
..........Miktar (kWh) 3 117 195 102 432 990 054 37 007 375
.......Diğerleri
..........Miktar (kWh) 2 052 022 643 96 845 537 4 898 000
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 15 351 258 348 701 072 695 32 665 500
....…TEAŞ Direkt Satışları
..........Miktar (kWh) 3 224 591 615 258 628 325 -
..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 28 356 807 283 529 406 615 -
TABLO 88:
Elektrik tüketimi, 1997
222

• DĐE verileri.
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• DSĐ Bölge Müdürlüğü-Adana
(J).ENERJĐ KAYNAK
223

Bölüm
K
SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ
K.1. ĐL SANAYĐNĐN GELĐŞĐMĐ, YER SEÇĐMĐ
SÜREÇLERĐ VE BUNU ETKĐLEYEN ETKENLER
Hatay’ın ekonomisini incelerken Antakya ve Đskenderun olarak iki cazibe merkezi şeklinde
ele almak gerekir. Đskenderun ve yöresi Đskenderun Demir Çelik Fabrikaları A.Ş.’nin kurulmasına
bağlı olarak metal ana sanayiinde gelişmeler göstermiş, ve sanayi şehri hüvviyetine bürünmüştür.
Đskenderun, Organize Sanayi Bölgesini kurmuş ve ikincisini kurma çalışmalarını sürdürmektedir.
Đskenderun Limanının özelleştirilmesi ve Đskenderun Serbest Bölgesinin hayata geçirilmesi ile de
Đskenderun’da şu günlerde durgunluk yaşayan ticaret ve ekonomi canlanma Şansına kavuşacaktır.
Hatay ilinin merkez ilçesi Antakya’da ekonomiye yön veren, yörenin bel kemiğini
oluşturan başlıca sektörler tarım ve ticaret sektörleridir.Gelişmişlik bakımından Türkiye genelinde
858 ilçe arasında 80.sırada yer almaktadır. Đlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması
araştırmasında merkez ilçeler itibariyle 48. sırada bulunmaktadır. Đlçe, çeşitli sektörler açısından
önemli düzeyde potansiyeli olan bir bölgedir. Antakya’da bugün ticaret, hem ulusal, hem
uluslararası boyutuyla önemli bir ağırlığa sahiptir.
Bölgede üretilen ve ihrac edilen başlıca ürünler; pamuk, buğday, zeytinyağı, tütün ve
narenciyedir. Son yıllarda seracılığın da gelişmesiyle turfanda sebzecilikte de önemli üretim
düzeylerine ulaşılmıştır.
80’li yıllarla birlikte yörede önemli bir sektör konumuna gelen ihracat, yöre ekonomisine
oldukça büyük katkılar sağlamıştır. 2001 yılı itibariyle Antakya’da 279 firma ihracat işiyle iştigal
etmektedir. Ve son yıllarda yaklaşık 40 firma devamlı olarak 1 milyon $’ın üzerinde ihracat getirisi
sağlama başarısını göstermektedir. 2001 yılında Antakya’lı firmaların gerçekleştirdiği ihracat 145
milyon $’dır. Hatay’lı firmaların 2000 yılı ihracatı ise; 217 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
Bölgeden, taze sebze-meyve, hububat, baklagil, ve çeşitli sanayi ürünlerinin ihracatı yapılmaktadır.
Ortadoğu’ya, Batı Avrupa’ya, Rusya’ya ve Bağımsız Devletler Topluluğu’na kadar pek çok ülkeye
Antakya’dan ihracat yapılmaktadır.
2001 yılında Antakya’dan yapılan ithalat; 2 milyon 428 bin $, Hatay’dan yapılan ithalat ise;
1 milyar 875 milyon $’dır. 80’li yıllarla birlikte ihracata paralel olarak büyük bir gelişme gösteren
uluslararası nakliye sektöründe bugün araçların %30’dan fazlası yenilenmiştir. 1999 yılı sonu
itibariyle 113 uluslararası nakliye firması, 2500 çekici ile 67 milyon $’lık getiri sağlamıştır. Bunun
yanında uluslararası yolcu taşımacılığından da 11 milyon $’lık döviz getirisi elde edilmiştir.
Bugün; ihracatta, uluslararası taşımacılıkta ve tarım sektöründe avantajlı pozisyonlar
yakalamış olan Antakya, sanayide ve turizm alanında da söz sahibi olmaya hazırlanmaktadır. 1530
dönümlük arazi üzerine kurulan Antakya Organize Sanayi Bölgesi’nin altyapı çalışmaları
tamamlanmış ve m2’si 3 $’dan arsa satışlarına başlanmıştır. Şu anda 2 adet fabrika faaliyete
224

aşlamıştır. Yöredeki gelişmiş pazarlama yapısı , gelişecek olan sanayinin ulusal ve uluslararası
pazarlama ağını oluşturabilmesi açısından önemli bir faktör konumundadır.
90 adet parselden oluşan AOSB, Antakya’nın Topboğazı mevkiinde ve şu anda etüd
çalışmaları yapılmakta olan Uluslararası Havaalanına çok yakın bir bölgede bulunmaktadır. Yakın
bir tarihte, Antakya ayağı tamamlanacak olan otoban yol da AOSB’nin yakınlarından geçmektedir.
Organize Sanayi Bölgesi’nin Đskenderun Körfezi’ne uzaklığı 30 km., Cilvegözü Sınır Kapısına
uzaklığı ise 40 km.’dir.
Antakya’da sanayiden bahsederken büyük bir istihdam alanı yaratan geleneksel sektörleri
de gözardı etmemek gerekir.
Ham deri işleyen 50 adet işletme 750 kişiye istihdam sağlamakta ve ayda ortalama 750 ton
civarında deri işlemektedir. Ayakkabıcılık dalında 550 işletme 2500 kişiye istihdam sağlamakta ve
günde ortalama 10.000 çift ayakkabı üretmektedir. Mobilyacılık sektöründe de irili ufaklı 2500
adet işletme faaliyet göstermekte ve büyük istihdam sağlamaktadır.
Antakya’da işgücünün nitelikli bir işgücü olması sanayide nitelikli işgücü kullanılması
gereği gibi bir problemi tamamen ortadan kaldırmaktadır. Nüfusun öğrenim düzeyi
incelendiğinde Antakya nüfusunun öğrenim düzeyinin Hatay ve Türkiye ortalamasının da
üzerinde olduğu görülür. Hatay’da ve özelde Antakya’da nüfusun lise ve Yükseköğretim düzeyinin
yüksek olması ekonomik ve sosyal kalkınma için büyük bir üstünlük sağlamaktadır. 1992 yılında
kurulan ve bugün 10.000 civarında öğrenciye eğitim imkanı sağlayan Mustafa Kemal Üniversitesi
kentin gerek kültür, gerekse ekonomik hayatına büyük katkılar yapmaktadır.
Kentin turizm açısından da büyük bir potansiyeli vardır. Tarihi ve doğal zenginlikleri
yanında deniz, sağlık, dağ turizmi gibi çeşitlilikleriyle yıl boyunca turizmden yararlanma olanağı
sağlamaktadır. Bunun yanı sıra zengin mutfağı ile Türk mutfağı içinde özel ve önemli bir yere
sahiptir.
Antakya pek çok uygarlığı yaşamış ve bu uygarlıkların kültür karışımlarından yoğrulmuş
çok eski ve tarihi bir yöredir. 1963 yılında Papa IV.Paul tarafından hac yeri olarak ilan edilen ve
Hıristiyan alemi için ilk kiliselerden biri olan "Sen Piyer Kilisesi", dünyanın mozaik açısından en
önemli ikinci Müzesi olan "Antakya Müzesi" dünyaca tanınan turistik ve tarihi değerde yerlerdir.
Her yıl 29 Haziran günü Katolik kilisesince Sen Piyer Kilisesi’nde ayinler düzenlenmekte ve
dünyanın dört bir yanından bu ayine katılmak üzere hristiyanlar Antakya’ya gelmektedir.
Antakya ve yöresi Harbiye, Sarımazı ve Batıayaz Yaylaları ile dağ ve yayla turizmine imkan
sağlamaktadır. Sağlık turizmi açısından Erzin’deki Kaplıca Suyu ve Đçmeler önemli birer
potansiyeldir. Dini turizm yönünden bakıldığında Samandağ’daki Hızır A.S. Türbesi,
Kırıkhan’daki Beyazıt Bestami‘nin makamı ve daha pek çok önemli islam büyüğünün makamları
önem arz eder. Samandağ-Arsuz kıyı şeridi temiz ve el değmemiş kesimleriyle deniz turizmi için
elverişli bölgelerdir.
Gerek turizm, gerek ticari açıdan büyük bir gereklilik olan ulaşım altyapısı
değerlendirildiğinde, Hatay’ın uluslararası yolların buluştuğu bir kavşak noktasında bulunmasının
avantaj sağladığı söylenebilir. Antakya’dan geçen yolun bir kolu Đsrail-Lübnan hattı üzerinden
Kahire ve Afrika’ya açılmakta, diğer bir kolu ise Arabistan Yarımadasının en güneyine
varmaktadır.
Antakya; sınır bölgesi olması, Đskenderun Körfezi’ne, GAP’a yakınlığı, yörede dış ticaret
ve nakliye sektörlerinin gelişmişliği, Üniversite’nin mevcudiyeti ve Havaalanının yapım
çalışmalarına başlanmış olması, Organize Sanayi Bölgesinin altyapısının tamamlanmış olmasının
yanısıra, turizm değerleri ile de yatırımlar için cazip bir bölge olma özelliğine sahiptir.
1939 yılında kurulan Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, bugün yaklaşık 3800 kayıtlı üyesi ile
Antakya’nın gerek ticari, gerekse sanayi hayatına yön veren öncü bir kuruluş olmaya devam
etmektedir.
225

K.2. GENEL ANLAMDA SANAYĐNĐN
GRUPLANDIRILMASI
Antakya Organize Sanayi Bölgesi
HARĐTA 17
Payas Organize Sanayi Bölgesi
Antakya Küçük Sanayi Sitesi
226

K.3. SANAYĐNĐN ĐLÇELERE GÖRE DAĞILIMI
Sanayi Sicil Belgesi Almış Sanayi Tesislerinin Đlçelere Göre Dağılımı-2002
ĐLÇENĐN ADI FĐRMA SAYISI TOPLAM ÜRETĐMĐ
(*)
139.699.209 m2/yıl
7.393.885 A/yıl
ANTAKYA 67
369.038 m/yıl
5.075.958 Ton/yıl
41.708 m3/yıl
ÇALIŞAN ĐŞÇĐ
SAYISI
ALTINÖZÜ 1 336 ton/yıl 9
BELEN 5
DÖRTYOL 34
ERZĐN
3.509.400 adet/yıl
1.846 ton/yıl
2.209.996 ton/yıl
356.630 A/yı
1550
150
1464
1 9.204 ton/yıl 10
ĐSKENDERUN 66
6.728.965 ton/yıl
18.994.687 ad/yıl
12.951
KIRIKHAN 16 106.609 ton/yıl 467
KUMLU 2 6.100 ton/yıl 18
REYHANLI 18 103.512 ton/yıl 416
SAMANDAĞ - - -
YAYLADAĞI - - -
HASSA 3 5.936 T/yıl 29
TOPLAM 213
369.038 m/yıl
139.699.209 m2/yıl
491.949 m3/yıl
17.064
14.293.049 ton/yıl
130.945.296 adet/yıl
(*) Üretim Birimi,üretim konusuna göre m,m2,m3,adet,ton,vb. biçimde toplam üretim sütununda belirtilmiştir.
TABLO 89:
227

K.4. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ĐŞYERĐ SAYILARI
VE ĐSTĐHDAM DURUMU
Đmalat sanayiinde işyeri sayısı, ücretle çalışanlar ve yapılan ödemeler (10+), 1993
A. Toplam B. Devlet C. Özel
Đmalat sanayii
(1)
Ücretle çalışanların ortalaması
Ücretle Çalışanlara Yapılan
Ödemeler (Milyar TL)
Sektörler
Đşyeri
sayısı
Emekli San.
bağlı
olanlar
SSK'ya
bağlıolanlar
Toplam
Yıllık ortalama
çalışan sayısı
Emekli
sandığına bağlı
olanlar
SSK'ya
bağlı
olanlar
Toplam
Ýmalat A 62 1,549 14,449 15,998 16,037 218 2,902 3,120
B 2 1,549 11,093 12,642 12,642 218 2,666 2,884
C 60 - 3,356 3,356 3,395 - 236 236
(31) Gıda,
içki, tütün
A 12 - 268 268 279 - 10 10
B - - - - - - - -
C 12 - 268 268 279 - 10 10
(32) Tekstil A 11 - 615 615 623 - 22 22
(33)
Kereste
(34) Kağıt
ve basım
B - - - - - - - -
C 11 - 615 615 623 - 22 22
A 5 - - - - - - -
B - - - - - - - -
C (**)5 - - - - - - -
A - - - - - - - -
B - - - - - - - -
C - - - - - - - -
(35) Kimya A 3 - - - - - - -
(36) Taş ve
toprak
B 1 - 325 325 325 - 47 47
C (*)2 - - - - - - -
A 5 - 215 215 217 - 32 32
B - - - - - - - -
C 5 - 215 215 217 - 32 32
(37) Metal A 14 1,549 11,883 13,432 13,434 218 2,745 2,962
(38) Metal
eşya
DĐE 2002 verileri
TABLO 90:
B 1 1,549 10,768 12,317 12,317 218 2,619 2,837
C 13 - 1,115 1,115 1,117 - 125 125
A 12 - 1,042 1,042 1,047 - 44 44
B - - - - - - - -
C 12 - 1,042 1,042 1,047 - 44 44
228

K.5. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ÜRETĐM
TEKNOLOJĐSĐ VE ENERJĐ KULLANIMI
............................................................................... ......................................... ........................................ ........................
Elektrik tüketimi, 1994*
Enerji TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY
Toplam
.....Miktar (kWh) 54,201,983,482 6,630,049,781 1,038,332,366
.....Deðer, KDV dahil (Bin TL) 93,206,523,654 7,366,278,183 999,905,247
.......Resmi Daireler
..........Miktar (kWh) 3,271,298,132 379,792,921 43,730,688
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 6,334,741,439 681,926,713 83,565,109
.......Sanayi Đşletmeleri
..........Miktar (kWh) 28,463,560,315 3,295,957,766 599,286,426
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 48,680,444,519 1,951,091,017 312,105,048
.......Tarımsal Sulama
..........Miktar (kWh) 1,134,217,375 212,791,877 59,164,988
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 754,306,363 82,330,095 35,654,243
.......Meskenler
..........Miktar (kWh) 13,083,352,261 1,527,183,307 228,775,715
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 22,620,271,325 2,780,703,190 403,243,053
.......Ticarethaneler
..........Miktar (kWh) 4,185,074,019 662,311,094 37,927,662
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 9,665,150,130 1,251,650,709 91,845,306
.......Şantiyeler
..........Miktar (kWh) 433,718,641 57,539,270 7,046,901
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,537,530,810 103,749,445 10,063,784
.......Hayır Kurumları
..........Miktar (kWh) 91,965,930 8,657,548 86,396
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 44,898,677 2,162,710 124,468
.......Sokak Aydınlatma
..........Miktar (kWh) 2,375,727,906 331,840,486 43,509,657
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,780,392,582 241,653,485 34,111,571
.......Diğerleri
..........Miktar (kWh) 1,163,068,903 153,975,512 18,803,933
..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,788,787,809 271,010,819 29,192,665
* Bilgi geçicidir. DĐE verileri
TABLO 91:
SANAYĐ SĐCĐL BELGESĐ ALMIŞ
229

SANAYĐ TESĐSLERĐNĐN SEKTÖREL DAĞILIMI MART 2008
SEKTÖRÜN ADI FĐRMA SAYISI TOPLAM
ÜRETĐM(*)
Gıda içki ve tütün sanayi 153 2.574.649 ton/yıl
192.896.616 adet/yıl.
900.000 kasa/yıl, 2.320.200lt/yıl,
9.078.682 kg/yıl
DOKUMA GĐYĐM EŞYASI
89 2.581.364 ton/yıl
VE DERĐ SANAYĐ
162.909 m 2 /yıl
70.384.103 adet/yıl
42.837.615 m/yıl
9.120 tak/yıl,
87.600 çiftçi/yıl
80.800 düzine/yıl,
ORMAN ÜRÜNLERĐ VE
MOBĐLYA SANAYĐ
KAĞIT, KAĞIT
ÜRÜNLERĐ VE BASIM
SANAYĐ
KĐMYA – PETROL,
KÖMÜR, KAUÇUK VE
PLASTĐK ÜRÜNLERĐ
SANAYĐ
TAŞ VE TOPRAĞA
DAYALI SANAYĐ
4.560.000 kg/yıl
34 35.741 ton/yıl
49.561.822 adet/yıl
10.985.961 m 2 /yıl
67.953 m 3 /yıl
57.210.000 m/yıl
51.930 Takım/yıl
5 111.495.583 m 2 /yıl
1.080.000 mt/yıl
8.862.200 paket/yıl
2.717.280 ton/yıl
66 23.705.574 ton/yıl
42.766.094 adet/yıl
1.510.688 m 2 /yıl
840.000 m.tül/yıl
20.287.321 kg/yıl,
38 6.081.950 ton/yıl
15.330.080 adet/yıl
666.938 m 2 /yıl
ÇALIŞAN
ĐŞÇĐ SAYISI
3.363
2.511
372
102
1.887
METAL ANA SANAYĐ 39 8.604.270.425 ton/yıl 9.455
918
METAL EŞYA MAKĐNE
VE TEÇHĐZAT ULAŞIM
ARACI, ĐLMĐ VE
MESLEKĐ ÖLÇME
ALETLERĐ SANAYĐĐ
67 371.013.353 ton/yıl
117.669.363 adet/yıl
16.000 m/yıl
44.884.800 kg/yıl
TOPLAM 491 9.012.670.074 ton/yıl
468.615.619 adet/yıl
124.822.079 m 2 /yıl
101.143.615 m/yıl
67.953 m 3 /yıl,
8.682.200 paket/yıl
900.000 kasa/yıl,
61.050 tak/yıl
840.000 m.tül/yıl
2.320.200 lt/yıl
87.600 çift/yıl
80.800 düzine/yıl
78.811.103 kg/yıl
1.941
20.549
(*) üretim birimi, üretim konusuna göre m 2 ,m 3 ,adet, ton vb biçiminde Üretim sütununda belirtilir.
(Kaynak: Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü)
230

K.6. SANAYĐDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE
SORUNLARI VE ALINAN ÖNLEMLER
K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği
Çevre kirliliğinde önemli bir yer tutan hava kirliliği, konutlardan, sanayiden ve motorlu
taşıtlardan kaynaklanmaktadır.
Hava kirliliğine sebep olan tesislerin başında ; Çimento Fabrikası, Sarıseki Gübre
Fabrikası, Đskenderun ve Dörtyol ilçelerindeki sanayi kuruluşları, ĐSDEMĐR ile Dörtyol ilçesi
Payas beldesinde kurulu bulunan irili ufaklı 24 adet haddehanelerdir.
Bu tesisler arasında ĐSDEMĐR Fabrikalarının bacalarında bulunan filtrelerin birçoğu
eskimiş durumundadır. Bu filtrelerde işlevlerini yerine getiremediği için emisyon fazla olmaktadır.
Đskenderun Organize sanayi bölgesinde bulunan Ekinciler Demir - Çelik ve Yazıcı Demir Çelik
Fabrikalarının çelikhane bacasında gaz ve toz tutucu filtre olmasına rağmen randımanlı
çalışmamakta, çelikhanede ark esnasında çevreye yoğun bir şekilde toz emisyonu yayılmaktadır.
Đskenderun Çimento Fabrikasında, elektro filtre bulunmasına rağmen, zaman zaman
çalıştırılmaması hava kirliliğine sebep olmaktadır. Ayrıca Dörtyol Đlçesi - Payas Beldesinde
bulunan haddehanelerin gaz tutucu filtreleri mevcut değildir.
K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği
Đskenderun, Dörtyol, Erzin ve Samandağı Đlimizde denize kıyısı olan ilçelerimizdir.
Đskenderun Körfezi’ni kirleten ana kirleticiler ; Đskenderun şehir kanalizasyonu, ĐSDEMĐR, Toros
Gübre Fabrikası ve Sarıseki Gübre Fabrikası ile petrol taşımacılığı için körfeze gelen gemilerin
yaptığı kirliliklerdir. Ayrıca Adana ili sınırlarında kurulu bulunan endüstriyel tesis ve yerleşim
yerleride körfezi kirletmektedir.
Đskenderun şehir kanalizasyonu hiçbir arıtma işlemine tabi tutulmadan denize direkt olarak
deşarj edilmektedir. Gübre fabrikaları ise fosforik asit soğutma suyunu denize direkt deşarj
etmektedir. Ayrıca Đskenderun, Dörtyol karayolu üzerinde bulunan Mobil, Shell, Petrol Ofisi ve
Delta Depolama tesislerinin arıtma ünitelerinin yetersiz olması nedeniyle denize petrol türevi
maddeler verilmektedir.
Yaklaşık 10 yıldır Đskenderun Körfezine yoğun bir petrol taşımacılığı olmakta,
tankerlerden yapılan taşımacılık esnasında denize sızmalardan karışan petrol, Đskenderun
körfezi’nin kirlenmesine sebep olmaktadır. Petrol taşımacılığı yapan gemiler ise SĐNTĐNE ve
BALAST sularını kıyıdan 40-50 mil açıkta deşarj etmekte, deniz hareketleri neticesi kirlilik kıyıya
kadar gelmektedir.
Samandağı ilçesinde, deniz kirlenmesinin başlıca sebebi Suriye’nin Lazkiye Limanı’nda
demirleyen gemilerin katı ve sıvı atıklarını denize deşarj etmeleri neticesinde Samandağı kıyısına
kadar gelerek sahili kirletmektedir. Ayrıca; Asi nehri taşıdığı kirlilikleri Samandağı’ndan denize
dökerek denizinde kirlenmesine sebep olmaktadır.
231

K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği
Sanayi tesisleri genelde Đskenderun ve Dörtyol ilçeleri sınırlarında yoğunluk göstermesi
nedeniyle en çok toprak kirliliği 6 yöremizde rastlanmaktadır. Fabrika atık sularının arıtıma tabi
tutulmadan direkt veya dolaylı olarak alıcı ortama (nehir veya akarsu) verilmesi sonucunda atık
sular denize ulaşarak, deniz kirliliğine sebep olmaktadır. Ayrıca; su kaynaklarının bu şekilde
kirletilmesi sonucunda, tarım arazilerinin de bu sularla sulanmasının yapılması nehrin kirliliğinin
topraklarımıza geçmesine sebep olmaktadır. Buna en iyi örnek olarak Asi Nehri verilebilir. Nehir
yatağı boyunca kurulu işletmeler atık suları nehre bırakarak yukarıda bahsedilenler doğrultusunda
toprak kirliliğine sebebiyet vermektedir. Ayrıca, düzenli çöp alanlarının olmayışı, evsel ve
endüstriyel katı atıklarının gelişi güzel depolanması toprak kirliliğine sebep olmaktadır.
K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği
Kentlerde giderek tehlikeli bir hal alan çevre sağlığı sorunlarından biri de gürültü
kirliliğidir. Başta Antakya ve Đskenderun ilçelerimizde bu çevre sorunu önemini korumaktadır.
Gürültünün en önemli kaynağı trafiktir. Đlimizde trafiğe kayıtlı 80. 000’in üzerinde motorlu taşıt
bulunmaktadır. Özellikle egzozları bozuk küçük motosikletler ve çevre yolunun bulunmaması
nedeniyle şehir içinden geçen yük kamyonlarının gürültüdeki payı büyüktür.
Đlimiz genelinde sanayi bölgelerinin bulunmaması, motor gücü ile çalışan işyerlerinden
şehir içlerinde çalışarak yaptıkları gürültü çevrede yaşayanların huzur ve sükununu olumsuz yönde
etkilemektedir.
Endüstri gürültüsü olarak; 2 adet taşocağında yapılan gürültü ölçümünde anlık olarak 85
db(A) olduğu ölçülmüştür. Haddehanelerde olan gürültü ölçümü ise 88 db(A) olarak ölçülmüştür.
Sanayinin yoğun olduğu Đskenderun ve Dörtyol ilçelerinde ise yapılan denetimlerde,
belirtilen parametrelerin üzerinde gürültüye rastlanıldığı takdirde, izolosyona gidilmesi ve
teknolojinin yenilenmesi istenmekte olup, Đlimizde sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültü
seviyesi önemsenmeyecek düzeydedir.
K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar
Đlimiz sınırlarında bulunan, sanayi tesisleri için tehlikeli ve zararlı atıkların özellikleri,
miktarı, çeşidi ve bertaraf sistemiyle ilgili bir çalışma yapılmamıştır.
Sanayi tesislerinin, az bir kısmının atık su arıtma tesisi olmasına rağmen kısmen
çalıştırıldığı, kimi sanayi tesislerinde ise çalışmadığı tespit edilmiştir. Đlimizde önemli bir yer tutan
Đskenderun Demir - Çelik fabrikasının atık su arıtma tesisinin çalıştırılmadığı gibi evsel atık suları
için yapılan arıtma tesisi ise kısmen çalışmaktadır. Yine çimento fabrikasının evsel atık suları için
yaptırdığı arıtma tesisi yapılan denetimlerde kısmen çalıştırıldığı tespit edilmiştir.
• DĐE verileri.
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü
(K).SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ KAYNAK
232

Bölüm
L
ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
L.1. ALTYAPI
L.1.1. Su Sistemi ve L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon
ve Arıtma Sistemi
Hatay ilinde belediyeler düzeyindeki 367 köy ve 351 yerleşim ünitesinden 270 köy ve 235
ünitede yeterli içmesuyu bulunmaktadır. Bu durum, köylerin yüzde 73.6’sında, ünitelerin ise yüzde
67.0’sinde yeterli içmesuyu olduğunu göstermektedir. Yeterli içmesuyu olan köylerin oranı
Türkiye ortalamasıyla aynı olup, ünite oranları Türkiye ortalamasının üzerindedir.
Đlimiz Đskenderun ilçesinde, kente verilen temiz (içme suyu) su kaynaklarının kapasitesi 630
lt/sn’dir.
Şehir şebekesindeki döşenen boru miktarı ; 20 km. beton Asbest boru, 10 km. plastik
(PVC) boru, 25 km. pik döküm boru, 10 km. Golvanizli borularıdır.
Kentin atık ve yağmur sularını toplayıp tekrar kullanıma sunulmasıyla ilgili çalışmalar
devam etmekte olup, bu çalışmalar 7 fazlı bölümler halinde yapılması düşünülmektedir. Bu
çalışmalar ışığında bugüne kadar halen devam etmekte olan, 1. Faz kapsamındaki kent merkezinin
altyapı çalışmaları ayrık sistem şeklinde yapılmaktadır. Yani ; yağmur suları ayrı pis atık sular ayrı
olarak döşenmekte ve bunların ayrı ayrı toplama merkezleri yapılmıştır. Bugüne kadar yapılan
toplama hatlarının uzunluk ve kapasiteleri aşağıda sunulmuştur.
Yağmur Suyu Toplama Merkezi ve Kapasitesi
Deniz kıyısında 12 metre derinlik ve 6,5 metre çapında betonarme keson kuyu vasıtasıyla
yapılmıştır. Kuyunun kapasitesi 400 m 3 ’tür. Kuyunun içinde her biri 475 lt/sn kapasitelik 3 faal 1
yedek deşarj pompası bulunmaktadır.
Kent Merkezine Döşenmiş Bulunan Yağmur Suyu Kaynakları
1500 metrelik (0.43x3.00) metre ebatları olan betonarme kanalı betonarme boru ve
ebatları :
Yağmur suyu % 200 mm’lik 160 metre
Yağmur suyu % 300 mm’lik 820 metre
Yağmur suyu % 400 mm’lik 2.200 metre
Yağmur suyu % 500 mm’lik 650 metre
Yağmur suyu % 600 mm’lik 150 metre
Yağmur suyu % 800 mm’lik 139 metre
Yağmur suyu % 1000 mm’lik 350 metre
233

Yağmur suyu % 1200 mm’lik 250 metre
Yağmur suyu toplama merkezinden ayrı olarak gene sahil kesiminde 12 metre derinliğinde ve 6,5
metre çapında betonarme keson kuyuda toplanmaktadır. Kuyunun kapasitesi genel olarak 400
m 3 ’tür. Burada her biri faal olarak çalışan 3 asıl, 1 yedek olmak zere 4 adet yükseltme pompası
bulunmakta ve her pompa kapasitesi 160 lt/sn olmak üzere 3 x 160 = 480 lt/sn kapasitesindedir.
Kent içinde Döşenmiş Atık Su Boru ve Mesafesi
Kanalizasyon % 200 mm’lik 4136 metre
Kanalizasyon % 300 mm’lik 1872 metre
Kanalizasyon % 400 mm’lik 990 metre
Kanalizasyon % 500 mm’lik 1102 metre
Kanalizasyon % 600 mm’lik 200 metre
Kanalizasyon % 700 mm’lik 200 metre
Kanalizasyon % 800 mm’lik 50 metre
Kanalizasyon % 900 mm’lik 415 metre
Atık suların toplama merkezinden arıtma merkezine isalesi ve arıtım tesisinin yapım ve
kapasitesiyle ilgili proje seçim ve ihale çalışmaları devam etmekte olup, henüz sonuçlanmamıştır.
Belen ilçemizde; içme sularının tamamı kaynak suyudur. Su şebekesinin tamamına yakını yeni
şebekedir.
Đlçede, cüzi bir kısmı kendi imkanlarıyla küçük çaplı kanalizasyon yapılmıştır. Diğer
kısımlar foseptik çukurlarıyla çözümlenmektedir. Şu anda kanalizasyon proje yapımı iller
bankasınca ihale
edilmiş ve ileride kaynak temininden sonra kanalizasyon yapım işinin gerçekleştirilmesine
çalışılacağı belirtilmektedir.
Altınözü ilçemizde; kente verilen, temiz (içme suyu) su kaynaklarının, kapasitesi 27 lt/sn, suların
iletildiği boruların, kalite ve uzunlukları ise 23 km.80’lik ve 100’lük 16 Atü plastik su borusu
bulunmaktadır.
Kentin atık sularının ve yağmur sularının toplanıp bunların tekrar kullanıma sunulması
amacıyla;
Ayrı toplama sistemleri ve arıtma sistemleri yoktur.
Kumlu ilçemizde; içme suları, Köy Hizmetleri tarafından yapılan grup isalesi ile Yenişehir Gölü
membasından Kumlu ilçesine verilmesi gereken su miktarı 8.5 lt/sn, yapılan debi ölçümünde
ilçeye 4 lt/sn su geldiği anlaşılmıştır.
Đlçede 4.000 m. uzunluğunda % 200’lük Nd 10 Atü AÇB borusunun döşendiği, eski
şebeke olarak plastik ve atermit borular aracılığıyla yapıldığı belirtilmektedir.
Đlçede, kanalizasyon mevcut değildir. Kentin artık suları ve yağmur sularını toplayıp
kullanıma sunulması amacıyla yapılan bir çalışma yoktur.
Erzin ilçemizde; kanalizasyon bulunmamaktadır. Tüm kirli sular foseptik ve sistemi ile
çözümlenmektedir. Belediye bu sistemi vidanjörle desteklenmektedir.
Şehir içme suyunun, Amanos Dağları’ndan gelen 27 km.’lik kısmı ve leçe mevkii ile 14
km.’lik kısmının tamamı çelik boru ile 80 km.’lik şehir şebekesi % 100 mm’lik PVC boru ve 15
km’lik ana hatlar ise AÇB’den tesis edilmiştir.
234

Kırıkhan ilçemizde; şehir içme-suyu cazibeli ve su sondaj kuyularından motopompla olmak
üzere iki sistem şeklinde gelmektedir.
Đlçemizde verilen temiz içme suyu kaynaklarının kapasiteleri şöyledir. Üngüzlü 40 lt/sn,
Kozanoğlu 15 lt/sn Mahmudun-gözü 25 lt/sn, ve S sondaj kuyusundan 20 lt/sn olmak üzere
toplam 100 lt/sn’dir.
Đlçede mevcut suların iletildiği borular şöyledir : 40 km. AÇB boru, 150 km. Çelik boru, 60
km. Plastik boru ve 20 km. Demir boru uzunluğu 270 km. dir.
Đlçede kanalizasyon sistemi bulunmayıp ancak ; Belediye Meclisi’nin aldığı bir kararla
kanalizasyon sistemi için çalışmalar Đller Bankası’nca programa alınma safhasına gelinmiştir.
Dörtyol ilçemizde; verilen temiz içme suyu, Üçgöz Membasından getirilmektedir. Kapasiteleri ;
DY1, DY2, DY3 olmak üzere 3 depomuz mevcuttur.
DY1 600 + 1200 ton kapasiteli olup, dinlendirici depo olarak kullanılmaktadır. DY2, 3000
+ 1200 ton kapasitelidir. DY3, depomuz ise 3000 ton kapasiteye sahip olup, verimlilikleri ; 100
lt/sn olarak ortalama su akıtmaktadır.
PVC, Aspest ve Çelik borular kullanılmış olup, çelik boru 6 km., Aspest boru 6 km., ve
PVC boru 100 km.’dir.
Yayladağ ilçemizde; kente verilen temiz (içme suyu) su kaynaklarının kapasiteleri ve
verimlilikleri şöyledir.
Đlçeye 3 kaynaktan içme suyu gelmektedir.
1) Kökmeryem - Kayapınar Menbaı :
Đsale hattı uzunluğu
: 5000 metre
Su kapasitesi
: minimum 2.50 lt/sn.
Hattın cinsi
: % 100’lük pik boru
2) Yayla (kastal) Menbaı :
Đsale hattı uzunluğu
: 2990 metre
Su kapasitesi
: minimum 2 lt/sn
Hattın cinsi
: % 100’lük plastik boru
3) Aslanyazı Menbaı :
Đsale hattı uzunluğu
: 15.500 metre
Su kapasitesi
: 20 lt/sn
Hattın cinsi
: % 200’lük asbest ve çelik boru
Đlçede pis su kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. Bu nedenle belediyemizce atık suların
toplanması arıtılması ve değerlendirilmesi gibi çalışmalar mevcut değildir.
L.1.3. Yeşil Alanlar
Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (hektar)
reyhanlı
kırıkhan
altınözü
erzin
iskenderun
antakya
belen
samandağ
yayladağı
kumlu
235

GRAFĐK 18
Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (m 2 )
8
7
6
5
4
3
2
1
0
GRAFĐK 19
reyhanlı
kırıkhan
altınözü
erzin
iskenderun
antakya
belen
samandağ
yayladağ
kumlu
dörtyol
L.1.4. Elektrik iletim Hatları
Hatay'da elektriksiz Köy bulunmamaktadır. TEDAŞ Hatay Elektrik Dağıtım Müessese
Müdürlüğü; Đlimiz sınırları içerisinde Çukurova Elektrik A.Ş.'ne ait 6 adet 154/380kV'lık şalt
merkezlerinden satın aldığı enerjiyi şehir merkezlerinde 1.139 trafo, köylerde ise 1.070 adet trafo
ile 5.084,5 km.’lik orta gerilim dağıtım hattı ile elektrik dağıtım ve hizmetlerini yürütmekte, ayrıca
bakım ve onarımını da yapmaktadır. Đlimiz genelinde elektriklendirilmemiş köy ve mezra
bulunmamaktadır.
L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları
Đlimizde doğal gaz boru hattı bulunmamaktadır.
L.2. ULAŞIM
236

5.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ 53.(ANTAKYA) ŞUBE ŞEFLĐĞĐ SINIRLARI ĐÇĐNDEKĐ DEVLET VE ĐL YOLLARININ
SATIH CĐNSLERĐNE, BAKIM PROGRAMINA VE KIŞ PROGRAMINA GÖRE UZUNLUKLARI (KM.)
ASFALT YOLLAR
K.K.NO. YOLUN ADI ĐL ADI ASF. SATHĐ
TOPLAM
BET. KAP.
PARKE STBLZ. TOPRAK
BAKIM
TOPLAMI
GEÇĐT
VERMEZ
ŞEBEKE
UZUNL.
BÖLÜNM.YOL
420-01 SAMANDAĞ ĐSKELESĐ - (817-06) DYA (ANTAKYA ÇEVRE YOLU) HATAY 0 23 23 0 0 0 23 0 23 0
420-02 (817-05) DYA - CĐLVEGÖZÜ (827-01) DYA HATAY 7 44 51 0 0 0 51 0 51 6
817-03 (OSMANĐYE-HATAY) ĐL SN. - DÖRTYOL (31-05) ĐYA HATAY 26 0 26 0 0 0 26 0 26 12
817-04 DÖRTYOL (31-05) ĐYA - ANTAKYA (825-08) DYA HATAY 60 0 60 0 0 0 60 0 60 41
817-06 CĐLVEGÖZÜ (420-02) DYA - (420-02 / 825-09) DYA HATAY 0 8 8 0 0 0 8 10 18 0
825-07 (GAZĐANTEP-HATAY) ĐL SN. - CĐLVEGÖZÜ (31-08) ĐYA HATAY 3 46 49 0 0 0 49 0 49 11
825-08 CĐLVEGÖZÜ (31-08) ĐYA - (817-06) DYA (ANTAKYA ÇEVRE YOLU HATAY 32 0 32 0 0 0 32 0 32 32
825-09 (817-06) DYA - (TÜRKĐYE - SURĐYE) DEV.SN. (YAYLADAĞI) HATAY 2 49 51 0 0 0 51 0 51 4
827-01 HASSA (825-07) DYA - CĐLVEGÖZÜ HATAY 45 0 45 0 0 0 45 0 45 11
DEVLET YOLLARI TOPLAMI 175 170 345 0 0 0 345 10 355 117
31-01 (OSMANĐYE-HATAY) ĐL SN. - DÖRTYOL (31-05) ĐYA HATAY 0 23 23 0 0 0 23 0 23 0
31-02 (ANTAKYA-KIRIKHAN) (825-08) DYA - BAKRAS KALESĐ HATAY 0 4 4 0 0 0 4 0 4 0
31-04 (ĐSKENDERUN-DÖRTYOL) (817-04) DYA - YAKACIK HATAY 0 2 2 0 0 0 2 0 2 0
31-05 (ĐSKENDERUN-CEYHAN) (817-03 / 04) DYA - (825-07) DYA (HASSA) HATAY 0 36 36 0 0 0 36 5 41 3
31-07 (KIRIKHAN-REYHANLI) (827-01) DYA - YALANKOZ HATAY 0 13 13 0 0 0 13 0 13 0
31-08 (825-07 / 08) DYA (KIRIKHAN) - (ANTAKYA-REYHANLI) (420-02) DYA HATAY 0 29 29 0 0 0 29 0 29 0
31-09 (KIRIKHAN-REYHANLI) (827-01) DYA - (31-08) ĐYA HATAY 0 12 12 0 0 0 12 0 12 0
(KIRIKHAN-REYHANLI)(827-01)DYA-(TÜRKĐYE-
SURĐYE)DEV.SN.(ŞARK HA.) HATAY 0 6 6 0 0 0 6 0 6 0
31-10
31-12 (ĐSKENDERUN-CEYHAN) (817-03) DYA - ERZĐN HATAY 0 6 6 0 0 0 6 0 6 4
31-25 (ANTAKYA-REYHANLI) (420-02) DYA - ST.PIERRE KĐLĐSESĐ HATAY 0 1 1 0 0 0 1 0 1 0
31-26 REYHANLI (420-02) DYA - (TÜRKĐYE-SURĐYE) DEV.SN.(KARBEYAZ) HATAY 0 45 45 0 0 0 45 0 45 0
31-27 (31-26) ĐYA (ALTINÖZÜ) - BABATORUN HATAY 0 7 7 0 0 0 7 0 7 0
31-28 (ANTAKYA-REYHANLI) (420-02) DYA - HACIPAŞA HATAY 0 22 22 0 0 0 22 0 22 0
31-51 (ANTAKYA-YAYLADAĞ) (825-09) DYA - ŞENKÖY HATAY 0 1 1 0 0 0 1 0 1 0
31-52 (ANTAKYA-YAYLADAĞ) (825-09) DYA - KIŞLAK HATAY 0 5 5 0 0 0 5 0 5 0
31-54 YAYLADAĞI (825-09) DYA - YEDĐTEPE HATAY 0 11 11 0 0 0 11 0 11 0
31-55 ÇEVLĐK - (420-01) DYA (SAMANDAĞ) HATAY 0 7 7 0 0 0 7 0 7 0
31-57 SAMANDAĞI (420-01) DYA - YEDĐTEPE (31-54) ĐYA HATAY 0 21 21 0 0 0 21 0 21 0
31-76 (ADANA-HATAY) ĐL SN. - (OSMANĐYE-DÖRTYOL) (817-03) DYA HATAY 0 19 19 0 0 0 19 0 19 0
31-77 (0-53) OTOYOLU ATR. - ULUÇINAR HATAY 0 25 25 0 0 0 25 0 25 0
ĐL YOLLARI TOPLAMI 0 295 295 0 0 0 295 5 300 7
ŞUBE YOLLARI TOPLAMI 175 465 640 0 0 0 640 15 655 124
237

