05 - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü
05 - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü
05 - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ĐÇĐNDEKĐLER :ĐÇĐNDEKĐLER : ..................................................................................................................1A. COĞRAFĐ KAPSAM ....................................................................................................13A. 1. Giriş...................................................................................................................................................... 13A.2. Đl ve Đlçe Sınırları.................................................................................................................................. 14A.3. Đlin Coğrafi Durumu ............................................................................................................................. 15A.4. Đlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu ........................................................................................ 16A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi ................................................................................................................... 18A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma ............................................................................................................ 20A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya.................................................................................................................... 22B. DOĞAL KAYNAKLAR ................................................................................................23B.1. Enerji Kaynakları.................................................................................................................................. 23B.1.1. Güneş................................................................................................................................................... 23B.1.2. Su Gücü ............................................................................................................................................... 23B.1.3. Kömür.................................................................................................................................................. 23B.1.4. Doğalgaz .............................................................................................................................................. 23B.1.5. Rüzgar.................................................................................................................................................. 23B.1.6. Biyokütle.............................................................................................................................................. 24B.1.7. Petrol.................................................................................................................................................... 24B.1.8. Jeotermal Sahalar.................................................................................................................................. 24B. 2. Biyolojik Çeşitlilik ................................................................................................................................ 24B.2.1. Ormanlar .............................................................................................................................................. 24B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları............................................................................................. 24B.2.2. Çayır ve Mera....................................................................................................................................... 24B.2.3. Sulak Alanlar........................................................................................................................................ 24B.2.4. Flora..................................................................................................................................................... 24B.2.5. Fauna ................................................................................................................................................... 25B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler............... 26B.3. Toprak ................................................................................................................................................... 26B.4. Su Kaynakları....................................................................................................................................... 27B.4.1. Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar......................................................................................................... 27B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları ........................................................................................................................... 28B.4.3. Akarsular.............................................................................................................................................. 28B.4.4. Göller ve Göletler ................................................................................................................................. 28B.5. Mineral Kaynaklar................................................................................................................................ 29B.5.1. Sanayi Madenleri.................................................................................................................................. 291
B.5.2. Metalik Madenler ................................................................................................................................. 29B.5.3. Enerji Madenleri................................................................................................................................... 29B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler .................................................................. 29C. HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM) ................................................................................30C.1. Đklim ve Hava ........................................................................................................................................ 30C.1.1. Doğal Değişkenler ................................................................................................................................ 30C.1.1.1. Rüzgar............................................................................................................................................... 30C.1.1.2. Basınç ............................................................................................................................................... 30C.1.1.3. Nem .................................................................................................................................................. 30C.1.1.4. Sıcaklık ............................................................................................................................................. 31C.1.1.5. Buharlaşma........................................................................................................................................ 31C.1.1.6. Yağışlar............................................................................................................................................. 31C.1.1.6.1. Yağmur ....................................................................................................................................... 31C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı............................................................................................................... 31C.1.1.7. Seller................................................................................................................................................. 32C.1.1.8. Kuraklık ............................................................................................................................................ 32C.1.1.9. Mikroklima........................................................................................................................................ 32C.1.2. Yapay Etmenler.................................................................................................................................... 32C.1.2.1. Plansız Kentleşme.............................................................................................................................. 32C.1.2.2. Yeşil Alanlar ..................................................................................................................................... 32C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar.............................................................................................................. 32C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar...................................................................................................................... 33C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar .................................................................................................... 33C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları ................................................................................................. 34C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman ............................................................................................. 34C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları......................................................................................................... 35C.2.3. Karbonmonoksit ................................................................................................................................... 