16. Sayı; TURAN-SAM SONBAHAR Sayısı, 2012

TURAN-SAM(TURAN-CSR)YIL: 2012 * CİLT: 4 * SAYI: 16 * SONBAHAR, 2012YEAR: 2012 * VOLUME: 4 * ISSUE: 16 * AUTUMN, 2012TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ DERGİSİ(JOURNAL OF TURAN CENTER FOR STRATEGICAL RESEARCHES)www.turansam.orgBu ilk dönemdeki süreçte fetih amacı ile yapılan savaşların Türk bölgelerindebir tepki doğurduğu ve bunun Türklerin Müslüman oluşunu geciktirdiği düşüncesindeolan araştırmacılar bulunmaktadır. 85 Her ne kadar Kitapçı, Talas savaşının TürklerinMüslüman olması ile ilgisi olmadığını olayın siyasi olduğunu söylese de genel olarakbu olaya büyük önem atfedilmektedir. Bunun temel sebebi Türkler ve Araplararasında bu savaş sonrası ilişkiler düzelmeye başlaması bunun da iktisadi ve kültüreletkilemişimi arttırmıştır. Kitapçı, Aynı döneme rastlayan Abbasilerin iktidaragelişinde Türklerin etkisine vurgu yapmasına rağmen Talas savaşına yervermemektedir. 86 Esas itibarı ile Talas savaşının siyasi tarih açısından hayati önemitartışılması pek mümkün olmayan bir olaydır. Abbasiler, büyük bir muhalefet sonucuiktidara gelmiş ve toplumsal taban ve Horasan gibi yörelerdeki psikolojiyi çok iyibilmelerinden dolayı devletin halka karşı tavırlarını değiştirmişlerdir. Emeviler,döneminde ki bu bölgelere saldırılar fetih anlayışından daha çok ganimet sağlamaüzerine yönelik olduğu genel kanıdır. Abbasiler döneminde artık doğrudan ganimetamaçlı saldırılar yavaşlamış hatta bazı zamanlar tamamen durmuştur.Abbasiler döneminde Türkler ile ilişkiler sınır bölgelerindeki devletleraracılığıile olmuş, ticari ve kültürel ilişkilerin bunda hızlandırıcı etkisi olmuştur. Arap İslamülkelerinden oldukça uzakta olan İdil Bulgar Hanı kendi rızası ile Müslüman olmayıseçmiştir. 87 Bir nevi ihtilal ile iktidarı ele geçiren Abbasilere en büyük destek İrancoğrafyasından gelmesi sebebiyle İranlıların daha sonra Türklerin yönetimdeki gücügittikçe artmıştır. Daha Emeviler döneminde hilafet ordusunda askerlik yapan TürklerAbbasiler döneminde hem askeri hem de siyasi açıdan hızla güçlenmeyebaşlamışlardır. Talas savaşının ortaya çıkaran şartlar siyasi ve askeri olmakla beraberkültürel ve iktisadi önemli sonuçların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Eğer bu savaşıMüslümanlar kaybetseydi, Türkistan coğrafyasında İslam’ın aleyhine çok ağırsonuçları olacağı vurgulanmaktadır. 88 Türk İslam tarihi açısından Abbasiler dönemibir nevi İslam’a hizmet dönemi olarak görülmektedir. Halife Me’mun dönemindeTürkler hilafet ordusunun ama unsurlarından olmaya başlamakla birlikte Mu’tasım’ınhalife olmasında Türklerin rolü olduğu belirtilmektedir. Bu dönem içerisinde İranlılaryönetimdeki ağırlıklarını kaybetmiş Türkler ise orduda güçlerini daha daarttırmışlardır. Mu’tasım döneminde Samarra’da Türkler için özel bir bölge tahsisedilmiştir. 89 Bu yakınlıkta Mu’tasım’ın annesinin Türk olmasının da etkisinin olmasıkuvvetle muhtemeldir. Türklerin nüfusunun büyük bir kısmının Abbasi hilafetinindışında olduğu bilinmektedir. Müslüman olan Türkler henüz Müslüman olmayanırkdaşlarına karşı fetihler düzenlemekteydiler. Gerek bu savaşlar olsun gerek ticarifaaliyetler sonucu Türkler İslam ile tanışma fırsatı bulmaktaydılar.Türk-İslam anlayışı çerçevesinde İslam’da ki cihat fikri ve ruhunun TürklerinMüslüman oluşunda itici bir kuvvet oluşturduğu temel savlardandır. Türklerin yaşayışve inanışları hatta aile ve bireysel bazda İslam ile uyumlu bir yaşam sürdükleri ve bu85 http://kutuphane.ksu.edu.tr/e-tez/sbe/T00533/volkan_sari_tez.pdf s. 4186 Kitapçı, Zekeriya, Ortadoğu’da Türk Askeri Varlığının İlk Zuhuru, Türk Dünyası AraştırmalarıVakfı, İstanbul 1987, s. 4487 İbn Fazlan, Seyahatname, Çev. Ramazan Şeşen, Bedir Yayınları İstanbul 1995, s. 4888 Yazıcı, Nesimi, İlk Türk-İslam Devletleri, TDV Ankara 2002, s. 3889 Kitapçı, Zekeriya, Ortadoğu’da Türk Askeri Varlığının İlk Zuhuru, s. 7638