ĐSKENDERUN OTOYOL BAKIM ĐŞLETME ŞEFLĐĞĐ YOL AĞI
S.NO K.K.NO E.NO E.K.TĐPĐ ĐLĐ
1 E 91 A ADANA
2 053/1 E 91 A ADANA
3 053/B1 A+B HATAY-ADANA
4 053/02 E 91 A HATAY
5 A HATAY
6 053/03 E 91 A HATAY
7 053/B3 A HATAY
8 053/04 E 91 A HATAY
9 053/B4 A+B HATAY
10 053/06 E 91 A HATAY
11 053/B5 B HATAY
12 053/06 E 91 A HATAY
13 053/B6 A HATAY
14 053/07 E 91 A HATAY
15 A HATAY
16 053/08 E 91 A HATAY
17 053/B7 E 91 A HATAY
18 053/A2/3 A HATAY
19 053/A2/4 A HATAY
BAŞLANGIÇ
K.K.NO TANIMI
SONU
OTOYOL
ADI
OTOYOL
UZUNLUĞU
(m)
BAĞLANTI
YOLU
UZUNLUĞU
(m)
KAVŞAK KOLLARI
UZUNLUĞU
OTOYOL
(m)
DĐĞER
YOLLAR
(m)
AÇILIŞ
TARĐHĐ
ĐSKEDERUN AYR.BATI
KAVŞAĞI T.A.G 1080 01.01.1993
ĐSKEDERUN BATI
KAVŞAĞI
SERBEST BÖLGE
KAVŞAĞI
SERBEST BÖLGE
KAVŞAĞI
GÖZENELER KAVŞAĞI
ERZĐN KAVŞAĞI
ERZĐN KAVŞAĞI
DÖRTYOL KAVŞAĞI
DÖRTYOL KAVŞAĞI
PAYAS KAVŞAĞI
PAYAS KAVŞAĞI
ĐSKENDERUN KAVŞAĞI
ĐSKENDERUN KAVŞAĞI
ÇANKAYA KAVŞAĞI
BELEN KAVŞAĞI
ÇANKAYA KAVŞAĞI
ŞEKERE KAVŞAĞI
GÖZENELER KAVŞAĞI
ÇANKAYA KAVŞAĞI
SERBEST BÖLGE
KAVŞAĞI 7100
01-28 ĐL YOLU
GÖZENELER KAVŞAĞI
ERZĐN KAVŞAĞI
31-12 ĐL YOLU AYRIMI
DÖRTYOL KAVŞAĞI
D817.D.Y.AYR
PAYAS KAVŞAĞI
D817.D.Y.AYR
ĐSKENDERUN KAVŞAĞI
D817.D.Y.AYR
ÇANKAYA KAVŞAĞI
BELEN KAVŞAĞI
D817.D.Y.AYR
ŞEKERE KAVŞAĞI
31-77 ĐL YOLU AYR.
TOPRAKKALE - ĐSKENDERUN
8900
2400
16100
13800
16000
12580(5A-
7+5B) 1996 200
3158
1549 1914 100 18.10.1993
4+800(1+3.BB) 1879 100
690 2071 1920 21.04.1996
775 1723 1920 23.07.1998
7200 22.05.2001
300
4800 24.03.2003
1100 1925 2180
2776 22.05.2001
6000 5551 200
TOPLAM 76300 30200 21597 6620
76300 M 58477 M
238

HATAY ĐLĐ ULAŞIM AĞ DURUMU
Devlet Yolu
Đl Yolu
Otoyollar
Köy Yolları
Demiryolu
365 Km.
308 Km.
89 Km.
2.705 Km.
72 Km.
Devlet Yolu : 365 Km. Đl Yolu : 308 Km.
Beton Asfalt 175 Km. Sathi Kaplama 283 Km.
Sathi Kaplama 172 Km. Stabilize 10 Km.
Toprak 4 Km. Geçit vermez 15 Km.
Geçit vermez
18 Km.
Geçit vermez : Projesi hazırlanan veya yapım halindeki yollardır.
TABLO 92
KÖY YOLLARININ CĐNSLERĐNE GÖRE UZUNLUKLARI
KÖY VE ÜNĐTE YOLLARI
Asfalt Yol
Stabilize
Tesviye
Mutasavver (Hamyol)
TOPLAM
1.574 km.
651 km.
354 km.
126 km.
2.705 km.
TABLO 93
L.2.1. Karayolları
Hatay ilinde, asıl olarak karayolu ve denizyolu, bir ölçüde demiryolu etkin bir ulaşım
şebekesi oluşturur.
Đlde karayolu, Cilvegözü sınır kapısının bulunması nedeniyle gerek iç gerekse şehirler arası
ve milletler arası trafik hacmine sahiptir.
E - 5 Karayolu, Hatay’ın ülke karayolu sistemine bağlantısını sağlamaktadır. Güney’de
Yayladağ ilçesinden Suriye’ye bağlanan bu karayolu, Antakya üzerinden Đskenderun, Dörtyol ve
erzin ilçelerinin ve kuzeyde Adana ili ile ilin bağlantısını sağlar. Ayrıca Gaziantep’ten gelen Hassa
ve Kırıkhan ilçelerinin Reyhanlı’ya ve buradan da Cilvegözü sınır kapısına bağlayan karayolu da
yüksek standartlıdır.
Đl sınırları içerisinde ulaşılmayan yerleşim birimi bulunmamaktadır. Karayolu uzunluğu 589
km. yol bulunmakta olup bunun 344 km.’si devlet yolu, 245 km.’si il yollarıdır. Ayrıca inşa halinde
olan otoyol uzunluğu 54 km.’dir. Yol kalitelerinin dağılımı şöyledir ;
239

Đlimiz sınırları içerisinde ulaşılamayan yerleşim birimi bulunmaktadır. Karayolu uzunluğu
588 km. olup 171 km’si beton asfalt 417 km’si satıh kaplamadır. Ayrıca inşa halinde olan otoyol
uzunluğu 84 km’dir.
Karayolu uzunluğunun ilçelere göre dağılımı şu şekildedir.
Đlçeler Devlet Yolu Đl Yolu Toplam
Antakya 84 Km. 26 Km. 110 Km.
Đskenderun 22 Km. 42 Km. 64 Km
Dörtyol 3 Km. 5 Km. 28 Km.
Samandağ 18 Km. 16 Km. 34 Km.
Kırıkhan 48 Km. 30 Km. 78 Km.
Reyhanlı 33 Km. 13 Km. 46 Km.
Yayladağı 27 Km. 16 Km. 43 Km.
Altınözü - - - - - 38 Km. 38 Km.
Hassa 28 Km. - - - - 28 Km.
Belen 21 Km. 10 Km. 31 Km.
Erzin 15 Km. 26 Km. 41 Km.
Kumlu 24 Km. 23 Km. 47 Km.
Đlimizin trafik yükü ise yıllara göre şu şekildedir
Yıllar Taşıt Yük Toplam
Adet-Km
Ton-Km
1986 940.041 2.579.673 1.612.793
1987 1.038.260 2.651.488 1.161.146
1988 933.730 2.570.976 1.013.357
1989 929.986 2.183.574 1.033.015
1990 865.025 1.731.108 896.034
L.2.1. 2 Ulaşım Planlaması
Kentte günlük olarak hareket eden insan sayısı bilinmemektedir. Hatay Đli Devlet ve il
yollarının 1990 yılı, ortalama yolcuların taşınmasındaki araç türleri ve kapasitesi şu şekildedir.
L.2.1.3 Toplu Taşım Sistemleri
Hatay merkezinde günlük hareket eden insan sayısı tam tespit edilmemişse de kent içinde
toplu taşımacılık belediye otobüs işletmesi denetiminde özel firmalara ait otobüslerle
yapılmaktadır.
Đlçelerimizde ise taşımacılık belediyelerimize ait otobüs ve minibüsler ile yapılmaktadır.
Ayrıca müteahhit firmalar tarafından da yapılmaktadır.
L.2.1.4 Kent Đçi Yollar
Araç sayısı gün geçtikçe arttığından yollar her geçen gün biraz daha ihtiyaca cevap
veremez duruma gelmektedir.
Trafiğin Yoğun Olduğu Saatler Kavşaklar ve Yollar
Đl merkezinde trafik yoğunluğu 07.30 - 09.00, 12.00 - 13.00, 17.00 - 19.00 saatleri arasında
olup, Kemalpaşa, Kurtuluş, Yavuz Selim, Đstiklal (Đnönü), Rıhtım, Hürriyet, Atatürk, Fatih,
240

Cumhuriyet ve Gündüz Caddelerinin trafiği diğer caddelere göre daha yoğundur. Orman Kavşağı,
Cumhuriyet Alanı, Ata Köprüsü, Fatih - Ayşe Fitnat Kavşağı, Maksim Kavşağı, Kemalpaşa Alt ve
Üst Kavşağı, Kılıçoğlu, Otogar ve 100. Yıl Kavşakları trafik yönünden yoğun olan yerlerdir.
Đlimizin trafik yönünden alt yapısı çok yetersizdir. Ata Köprüsü araç ve yaya trafiğine
zaman zaman cevap vermemektedir. Cumhuriyet Alanı müze önündeki yaya geçidi ile Ata
Köprüsü’ndeki yaya geçitleri trafiğin akışını olumsuz yönde etkilediğinden alt ve üst geçit
yapılması zaruridir.
L.2.1.5 Araç Sayıları
Antakya Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğündeki Kayıtlı Araç Sayısı
Araç cinsleri Resmi Hususi Ticari Toplam
Motosiklet 118 23.059 - - - 23.177
Otomobil 322 23.378 2.657 26.357
Minibüs 42 1.361 2.237 3.740
Jeep 90 87 - - - 177
Otobüs 88 547 1.390 2.025
Kamyonet 307 2.560 1.369 4.236
Kamyon 118 588 7.072 7.778
Traktör - - 8.582 - - - 8.582
Toplam .185 60.162 14.725 76.072
Yarı Römork 3.499 3.499
Sürücü Belgesi Toplamı 97.631
Bayan Sürücü : 7.310
Erkek Sürücü : 90.321
YOLUN ADI OTOMOBĐL OTOBÜS KAMYON TOPLAM
Đsk-Adana 2398 188 3499 662
Đsk-Belen 2736 134 840 3710
Belen-Antakya 2587 128 752 3467
Antk-Samandağ 2891 35 367 3293
Antk-Reyhanlı 911 70 218 1199
Reyh-Kırıkhan 1123 38 276 1437
Kırk-Hassa 2061 16 599 2676
Reyh-Cilvegözü 531 41 274 846
Ant-Yayladağo 279 15 32 326
Đsk-Uluçınar (Arsuz) 1592 20 324 1936
L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı
L.2.3.1. Limanlar
1. Đskenderun Limanı
2. Mobil Đskele
3. Shell Đskele
4. Petrol Ofis Đskelesi
5. Karayolları Asfalt Đskelesi
6. Sarıseki Đskelesi
7. Süper Fosfat
Đskenderun Körfezinde halen bulunan Đskele ve Limanlar
241

8. Yazıcılar
9. Tosyalı Assan (Đnşa Halinde)
10. Ekinciler
11. ĐDÇ Limanı
12. Aygaz (Şamandra)
13. BP-Delta (Şamandra)
14. Botaş (Dörtyol)
15. Bahattin Bayraktar
16. Tofaş Gübre
17. Serbest Bölge
18. Botaş (Ceyhan)
ĐSKENDERUN TCDD LĐMANI
Đşletmeciliği Ulaştırma Bakanlığı TCDD Genel Müdürlüğü, Đskenderun TCDD Liman Đşletme
Müdürlüğünce yapılan yük ve yolcu trafiğine açık bulunan ve alt yapısı büyük yatırımlarla
gerçekleştirilen Đskenderun Limanı 1990 yılında patlak veren körfez krizinden sonra menfi
yönde etkilenmiş olup, atıl kapasitesiyle çalışmaktadır. Limana gelen ve giden gemilerin pilotaj
ve remorkaj hizmetleri kendi bünyesinde kurulu bulunan deniz araçları ve birimleri tarafından
verilmektedir.
Adı geçen limanda toplam 1700 metre uzunluğunda 9 adet dok bulunmaktadır. Đskele ve
rıhtımlarda en düşük draft 6 metre en yüksek draft ise 12-14 metre derinliktedir.
SASA TESĐSLERĐ
Đşletmeciliğini Sasa Sun`i ve Sentetik Elyaf Sanayi A.Ş.`nin yaptığı tesis ve bağlama
şamandıraları, aynı şirkete ait Adana`da kurulu bulunan fabrikaların hammadde ihtiyacını
karşılamak üzere gelen gemilere hizmet vermektedir.Söz Konusu tesislere gelen gemilerin
pilotaj ve klavuzluk hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir.
ÇEKĐSAN TESĐSLERĐ
Đşletmeciliğini Çekisan Depolama Hizmetleri Ltd. Şti.`nin yaptığı tesis ve şamandıralara, ana
şirketleri olan shell, BP, Mobil Đskelesi için benzin türleri ve motorin gibi beyaz yakıtların
gemilerden tahliyesi, depolanması ve dağıtım vb. işlere hizmet vermektedir.3. şahıslara hizmet
vermeyen tesislere gelen gemilerin plotaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması
tarafından
verilmektedir.
PETROL OFĐSĐ TESĐSLERĐ
Đşletmeciliğini Petrol Ofisi A.Ş`nin yaptığı tesis ve şamandıralarda 3. şahıslara hizmet
verilmeyip, kendi ihtiyaçları olan beyaz ve siyah akaryakıtın gemilerle tahmil tahliyesi
depolanması ve dağıtım hizmetleri verilmektedir.Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med
Marin firması tarafından verilmektedir.
KARAYOLLARI ĐSKELESĐ
Karayolları Genel Müdürlüğü sayı ile 3 nolu asfalt şantiye şefliğine bağlı iskeleye kurumun
ihtiyacı olan asfalt tahliyesi yapacak gemiler yanaşmakta olup, sayı ile 3. şahıslara hizmet
242

verilmemektedir. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından
verilmektedir.60.10 uzunluğundaki iskelede 2 adet gemi yanaşma yeri mevcuttur.
NATO ASKERĐ ĐSKELE
Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlı iskeleye harp ve yardımcı harp gemileri yanaşmakta olup,
3. şahıslara hizmet verilmemektedir.
SARISEKĐ GÜBRE FABRĐKALARI ĐSKELESĐ
Đşletmeciliği Đskenderun Sarıseki Süper Fosfat fabrikaları müdürlüğü tarafından yapılmakta
olup, kendi limancılık faaliyetlerinin yanında yolcu hariç diğer yük cinsleri için 3. şahıslara
hizmet vermektedir. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından
verilmektedir. 812 metre uzunluğundaki iskelede 6 adet gemi yanaşma yeri mevcuttur. Su
derinliği 7-18 metre arasında değişmektedir.
YAZICI ĐSKELESĐ
1994 yılında işletmeye açılan ve akabinde yolcu ve dökme sıvı yükleri dışında her türlü yük
cinsleri için genel limancılık faaliyetlerinde bulunma izni olan iskelenin işletmeciliği Yazıcı
Demir ve Çelik San. A.Ş. tarafından yapılmaktadır. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med
Marin firması tarafından verilmektedir. 700 metre uzunluğundaki iskeleye gemilerin tonajlarına
göre 5-8 gemi yanaşabilmektedir. Su derinliği 5,30 ile 19,30 metre arasında değişmektedir.
ORHAN EKĐNCĐ ĐSKELESĐ
1988 yılında sadece kendi ihtiyacı olan hammadde alımı ve mamül dış satımı için hizmete açılan
iskeleye daha sonra genel limancılık hizmetleri verilmiş olup. Yolcu ve dökme sıvı yüklerin
dışında her türlü yükün tahmil ve tahliyesi yapılmaktadır.Đşlemciliğini Ekinciler Demir ve Çelik
Sanayi A.Ş.`nin yaptığı iskeleye tahmil ve tahliye amacı ilk gelen gemilere plokaj ve romorkaj
işleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. Tam boyu 850 metre ve kullanım boyu
211 metre uzunluğundaki iskeleye gemilerin tonajlarına göre 4-6 gemi yanaşabilmektedir. Su
derinliği 13-19 metre arasında değişmektedir.
ĐDÇ LĐMANI
Đşletmeciliği Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Genel Müdürlüğü, Đskenderun Demir ve Çelik
Fabrikaları Müessese Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Kendi hammadde ve mamül
ihtiyaçlarının dışında 3. şahıslara yönelik yolcu hariç her türlü yükün tahmil ve tahliyesi
yapılmaktadır. Klavuzluk ve romorkaj hizmetleri kendi bünyelerinde kurulu bulunan Dok
teşkilatı tarafından verilmektedir. Söz konusu limanın toplam 6 adet rıhtımı mevcut olup, rıhtım
boyları toplamı 1435 metredir. Su derinlikleri ise rıhtımların bulundukları mevkilere göre 6-18
metre arasında değişmektedir.
BALIKÇI BARINAKLARI
243

Yetki ve sorumluluk alanımız içerisinde Samandağ Balıkçı Barınağı ile Đskenderun Merkez
Balıkçı Barınağı olmak üzere iki adet barınak mevcuttur. Söz konusu Barınakların işlemciliği su
ürünleri kooperatifleri tarafından yapılmaktadır. Mevcut iki barınağın yörenin ihtiyaçlarına
cevap veremez durumda olması nedeniyle Dörtyol ve Arsuz`da olmak üzere iki adet balıkçı
barınaklarının inşaatına başlanmış olup ancak ödenek yetersizliğinden dolayı durmuştur . Bunun
yanında madenli \ Arsuz balıkçı barınağı ile Payas balıkçı barınağı proje çalışmaları DLH bölge
müdürlüğünce devam ettirilmektedir.
ĐNŞA HALĐNDEKĐ ĐSKELELER
Yazıcı iskelesi ile Orhan Ekinci iskelesi arasındaki Assan Endüstri A.Ş. tarafından 40 metre
genişliğinde ve 600 metre boyunda olacak şekilde projelendirilen iskele tamamlandığı takdirde
30.000 tonluk gemilerin yanaşıp yükleme ve boşaltma işlemi yapabilecek bir k onuma gelmesi
planlanmaktadır.
LĐMANLARIN ĐŞLEV VE ÖNEMĐ
Đskenderun Körfezi 1950 yılından bu yana deniz ve uluslar arası transit taşımacılığa , ithalat ve
ihracat petrol gübre demir – çelik mamullerine tahmil-tahliye ve diğer liman faaliyetlerine
yönelik tüm körfezi kapsayan 15 adet liman ve iskeleye sahip bulunmaktadır. Stratejik konumu
bulunan NATO iskelesi bu rakamın dışındadır. Bu limanlara termik santral ve serbest bölge için
yapılacak limanları da eklediğimizde Đskenderun körfezi boydan boya bir liman bölgesi haline
gelmiş olacaktır. Stratejik ve ekonomi ağırlık önemli liman ve iskelelerin Đskenderun bölgesi
içinde yer alması da ayrıca bu kentin il olmasını gerektiren ciddi nedenlerden biri olmalıdır.
Đskenderun Limanından son 5 yıl içerisinde yaklaşık 3,700,000 ton yükleme 13,000,000 ton
boşaltma yapılmıştır.
ĐSKENDERUN KÖRFEZĐNDE BULUNAN LĐMAN VE ĐSKELELERĐN KAPASĐTELERĐ
ĐSKENDERUN LĐMANI
11 Adet rıhtım mevcut olup toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi 3,500,000 ton\yıldır.
MOBĐL OĐL DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ
Boşaltma : 2,160,000 ton\yıldır.
Yükleme : 2,160,000 ton\yıldır.
PETROL OFĐSĐ DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ
Boşaltma : Geminin pompa gücüne bağlı
Yükleme : 900 ton\saat
KARAYOLLARI ASFALT TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ
Asfalt boşaltma : 100 ton\saat
SHELL SIVI YÜK DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ
Boşaltma : Geminin pompa gücüne bağlı
Yükleme : 100 ton\saat
ĐDÇ LĐMANI
244

6 Adet rıhtım mevcut olup toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi:43,400 ton\gün dür.
BOTAŞ ĐSKELESĐ
Toplam ham petrol yükleme kapasitesi 30,000 m\saat
AYGAZ LPG TESĐSĐ VE ĐSKELESĐ
Boşaltma : 100 ton\saat
Yükleme : 100 ton\saat
SARISEKĐ GÜBRE FABRĐKASI ĐSKELESĐ
Boşaltma : 450 ton\yıl
Yükleme : 450 ton\yıl
TOROS GÜBRE ĐSKELESĐ
Boşaltma : 1,250 ton\saat
Yükleme : 5,000 ton\gün
EKĐNCĐLER DEMĐR-ÇELĐK SANAYĐ ĐSKELESĐ
Toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi: 800,000 ton\yıl dır.
ATAKAŞ LĐMANI Yapımı Devam Etmektedir.
ĐSKENDERUN LĐMANI
Ticaret hayatına katkısı asırlarca devam eden Đskenderun limanımızın , 1927 yılında
Fransızlar tarafından mavnalara hizmet verilmek üzere , bugün servis limanı olarak
kullandığımız iç liman beseni yapılarak anılan tarihte hizmete girmiştir.
Đskenderun ve hinterlandına cevap veren limanımız 1942 yılında büyük iskele , 1954
yılında , silo ve konveyyör tesisleri yapımı ile önemini artırmıştır. 1972 yılında ise bu günkü
rıhtımlar tamamlanıp , mekanik ve elektrikli techizatlarla güçlendirilerek , hizmete devam
etmiştir. Söz konusu tarihten bugüne kadar limanımıza çeşitli yatırımlar yapılarak Akdeniz
bölgesinin modern limanlarından biri haline gelmiş olup muntazam kara ve demir yolu
bağlantısı ile zengin bir hinterlanda sahip olmuştur.
Limanımızın Türkiye ve Đran demir yolları ile bağlantılı oluşu ve Irak a yakınlığı nedeniyle
önemli bir transit liman olması özelliğini korumaktadır.
2003 ABD - IRAK SAVAŞI sırasında Đskenderun Limanının ABD tarafından üs olarak
kullanılması Đskenderun Limanını dünya gündemine taşımıştır.
Irak transit taşımacılığının başlaması ve gap projesinin bitiminde bölgede yapılacak üretim
ve buna bağlı olarak meydana gelen ihracat artışı ile limanımızın öneminin daha da artacağı bir
gerçektir.
Limanımız fiziki bakımından ise her türlü açık deniz etkilerine karşı 1400 metre
uzunluğundaki batı mendireği ile korunmuş olup 8,5 metre ile 12 metre su derinliğine sahiptir.
Bu özelliği taşıyan çeşitli boylardaki gemileri limanımıza kabul etme olanağımız mevcuttur.
Rıhtımlarımızın uzunluğu 1700 metre olup , aynı anda 9-10 gemi yanaşarak yükleme ve
boşaltma yapılabilmektedir. Limanımızda konteyner dahil , her türlü dökme ve karışık eşya
elleçlemesi yapılabilmektedir.
Limanımızın yıllık gemi kapasitesi 1060 gemi\yıl olup , 3,500,000 ton\yıl elleçleme
kapasitesine sahiptir. Limanımızda kurulu olan konveyyor tesisi ile insan gücüne gereksinme
duyulmadan saatte 300 ton hububat , 250 ton demir cevheri ile saatte 100 ton kömür yükleme
ve boşaltma yapılabilmektedir.
Limanımızda Türkiye’nin en iyi ve en modern Synorolift kızaklama tesisi kurulu olup 1000
gross tonilataya kadar olan deniz vasıtalarına havuzlanmasına olanak sağlamaktadır. Bu tesisiyle
245

Đskenderun , Mersin ve çevresindeki kuruluşların deniz vasıtalarına hizmet
verilmektedir.(Yapımı 1983 ‘te başlamış 1985’te bitmiştir).
Limanımızın modern ekipmanlarla donatılmış olup yüksek performansta rıhtım vinci ve
90 ton kaldırma kapasiteli birde yüzer vincimiz mevcuttur.
Gemilerin limanımıza ve liman dışındaki iskelelere yanaştırılmasında günün 24 saatinde
kılavuzluk hizmetleri verilmekte , bu hizmetler için 4 rmorkör ve ek olarak bir adet hem
romorkör hizmeti veren hem de deniz yangınlarına müdahele edebilen 2500hp gücünde
söndüren XII Romorkörü mevcuttur. Romorkör dışında iki adet morinbot , bir adet servis botu
ve bir adet kılavuz botumuz servis vermektedir. Limanımızda ayrıca gemi sintinelerindeki
atıkların alınması için sintine tesisimiz de mevcuttur(arıtma tesisi).
Limanımızda hizmetlerin ifanı için iki şift(vardiya) olarak çalışmakta , iş sahiplerinin
talepleri halinde üçüncü şilt te çalışmaya devam edilmektedir. Limanımızda şu an mevcut 720
işçisi 169 memur ve müstahdemi ile hizmetleri devam ettirmekteyiz.
233 sayılı KHK uyarınca. Bakanlar kurulu kararıyla Devlet Demir Yolları şebekesiyle
bağlantısı bulunan Đskenderun limanının işletilmesi TCDD genel müdürlüğüne verilmiştir.
Đskenderun liman sınırları 36 35’ 36” kuzey boylamı 36 09’ 30” doğuda olan fener
mevkiinden kuzeye ve enlemi 36 40’ 06” kuzey boylamı 36 12’ 46” doğu mevkiindeki (Sarıseki
iskelesi hariç) batıya çizilen çizgilerle kıyı arasında kalan deniz alanıdır.
Alan içinde bulunan , petrol ofisi , Shell , Çekisan , Mobil , Sa-Sa , bu alanın dışında
bulunan Sarıseki gübre fabrikaları , Orhan Ekinci özel iskelelerine plotaj ve romorkaj hizmeti
verilmektedir.
Limanımız 300 rüsum tonalitosuna kadar (NRT) makinalı ve makinasız Türk bayraklı
gemilerin yükleme boşaltma ve aktarma işleriyle yolcu beraberindeki zat ve ev eşyası hariç
olmak üzere her türlü yükleme , boşaltma ve aktarma işlerini , her tondaki yabancı gemilerle 300
rüsum tonalitosundan yukarı Türk bayraklı gemilere tatlı su vermek , ihrakiyelerinin yükleme ,
boşaltma ve aktarma işlemlerini yapmak , her türlü palamar hizmetlerini yapmak.
Romorkörcülük ve kılavuzluk işlerini yapmak. Gemilerin katı ve sıvı atıklarını almaktır.
Türkiye’nin Akdeniz kıyısında Ortadoğu’ya açılan bir transit kapısı olan Đskenderun limanı
bugün ülkemizin geniş bir alan ve modern teçhizatlarla donatılmış sayılı limanlarından birisidir.
Geniş bir hinderland alanına sahip bulunan Đskenderun limanı demiryolu ve karayolu ile
yurt içi ve ülkeler arası ulaşım ağlarına en iyi bir şekilde bağlanmıştır.
Đskenderun Gümrükler Başmüdürlüğü 2000-2001-2002 Ocak-Aralık Ayı Verileri
gemi sayısı
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2000 2001 2002
gelen
giden
GRAFĐK 20
246

L.2.3.2. Taşımacılık
milyon dolar
2
1,5
1
0,5
ithalat
ihracat
0
2000 2001 2002
GRAFĐK 21
transit ( kg)
45000000000
40000000000
35000000000
30000000000
25000000000
20000000000
15000000000
10000000000
5000000000
0
2000 2001 2002
gelen
giden
GRAFĐK 22
L.2.4. Havayolları
247

Hatay’da 1935’de kurulan ve 1963 yılına dek Adana Hava Alanı ile bağlantılı olarak sivil
taşımacılıkta kullanılan Đskenderun Hava Alanı daha sonra yolcu taşımacılığına kapatılmış olup
sadece askeri amaçla kullanılmaktadır. Havayolu ile gelecek turistler çevre illerden Adana ve
Gaziantep Hava Alanlarını kullanmaktadırlar. (Not: Hava alanı kent merkezine 27 km’dir Hava
alanımıza 2008 Mart ayı itibariyle inen uçak sayısı 64 adettir. Hava alanımıza 2008 Mart ayı itibariyle gelen
giden yolcu sayısı 8480 kişidir.)
L.3. HABERLEŞME
Santrallerimizin ilçelere göre dağılımı
ĐLÇE ADI SANTRAL ADEDĐ SANTRAL
KAPASĐTESĐ(HAT)
ÇALIŞAN ABONE(HAT)
ANTAKYA 42 109.214 98.155
ALTINÖZÜ 12 9.360 8.405
HASSA 9 8.446 7.513
KIRIKHAN 15 19.787 18.344
KUMLU 6 3.018 2.470
REYHANLI 11 13.320 11.483
SAMANDAĞ 22 27.702 25,369
YAYLADAĞI 8 4.706 3.960
ĐSKENDERUN 33 93.180 81.724
BELEN 8 9.358 7.956
DÖRTYOL 11 31.809 29,040
ERZĐN 7 8.552 7,783
TOPLAM 184 342.258 304.907
TABLO 94
248

Đlçelerimize Göre Prensibal ve Lokal Altyapı Şebeke Durumları
ĐLÇE ADI
PRENSĐBAL
KAPASĐTESĐ(HAT)
LOKAL
KAPASĐTESĐ(HAT)
ANTAKYA 174.670 236.170
ALTINÖZÜ 17.000 19.600
HASSA 14.900 17.100
KIRIKHAN 40.600 66.200
KUMLU 7.600 8.000
REYHANLI 23.100 46.500
SAMANDAĞ 23.100 81.760
YAYLADAĞ 7.500 7.900
ĐSKENDERUN 136.400 178.600
BELEN 14.250 16.150
DÖRTYOL 54.700 90.050
ERZĐN 12.900 17.100
TABLO 95
BĐLĐŞĐM AĞLARI HĐZMETLERĐ
Đlimiz sınırları içerisinde yürütülen özel devre (data, Turpak, Đnternet, Frema Relay vs.)
hizmetlerinin daha sağlıklı ve daha rasyonel bir şekilde yürütülmesi, çağımızın teknolojik
gelişmelerin yakından takip edilerek müşterilerimize en iyi hizmeti vermek için kurulmuş olan
Bilişim Ağları Müdürlüğümüz; Data, TURPAK, Đnternet, XDSL gibi hizmetleri aşağı yukarı tüm
Đlimize yaymayı hedef olarak belirlemiş olup bunda da büyük oranda başarı sağlamıştır.
Đlimizdeki müşterilerimizin; Đşyerlerinde veya evlerinde bulunan bilgisayar, faks ve
telefonu aynı hat üzerinden kullanmak, görüntülü telefon hizmeti almak, arayan numarayı
görmek, görüşmelerin süresini ve kontör sayısını öğrenmek, video konferans yapmak ya da
Internet'e hızlı bir şekilde bağlanmak için Türk Telekom olarak bizlerin 2002 yılında Hatay ilimize
XDSL uygulamaları diğer bir deyişle Bileşik Hatlar servisini Đlimize getirmeyi planlamış
bulunmaktayız.
249

DATA SĐSTEM KAPASĐTELERĐ
HĐZMET TÜRÜ KAPASĐTE ÇALIŞAN
TURPAK 196 160
TDM 292 104
FR 19
TTNET (LL) 16 9
TTNET (DĐALUP) 2000 1879
DATA 730
TABLO 96
TRANSMĐSYON HĐZMETLERĐ
Transmisyon olarak temel hizmet şehirlerdeki il,ilçe,belde,köy vs. santrallerin birbirleri
arasında telefon ve data trafiğinin iletilmesidir. Ulusal ve uluslar arası her tür telefon, data
trafiklerin iletilmesi transmisyon sistemleri ile mümkündür.
Đlimizde 2000 yılı içerisinde başlayan Transmisyon güzergahlarında alternatiflerin
oluşturulması çalışmaları 2001 yılı içerisinde tamamlanarak Hatay ili içerisinden yapılacak
aramalarda iller arası tüm data ve telefon hizmetlerinin kesintiye uğramasına müsaade
edilmemektedir.
S SĐSTEM ADI
NO
TRANSMĐSYON SĐSTEM KAPASĐTELERĐ
MĐKTARI
1 ANALOG R/L 1800 TN 2
2 ANALOG R/L 900 TN 1
3 ANALOG R/L 300 TN 2
4 140 MB SAYISAL R/L 3
5 34 MB SAYISAL R/L 7
6 4*2 MB SAYISAL R/L 25
7 2 MB SAYISAL R/L 2
8 140 MB FOHT 17
9 34 MB FOHT 14
10 8 MB FOHT 53
11 2 MB FOHT 57
12 SDH (STM16) 16
13 SDH (STM4) 18
14 SDH (STM1X) 6
15 12 TN HAVAĐ HAT 9
16 3 TN HAVAHĐ HAT 1
17 KABLOSUZ TELEFON BAZ ĐST. 13
18 KABLOSUZ TELEFON ABONE SAYISI 2017
19 NMT (ARAÇ TELEFONU ) 5
TABLO 97
250

L.4. ĐLĐN ĐMAR DURUMU
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
L.5. ĐLDEKĐ BAZ ĐSTASYONLARI SAYISI
Hatay Đli ve Đlçelerinde GSM Baz Đstasyonu Güvenlik Sertifikası Durum Çizelgesi
TABLO 98
251

TABLO 99
252

TABLO 100
* Hatay Đlinde toplam 158 adet baz istasyonu mevcuttur.
(L) ALTYAPI,ULAŞIM VE HABERLEŞME KAYNAK
• Hatay Đl Telekom Müdürlüğü
• Đskenderun Gümrükler Başmüdürlüğü
• Hatay Đli Trafik Tescil Şube Müdürlüğü
• Hatay Valiliği Web Sitesi.
• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
253

Bölüm
M
YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS
M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA
M.1.1. Kentsel Alanlar
M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri
Hatay, Akdeniz Bölgesi'nin Doğu ucunda yer alan bir sınır ilimizdir. Türkiye toplam
alanının %0 7'sini kaplayan 5.403 km2 genişlikteki il alanı, 35° 52' ve 37° 04' kuzeyenlemleri ile
35° 40' ve 36° 35' doğu boylamiarı arasında kalmaktadır.
Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye, kuzey-doğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzeybatısında
Osmaniye ve Adana, batısında Akdeniz yer alır.
Hatay ilinin batı kesimleri ıskenderun Körfezi kıyısındaki çok dar ve uzun kıyı ovası ile
kaplıdır. Bu ovanın hemen gerisinde Amanos Dağları yükselmektedir. Çok yüksek olmamakla
beraber bir duvar gibi uzanan Amanos Dağlarının Hatay ili içindeki en önemli geçiti, ıskenderun-
Antakya karayolunun geçtiği Belen Boğazıdır. Güney-batı ve kuzey-doğu yönünde uzanan
Amanos Dağları, daha sonra Gavur Dağları ve Nur Dağları adını alır. Asi ırmağının denize
döküldüğü Samandağ ilçesi ile -Suriye sınırı arasında kalan Güney-batı kesiminde, başka bir dağlık
yöre ile karşılaşılır. Ilin orta kesimini Güneybatı-kuzeydoğu doğrultu/u bir çukur alan kaplar. Bu
çukurluk Güneyde Suriye topraklarında, Kuzeyde de Kahramanmaraş kentinin yakınlarına doğru
uzanır. Adı geçen bu çöküntünün en alçak kesimini eskiden bir bataklık olan ve sonrada
kurutularak tarıma açılan Amik Ovası kaplar.
Aşağı Asi Vadisi'nin başlangıcında kurulu olan il merkezinin denizden yüksekliği yaklaşık
85 m. dir. Alanının %46' sını dağların oluşturduğu ilde, ovalar % 34'lük bir paya sahiptir % 97'si
kültüre elverişli olan Hatay topraklarının yaklaşık yarısını ekili-dikili alanlar kaplamaktadır.
M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
254

M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları
Đskenderun kenti Çukurova metropolitan bölge planlamasında bir liman kenti olarak
düşünülmüştür. Metropolitan uygulamaları 1986 yılında başlayarak Dünya Bankası’nın desteği ile
Đskenderun Karaağaç’ta bir, Sarımazı’da ise ikinci bir büyük toplu konut uygulaması şeklinde
gerçekleştirmeye çalışmıştır. Diğer yeni yerleşimler ise yine kentin güneydoğusunda, Sarımazı
yönünde gelişmektedir. Bunlarda sınırlı yapı kooperatifleri şeklindedir.
Đskenderun Körfezi’nin kuzey batı yönüne doğru Erzin’e 9 km uzaklıkta Serbest Sanayi
Bölgesi adıyla Ceyhan, Osmaniye, Yumurtalık ve Dörtyol ilçelerinin ortak kullanabileceği 3.750
hektarlık bir sanayi alanı, 75.000-100.000 kişi istikdam edecek şekilde planlanmıştır.
Hatay’da kentsel alan kullanımı, il genelinde % 1,69 gibi bir oran göstermektedir. Hatay’da
son yıllarda (1990) kent nüfusu kır nüfusuna oldukça yakın bir orana ( % 47,92 ) ulaşmıştır. Bu
olgu, kentsel yerleşimlerin, sanayi, yollar ve altyapı elemanlarının toplu ve sıkışık düzen de
olmasının bir sonucudur.
Eski Antakya’da kültür ve tabiat varlıklarını koruma altına alınan binalar nedeniyle modern
tarzda bir şehir imar planı tatbik edilmemektedir.
M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk
2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Đlimizin nüfusu 1.253.726 kişidir. Bu
nüfusun 581.341’i şehirlerde, 327.557’si beldelerde ve 581.341’i de köylerde yaşamaktadır.
Km 2 ’ye düşen nüfus yoğunluğu 232’dir. Nüfus artış hızı binde %0 12,19’dur.
Đlçeler
Toplam
Nüfus
ĐLÇELER ĐTĐBARĐYLE ŞEHĐR , BELDE VE KÖY NÜFUSLARI
Şehir % Belde % Köyler %
Nüfusu Oranı Nüfusu Oranı Nüfusu Oranı
Yüzölçümü
( Km 2 )
Nüfus
Yoğunluğu
Antakya 345.320 144.910 42 128.968 37 71.442 21 689 501
Altınözü 59.167 5.352 9 8.528 14 45.287 77 357 166
Belen 28.382 18.646 66 - - 9.736 34 197 144
Dörtyol 126.258 53.597 42 67.852 54 4.809 4 580 218
Erzin 33.988 25.879 76 - - 8.109 24 298 114
Hassa 49.994 9.071 18 24.527 49 16.396 33 495 101
Đskenderun 287.384 159.149 55 87.899 31 40.336 14 759 379
Kırıkhan 98.530 63.615 65 3.472 4 31.443 32 688 143
Kumlu 16.070 6.629 41 - - 9.441 59 186 86
Reyhanlı 74.225 52.135 70 - - 22.090 30 406 183
Samandağ 106.754 34.641 32 43.961 41 28.152 26 382 279
Yayladağ 27.654 7.717 28 7.350 27 12.587 46 366 76
TOPLAM 1.253.726 581.341 46 372.557 30 299.828 24 5403 232
TABLO 101
255