36C.2.4. Azot Oksit (NO x ) Emisyonları.............................................................................................................. 36C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları ..................................................................................................... 36C.3. Atmosferik Kirlilik................................................................................................................................ 36C.3.1.Ozon Tabakasının Đncelmesinin Etkileri ................................................................................................. 36C.3.2. Asit Yağışlarının Etkileri ...................................................................................................................... 37C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri......................................................................................... 37C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri ................................................................................................................. 37C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri........................................................................................................................ 37C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri...................................................................................................................... 38C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri..................................................................................................... 38C.4.1.4. Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri........................................................................................................ 38C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine)Etkileri................................................................................ 39D. SU ...................................................................................................................................40D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı................................................................................................................ 40D.1.1. Yeraltı Suları........................................................................................................................................ 40D.1.2.Jeotermal Kaynaklar.............................................................................................................................. 40D.1.3. Akarsular ............................................................................................................................................. 402
F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Avrupa’nın YabanHayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmışAlanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “AkdenizFoku Yaşama ve Üreme Alanları”................................................................................................................... 78F.4.2.2. 12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Akdeniz’inKirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar .......... 78F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan “Akdeniz’de Özel KorumaAlanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel Koruma Alanı” Olarak Belirlenmiş Alanlar................................................................................................................................................................... 78F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı TarafındanYayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar.... 78F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan DenizTürlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar..................................................................... 79F.4.2.3. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Dünya Kültür veTabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm BakanlığıTarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve DoğalAlanlar ........................................................................................................................................................... 79F.4.2.4. 17/<strong>05</strong>/1994 Tarih ve 21937 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Özellikle SuKuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSARSözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar .................................................................................... 79F.4.3. Korunması Gereken Alanlar (***)......................................................................................................... 80F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen veYapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, JeotermalAlanlar vb.) .................................................................................................................................................... 80F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma KabiliyetSınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf Đle, Özel Mahsul PlantasyonAlanlarının Tamamı........................................................................................................................................ 80F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veyaTuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, BaştaSu Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık veTurbiyeler Đle Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Đtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak AlanKalan Yerler ................................................................................................................................................... 80F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltısuyu Đşletme Sahaları................................................................................... 81F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar Đçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler veÜlkemiz Đçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, BiyogenetikRezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar.............. 81F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel KullanımınıDüzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere AyrılanAlanlar ........................................................................................................................................................... 82G. TURĐZM ........................................................................................................................84G.1.Yörenin Turistik Değerleri .................................................................................................................... 84G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri........................................................................................................................ 84G.1.1.1. Konum .............................................................................................................................................. 84G.1.1.2. Fiziki Özellikler................................................................................................................................. 84G.1.2.Kültürel Değerler................................................................................................................................... 89G.2.Turizm Çeşitleri ..................................................................................................................................... 99G.3.Turistik Altyapı...................................................................................................................................... 995
G.4.Turist Sayısı ......................................................................................................................................... 100G.5.Turizm Ekonomisi................................................................................................................................ 101G.6.Turizm Çevre Đlişkisi ........................................................................................................................... 101H. TARIM VE HAYVANCILIK .....................................................................................102H.1. Genel Tarımsal Yapı ........................................................................................................................... 102H.2. Tarımsal Üretim.................................................................................................................................. 102H.2.1. Bitkisel Üretim................................................................................................................................... 103H.2.1.1. Tarla Bitkileri.................................................................................................................................. 103H.2.1.1.1. Buğdaygiller.............................................................................................................................. 103H.2.1.1.2. Baklagiller ................................................................................................................................ 103H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler ................................................................................................................... 104H.2.1.2. Bahçe Bitkileri................................................................................................................................. 