Eylül 2008 - Sayı: 142 (10671 KB) - İzmir - TMMOB İnşaat ...

Beton
da temizlik ve kurma kusurları sonucu açılar sapabilmekte,
numune tam küp veya silindir olmaktan uzaklaşabilmektedir.
Bununla ilgili olarak TS EN 12390–1 standardı, kalıptan
çıkan küp numunelerinin karşılıklı yüzeyleri arasındaki
standart boyut ve silindir numunelerin çap toleransını
± %0,5’ ten daha düşük olmasını öngörmektedir. Basınç
deneyi sırasında yük uygulanacak yüzeylerin düzlükten
sapma toleransını ± 0,0006 d (d=150 mm için
± 0.09 mm), küp veya silindir yan yüzlerinin döküm
esnasındaki tabana göre diklikten sapma toleransını
ise ± 0,5 mm ile sınırlamıştır. Perdahlanmış üst yüz ile
kalıptan çıkan taban arasındaki boyut toleransını küp
için (d) ± %1, silindir yüksekliği için (2d) ± %0,5 ‘den
daha düşük olması gerektiğini bildirmektedir.
Yukarıdaki sınır değerlerin aşılması durumunda, örneklerden
betonun gerçek dayanım değerlerinin dışında
yanıltıcı sonuçlar alınacağı açıktır. Bu maksatla
laboratuvarlar, kullandıkları kalıpları standarda uygunluk
açısından gözden geçirmeli, uygun olmayanları
kullanım dışı bırakmalı, yeni alacakları kalıplarda
da standarda uygunluk şartını aramalı ve her kalıbı bu
açıdan kontrol etmelidir.
2. Taze Betondan Numune Alınması:
TS EN 12350–1 standardı, “karma” ve “spot” olmak üzere
iki tür numune tanımlamakta, öngörülen kullanımına
bağlı olarak, alınacak numunenin hangisi olacağına
karar verilmesini öngörmektedir. Spot numune,
betonun bir bölümünden alınmış, bir veya daha fazla
sayıda numune bölümünün, karma numune ise betonun
her tarafından alınmış çok sayıda numune bölümünün,
birleştirilip karıştırılmasıyla oluşturulan taze
beton miktarıdır.
Deneyler için tahmin edilen miktarın en az 1,5 katı
miktarda taze beton numunesi alınmalıdır. Transmikserden
boşaltılan betonun ilk veya en son boşaltılan
kısımlarından numune bölümü alınmamalıdır. Akış
halindeki betondan alınacak numune bölümleri, akan
taze beton kütlesinin tüm genişlik ve kalınlığını temsil
edecek şekilde alınmalıdır. İşlemler sırasında taze beton,
kirlenme, bünyesine su girme veya su kaybetme
ve sıcaklık değişimlerine karşı korunmalıdır.
Şayet üreticinin sorumluluğunda betona su veya kimyasal
katkı ilavesi yapılacaksa, bu ilavelerden sonra,
betondan örnekler alınmalıdır. Numuneler her biri ayrı
betonyer dökümünden veya transmikserden alınmalıdır.
TS EN 12390–2 standardı numunelerin ne şekilde alınması
gerektiğini açık bir şekilde tarif etmektedir. Buna
göre;
Beton numune, kalıba doldurulmadan önce, tekrar
karıştırma kabı içerisinde kare ağızlı kürek kullanılarak
karıştırılmalıdır. Betonun kalıba yapışmasını önlemek
üzere, doldurma öncesinde, kalıp iç yüzeyi çimento
ile etkileşmeyen kalıp ayırıcı bir malzeme ile ince bir
tabaka halinde kaplanmalıdır. Deney numuneleri, her
tabaka 100 mm. den daha kalın olmamak üzere, en
az iki tabaka halinde sıkıştırılmalıdır. Beton, numune
kalıbına yerleştirildikten sonra, tam sıkışma elde edilecek,
ancak ayrışma olmayacak ve yüzeye aşırı şerbet
çıkmayacak şekilde sıkıştırılmalıdır. Sıkıştırma vibrasyon
kullanılarak yapılacaksa, beton yüzeyinde büyük
hava kabarcıkları oluşumunun sona ermesi, yüzeyin
göreceli şekilde düz ve parlak görünüm kazanmasıyla
tamamlanır. Şişleme yoluyla sıkıştırma uygulanıyorsa,
tam sıkıştırma için her tabakaya uygulanacak vuruş
sayısı beton kıvamına bağlıdır. Ancak genel olarak
her tabaka en az 25 kez şişlenir. Şişleme daire kesitli
veya prizmatik çubuk ile yapılır. Çelikten yapılmış
çapı 16 mm, uzunluğu 600 mm ve ucu yuvarlatılmış
çubuk kullanılır. Sıkıştırma çubuğu darbeleri, numune
kalıbının en kesit alanına düzgün şekilde dağıtılmalıdır.
İlk tabakanın sıkıştırılmasında, çubuğun numune
kalıbının tabanına sertçe çarpması, diğer tabakaların
sıkıştırılması esnasında da bir önceki tabakaya fazla
miktarda girmesi önlenmelidir. Her tabakanın sıkıştırılmasından
sonra, sıkışmış hava ceplerinin tahliyesi
sağlanacak, ancak sürüklenmiş hava kabarcıkları korunacak
şekilde, beton yüzeyine büyük hava kabarcıkları
çıkışı duruncaya ve sıkıştırma çubuğu darbelerinden
geri kalan boşlukların dolması sağlanıncaya kadar, kalıbın
dış kenarlarına lastik tokmak ile hafifçe vurulmalıdır.
Tokmaklama işleminden hemen sonra kalıp üst
yüzeyinden yukarıda olan fazla beton, çelik mala veya
perdah malasına kesme hareketi yaptırılarak alınmalı
ve yüzey dikkatlice tesviye edilmelidir. Gerekli durumlarda,
kap(lar) içerisindeki taze beton sıcaklığı ölçülmelidir.
Numuneye zarar verilmeden deney numunesinin
tanıtımı görünür ve kalıcı şekilde işaretlenmelidir.
Örneklerin, acele bir şekilde betonun mikser ağzından
kürekle alınarak kalıplara doldurularak oluşturulduğu
veya şantiyede son mikserde gittiği için, bir el arabasına
biraz ayrılan betondan alındığı durumlarla sık karşılaşmaktayız.
Bu türden alınan örneklerin test edilmesi
ile ne derece sağlıklı sonuçlar alınabileceği ortadadır.
3. Deney Numunelerinin Şantiyede Saklanması,
Taşınması ve Kürü:
Şantiye ortamında alınarak bekletilen deney numuneleri,
kalıp içerisinde, 16 saatten az, 3 günden daha
fazla olmamak üzere, yeterli sertliğe ulaşıncaya kadar,
şoktan, titreşimden ve kurumadan korunmalıdır. (20 ±
2) 0 C (veya sıcak iklimlerde (25 ± 2) 0 C) sıcaklıkta, rüzgardan
ve nem kaybından korunacak bir ortamda tutulmalıdır.
Laboratuvara nakilleri aşamasında, gerekli
sıcaklıktan sapma ve rutubet kaybını önlemek üzere
gerekli önlemler alınmalıdır. Bu önlemlere örnek olarak,
sertleşmiş deney numunelerinin ıslak kum veya
ıslak talaş içerisinde saklanması veya içerisinde su bu-
18
Eylül 2008 - 142