M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları
Antakya'da var olan koruma amaçlı plan ve projeler yeniden bu gözle değerlendirilmelidir.
Kent planlaması ve kentsel korumanın en iyi ifade edileceği ölçek ise, demin de söylediğim gibi
kentsel tasarı ölçeğidir. Söz konusu kentte yaşanabilir mekânlar oluşturmak, kültürel değerleri
korumanın ve yaşatmanın ilkeleri, planların en üst ölçeklerinden itibaren ortaya konulmalıdır.
Bir başka toplantıda, izin verirseniz Sayın Başkan, ben Antalya deneyimini aktarmak istiyorum.
Antalya deneyimi 1/100 000 ölçekten 1/25 000 ölçeğe, 1/25 000 ölçekten; yani çevre düzeni
planından 1/5 000 nazım plan ölçeğine, nazım plan ölçeğinden uygulama planları ve eylemsel
tasarımlara kadar giden ölçeklerdedir. Bizim son beş yılda Antalya'da ve danışmanlığını yaptık,
kent planları hazırladık. Deneyimleri aktarmak özellikle Antakya için ilginç olacaktır. 1/ 25
000'den başlayarak koruma kararları verilmiştir ve onlar kentsel tasarım 1/ 500 ölçeklere kadar
ilkeler düzeyinde gelmiş ve detaylandırılmıştır; o da bence çok önemli. Makrodan mikroya gitmek
gerekiyor.
Koruma amaçlı tasarımlar yapılmalı ve uygulanmalıdır. Kent planlama, kentsel koruma ve kentler
tasarım ölçeğinde, kentsel tasarım, kent planlama ve kentsel korumanın hedefine varmak için
başvurduğu bir araç niteliğinde karşımıza çıkmaktadır, ki kentsel tasarımın disiplinler arası özelliği
de bunu desteklemektedir. Bu tür olaylarda kentsel tasarım projelerini yapmak gerekiyor. Burada
arkeologlar da olacak, yerine göre sanat tarihçileri de olacak, yerine göre peyzaj mimarları olacak,
mimarlar olacak, altyapıcılar olacak. Bu projeler, özelliğine göre çeşitli disiplinler arası elemanların
katıldığı projeler olmalıdır. Birçok tarihsel kentte koruma planlarından önce yapılan planlar genel
olarak korumayı değil, yenilemeyi öngörmektedir.
M.1.1.6. Endüstri Alanlarda Yer Seçimi
“Sanayi ve Teknoloji” konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli
Alanlar
“Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.1.2. Kırsal Alanlar
256

GRAFĐK 23
KÖY NÜFUSU
ĐLÇELER 1990 2000 Köyler
Nüfusu
%
Oranı
Yüzölçümü
( Km 2 )
Nüfus
Yoğunluğu
Antakya 122.424 71.442 71.442 21 689 501
Altınözü 46.737 45.287 45.287 77 357 166
Belen 7.264 9.736 9.736 34 197 144
Dörtyol 15.984 4.809 4.809 4 580 218
Erzin 6.683 8.109 8.109 24 298 114
Hassa 25.338 16.396 16.396 33 495 101
Đskenderun 38.813 40.336 40.336 14 759 379
Kırıkhan 34.474 31.443 31.443 32 688 143
Kumlu 9.399 9.441 9.441 59 186 86
Reyhanlı 20.803 22.090 22.090 30 406 183
Samandağ 59.345 28.152 28.152 26 382 279
Yayladağ 17.108 12.587 12.587 46 366 76
TOPLAM 404.372 299.828 299.828 24 5403 232
TABLO 102
M.2. ALTYAPI
Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Ulaşım ve Altyapı” başlığı altında incelenmiştir.
M.3. BĐNALAR VE YAPI ÇEŞĐTLERĐ
M.3.1. Kamu Binaları-M.3.2.Okullar-M.3.3.Hastaneler ve
Sağlık Tesisleri-M.3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler
Hastaneler ve Sağlık Tesisleri
Hatay il genelinde bulunan sağlık kuruluşları aşağıdaki gibidir.
Devlet Hastanesi
Doğum Evi
Sağlık Merkezi
Dispanserler
Özel Hastane
Sosyal Sigorta Hastanesi
Sağlık Ocağı
Sağlık Evi
6 adet
2 adet
1 adet
4 adet
6 adet
1 adet
82 adet
425 adet
257

Sosyal ve Kültürel Tesisler
Hatay il genelinde kültürel tesisler aşağıdaki gibidir.
Đlkokul + Ortaokul
Lise ve dengi (meslek dahil)
Özel Đlkokul
Özel orta dereceli okul
Üniversite
788 adet
83 adet
3 adet
4 adet
1 adet
Ayrıca ; sosyal tesis olarak il merkezi ve ilçelerde halk kütüphaneleri olduğu gibi bazı
ilçelerimizde yüzme havuzu, kapalı spor salonu ve stadyumlar mevcuttur. Bunların dışında çeşitli
kuruluşların dinlenme ve sosyal tesisleri bulunmaktadır.
M.3.5. Endüstriyel Yapılar
“Sanayi ve Teknoloji”konu başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.
M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar
Hayvancılıkla uğraşan göçerler yazın yaylalık yerlere kışın da sahil otlak ve meralarda
konaklar.
Sayı olarak sağlıklı veriler elde edilememiştir.
M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar
“Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar
Đlimizde iş merkezleri iki bölümde sergilenmiştir. 1. bölüm tarihi çarşı ve onun etrafındaki
iş yerleri 2. bölüm ise yeni yapılaşmanın olduğu yörelerdeki ana güzergah üzerinde kurulan
işyerleridir.
M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
258

M.3.10. Yerel Mimari Özellikler
Anadolu mimarisi özelliklerini taşıyan Eski
Antakya evleri, genellikle iki katlı inşaları ve taşın
yanı sıra kerpiç ve ahşap kullanımıyla dikkat çeker.
En önemli özellikleri, cephe tarafında bulunan
ahşap direkli, önü açık ve sofalı, bazılarının ise
tavanlarının işlemeli ahşapla kaplı olmasıdır. Evlerin
çoğunluğunda, geniş avlu, havuz, su kuyusu, meyve
ağaçları ve çiçeklerle süslenmiş bahçeler bulunur.
M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller
Yöreye has bir yapı mazlemesi yoktur.
M.4. SOSYO-EKONOMĐK YAPI
M.4.1. Göçler
1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı
Nüfus TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY
Đçe göç 4 065 173 487 276 44 580
..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 120 11
..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 78 46
Dışa göç 4 065 173 356 159 48 582
..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 88 12
..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 57 50
Net göç (1) - 131 117 -4 002
Net göç hızı, ‰ (2) - 21 -4
(1) Türkiye toplamında iç göç dış göçe eşittir.
(2) 1990 nüfusu esas alınarak yapılmıştır.
259
TABLO 103

M.4.2. Göçebe işçiler (Mevsimlik)
Hatay, temelli göçler dışında, önemli ölçüde mevsimlik göçlerde almaktadır. Mevsimlik
göç, özellikle pamuğun çapalanma ve toplama mevsiminde (Nisan-Mayıs ve Eylül- Ekim
dönemlerinde) yoğunlaşmaktadır. Bu göçlerin büyük bir bölümü yine doğu, özellikle Güney Doğu
Anadolu yöresindendir. Diğer sektörlerde (Inşaat, Turizm vb.) çalışan işçiler (tarım işçileri de)
emlakçıların rastgele parsellediği verimli arazilere çamur ve briketten gecekondularını, çadırlarını
gelişi güzel yaparak çarpıklığı yoğunlaştırır.
M.4.3. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
M.4.4. Konut Yapım Süreçleri
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
M.4.5. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
M.5. YERLEŞĐM YERLERĐNĐN ÇEVRESEL ETKĐLERĐ
M.5.1. Binalarda Ses izalasyonu
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
M.5.2. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü
Zonları
Đlimiz sınırları içerisinde işletilmeye açık havaalanı bulunmamaktadır.
M.5.3. Ticari ve Endüstriyel Gürültü
“Gürültü ve Titreşim “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.5.4. Kentsel Atıklar
“Atıklar “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.5.5. Binalarda Isı Yalıtımı
Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir.
260

M.6. NÜFUS
M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi
HATAY' ın nüfusu sene ortası nüfus tespitlerine göre 1293.551 dir. Nüfus artış
oranı önceki seneye göre % 0.9 olmuştur. Kilometre kareye ortalama 239 kişi
düşmektedir.
Genel nüfusun % 50,48 (652.872 ) Erkek; % 49.52 (640.679) Kadın’ dır.
Nüfusun % 31.24 ( 404.130) 0-14 yaş grubunda, % 28 (358.958) 15-49 yaş kadın
grubunda,
NÜFUS HAREKETLERĐ: SON 4 YILIN KARŞILAŞTIRILMASI
1998 YILI 1999 YILI
2000 YILI 2001 YILI 2002 YILI
Toplam Nüfus
1.246.693 1.263.570 1.278.332 1.294.820 1.293.551
Şehirler Nüfusu 874.810 907.301 1.133021 1.140265 926.027
Köyler Nüfusu 371.883 377.732
Erkek Nüfus 630.034 639.081
Kadın Nüfus 616.659 624.489
Nüfus Artış
Oranı
145.311 154.555 367.524
645.352 652.587 652.872
632.980 642.233 640.679
%1.0 %1.0 %1.0 %1.0 %0.9
Nüfus
Yoğunluğu
231Kişi/km 234Kişi/km 237Kişi/km 240Kişi/km 239Kişi/km
Hane Sayısı 240.736 254.577
251.755 260.268 262.711
Hane Başına
Düşen Nüfus
Ölümler
(Ölm.Đst.Frm)
5.18 5,05 5 4.97 4.92
1.669 1.348 1.521 1.496 1.526
TABLO 104
261

YILLARA GÖRE NUFUSUN HAREKETLĐLĐĞĐ
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
Toplam Nüfus
Şehirler Nüfusu
Köyler Nüfusu
400.000
200.000
0
1994 YILI 1995 YILI 1996 YILI 1999 YILI 2000 yılı 2001 2002
Kaynak:Hatay Đlinde bulunan Sağlık Ocağı ve Sağlık Evleri verileri sonucu çıkartılmıştır.
GRAFĐK 24
262

SAYIMLARA GÖRE NÜFUS VE ARTIŞ ORANI
SAYIM YILI NÜFUS SAYIMLAR ARASI
MUTLAK ARTIŞ
SAYIMLAR ARASI
YILLIK ARTIŞ HIZI
(%o)
1940 246.138 - -
1945 254.141 8.003 6,40
1950 294.799 42.658 31,03
1955 363.361 66.562 40,62
1960 441.209 77.848 38,68
1965 506.154 64.945 27,46
1970 591.064 84.910 31,02
1975 744.113 153.049 46,05
1980 856.271 112.158 28,08
1985 1.002.252 145.981 31,48
1990 1.109.754 107.502 20,38
2000 1.253.726 143.972 12,19
TABLO 105
Kaynak DĐE Yayınları
Yıllara Göre Nüfus( x1000 kişi)
1400000
1200000
1000000
800000
600000
400000
200000
0
1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000
GRAFĐK 25
263

M.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
2001YILI NUFUSUN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
YAŞ
GRUPLARI
ERKEK KADIN TOPLAM KÜMÜLATĐF
YÜZDE
DAĞILIMI %
0-4 72016 69875 141891 11
5-9 66759 65074 131833 273724 10
10-14 69786 67773 137559 411283 11
15-19 73892 72793 146685 558258 12
20-24 68440 68392 136832 548115 11
25-29 58677 59527 118204 666319 9
30-34 50260 49639 99899 766218 8
35-39 45728 45166 90894 857112 7
40-44 36227 34926 71153 928265 5
45-49 29788 27901 57689 985954 4
50-54 22512 21531 44043 1029997 3
55-59 15715 16105 31820 1061817 2
60-64 14853 15325 30178 1091995 2
65-69 12887 12718 25605 1117600 2
70-74 8553 8428 16981 1134581 1
75-79 3656 3890 7546 1142127 0.5
80-84 1750 1988 3738 1145865 0.2
85+ 1088 1182 2270 1148135 0.16
TOPLAM 652587 642233 1.294.820 1.294.820 100
TABLO 106
264

2000 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ
85+
80-84 yaş
75-79 yaş
70-74 yaş
65-69 yaş
60-64 yaş
55-59 yaş
50-54 yaş
45-49 yaş
40-44 yaş
35-39 yaş
30-34 yaş
25-29 yaş
20-24 yaş
15-19 yaş
10-14 yaş
5-9 yaş
0-4 yaş
-80000 -60000 -40000 -20000 0 20000 40000 60000 80000
ERKEK
KADIN
GRAFĐK 26
265

2001 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ
85+
80-84 yaş
75-79 yaş
70-74 yaş
65-69 yaş
60-64 yaş
55-59 yaş
50-54 yaş
45-49 yaş
40-44 yaş
35-39 yaş
30-34 yaş
25-29 yaş
20-24 yaş
15-19 yaş
10-14 yaş
5-9 yaş
0-4 yaş
-80000 -60000 -40000 -20000 0 20000 40000 60000 80000
ERKEK
KADIN
GRAFĐK 27
266

2002 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ
85+
80-84 yaş
75-79 yaş
70-74 yaş
65-69 yaş
60-64 yaş
55-59 yaş
50-54 yaş
45-49 yaş
40-44 yaş
35-39 yaş
30-34 yaş
25-29 yaş
20-24 yaş
15-19 yaş
10-14 yaş
5-9 yaş
0-4 yaş
-80000 -60000 -40000 -20000 0 20000 40000 60000 80000
ERKEK
KADIN
GRAFĐK 28
267

M.6.3. Đl ve ilçelerin Nüfus Yoğunlukları
ĐLÇELERE GÖRE YÜZ ÖLÇÜMÜ
186
406
688
382
366
689
759 495
298
357
197
580
ANTAKYA
ALTINÖZÜ
BELEN
DÖRTYOL
ERZĐN
HASSA
ĐSKENDERUN
KIRIKHAN
KUMLU
REYHANLI
SAMANDAĞ
YAYLADAĞI
GRAFĐK 29
ĐLÇE NUFUSLARI
21574
73256
113908 21979
379146
ANTAKYA
ALTINÖZÜ
BELEN
100838
DÖRTYOL
ERZĐN
HASSA
ĐSKENDERUN
KIRIKHAN
KUMLU
286937
52301
36706
129380
21080
REYHANLI
57715
SAMANDAĞ
YAYLADAĞI
GRAFĐK 30
268

YILLARA GÖRE KĐLOMETREYE DÜŞEN NUFUS YOĞUNLUĞU
YILLAR 1997 1998 1999 2000 2002
NUF.YOĞUNLUĞU 231 234 237 240 239
TABLO 107
YILLARA GÖRE NÜFUS YOĞUNLUĞU
240
238
236
234
232
230
228
226
1998 1999 2000 2001 2002
GRAFĐK 31
NUF.YOĞ.
ĐLÇELER ĐTĐBARĐYLE ŞEHĐR , BELDE VE KÖY NÜFUSLARI
Đlçeler
Toplam
Nüfus
Şehir
Nüfusu
%
Oranı
Belde
Nüfusu
%
Oranı
Köyler
Nüfusu
%
Oranı
Yüzölçümü
( Km 2 )
Nüfus
Yoğunluğu
Antakya 345.320 144.910 42 128.968 37 71.442 21 689 501
Altınözü 59.167 5.352 9 8.528 14 45.287 77 357 166
Belen 28.382 18.646 66 - - 9.736 34 197 144
Dörtyol 126.258 53.597 42 67.852 54 4.809 4 580 218
Erzin 33.988 25.879 76 - - 8.109 24 298 114
Hassa 49.994 9.071 18 24.527 49 16.396 33 495 101
Đskenderun 287.384 159.149 55 87.899 31 40.336 14 759 379
Kırıkhan 98.530 63.615 65 3.472 4 31.443 32 688 143
Kumlu 16.070 6.629 41 - - 9.441 59 186 86
Reyhanlı 74.225 52.135 70 - - 22.090 30 406 183
Samandağ 106.754 34.641 32 43.961 41 28.152 26 382 279
Yayladağ 27.654 7.717 28 7.350 27 12.587 46 366 76
TOPLAM 1.253.726 581.341 46 372.557 30 299.828 24 5403 232
TABLO 108
DĐE 1990 verileri.
269

M.6.4. Nüfus Değişim Oranı
GRAFĐK 32
ŞEHĐR NÜFUSU BELDE NÜFUSU KÖY NÜFUSU TOPLAM
ĐLÇELER 1990 2000 1990 2000 1990 2000 1990 2000
Antakya 123.871 144.910 37.900 128.968 122.424 71.442 284.195 345.320
Altınözü 6.518 5.352 5.033 8.528 46.737 45.287 58.288 59.167
Belen 15.629 18.646 - - 7.264 9.736 22.893 28.382
Dörtyol 47.144 53.597 48.240 67.852 15.984 4.809 111.368 126.258
Erzin 22.477 25.879 - - 6.683 8.109 29.160 33.988
Hassa 7.714 9.071 14.079 24.527 25.338 16.396 47.131 49.994
Đskenderun 154.807 159.149 65.855 87.899 38.813 40.336 259.475 287.384
Kırıkhan 68.601 63.615 - 3.472 34.474 31.443 103.075 98.530
Kumlu 6.142 6.629 - - 9.399 9.441 15.541 16.070
Reyhanlı 42.451 52.135 - - 20.803 22.090 63.254 74.225
Samandağ 29.857 34.641 - 43.961 59.345 28.152 89.202 106.754
Yayladağ 6.496 7.717 2.568 7.350 17.108 12.587 26.172 27.654
TOPLAM 531.707 581.341 173.675 372.557 404.372 299.828 1.109.754 1.253.726
TABLO 109
270

2000 ve 2001 YILI NUFUSUN KIR VE KENT DAĞILIMI
KENT KIR TOPLAM
2000 YILI
% NÜFUS % NÜFUS TOPLAM
70 899664 29.6 378668 1278332
2001 YILI
% NÜFUS % NÜFUS TOPLAM
88 1140265 11.94 154555 1.294.820
2002 YILI
% NÜFUS % NÜFUS TOPLAM
87.75 1135069 12.25 158482 1.293.551
TABLO 110
1400000
1200000
1000000
800000
600000
TOPLAM
KIR
KENT
400000
200000
0
2000 2001 2002
GRAFĐK 33
271

M.6.5. Yer Değiştirme Olayları
1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı
Nüfus TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY
Đçe göç 4 065 173 487 276 44 580
..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 120 11
..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 78 46
Dışa göç 4 065 173 356 159 48 582
..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 88 12
..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 57 50
Net göç (1) - 131 117 -4 002
Net göç hızı, ‰ (2) - 21 -4
TABLO 111
(1) Türkiye toplamında iç göç dış göçe eşittir.
(2) 1990 nüfusu esas alınarak yapılmıştır.
M.6.6. Turizm ve Seyahat
“Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.6.7. Đşsizlik
4447 sayılı yasa ile O 1.06.2000 tarihinde yürürlüğe girmiş olan "Đşsizlik Sigortası"
yasasının Đş ve Đşçi Bulma Kurumunca yürütülen uygulamaları kapsamında 31.01.2002 tarihinden
başlıyarak Đşverenlerimizin işten çıkarmış olduğu işçilerin "Đşten Ayrılma Bildirgeleri" ile hizmet
akitleri sona ermiş Đşçilerin " Đşsizlik Ödeneği" taleplerine ilişkin işlemler Đl Müdürlüğümüzce
geciktirilmeden yerine getirilmektedir. 2002 yılı sonu itibariyle Đl Müdülüğümüze toplam 1534
kişinin Đşsizlik Ödeneği talep başvurusu intikal etmiş olup bu kişilerden 1527 adedi işsizlik
sigortası almaya hak kazanmış olup 7 kişinin ise talepleri yasa geregince reddedilmiştii.Bügüne
kadar 792 kişinin ödeneklerinin öde3nme süresi tamamlanmış ve halen 735 kişi işsizlik ödeneği
almaya devam etmektedir.
0rtadoğu Ülkelerinde çalışan ve çalışmak üzere gidecek olan toplam 11955 işçinin
pasaport çıkış işlemleri yapılmıştır. Ayrıca, aynı Ülkelere gitmek üzere başvuran 23 işçinin ve
Đsraile gitmek üzere başvuran 32 kişinin' "iş sözleşmesi işlemleri" Đl Müdürlüğümüzce
gerçekleştirilmiştir.
A-Yurtiçi iş isteği ile yapılan çalışmalar :
1.Normal Đşgücü Başvuru sayısı : 3981 kişi
2-Özürlü “ “ “ : 253 “
3-Eski Hükümlü Đşgücü sayısı : 134 “
272

B-Alınacak Açık Đş Toplamı :
1-Kamu Sektörü : 588 kişi
2-Özel Sektör : 185 “
C-Açık Đşlere Yapılan Takdimler :
1-Kamu Sektörü : 564 kişi
2-Özel Sektöre : 224 kişi
D-Đşe Yerleştirilenler :
1-Normal Đşgücü Sayısı : 580 kişi
2-Özürlü Đşgücü Sayısı : 51 “
3-Eski Hükümlü Đşgücü Sayısı : 57 “
(M) YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS KAYNAK
• DĐE verileri 2000
• Hatay Đl Nüfus Müdürlüğü 2002
• Türkiye Đş Kurumu Hatay Đl Müdürlüğü
• Hatay Valiliği Web Sitesi.( www.hatay.gov.tr)
• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
273

Bölüm
N
ATIKLAR
N.1. EVSEL KATI ATIKLAR
Đlimiz, evsel katı atık sorununa çözüm getirecek Katı Atık Bertaraf Tesisinin yapımı
amacıyla iki bölgeye ayrılmıştır. Bununla ilgili, Hatay Çevre Koruma Birliği (Hatay-
Çevkobir) ve Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy ve Belediyelerinin Katı Atıklarını
Değerlendirme Birliği olmak üzere iki birlik kurulmuştur.
Antakya ve komşu ilçe belediyeler ile beldelerin üye olduğu Hatay Çevre Koruma
Birliği’nin, Katı Atık Bertaraf Tesisi, Antakya merkezine 10 km. uzaklıkta Gökçegöz köyü
Kuruyer mevkiinde, Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından çöp depolama alanı olarak
kullanılmak üzere Antakya Belediyesine tahsis edilmiştir. 6.5 ha’lık alana inşa edilen tesisin
inşası 2007 yılı içerisinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmıştır.
Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını
Değerlendirme Birliği’nin Katı Atık Bertaraf Tesisi, Đskenderun şehir merkezinden yaklaşık 6
km uzaklıkta, Düğünyurdu-Karapelit mevkiinde 67 hektarlık alana kurulacaktır.
Bu anlamda, katı atıkların bertarafı için yapılan düzenli depolamanın faaliyete
geçmesiyle başta Antakya ve Đskenderun olmak üzere komşu ilçe belediye ve beldelerinin katı
atık sorunu çözümlenecektir.
Bakanlığımızın, Antakya’nın sosyo-ekonomik yapısına yakın bir şehirde (Isparta)
model FEASIBLE (1) programı desteğinde yaptırdığı çöp kompozisyonu çalışmasında
aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.
274

ANTAKYA KENTSEL ORTALAMA
KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU
Yıl
Atık Türü 2007
Karton % 7,5
Mutfak Atığı % 34,6
Bahçe Atığı % 1,9
Cam % 2,2
Tehlikeli Atık % 0,3
Metal % 2,3
Kağıt % 11,7
Plastik % 8,0
Beton/Kiremit/Moloz % 9,2
Diğer yanabilen
( Ahşap, tekstil vb. Biyolojik
% 8,2
atıklar)
Antakya Düzenli Depolama Tesisi’ne depolama amacıyla atık gönderen Antakya
merkez ile diğer ilçe ve beldelerin katı atık karakterizasyonunu tayin etmek amacıyla
sonbahar, ilkbahar yaz ve kış mevsimlerinde analizler yapılacaktır. 2007 Sonbahar ve 2008
Đlkbahar dönemine ait atık kompozisyon yapısı aşağıda verilmiştir.
275

ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA
KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU PROJEKSĐYONU
Atık Türü
2007
Sonbahar
Dönemi
2008
Đlkbahar
Dönemi
Kağıt-Karton 7,49%
Cam 2,50%
Pet 0,65%
Poşet 8,41%
Plastik 1,77%
Çuval 0,63%
Demir 1,44%
Alüminyum 0,21%
Org. Mad. 55,14%
Çocuk Bezi 10,42%
Elk. Alet 0,01%
Tekstil 3,10%
Tetrapak 0,42%
Diğer Yanan 1,44%
Taş 0,11%
Kemik 0,18%
Kül 6,10%
Diğer 0,00%
ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA KATI ATIK
KARAKTERĐZASYONU
Org. Mad.
55,13%
Diğer yanabilen
10%
Elk. Alet
0,01%
Alüminyum
0,21%
Tekstil
3,10%
Demir
1,44%
Çuval
0,63%
Plastik
1,77%
Poşet
8,41%
Pet
0,65%
Cam
2,50%
Kül
6,10%
Kağıt-Karton
7,49%
Kemik
0,18%
Tetrapak
0,42%
Diğer Yanan
1,44%
Taş
0,11%
276

N.2. TEHLĐKELĐ VE ZARARLI ATIKLAR
Đlimizde, 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir. Dolayısıyla ilimizde işletmelerden kaynaklanan tehlikeli
atıklar lisanslı bu araç ve firmalar tarafından alınıp nihai bertaraf veya depolama alanına taşınmaktadır. Đlimizde tehlikeli atıklardan kaynaklanan
herhangi bir kirlilik ve olumsuzluk gözlenmemektedir.
Đskenderun Demir - Çelik sanayi ve çeşitli haddehanelerden atmosfere partikül madde, S0 2 , C0 gibi gazların emisyonu verilmekte ve
çimento fabrikasıyla gübre fabrikasından yine partikül madde emisyonu alıcı ortama verilmektedir.
Sıvı atık olarak ise, bu fabrikaların çoğunlukla soğutma sularında yağ ve gres görülmekte, ayrıca, sıvı atıklarda süspanse halde ve
kolladial halde katı atıklara rastlanmaktadır.
Tesislerin bu atıkları rutin denetimlerle ve ölçümlerle kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır.
HATAY ĐLĐ TEHLĐKELĐ ATIK TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP , FĐRMA ve ARAÇLAR
Lisans Verilen /Firmanın
Lisans Verilen Aracın
Adı
Adresi
Telefon
Numarası
Faks
Numarası
Lisans
Numarası
Lisansın Veriliş
ve Bitiş Tarihi
Lisanslı
Araç Sayısı
Araç
Plakası
Lisans
Numarası
Lisansın
Veriliş ve Bitiş
Tarihi
Metoks Madencilik Metalurji
Taş.San.Tic.A.Ş.
Mareşal Çakmak
Cad.Paola Apt.A Blok
Zemin Kat.
Đskenderun //HATAY
0-326
6563119
- 11 02.03.2007
01.03.2010 1
31 UZ
306 12
02.03.2007
01.03.2010
277

N.3. ÖZEL ATIKLAR
N.3.1. Tıbbi Atıkları
Đlimizde, Antakya merkezine 10 km. uzaklıktaki Gökçegöz Köyü mevkiinde, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin hükümlerine uygun olarak
Katı Atık Ayrıştırma ve Düzenli Depolama tesisi kurulmuştur.
Đlimizde sağlık kuruluşlarından oluşan tıbbi atıkları, toplama ve taşıma işleri için Müdürlüğümüzce Antakya Belediyesi ile Đskenderun
belediyesine Tıbbi Atık Taşıma Araç Lisansı ile Tıbbi Atık Taşıma Firma Lisansı verilmiştir. Bu araçlar ile evsel atıklardan ayrı olarak toplanan
tıbbi atıklar evsel atıklardan ayrı olarak bertaraf edilmektedir.
Diğer belediyeler ise ayrı olarak topladıkları tıbbi atıkları kendi imkânları doğrultusunda imha etmektedirler. Ancak Antakya merkezine
10 Km uzaklıktaki Gökçegöz köyü mevkiinde kurulan Katı Atık Ayrıştırma Ve Düzenli Depolama Tesisinin işletmeye alınmasıyla birlikte, tıbbi
atıkların bertarafı ile ilgili sorunlar ortadan kalkacaktır.
Đlimizde, 22 Temmuz 2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir.
HATAY ĐLĐ TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP BELEDĐYE, FĐRMA ve ARAÇLAR
Lisans Verilen Belediyenin/Firmanın
Lisans Verilen Aracın
Adı
Adresi
Telefon
Numarası
Faks
Numarası
Lisans
Numarası
Lisansın Veriliş
ve Bitiş Tarihi
Lisanslı
Araç Sayısı
Araç
Plakası
Lisans
Numarası
Lisansın
Veriliş ve Bitiş
Tarihi
Ahmet CANBAZ Fatih Cad.Hüseyin 0-326 0-326
Đnş.Tem.Taah.Taş
. Dönmez Apt.No:28 1 16.02.2006 1
31 E
4884 1 16.02.2006
Tıbbi
Malz.Bilgi.Güv. Antakya/HATAY 2138500 2144911 16.02.2009 16.02.2009
Hizm.Tic.Ltd.Şti.
Erhan Nak.Gıda
Đnş.
Akif ER Đbrahim
karaoğlanoğlu 0-326
San.Ltd.Şt. cad.Pac.Meydanı No:2 6131164 14 31.05.2007 1
07 VM
387 13 31.05.2007
Đskenderun/HATAY 31.05.2010 31.05.2010
278

2007 YILI ĐÇĐN HATAY ĐLĐ SAĞLIK KURULUŞLARI YÖNETMELĐK
UYGULAMALARI
DEĞERLENDĐRE
Ünite Đçi
Atık
Yönetim
Planı
Evsel
Atıklar
Kaynağında Ayrı Toplama
Ambalaj
Atıkları
Tıbbi
Atıklar
Kesici-Delici
Atıklar
Tehlikeli
Atıklar
Ünite Đçi Atık
Taşıma Aracı
Geçici Depolama
Geçici Atık
Deposu
Konteyner
Temizlik
Đşçilerinin
Özel
Tıbbi
Atık
Kıyafeti
Personel
Đçin Özel
Eğitim
Oluşan Tıbbi
Atık Miktarı
kg/
gün
kg/yıl
OLUMLU (Adet)
14 14 12 13 14 10 12 10 1 12 14
OLUMLU ( % )
100 100 85,7 92,8 100 71,4 85,7 76,9 100 85,7 100
OLUMSUZ
(Adet) 0 0 2 1 0 4 2 3 0 2 0
OLUMSUZ ( % )
0 0 14,3 7,2 0 28,6 14,3 23,1 0 14,3 0 1151 415400
2007 YILI SONU ĐTĐBARĐYLE ĐLÇE BELEDĐYELERĐNĐN TIBBĐ ATIK DURUMU
BELEDĐYE ADI
Tıbbi Atık
Yönetim
Planı
Tıbbi Atıkların Taşınması
Tıbbi
Atıkların
Taşınması
Tıbbi Atık
Taşıma
Aracı
Sayısı
(Adet)
Tıbbi Atık
Taşıma
Lisansı
Temizlik
Đşçilerinin
Özel Tıbbi
Atık
Kıyafeti
Personel
Đçin Özel
Eğitim
Toplanan tıbbi atık
miktarı
kg/gün
kg/yıl
Tıbbi Atıkların Bertaraf
Yöntemi
Bertaraf
Tesislerinin
Lisansı
Antakya (merkez) Bld.
Var ( x ) Özel (x ) Özel ( 1) Var ( x) Var ( x ) Var ( x )
Yok ( ) Kamu ( ) Kamu ( ) Yok ( ) Yok ( ) Yok ( )
932 340320
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama (x)
Var ( )
Yok
( x )
Đskenderun Belediyesi
Var ( x ) Özel ( x ) Özel (1) Var ( x ) Var ( x ) Var ( x )
Yok ( ) Kamu ( ) Kamu ( ) Yok ( ) Yok ( ) Yok ( )
1000 288000
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( x )
Var ( )
Yok
( x )

Samandağ Belediyesi
Var (x ) Özel ( ) Özel ( ) Var ( ) Var ( x ) Var ( x )
Yok ( ) Kamu ( x ) Kamu(1 ) Yok ( x ) Yok ( ) Yok ( )
10 3600
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( x )
Var ( )
Yok
( x )
Var ( x ) Özel ( ) Özel ( ) Var ( ) Var ( ) Var ( )
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Var ( )
Yok ( ) Kamu ( x ) Kamu (1) Yok ( x ) Yok ( x ) Yok ( x )
50 18250
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama (x)
Yok
( x )
. Erzin Belediyesi
Altınözü Belediyesi
Var ( ) Özel ( ) Özel ( ) Var ( ) Var ( ) Var ( )
Yok ( ) Kamu ( x ) Kamu (1) Yok (x) Yok ( x ) Yok ( x )
12 3200
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama (x)
Var ( )
Yok
( x )
Kırıkhan Belediyesi
Var ( ) Özel ( x ) Özel (1) Var ( ) Var ( x ) Var ( x )
Yok ( x ) Kamu ( ) Kamu( ) Yok ( x ) Yok ( x ) Yok ( x )
200 2400
Düzenli depolama ( )
Yakma ( x )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( )
Var ( )
Yok
( x )
Reyhanlı Belediyesi
Var ( x ) Özel ( 1 ) Özel () Var ( ) Var ( x ) Var (x )
Yok ( ) Kamu ( ) Kamu (1 ) Yok ( x ) Yok ( ) Yok ( )
50 18250
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( x )
Var ( )
Yok
( x )
Dörtyol Belediyesi
Var ( x ) Özel (x ) Özel ( 1) Var ( ) Var ( x ) Var ( x )
Yok ( ) Kamu ( ) Kamu ( ) Yok ( x ) Yok ( ) Yok ( )
150 54750
Düzenli depolama ( )
Yakma ( )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama (x)
Var ( )
Yok
( x )
Yayladağı Belediyesi Var ( ) Özel ( ) Özel () Var ( ) Var ( ) Var ( )
6 2190
Düzenli depolama ( )
Yakma (x )
Var ( )
280

Yok ( x ) Kamu ( x ) Kamu( 1 ) Yok ( x ) Yok ( x ) Yok ( x )
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( )
Yok
( x )
Hassa Belediyesi
Var ( ) Özel ( ) Özel ( ) Var ( ) Var ( ) Var ( )
Yok ( x ) Kamu ( x ) Kamu(2 ) Yok ( x ) Yok ( x ) Yok ( x )
100 36000
Düzenli depolama ( )
Yakma ( ) Gömme x
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( x )
Var ( )
Yok
( x )
Var ( ) Özel ( ) Özel ( ) Var ( ) Var ( ) Var ( )
Düzenli depolama ( )
Yakma ( x)
Var ( )
Yok ( x ) Kamu ( x ) Kamu (1) Yok ( x ) Yok ( x ) Yok ( x )
10 3650
Sterilizasyon ( )
Vahşi Depolama ( )
Yok
( x )
Kumlu Belediyesi
N.3.2. Atık Yağlar
Đlimizde, 21 Ocak 2004 tarih ve 25353 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”
çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir. Dolayısıyla ilimizde işletmelerden kaynaklanan atık yağlar
lisanslı bu araç ve firmalar tarafından alınıp nihai bertaraf veya depolama alanına taşınmaktadır. Đlimizde atık yağlardan kaynaklanan herhangi
bir kirlilik ve olumsuzluk gözlenmemektedir.
HATAY ĐLĐ ATIK YAĞ TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP , FĐRMA ve ARAÇLAR
Lisans Verilen /Firmanın
Lisans Verilen Aracın
Adı
Adresi
Telefon
Numarası
Faks
Numarası
Lisans
Numarası
Lisansın Veriliş
ve Bitiş Tarihi
Lisanslı
Araç Sayısı
Araç
Plakası
Lisans
Numarası
Lisansın
Veriliş ve Bitiş
Tarihi
281

Sümer
Uluslar arası
Nak..san.Tic.Ltd.
Şti.
Osman Yılmaz Mah.
Đmdat Bey Apt.No:
37/11
Gebze/KOCAELĐ
0-262
6419920
10 31.10.2006
15.12.2008
2 41 L
0355
34
PRF 11
8
9
27.10.2006
15.12.2008
27.10.2006
27.07.2009
282

N.3.3. Pil ve Aküler
Đlimizde Atık pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde herhangi bir
çalışma yapılmamaktadır.
N.3.4. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller
Kayıtlarda Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller atıklarıyla ilgili bilgi
bulunamamıştır.
N.3.5. Tarama Çamurları
Đşletmelerden kaynaklanan varsa tarama çamurları, 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
çerçevesinde taşıma lisansı verilmiş firma ve araçlarla alınarak nihai bertaraf veya depolama
alanlarına taşınırlar. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertarafı sağlanır.
Taşınmaktadır. Đlimizde tarama çamurlarından kaynaklanan herhangi bir kirlilik ve olumsuzluk
gözlenmemektedir.
N.3.6. Elektrik ve Elektronik Atıklar
Kayıtlarda Elektrik ve Elektronik atıklarıyla ilgili bilgi bulunamamıştır.
N.3.7. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar
Đlimizde ömrünü tamamlamış araçlarla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.
N.4. DĐĞER ATIKLAR
N.4.1. Radyoaktif Atıklar
Đlimizde sağlık kuruluşlarından az da olsa radyoaktif atık oluşmaktadır.Oluşan bu atıkları
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilmesi sağlanmaktadır.
N.4.2. Hayvan Kadavraları
N.4.3. Mezbaha Atıkları
N.5. ATIK YÖNETĐMĐ
Đlimiz, evsel katı atık sorununa çözüm getirecek Katı Atık Bertaraf Tesisinin yapımı amacıyla
iki bölgeye ayrılmıştır. Bununla ilgili, Hatay Çevre Koruma Birliği (Hatay- Çevkobir) ve Đskenderun
Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme Birliği olmak üzere iki
birlik kurulmuştur.