104H.2.1.2.1. Meyve Üretimi.......................................................................................................................... 104H.2.1.2.2. Sebze Üretimi............................................................................................................................ 1<strong>05</strong>H.2.1.2.3. Süs Bitkileri .............................................................................................................................. 106H.2.2. Hayvansal Üretim............................................................................................................................... 106H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık..................................................................................................................... 106H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık..................................................................................................................... 107H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi )........................................................................................... 108H.2.2.4. Su Ürünleri...................................................................................................................................... 108H.2.2.6. Arıcılık ve Đpekböcekçiliği............................................................................................................... 109H.3. Organik Tarım.................................................................................................................................... 109H.4. Tarımsal Đşletmeler ............................................................................................................................ 109H.4.1. Kamu Đşletmeleri................................................................................................................................ 109H.4.2. Özel Đşletmeler ................................................................................................................................... 110H.5. Tarımsal Faaliyetler............................................................................................................................ 110H.5.1. Pestisit Kullanımı .............................................................................................................................. 110H.5.2. Gübre Kullanımı................................................................................................................................. 111H.5.3.Toprak Kullanımı ................................................................................................................................ 111I. MADENCĐLĐK..............................................................................................................112I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları .................................................................... 112Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ........................................................................................... 112I.1.1. Sanayi Madenleri ................................................................................................................................. 112I.1.2. Metalik Madenler................................................................................................................................. 112I.1.3. Enerji Madenleri .................................................................................................................................. 112I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler.................................................................. 114I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri................................................................... 116I.3. Cevher Zenginleştirme ......................................................................................................................... 1166
I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri.............................................................................. 116I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi kazanım Amacıyla............................................................. 117Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları........................................................................................................... 117J. ENERJĐ.........................................................................................................................118J.1. Birincil Enerji Kaynakları ................................................................................................................... 118J.1.1. Taşkömürü .......................................................................................................................................... 118J.1.2. Linyit .................................................................................................................................................. 118J.1.3. Asfaltit ................................................................................................................................................ 118J.1.4. Bitümlü Şist......................................................................................................................................... 118J.1.5. Hampetrol ........................................................................................................................................... 118J.1.6. Doğalgaz ............................................................................................................................................. 118J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) ........................................................................................... 118J.1.8. Orman ................................................................................................................................................. 119J.1.9. Hidrolik............................................................................................................................................... 119J.1.10. Jeotermal ........................................................................................................................................... 119J. 1.11. Güneş ............................................................................................................................................... 119J.1.12. Rüzgar............................................................................................................................................... 119J.1.13. Biyokütle........................................................................................................................................... 120J.2. Đkincil Enerji Kaynakları..................................................................................................................... 121J.2.1. Termik Enerji ...................................................................................................................................... 121J.2.2. Hidrolik Enerji..................................................................................................................................... 121J.2.3. Nükleer Enerji ..................................................................................................................................... 121J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi ................................................................................................. 121J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı..................................................................................... 123J.4. Enerji Tasarrufu ile Đlgili Yapılan Çalışmalar .................................................................................... 123K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ.........................................................................................124K.1. Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen........................................................ 124Etkenler....................................................................................................................................................... 124K 2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması ..................................................................................... 124K 3. Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı........................................................................................................ 124K 4. Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam Durumu........................................................... 125K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı................................................... 126K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler.......................................................... 130K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği............................................................................... 130K .6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği................................................................................... 131K .6.3.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği............................................................................. 131K. 6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar ......................................................................................... 1327
