türkiye'de mali kural: olsaydı ya da olacaksa - SETA
türkiye'de mali kural: olsaydı ya da olacaksa - SETA
türkiye'de mali kural: olsaydı ya da olacaksa - SETA
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
T Ü R K İ Y E ’ D E M A L İ K U R A L<br />
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin gündeminde son iki yıldır tartışılan <strong>mali</strong> <strong>kural</strong> kavramının<br />
teorik çerçevesinde, 2002- 2009 yılları arasın<strong>da</strong> yıllık olarak ne ka<strong>da</strong>r bir bütçe<br />
dengesi gerçekleştiğini ve meclise sunulan tasarı çerçevesinde ne ka<strong>da</strong>r gerçekleşmesi<br />
gerektiğinin geçmişe yönelik analizini ve orta vadeli istikrar programı çerçevesinde<br />
2010- 2015 yılları arasın<strong>da</strong> olası bir <strong>mali</strong> <strong>kural</strong>ın nasıl işleyeceğini orta<strong>ya</strong> koymaktır.<br />
MALİ KURAL İÇİN TEORİK BİR ÇERÇEVE<br />
Mali Kuralların Orta<strong>ya</strong> Çıkışı<br />
1970’li yıllar<strong>da</strong> orta<strong>ya</strong> çıkan stagflasyon olgusunun çözümünde, Keynesyen <strong>mali</strong>ye<br />
politikalarının yetersiz kalması, hızla artan borç stokları ve krizler, <strong>mali</strong> <strong>ya</strong>pının sürdürülemez<br />
hale gelmesine neden olmuş; sonuç olarak soruna çözüm ara<strong>ya</strong>n yeni <strong>ya</strong>klaşımların<br />
orta<strong>ya</strong> çıkmasını sağlamıştır. Bu bağlam<strong>da</strong> Keynesyen, iradi <strong>mali</strong>ye politikaları<br />
yerine <strong>kural</strong>lara <strong>da</strong><strong>ya</strong>lı <strong>mali</strong>ye politikaları <strong>da</strong> bu süreçte hızla gelişmeye başlamıştır.<br />
Bunlar<strong>da</strong>n özellikle kamu tercihi teorisi ve ana<strong>ya</strong>sal iktisat <strong>ya</strong>klaşımları <strong>mali</strong> <strong>kural</strong> açısın<strong>da</strong>n<br />
önemli yer tutmaktadır. Keynesyen İktisat <strong>ya</strong>klaşımın<strong>da</strong> ekonomik büyüme,<br />
kalkınmanın gerçekleştirilmesi ile tam istih<strong>da</strong>m sorununun giderilmesi devletin temel<br />
görevlerinden biri sayılırken; ana<strong>ya</strong>sal iktisat ve kamu tercihi teorisi, devletin özel sektörü<br />
teşvik ederek pi<strong>ya</strong>sa mekanizması aracılığıyla ekonomik büyüme ve kalkınmayı<br />
sağlamasının, tam istih<strong>da</strong>mın gerçekleştirilmesinin <strong>da</strong>ha doğru olacağını savunur. Diğer<br />
<strong>ya</strong>n<strong>da</strong>n, devletin ihti<strong>ya</strong>ri borçlanma yetkisine sahip olması gerektiğini savunan<br />
Keynesyen İktisat’ının aksine, Ana<strong>ya</strong>sal iktisat ve kamu tercihi teorisi <strong>kural</strong>lara <strong>da</strong><strong>ya</strong>lı<br />
borçlanmayı savunmaktadır. En önemlisi de Keynesyen İktisat’ı devletin ekonomide<br />
etkin bir şekilde rol almasını savunurken, Ana<strong>ya</strong>sal İktisat ve Kamu Tercihi Teorisi, devletin<br />
sadece a<strong>da</strong>let, güvenlik gibi temel fonksiyonlarını yerine getirmesi gerektiğini<br />
savunur (Aktan, 2010). 1<br />
Mali <strong>kural</strong><br />
<strong>ya</strong>klaşımları, sınırlı,<br />
düzenleyici ve<br />
şeffaf bir devlet<br />
anlayışını, denk<br />
bütçeyi, kamu<br />
harcamalarının<br />
olağan kamu<br />
geliri olarak<br />
nitelendirilen<br />
vergilerle finanse<br />
edilmesini ve iradi<br />
<strong>mali</strong> politikaların<br />
<strong>ya</strong>sal zeminde<br />
sınırlandırılmasını<br />
savunmaktadır.<br />
Bu bağlam<strong>da</strong> <strong>mali</strong> <strong>kural</strong>, teorik olarak Kamu Tercihi Teorisi ve Ana<strong>ya</strong>sal İktisat <strong>ya</strong>klaşımına<br />
bağlı olup, bu <strong>ya</strong>klaşımlar si<strong>ya</strong>sal aktörlerin tıpkı ekonomik bireyler gibi kendi<br />
çıkarlarını çoklaştırmak amacı doğrultusun<strong>da</strong> hareket ettiklerini orta<strong>ya</strong> koymuş, <strong>mali</strong><br />
uygulamaların disiplin altına alınması ve iradi politikaların <strong>ya</strong>sal zeminde sınırlandırılmasını<br />
önermişlerdir (Ka<strong>ya</strong>, 2009). 2<br />
Kısacası yeni <strong>mali</strong> <strong>kural</strong> <strong>ya</strong>klaşımları, sınırlı, düzenleyici ve şeffaf bir devlet anlayışını,<br />
denk bütçeyi, kamu harcamalarının olağan kamu geliri olarak nitelendirilen vergilerle<br />
finanse edilmesini ve iradi <strong>mali</strong> politikaların <strong>ya</strong>sal zeminde sınırlandırılmasını<br />
savunmaktadır.<br />
1. Aktan, C. C. (2010). Geleneksel Maliyeye Karşı Yeni Maliye: Kamu Ekonomisinin Rolü, http://www.canaktan.<br />
org/Ekonomi/Kamu_Maliyesi/Yeni-Maliye/Kamu-Ekonomisi.htm Erişim: 19.06.2010.<br />
2. Ka<strong>ya</strong>, F. (2009). Mali Kural Uygulamaları ve Türkiye Örneği, DPT Yıllık Programlar ve Konjonktür Genel<br />
Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara.<br />
5
Change language