Antakya ve komşu ilçe belediyeler ile beldelerin üye olduğu Hatay Çevre Koruma Birliği’nin,
Katı Atık Bertaraf Tesisi, Antakya merkezine 10 km. uzaklıkta Gökçegöz köyü Kuruyer mevkiinde,
Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından çöp depolama alanı olarak kullanılmak üzere Antakya
Belediyesine tahsis edilmiştir. 6.5 ha’lık alana inşa edilen tesisin inşası 2007 yılı içerisinde
tamamlanarak geçici kabulü yapılmıştır. Ancak tesiste yapılması istenilen bazı eksiklikler mevcut olup
bu eksikliklerin giderilmesi ve tesisin işletilmesi amacıyla Antakya Belediyesi ve Hatay Çevre Koruma
Birliği en kısa zamanda ihaleye çıkacaktır. Yap-işlet modeliyle ihaleye çıkılacak olup 3 ay içerisinde
işletmeye alınacaktır. Birliğe 46 belediye üyedir.
Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme
Birliği’nin Katı Atık Bertaraf Tesisi, Đskenderun şehir merkezinden yaklaşık 6 km uzaklıkta,
Düğünyurdu-Karapelit mevkiinde 67 hektarlık alana kurulacaktır. Katı Atık Bertaraf Tesisi için Çevre
ve Orman Bakanlığınca ÇED Olumlu Belgesi verilmiştir. Ayrıca tesis için daha önce Kahramanmaraş
Orman Bölge Müdürlüğünce verilen ön iznin kesin izne çevrilmesi için yazı yazılmış ve yazının cevabı
beklenmektedir. Daha sonra tesisin proje ve inşası için ihaleye çıkılacaktır. Đskenderun Birliğinin Katı
Atık Bertaraf Tesisi, 2872 sayılı Çevre Kanununda değişiklik yapan 5491 sayılı Kanunun Geçici 4.
maddesinde belirtilen sürelerde bitirilecektir (13Mayıs 2010). Birliğe 23 belediye ve 4 muhtarlık
üyedir.
Şuan itibari ile ilimizde 76 belediye mevcut olup, bunlardan 69 belediyesi 2 birlikten birine
üyedir. 3 belediyede son 2007 seçim sonuçlarına göre belediyeliği düşmüştür, geriye kalan 4 belediye
hiçbir birliğe üye değildir, bu belediyelere uygun olunan birliğe üye olmaları için yazı yazılmıştır.
Bu anlamda, katı atıkların bertarafı için yapılan düzenli depolamanın faaliyete geçmesiyle başta
Antakya ve Đskenderun olmak üzere komşu ilçe belediye ve beldelerinin katı atık sorunu
çözümlenecektir.
N.6. KATI ATIKLARIN MĐKTAR VE KOMPOZĐSYONU
Antakya Düzenli Depolama Tesisi’ne depolama amacıyla atık gönderen Antakya merkez
ile diğer ilçe ve beldelerin katı atık karakterizasyonunu tayin etmek amacıyla sonbahar, ilkbahar
yaz ve kış mevsimlerinde analizler yapılacaktır. 2007 Sonbahar ve 2008 Đlkbahar dönemine ait
atık kompozisyon yapısı aşağıda verilmiştir. Antakya merkezde yaklaşık katı atık miktarı
200Ton/gün,Đskenderun merkezde ise 250Ton/gün dür.
284

ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA
KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU PROJEKSĐYONU
Atık Türü
2007
Sonbahar
Dönemi
2008
Đlkbahar
Dönemi
Kağıt-Karton 7,49%
Cam 2,50%
Pet 0,65%
Poşet 8,41%
Plastik 1,77%
Çuval 0,63%
Demir 1,44%
Alüminyum 0,21%
Org. Mad. 55,14%
Çocuk Bezi 10,42%
Elk. Alet 0,01%
Tekstil 3,10%
Tetrapak 0,42%
Diğer Yanan 1,44%
Taş 0,11%
Kemik 0,18%
Kül 6,10%
Diğer 0,00%
N.7. KATI ATIKLARIN BĐRĐKTĐRĐLMESĐ, TOPLANMASI,
TAŞINMASI VE TRANSFER ĐSTASYONLARI
N.8.. ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERĐ
N.8.1. Katı Atıkların Depolanması
N.8.2. Atıkların Yakılması
N.8.3. Kompost
N.9. ATIKLARIN GERĐ KAZANIMI VE
DEĞERLENDĐRMESĐ
N.10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERĐNDEKĐ ETKĐLERĐ
Bu konular Antakya merkez ve ilçeler bazında yandaki tablolarda ele alınmıştır.
Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e K e n t s e l A t ı k l a r ı n
( Ç ö p l e r i n ) O l u ş t u r d u ğ u S o r u n l a r ı Ö n e m v e Ö n c e l i k S ı r a s ı n a
G ö r e R a k a m ( 1 , 2 , 3 , 4 . . . ) Đ l e B e l i r t i n i z .
O l u ş t u r d u ğ u S o r u n l a r :
a ) H a l k v e ç e v r e s a ğ l ı ğ ı a ç ı s ı n d a n t e h l i k e o l u ş t u r m a s ı ( 2 )
b ) K o k u p r o b l e m i ( 3 )
c ) H a ş e r e l e r i n a r t m a s ı ( 1 )
285

d ) S a l g ı n h a s t a l ı k l a r ı n g ö r ü l m e s i ( )
e ) M e t a n g a z ı s ı k ı ş m a s ı s o n u c u y a n g ı n v e p a t l a m a ( 3 )
f ) Y e r a l t ı s u l a r ı n ı n k i r l e n m e s i ( )
g ) E s t e t i k g ö r ü n t ü n ü n b o z u l m a s ı ( 2 )
h ) Z a m a n z a m a n , y a ğ a n y a ğ m u r l a r s o n u c u y ü z e y s e l s u l a r l a a k ı ş a
g e ç m e s i v e t a r ı m a l a n l a r ı n ı o l u m s u z e t k i l e m e s i ( 3 )
Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i n i B e l i r t i n i z .
B e l e d i y e n i n A d ı * A n t a k y a B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 1 4 4 . 9 1 0 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 1 , 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 2 2 0 ; 8 0 . 3 0 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( )
Ö z e l
( x )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
1 1 a d e t P r e s K a m . ,
9 a d e t K a m . ,
1 a d e t K e p ç e , 4
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 112
286

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı *
Đ s k e n d e r u n
B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 1 5 9 . 1 4 9 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k Y a z : 1 , 8 ( y ı l
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
o r t a l a m a s ı )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
K ı ş :
Y a z : 3 0 0 ; 1 0 9 . 5 0 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( x )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
2 a d e t Ç ö p
K o n t e y n . , 2 0 a d e t
P r e s K a m .
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 113
287

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * K ı r ı k h a n B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 6 3 . 6 1 5 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 8 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 7 0 ; 2 5 . 5 5 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 114
288

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * R e y h a n l ı B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 5 2 . 1 3 5 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 4 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 3 0 ; 1 0 . 9 5 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
5 a d e t K a m . , 4 a d e t
T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 114
289

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * D ö r t y o l B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 5 3 . 5 9 7 ( 2 0 0 0 y ı l ı
v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 7 3 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 4 0 ; 1 4 . 6 0 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
4 a d e t P r e s K a m . , 2
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 115
290

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı *
S a m a n d a ğ B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 3 4 . 6 4 1 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k Y a z : 0 , 8 4 ( y ı l
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
o r t a l a m a s ı )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
K ı ş :
Y a z : 3 0 ; 1 0 . 9 5 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
4 a d e t K a m . 1 a d e t
T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 116
291

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * B e l e n B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 1 8 . 6 4 6 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
Y a z : 0 , 7 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 1 5 ; 5 . 4 7 5
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
D ü z e n s i z
D e p o l a m a ( )
D ü z e n l i D e p o l a m a
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( x )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
2 0 a d e t K a m . 3
a d e t K a m y o n e t
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 117
292

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * H a s s a B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 9 . 0 7 1 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 7 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 7 ; 2 . 5 5 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
1 a d e t P r e s K a m . , 2
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 118
293

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı *
Y a y l a d a ğ ı B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 7 . 7 1 7 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k Y a z : 0 , 6 4 ( y ı l
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
o r t a l a m a s ı )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
K ı ş :
Y a z : 5 ; 1 . 8 2 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
2 a d e t P r e s K a m . , 1
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 119
294

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * A l t ı n ö z ü B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 5 . 3 5 2 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 1 8 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 1 ; 3 6 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
1 a d e t P r e s K a m . , 2
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 120
295

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * K u m l u B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 6 . 6 2 9 ( 2 0 0 0 y ı l ı
v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 4 3 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 3 ; 1 . 0 9 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
1 a d e t P r e s K a m . , 2
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 121
296

Đ l S ı n ı r l a r ı Đ ç i n d e Y e r l e ş i m M e r k e z l e r i n d e ( B e l e d i y e l e r d e )
O l u ş a n K a t ı A t ı k l a r ı n T o p l a n m a , T a ş ı n m a v e B e r t a r a f
Y ö n t e m l e r i ( d e v a m ı )
B e l e d i y e n i n A d ı * E r z i n B e l e d i y e
B a ş k a n l ı ğ ı
N ü f u s 2 5 . 8 7 9 k i ş i ( 2 0 0 0
y ı l ı v e r i s i )
K i ş i B a ş ı n a Ü r e t i l e n K a t ı A t ı k
M i k t a r ı ( K g / G ü n )
T o p l a n a n K a t ı A t ı k M i k t a r ı ( T o n / G ü n ;
T o n / Y ı l )
Y a z : 0 , 7 5 ( y ı l
o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
Y a z : 2 0 ; 7 . 3 0 0
( y ı l o r t a l a m a s ı )
K ı ş :
A t ı k K o m p o z i s y o n u ( % )
( O r g a n i k , K a ğ ı t , C a m , M e t a l , P l a s t i k ,
K ü l V s . )
M e v c u t B e r t a r a f Y ö n t e m i D ü z e n s i z D e p o l a m a
( x )
A t ı k Y ö n e t i m i H i z m e t l e r i n i K i m
Y ü r ü t ü y o r
( T o p l a m a , T a ş ı m a , B e r t a r a f )
H a n g i A t ı k l a r T o p l a n ı y o r
A m b a l a j A t ı k l a r ı Đ ç i n K a y n a k t a a y r ı
T o p l a m a Y a p ı l ı y o r m u ?
Y a p ı l ı y o r s a H a n g i A t ı k T ü r l e r i Đ ç i n
Y a p ı l ı y o r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n A r a ç v e E k i p m a n
D u r u m u
( A d e t , C i n s , K a p a s i t e v s . )
D ü z e n l i
( )
K o m p o s t
( )
Y a k m a
( )
D i ğ e r
( )
B e l e d i y e
( x )
Ö z e l
( )
E v s e l
( x )
E n d ü s t r i y e l
( x )
T ı b b i
( x )
D i ğ e r
( )
H a y ı r
D e p o l a m a
3 a d e t P r e s K a m . , 1
a d e t T r a k t ö r
A t ı k H i z m e t l e r i Đ ç i n E l e m a n D u r u m u
( S a y ı v e G ö r e v )
K a y n a k : H a t a y Đ l i B e l e d i y e l e r i K a t ı A t ı k Ç a l ı ş m a l a r ı ( Đ l l e r B a n k a s ı 8 .
B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 1 )
TABLO 122
297

• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
(N) ATIKLAR KAYNAK
298

Bölüm
O
GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM
0.1. GÜRÜLTÜ
Sanayileşme ve modern teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan çevre sorunlarından biri de
gürültü kirliliğidir. Gürültü “ istenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen ses” olarak
tanımlanabilir. Bu tanıma bakıldığında, sesin gürültü niteliği taşıması için mutlaka
Yüksek düzeyde olması gerekmediği anlaşılmaktadır.
Gürültü kirliliğine zemin oluşturan faktörler arasında; sanayileşme, plansız Kentleşme,
hızlı nüfus artışı, bu konularda yeterli eğitimin verilememesi ve ekonomik Đmkansızlıklar
vb.hususlar sayılabilir
Kısaca gürültü havadaki basınç değişmesinin kulak zarına olan etkisidir. Ya da düzensiz
titreşimlerin meydana getirdiği kuvvetli sese gürültü denir.
19. yüzyılda ortaya çıkan gürültü problemi, yüzyılımızda çok hızlı bir şekilde gelişmiş ve
günümüzde teknolojik gelişme, hızlı ve sağlıksız kentleşme, yüksek yapı blokları sonucu büyük
boyutlara ulaşmıştır.
0.1.1. Gürültü Kaynakları
0.1.1.1. Trafik Gürültüsü
Trafik, insanı olumsuz etkileyen en önemli gürültü kaynaklarından birisidir. Đl merkezinde
trafiğin en yoğun olduğu 3 caddedeki taşıt gürültü düzeyi ölçümleri ortalama Leg değerleri:
Atatürk Cad. 75 dBA, Kurtuluş Cad. 78 dBA, Fatih Cad. 79 dBA’dır. Bu güzergâhtaki araçların
çoğunluğu otomobil olmak üzere, otobüs ve minibüstür. Đlimiz karayolları kenarlarında gürültü
etkisini azaltmak üzere plantasyon ya da benzeri tedbir alınmamıştır. Aşağıdaki tablodan
anlaşılacağı üzere ilimiz şehir merkezindeki gürültü seviyesi hemen hemen Üst Gürültü Seviyesi
sınırındadır.
Ülkemizde Gürültü Kontrol Yönetmeliği ile Taşıtlardan Kaynaklanan Üst Gürültü Seviyeleri
Tablo: 1.’de verilmiştir.
Tablo: Taşıtların Üst gürültü Seviyeleri
Taşıt Türü
Üst Gürültü Seviyesi dBA
Otomobil 75
Otobüs (Kent içi) 85
(Kent dışı) 80
299

Ağır müteharrik araç
(sürücü kabininde ve kamyon 80 km/h durumunda) 85
Lokomotif içi (Dizel motorlu tam güçte ve yükle çalışırken hız 80 km/h) 85
Elektrikli tren lokomotifi yükle çalışırken 80
Vagonların Đçinde 70
O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü
Endüstri faaliyetlerinden kaynaklanan gürültü, daha çok o işyerinde çalışanları rahatsız
etmektedir. Đlimizde Endüstriyel iş yerlerinde tesis içi gürültü seviyeleri ölçüm sonuçları kayıtlı
olarak bulunmamaktadır. Merkez ilçede 5 endüstri tesisinde yapılan tesis içi gürültü düzeyi
ölçümlerinde Leg değerinin 80 dBA olduğu tespit edilmiştir. Endüstriyel işyerlerinde gürültü
azaltıcı tedbir olarak gürültü kaynaklarında izolasyona gidilmektedir. Tablodan da görüldüğü
üzere ilimiz merkez ilçede endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan gürültü düzeyi sınırının
altındadır.
Endüstriyel Đşyerlerindeki Gürültü Ölçümleri Tablo: .2.’de gösterilmiştir.
Tablo:.2. Çeşitli Endüstriyel Đşyerlerinde Gürültü Ölçümleri
Đşyerleri
Gürültü Düzeyi dBA
Zincir ve Đplik fab. 106.5
Kereste fab. 102.5
Döküm ve emaye fab. 96.5
Makina alet ve yedek parça fab. 99
Tekel, sigara fab. 101
Gazete, rotatif fab. 100.5
Kundura fab. 104.5
Tıp ve endüstri fazlaları fab. 98
Otomobil 97.7
Çeşitli tekstil fabrikaları
Dokuma tezgahı 101.5
Tarama tezgahı 99.5
Đplikhane, reiter makinesı 96.5
0.1.1.3. inşaat Gürültüsü
Đnşaat gürültüsü diğer Gürültü kaynaklarına göre, süreklilik göstermez, fakat olduğu
zaman da önemli derecede rahatsız edicidir. Đlimizin iklimi göz önüne alındığında inşaat sektörü
işlerinin yılın hemen hemen tüm aylarında yapıldığı görülmektedir. Ancak konuyla ilgili herhangi
bir ölçüm sonucu bulunmamaktadır.
0.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler
Yerleşim bölgelerindeki gürültü ölçümleri ortalama Leg değerinin 69 dBA civarında
olduğu tespit edilmiştir.
300

0.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü
Günümüzde uçaklar ve havaalanları gürültüye katkıda önemli bir yer tutmaktadır. Uçak
gürültüsü diğer ulaşım araçlarına göre çok yüksek düzeylidir.
Đlimizde Hatay hava alanı 2008 yılı başlarında faaliyete geçmiş olup, henüz havaalanından
kaynaklanan gürültü seviyesi ile ilgili bir ölçüm yapılmamıştır.
0.1.2. Gürültünün çevreye Olan Etkileri
0.1.2.1. Gürültünün Fiziksel çevreye Olan Etkileri
Konut, hastane, okul gibi gürültüden etkilenecek yerlerin gürültü üreten yerlere yakın
yapılmamasına dikkat edilmekte; ayrıca, 3194 sayılı Đmar Kanunu ve buna bağlı olarak çıkarılan
yönetmeliklerde ses ve ısı yalıtımı için getirilen standartlara uyulması için inşaatlara ruhsat
verilmesi aşamasında dikkat edilmektedir.
0.1.2.2. Gürültünün Sosyal çevreye Olan Etkileri
Gürültünün iş veriminin azalması ve işitilen seslerin anlaşılmaması gibi görülen
etkileridir. Konuşmanın algılanabilmesi ve anlaşılabilmesi türünden fonksiyonların engellenmesi,
büyük ölçüde ortamda etkisinden kalınan arka plan gürültüsünün düzeyi ile ilintilidir. Özetle,
ortamda belli bir işi ya da fonksiyon için belirlenen arka plan gürültüsünün fazla olması
durumunda iş verimliliği düşmektedir. Çalışan insanların iş verimliliğini düşürmesi, dikkatlerini
dağıtması ve iş kazalarına neden olması açısından gürültü, yönetici ve işverenleri yakından
ilgilendirmekte ve sosyal çevreyi olumsuz etkilemektedir
0.1.3. Gürültünün insanlar Üzerine Olan Etkileri
0.1.3.1. Fiziksel Etkileri
Gürültünün işitme sistemine etkileri geçici ve kalıcı olarak iki ayrı bölümde incelenebilir.
Geçici etkilerin en çok karşılaşılanı geçici işitme (duyma) eşiği kayması veya duyma yorulması
olarak bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıptır. Etkileşimin çok fazla olduğu ve işitme
sisteminin eski özelliklerine kavuşmadan tekrar gürültüden etkilendiği durumlarda işitme kaybı
kalıcı olmaktadır. Kalıcı işitme kaybı başlangıçta 4000 Hz ile 6000 Hz. arasında oluşur, ilerleme
halinde ise bu aralık dışındaki hem alçak hem de yüksek frekanslara da yayılır. Đşitme kaybının
kalıcı yada geçici olması ve kaybın derecesi, etkisinde kalınan gürültünün düzeylerine, frekans
içeriklerine ve etkilenim süresine bağlı olarak hesaplanabilen yaşlanma ile oluşan işitme kaybı
için düzeltme yapıldıktan sonra gerçek değerlendirme yapılabilmektedir
Yüksek şiddetli gürültü işitme duyusunu tahrip etmektedir. Đç kulak ve içerisindeki
oluşumların tolera edebileceği ses şiddeti sınırlıdır. Bu şiddetteki ses veya gürültü işitme
duyusunu tahrip etmektedir. Gürültünün devamlı olması halinde, istirahat edemeyen iç kulak
301

hücrelerinde geri dönüşü olmayan dejenerasyonlar oluşur ve işitme kaybı kalıcı bir karakter
kazanır.
Bunların dışında ani patlamaların meydana getirdiği iç kulak membranlarındaki
yırtılmalar çoğu zaman işitmenin tamamı ile yok olmasına neden olmaktadır. Ayrıca, 65 - 90
db(B) gürültü düzeyinde vücutta fizyolojik reaksiyonlar, kan basıncı artışı, kalp atışlarında ve
solunumda hızlanma, beyin sıvısındaki basıncın azalması ve ani refleksler görülmektedir.
0.1.3.2. Fizyolojik Etkileri
Günümüzde gürültü, kişilerde en önemli stres kaynaklarından biridir. Ani olarak duyulan
gürültü düzeyleri kişilerin kalp atışlarında (nabzında), solunum hızında, kan basıncında,
metabolizmasında, görme keskinliğinde ve hatta derisinin elektrik direncinde değişiklikler
oluşturmaktadır. Bu etkilerin çoğu gürültüden etkilenim sürse bile, ortadan kalkmaktadır. Yüksek
düzeyde gürültünün etkisinde kalan kişilerde, yüksek kan basıncı oluştuğu ve bu durumun kalıcı
olduğu yapılan gözlemlerle kanıtlanmış bulunmaktadır. Uykusuzluk gürültünün neden olduğu
rahatsızlıkların en önemlilerindendir. Ek olarak;
Gürültünün migren, ülser, kalp krizi, dolaşım bozuklukları türünden rahatsızlıklara neden
olabileceği ileri sürülmekle birlikte, kulakta yaptığı tahribat dışında bu tür hastalıklarla doğrudan
ilişkisi kanıtlanmış değildir.
0.1.3.3. Psikolojik Etkileri
Bulunan ortamda, fonksiyonlar için belirlenmiş gürültü düzeylerini aşan gürültünün
etkisinde kalan kişiler rahatsız, tedirgin ve sinirli olmakta, tedirginlik ve sinirlilik hali gürültünün
etkisi kalktıktan sonra devam edebilmektedir. Belirlenen düzeylerin aşıldığı durumlarda
yorgunluk ve zihinsel etkinliklerde yavaşlama gözlenmektedir. Ani olarak yükselen gürültü
düzeyleri insanlarda korku yaratabilmekte, gürültüden etkilenim sürse bile daha sonra normale
dönüş olmaktadır.
Yapılan araştırmalarda; 30 db(A)-65 Db(A) arasında, tansiyon yüksekliği, öfke, kızgınlık,
uyku bozukluğu görülmektedir
0.1.3.4. Performans Etkileri
Đş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin engellenmesi gibi etki
şeklindedir. Etkisinde kalınan gürültü nedeniyle belli bir frekans aralığında oluşan kalıcı işitme
kaybı diğer frekanslardaki seslerin duyulmasını ve algılanmasını engellemez, ancak bir takım
fonksiyonların engellenmesine neden olabilir. Gürültünün iş verimliliği ve üretkenlik ile ilgili
etkileri konusunda yapılan araştırmalar, karmaşık işlerin yapıldığı ortamların sessiz, basit işlerin
yapıldığı ortamların ise biraz gürültülü olması gerektiğini göstermiştir.. Özetle, ortamda belli bir
iş ya da fonksiyon için belirlenen arka plan gürültüsünden fazla gürültü düzeylerinin etkisinde
kalındığı durumlarda, iş verimliliği düşmektedir
0.2. TĐTREŞĐM
Frekans ses dalgasının birim zamanda uğradıkları değişim ya da devir sayısıdır ve birimi
Hertz’dir (Hz). Đnsan kulağı orta frekanstaki sesi, yani 1000-4000 Hz arasındaki sesleri en iyi
algılar. Bu algılamaları ölçmek için kulağın duyma sisteminin özelliklerini içeren eş ses yükseklik
302

eğrilerinden yararlanılmış ve fiziksel olarak ölçümlerle elde edilen basınç dalgalanmalarına,
değişik eş ses yüksekliği eğrileri kullanılarak, duyma sisteminin özellikle frekans ve genlik
bağımlılığı yansıtılmıştır.
Đlimiz sınırları içinde titreşim kaynaklarından taş ocakları, fabrikalar, hafriyat çalışmaları
mevcuttur. Fakat konu ile ilgili yeterli bilgi edinilememiştir.
• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü Çalışmaları
(O) GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM KAYNAK
303

Bölüm
P
AFETLER
P.1. AFET OLAYLARI
P.1.1. Depremler
Tarihteki Büyük Antakya Depremleri
Antakya’da bilinen ilk deprem M.Ö. 148 yılında meydana gelmiştir. MÖ 130 yılında
Antakya’da yeniden bir deprem yaşanmıştır.
M.S. 9 Nisan 37 günü Antakya’da bir deprem olmuş, şehirde hasara yol açmıştır. Depremde
Tiberius Caesar’ın yaptırdığı çatı ile örtülü kolonadların büyük bir kısmı zarar görmüş, Dafne
(Harbiye) de önemli ölçüde hasar görmüştür. Depremden birkaç hafta sonra Đmparator olan Gaius
(Caligula) Antakya’nın yeniden inşaası için büyük çaba harcamıştır.
M.S. 115 yılının sonlarına doğru kışı geçirmek ve sefer hazırlıklarını tamamlamak için
Antakya’ya gelen Roma Đmparatoru Trajan şehirde çalışmalarını sürdürürken 13 Aralık 115 günü
şafak vakti şiddetli bir deprem meydana geldi. Şehirde, askerler yanında Đmparatorun gelişi dolayısıyla
meraktan, ya da eğlence ve iş için dışardan gelmiş çok sayıda insan toplanmış, sokaklar, caddeler
dopdoluydu. Deprem dalgaları günlerce, gecelerce devam etti ve gerek Antakya’da, gerekse Dafne’de
büyük ölçüde tahribat yaptı. Pek çok insan öldü.
Trajan depremden hafif yaralarla kurtuldu. Anlatıldığına göre Trajan, oturmakta olduğu odanın
normalden çok büyük olan bir penceresinden kaçarak kurtulmuştu. Deprem devam ettiği sürece
Trajan , hipodromda , açık havada ikamet etti. Deprem sırasında Suriye Valisi Hadrian da
Antakya’daydı. Depremden sonra felaketten kurtulanlar, kurtuluşlarına bir şükran ifadesi olarak
Dafne’de Zeus Soter adına bir tapınak yapılmasını sağladılar.
Đmparator Leo I zamanında , 13 Eylül 458 Cumartesi gecesi Antakya’da şiddetli bir deprem
oldu. Bu deprem şehir tarihindeki en önemli depremlerden biriydi. Depremde, Seleukos dönemi
Antakyasının mahallelerinden sonra kurulduğu için hâlâ “Yeni Şehir” adıyla anılan “Ada”da büyük
hasar meydana geldi. Tüm binalar yıkıldı. Şehir surları hasar gördü. Bu deprem 115 depreminden beri
görülen en şiddetli depremdi. Adada iki saray ile onların yanıbaşındaki hamam yıkıldı. Öbür sarayın
yanındaki hamam kullanılmaz hale geldi. Adanın ana caddelerinin kesiştiği yerde ve sarayın önünde
bulunan Tetrapil (Dört ayak üzerine kurulmuş anıt) ve Tetrapil’den saraya doğru giden yolun
kolonları da harap oldu. Hipodromun girişine yakın olan ikiz kuleler yıkıldı.
Depremden sonra hamam hemen onarıldı, depremden sağ kurtulan ve toz, kir içinde
kalmış olan halkın sağlığını ve temizliğini sağlamada büyük hizmet gördü.
Depremde eski şehir kısmında, yani dağ eteklerinde sadece Trajan Severus ve Hadrian hamamları
yıkılmış, bunun dışında, ne konutlarda, ne de kolonadlarda bir hasar meydana gelmemişti.. Ama
Ostrakine adı verilen meydanda (yeri bilinmiyor) Nympheumla birlikte bazı binalar ve cadde boyunca
devam eden kolonlar yıkıldı. Nympheum, şehrin kolon adlı ana caddesi üzerinde, Tiberius Anıtının
ve sütununun yakınındaydı.
304

Depremden sonra şehirde bir yangın çıktı. Bütün depremlerde olduğu gibi bu depremde de
artçı depremler devam etti. Artçı depremlerin sarsıntılarından dehşete kapılan Antakya halkı,
kurtuluş duaları etmek için Symeon Stylites sütununun bulunduğu yere gittiler ve orada 51 gün
kaldılar
[10]
.
Bundan sonra depremler, şiddeti azalarak devam etti ve artçı sarsıntılar bir yıl sürdü.
Bu depremden sonra şehrin önemi azalmaya, Ada’nın refah ve ihtişam seviyesi düşmeye başladı
Bu tür afetlerde yapıldığı gibi, Đmparatorluk Hükümeti şehrin yeniden inşası için yardım ve
destek sağladı. Depremde Đmparator “1000 altın talent” bağışladı. Binası yıkılan vatandaşlar vergiden
muaf tutuldular. Hükümet ayrıca resmi binaların onarımını da üstlendi. Şehir kısa sürede toparlandı,
ancak bu deprem, şehrin önemindeki azalmanın ve adanın refah ve ihtişam devrindeki düşüşün de
başlangıcı oldu.
Ekim 525’te meydana gelen yangın, Antakya’nın 6. yüzyıl başlarında yaşadığı ve büyük
zararlara yol açan ilk felakettir. Büyük yangından sonraki 6 aylık sürede şehrin diğer kesimlerinde bir
dizi yangın çıktı, birçok ev harap oldu, önemli ölçüde can kaybı meydana geldi. Başvuru üzerine
Đmparator şehrin yeniden inşası için iki centenaria altın bağışladı.
VI. yüzyıl başlarında Anadolu ve Ortadoğu bölgesinde halk sismik hareketler yönünden korku
ve tedirginliklerle dolu bir dönem geçirmiştir. O dönemde imparatorluğun iki önemli şehri olan
Đstanbul ve Antakya’nın yaşadıkları felaketlere bakıldığında, bunların zaman zaman önemli hasarlara
yol açan sarsıntıların meydana geldiği deprem kuşakları üzerinde yerleşmiş oldukları görülür. 526
yılında Antakya’da meydana gelen deprem bu felaketlerin en önemlilerinden biri ve en şiddetlisidir.
526 depremi 29 Mayıs günü akşamı meydana gelmiştir. “Meryem Ana Yortusu” arefesi olduğundan,
festival için Antakya’ya çevre şehirlerden çok sayıda ziyaretçi gelmiş, şehir bir hayli kalabalıklaşmıştı.
Depremin sarsıntıları başladığında akşam yemeği vakti olması nedeniyle insanların büyük bir
kısmı evlerde ya da kapalı mekanlardaydı.
Hem yabancıların çokluğu, hem de akşam saati oluşu, olabileceğinden daha büyük miktarda
can kaybının doğmasına yol açtı. Malalas’a dayanan kaynaklar can kaybını 250 000 olarak, Bizanslı
tarihçi Prokopius’a dayanan kaynaklar ise sayıyı 300 000 olarak gösterirler.
Tespit ve tahminlere göre deprem, dağ eteğindeki yapılar hariç, tüm şehri yerle bir etmiştir.
Böyle depremlerde sıklıkla görüldüğü gibi, sarsıntılarla birlikte yangınlar da başlamış, yıkıntılar
arasında kalan halkın çoğu yanarak ölmüş, gökyüzü alevlerle ve kıvılcımlarla dolmuştur. Đlk deprem
sırasında yıkılmayan, ama iyice sarsılan, duvarları zayıflamış olan binalar ya da kısmen ayakta kalan
duvarlar da daha sonra meydana gelen artçı sarsıntılarla yıkıldı. Bu sırada yıkıntılar arasında
yakınlarını veya eşyalarını arayan çok sayıda insan da bu yüzden öldü.
Depremin ardından yağmur başladı ve nakledildiğine göre şehre “yanan yağmur” yağdı. Ertesi
gün Meryem Ana Yortusuydu. Depremden kurtulanlar o gün, şehrin güney kenarında bulunduğu
sanılan Kerateion Kilisesi’nde Tanrı’ya dua ve yakarışta bulunmak, sarsıntıları durdurmasını dilemek
için toplandılar. (Diğer kiliseler yıkıldığı, hasar gördüğü halde, ibadet edilebildiğine göre bu kilise
sağlam kalmış olmalıdır).
Felaket bu kadarla da bitmedi. Depremden kurtarabildikleri eşyalarını yüklenip şehri terkeden
bazı felaketzedeler kırsal bölge insanları tarafından soyuldu, mallarını vermek istemeyenler öldürüldü.
Bundan başka, haydutlar şehre girip harabeler içinde kalmış sandıkları arayıp buldular, gümüş
tabakları, etrafa saçılmış haldeki altın ve gümüş paraları yağmaladılar. Bunlar aynı zamanda cesetleri de
soydular. Bu soygunu hedefi özellikle mücevherat takınmış kadınların cesetleri oldu. Bu hırsızların
daha sonra bu fiillerinden dolayı hastalanarak ya da ölerek cezalarını bulduklarına inanılıyordu.
Depremde, yıkıntılar altında 21 gün sonra hamile kadınlar kurtarıldı. Bunlardan bazıları
yıkıntılar altında doğum yapmışlardı ve hem analar, hem çocukları hayattaydı.
305

Depremden üç gün sonra , Pazar günü, şehrin kuzey tarafında kutsal haç görüntüsü belirmiş, 1
saat öylece kalmış, bu süre içinde halk ağlayarak dua etmiş ve “Tanrım, merhamet et” diye
bağırışmışlardı. Bu yüzden, Silpius Dağı’nın, görüntü beliren bu kısmına “Haç Dağı” (Mount Staurin)
adı verildi.
Halk depremin Tanrı tarafından gönderilmiş bir felaket olduğu inancında olduğundan sürekli
dualar ediliyor, oruçlar tutuluyor, Tanrıya yalvarılıyordu.
Depremde hem Seleucia Pieria, hem de Dafne ile çevresindeki 20 millik alanı içine alan çok
geniş bir bölgede tümüyle yıkılmıştı.
Đmparator Justin depremi haber alınca büyük üzüntü duydu, yas tuttu. Đstanbul’da
eğlencelere ara verildi. Đmparator hükümeti şehrin yeniden inşası ve halkın sıkıntılarının giderilmesi
için 5 altın centenaria mali yardım gönderdi. Göçük altında kalıp ulaşılması mümkün olabilecek
depremzedelerin kurtarılması için kazıların başlamasını ve şehir alanının temizlenmesini emretti.
Göçük altından kurtulanların bakımı ve şehrin köprüleri ile su sisteminin ve hamamların yeniden
inşası için görevliler gönderildi. Sağlık sebebiyle hamamların onarımına özel bir önem verildi.
Şehrin restorasyonu için 30 centenaria ve kiliselerin yeniden inşası için 10 centenaria
verilmişti. Onarım ve yeniden inşa çalışmaları başladı, ama hemen bitmedi, bu çalışmalar Justinian
zamanında da devam etti.
Antakya 526 depreminden sonra bir daha eski haline gelemedi. Deprem sadece şehrin ticari
zenginliğine değil, şehrin etkinliğinin azalması yüzünden bütün Suriye’nin ticaretine de zarar vermişti.
Halk Antakya da ve çevresinde daha az tehlikeli yerleşim yerleri kurma çabası içindeydi. Şehirden
Đmparatorluğun batı bölgelerine göçler oldu [17] .
Justinian döneminde Antakya’da binaların tamiri yanında, kiliseler, misafirhaneler, banyolar,
sarnıçlar yapıldı, şehirde imparator ve imparatoriçe adına armağan olarak anıt yapılar yaptırıldı. Bu
depremin sarsıntıları bir buçuk yıl devam etti.
Bu deprem şiddet bakımından şehrin tarihindeki en önemli depremlerden biriydi. Hasar
derecesine göre mahalli depremlerin bir sıralaması yapıldığında, 526 depremi şiddet bakımından
beşinci, hasar bakımından birinci sırayı alır.
29 Kasım 528’de, Antakya’nın hasar yönünden yaşadığı 6. büyük afet olan deprem meydana
geldi.
Deprem günün erken saatlerinde oldu ve sarsıntılar bir saat sürdü. Sarsıntı anında gökten,
şimşek sesini andıran doğa üstü sesler geliyordu. Deprem sırasında şehirdeki tüm binalar , surlar ve
bu arada 526 depreminde ayakta kalmış olan yapılar yanında, depremden sonra yeniden yapılmış
yapılar da yıkıldı.
528 depreminde Antakya’da 4870 kişi öldü, Seleucia Pieria ve Lazkıye de zarar gördü.
Depremin ardından görülmemiş derecede sert ve soğuk bir kış mevsimi başladı. Antakya’da
kalan halk affedilmeleri için Allah’a yalvardılar, ağlayarak ve kendilerini karların üzerine atarak dualar
ettiler. 526’da olduğu gibi, sarsıntılar, dindar bir adamın bir rüya görmesine kadar devam etti. Bu
adama rüyasında, depremzedelere, kapılarının üzerine “Đsa bizimledir, sabredin” yazmalarını söylemesi
emredilmişti. Bu talimat yerine getirildi ve sarsıntılar kesildi.
Justinian ve Theodora, depremden sonra Antakya’nın, Seleucia’nın ve Lazkıye’nin yeniden
inşası için yardım gönderdi ve özel ilgi ve ihsanın bir göstergesi olarak şehir üç yıl vergiden muaf
tutuldu. Daha sonra, 529 yılında Tanrının lûtfuna yönelik bir jest olarak Antakya’nın adı “Teopolis”
(Tanrı şehri) olarak değiştirildi.
Antakya’da, “Sen, sefil şehir, Antiochus adıyla anılmayacaksın!” diyen yazılı bir kehanetin
keşfedilmesi üzerine halk bu isim değişikliğini sevinçle karşıladı. Böylece yeni ismin şehri özel bir
şekilde Tanrı koruması altına alacağı ümit ediliyordu.
Antakya bu yıllarda Pers savaşı nedeniyle doğu sınırında sefer hazırlıkları başladığında hem askeri karargâh,
hem de haberleşme merkezi olarak büyük öneme sahipti. (deprem yıllarında savaş durmuştu). 551, 557 ve 560
306

yıllarında Antakya’da meydana depremlerde surlarda yıkıntılar meydana gelmiş, hasarlar onarılamadığından
koruma zayıflamış, şehir savunmasız kalmıştı.
577 yılında Antakya’da ve Dafne’de şiddetli bir deprem oldu ve Dafne’nin tümü harap oldu.
Antakya’da meydana gelen hasar ciddi boyutlarda değildi. Binalar sarsılmış, duvarlarda çatlaklar
meydana gelmiş, ama yıkılmamışlardı .
588 yılının Sonbahar mevsiminde, Ekim ayının sonuncu günü Antakya’da bir deprem daha
oldu. Akşam saat 21.00’de meydana gelen depremde bütün şehir sarsıldı, binaların temelleri sanki
yerin altında bir patlama olmuş gibi dışarı fırladığı için pek çok bina harap oldu, büyük kilise
tamamen yıkıldı, sadece kubbesi bütün kaldı. Bu kubbe, 526 depreminden sonra Patrik Ephraemius
tarafından Dafne’deki selvi koruluğundan kesilmiş kereste ile yapılmıştı. Kilise 551, 557 ve 577
depremlerinde yıkılmadı, ama kuzeye doğru eğildiği için kerestelerle kuşağa alındı, öylece bırakıldı.
588 depreminin sarsıntıları ise onu eski haline getirdi. Bu depremde 3 mahalle yıkıldı, nehir tarafındaki
surların burçlarının tümü yıkıldı, ama duvarları ayakta kaldı.
Bu depremde, resmen denetlenen ekmek üretiminden hareketle, günlük ekmek
tüketimindeki düşüş dikkate alınarak yapılan tahminlere göre Antakya ve çevresinde 60 000 kişi
ölmüştü. Şehirde o anda hemen her evde, mutfaklarda ve fırınlarla diğer yerlerde yanar halde çok
sayıda ateş olmasına rağmen, depremde hiçbir yangın çıkmadı. Bu depremden sonra da imparator
şehrin restorasyonu ve yaraların sarılması için yardım ve ihsanda bulundu.
750 yılında Şam, Antakya, Cezire ve Musul’u içine alan geniş bir bölgede deprem oldu,
Antakya’da 20 000 kişi öldü [24] . Halife Vasık Billah zamanında (Miladi 841-847) Mağrip diyarının
bir çok yerlerinde depremler oldu. Şam’da ve Humus’ta fazlaca insan öldü. Antakya ve Musul
taraflarında 25 bin kişi telef oldu.
Miladi 859 senesinde meydana gelen deprem bütün bölgeyi etkiledi. Antakya’da doksan burç
yıkıldı.Đnsanların büyük çoğunluğu öldü. 1500 ev yıkıldı. Đnsanlar korkudan çöle kaçtılar.
Yer altından korkunç ve tüyler ürpertici sesler işitiliyordu. Antakya civarlarında bulunan
Keldağ da yıkıldı, parçalandı ve kayaları denize yuvarlandı. Bu sarsıntılar bütün Suriye şehirlerinde bir
çok yerleri (Lazkıye, Cebele...) tahrip etti. Cebele’nin bütün ahalisi mahvoldu.
Aynı günlerde deniz suları kabardı, denizden simsiyah ve son derece kötü kokusu olan bir
duman çıktı. Diğer taraftan, civarda bulunan bir nehir tamamen kayboldu, nereye gittiği, nasıl battığı
anlaşılamadı.
868 yılının şevval ayında Antakya’da ve Tunus’da depremler oldu. Bütün evler yıkıldı. Kale
burçları harap oldu.
1053-1054 yılında Antakya’da şiddetli bir deprem oldu, korkunç bir gürültü koptu, bütün şehir
sarsıldı. Başka bir günde de Sen Bedros kilisesinin üzerine gökten ateş düştü ve kilise temelden
damına kadar bir fener gibi yandı.Taşlar odun gibi yandılar ve alev göklere yükseldi. Minberin
bulunduğu yerde toprak yarıldı ve mukaddes sed toprağın derinliklerine gömüldü. 20 000 altın
kıymetinde olup büyük Konstantin tarafından S. Bedros kilisesine konulmuş olan ve mukaddes
minberin geceleri aydınlık içinde kalması için yukarıda asılı bulunan ışıklı taş da enkaz içine gömüldü,
bir daha bulunamadı. Romalılara ait diğer kırk kilise de Sen Bedros kilisesiyle beraber yandı. Antakya
halkı ağlayarak dua etmeye başladı. Başta gösterişli dini esvaplar giyinmiş Patrik olmak üzere her
sınıftan ruhaniler, kadın, erkek ve çocuklar, kilise eşyasını ellerinde tutmuş oldukları halde şehrin
içinde dolaştılar. Kalabalık , dağdan inen seller üzerinde yapılmış olan köprünün bulunduğu “Horom
Meydanı” denilen yere gelince, yer aniden büyük bir gürültü ile çınladı ve öğleyin 6. saatte zelzele
oldu. Bu anda toprak yarıldı ve Patrikle birlikte 10 000 kadar insan derinliklere gömüldü. Bu girdabın
içinden 15 gün kadar feryatlar duyuldu. Sonra yarık kapandı, onlar orada öldüler.
467 (M.1074-1075) yılında Antakya’da bir deprem oldu. Antakya kapısındaki Deyrü’l
Mülk’te taştan yapılmış su kurnası içinde, bakır atlar üzerinde ok torbaları ve bakırdan yapılmış 7
Türk’ü temsil eden bir Türk tılsımı çıktı.
307