K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı................................................................................................. 133L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME .................................................................134L.1. Altyapı ................................................................................................................................................. 134L.1.1.Temiz Su Sistemi................................................................................................................................. 134L.1.2. Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi ................................................................................. 135L.1.3. Yeşil Alanlar....................................................................................................................................... 137L.1.4. Elektrik Đletim Hatları ......................................................................................................................... 137L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları ........................................................................................................................ 137L.2. Ulaşım.................................................................................................................................................. 137L.2.1. Karayolları.......................................................................................................................................... 137L.2.1.2. Ulaşım Planlaması ........................................................................................................................... 138L.2.1.3. Toplu Taşım Sistemleri .................................................................................................................... 139L.2.1.4. Kent Đçi Yollar ................................................................................................................................. 139L.2.1.5. Araç Sayıları.................................................................................................................................... 139L.2.2. Demiryolları ....................................................................................................................................... 139L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler................................................................................................................ 139L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları............................................................................................................... 139L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı ........................................................................................................ 139L.2.3.1. Limanlar .......................................................................................................................................... 139L.2.3.2. Taşımacılık...................................................................................................................................... 140L.2.4. Havayolları......................................................................................................................................... 140L.3. Haberleşme .......................................................................................................................................... 141L.4. Đlin Plan Durumu................................................................................................................................. 141L.5. Đldeki Baz Đstasyonları......................................................................................................................... 141M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS .......................................................................144M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama ................................................................................................................ 144M.1.1. Kentsel alanlar................................................................................................................................... 144M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri ....................................................................................... 144M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni .................................................................................................................. 144M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları....................................................................................................... 144M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk ........................................................................................................... 144M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları .............................................................................................................. 144M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi........................................................................................................... 144M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar................................................................. 145M.1.2. Kırsal Alanlar .................................................................................................................................... 145M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni................................................................................................................... 145M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti............................................................................................................................... 146M.2. Altyapı ................................................................................................................................................ 146M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri .................................................................................................................... 146M.3.1. Kamu Binaları ................................................................................................................................... 146M.3.2. Okullar .............................................................................................................................................. 1468
M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri ............................................................................................................ 147M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler................................................................................................................. 147M.3.5. Endüstriyel Yapılar............................................................................................................................ 147M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar............................................................................................................ 147M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar ...................................................................................... 148M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar......................................................................................................................... 148M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma.................................................................................................................... 148M.3.10. Yerel Mimari Özellikler ................................................................................................................... 148M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller .................................................................................. 148M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı ........................................................................................................................ 148M.4.1. Đş Alanları ve Đşsizlik ......................................................................................................................... 148M.4.2. Göçler ............................................................................................................................................... 148M.4.3. Göçebe Đşçiler (Mevsimlik)................................................................................................................ 148M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı ................................................................................................... 149M.4.5. Konut Yapım Süreçleri ...................................................................................................................... 149M.4.6. Gece kondu Islah ve Önleme Bölgeleri............................................................................................... 149M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri................................................................................................ 149M.5.1.Görüntü Kirliliği................................................................................................................................. 149M.5.2. Binalarda Ses Đzolasyonu ................................................................................................................... 149M.5.3. Hava Alanlarında ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları............................................................. 150M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü............................................................................................................. 150M.5.5. Kentsel Atıklar................................................................................................................................... 