1090 yılı eylül ayında Antakya ve çevresinde deprem oldu. Yeryüzü şiddetle sarsıldı.
Antakya’da büyük tahribat oldu, birçok ev yıkıldı, enkaz altında kalan pek çok insan öldü. Bir çok
kuleler (90 burç -Đbnü’l Esir-) temelden kopup yere düştüler. Surun büyük bir kısmı yıkıldı. Sultan
Melikşah bunların yeniden yapılmasını emretti .
1157 yılında (Ağustos / Eylül) Suriye’de şiddetli depremler oldu ve bir çok şehirler (Hama,
Şeyzer, Emesa, Halep, Kefertab, Apamea, Hısn el-Ekrad, Arkad, Lazkıye) harap oldu. Antakya’nın
büyük kısmı ve Trablus şehri harap oldu. Çoğu yerde şehir ve kalelerin surları yıkıldı.
1169 yılının 29 Haziran Pazar günü ( ya da 30 Haziran 1170), 9 şiddetinde bir deprem oldu,
80 000 kişi öldü . Yeryüzü deniz üzerindeki bir gemi gibi sallandı. Nesillerden beri böyle bir olay
görülmemişti.
Sabah saatlerinde yer altından şiddetli gök gürültüsüne benzer bir ses yükseldi. Deprem
sırasında Halep, Baalbek, Hama, Emesa, Şeyzar, BAGRAS şehirlerinin surları, kaleleri ve büyük
binaları ahalinin üzerine yıkıldı. Antakya’daki büyük Rum Kilisesi ile Franklara ait Kosyana kilisesinin
mezbahı tamamen yıkıldı. Halep’te her şey yıkıldı. Sadece bir kilise kurtuldu. Antakya’da Meryemana,
George ve Mar Sawmaoğlu kiliseleri yıkılmaktan kurtuldu. Sarsıntılar 25 gün devam etti .
1303 yılında meydana gelen ve Kuzey Afrika, Mısır ve Doğu Akdeniz’in kıyı ve dağlık çok
geniş bir bölgeyi etkileyen deprem Antakya’da da hasara yol açtı.
Mayıs 1406’da Antakya’da meydana gelen bir depremde , evler, içinde yaşayanların üzerine yıkıldı,
sayısız insan öldü [36] .
Đskenderun’da 30 Ekim 1759’da başlayan sarsıntılar 24 Aralık 1759’a kadar devam etti. Evler
çok alçak olduğu için 25 Kasım ile 5 ve 12 Aralık sarsıntıları yıkıma yol açmadı..Öte yandan, halkın
“ayakta kalmışsa bile büyük ölçüde hasar görmüş, en ufak bir harekette de yıkılacak gibi duran evler(in)e
güvenemediği “ Antakya’nın kaderi üzüntü konusu oluyordu.
1787’de Đskenderun’da on- on iki gün arayla iki deprem oldu.
13 Ağustos 1822’de meydana gelen depremin şiddeti 7-8 civarında tahmin edilmektedir. Bu
depremde Gaziantep, Antakya, Islahiye ve Halep arasındaki bölgede (özellikle Antakya, Belen ve
Đskenderun’da) çok ağır hasar ve yıkım meydana geldi. Ölü sayısı 30 000- 60 000 arasında tahmin
ediliyordu. Özellikle Amik vadisinde ve Đskenderun sahil kesiminde büyük ölçüde sıvılaşmalar
meydana geldi. Artçı sarsıntılar 2,5 yıl sürdü .
Bu depremin ilk sarsıntı ve belirtileri 5 Ağustosta başlamış, 12 Ağustosa kadar sürmüştü. 10
Ağustos akşamı 8.10’da şiddetli bir sarsıntı meydana gelmiş, Lazkiye-Halep arasında da hissedilmişti.
13 Ağustos akşamı 8.10’da meydana gelen şiddetli sarsıntı, Lazkiye- Halep arasında da hissedilmişti.
Bu sanki bir uyarıydı. Asıl büyük sarsıntı 30 dakika sonra meydana geldi. Üç dalga halinde 40 saniye
sürdü. Bu depremde Antep yıkıldı. Kalan binalar oturulmaz haldeydi. Kale harap oldu. Şehir
kenarında taş ocakları nedeniyle meydana gelen mağaralar çöktü. Çevre köyler harap oldu çok sayıda
insan ve hayvan öldü. Mevsimin yaz olması can kaybının yüksek olmasını önlemişti.
Halk bağlara, bahçelere, şehrin etrafındaki tepelere çekildi, çadırlarda yaşamaya başladı. En
büyük zarar Afrin nehri, çevresindeki köyler gördü. Nehrin bazı yerlerinde sular çekildi. Bazı yerlerde
akıntı tersine döndü, bazı yerlerde sular yükseldi. Toprakta çatlaklar meydana geldi. Asi nehri
yatağından taşarak köprü ve çevresini tahrip etti, bazı bölgelerde yatağını değiştirdi. Harim, Armenaz
ve Derküş harap oldu. Derküş’te , dar bir boğazda meydana gelen toprak kayması Demirköprü
yönüne doğru akan Asi’nin önünü kapattı. Cisrişşuğur tahrip oldu, çok sayıda can kaybı meydana
geldi.
308

Son Büyük Felaket
3 Nisan 1872. Saat: 7.40. Süveydiye (Samandağ) civarında 7 şiddetinde bir deprem oldu ve
ağır hasar meydana geldi. Nüfusu 17 600 olan Antakya’da 3003 evden 1960 tanesi yıkıldı. 894 tanesi
ağır hasar gördü. 149 ev sağlam kaldı. Ağır hasar gören veya yıkılan yapılar arasında Rum (Ortodoks)
katedrali, Amerikan Protestan Kilisesi, kale duvarları (Doğu ve kuzey kapıları), Roma dönemine ait
olan ve 4 kemeri bulunan köprü ve konsolosluk binaları da sayılmıştı. Şehrin yüksek kesimlerinde
hasar azdı. Süveydiye’de 2150 ev yıkıldı, 300 kişi öldü. Süveydiye sahil kesiminde sıvılaşma ve tsunami
meydana geldi. Dağlardan inen aşiretlerin yağmacılık girişimleri üzerine Osmanlı Hükümeti bir piyade
tugayını Antakya’da görevlendirdi. Artçı sarsıntılar 1873 şubatına kadar devam etti.
Tarih Enlem Boylam Şiddet
Yer
BC 69 3625 3610 IX Antakya, Syria
13 12 115 3625 3610 IX Antakya
245 3625 3610 X Antakya
334 3625 3610 IX Antakya, Beyrut, Cyprus
14 09 458 3625 3610 IX Antakya ve Northern Syria
10 09 506 3625 3610 IX Antakya, Samandağ
29 05 526 3625 3610 IX Antakya, Samandağ
29 11 529 3625 3610 IX Antakya
30 09 587 3625 3610 IX Antakya-(60.000 ölü)
08 04 859 3625 3610 IX Antakya, Lazkiye
867 3625 3610 IX Antakya
10 08 1114 3650 3550 IX Ceyhan,Antakya,Maras-(Tsunami)
13 08 1822 3640 3620 X Antakya , Iskenderun- (20 000 ölü, Tsunami)
02 04 1872 3625 3610 IX Antakya,Samandağ - (1800 ölü)
Kandilli Rasathanesi Verilerine Göre Hatay Tarihsel Depremleri
309

l.Yiiyıl 52
TARĐHTE HATAY ĐLĐMĐZĐ ETKĐLEMĐŞ ÖNEMLĐ
DEPREMLER
2. Yüzyıl. 115 Antakya'da ağır hasar,260 000 kişi öldü
3.Yüzyıl....
4.Yüzyıl... 342,343,344,394,396
5.Yüzyıl... 447,457,13 Eylül 458 Antakya’da ağır hasar ve yangın,80 000
kişi öldü.
6.Yüzyıl 525-29 Mayıs 526 Antakya'nın tamamı yıkıldı.250 000-
7.Yüzyıl
300.000 kişi öldü, 29 Kasım 528 Antakya'da ağır hasar 5000
8.Yüzyıl 20 Mart 713
kişi öldü . 557 - 31 Ekim 588 Antakya'da ağır hasar,yaklasik
60.000 kişi öldü.
9.Yüzyıl....... 5 Ocak 835,18 Eylül 844,-845-,847 20 000 kişi öldü,-859
lO.Yüzyıl: 972
ll.Yüzyıl
12.Yüzyıl
13.Yüzyıl......
14.Yüzyıl
8 Mart 1053 Antakya'da ağır hasar 10.000 kişi öldü,1106-
1109- 9 Ağustos 1138,30 Haziran 1170 10 000 kişi öldü.
15.Yüzyıl....... 30 Aralık 1408 Asi vadisinde, Antakya'nın güneyinde geniş bâr alanda hasar oluştu.
16.Yüzyıl
17.Yüzyıl
18.Yüzyıl 7 Aralık 1759,26 Nisan 1796
19.Yüzyil
20.Yüzyıî 22 Ocak 1997
13 Ağustos 1822 Gaziantep, Antakya, Đslahiye ve Halep arasındaki alan bütünüyle
tahrip oldu ve yıkıldı, 30.000-60.000 arasında kişi öldü. 3 Nisan 1872 Antakya ve
Samandağ'daki evlerin %70 i hasar gördü yaklaşık 1000 kişi öldü.
Kaynak; Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Afet Đşleri Genel Müdürlüğü, Đstanbul Kandilli Rasathanesi Ve
Deprem Araştırma Enstitüsü Kayıtlarından Alınmıştır.
310

20 yy Antakya Depremleri
20. yüzyılın ilk 40 yılında, bilindiği kadarıyla 1921, 1930, 1934, 1936, 1937, 1938, 1939 ve
1940 yıllarında hasarsız depremler meydana gelmiştir.
1944 yılının Temmuz ayında meydana gelen deprem şehirde hasara yol açmadı. Ama
depremin şiddetinden dehşete kapılan halk evlerini terkedip, Cebrail Tepesi’ne taşındı. Sarsıntılar 40
gün devam etti. Bundan sonra 1951, 1952, 1959, 1962, 1965, 1974 ve 1981 yıllarında meydana gelen
depremler şehirde heyecan ve telaş yarattı. Son deprem 1997 yılında oldu.
22 Ocak 1997 Çarşamba günü saat 19.57’de aletsel büyüklüğü 5.5 ( ya da 5.8) olan bir
deprem meydana geldi. Deprem Antakya, Đskenderun, Adana, Mersin, Maraş, Kayseri, Adıyaman,
Gaziantep, Alanya, Niğde, Urfa ve Diyarbakır’da da hissedildi.
Tarsus
Karataş
Yumurtalık
Dörtyol
Hassa
Kilis www.e-harita.com.tr
Elbeyli
10.8.1114
Kırıkhan
13.8.1822
Kumlu
867
334
Reyhanlı
Kandilli kayıtlarına göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez üsleri
www.sayisalgrafik.com.tr
Karaman
Konya
Niğde
Adana
Osmaniye
Kahramanmaraş
Gaziantep
www.e-harita.com.tr
Şanlıurfa
Đçel
Kilis
Hatay
Deprem bölgeleri, olası, diri faylar ve yaşlı yanardağlar
www.sayisalgrafik.com.tr
311

Osmaniye
Kilis
Gaziantep
www.e-harita.com.tr
Şanlıurfa
USG Kayıtlarını Göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez üsleri
www.sayisalgrafik.com.tr
Karaman
Konya
Niğde
Adana
Osmaniye
Kahramanmaraş
Gaziantep
www.e-harita.com.tr
Şanlıurfa
Kilis
Đçel
Hatay
Olası, diri faylar ve yaşlı yanardağlar.
www.sayisalgrafik.com.tr
312

Đçel
Adana
Kilis
Gaziantep
www.e-harita.com.tr
Şanlıurfa
10.8.1114
13.8.1822
www.sayisalgrafik.com.tr
Nüfus yoğunluğu, otoyol, yollar ve kandilli kayıtlarına göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez
üsleri
Karaman
Konya
www.e-harita.com.tr
Şanlıurfa
Đçel
www.sayisalgrafik.com.tr
Kandilli kayıtlarına göre 1900 öncesi ve sonrası Mağnütüdü 3 ten büyük deprem merkez üsleri
313

Türkiye Diri Fay Haritası
HARĐTA 18
314

1900-1999 Yıllarındaki, Büyüklüğü 5 ve Üzerinde Olan Depremler
Deprem büyüklükleri (magnitude). Daireler Kandilli kayıtları, diğerleri USGS kayıtları için kullanılmıştır.
HARĐTA 19
315

Đllerin Nüfus Yoğunlukları, Fay Hatları ve Büyük Depremler
HARĐTA 20
316

22 Ocak 1997 Depremi Sonrası
Đlimizde 22.01.1997 tarihinde meydana gelen depremde, Afet Đşleri Genel Müdürlüğü Hasar
Tespit Komisyonunca yapılan kesin hasar tespitlerine göre 1260 AZ HASARLI, 214 ORTA
HASARLI, 196 AĞIR HASARLI bina tespit edilmiştir.
1- Bakanlıkça ; az hasarlı 1260 bina sahibi afetzedenin her birine defaten 40.000.0000 TL. ödenmesi
öngörülmüş ve ödemeleri yapılmıştır.
2- Orta hasarlı 214 bina sahibi afetzededen 11 adedi feragat etmiş, geriye kalan 203 afetzedeye ait
binanın 140 adedi yığma bina, 63 adedi betonarme bina olarak tespit edilmiş olup, onarımlarını
tamamlayan 159 adet orta hasarlı konut ve işyeri sahibi afetzedeye toplam 63.720.000.000 TL.ödeme
yapılmış ve 2001 yılı sonu itibariyle bina onarımlarını yapmayan hak sahibi afetzedelerin hak
sahiplikleri iptal edilmiştir
3- Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2001 yılı yatırım programında E.Y.Y. (Evini Yapana Yardım)
metodu ile yapılması programlanan merkez ilçeye bağlı köy ve beldeler ile ilçelerde bulunan toplam
100 adet AĞIR HASARLI işyeri ve konut sahibi afetzedelerin yerseçimi protokolü ile seçim kendi
arsaları üzerine binalarının yapıma başlamış olup; bunlardan 29 adedi bitmiş, 48 adedi devam
etmektedir. 23 adedine ise yer seçimi yapılmamış olması, seçilen yeri istememeleri veya yapımından
vazgeçmeleri gibi nedenlerle başlanamamıştır.
Biten ve devam eden E.Y.Y’li konut inşaatları için 2002 yılı sonu itibariyle toplam
416.000.000.0000 TL. ödeme yapılmıştır.
Ayrıca Marmara Deprem Bölgesinden hak sahibi olup, ilimizden hazır konut almak sureti ile
EYY’in kredisini kullanmak için 13 afetzede talepte bulunmuş bunlardan 11 adedi için kredi
kullanmaları uygun görülerek toplam 72.800.000.000 TL. ademe yapılmıştır.
Devan eden ve başlamayan EYY’li afet konutlarının yapımına Afet Đşleri Genel
Müdürlüğünün 2003 yılı Yatırım Programı imkanları dahilinde devam edilecektir Program henüz
ilimize iletilmemiştir.
4- Đlimiz merkez ilçesine bağlı Mahallelerden 22.01.1997 depreminden hak sahibi kabul edilen binaları
AĞIR HASARLI 96 afetzede için yapılacak Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2001 ve 2002 yılı
Yatırım Programında ihale yöntemi ile programa alınmıştır.
Bu konutların yapımı için Merkez Đlçeye bağlı Saraycık Köyü sınırları içerisindeki 1671 ve
1672 nolu parseller seçilmiş olup, kamulaştırma işlemleri devam etmektedir.
P.1.2. Heyelan ve Çığlar
- Đlimiz Merkez Đlçeye bağlı Bağrıyanık Mahallesinde meydana gelen kaya düşmesi ve heyelan afeti
nedeni ile hak sahibi kabul edilen 14 afetzede içim konut yapımına depremden hak sahibi kabul edilen
96 afetzede konutu ile birlikte ihale usulü ile başlanması programlanmıştır.
- Merkez Đlçeye bağlı Gökçegöz köyünde ki kaya düşmesi afetinden hak sahibi kabul edilen 24
afetzede için konut yapımına 1999 yılında başlanmış olup, inşaatlar EYY metodu ile devam
etmektedir. Tamamının su basması bitirilmiş, 14 adedinin de tahliyesi bitirilmiştir.
Bu inşaatlar için 2002 yılı sonu itibariyle toplam 71.400.000.000 TL. ödeme yapılmıştır.
Đnşaatların yapımına 2003 yılı içerisinde Afet Đşleri Genel Müdürlüğü Yatırım Programı imkanları
dahilinde devam edilecektir.- Kırıkhan Đlçesine bağlı Kalekanberli Köyünde meydana gelen kaya
düşmesi afetinden hak sahibi kabul edilen 14 afetzededen biri inşaatına başlamamış; 13 afetzedenin
inşaatı devam etmektedir. 13 inşaatın subasması bitirilmiş 8 adedinin ise tabliyesi bitirilmiş olup, 2002
yılı sonu itibariyle toplam 65.500.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. 2003 yılında inşaatlara devam
edilecektir.
- Hassa Đlçesine bağlı Dermek Köyünde meydana gelen kaya düşmesi afetinden hak sahibi kabul
edilen 4 afetzedenin konutlarının yapımına 2001 yılında başlanmış olup, subasmanı bitirilen 4 inşaatta
duvarlar ve tabliye de bitirilmiş olup, 2002 yılı sonu itibariyle toplam 20.400.000.000 TL. ödeme
yapılmıştır. Đnşaatların yapımına 2003 yılında devam edilecektir.

P.1.3. Seller
Şiddetli yağışlar nedeniyle, ilimiz sınırları içinde bazı yöreler su baskınına uğramaktadır. Bu su
baskınlarını önleme çalışmaları Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü ve DSĐ 63. Şube Müdürlüğü tarafından
yapılmaktadır.
Bazı su baskınları aşağıda belirtilmiştir.
Altınözü (Hacıpaşa Köyü)
72 konut yıkıldı, 36 konut ağır hasar görmüştür (1953)
Samandağ (Liman Mahallesi)13 konut yıkıldı (1965)
Antakya (Madenboyu Köyü) 16 konut ağır hasar görmüştür (1967)
Đskenderun (Sarıseki)
46 konut yıkıldı, 38 konut ağır hasar görmüştür (1967)
Antakya (Sualtı Köyü)58 konut ağır hasar görmüştür (1968)
HATAY ĐLĐ-ASĐ NEHRĐ TAŞKINLARI
Asi Nehri, Lübnan sınırları içindeki Bekaa vadisinden doğmakta,
Bekaa vadisi içinde yaklaşık 35 km aktıktan sonra, Suriye sınırları içinde Homs
(Hama) gölüne boşalmaktadır. Bu gölün hemen altında 20 000 hektarlık Hama-
Humus sulaması yer almaktadır. Asi Nehri üzerindeki diğer önemli bir proje ise;
70 000 hektarlık bir alanı kapsayan Ghap sulamasıdır. Rastan ve Medardeh
barajları ile düzenlenen Asi Nehri suları, büyük ölçüde bu sulamalarla tüketilmektedir.
Ayrıca, daha önce kurutulmuş olan 30 000 hektarlık yeni bir sahanın
sulanması için çalışmalar yürütülmektedir. Asi nehrine katılan yan kollar üzerindeki
çeşitli baraj inşaatları da devam etmektedir. Toplam yıllık kapasitesi 2.9
milyar m3.olan Asi Nehri sularının tamamına yakın bir bölümü yukarıda belirtilen
projelerde tüketilmektedir. Ülkem iz ve Suriye arasında yaklaşık 50 km sınır teşkil
eden Asi Nehri,100 km Ülkemiz topraklarında aktıktan sonra, Akdeniz'e boşalmaktadır.
Asi Nehrine, Ülkemiz ile Suriye sınırını teşkil eden kesiminde
Beyaz çay ve Maden boyu deresi katılır. Asi Nehri, Antakya'nın kuzeyinde Küçük
Asi ile birleşir. Küçük Asi'ye Amik Gölü havzasındaki Karasu, Comba, Muratpaşa,
Afrin çayları katılırlar. Antakya geçişinde ise; Kavaslı, Hacı Kuriş, Altınçay, Hanna
Çayı, Narlıca, Dikmece, Sümberi dereleri Samandağ Đlçesine doğru Küçük Karaçay
ve Büyük Karaçay dereleri katıldıktan sonra Akdeniz'e dökülür.
Amik Ovasında meydana gelen taşkınların izlenmesi, 1956 yılında
kurulan 4 adet akım gözlem istasyonu ile başlamıştır. Bu istasyonlar Asi, Afrin,
Karasu ve bu üç kolun birleşiminden sonra Antakya içinde Büyük Asi üzerinde
bulunmaktadır. Akım rasatlarının alınmasından sonra ilk taşkın;
■ 1956 yılında gelmiştir.
318

° 1969 yılında mart ayında meydana gelen taşkında; 15780 hektar alan su
altında kalmış olup, bu arazinin 1280 hektarı buğday ekili alanlardan
oluşmaktadır.
■ 1975 yılı Nisan ayında meydana gelen taşkında; Antakya-Reyhanlı
karayolu üzerinden Amik Ovasına boşalmıştır. Yaklaşık 1500 hektar ekili
alan su altında kalmıştır.
° 1976 yılı şubat ayında meydana gelen taşkında; Asi Nehrinin su seviyesi
yükselmiştir.
■ 1980 yılı Mart ve Nisan aylarında su taşkını olmuştur.
■ 1987 yılı; 1986 yılı kasım ayında başlayan yağışlar, Mart ayı sonuna
kadar aralıklarla devam etmiştir. Yağışlara paralel olarak akarsuların
debileri yükselmiş olup şubat ayından itibaren su taşkınları başlamıştır.
Amik ovasında zararlar meydana gelmiştir.
■ 1988 yılı; Antakya Altınçay deresi ile Samandağ Büyük Karaçay
deresinde 21 Mayıs 1988’de su taşkını meydana gelmiştir.
■ 08-09 Mayıs 2001 tarihinde meydana gelen su taşkını, Antakya merkezi,
Amik Ovası, Antakya çıkışından başlayarak Samandağ ilçesinde
yerleşim yerlerinde, ekili alanlarda ve alt yapıda büyük zarar meydana
getirmiştir.
■ 04-05 Haziran 2002 tarihinde Suriye'deki El Zeytün barajının 04 Haziran
da yıkılmasından sonra; Altınözü Đlçesinin Hacıpaşa Beldesi ile Sarıbük,
Yolağız, Kıyıgören, Kansu, Keskincik, Mayadalı, Ziyaret, Boynuyogun ve
Yarseli olmak üzere 9 köyde; ekili alanlar zarar görmüştür.
■ 22.03.2003 tarihinde yoğun yağış neticesinde; Reyhanlı Đlçesindeki
Kurtuluş, Terzihöyük ve Varışlı(Atçana) köylerinde su baskını meydana
gelmiştir. Ekili alanlar ve konutlarda maddi zarar olmuştur.
14.11.2006 tarihinde yoğun yağış nedeniyle Feyezan kanalı
taşmış ve çevredeki evleri, iş yerlerini, sahilin bulunduğu bölgeleri su
basmıştır. Konutlarda maddi zarar olmuştur.
21.05.1998 Tarihli Sel Felaketi ve Sonrası
a-Đlimizde 21.05.1998 tarihinde meydana gelen aşırı yağışlar sonucu merkez ilçe ve
köylerden 1 orta ve 167 a, Samandağ Đlçesi ve köylerinde 2 ağır 12 az olmak üzere toplam 2
ağır, 1 orta ve 179 az hasarlı bina sahibi afetzede kabul edilmiş olup,
Ağır hasardan hak sahibi kabul edilen iki afetzede konutunu bitirmiş olup toplam
20.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır.
b- Ayrıca 08.05.2001 tarihinde meydana gelen sel afetlerinden 2082 konut 120 işyeri az
hasarlı 90 konut 33 işyeri orta hasarlı, 123 konut 19 işyeri ağır hasarlı olarak tespit edilmiş;
Afet Đşleri Genel Müdürlüğünce gönderilen 105.255.000.000 TL. acil yardım ödeneği bu bina
sahibi afetzedelere dağıtılmıştır.
Hak sahibi kabul edilen 46 orta hasarlı bina sahibi afetzedenin binalarının onarımına
Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2002 yılı ek yatırım programına göre 15 adedi bitirilmiş ve
45.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır.
319

Hak sahibi kabul edilen 39 adet Ağır Hasarlı bina sahibi afetzedenin binalarının
yapımına yine EYY metoduna göre başlanmış olup, bunlardan 7 adedi bitirilmiş ve toplam
70.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. Ağır hasarlı 14 konut ve 3 işyerinin yapımının ihale
usulü ile yapılması için Afet Đşleri Genel Müdürlüğüne teklifte bulunulmuştur.
320

P.1.4. Orman ve Otlak Yangınları
Hatay Đli 11 yıllık Orman Yangınları
600
500
400
300
200
100
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
yangın (adet) 19 40 48 37 32 35 32 38 32 26 29
yanan alan (ha) 42,52 324,93 202,84 566,65 59,5 72,1 425,6 483,73 49,06 288,56 104,81
GRAFĐK 34

2001 YILI ORMAN YANGINLARI DÖKÜMANI
A-
B-
C-
D- 1
D- 2
E-
TABLO 123
Yangın Adedi Alanı
26 288,56
Yangının Çıkış Saatleri
Saat Adedi Alanı
a) 13 - 18 11 14,30
b) 18 - 24 6 6,66
c) 24 - 08 2 263,50
d) 08 - 13 7 4,10
Yangın Çıkan Şeflikler
Şefliğin Adı Adedi Alanı
Antakya 6 4,33
Belen 2 0,40
Hassa 3 5,40
Đskenderun 3 0,30
Kırıkhan 2 0,22
Samandağ 6 12,51
Uluçınar 2 263,10
Yayladağı 2 2,30
Yangının Çıkış Sebepleri
Yangının
Adedi
Alanı
Sebepleri
Yıldırım
Bilinmeyen 6 2,53
Kasıt
Đhmal ve
dikkatsizlik
20 286,03
Kaza
Yangının Çıkış Sebepleri
Yangının
Adedi
Alanı
Sebepleri
Anız 4 8,60
Avcı ateşi 1 0,50
Bahçe kenarı 1 0,20
Çoban ateşi 1 0,02
Kasıt 1 7,50
Kömür ocağı 1 0,50
Orman içi
Asker Atışı 1 0,70
Tarla kenarı
16 270,54
Aylar Đtibarıyla Yangın Çıkışı
Aylar Adedi Alanı
Ocak
Şubat
Mart 1 263,00
Nisan 3 0,31
Mayıs 2 9,00
Haziran 5 0,95
Temmuz 7 7,40
Ağustos 2 4,50
Eylül 2 0,40
Ekim 4 3,00
Kasım
Aralık
322

2002 YILI ORMAN YANGINLARI DÖKÜMANI
A-
B-
C-
D- 1
D- 2
E-
Yangın Adedi
Alanı
29 104,81
Yangının Çıkış Saatleri
Saat Adedi Alanı
a) 13 - 18 17 27,41
b) 18 - 24 3 28,00
c) 24 - 08 1 0,50
d) 08 - 13 8 48,90
Yangın Çıkan Şeflikler
Şefliğin Adı Adedi Alanı
Antakya 12 10,90
Belen 3 46,50
Hassa 0 0,00
Đskenderun 0 0,00
Kırıkhan 0 0,00
Samandağ 2 1,10
Uluçınar 0 0,00
Yayladağı 4 16,00
Yangının Çıkış Sebepleri
Yangının Sebepleri Adedi Alanı
Yıldırım 1 0,10
Bilinmeyen 6 17,20
Kasıt 0 0,00
Đhmal ve dikkatsizlik 21 81,51
Kaza 1 6,00
Yangının Çıkış Sebepleri
Yangının Sebepleri Adedi Alanı
Anız 2 0,30
Yıldırım 1 0,10
Bahçe kenarı 2 0,20
Çoban ateşi 0 0,00
Çöplük 0 0,00
Kömür ocağı 0 0,00
Orman içi 1 6,00
Talim Atışı 0 0,00
Tarla kenarı 0 0,00
23 98,21
Aylar Đtibarıyla Yangın Çıkışı
Aylar Adedi Alanı
Ocak 1 1,00
Şubat 1 0,50
Mart 3 27,50
Nisan 0 0,00
Mayıs 0 0,00
Haziran 2 2,20
Temmuz 5 3,10
Ağustos 4 21,20
Eylül 6 46,21
Ekim 6 2,90
Kasım 1 0,20
Aralık 0 0,00
TABLO 124
323

Ağaçlandırma ve Erozyon Şube Müdürlüğü Çalışmaları
HATAY ĐLĐ ORMAN VARLIĞI DURUMU
Normal Koru Ormanı (Ha) : 104360
Bozuk Koru Ormanı (Ha) : 56513
TOPLAM KORU ORMANI (Ha) : 160873
Normal Baltalık Ormanı (Ha) : 2478
Bozuk Baltalık Ormanı (Ha) : 40497
TOPLAM BALTALIK ORMANI (Ha) : 42975
Açıklık Alan (Ha) : 340843
Toplam Ormanlık Alanı (Ha) : 203848
Genel Saha (Ha) : 544691
Ormanlık Oranı (%) : 37,4
AGM Şube Müdürlüğü
2003 yılı Tesis Programı ve Gerçekleşmeleri
AGM
Sıra No
PROJENĐN
Adı
Program Ha. Geçekleşme Ha. Ödeneği Harcama
Milyon TL Milyon TL
1 Topraktutan 250 302 226,5 126,3
2 Akgedik 100 110 75 62,2
3 Kandun 22 22 16,5 8,1
4 Kışlakdere 150 176 112,5 59,2
5 Belen Ek-2 118 147 88,5 92,9
6 Hatıra Ormanı 2 1,5 3
7 80.yıl Ormanı 10 10 7,5 6,3
8 M. Eğitim Ormanı 5 3,75 5,7
Şube
TABLO 125
Müdürlüğü
2003 yılı Bakım Programı ve Gerçekleşmeleri
Sıra No
PROJENĐN
Adı
Ödeneği Harcama
Program Ha. Geçekleşme Ha.
Milyon TL Milyon TL
1 Mazmanlı 105 105 13,1 20,1
2 Akbez 100 135 12,3 7,9
3 Kandun 120 120 15 12,7
4 Maliye 3 150 150 18,7 14,4
5 Belen Ek-1 300 300 37,5 22,4
6 Hatıra Ormanı 29 29 3,6 2,4
8 Đsdemir 83 83 10,4 5,2
TABLO 126
324

P.1.5. Fırtınalar
Konu hakkında bilgi bulunamamıştır.
P.2. AFETLER VE SAĞLIK ZARARLARI
P.2.1. Radyoaktif Maddeler
Đlimizde radyoaktif maddelerle ilgili bir bilgi birikimi yoktur.
P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar
Đskenderun Körfezinde petrol ile kirlenme oldukça ciddi bir boyuta gelmiştir. Çünkü petrol
boru hattı, terminal, petrol yükleme boşaltma istasyonu ve yoğun deniz trafiği sonucunda petrol
ürünleri denize dökülmekte ve hidrokarbonlar ; DDPH ( Dissolved Dispersed Petrolium
Hydrocarbons ) 10 mg / lt oranında yüksek bir konsantrasyonda bulunduğu ölçümlerde görülmüştür.
Petrol boru hattında meydana gelen bir sızıntı sonrası, Đskenderun Körfezi sularında DDPH
ve PAH ( Polyaromatıc Hydrocarbon ) ve çökelmiş sedimentler, Ağustos 1981 ve Nisan 1984
tarihleri arasında izlenmiştir. Sonuçlara göre DDPH değerleri kış aylarında en yüksek (25,2 mg/lt) yaz
aylarında ise en düşük olarak saptanmıştır. Bölgeden yakalanan balık örneklerinde yapılan analizler
sonucu, balık karaciğerinde üç ay, balık etinde ise beş ay sonra DDPH bulunmuştur.
P.2.3. Tehlikeli ve Zehirli Maddeler
Konu hakkında bilgi bulunamamıştır.
P.3. AFETLERĐN ETKĐLERĐ VE YARDIM TEDBĐRLERĐ
P.3.1. Sivil Savunma Birimleri
Hatay ilinde :
I. Sivil Savunma Đl Müdürlüğü
II. Sivil Savunma Birlikleri
olmak üzere 2 Sivil savunma Birimi vardır.
Yukarıda belirtilen birimler aynı zamanda Sivil Savunma Teşkilatı’nın merkez birimleridir. Đl
Sivil Savunma Müdürlüğü Antakya merkezinde bulunmaktadır. Đl merkezi ve bazı ilçelerde Sivil
Savunma Birimleri olarak Sivil Savunma Genel Müdürlüğü’nün düzenlediği seminerlerle eleman
gönderip eğitim çalışmaları yapmaktadır. Ayrıca her yıl bu birimlerde görev alan elemanlar uygulamalı
eğitime tabii tutulmaktadır.
325

P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri
Yangın önleme ve kontrol yöntemlerinin en önemlileri aşağıda belirtilmiştir.
1. Yangınların kontrolleri için en önemli husus bina ve tesisi kullanan insanların bu konuda
bilgilendirilmiş olmalarıdır.
2. Kontrol işleminin yerine getirilmesinde Resmi Bina’da görevli savunma sekreterliğinin
yangın koruma ekibi görevli olup, bu ekip emrinde bulunan yangn söndürme tüpleri ve diğer
tesisatlarla çıkabilecek muhtemel yangınları kontrol altına alır.
3. Yangının kontrol edilmesi ve önlenmesinde diğer bir husus ise, yangın dedektörleri ile
direkt itfaiyenin irtibatlandırılması olan yangın ihbar sistemi vardır. Bu sistemler genelde Resmi
Kurum ve Sanayi tesislerinde bulunmaktadır.
4. Yangına karşı en önemli önlemlerden biri de her yıl soba ve kalorifer bacalarının usulüne
uygun olarak temizlenmesidir.
5. Binanın elektrik donanımında kaliteli malzeme kullanılmalı ve ehliyetli kişiler tarafından
tesis edilmelidir.
6. Yangın malzemelerinin bakımlı ve kontrollü olması gerekir.
P.3.3. ilkyardım Servisleri
Đlkyardım servisi, Sivil Savunma Servislerinden biri olup Hatay ili içerisinde mevcut resmi ve
gayri resmi kurum ve kuruluş, tesis ve müesseselerde mevcuttur.
P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden iskanı
Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2002 yılı Yatırım Programında
ihale usulü ile yapılması öngörülen iki adet konut inşaatı yapımı yer almakta olup, bunlardan;
1-1) Dörtyol- Merkez (Ocaklı Mah. ) 16 adet (Daire) Afet Konut Đnşaatı.
Dörtyol Đlçesi Ocaklı Köyünde 28.05.1988 tarihinde meydana gelen sel afetinden hak sahibi
kabul edilen 16 afetzedeye kalıcı konutları yapılmak üzere Dörtyol Đlçe Merkezinde Maliye Hazinesine
ait 115 ada 1 nolu parsel seçilmiş olup, seçilen parselin işgalli olan kısmı ifraz edilerek 115 ada ve 2 ve
3 nolu parseller oluşturulmuş; 115 ada ve 3 nolu parselin tahsis işlemleri tamamlanmıştır.
2002 yılı birim fiatları ile hazırlanan 480.000.000.000 TL (Dörtyüzseksenmilyar) keşif bedeli
üzerinden 13.11.2002 tarihinde ihalesi yapılmış olup, sözleşmesi de yapılan bu işe bu yıl başlanacaktır.
1-2) Hatay- Merkez 96+44=140 adet (Daire) Afet Konut Đnşaatı:
Đlimizde 22.01.1997 tarihinde meydana gelen deprem afeti ile 21.05.1998 ve 08.05.2001
tarihlerinde meydana gelen sel afetlerinden, merkez ilçedeki mahallelerden hak sahibi kabul edilen
afetzedeler için kalıcı konut yapılmak üzere, Saraycık Köyü sınırları içerisinde yer alan 1671-1672 ve
1673 nolu şahıslara ait araziler seçilmiştir.
Antakya Đmar Planının 34L-IC paftasında yer alan bu parsellerden 16099 m 2 alanlı 1671 nolu
parsel ile 14372 m 2 alanlı 1672 nolu parselin yeterli olacağı hesaplanarak bu iki parselin kamulaştırma
işlemlerine başlanmış, Đdare Kıymet Takdir Komisyonu tarafından belirlenen bedel üzerinden
Pazarlık Komisyonu ile mal sahipleri arasında yapılan pazarlıkta; 1671 nolu parsel için m 2 si 6.000.000
TL.’den toplam 96.594.900.000 TL. üzerinden, 1672 nolu parsel için m 2 ’si 6.000.000 TL.’den toplam
326

86.232.900.000 TL. üzerinden anlaşma sağlanamamış ve yargı yolu ile kamulaştırma bedelinin tespiti
ve hazine adına tescil için Defterdarlık Muhakemat Müdürlüğü tarafından dava açılması sağlanmıştır.
Mahkeme tarafından 1672 nolu parsel için belirlenen toplam 319.082.656.800 TL.
kamulaştırma bedeli Afet Đşleri Genel Müdürlüğünden istenmiş, Đlimize gönderilen bu ödenek mal
sahibi adına mahkeme tarafından belirlenen Vakıflar Bankası Antakya Şubesinde açılan hesapta bloke
edilmiştir.
1671 nolu parsel için mahkeme tarafından belirlenen 353.841.861.100 TL. kamulaştırma
bedeli ise afet Đşleri Genel Müdürlüğünden istenmiş olup, henüz ilimize gelmemiştir. Bu ödenek
geldiğinde mahkeme tarafından bloke edilmesi istenilen aynı banka şubesine bloke edilecektir.
Kamulaştırma işlemleri tamamlandığında Bakanlığımız Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün
talimatları doğrultusunda işlem yapılarak bu inşaata da bu yıl içerisinde ihale edilerek başlanılmasına
çalışılacaktır.
1-3) ayrıca Afet Đşleri Genel Müdürlüğünce ilimizde yapımı planlanan 9 adet Kuvvetli Yer Hareketleri
Kayıt Đstasyonu için kulübe yapımı işine 2002 yılı sonuna doğru toplam 43.732ç170.000 TL. ödenek
gönderilmiş olup, Bakanlık tarafından ihalelerin durdurulması nedeni ile ihale yapılmamış ödenek
tenkiz edilmiştir. Ödeneğin tekrar gönderilmesi halinde bu işin yapımı da bu yıl içerisinde
gerçekleştirilecektir.
P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınımı
için Alınan Tedbirler
Sistematik veri bulunamamıştır.
P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar
Konu hakkında bilgi bulunamamıştır.
• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• Hatay Đli Çevre Durum Raporu
• Hatay Orman Đşletme Müdürlüğü
• Bayındırlık Đl Müdürlüğü
• Đl Sivil Savunma Müdürlüğü
• Hatay Valiliği Web Sitesi
• Kandilli Rasathanesi Deprem Haritaları
(P) AFETLER KAYNAK
327

Bölüm
R
SAĞLIK VE ÇEVRE
R.1. TEMEL SAĞLIK HĐZMETLERĐ
R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı
KURUMUN ADI
SAYISI
Sağlık Grup Başkanlığı 11
Devlet Hastanesi 6
AÇS/AP Merkezi 2
Halk Sağlığı Laboratuvarı 3
Acil Yardım, Kur.ve Kom.Kont.
Merkezi
Acil Yardım ve Kurtarma
Đstasyonu
Sağlık Meslek Lisesi 4
Toplam Sağlık Ocağı 129
Faal Sağlık Ocağı Sayısı 122
Faal Olmayan Sağlık Ocağı 7
Merkez Ocak Ebeliği 122
Mahalle Sağlık Evi 306
Köy Sağlık Evi 171
Toplam Sağlık Evi 477
Doğum ve Çocuk Bakım Evi 2
Verem Savaş Dispanseri 2
Deri ve Zührevi Hastalıkları
Dispanseri
Özel Hastane 6
Devle Hastanesi Ek Binaları 2
NOT: Sağlık Đl Müdürlüğü bünyesinde 6 Đl Sağlık Müdür Yardımcılığı, 14 Şube Müdürlüğü vardır. Faal 122 Sağlık
Ocağımızdan 60 Sağlık Ocağı kendi binasında, 62 Sağlık Ocağı geçici binada hizmet vermektedir. 171 Köy Sağlık
Evlerinden 105'sı tip projeye uygun kendi hizmet binalarında hizmet vermektedir.306 Mahalle Sağlık evi
bulnmaktadır.
1
3
2
TABLO 127
328

ÖZEL HASTANELER
HASTANE ADI
YATAK SAYISI
Murat Cerrahi 10
Özel Hatay 56
Doğu Akdeniz 60
Defne
Faal değil
TABLO 128
Diyaliz Merkezleri
Antakya Devlet Hastanesi Diyaliz Merkezi
Đskenderun Devlet Hastanesi Diyaliz Merkezi
ĐL HASTANELERĐ
HASTANE ADI
YATAK SAYISI
Đskenderun Devlet Hastanesi Ek Binası 345
Antakya Devlet Hastanesi Ek Binası 100
Antakya Devlet Hastanesi 250
Antakya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi 105
Dörtyol Devlet Hastanesi 100
Đskenderun Devlet Hastanesi 200
Đskenderun Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi 100
Kırıkhan Devlet Hastanesi 100
Reyhanlı Devlet Hastanesi 50
Samandağ Devlet Hastanesi 50
TABLO 129
HATAY ĐLĐ YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI VE YATAK KAPASĐTELERĐ
KURUMUN ADI SAYI KADRO YATAK FĐĐLĐ YATAK
Sağlık Bakanlığı 8 955 955
S.S.K. 2 445 445
Özel 3 138 138
T O P L A M 13 1538 1538
TABLO 130
329

DĐĞER KURUMLAR
KURUMUN ADI
SAYI
Sağlık Merkezi
3 (1 adedi faal değil)
Sağlık Ocağı 128
Sağlık Evi 477
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi 2
Verem Savaş Dispanseri 2
Deri Tenasül Hastalıkları Dispanseri 2
Đskenderun Trahom Dispanseri 1
Halk Sağlığı laboratuarı 2
Hızır Acil Đstasyonu 3
Sağlık Meslek Lisesi 4
Sağlık Grup Başkanlığı 11
TABLO 131
HATAY YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI YATAK DURUMU
DEVLET HASTANELERĐ
ADI
KADRO YATAK
SAYISI
FĐĐLĐ YATAK
SAYISI
ANTAKYA DEVLET HASTANESĐ 250 199
DÖRTYOL DEVLET HASTANESĐ 100 96
ĐSKENDERUN DEVLET HASTANESĐ 200 158
KIRIKHAN DEVLET HASTANESĐ 100 75
REYHANLI DEVLET HASTANESĐ 50 44
SAMANDAĞ DEVLET HASTANESĐ 50 37
TOPLAM 750 609
TABLO 132
DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVLERĐ
ADI
KADRO YATAK
SAYISI
FĐĐLĐ YATAK
SAYISI
ANTAKYA DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVĐ 105 105
ĐSKENDERUN DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVĐ 100 107
TOPLAM 205 212
TABLO 133
330

ĐLĐMĐZDE BULUNAN ÖZEL HASTANELER
ADI
KADRO YATAK
SAYISI
FĐĐLĐ YATAK
SAYISI
ÖZEL HATAY HASTANESĐ (ANT.) 56 56
ÖZEL MURAT CER.HASTANESĐ (ANT.) 10 10
ÖZEL AKDENĐZ HASTANESĐ(ANT.) 60 60
TOPLAM 138 138
HATAY ĐLĐ DEVLET HASTANELERĐ
SSK HASTANESĐ (ANTAKYA) 100 100
SSK HASTANESĐ (ĐSKENDERUN) 345 345
TOPLAM 445 445
TABLO 135
2007 YILI HATAY ĐLĐ SAĞLIK OCAKLARI
ALTINÖZÜ
Altınözü Merkez Sağlık Ocağı
Alakent Sağlık Ocağı
Altınkaya Sağlık Ocağı
Boynuyoğun Sağlık Ocağı
Büyükburç Sağlık Ocağı
Hacıpaşa Sağlık Ocağı
Mayadalı SağlıkOcağı
Yiğityolu Sağlık Ocağı
Yolağzı Sağlık Ocağı
(FAAL DEĞĐL)
ALTINÖZÜ DEVLET HASTANESĐ
331

ANTAKYA
(Merkez Đlçe)
Antakya Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 3 Nolu Rasim Gali Sağ.Oc.
Antakya Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 5 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 6 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 7 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 8 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 9 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 10 Nolu Sağlık Ocağı
Antakya Merkez 11 Nolu Sağlık Ocağı
Anayazı Sağlık Ocağı
Avsuyu Sağlık Ocağı
Aşağıokçular Sağlık Ocağı
Bahçeköy Sağlık Ocağı
Bohşin Sağlık Ocağı
Çekmece Sağlık Ocağı
Demirköprü Sağlık Ocağı
Dursunlu Sağlık Ocağı
Ekinci Sağlık Ocağı
Gümüşgöze Sağlık Ocağı
Güzelburç Sağlık Ocağı
Harbiye Sağlık Ocağı
Karaali Sağlık Ocağı
Karlısu Sağlık Ocağı
Kisecik Sağlık Ocağı
Kuzeytepe Sağlık Ocağı
Küçükdalyan Sağlık Ocağı (Nevzat Şahin)
Madenboyu Sağlık Ocağı
Maşuklu Sağlık Ocağı
Mücahitler (Ovakent) Sağlık Ocağı
Narlıca Sağlık Ocağı
Narlıca 2 Nolu Sağlık Ocağı (FAAL DEĞĐL)
332

Odabaşı Sağlık Ocağı
Oğlakören Sağlık Ocağı
Paşaköy Sağlık Ocağı(Aşağıoba)
Serinyol 70.Yıl Sağlık Ocağı
Subaşı Sağlık Ocağı
Şenköy Sağlık Ocağı
Toygarlı Sağlık Ocağı
Turunçlu Sağlık Ocağı
Uydukent Sağlık Ocağı
Üzümdalı Sağlık Ocağı
Yeşilpınar Sağlık Ocağı
ANTAKYA DEVLET HASTANESĐ
ANTAKYA DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVĐ
ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANMASI MERKEZĐ
VEREM SAVAŞ DĐSPANSERĐ TABĐBLĐĞĐ
DERĐ VE ZÜHREVĐ HASTALIKLAR MERKEZĐ
AĞIZ VE DĐŞ SAĞLIĞI MERKEZĐ
HALK SAĞLIĞI LABORATUARI
M.K.Ü. TIP FAKÜLTESĐ HASTANESĐ
ĐSKENDERUN
Đskenderun Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Đskenderun Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Đskenderun Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı
Đskenderun Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı
Đskenderun Merkez 5 Nolu Sağlık Ocağı
Đskenderun Merkez 6 Nolu H. Şerif Tosyalı
Đskenderun Merkez 7 Nolu Org Sanayi S.O.
Đskenderun Merkez 8 Nolu Körfez S.O.
Akçalı Đzzettin Reyhanoğlu Sağ.O
A.KepirceFehmi Gündüz Sağ. Oc
Azganlık Sağlık Ocağı
Bekbele Sağlık Ocağı
Denizciler Sağlık Ocağı
333

Gözcüler Sağlık Ocağı
Güzelköy Sağlık Ocağı
Höyük Sağlık Ocağı
Karayılan Sağlık Ocağı
Konacık Sağlık Ocağı
Konarlı Sağlık Ocağı
(FAAL DEĞĐL)
Madenli Sağlık Ocağı
Nardüzü Sağlık Ocağı
Đsdemir Sağlık Ocağı
(FAAL DEĞĐL)
Sarıseki Sağlık Ocağı
Şarkkonak Sağlık Ocağı
Uluçınar Sağlık Ocağı
Üçgüllük Sağlık Ocağı
ĐSKENDERUN DEVLET HASTANESĐ
ĐSKENDERUN DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVĐ
ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANLAMASI MERKEZĐ
VEREM SAVAŞ DĐSPANSERĐ TABĐBLĐĞĐ
HALK SAĞLIĞI LABORATUARI
SAMANDAĞ
Samandağ Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Samandağ Merkez 2 Nolu Mevlüt Gümüş
Değirmenbaşı Sağlık Ocağı
Karaçay Sağlık Ocağı
Koyunoğlu Sağlık Ocağı
Mağaracık Sağlık Ocağı
Mızraklı Sağlık Ocağı
Sutaşı Sağlık Ocağı
Tavla Sağlık Ocağı
Tekebaşı Sağlık Ocağı
Teknepınar Sağlık Ocağı
Uzunbağ Sağlık Ocağı
Yaylıca Sağlık Ocağı
334

Çökek Sağlık Ocağı
SAMANDAĞ DEVLET HASTANESĐ
KIRIKHAN
Kırıkhan Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Kırıkhan Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Kırıkhan Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı
Ceylanlı Sağlık Ocağı
Çamsarı Sağlık Ocağı
Kurtlusoğuksu Sağlık Ocağı
Muratpaşa Sağlık Ocağı
Saylak Sağlık Ocağı
KIRIKHAN DEVLET HASTANESĐ
REYHANLI
Reyhanlı Merkez 1 Nolu 70.Yıl Sağlık Ocağı
Reyhanlı Merkez 2 Nolu Dr.Gani Bahadırlı S
Reyhanlı Merkez 3 Nolu Nuri-Filiz Bahadır
Reyhanlı Merkez 4 Nolu S.O.
Konuk Sağlık Ocağı
REYHANLI DEVLET HASTANESĐ
KUMLU
Kumlu Merkez Sağlık Ocağı
Akpınar Köyü Sağlık Ocağı
Batıayrancı Sağlık Ocağı
YAYLADAĞI
Yayladağı Merkez Sağlık Ocağı
Karaköse Sağlık Ocağı
Yeditepe Sağlık Ocağı
Kışlak Sağlık Ocağı
DÖRTYOL
Dörtyol Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Dörtyol Merkez 2 Nolu Doğan Yiğit S. O.
Dörtyol Merkez 3 Nolu Fatma Đlhan Sağ.Oc.
Dörtyol Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı
335

Dörtyol Merkez 5 Nolu Harun Taş Sağ.Oc.
Payas Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Payas Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Payas Merkez 3 Nolu Mehmet Yiğit S.O.
Altınçağ Sağlık Ocağı
Karakese Sağlık Ocağı
Kuzuculu Sağlık Ocağı
Yeniyurt Sağlık Ocağı
Yeşilköy SağlıkOcağı
DÖRTYOL DEVLET HASTANESĐ
ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANMASI MERKEZĐ
HALK SAĞLIĞI LABORATUARI
HASSA
Hassa Merkez Sağlık Ocağı
Akbez Sağlık Ocağı
Aktepe Sağlık Ocağı
Ardıçlı Sağlık Ocağı
Küreci Sağlık Ocağı
Söğüt Sağlık Ocağı
HASSA DEVLET HASTANESĐ
ERZĐN
Erzin Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Erzin Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Erzin Merkez 3 Nolu H.Mehmet Özmen SO
BELEN
Belen Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı
Belen Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı
Belen Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı
ALĐ TEKTEN SAĞ.OC.
(FAAL DEĞĐL)
336

AYLAR
R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar
Đlimizde en sık karşılaşılan Bulaşıcı Hastalıkların, ilçelere ve aylara göre son 3 yılın vaka
sayısı dağılımı aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.
HATAY ĐL TOPLAMI:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
KABAKULAK
2005
2006
2007
KUDUZ RĐSKLĐ
TEMAS
2005
2006
2007
ŞARK
ÇIBANI
OCAK 0 0 0 0 4 4 7 31 39 9 4 7 2 2 4 15 17 25 18 63 125 40 1 0
ŞUBAT 0 0 0 3 5 2 14 32 21 10 12 4 2 2 1 10 20 14 18 65 88 36 7 3
MART 1 1 0 11 2 8 14 31 32 9 13 4 1 5 1 88 36 19 107 93 99 31 8 7
NĐSAN 0 0 0 3 11 2 10 21 14 21 10 14 4 1 14 0 88 27 369 94 105 22 5 3
MAYIS 0 0 1 1 7 6 4 23 13 9 3 11 0 5 8 0 126 36 162 100 117 18 9 4
HAZĐRAN 0 0 0 6 10 5 5 14 15 6 12 7 0 3 3 16 82 20 117 144 195 17 4 3
TEMMUZ 1 2 3 4 18 7 4 7 23 6 7 16 2 5 3 9 66 15 150 172 129 30 10 10
AĞUSTOS 10 6 3 0 12 4 8 9 22 8 3 17 1 1 11 5 15 8 98 122 154 3 1 7
EYLÜL 1 6 10 0 9 7 11 4 27 0 2 10 1 0 3 4 2 7 93 132 114 8 8 12
EKĐM 2 1 3 4 15 4 18 21 27 8 1 8 0 1 0 3 16 2 87 177 137 3 3 6
KASIM 3 0 1 3 9 5 25 24 44 12 6 10 4 1 6 10 46 41 48 113 184 3 1 8
ARALIK 2 0 3 7 4 6 54 14 29 7 7 7 3 1 1 16 27 17 57 78 101 7 2 4
TOPLAM 20 16 24 42 106 60 174 231 306 105 80 115 20 27 55 176 541 231 1324 1353 1548 218 59 67
2005
2006
2007
AYLAR
ALTINÖZÜ:
AKUT
KANLI
ĐSHAL
BRUSELLOZ
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
ŞARK
ÇIBANI
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
OCAK 6 3 1 3 8 8 15 1
ŞUBAT 2 1 4 1 5 4 2
MART 1 5 3 17 1 9 11 6 2 3
NĐSAN 3 1 1 1 16 8 3 6
MAYIS 2 1 2 1 16 9 8
HAZĐRAN 1 4 1 5 0 21 15 5
TEMMUZ 3 1 1 2 1 24 18 4 1
AĞUSTOS 3 1 1 21 12 2
EYLÜL 1 1 2 11 9 2
EKĐM 2 3 4 1 10 9 3 1 1
KASIM 3 2 1 1 1 11 11 6
ARALIK 1 6 1 1 1 6 16 1 2 1
TOPLAM 0 0 0 0 14 1 15 26 9 8 1 4 0 0 24 8 6 158 130 57 12 5 1
337

AYLAR
ANTAKYA:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 2 21 17 4 1 5 2 2 5 8 15 1 29 45 4
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
ŞUBAT 7 24 8 2 4 4 1 5 8 5 4 18 18 1 3
MART 1 1 4 21 13 5 5 3 1 5 58 8 14 29 34 48 1 3
NĐSAN 1 1 1 7 14 6 5 3 2 1 14 19 152 28 30 1 3 2
MAYIS 3 0 2 21 3 3 2 2 2 21 26 65 54 32 1 1 0
HAZĐRAN 3 0 3 9 14 3 7 2 3 1 14 27 18 59 57 80 2 0
TEMMUZ 1 2 3 3 1 6 13 4 5 3 1 6 20 12 59 65 54 3 1 5
AĞUSTOS 10 6 5 1 1 3 16 1 1 1 1 4 4 6 27 24 63 2
EYLÜL 1 6 2 2 3 4 20 1 1 1 3 1 6 42 61 46 2 1 4
EKĐM 1 1 6 2 9 15 16 2 1 5 1 2 8 2 29 74 38 1
KASIM 2 1 4 15 17 24 9 1 1 4 10 27 18 38 79 1
ARALIK 2 3 1 30 10 11 5 2 1 1 1 13 12 25 26 21 1
TOPLAM 17 15 0 9 29 8 83 165 161 34 34 33 5 18 5 102 142 162 510 508 554 13 8 22
2006
2007
AYLAR
BELEN:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 1 2 4
ŞUBAT 2 6
MART 1 3 1 1 0
NĐSAN 1 4 1 1
MAYIS 1 0 1 1 1
HAZĐRAN 0 0 0 1 0
2005
TEMMUZ 1 3 1 5 1
AĞUSTOS 1 3 4 1
EYLÜL 0 1 1 1 3
EKĐM 1 4 1
KASIM 1 1 3
ARALIK 1 1 1 2 2 1 2
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
TOPLAM 1 3 3 1 2 6 3 0 2 0 0 1 0 13 20 25 0 1 0
2006
2007
338

AYLAR
DÖRTYOL:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 5 1 4 1 4 21
2005
ŞUBAT 1 5 1 4 1 1 2 10 24 2
2006
ŞARK
ÇIBANI
MART 4 3 3 4 1 2 1 0 14 13 10 1
NĐSAN 1 1 2 4 2 1 1 44 9 10
MAYIS 3 1 0 1 2 14
HAZĐRAN 1 0 2 1 0 16 18
TEMMUZ 0 1 1 1 1 26 2
AĞUSTOS 2 3 1 1 1 1 17 15
EYLÜL 1 1 0 1 2 4 10 1
EKĐM 1 2 2 2 3 33 18
KASIM 1 1 2 5 21 22
ARALIK 1 1 1 2 4 1 1 3 31
TOPLAM 0 1 6 1 6 4 8 24 10 17 3 3 2 1 8 6 6 66 158 195 3 1
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
AYLAR
ERZĐN:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
KABAKULAK
2005
2006
2007
2005
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 5 0 7 1
ŞUBAT 1 4 1 3 3
MART 4 5 3
NĐSAN 2 3 11 1
MAYIS 4 4
HAZĐRAN 1 5 3 5
TEMMUZ 0 2 1 3 7 7
AĞUSTOS 6 1 1
EYLÜL 5 3 6
EKĐM 6 4 9
KASIM 1 1 1 2 2 8
ARALIK 1 1 1 2 2 4 1
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
TOPLAM 0 0 0 0 2 0 1 3 2 1 1 1 0 0 0 44 35 68 6 0
2006
2007
339

AYLAR
HASSA:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 1 1 1 1 1 4 7
2005
ŞUBAT 1 1 1 2 3 6
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
MART 1 1 1 4 3 4 1
NĐSAN 2 12 9 11 1
MAYIS 1 1 2 3 3 4 1
HAZĐRAN 1 1 1 2 7 5 1
TEMMUZ 1 5 1 9 7
AĞUSTOS 2 4 2 16 1
EYLÜL 1 3 15 6
EKĐM 2 1 1 2 11 12 9 2
KASIM 2 1 1 1 4 8 2
ARALIK 2 1 2 8 4 2
TOPLAM 0 0 8 9 0 0 6 1 2 4 1 0 1 0 2 19 1 36 87 68 19 1
2006
2007
AYLAR
ĐSKENDERUN:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 5 1 6 2 4 13 23
2006
ŞUBAT 1 0 3 3 4 3 1 1 7 2 1 11 11 24 4
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
ŞARK
ÇIBANI
MART 1 2 1 2 7 7 8 3 43 16 18 24 3 1
NĐSAN 1 0 2 6 4 11 2 29 1 56 26 21 13 2 0
MAYIS 1 1 3 1 1 2 61 66 15 33 14 8 3
HAZĐRAN 1 5 2 0 1 3 20 28 20 30 12 1 1
TEMMUZ 1 2 3 4 1 6 3 2 25 30 30 24 24 5 3
AĞUSTOS 2 1 3 2 1 3 2 3 31 30 34 3 1 4
EYLÜL 5 1 1 3 5 0 20 28 27 1 7 6
EKĐM 2 1 2 1 5 6 2 23 27 25 2 3
KASIM 1 1 1 1 1 14 0 3 4 11 7 12 18 31 6
ARALIK 1 1 5 12 1 1 6 14 8 26 1 1 2
TOPLAM 1 1 11 4 8 18 29 14 69 18 5 8 7 2 11 171 19 326 233 293 139 34 29
2005
2006
2007
340

AYLAR
KIRIKHAN:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
2006
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
ŞARK
ÇIBANI
OCAK 1 1 0 12 0
ŞUBAT 2 2 1 2 2 1 1 5 0 1 1 0
MART 1 1 1 1
NĐSAN 1 2 1 2 44 1 0 0
MAYIS 2 6 2 3 1 0 1
HAZĐRAN 1 1 4 2 7 2 2 2 2
TEMMUZ 3 3 2 1 3 1 1 0 2 2 0
AĞUSTOS 1 1 1 2 11 1 1
EYLÜL 4 2 0 0 0 4 0
EKĐM 1 0 0 1 1 0
KASIM 2 3 2 1 6 3 1 1 1
ARALIK 0 2 4 1 1 0 1 1
TOPLAM 0 7 3 11 14 2 2 8 3 4 23 0 1 21 1 6 0 45 10 7 23 6 7
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
AYLAR
KUMLU:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 0 5 4
ŞUBAT 1 1 5
MART 1 2 1 3 3 3
NĐSAN 1 1 6 7
MAYIS 1 1 3 4
HAZĐRAN 10 0
2005
TEMMUZ 5 3 1 3 5 12
AĞUSTOS 2 9 3
EYLÜL 1 1 5
EKĐM 1 1 7 5
KASIM 2 3 6
ARALIK 1 7 3
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
2006
2007
TOPLAM 0 0 2 7 2 4 1 0 1 0 2 3 3 1 6 60 57 0 0
341

AYLAR
REYHANLI:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 2 3 1 1 2 1 1 4 3
ŞUBAT 1 2 0 1 1 9 9
MART 1 2 2 3 1 1 4 1 1 4
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
NĐSAN 1 2 1 0 1 1 8 13 7 1
MAYIS 1 2 1 1 2 10
HAZĐRAN 4 4 1 1 38
TEMMUZ 4 3 26 2
AĞUSTOS 0 2 24
EYLÜL 4 1 0 2 2
EKĐM 5 2 1 20
KASIM 2 1 2 10 2 7 11 1
ARALIK 2 1 1 3 5 2 2 8
TOPLAM 1 0 7 25 8 10 3 3 3 3 1 2 0 9 34 1 44 26 138 1 1
2006
2007
AYLAR
SAMANDAĞ:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
KABAKULAK
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 2 2 7 1 1 2 2 6 3 2 0
ŞUBAT 1 3 0 0 2 1 2 2
2005
MART 2 1 3 3 0 0 14 0 1 0 1
NĐSAN 1 2 1 8 12 37 1 20 1
MAYIS 3 5 1 4 39 6 3 2 1 1
HAZĐRAN 0 1 0 0 28 0 1 1
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
TEMMUZ 1 1 4 1 1 11 0 3 1 1
AĞUSTOS 1 1 4 3 12 0 4 1 0 0
EYLÜL 2 2 1 5 3 1 1 1 4 2
EKĐM 2 3 0 0 3 0 2 3 1
KASIM 1 5 1 1 1 1 1 1 1 2 9 6 3 8
ARALIK 7 1 4 1 11 3 1 1
TOPLAM 0 0 0 1 0 19 5 21 21 10 37 2 2 23 13 151 23 28 15 22 2 4
2006
2007
342

AYLAR
YAYLADAĞI:
2005
AKUT
KANLI
ĐSHAL
2006
2007
BRUSELLOZ
2005
2006
2007
2005
AKUT VĐRAL HEPATĐTLER
Hepatit A Hepatit B Hepatit C
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
KABAKULAK
2005
2006
2007
2005
KUDUZ
RĐSKLĐ
TEMAS
OCAK 1 1 0 1 1 6
ŞUBAT 1 1 3 7 5 1
MART 1 3 1 5 8 3 1
NĐSAN 1 4 6 3 3
MAYIS 1 1 3 7 8 3
HAZĐRAN 2 1 1 7 11 1
2006
2007
2005
ŞARK
ÇIBANI
TEMMUZ 1 0 1 7 11 1 1
AĞUSTOS 0 7 9 9
EYLÜL 1 1 0 9 7 3
EKĐM 1 0 2 7 6
KASIM 1 1 1 4 2 1
ARALIK 1 2 1 5 3 2
TOPLAM 0 2 0 1 0 2 5 3 1 0 0 2 4 12 48 71 64 0 5 1
2006
2007
R.1.2.1. içme ve Kullanma Suları
SULARLA ĐLGĐLĐ KONTROL VE ISLAH ÇALIŞMALARI
1. 1580 Sayılı Belediyeler Kanununun 15. Maddesi ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha
Kanununun 31. Maddesi belediyeleri halka hijyenik içme ve kullanma suyu temini ile vazifeli
kılmıştır.
Bu nedenle içme ve kullanma suyu şebekesine sahip olan tüm belediyelerin sularının
klorlanması sağlanacaktır.
a). Klorlanan içme ve kullanma sularında bakiye klor araması, ilgili genelgeler
doğrultusunda yapılacaktır.
b). Su kalitesinin devamlı olarak bozuk çıkan içme ve kullanma suyu tesislerinde kirlilik
nedeni araştırılacak, sorunun ortadan kaldırılması için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacaktır.
c). Başka illerden gelip satışa arz edilen kaynak suları devamlı olarak kontrol altında
bulundurulacaktır. Yaz mevsimi boyunca her ay numune alınacaktır.
d). Şehirlerarası sefer yapan otobüslerde bulundurulan şişelenmiş kaynak suları devamlı
kontrol edilecek sağlığa zararlı bir durum saptandığında gerekli önlemler alınacaktır.
e). Đlimiz dahilinde satışı yapılan maden sularından numuneler alınacak gerekli analizleri
yaptırılacak ve sonuçtan Bakanlığımıza bilgi sunulacaktır.
Đl Sağlık Müdürlüğü Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesi çalışmaları:
AMAÇ:
• Çevre Sağlığı Sorunlarını tespit etmek
• Nedenlerini araştırmak
• Çözümleri için gerekli önlemleri almak
• Đnsanların bedeni, ruhi sosyal huzuruna etki yapan faktörleri en aza indirmek
343

• Halkın sağlığını ilgilendiren acil durumlarda genel sağlığın korunması için önlemleri
almak,
Bakteriyolojik Su Numunesi
Toplam Bakteriyolojik Đçilir durumda olan Đçilmez durumda olan numune
numune sayısı
numune sayısı
sayısı
7300 5322 (%72,9) 1978 (%27,1)
Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesi Yüzme Suları ile ilgili
çalışmalar:
Đlimizdeki Yüzme suları kontrol amacıyla 15.Mayıs 15 Ekim tarihleri arasında 15 gün
aralıklarla toplam 6 noktadan numuneler alınmış ve incelenmiştir
Alınan Numune Uygun Uygun Değil
41 26(%63,4) 15(%36,6)
Havuz Kimyasalları
Đşyeri Sayısı
Kontrol Sayısı
1 1
Kaplıcalar:
Đlimizde Kumlu Đlçesinde bulunan Bakanlığımızdan ruhsatlı Hamamat Kaplıcaları
Denetlenmiştir.
Denetim Sayısı Alınan Numune Sonuç
3 3 Uygun
Bakiye Klor Ölçüm Sayıları
Toplam Bakiye Klor
Sayısı
Bakiye Kloru Yeterli numune
sayısı
Bakiye Kloru yetersiz
numune sayısı
35.278 28.201(%79.93) 7.473(%20.7)
Islah edilen:1148
344

Kimyasal Su Analizi Durumu
Toplam Kimyasal su
numunesi
Uygun olan
Uygun Olmayan
Taklit
olduğu
1599 1372(%85.9) 216(%13.5) 11(0.6)
Kaynak Suları
Denetim Sayısı Alınan Numune Uygun Uygun Değil
12 18 17(%94.4) 1(%5.6)
- Đlimizde Samandağ ve Hassa Đlçelerinde birer adet Kaynak Su Tesisi ile Antakya Merkez
Đlçemizde 1 adet Doğal Mineralli Su mevcuttur.
Yapılan Yasal Đşlem:
2 Adet Kaynak Suyu Đşletmesine her bir işletmeye 5.918YTL para cezası verilmiştir.
Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesi Turizm Sağlığı Hizmetleri:
Deniz Sularından 15.Mayıs 15 Ekim tarihleri arasında 15 günlük aralıklarla toplam 32
noktadan numuneler alınmıştır.
Total Koliform, Fekal Kaliform, Fekal Streptokok yönünden incelenmiştir.
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Mavi Bayrak projesi çerçevesinde belirlenen bir işletmeye
Mavi Bayrak verilmiştir.
Alınan numune sayısı Uygun Uygun Değil
288 213(%74) 75(%26)
R.1.2.2. Denizler
Đskenderun ve Dörtyol sahil şeridinde sanayi kuruluşları yoğun olarak, Arsuzda ise Turizm
amaçlı 2. konutlar bulunmaktadır. Đlimizde hiçbir belediye altyapı problemini çözmemiştir. Antakya
belediyesinde arıtma tesisi mevcut olup çeşitli sebeplerden dolayı çalıştırılmamaktadır. Đskenderun
ilçesi Ortadoğu’ya açılan bir liman şehridir. Ayrıca Samandağ ilçemize Suriye ve açık denizlerden
bırakılan katı atıklar sahil şeridini kirletmektedir. Đkinci konutların bazılarında ( Sitelerden) atık
345

sularını arıtma sistemlerinden geçirildikten sonra deşarj edilmektedirler. Arıtma sistemleri bulunmayan
konutlarda çok sayıdadır.
R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar
Đlimizde en sık görülen zoonoz hastalıklar
• Leishmaniasis (Şark Çıbanı) : Đlimizde en sık Đskenderun ilçesinin Konacık, Höyük ve
Hatun köyleri ile Kırıkhan ilçesinin Kurtlusoğuksu bölgelerinde görülmektedir. Hastalık
daha çok Ekim-Şubat dönemlerinde tanı almaktadır.
• Brucelloz: Hastalık daha çok Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı bölgelerinde daha çok kırsalda
gözlenmektedir. Hastalık hayvansal ürünlerin pişirilmeden yenmesi sonucunda
bulaşabilmektedir.
• Kuduz Riskli Temas: Yaz aylarında özellikle okulların tatile girmesiyle birlikte hayvan
ısırıklarında artış olmaktadır. Ancak sağlık kurumlarında alınan tedbirler sayesinde
yüksek ısırık vakalarına rağmen ilimizde kuduz hastalığına rastlanmamaktadır.
R.1.3. Gıda Hijyeni
GIDA ĐMAL YERLERĐ KONTROLÜ
UYGUN
KONTROL EDĐLEN
UYGUN DEĞĐL
5627 5429 198
TABLO 146
GIDA ĐLE ĐLGĐLĐ DENETĐMDE UYGULANACAK ESASLAR VE YAPILACAK ĐŞLEMLER
a). Bu kontroller esnasında öncelikle işletmelerin Gayri Sıhhi Müessese Yönetmeliği ile
Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen asgari teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu incelenerek
şüphe edilen durumlarda Laboratuar teyidi için usulüne uygun numuneler alınacaktır.
b). Dayanıklı ve ambalajlı gıda ve halk sağlığını ilgilendiren eşya ve levazımın kontrolü
özellikle üretim hazırlama ve depolama yerlerinde, (Fabrika, başbayii) dayanıksız çabuk bozulabilen
gıda maddelerinin kontrolü ise üretim ve hazırlama yerleri ile birlikte satış yerlerinde yapılacaktır.
c). Duyusal muayeneler sonucunda sağlığa zarar verecek derecede bozulmuş oldukları tespit
edilenler hakkında Gıda Maddeleri Tüzüğünün 711. Maddesi, taklit veya tağşiş olduğu tespit edilen
gıda maddeleri ve halk sağlığını ilgilendiren eşya ve levazım için Gıda Maddeleri Tüzüğünün 710.
Maddesi uygulanacaktır.
d). Gerek duyusal muayenelerde ve gerekse laboratuar analizleri sonucunda tespit edilen
bozukluklardan ıslahı mümkün olanların eksiklerinin giderilmesi için işletmeye belli bir süre verilerek,
346

yazılı uyarıda bulunulacaktır. Ancak uyarı sonunda gerekli düzeltmeler yerine getirilmediği taktirde
yasal işlem yapılacaktır.
e). Yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı hastalıklar ve beslenme sorunlarının tespiti ile gıda
zehirlenmeleri ve gıdalarla bulaşan hastalıklar yönünden yapılan kontrollerde vakanın özelliğine göre
laboratuar ve ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılarak belirlenecek, çalışma esaslarına göre hareket
edilecektir.
f). Tüketicilerin hizmet kapsamı içine giren konularda yapacakları şikayet ve ihbarlar öncelikle
değerlendirilecek ve tüketicilerin işbirliğini temin amacı ile yapılan işlemlerde sonuç hakkında ilgililere
bilgi verilecektir.
g). Gıda Kontrol Hizmetlerinde gerek ikilemeleri önlemek ve böylece imalatçı ve satıcının
tedirginliğine mani olmak ve gerekse hizmette etkinliği sağlamak bakımından Belediye bulunan
yerlerde Belediye Teşkilatı ile sıkı işbirliği yapılacaktır. Bunun için;
Sağlık ocaklarınca oluşturulacak Saha Gıda Kontrol Ekiplerince Belediyesi bulunan yerlerde Belediye
görevlilerinin de bulundurulması temin edilecektir.
Gerektiğinde kontrollerde uygun bulunmayan işletmelerin cezalandırılmasında Belediye yasalarından
istifade etme imkanlarının kullanılması sağlanacaktır.
GIDA SATIŞ YERLERĐ
KONTROL SAYISI UYGUN UYGUN DEĞĐL
21061 20293 768
TABLO 147
GIDA MADDELERĐNDEN NUMUNE ALMA ESASLARI VE SIKLIĞI
Sağlık Bakanlığı tarafından Gıda Maddeleri Tüzüğüne uygun olarak çıkarılan 389 sayılı gıda
maddeleri ve sulardan numune alma rehberinden yararlanılacaktır.
1.Gıda maddelerinden her 100 kişiye 1 numune olacak şekilde alınacaktır. Örneğin
10.000 nüfuslu bir sağlık ocağı bölgesinden alınacak numune sayısı 100 adet olacaktır.
2. Alınan numuneler + 5 C derecede muhafaza edilecek veya laboratuara hemen
gönderilecektir.
3. Yeddi emine alınan numuneler için numune alma tutanağında bu durum mutlaka
belirtilecektir.
4. Numuneler alınırken imal yerinin adresi veya imalatı yapan şahsın adresi tutanakta
belirtilecektir. Bilhassa gıda maddesi satışı yapan yerlerde bu hususlara mutlaka dikkat edilecektir.
G I D A N U M U N E S Đ
NUMUNE
SAYISI
GMT’YE
UYGUN
UYGUN
DEĞĐL
NUMUNE
SAYISI
GMT’YE
UYGUN
UYGUN
DEĞĐL
339 157 182 764 696 68
TABLO 148
347

R.1.4. Aşılama Çalışmaları
Yaş gruplarına göre yapılan aşılar ve sayıları;
0-6 yaş grubu:
DaBT-IPV-Hib aşısı dört doz (2,4,6,18.aylar)
Oral polio iki doz (6 ve 18. Aylarda)
BCG bir doz (2.ayda)
KKK
bir doz (12. Aydan itibaren)
Hepatit
üç doz (doğumda, 1. ve 6.aylarda)
Okul aşıları:
a-ilköğretim 1. sınıf,
Td
Oral polio
KKK
b- ilköğretim 8. sınıf,
bir doz
bir doz
bir doz
Td
bir doz
15–49 YAŞ KADIN GRUBU;
Td
beş doz
Yetişkin (Risk gruplarına) ;
Td
beş doz
Hepatit
üç doz
Hac ve umre aşısı;
Menenjit
bir doz
Oral polio
bir doz
Aşı çalışmalarının yapıldığı birimler;
Sağlık evi
Sağlık ocağı
Hastane
Diyaliz merkezleri
1. TUR
2000 YILI ULUSAL AŞI GÜNLERĐ ÇALIŞMALARI
( Çocuk Felci Hastalığını Eradike Etmek Đçin Yapılan Polio Aşılama Çalışmaları )
YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%)
0 YAŞ 27408 27700 101.07
1 YAŞ 27408 26304 95.97
2 YAŞ 27408 27953 101.99
3 YAŞ 27408 28380 103.55
4 YAŞ 27408 29919 109.16
TOPLAM 137040 140256 102.35
348

2. TUR
YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%)
0 YAŞ 27408 28523 104.07
1 YAŞ 27408 26542 96.84
2 YAŞ 27408 28536 104.12
3 YAŞ 27408 28736 104.85
4 YAŞ 27408 30637 111.78
TOPLAM 137040 142974 104.33
TABLO 149
2001 YILI ULUSAL AŞI GÜNLERĐ ÇALIŞMALARI
1.TUR
YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%)
0 YAŞ 27980 27696 98.98
1 YAŞ 27980 27876 99.63
2 YAŞ 27980 28295 101.13
3 YAŞ 27980 29340 104.86
4 YAŞ 27980 29280 106.58
TOPLAM 139900 143027 102.23
2.TUR
YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%)
0 YAŞ 27980 28488 101.81
1 YAŞ 27980 27498 98.27
2 YAŞ 27980 28349 101.31
3 YAŞ 27980 29423 105.15
4 YAŞ 27980 30015 107.27
TOPLAM 139900 143773 102.76
TABLO 150
SAĞLIK OCAKLARINDA YAPILAN ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVĐMĐ
2.ayın
sonu
3.ayın
sonu
4.ayın
sonu
9.ayın
sonu
16-24
ay
Đlkokul
1
Đlkokul
5 Lise 1
BCG I R
DBT I II III R
Oral Polio I II III R R
Kızamık I R
Td + +
TT +
Hepatit B I II III
TABLO 151
349

HATAY ĐLĐ 1999 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI
28975
I
Difteri Boğmaca Tetanoz
II 28327
III 27473
I 28975
Polio Aşısı
II 28327
III 27473
Kızamık Aşısı I 27157
BCG Aşısı I 29543
I 2608
Hepatit B Aşısı
II 2529
III 1769
Td Aşısı 760
TT ( Okul ) 15783
TT ( Diğer Tetanoz ) 39619
Gebe Tetanoz 11762
TABLO 152
HATAY ĐLĐ 1999 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI
AŞI ADI HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞI ORANI ( % )
DBT I 27698 28975 104
DBT II 27698 28327 102
DBT III 27698 27473 99
POLĐO I 27698 28975 104
POLĐO II 27698 28327 102
POLĐO III 27698 27473 99
BCG 27698 29543 106
KIZAMIK 27698 27157 98
HEPATĐT B I 27698 2608 9
HEPATĐT B II 27698 2529 9
HEPATĐT B III 27698 1769 6
TABLO 153
350