150M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı......................................................................................................................... 150M.6. Nüfus................................................................................................................................................... 150M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi.......................................................................................................... 150M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı ............................................................... 151M.6.3. Đl ve Đlçelerin Nüfus Yoğunlukları...................................................................................................... 152M.6.4. Nüfus Değişim Oranı ......................................................................................................................... 152N. ATIKLAR ....................................................................................................................154N.1. Evsel Katı Atıklar................................................................................................................................ 154N.2. Tehlikeli Atıklar .................................................................................................................................. 154N.3. Özel Atıklar ......................................................................................................................................... 154N.3.1. Tıbbi Atıklar....................................................................................................................................... 155N.3.2. Atık Yağlar ........................................................................................................................................ 155N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar ...................................................................................................... 155N.3.4. Pil ve Aküler ...................................................................................................................................... 156N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller ..................................................................... 156N.3.6. Tarama Çamurları............................................................................................................................... 156N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar ............................................................................................................. 156N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar........................................................................................................... 156N.4. Diğer Atıklar ....................................................................................................................................... 156N.4.1. Ambalaj Atıkları................................................................................................................................. 156N.4.2. Hayvan Kadavraları............................................................................................................................ 156N.4.3. Mezbaha Atıkları................................................................................................................................ 1569
N.5. Atık Yönetimi ...................................................................................................................................... 156N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu ............................................................................................ 157N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma.................................................... 157Merkezleri................................................................................................................................................... 157N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri ............................................................................................................ 157N.8.1. Katı Atıkların Depolanması ................................................................................................................ 157N.8.2. Atıkların Yakılması ............................................................................................................................ 157N.8.3. Kompost............................................................................................................................................. 158N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi ..................................................................................... 158N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri.................................................................................................. 159O.GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM .........................................................................................160O.1. Gürültü................................................................................................................................................ 160O.1.1. Gürültü Kaynakları............................................................................................................................. 160O.1.1.1. Trafik Gürültüsü.............................................................................................................................. 160O.1.1.2 Endüstri Gürültüsü............................................................................................................................ 161O.1.1.3. Đnşaat Gürültüsü .............................................................................................................................. 161O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler .......................................................................................... 162O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü .......................................................................................... 162O.1.2. Gürültü ile Mücadele.......................................................................................................................... 162O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri....................................................................................................... 163O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri....................................................................................... 163O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri......................................................................................... 164O.1.4. Gürültünün Đnsanlar Üzerine Olan Etkileri .......................................................................................... 164O.1.4.1. Fiziksel Etkileri ............................................................................................................................... 164O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri............................................................................................................................ 164O.1.4.3. Psikolojik Etkileri............................................................................................................................ 164O. 1.4.4. Performans Üzerine Etkileri............................................................................................................ 164O. 2. Titreşim .............................................................................................................................................. 165P. AFETLER ....................................................................................................................166P.1. Doğal Afetler........................................................................................................................................ 166P.1.1. Depremler........................................................................................................................................... 166P.1.2. Heyelan ve Çığlar ............................................................................................................................... 169P.1.3. Seller .................................................................................................................................................. 172P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları ...................................................................................................... 172Yangın Türü................................................................................................................................................ 172P.1.5.Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri.............................................................. 172P.1.6. Fırtınalar............................................................................................................................................. 172P.2. DiğerAfetler ......................................................................................................................................... 172P.2.1. Radyoaktif Maddeler........................................................................................................................... 17310