2000 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI
I 29178
Difteri Boğmaca Tetanoz
II 28087
III 27212
I 29178
Polio Aşısı
II 28087
III 27212
Kızamık Aşısı I 26019
BCG Aşısı I 27052
I 27643
Hepatit B Aşısı
II 26665
III 23348
Td Aşısı 81281
TT ( Okul ) 26066
TT ( Diğer Tetanoz ) 51507
TABLO 154
HATAY ĐLĐ 2000 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI
AŞI ADI HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞI ORANI ( % )
DBT I 27408 29178 106.4
DBT II 27408 28087 102.4
DBT III 27408 27212 99.2
POLĐO I 27408 29178 106.4
POLĐO II 27408 28087 102.4
POLĐO III 27408 27212 99.2
BCG 27408 27052 98.7
KIZAMIK 27408 26019 94.9
HEPATĐT B I 27408 27643 100.8
HEPATĐT B II 27408 26665 97.2
HEPATĐT B III 27408 23348 85.1
TABLO 155
351

Difteri Boğmaca Tetanoz
2001 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI
I
29540
II 28758
III 27737
I 29540
Polio Aşısı
II 28758
III 27737
Kızamık Aşısı I 27490
BCG Aşısı I 28986
I 28622
Hepatit B Aşısı
II 27891
III 25456
Td Aşısı 39577
TT ( Okul ) 18497
TT ( Diğer Tetanoz ) 43233
TABLO 156
HATAY ĐLĐ 2001 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI
AŞI ADI HEDEF NÜFUS(12 AYLIK) YAPILAN AŞI AŞI ORANI ( % )
DBT I 27408 29540 107
DBT II 27408 28758 104
DBT III 27408 27737 101
POLĐO I 27408 29540 107
POLĐO II 27408 28758 104
POLĐO III 27408 27737 101
BCG 27408 28986 105
KIZAMIK 27408 27490 100
HEPATĐT B I 27408 28622 104
HEPATĐT B II 27408 27891 101
HEPATĐT B III 27408 25456 92
TABLO 157
352

TABLO 158
2002 YILI AŞI SONUÇLARI ÇĐZELGESĐ
YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN AŞI DOZLARI
AŞI
Uygu
lama
YAŞ
(O-11 Ay)
1-4 YAŞ
(12-59 Ay)
5-9 YAŞ 10-14 YAŞ
15 YAŞ VE
ÜZERĐ
TOPLAM
DĐFTERĐ
BOĞMACA
TETANOZ
AŞISI
I 1484 1484
II 1494 1494
III 1414 1414
R 1410 1410
TOPLAM DBT 5802
I 1484 1484
POLĐO
AŞISI
II 1494 1494
III 1414 1414
R 1410 1619 3029
TOPLAM POLĐO 7421
KIZAMIK
AŞISI
I 1542 1542
R 16 1572 1588
TOPLAM KIZAMIK 3130
PPD
BCG
AŞISI
I 1342 1342
R 1572 1572
TOPLAM BCG 2914
HEPATĐT -B
AŞISI
I 1467 1467
II 1511 1511
III 1501 1501
TOPLAM HB 4479
Td AŞISI 1530 956 2486
TT (Okul) 125 125
DĐĞER TETANOZ 52 87 105 431 675
GEBE
GEBE DEĞĐL
15-49 YAŞ
KADIN
TETANOZ
AŞISI
TT1 556 54 610
TT2 333 5 338
TT3 8 8
TOPLAM TT 897 59 1756
Kaynak : Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürlüğü
353

R.1.5. Bebek Ölümleri
ĐL GENELĐNDE BEBEK ÖLÜMLERĐNĐN YILLARA GÖRE DEĞĐŞĐM HIZI 2007 YILI
VERĐLERĐ
7-28
ÖLÜM NEDENLERĐ 0. gün 1-2 gün 3-6 gün
29.364 gün
gün
Masere Ölü Doğum 29
Taze Ölü Doğum 15
Doğum Travması 0 1 0 0 0
Konjenital Anomali 28 7 10 1 18
KKH 4 3 9 7 4
Prematürite 34 25 14 14 0
Özel
Durumlar(HF,RDS,Mekonyum)
8
Perinatal Asfiksi 3 9 2 3
Sepsis 0 0 2 5 4
ASYE 0 1 0 3 8
Đshal 0 0 0 0 1
Menenjitler 0 0 0 0 0
IVH 0 0 0 0 0
Diğer 2 8 6 6 21
Neonatal Tetanos 0 0 0 0 0
Meningokok enf. Ve diğer 0 0 0 0 0
Maling hastalık 0 0 0 0 0
Kazalar 0 0 0 0 1
Toplam 123 54 43 39 57
354

BEBEK ÖLÜMLERĐ-2002
1997 1998 1999 2000 2001 2002
GENEL NÜFUS 1.240.449 1.246.693 1.263.570 1.278.332 1.294.820 1.293.551
HANE SAYISI 236.115 240.736 254.577 251.755 260.268 262711
HANE BAŞINA
NÜFUS
15-49 YAŞ
KADIN SAYISI
CANLI
DOĞUM
SAYISI
GENEL
DOĞURGANLI
K HIZI
KABA DOĞUM
HIZI
5 5 5 5 5 4.9
338.767 342055 347.461 351.494 358.344 358.958
18.876 18.847 17.579 18.683 17.250 16.142
‰ 56 ‰55.1 ‰49.63 ‰53.1
‰15 ‰15.12 ‰13.67 ‰14.6
‰48 ‰45
‰13.3 ‰12.4
BEBEK SAYISI 27.741 28.471 27.774 28.395 28.382 26.285
ÖLEN BEBEK
SAYISI
BEBEK ÖLÜM
HIZI
TOPLAM
ÖLÜM SAYISI
KABA ÖLÜM
HIZI
348 289 208 235 209 155
‰18 ‰24.34 ‰12 ‰12.5
‰12.12 ‰10
1.753 1.669 1.348 1.521 1.496 1.570
‰1 ‰1,3 ‰1,34 ‰1.18 ‰1.4 ‰1,2
ÖLEN ANNE
SAYISI
ANA ÖLÜM
HIZI
9 4 7 12 9 39
‰oo47.6 ‰oo21,2 ‰oo39.6 ‰oo64 ‰oo52.2 ‰oo242
DÜŞÜK SAY. 1.149 787 657 684 567 514
DÜŞÜK HIZI ‰59 ‰40 ‰26 ‰36 ‰32 ‰50
355

TABLO 159
ANTAKYA
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Antakya Merkez 1 Nolu 0 0 0 0 0 14,42 14,42
Antakya Merkez 2 Nolu 8,37 8,37 0 0 0 4,18 4,18
Antakya Merkez 3 Nolu 10,1 20,2 10,1 0 10,1 3,37 13,47
Antakya Merkez 4 Nolu 2,64 10,55 7,92 2,64 10,55 0 10,55
Antakya Merkez 5 Nolu 6,01 6,01 0 0 0 0 0
Antakya Merkez 6 Nolu 6,9 10,34 3,45 0 3,45 6,9 10,34
Antakya Merkez 7 Nolu 0 0 0 0 0 6,49 6,49
Antakya Merkez 8 Nolu 0 0 0 0 0 29,41 29,41
Antakya Avsuyu 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Bohşin _ _ _ _ _ _ _
Antakya Bahçeköy 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Çekmece 10,36 10,36 0 0 0 0 0
Antakya Demirköprü 0 0 0 0 0 25,64 25,64
Antakya Dursunlu 10,87 10,87 0 0 0 10,87 10,87
Antakya Ekinci 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Gümüşgöze 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Güzelburç 0 8,13 8,13 0 8,13 16,26 24,39
Antakya Harbiye 18,69 18,69 0 0 0 0 0
Antakya Karaali 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Karlısu 42,86 71,43 28,57 0 28,57 42,86 71,43
Antakya Kisecik 0 10,53 10,53 0 10,53 0 10,53
Antakya Kuzeytepe 0 0 0 0 0 17,54 17,54
Antakya Madenboyu 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Mücahitler 6,13 6,13 0 6,13 6,13 0 6,13
Antakya Narlıca 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Odabaşı 0 0 0 0 0 9,26 9,26
Antakya Oğlakören 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Subaşı 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Serinyol 70. Yıl 22,03 22,03 0 0 0 0 0
Antakya Şenköy 0 0 0 0 0 8,85 8,85
Antakya Toygarlı 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Turunçlu 0 0 0 0 0 17,86 17,86
Antakya Üzümdalı 13,25 26,49 13,25 0 13,25 0 13,25
Antakya Yeşilpınar 9,8 19,61 9,8 0 9,8 0 9,8
Antakya Küçükdalyan 10,2 10,2 0 0 0 0 0
Antakya Paşaköy 27,03 27,03 0 0 0 0 0
Antakya Merkez 9 Nolu 0 0 0 0 0 0 0
Antakya Anayazı 0 0 0 0 0 10 10
ĐLÇE TOPLAMI 6,01 8,81 2,8 0,4 3,21 4,21 7,41
TABLO 160
ERZĐN
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Altınözü Merkez 5,05 5,05 0 0 0 0 0
Altınözü Boynuyoğun 0 10,87 10,87 0 10,87 65,22 76,09
Altınözü Altınkaya 0 0 0 0 0 0 0
Altınözü Yiğityolu 0 0 0 0 0 12,2 12,2
Altınözü Büyükburç 0 0 0 0 0 0 0
Altınözü Yolağzı 0 4,42 4,42 13,27 17,7 17,7 35,4
Altınözü Hacıpaşa 0 0 0 0 0 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 1,1 3,31 2,21 3,31 5,52 12,15 17,68
ĐL TOPLAMI 6,81 9,97 3,16 1,05 4,21 5,39 9,6
TABLO 161
BELEN
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Belen Merkez 1 Nolu 23,08 34,62 11,54 0 11,54 7,69 19,23
Belen Merkez 2 Nolu 0 0 0 0 0 0 0
Belen Merkez 3 Nolu 8,85 8,85 0 0 0 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 18,28 26,11 7,83 0 7,83 5,22 13,05
TABLO 162
356

ıKURUM
Ölü Doğum Hızı
(1000'de)
Perinatal Ölüm Hızı
(1000'de)
Erken Neonatal
Ölüm Hızı (1000'de)
YAYLADAĞ
Geç Neonatal Ölüm
Hızı (1000'de)
Neonatal Ölüm Hızı
(1000'de)
Post Neonatal Ölüm
Hızı (1000'de)
Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
Yayladağı Merkez 0 0 0 0 0 0 0
Yayladağı Karaköse 0 0 0 0 0 0 0
Yayladağı Kışlak 0 0 0 0 0 0 0
Yayladağı Yeditepe 0 40 40 40 80 40 120
ĐLÇE TOPLAMI 0 3,55 3,55 3,55 7,09 3,55 10,64
TABLO 163
SAMANDAĞ
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Samandağ Merkez 1
7,58 15,15 7,58 0 7,58 0 7,58
Nolu
Samandağ Merkez 2
0 0 0 4,48 4,48 0 4,48
Nolu
Samandağ
0 0 0 0 0 0 0
Değirmenbaşı
Samandağ Karaçay 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Tekebaşı 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Teknepınar 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Koyunoğlu 8,47 8,47 0 8,47 8,47 0 8,47
Samandağ Yaylıca 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Tavla 6,1 12,2 6,1 0 6,1 6,1 12,2
Samandağ Uzunbağ 49,59 49,59 0 0 0 0 0
Samandağ Sutaşı 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Mağaracık 0 0 0 0 0 0 0
Samandağ Mızraklı 0 0 0 0 0 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 7,26 8,87 1,61 1,61 3,23 0,81 4,03
TABLO 164
REYHANLI
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Reyhanlı 70. Yıl 0 0 0 0 0 6,71 6,71
Reyhanlı Dr.Gani
0 0 0 0 0 0 0
Bahadırlı
Reyhanlı Konuk 0 0 0 0 0 0 0
Reyhanlı Nuri Filiz
0 0 0 0 0 0 0
Bahadır
ĐLÇE TOPLAMI 0 0 0 0 0 1,45 1,45
KUMLU
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Kumlu Merkez 0 26,09 26,09 0 26,09 5,8 31,88
Kumlu Akpınar 0 0 0 0 0 17,54 17,54
ĐLÇE TOPLAMI 0 22,39 22,39 0 22,39 7,46 29,85
KURUM
TABLO 165
TABLO 166
Ölü Doğum Hızı
(1000'de)
KIRIKHAN
TABLO 167
Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
0 0 0 0 0 3,17 3,17
Kırıkhan Merkez 1
Nolu
Kırıkhan Merkez 2
0 0 0 0 0 3,69 3,69
Nolu
Kırıkhan Çamsarı 0 0 0 0 0 0 0
Kırıkhan Ceylanlı 20 20 0 0 0 0 0
Kırıkhan Muratpaşa 0 0 0 0 0 0 0
Kırıkhan Saylak 24,39 73,17 48,78 0 48,78 0 48,78
Kırıkhan Kurtlusoğuksu 0 0 0 30,3 30,3 30,3 60,61
ĐLÇE TOPLAMI 1,42 2,83 1,42 0,71 2,12 3,54 5,67
357

ĐSKENDERUN
KURUM
Ölü Doğum Hızı
(1000'de)
Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
0 0 0 0 0 0 0
Đskenderun Merkez 1
Nolu
Đskenderun Merkez 2
21,08 24,1 3,01 0 3,01 0 3,01
Nolu
Đskenderun Merkez 3
0 0 0 0 0 0 0
Nolu
Đskenderun Merkez 4
0 0 0 0 0 0 0
Nolu
Đskenderun Merkez 5
0 2,45 2,45 0 2,45 4,9 7,35
Nolu
Đskenderun Denizciler 19,08 26,72 7,63 0 7,63 19,08 26,72
Đskenderun Nardüzü 0 37,74 37,74 0 37,74 0 37,74
Đskenderun Bekbele 25,25 25,25 0 0 0 0 0
Đskenderun Azganlık 0 0 0 0 0 0 0
Đskenderun Uluçınar 0 0 0 0 0 0 0
Đskenderun Sarıseki 16,13 32,26 16,13 0 16,13 16,13 32,26
Đskenderun Karayılan 23,26 23,26 0 0 0 23,26 23,26
Đskenderun Höyük 0 0 0 0 0 0 0
Đskenderun Madenli 0 0 0 9,09 9,09 18,18 27,27
Đskenderun Şarkkonak 0 11,7 11,7 0 11,7 11,7 23,39
Đskenderun Gözcüler 9,26 18,52 9,26 0 9,26 0 9,26
Đskenderun Akçalı 0 0 0 0 0 13,16 13,16
Đskenderun Güzelköy 21,28 21,28 0 0 0 0 0
Đskenderun Konacık 0 16,95 16,95 0 16,95 0 16,95
Đskenderun Ücgüllük 0 0 0 0 0 37,04 37,04
Đskenderun Merkez 6
14,13 17,67 3,53 0 3,53 0 3,53
Nolu (Hacı Şerif
Tosyalı)
Đskenderun Merkez 7
0 0 0 0 0 0 0
Nolu (Organize Sanayi)
ĐLÇE TOPLAMI 8,29 12,26 3,98 0,33 4,31 5,3 9,61
TABLO 168
HASSA
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Hassa Merkez 0 0 0 0 0 67,8 67,8
Hassa Söğüt 0 0 0 0 0 0 0
Hassa Akbez 7,09 7,09 0 7,09 7,09 7,09 14,18
Hassa Aktepe 0 0 0 0 0 0 0
Hassa Küreci _ _ _ _ _ _ _
Hassa Ardıçlı 17,54 17,54 0 0 0 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 8,77 8,77 0 2,92 2,92 14,62 17,54
TABLO 169
ERZĐN
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Erzin Merkez 1 Nolu 0 0 0 17,24 17,24 0 17,24
Erzin Merkez 2 Nolu 24 24 0 0 0 0 0
Erzin Merkez 3 Nolu 0 0 0 0 0 13,7 13,7
ĐLÇE TOPLAMI 9,55 9,55 0 6,37 6,37 3,18 9,55
TABLO 170
DÖRTYOL
TABLO 171
KURUM Ölü Doğum Hızı Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Neonatal Ölüm Hızı Post Neonatal Ölüm Bebek Ölüm Hızı
(1000'de)
(1000'de) Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de)
Dörtyol Merkez 1 Nolu 0 4,93 4,93 0 4,93 0 4,93
Dörtyol Merkez 2 Nolu 37,88 37,88 0 0 0 7,58 7,58
Dörtyol Merkez 3 Nolu
6,99 6,99 0 13,99 13,99 13,99 27,97
(Fatma Đlhan)
Dörtyol Merkez 4 Nolu 5,41 5,41 0 0 0 10,81 10,81
Dörtyol Altınçağ 18,35 27,52 9,17 0 9,17 0 9,17
Dörtyol Kuzuculu 5,85 17,54 11,7 0 11,7 23,39 35,09
Dörtyol Payas 1 Nolu 15,31 15,31 0 5,1 5,1 20,41 25,51
Dörtyol Payas 2 Nolu 3,7 3,7 0 3,7 3,7 0 3,7
Dörtyol Yeşilköy 11,7 17,54 5,85 0 5,85 11,7 17,54
Dörtyol Yeniyurt 58,82 58,82 0 0 0 44,12 44,12
Dörtyol Karakese 9,8 9,8 0 0 0 0 0
Dörtyol Payas 3 Nolu 7,58 7,58 0 0 0 7,58 7,58
Dörtyol Merkez 5 Nolu
20 26,67 6,67 0 6,67 0 6,67
(Haruntaş)
ĐLÇE TOPLAMI 13,86 16,64 2,77 1,85 4,62 9,24 13,86
358

359

R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı
Đlimiz genelinde 2007 yılı ölümlerin sebepleri ve yaş gruplarına göre dağılımı Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü verileri doğrultusunda
Tabloda çıkarılmıştır..
BÜTÜN ÖLENLERĐN YAŞ VE CĐNS GURUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
YAŞ 0-7 GÜN
8-28
GÜN
29-364
GÜN
1-4 YAŞ 5-9 YAŞ
10-14
YAŞ
15-24
YAŞ
25-44
YAŞ
45-49
YAŞ
50-64
YAŞ
65+ YAŞ TOPLAM
CĐNS E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K
SAYI 69 37 18 16 40 37 24 14 4 1 7 9 12 12 44 17 31 11 156 133 511 551 916 838
360

ÇOCUK ÖLÜMLERĐ-2002
ĐLÇE :
KURUM
ANTAKYA
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Antakya Merkez 1 Nolu 1921 3 1,56 1526 0 0
Antakya Merkez 2 Nolu 2853 1 0,35 2254 0 0
Antakya Merkez 3 Nolu 2016 4 1,98 1633 0 0
Antakya Merkez 4 Nolu 2323 6 2,58 1869 2 1,07
Antakya Merkez 5 Nolu 3670 0 3011 0
Antakya Merkez 6 Nolu 1919 3 1,56 1521 0 0
Antakya Merkez 7 Nolu 1279 2 1,56 1071 1 0,93
Antakya Merkez 8 Nolu 185 1 5,41 158 0 0
Antakya Avsuyu 596 0 0 494 0 0
Antakya Bohşin 385 0 315 0
Antakya Bahçeköy 342 0 0 278 0 0
Antakya Çekmece 1161 0 0 929 0 0
Antakya Demirköprü 590 1 1,69 463 0 0
Antakya Dursunlu 557 1 1,8 451 0 0
Antakya Ekinci 921 0 0 741 0 0
Antakya Gümüşgöze 790 0 0 634 0 0
Antakya Güzelburç 840 5 5,95 672 2 2,98
Antakya Harbiye 2831 0 0 2314 0 0
Antakya Karaali 387 0 0 310 0 0
Antakya Karlısu 408 6 14,71 310 1 3,23
Antakya Kisecik 593 1 1,69 474 0 0
Antakya Kuzeytepe 546 1 1,83 437 0 0
Antakya Madenboyu 327 0 0 249 0 0
Antakya Mücahitler 1213 2 1,65 955 1 1,05
Antakya Narlıca 1684 0 1279 0
Antakya Odabaşı 784 1 1,28 632 0 0
Antakya Oğlakören 483 0 385 0
Antakya Subaşı 1049 0 856 0
Antakya Serinyol 70. Yıl 1219 0 0 966 0 0
Antakya Şenköy 891 1 1,12 736 0 0
Antakya Toygarlı 420 0 0 334 0 0
Antakya Turunçlu 498 1 2,01 395 0 0
Antakya Üzümdalı 796 2 2,51 630 0 0
Antakya Yeşilpınar 604 1 1,66 493 0 0
Antakya Küçükdalyan 685 0 0 554 0 0
Antakya Paşaköy 251 1 3,98 196 1 5,1
Antakya Merkez 9 Nolu 1880 0 1557 0
Antakya Anayazı 768 1 1,3 611 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 40665 45 1,11 32693 8 0,24
TABLO 172
ĐLÇE :
KURUM
ALTINÖZÜ
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Altınözü Merkez 2126 0 0 1760 0 0
Altınözü Boynuyoğun 1216 7 5,76 1041 0 0
Altınözü Altınkaya 1537 0 0 1208 0 0
Altınözü Yiğityolu 587 1 1,7 482 0 0
Altınözü Büyükburç 260 0 197 0
Altınözü Yolağzı 1362 10 7,34 1098 2 1,82
Altınözü Hacıpaşa 487 0 0 392 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 7575 18 2,38 6178 2 0,32
TABLO 173
361

ĐLÇE :
KURUM
YAYLADAĞI
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Yayladağı Merkez 707 0 0 601 0 0
Yayladağı Karaköse 448 0 0 360 0 0
Yayladağı Kışlak 328 0 0 282 0 0
Yayladağı Yeditepe 292 3 10,27 256 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 1775 3 1,69 1499 0 0
TABLO 174
ĐLÇE :
KURUM
SAMANDAĞ
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Samandağ Merkez 1 Nolu 3673 1 0,27 2887 0 0
Samandağ Merkez 2 Nolu 1536 1 0,65 1186 0 0
Samandağ Değirmenbaşı 552 0 0 453 0 0
Samandağ Karaçay 1088 0 0 881 0 0
Samandağ Tekebaşı 1265 0 0 925 0 0
Samandağ Teknepınar 295 0 0 226 0 0
Samandağ Koyunoğlu 550 1 1,82 430 0 0
Samandağ Yaylıca 290 0 0 220 0 0
Samandağ Tavla 904 2 2,21 710 0 0
Samandağ Uzunbağ 657 0 0 534 0 0
Samandağ Sutaşı 1033 0 0 742 0 0
Samandağ Mağaracık 814 0 0 686 0 0
Samandağ Mızraklı 529 0 0 432 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 13186 5 0,38 10312 0 0
TABLO 175
ĐLÇE :
KURUM
REYHANLI
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Reyhanlı 70. Yıl 2655 1 0,38 2147 0 0
Reyhanlı Dr.Gani Bahadırlı 1783 0 1415 0
Reyhanlı Konuk 1497 0 1207 0
Reyhanlı Nuri Filiz Bahadır 2152 0 1720 0
ĐLÇE TOPLAMI 8087 1 0,12 6489 0 0
TABLO 176
ĐL :
ĐLÇE :
KURUM
KUMLU
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Kumlu Merkez 2228 13 5,83 1783 2 1,12
Kumlu Akpınar 370 1 2,7 293 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 2598 14 5,39 2076 2 0,96
TABLO 177
TABLO 178
362

ĐLÇE :
KURUM
KURUM
ĐSKENDERUN
KIRIKHAN
Yaş Grupları
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Kırıkhan Merkez 1 Nolu 5416 4 0,74 4398 1 0,23
Kırıkhan Merkez 2 Nolu 3539 1 0,28 2832 0 0
Kırıkhan Çamsarı 769 4 5,2 633 4 6,32
Kırıkhan Ceylanlı 322 0 0 255 0 0
Kırıkhan Muratpaşa 793 0 634 0
Kırıkhan Saylak 474 2 4,22 378 0 0
Kırıkhan Kurtlusoğuksu 258 2 7,75 203 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 11571 13 1,12 9333 5 0,54
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Đskenderun Merkez 1 Nolu 1300 0 0 1091 0 0
Đskenderun Merkez 2 Nolu 2328 1 0,43 1926 0 0
Đskenderun Merkez 3 Nolu 1896 2 1,05 1553 2 1,29
Đskenderun Merkez 4 Nolu 1938 1 0,52 1615 1 0,62
Đskenderun Merkez 5 Nolu 2854 4 1,4 2343 1 0,43
Đskenderun Denizciler 1543 8 5,18 1226 1 0,82
Đskenderun Nardüzü 352 2 5,68 284 0 0
Đskenderun Bekbele 1128 0 0 884 0 0
Đskenderun Azganlık 239 0 0 181 0 0
Đskenderun Uluçınar 545 0 0 457 0 0
Đskenderun Sarıseki 446 2 4,48 382 0 0
Đskenderun Karayılan 289 1 3,46 233 0 0
Đskenderun Höyük 355 0 247 0
Đskenderun Madenli 675 3 4,44 513 0 0
Đskenderun Şarkkonak 2146 4 1,86 1637 0 0
Đskenderun Gözcüler 708 1 1,41 554 0 0
Đskenderun Akçalı 680 1 1,47 560 0 0
Đskenderun Güzelköy 302 0 0 240 0 0
Đskenderun Konacık 402 3 7,46 350 2 5,71
Đskenderun Ücgüllük 475 2 4,21 391 0 0
Đskenderun Merkez 6 Nolu (Hacı Şerif Tosyalı) 2604 1 0,38 2116 0 0
Đskenderun Merkez 7 Nolu (Organize Sanayi) 3942 1 0,25 3159 1 0,32
ĐLÇE TOPLAMI 27147 37 1,36 21942 8 0,36
ĐLÇE :
TABLO 179
KURUM
HASSA
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Hassa Merkez 1349 5 3,71 1096 1 0,91
Hassa Söğüt 336 0 0 287 0 0
Hassa Akbez 1135 3 2,64 930 1 1,08
Hassa Aktepe 2077 0 0 1686 0 0
Hassa Küreci 480 1 2,08 389 1 2,57
Hassa Ardıçlı 993 0 0 747 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 6370 9 1,41 5135 3 0,58
ĐLÇE :
TABLO 180
KURUM
ERZĐN
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Erzin Merkez 1 Nolu 1384 2 1,45 1124 0 0
Erzin Merkez 2 Nolu 1296 0 0 1070 0 0
Erzin Merkez 3 Nolu 1188 1 0,84 927 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 3868 3 0,78 3121 0 0
TABLO 181
ĐLÇE :
KURUM
DÖRTYOL
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Dörtyol Merkez 1 Nolu 1419 3 2,11 1169 2 1,71
363

Dörtyol Merkez 2 Nolu 1633 2 1,22 1350 0 0
Dörtyol Merkez 3 Nolu (Fatma Đlhan) 1138 4 3,51 928 0 0
Dörtyol Merkez 4 Nolu 1252 2 1,6 1042 0 0
Dörtyol Altınçağ 592 1 1,69 468 0 0
Dörtyol Kuzuculu 1178 6 5,09 989 0 0
Dörtyol Payas 1 Nolu 1297 5 3,86 1060 0 0
Dörtyol Payas 2 Nolu 1779 3 1,69 1419 2 1,41
Dörtyol Yeşilköy 1030 3 2,91 836 0 0
Dörtyol Yeniyurt 366 3 8,2 305 0 0
Dörtyol Karakese 749 0 0 595 0 0
Dörtyol Payas 3 Nolu 844 1 1,18 673 0 0
Dörtyol Merkez 5 Nolu (Haruntaş) 794 1 1,26 645 0 0
ĐLÇE TOPLAMI 14071 34 2,42 11479 4 0,35
ĐLÇE :
TABLO 182
KURUM
BELEN
Yaş Grupları
0-4 Yaş 1-4 Yaş
Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de)
Belen Merkez 1 Nolu 1425 5 3,51 1139 0 0
Belen Merkez 2 Nolu 127 0 0 107 0 0
Belen Merkez 3 Nolu 686 0 0 558 0 0
TABLO 183
R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları
Đlimiz genelinde aile planlaması çalışmalarında kullanılan yöntemler ve kişilerin bu
konuda eğitilme durumları ile eğitim çalışmaları hakkındaki veriler aşağıdaki tabloda
çıkarılmıştır.
2007 YILI ĐL GENELĐNDE AP ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN
YÖNTEMLER
VE
KĐŞĐLERĐN BU KONUDA EĞĐTĐLME DURUMLARI ĐLE EĞĐTĐM
ÇALIŞMALARI
15-49 YAŞ KADIN SAYISI 744298
HAP 36463
CONDOM 66481
ENJEKSĐYON 4043
RĐA 99152
DERĐ ALTI ĐMPLANTI 936
TÜPLĐGASYON 26245
VAZEKTOMĐ 360
DĐĞER ETKĐLĐ YÖNT.(KADIN
KONDOKMU,DĐYAFRAM,NORPLANT)
1733
ETKĐSĐZ YÖNTEM KULLANANLAR 147856
364

YÖNTEM KULLANMAYANLAR 307996
YIL ĐÇĐNDE AÇS/AP KONUSUNDA YAPILAN
HALK EĞĐTĐMĐ VE HĐZMET ĐÇĐ EĞĐTĐMLERĐN SEANS
SAYISI
54451
HATAY PROFĐLĐ
Nüfus 1.293.551
Yüzölçümü 5.393
Đlçe Sayısı 12
Toplam Erkek Nüfusu 652587
Toplam Kadın Nüfusu 642233
15-49 Yaş Kadın 358.344
0-4 Yaş Nüfus 141891
0 Yaş nüfus 28.382
Nüfus Artış Hızı (Binde) %1.03
Kaba Doğum Hızı (Binde) %o 14.61
Doğurganlık Hızı (Binde)
%o53.14
Anne Ölüm Hızı (Yüzbinde) %000254
Bebek ölüm hızı (Binde) %0 12.58
TABLO 184
TÜRKĐYE PROFĐLĐ
Demoğrafik Göstergeler Birim 1996 2000
Toplam Nüfus Bin kişi 62.697 66.833
Yıllık Nüfus Artış Hızı Yüzde 1.68 1.50
Kaba Doğum Hızı Binde 22.0 20.5
Kaba Ölüm Hızı Binde 6.5 6.4
Toplam Doğurganlık Hızı Çocuk Sayısı 2.55 2.33
Bebek Ölüm Hızı Binde 42.2 35.3
Yıllık Doğum Sayısı Bin kişi 1.379 1.370
Yıllık Ölüm Sayısı Bin kişi 408 431
TABLO 185
AVRUPA ÜLKELERĐ TEMEL SAĞLIK GÖSTERGELERĐ
Ülke Nüfus (000) Kaba Doğum
Hızı(%0)
Ana Ölüm Hızı
(%0)
Bebek Ölüm
Hızı (%0)
Đngiltere 58,258 1,8 9 7
Đsveç 8,780 2,1 7 5
365

Hollanda 15,503 1,6 12 7
Danimarka 5,181 1,7 9 7
Yunanistan 10,451 1,4 10 9
Türkiye 61,945 3,2 180 58
TABLO 186
15-49 Yaş Kadın izlem Çalışmaları:
Nüfusun yaklaşık.%45 ini oluşturan bu grup geçmiş yıllarda 3 kez izlenirken, 1997 yılından itibaren
yılda 2 kez izlenmesi ve böylece gebe olanların tespiti , aile planlaması yöntem kullanımı ve diğer sağlık
sorunlarının erken tanınması gereklidir. Bu çalışmalar şubemizce izlenmekte ve denetlenmektedir. Birinci
basamak sağlık kuruluşlarının 1998 yılı kadın izlem sayısı 40147 dir. Ocak 1999 Kasım 1999 tarihleri arasında
izlem sayısı 58520 dir.2000 yılında ise 29749 kadın izlemi yapılmıştır.2001 yılında 44964 kadın izlenmiştir.2002
Yılında 33344 kadın izlenmiştir.
Gebe ve Loğusa Đzlemi Çalışmaları:
Tespit edilen gebelerin gebelik süresince izlemleri sağlık kurumlarındaki Ebe,Hemşirelerle yapılmakta ve
şubemizce denetlenmektedir.1998 yılında 63600 gebe izlenmiştir. Ocak 1999 Kasım 1999 tarihleri arasında
59790 gebe izlenmiştir.2000 yılında 19442 gebe tespit edilmiştir ve 63403 izlem yapılmıştır.2001yılında 14710
gebe tespit edilmiştir ve 58976 gebe izlenmiştir.2002 yılında 15590 gebe tespit edilip 49785 gebe izlenmiştir.
Bebek ve Çocuk Đzlem Çalışmaları:
Bebek ve Çocuk izlemleri büyüme gelişmenin takibi açısından önemlidir. Bu çerçeve sağlık ocakları ve AÇS
merkezlerinin yürüttüğü çalışmalar şubemizce takip edilmekte 1998 yılında 109.896 bebek ve 177.072 çocuk
izlemi yapılmıştır. Ocak 1999 ve Kasım1999 tarihleri arasında 16983 bebek 83151 çocuk izlenmiştir.2000
yılında 98845 bebek ve 118139 çocuk izlemi yapılmıştır.2001 yılında 80258 bebek ve 92958 çocuk izlenimi
yapılmıştır.2002 yılında 26231 bebek tespit edilip 89543 bebek izlenmiştir ve 112314 çocuk tespit edilip 192214
çocuk izlenmiştir.
Aile Planlaması Çalışmaları:
Đlimizde aile planlaması çalışmaları personel eğitimi,halk eğitimi ve diğer yandan lojistik
destek sağlanarak etkin aile planlaması yöntemlerinin kullanımının arttırılması çalışmaları
sürdürülmektedir. Etkin aile planlaması yöntemleri; RĐA,HAP,KONDOM,NORPLANT ,DEPO-
PROVERA kadın ve erkek için cerrahi sterilizasyon yöntemleridir. Đlimizde etkin aile planlaması
yöntemleri kullanma oranı 1999 yılı için yaklaşık % 41 olup, bu oranın yükseltilmesi için çalışmalar
yürütülmektedir.2000 yılında etkili yöntem kullanma oranı % 59’a çıkmıştır.1998 yılında 9837 kişiye
RĐA takılmış,12457 kişiye HAP,23973 kişiye KONDOM dağıtılmış, 726 kadına TÜP LĐGASYON
uygulanmıştır.1999 yılında 8942 kişiye RĐA takılmış , 11394 kişiye HAP , 21855 kişiye KONDOM
dağıtılmış ,602 kişiye TÜP LĐGASYON uygulanmıştır, 476 kişiye RAHĐM TAHLĐYESĐ
yapılmıştır.2000 yılında 8266 kişiye RĐA takılmış,12472 kişiye HAP,22773 kişiye CONDOM
dağıtılmıştır,438 kişiye RAHĐM TAHLĐYESĐ uyğulanmıştır.768 kişiye TÜPLĐGASYON
yapılmıştır.2001 yılında 9475 kişiye Ria takılmış,10698 kişiye Hap,26079 kişiye Kondom
dağıtılmıştır.4012 kişiye Enjeksiyon,477 kişiye Rahim Tahliyesi uygulanmıştır896 kişiye Tüplüğasyon
366

yapılmıştır.2002 yılında 7922 kişiye Hap,16122 kişiye kondom dağıtılmıştır.6898 kişiye Ria
takılmış,2936 kişiye Enjeksiyon uygulanmış,861 Kişiye Tüplüğasyon Uygulanmış ve 382 kişiye rahim
tahliyesi yapılmıştır.
Aile planlaması çalışmaları
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
RĐA Ünitesi
Sayısı
77 80 97 100 100 100
100
Sterilizasyo
n
496 564 726 602 768 896
861
Kürtaj 502 489 443 476 438 477 382
Takılan RĐA 11.368 10.778 9837 8942 8266 9475 6898
Condom
Kullanan
23.097 24.492 23.973 21855 22773 26079
16122
Enjeksiyon 0 0 0 0 0 4012 2936
Hap
Kullanan
AP Eðitimi
(kişi)
15-49 Yaş
Kad.Say.
13.483 12.896 12.457 11394 12472 10698
178.855 188.987 188.987 3 197120 9113
194.907 338.767 338.767 335123 351494 358344
7922
639
358344
TABLO 187
Fenilketonüri Tarama Proğramı
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Ana bilim Dalı Metabolizma
bölümü ile Fenilketonüri Tarama proğramı çalışmaları ilimiz hastaneleri ve birinci basamak sağlık
kuruluşları ile koordineli olarak sürdürülmektedir.
Özel filtre kağıtları Hacettepe Üniversitesinden temin edilip kurumlara dağıtımı yapılmakta ve bütün
kurumların kan örneği alması için gereken çalışmalar devam etmektedir.
1997 de çalışmalara aynı şekilde devam edilip, personele yönelik hizmetiçi eğitimler düzenlenmiş ayrıca ilimizde
yürütülmekte olan BEĐ ve 11 il projesi eğitimlerinde de konu olarak işlenmiş eksiklikleri giderilmesi konusunda
eğitim verilmiş uygun alınan kan örneği % sinin daha da yükseltilmesi hedeflenmiştir .
367

Y I L L AR A G Ö R E F E N Đ L K E T O N Ü R Đ T AR A M A P R O G R AM I V E R Đ L E R Đ :
YIL DOĞUM SAYISI ÖRNEK ÖRNEK FKÜ+HPA+GHP
SAYISI ORANI%
1995 19604 1889 9.6 1
1996 19135 2433 12.7 2
1997 18.876 10285 54.4 2
1998 18.847 15.946 82 2
1999 17579 14.151 84 2
2000 18678 15.615 83.6 4
2001 18615 16271 87.4 4
2002 14768 15645 95.51 5
TABLO 188
Y I L L AR A G Ö R E D O Ğ U M V E F E N Đ L K E T O N Ü R Đ S AY I S AL D A Ğ I L I M L AR I
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
DOĞUM SAYISI
ÖRNEK SAYISI
3-B Sütun 5
GRAFĐK 35
368

ĐYOTLU TUZ PROĞRAMI:
Çocuklarda geri zekalılığa ,büyüme gelişme geriliği ve guatra neden olan iyot eksikliğinin önlenmesi
için halkın iyotlu tuz kullanımını artırmaya yönelik eğitim programı ilimizde başlatılmıştır. Bu
amaçla hazırlanan broşürlerin bütün sağlık kurumlarına dağıtımı sağlanmış ve halk eğitimlerinde
kullanılmaya başlanmıştır.
Güvenli Annelik Programı :
Đlimizde yürütülmemektedir.
Gecekonduda Sağlıklı Yaşam Projesi:
Đlimizde yürütülmemektedir
Büyüme ve Gelişmenin Đzlenmesi Programı:
Bebek ve çocuk izlem çalışmaları kapsamında yürütülmektedir.
R AH Đ M Đ Ç Đ AR A Ç U Y G U L AM A S E R T Đ F Đ K A P R O G R AM I
Đlimizde iki merkezde Ebe-Hemşirelere ve Hekimlere Aile Planlaması bilgilerini arttırmak ve Rahim
Đçi Araç Uygulama eğitimi verilmektedir.
Đlimizde Bulunan Eğitim Merkezleri
Antakya Doğumevi AÇS/AP Eğitim Merkezi
Đskenderun AÇS/AP Eğitim Merkezi
R Đ A K U R S U N A A L I N A N P E R S O N E L S AY I S I :
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Doktor 3 4 6 9 3 8 3
369

Ebe-Hemşire 7 18 9 13 9 7 9
TABLO 189
A N N E S Ü T Ü V E B E B E K D O S T U H AS T AN E L E R P R O J E S Đ :
Anne sütü bebek beslenmesi için en ideal besin olup,bebeklerin ilk altı ayda sadece anne sütü ile beslenmesi
gereklidir.Bu amaçla annelerin ve anne adaylarının eğitilmesi ve bebek doğar doğmaz anne yanına verilerek
anne sütü ile beslenmesinin sağlanması için sağlık ocakları,AÇS/AP Merkezleri ve doğum yapılan
hastanelerdeki sağlık personeli eğitilmiştir. Bu kurallara uyan hastaneler UNĐCEF ve Sağlık Bakanlığı
tarafından “bebek Dostu Hastane” ünvanı ile ödüllendirilmektedir. Hatay’da bu ünvanı alan hastaneler
şunlardır.
*Antakya Doğum Ve Çocuk Bakımevi
*Đskenderun Doğum Ve Çocuk Bakımevi
Bu projenin sağlık ocaklarına da uygulanması için 2001 yılı Ekim ayından itibaren çalışmalara başlanmıştır.
Hizmetiçi eğitim verildikten sonra gerekli şartları yerine getiren sağlık ocakları ‘Bebek Dostu Sağlık Ocağı’
ünvanı ile ödüllendirilecektir. Bugüne kadar merkez sağlık ocaklarından 30 ebe-hemşire eğitime alınmıştır.
Đ S H AL V E AK U T S O L U N U M Y O L U H AS T A L I K L AR I K O N T R O L Ü P R O G R AM I :
Bebeklik ve çocukluk çağında en çok ölüme yol açan hastalıklardan ishalin önlenmesi ve ağızdan sıvı tedavisi
için ORS paketlerinin kullanılmasının yaygınlaştırılması, Akut solunum yolu enfeksiyonlarının erken tanınması
ve tedavisi için Penicilin kullanılması , böylece bebek ölüm hızının düşürülmesi amaçlanmıştır.Bu nedenle sağlık
kurumlarındaki personel eğitimleri rutin olarak devam etmektedir.
F O R M 1 0 3 V E R Đ L E R Đ :
YIL 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Đshal Vaka Sayısı 21316 5247 **4458 3990 1554 118
Dağıtılan ORS 8402 7107 7149 6545 2939 238
42
Zatürre
Sayısı
Vaka
162532 3540* *2551 1373 1545 628
739
370

N O T : * * Đ S H A L L Đ S A Y I S I O R S D A Ğ I T I L A N K Đ Ş Đ S A Y I S I D I R .
TABLO 190
• Form Değişikliği Nedeniyle Zatürre Vaka Sayısıdır
K O N T R A S E P T Đ F M AL Z E M E D AĞ I T I M I P R O Ğ R AM I
Tüm Kurumlar 3 ayda bir ziyaret edilerek ; ellerindeki mevcut ve kullandıkları aile planlaması
malzemeleri tespit edilmekte ve buna göre gereken malzeme desteği sağlanmaktadır. Böylece aile planlaması
hizmeti almak amacıyla sağlık kurumuna başvuran kişi, istediği yöntemi kurumda bulabilmekte ,malzeme
açısından herhangi bir sıkıntı çekilmemektedir. AÇS/AP Şubesine ait veriler bilgisayara yüklenmiş ve kayıtlar ve
malzeme durumu bu şekilde takip edilmektedir. Ambarda bulunan malzemeler son kullanma tarihleri göz
önünde bulundurularak kurumlara dağıtımları yapılmaktadır.
A Đ L E P L AN L AM A S I Ç AL I Ş M AL A R I :
S AR F E D Đ L E N M AL Z E M E
YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON
1994 12002 36886 345776
1995 11440 36019 325603
1996 11300 31719 346263
1997 10778 29841 377139
1998 9837 28692 376877
1999 8942 23995 335985
2000 8266 22377 333131
2001 7329 17887 316013 2724
2002 7159 11389 227135 2938
TABLO 191
SARF EDĐLEN MALZEME DURUMU
400000
300000
200000
100000
0
GRAFĐK 37
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
GRAFĐK 36
RĐA
HAP
KONDOM
ENJEKSĐYON
YARARLANAN KĐŞĐ SAYISI
YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON
1994 11884 14915 18085
1995 11440 8635 21180
1996 11368 13483 23097
1997 10778 12896 24492
1998 9837 12457 23973
371

1999 8942 11394 21855
2000 8266 12472 22773
2001 7329 10158 20935 2723
2002 6898 7922 16122 2936
TABLO 192
aile planlamasından faydalanan kişi sayısı
30000
20000
10000
0
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
RĐA
RĐA
HAP
KONDOM
ENJEKSĐYON
KONDOM
DAĞITILAN MALZEME SAYISI
YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON
1994 10050 40800 386000
1995 10013 29500 240000
1996 9857 28200 350600
1997 11635 31700 389500
1998 10995 29800 377600
1999 8942 23995 335985
2000 8266 22377 333131
2001 8888 14050 310480 4922
2002 6307 13611 221806 1449
TABLO 193
RĐA
HAP
KONDOM
ENJEKSĐYON
1994 1996 1998 2000 2002
372

Anne Ölümlerinin Araştırılması
Bakanlığımızın başlatmış olduğu bu projenin öncelikli eğitim çalışmaları , Genel
Müdürlüğümüz personelinin de katılmasıyla ŞUBAT 1997 tarihinde ilimizde başlatılmıştır. Đlimizde
mevcut resmi ve özel hastanelerin düzenlemiş olduğu aylık bildirim formları tanzim edilerek her ay
sonu bakanlığımıza gönderilmektedir.
Neonatal Resusitasyon Programı
2000 yılında başlayan bu programın hedefi, hastanelerin kadın doğum ve çocuk
servislerindeki personel ile tüm sağlık ocaklarındaki doğum yaptıran personelin yenidoğan
canlandırması konusunda eksiklerinin giderilmesi ve sağlık personelinin yetersizliği nedeniyle
meydana gelen bebek ölümlerinin azaltılmasıdır.Bugüne kadar 3 defa NRP eğitimi yapılmıştır.5
kadın
GRAFĐK
doğum
38
uzmanı, 7 çocuk uzmanı, 2 anestezi uzmanı,26 pratisyen hekim, 35 ebe,2 hemşire, 2
anestezi teknisyeni eğitime alınmıştır.24-25-26 Aralık 2001 tarihlerinde Đskenderun Doğumevinde
yeni bir eğitim yapılmıştır. Ebe-hemşire ve anestezi teknisyeni olmak üzere 20 kişiye eğitim
verilmiştir.
TABLO 194
Đlçe
Hap
%
2002 YILI ĐLÇELERE GÖRE AĐLE PLANLAMASI YÖNTEMLERĐ
Etkisiz
Yönt.
%
Kondom
%
Enjeksiyon.
%
Ria
%
Diger
Et.Yöntem
Tüpl.
%
Vaz.
%
Yayladağı 13,75 43,36 19,26 2,34 19,53 0.02 1,77 0
Samandağ 8,50 45,61 13,71. 1,07 28,41 0.01 2,69 0,01
Reyhanlı 10,08 36,08 11,63 3,13 36,39 0. 2,70 0
Kumlu 5,78 27,38 7,25 0,04. 44,79 0 4,44 0,03
Kırıkhan 13,89 27,25 22,33 1,50 30,28 1,11 3,50 0,14
Đskenderun 9,07 37,22 17,40 2,99 26,55 0 6,77 0
Hassa 6,26 63,41 14,77 2,79 10,31 0. 2,46 0
Erzin 10,18 27,11 17,35 3,02 34,63 0 7,68 0.02
Dörtyol 7,16 35,54 15,61 1,34 32,93 0.01 7,41 0
Belen 4,12 28,35 25,11 1,72 32,97 0 7,69 0,03
Antakya 7,40 38,61 12,18 1,62 32,97 0,30 5,40 0,06
Altınözü 3,92 51,47 7,03 5,90 27,38
0
4,20 0,10
Đl Toplamı 8,47 38,17 15,09 2,29 30,46 0,18 5,30 0,04
373

R.2. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN
SAĞLIK RĐSKLERĐ
R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin insan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.2. Su Kirliliğinin insan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.3. Atıkların insan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.4. Gürültünün insan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.5. Pestisitlerin insan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.6. iyonize Radyasyondan Korunma
Not: Yukardaki konular ile ilgili bilgiler ana başlıklarda verilmiştir.
(R) SAĞLIK VE ÇEVRE KAYNAK
• Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü Bilgi Đşlem ve Sağ.Đst.Şb.Md.
374

Bölüm
S
ÇEVRE EĞĐTĐMĐ
S.1. KAMU KURULUŞLARININ ÇEVRE EĞĐTĐMĐ ĐLE
ĐLGĐLĐ FAALĐYETLERĐ
Her yıl 5-11 Haziran Dünya Çevre Günü kutlama haftasında müdürlüğümüzce de çevre
haftası kutlama proğramları hazırlanmakta, kentin muhtelif yerlerinde uyarıcı pankartlar asılarak hafta
boyunca çeşitli etkinlikler ve eğitici konuşmalar yapılmaktadır.
Okullarda Çevre konusunda çeşitli kompozisyon yarışmaları düzenlenmektedir. Ayrıca
müdürlüğümüz Đl Milli Eğitim Müdürlüğü ile koordineli olarak il merkezindeki okullara çevre
bilincini aşılamak için eğitici konuşmalar düzenlemektedir.
S.2. ÇEVRE ĐLE ĐLGĐLĐ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VE
FAALĐYETLERĐ
S.2.1. Çevre Vakıfiarı
Đlimizde gönüllü çevre vakıfları yoktur. Sadece Hatay Valiliğine bağlı Çevre Koruma Vakfı
bulunmaktadır.
S.2.2. Çevre Dernekleri
ADI
Antakya Çevre Koruma Derneği
Đskenderun Çevre Koruma Derneği
Samandağ Çevre Koruma Derneği
Harbiye Çevre Koruma Derneği
Kavaslı Çevre Koruma Derneği
Dörtyol Çevre Koruma Derneği
Arsuz Çevre Koruma Derneği
Erzin Çevre Koruma Derneği
TEMA Đl Temsilciliği (Antakya)
TEMA Đl Temsilciliği (Đskenderun)
375

ANTAKYA ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ
Yedek bir dünyamız, yedek bir ANTAKYA'mız olmadığını farkeden dernek kurucu
üyelerimiz 14 kişi ile faaliyetlerine başlamışlardır. Đlk kez Ocak 1990'da toplanan üyeler Antakya ve
çevresinde, doğal çevrenin korunmasından, sağlıklı yaşamaya elverişli bir ortam sağlamaktan yola
çıkarakl, bataklıkların kurutulması, sivrisinek ve karasinekle mücadele edilmesi, kara, hava ve deniz ,
(çevre) kirlenmesinin önlenmesi, gürültü ile mücadele edilmesi, yeşil alanların, tarihi alanlarımızın
korunması ve geliştirilmesi, insan sağlığına zarar verici her çeşit şartların ortadan kaldırılması ve
iyileştirlmesini amaç edilmiştir.
Bugün 276 üyemiz mevcuttur. Üyelerimizle yukarıda saydığımız amaçların gerçekleşmesi
doğrultusunda derneğimizde, toplantılar, gösteriler, geziler, bilimsel çalışmalar ve sergiler
düzenlemekteyiz. Ayrıca yaptığımız çalışmaların sonucu arşivler oluşturmakta, plan ve projeler
yapmakta ve yarışmalar açmaktayız. Kısacası amacımız; çevreyi korumak, iyileştirmek, geliştirmek ve
çevre eğitimine de katkıda bulunmaktır. Hedefimiz ilerideki nesle temiz hava, temiz toprak, temiz su
yani yaşanabilir bir ortam bırakmaktır.
Zaten yukarıdaki amblemimizde bulunan GÖKKUŞAĞI temiz havayı, dalgalı çizgiler temiz
suyu, GÜNEŞ parıltılı bir dünyayı, zeytin dalları yeşil alanları ve bütün bunları avuçlayan ĐKĐ EL
çevremizi koruyacağımızı simgelemektedir.
Dernek üyelerimiz arasında çeşitli meslek ve yaş gruplarından kişiler bulunmaktadır. Neden
bunlardan biri siz olmayasınız? Her meslek grubundaki üyemiz kendi uzmanlık dalındaki çevre
konularını mini konferanslarla bize sunmaktadır. Bu da üyelerimizin bilinçlendirilip,
bilgilendirilmesinde büyük rol oynamaktadır. Duyarlı olmak tek başına bir çözüm değildir. Duyarlı
insanlar biraraya gelmeli, topluca ses çıkarıp yönetenlerinin alacakları kararlarda etkili olmalıdırlar.
Çevre Gönüllülerini aramızda çevre adına fikir üretirken görmek istiyoruz. Bizler gelişiyoruz,
sanayileşiyoruz ama TOPRAK ANA'yı çok üzüyoruz. Ona nankörlük ediyoruz. Yarın Antakya
yaşanamaz bir ortama dönüşürse Anam diye sarılıp ağlamak TOPRAK ANA'yı geri getirmeyecek, o
çoktan yitip gitmiş olacak.
ĐSKENDERUN ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ
Đskenderun Çevre Koruma Derneği, 1986 yılında kurulmuş olup, 15 yılı aşkın bir süredir, Đskenderun
ve çevresinde çevre koruma amaçlı çalışmalar yapan gönüllü bir kuruluştur. Derneğin amacı ve bu
amacın gerçekleştirilmesi için neler yapılabileceği dernek tüzüğümüzde şu cümlelerle ifade edilmiştir:
Đskenderun ve çevresinde, doğal çevrenin ve doğal yaşamın korunması, canlıların sağlıklı yaşamına
zarar veren her türlü çevre sorunu ile mücadele etmek, bu konularda gerektiğinde ulusal ve
uluslararası çevre kuruluşları ile bilgi alış verişinde bulunarak, bilgilendirme ve bilinçlendirme
çalışmaları yapmaktır.
Bu bağlamda ;
a- Deniz kirliliği ile mücadele etmek,
b- Hava kirliliği ile mücadele etmek,
c- Toprak kirliliği ile mücadele etmek,
d- Gürültü kirliliği ile mücadele etmek,
e- Yeşil alanların korunması, geliştirilmesi, ağaçlandırılması,
f- Tarihi ve kültürel varlıklarımız ile doğal güzelliklerimizin korunması, ulusal ve ulus- lararası düzeyde
tanıtımı,
g- Çevreye ilişkin olumsuzluklarda, ilgililerin uyarılması ve kamuoyu oluşturulması,
h- Çevre ile uyumlu sporların toplumda yaygınlaştırılması,
Derneğin ana amaçlarıdır.
376

Dernek, bu amaçların gerçekleştirilmesi için toplantılar, gösteriler, geziler, bilimsel çalışmalar yapabilir,
sergiler düzenleyebilir, plan ve proje yaptırabilir, bunlar için yarışmalar açabilir, sonucunu
uygulayabilir, taşınmaz mallar edinebilir ve satabilir. Dernek tüzüğümüz çerçevesinde bu güne kadar
gerçekleştirilen çalışmalar şu ana baş- lıklar altında özetlenebilir:
KONFERANS, SOHBET, PANEL, SERGĐ, GEZĐ v.b. ÇALIŞMALAR
* Konferanslar: Seçilmiş konularda bilim adamları veya konuya ilişkin ileri derecede bilgi birikimi olan
bir konferansçının davet edilerek, halka açık olarak konferans vermesi sağlanmaktadır.
* Okul konferansları: Okul yönetimi ile önceden ilişki kurularak belirlenen tarihte, Dernek yönetim
kurulu üyelerimizin veya üyelerimizin okullara gitmek suretiyle, seçilmiş konularda öğrencilere yönelik
olarak gerçekleştirdikleri konferanslardır.
* Sohbet toplantıları : Seçilmiş hedef kitlelere yönelik olarak veya hedef kitlenin çevre sorunlarına
ilişkin olarak yapılıyor, karşılıklı sohbetlerle sorunlara çözüm aranıyor. (Ev hanımlarına yönelik
deterjanlar konulu, Mahalle muhtarlarına yönelik mahallelerin sorunları ile ilgili olarak düzenlendi).
* Paneller: Seçilmiş konularda veya bir sorunun tartışılması amacı ile konunun muhtelif yönleriyle ilgili
birden fazla konuşmacının katılımı ile kapalı salonlarda veya yerel televizyonlarda canlı olarak
düzenlenen halka açık toplantılar.
* Sergiler: Seçilmiş konularda, açık alanlarda, kapalı salonlarda, dükkan vitrinlerinde, halkın izlemesine
açık olarak gerçekleştiriliyor. (Genel olarak çevre sorunları, sigaranın sağlığa zararları, kömüre dayalı
termik santralların çevreye zararları, nükleer kirliliğin çevre ve insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri
konularında
düzenlendi.)
* Geziler: Doğal veya turistik özelliği olan bir yöreyi tanıtmak, çevre sorunu olan veya çevre sorunu
olmaya aday bir yörenin incelenmesi amacıyla halkın katılımına açık olarak yapılmakdır.(Đskenderun
Taşkın Kanalı'ndaki olumsuzlukları sergilemek, Đskenderun/Arsuz arası kıyı şeridindeki yapılaşmayı
gündeme getirmek, Đskenderun Demir Çelik Fabrikası arıtma tesislerini incelemek, Karatepe/Aslantaş
Milli Parkı ve Açık Hava Müzesi'ni gezmek Aslantaş Hidro Elektrik Santralını incelemek amacı ile
düzenlenen geziler oldu.)
* Yarış ve Yarışmalar: Çevre sorunlarını gündeme getirmek veya çevreye uyumlu bir aracın
kullanımını özendirmek amacı ile düzenleniyor. (Bisiklet ve Yelken Yarışları, Satranç Turnuvası,
Resim ve Kompozisyon Yarışması düzenlendi.)
* Dünya Çevre Günü ve Akdeniz Çevre Haftası Kutlamaları: Đskenderun Kaymakamlığı ve
Derneğimizin koordinatörlüğünde, halkın, öğrencilerin ve diğer STK'ların (Sendika, Vakıf, Meslek
Odası, Basın Yayın Kuruluşları, Dernekler v.b.) katılımı ile 5 Haziran Dünya Çevre Günü'nü
kapsayan hafta içinde her yıl organize ediliyor.
BASIN YAYIN VE KAMUOYU OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI
* Basın Bültenleri: Her hangi bir konuda görüş bildirme, bilgilendirme, duyuru veya bir sorunu
kamuoyunun gündemine getirme amacı ile yerel ve ulusal basına dağıtılan yazılı metinlerden
oluşmaktadır. (Çok sık ve çok sayıda gerçekleştirilmektedir.)
* Đskenderun Çevre Bülteni: Derneğin parasal olanakları ölçüsünde 16 sayı yayınlayabildiğimiz 3 aylık
periyodik yayın.
ÖRGÜTLENME, GÖRÜŞ BĐLDĐRME VE KATILIMLAR
* Örgütlenme Çalışmaları: Çevre sorunlarının çözümlenmesi konusunda işbirliği, çevre sorunlarının
sınır tanımazlığı özelliği, çevre sorunlarını başka platformlara taşıma gibi amaçlarla değişik tür ve
boyutta yapılıyor. Bu cümleden olarak :
a- Başka il ve ilçelerde de çevre koruma amaçlı derneklerin kurulmasını özendirme ve yol gösterme
(10'dan fazla derneğin kuruluşuna katkıda bulunuldu.)
b- Bölgemizde kurulmuş bulunan çevre koruma amaçlı derneklerle ortak çalışmalar. (Hatay, Adana,
Đçel, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren 21 çevre
derneğinden oluşan DOĞU AKDENĐZ ÇEVRE DERNEKLERĐ (DAÇE) 10 yılı aşkın bir süredir
iki aylık aralıklarla toplanıyor ve bölgesel sorunlara ortak çözüm üretiyor.
377

c- Türkiye genelinde çevre koruma amaçlı derneklerle iletişim sağlanması ve ortak çalışmalar. (Ankara'
da Gönüllü Kuruluşlar Kurultayı toplandı. Kurultayda oluşan ortak görüşler doğrultusunda, iletişim
amaçlı Dünya Dostları Derneği kuruldu bölgesel sekreteryalar oluşturuldu -BAÇEP{Batı Akdeniz
Çevre Platformu}, KARÇEP {Karadeniz Çevre Platformu}, AKÇEP {Akdeniz Çevre Platformu}
oluşumunda derneğimiz etkin rol oynamıştır.)
d- Đskenderun Körfezi Belediyeler Birliği oluşumu. (Đskenderun körfezindeki yoğun kirlenme ile
mücadele konusunda körfeze sınırı olan belediyelerin ortak hareket etmesi gerektiği noktasından
hareketle derneğimizin girişimiyle kurulmuştur.)
* Görüş Bildirme: Bazı yasa taslakları, yönetmelik ve tarifelerin oluşturulmasında, Çevre Bakanlığı,
Đskenderun Belediyesi v.b. kuruluşlar derneğimizin görüşüne başvurmaktadırlar. (Çevre Yasa Tasarısı,
ÇED Yönetmeliği, Çevre Kirliliği Önleme Fonu'na katkıda bulunacak kuruluşları sınıflandırılması,
Çevre Temizlik Vergisi'nde tarifeye esas olacak gurupların belirlenmesi için yazılı görüş verilmiştir.)
* Katılımlar: Çevre Bakanlığı tarafından düzenlenen Çevre Şurası Hazırlık Toplantısına, 1., 2. ve 3.
Çevre Şurası'na, Türkiye Çevre Vakfı tarafından düzenlenen Yuvarlak Masa Toplantıları'na, TEMA
Eğitim Semineri'ne, Sivil Toplum Kuruluşları Toplantıları'na, Nükleer Karşıtı Kongre'ye ve Akkuyu
Nükleer Karşıtı Şenlikleri'ne, Akdeniz Çevre Kurultayı'na, Akdeniz 1.Çevre Sorunları
Sempozyumu'na dernek olarak katılınmış, çalışma guruplarında aktif rol alınmıştır.
* Ortak Çalışmalar: UNEP, T.C. Çevre Bakanlığı ve Đskenderun Çevre Koruma Derneği işbirliği ile
"Akdeniz Eylem Planı Đskenderun Körfezi Pilot Projesi" gerçekleştirilmiştir.
UNDP desteği ile, Kuş Araştırmaları Derneği danışmanlığında Hatay'da Kuş Göçünün Önemi
Projesi gerçekleştirilmektedir.
DERNEK YÖNETĐM KURULU VE GÖREV BÖLÜMÜ
ŞEMSĐTTĐN ESER YÖNETĐM KURULU BAŞKANI
A.OKTAY DEMĐRKAN BAŞKAN YARDIMCISI
AYLĐN CANPOLAT GENEL SEKRETER
SELDA SEKÜÇOĞLU SAYMAN
ALĐ ASLAN ÜYE
RAHŞAN YILDIRIM ÜYE
GALĐYE KĐREMĐTÇĐOĞLU ÜYE
Đletişim Adresi : Ziya Gökalp Caddesi No: 14 - Đskenderun
Telefon : 0326,6178282
Telefon ve Faks : 0326,6141031
e-posta : odemirkan@superonline.com
SAMANDAĞ ÇEVRE KORUMA VE TURĐZM DERNEĞĐ
1991 yılında Samandağ Çevre Koruma Derneği adı altında kuruldu. Derneğin adı 1994 yılında yapılan
kongrede Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği olarak değiştirildi.
Kurulduğundan bugüne kadar her yıl temizlik, ağaçlandırma ve eğitim kampanyalarıyla toplumda
çevre bilgisinin yaygınlaşmasına katkıda bulunan derneğin ayrıca Çevre ve Turizm bülteni adı altında
çıkardığı ve ücretsiz dağıtılan bir yayını var. Şimdiye kadar 20 sayısı yayınlanan bültende yerel, ulusal
ve uluslararası değerde konular işlenerek duyarlılık yaratılmaya çalışılmıştır.
110 üyesi bulunan Samandağ Koruma ve Turizm derneğinin okullardaki eğitim faaliyetleri
neticesinde 450 gönüllü genç üyesi bulunuyor. Okullardaki eğitim faaliyetlerinde bugüne kadar
binlerce öğrenciye ulaşan dernek çevre bilincinin genç kuşaklara aktarılmasında önemli katkılar
sağlamıştır. Bugüne kadar, kuş göçü ve yasa dışı kuş avcılığı, sahil kirliliği, kum talanı gibi konuların
yanısıra nesli tükenmekte olan Chelonia mydas ve Caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının
378

korunmasına yönelik eğitim ve konferans çalışmaları yapan dernek ayrıca, çarpık yapılaşma, tarihi
eserlerin korunması, çöp, atık su ve doğal yapının korunmasına yönelik faaliyetler de
gerçekleştirmiştir. Uluslararası işbirliğine önem veren dernek Đtalya'da kurulu çevre örgütü
Legambiente ve Hollanda'da faaliyet gösteren Zeeburg-Samandağ Vakfı ile sürekli irtibat halinde
bulunmakta ve çeşitli etkinlikler gerçekleştirmektedir.
Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği yurt içi faaliyet gösteren çevre dernekleriyle de
ilişkilerini geliştirmektedir. Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri (DAÇE) grubu içinde yer alan dernek
anti nükleer organizasyonlara da katılım sağlamıştır. Samandağ, Koyunoğlu Beldesi S.t. Simon
manastırı civarında 200 dönümlük alanda 9000 fidan dikimi gerçekleştiren dernek, deniz dibinde
biriken naylon atıkların temizlenmesi için yeni bir projenin hazırlıklarını yapmaktadır. Her yıl yaz
döneminde Đngilizce kursları düzenleyen dernek ayrıca resim, müzik gibi sanat dallarında ilgilenenlerin
kullanımına açıktır.
Dernek yönetim kurulu şu isimlerden oluşmaktadır:
1. Mişel Atik (Bşk): 512 76 16 Cep: 0532 591 64 54
2. Aydın Asiırmak (Bşk. Yrd.): 512 61 86 - 512 69 90 -512 28 71 (ev)
3. Nevide Kimyon: 512 26 68
4. Đsmail Zubari: 512 78 78
5. Sibel Kahleoğulları: 512 88 75
6. Đlhan Barutçu: 214 88 14 (5 hat)
7. Buğur Kerimoğlu: 512 86 20
Tel-fax: 0326 512 80 81
Web: http:// scevko.freeyellow.com
ERZĐN ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ
Derneğimiz 1996 yılında çevreye gönül vermiş arkadaşlarımızın katkıları ile kurulmuştur.
Derneğimizin amacı bölgemizde çevrenin, doğanın ve ekolojik dengenin korunması amacına yönelik
çalışmalar yapmaktır. Kuruluşundan bugüne kadar her yıl çevre halkına yönelik çeşitli bilgilendirme
toplantıları ve paneller düzenlenmiştir. Bu panellere halkın çok büyük katılımı olmuştur. Euronatur
(Avrupa Doğa Akademisi) ile birlikte Doğu Akdeniz'de çevre kirliliği üzerine panel düzenlenmiş ve
bu konuyla ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Her yıl okul ögretmen ve öğrencilerine yönelik eğitim
çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Çevreye zarar vereceğine inandığımız ve ülkemizde birçok örneği
olan termik santrallerin Çukurova, Yumurtalığa yapılmaması için tavır koyulmuş ve çevre halkının bu
konuda bilinçlendirilmesine yönelik paneller, geziler düzenlenerek halkın bilinçli bir şekilde termik
santrallere karşı çıkması sağlanmıştır. Doğu Akdeniz Bölgesinin Kuş Göçü Açısından Önemi Projesi
içerisinde aktif bir şekilde yer alınmış, çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Proje kapsamında özellikle pilot
okul olarak seçilen 75. Yıl Đlköğretim Okulu öğretmenleri ile 6-7. sınıf öğrencilerine ve ayrıca Bahri
Çelen Anadolu Lisesi öğretmen ve öğrencilerine yönelik eğitim çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
Türkiye- Almanya- Macaristan ülkeleri arasında gerçekleştirilen gençlik kampı dolayısıyla ilçemizde
ağırladığımız misafir öğerencilere de eğitim çalışmaları derneğimiz tarafından verilmiştir. Derneğimiz
günden güne genişlettiği faaliyetlerine Öcal Đşhanı Kat 2 de devam etmektedir. ÇETKO, 1989 yılında
kuruldu. Yerel, ulusal ve evrensel boyutta çevre sorunlarını dile getirmek, baskı unsuru olmak ve tüm
tüketicilerle mücadele etmek, bu arada çevrenin en önemli öğesi olan insanı bir tüketici olarak
bilinçlendirmek amacını güden derneğimizin 300 kadar üyesi vardır.
S.2.3. Çevreyle ilgili Federasyonlar
Bu konu hakkında bilgi elde edilememiştir.
379

• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• Kuş Araştırmaları Derneği Web Sitesi
(S) ÇEVRE EĞĐTĐMĐ KAYNAK
380

Bölüm
T
ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA
EĞĐTĐMĐ
Çevre yönetimii optimal kaynak kullanımını çevresel zararların minimize edilmesini, insan
ihtiyaçları ve doğal kaynaklar arasındaki dengeyi sağlar ve yönlendirir. Uygulama, değerlendirme ve
planlama yaklaşımlarını içinde bulunduran çevre yönetimi, orta ve uzun vadeli çevre stratejilerinin
gerçekçi ve tutarlı olmaını sağlar.
Çevre yönetimi, temelde insan ve doğa ilişkilerini, gelişimini, nüfus artışı, ekonomik büyüme,
enerji kullanımı, yaşam standartı, eğitim ve kaynaklar gibi dinamik parametrelerin etkileşimlerini ve bu
konulardaki bilgileri geniş bir düşünce çerçevesinde bir arada ele alıp, bir ülkenin mevcut
potansiyelinden yola çıkarak orta ve uzun vadede gerçekçi ve sağlıklı çevre politikalarının izlenmesi
için stratejilerle birlikte bir çatı oluşturur. Böyle bir çatı oluştururken en önemli girdiyi Çevre Durum
Raporları oluşturur. Sürdürülebilir kalkınma içerisinde ekonomik büyüme ve ekolojik dengenin
birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir biçimde çalışması sağlılı ve dinamik çevre durum raporlarının
varlığıyla sıkı ilişkilidir.
Çevre yönetiminde, insan faaliyetlerinin çevreye olan istenmeyen etkilerini önlemek düşüncesi
optimal kaynak kullanımı ve çevresel zararların minimize edilmesi, kaynak - etki zincirinin parçalarını
oluşturur. Çevre problemlerinin, birbirinden ayrılmış sorunlar olmadığı, bunların birbiriyle karşılıklı
ilişki içerisinde oldukları gözardı edilmeden bütünkonular çevre yönetimi çerçevesinde birlikte
değerlendirilmelidir.
T.1. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐNĐN VE ÇEVRESEL TAHRĐBATIN
ÖNLENMESĐ
Hızla artan nüfus kentleşme ve gelişen sanayi sonucu ülkelerin doğal kaynaklarını tehdit eden
kirlenmeler, çevre sorunlarını 21. yüzyılın sonuna doğru insanlığın en önemli konularından biri haline
getirmiştir. Havası ve suyu kirlenmemiş, toprağı bozulmamış, gürültüden ve diğer kirliliklerden uzak,
temiz, güzel, yeşil ve sağlıklı bir çevre insanların en büyük isteği olmuştur. Çevreyi koruma ve çevre
sorunlarını giderme çalışmalarının hareket noktası, sorunları bilmek ve tanımaktır.
Bu amaçla, bu bölümde öncelikle Hatay ilinde ulaşılan çevre kirliliği ve tahribatı ile birlikte
mevcut durum ortaya konulacaktır. Çevre kirliliği ve tahribatının önlenmesi ya da azaltılmasına
yönelik faaliyetler, alınan tedbirler anlatılacak ve nihayet genel bir değerlendirme yapılacaktır.
Đl genelindeki birinci sınıf Gayrı Sıhhi Müesseseler çevreye verdikleri atık ve atıkların tespit
edilmesine, arıtma tesislerinin olup olmadığının ve atık suların hangi alıcı ortama deşarj edildiğinin
araştırılmasına, görülen olumsuzlukların bir tutanakla mahallinde tespit edilmesine, fabrikaların
emisyon ölçümlerinin takvimine bağlanarak periyodik ölçümlere geçilmesine Antakya - Đskenderun ve
381

Rayhanlı çıkışlarındaki katı atıkların kaldırılmasına Mahalli Çevre Kurulu’nda karar alınmıştır. Ayrıca
6.7.1993 tarihli Mahalli Çevre Kurulu kararıyla, ilimizde hava kirliliğinin azaltılması yönünden kalitesiz
ve yüksek kükürt içeren kömürlerin kullanılmasının önlenmesi amacıyla yerli kömürlere ait özellikler
15.7.1994 tarihinden itibaren rutubet % 18’in altında kül % 14’ün altında ham kükürt % 1.7
(maksimum), yanabilir kükürt, % 1.2 kalofirik değer 4.000 K.cal / kg (minimum) boyut 200 mm.
(maksimum).
Yüksek kükürt içeren petrokok yakıtının ısınmada kullanılmamasına petrokokun çimento ve
kireç fabrikaları gibi sanayi sektörlerinde meskün mahaller dışında kullanılmasının sağlanmasına,
15.7.1995 tarihinden itibaren rutubet % 10’un altında, ham kükürt % 1.5 (maksimum) kriterlerinin
aranarak bu kriterlerin üzerindeki ürünlerin ilimizde tüketiminin önlenmesine, birikette kullanılan
petrokokun kükürtünün % 1, toplam nem en çok % 10 (+1) kalorisinin 7500 K.cal / kg olmasına,
sıvı yakıt olarak % 3.5 kükürtlü 5 no’lu fuel-oil ile sanayi yakıtı olan 6 no’lu fuel-oil’lin kullanılmasının
önlenmesine, ısınma amacıyla ve yerleşim bölgelerinde yer alan sanayi tesislerinde sadece % 1.5
kükürtlü kalorifer yakıtı kullanılmasına karar verilmiştir.
Konuyla, Sağlık Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, Çevre Müdürlüğü, Belediye Başkanlıkları
ve ilgili kurum ve kurulışların ilgilenmesi karar altına alınmıştır.
Kamuya açık eğlence yerlerinde gürültü ölçümü yapılmakta olup, kapalı eğlence yerlerinin dış
giriş kapılarının üzerine gürültü kontrol yönetmeliği madde 18 gereği ikaz levhaları astırılmıştır.
Trafiğin yoğun olduğu yörelerde ve sanayi tesisleri içindeki gürültü seviyeleri ölçümü çalışmaları mobil
ve sabit istasyonlarla devam ettirilmektedir.
Reyhanlı Yenişehir Gölü’nün temizlenmesiyle ilgili olarak koordinasyonun Đl Çevre
Müdürlüğü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Reyhanlı Kaymakamlığı ve Reyhanlı Belediyesi’nin iş birliği
ile gölün temizlenmesine, konuyla ilgili olarak yapılacak masrafların çevre koruma vakfı ve Reyhanlı
Belediyesi tarafından karşılanması kararı alınmıştır. Bu konuda çalışmalar başlamıştır. Ayrıca Cüdeyde
Gölü’nün temizlenmesi konusunda DSĐ 63. Şube Müdürlüğü ile görüşmeler başlatılmıştır.
T.2. DOĞAL KAYNAKLARIN EKOLOJĐK DENGELER
ESAS ALINARAK VERĐMLĐ KULLANIMI, KORUNMASI
VE GELĐŞTĐRĐLMESĐ
Đlimizdeki içme suyu kaynaklarının adı, yer, kapasitesi, kalitesi ve hangi yerleşim yeri
tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir.
Đçme suyu kaynaklarının korunması hakkındaki Başbakanlık ve Bakanlığımız Genelgeleri
ilimiz dahilindeki ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilmiştir.
Cüdeyde Gölü ve Yenişehir Gölü’nü çevresel koruma alanı kapsamına girebilecek
yöreler olarak değerlendirilmesine ait çalışmalar yapılmıştır.
Đskenderun Körfezi’nin temizlenmesi için körfez çevresinde oluşan sanayi, turizm ve tatil sitesi gibi
kuruluşlardan arıtma tesisi istenmekte, arıtma tesisi olanlardan ise deşarj izin belgesi almaları için
çalışmalar devam etmektedir. Đskenderun Belediyesi’nin kanalizasyon çalışmaları devam etmekte,
bittiği anda denize verilen atık sular önlenmiş olacaktır.
382

T.3. EKONOMĐK VE SOSYAL FAALĐYETLERĐN,
SONUÇLARININ ÇEVRENĐN TAŞIMA
KAPASĐTESĐNĐ AŞMAYACAK BĐÇĐMDE PLANLANMASI
Đlimizde Đskenderun , Payas ve Antakyada Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktaıdır. Kurulan
sanayi tesislerinin büyük bir bölümünün, ruhsatı, arıtma tesisi, emisyon izni ve deşarj izin belgesi
mevcut değildir. Tesisler atık sularını ya arıtımı olmayan kanalizasyon ya direkt nehire veya direkt
denize vererek kirlilik dozunu arttırmaktadır.
Đl genelinde belediyeler kanalizasyon şebekesi atık sularını, hiç bir arıtıma tabii tutmaksızın,
alıcı ortama direkt olarak vermektedir.
Tüm bu kuruluş ve işletmeler yerinde dentlenmeye başlanmış, 2872 sayılı çevre kanunu
çerçevesinde işlemler uygulamaya konulmuştur.
Çevre Đl Müdürlüğümüz bütün imkanlarını kullanarak ilimizin çevre kirliliğini belirlemeye ve
alınacak önlemleri yürürlüğe koymaya başlamıştır. Gelişmekte olan ilimizde çevre açısından tamiri
sonradan mümkün olmayan ya da tamiri için büyük maliyetlerin gerekeceği hatalardan korunabilmek
için bütün faaliyetlerde çevre boyutu dikkate alınmaktadır.
T.4. ÇEVRENĐN ĐNSAN- PSĐKOSOSYAL
ĐHTĐYAÇLARIYLA UYUMUNUN SAĞLANMASI
Đlimiz merkezi yerleşim olarak çok eski tarihlere dayanmaktadır. Son yıllarda köylerden
kentlere yoğun göçlerin olması nedeniyle nüfusu gittikçe artmaktadır. Bu nedenle şehrin yerleşim alanı
gittikçe genişlemektedir. Alt yapının yetersiz kaldığı veya ihtiyaca cevap veremediği görülmektedir.
Bütçe yetersizliği, belediyelerin kaynak yetersizliği ve teknik elemanlarının az oluşu alt yapının
oluşumunu etkilemektedir. Tarım arazilerinin yerleşime kapatılması, küçük sanayi sitelerinin tarım
arazileri dışına kurulmasına özen gösterilmesi için Đl Müdürlüğümüzce çaba harcanmaktadır.
T.5. ÇEVRE DUYARLI ARAZĐ KULLANIM PLANLAMASI
Hatay ilinde sanayileşme ve nüfus artışına paralel olarak yeni yerleşim alanları oluşmuş ve
bunun sonucu zaten çok planlı olmayan şehirde, kontrolsüz ve plansız yapılaşma oluşmuş ve verimli
tarım arazileri gerek yerleşim alanı ve gerekse sanayi amaçlı kullanılır olmuştur.
Tarım alanlarının amaç dışı kullanımını engellemek için yeterli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
Tarım dışı sahalarda yer alması istenen sanayi ve yerleşim alanlarını daha çekici kılmak için
yol,su,elektrik gibi alt yapı hizmetlerini devlet tarafından önceden ve uzun vadeli bir planlama
dahilinde sağlanması ve değerli tarım toprakları yine alternatif alanların kullanılması
gerçekleştirilmelidir.
383

• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları
• 2006 Hatay Đli Çevre Durum Raporu
(T) ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA KAYNAK
384