P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar................................................................................ 173P.2.3. Tehlikeli Maddeler.............................................................................................................................. 173P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri .............................................................................................. 174P.3.1. Sivil Savunma Birimleri...................................................................................................................... 175P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri.................................................................................................. 176P.3.3. Đlkyardım Servisleri............................................................................................................................. 176P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Đskanı ......................................................................................... 177P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınması Đçin Alınan..................................................... 177Tedbirler....................................................................................................................................................... 177P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar.................................................................................................. 177R. SAĞLIK VE ÇEVRE ..................................................................................................178R.1. Temel Sağlık Hizmetleri...................................................................................................................... 178R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı............................................................................................................. 178R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar............................................................................................................................. 178R.1.2.1. Đçme, Kullanma ve Sulama Suları..................................................................................................... 179R.1.2.2. Denizler........................................................................................................................................... 180R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar........................................................................................................................... 180R.1.3. Gıda Hijyeni....................................................................................................................................... 180R.1.4. Aşılama Çalışmaları............................................................................................................................ 180R.1.5. Bebek Ölümleri .................................................................................................................................. 181R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı................................................................. 182TOPLAM .................................................................................................................................................... 182R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları ................................................................................................................ 182R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri ................................................................... 183R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ...................................................................... 183R.2.2. Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri....................................................................................... 183R.2.3. Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri............................................................................................... 183R.2.4. Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ........................................................................................... 183R.2.5. Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri........................................................................................... 184R.2.6. Đyonize Radyasyondan Korunma......................................................................................................... 184R.2.7. Baz Đstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri .......................................... 184S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile Đlgili Faaliyetleri .................................................................. 185S.2. Çevre Đle Đlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri ............................................................................. 185S.2.1. Çevre Vakıfları ................................................................................................................................... 185S.2.1.1 Sinop Đli Çevre Koruma Vakfı ........................................................................................................... 185S.2.2. Çevre Dernekleri................................................................................................................................. 186S.2.2.1 Sinop Çevre Dostları Derneği............................................................................................................ 186S.2.2.2 Sinop Turizm ve Çevre Sevenler Derneği .......................................................................................... 187S.2.2.3. Çevre ile Đlgili Federasyonlar............................................................................................................ 187T. ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA ......................................................................188T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi......................................................................... 18811
T.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli............................................................ 188Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi..................................................................................................... 188T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma .......................................................................... 189Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması.......................................................................................... 189T.4. Çevrenin Đnsan-Psikososyal Đhtiyaçlarıyla Uyumunun....................................................................... 189Sağlanması .................................................................................................................................................. 189T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması ......................................................................................... 189T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi............................................................................................................ 190KAYNAKLAR : ...............................................................................................................19312
Şekil A.1. Sinop Đli Đdari HaritaA.3. Đlin Coğrafi DurumuSinop Karadeniz kıyı şeridinin kuzeye doğru sivrilerek uzanmış bulunan Boztepeyarımadası üzerinde kurulmuştur. Batı ve Doğu Karedeniz bölgeleri arasında bir geçişbölgesinde yer alan il toprakları 41,2-43,5 paralelleri ve 34,5-35,5 meridyenleri arasındabulunmaktadır.Sinop 5862 km 2 ’lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının % 0,8’ini kaplar.Đl doğudanSamsun’un Alaçam,güneyden Samsun’un Vezirköprü, Çorum’un Osmancık, Kargı,Kastamonu’nun Taşköprü, batıdan Kastamonu’nun Çatalzeytin ilçeleriyle çevrilidir. 475 kmuzunluğundaki sınırlarının 300 km’si kara, 175 km’si denizdir.Đl olarak, Merkez ilçe hariç 8 Đlçesi, 11 Belediyesi ve 469 köyü bulunmaktadır.Đlin nüfusu 2000 sayımına göre 225.574’dür.15
Sinop kıyılarında, Köşk, Kayser, Karakum, Selamet, Boztepe, Sinop, FeryatBozburun, Đnceburun, Güllüsu ve Usta adlarında birçok önemli burunlar bulunmaktadır. Đnceburun aynı zamanda Anadolu’nun en kuzey noktasıdır.Sinop kıyıları, Doğu Karadeniz kıyılarımıza oranla dik ve sarp değildir. YalnızAyancık kıyıları engebeli, inişli çıkışlıdır. Dağlar burada kıyıya paralel uzanmakla beraber,doğudaki kadar denize yakın değildir.Sinop Đli Jeomorfoloji Haritası ve Đlin Yükselti Haritası Şekil A.2’de ve Şekil A.3’teverilmiştir.Şekil A.2. Sinop Đli Jeomorfolojik Haritası(Sinop Đli Turizm Master Planı)Şekil A.3. Sinop Đli Yükselti Haritası (SinopĐli Turizm Master Planı)17
A.5. Jeolojik Yapı ve StratigrafiBölgede temel yapıyı palazoik yaşlı metamorfik sistler teşkil ederler. Genel olarak ileriderecede metamorfize olmuş serisit, şist, yeşiltaş kalkşistlerle temsil edilmiştir. Hakimrenkleri açık sarı, koyu yeşildir. Boyabat ve Durağan ilçeleri civarında aflöre edenmetamorfik seriler doğu ve güneybatı doğrultusunda geniş bir sahaya yayılır.Sinop Đlinin Jeolojik Yapısı Şekil A.4’ te verilmektedir.Şekil A.4. Sinop Đlinin Jeolojik Yapısı (Sinop Đli Turizm Master Planı)18
Sinop Đlinin Stratigrafisi incelendiğinde;-Tabanda Permo Triyas yaşlı Boyabat meteor lifleri bulunmaktadır.-Bunun üzerinde Jura yaşlı Akgöl ve Bürnük formasyonları bulunmaktadır. Akgölformasyonu, kumtaşı, Miltaşı ve Şeyl ardalanmasından oluşmaktadır. Bürnük formasyonu iseçakıltaşından oluşur.-Devamında alt Kretese yaşlı inaltı formasyonu bulunur. Bu formasyon kireçtaşındanoluşur. Üzerindeki Çağlayan formasyonu ise Marn, Şeyl, Kumtaşı ve kireçtaşındanoluşmaktadır.-Bunların üzerinde sırasıyla Üst kretase yaşlı kapanboğazı formasyonu (Kireçtaşı)Yemişliçay formasyonu (Marn, Şeyl, Kumtaşı, Tof tofit),Hamsaros formasyonu (Aglomera,Lav, Tof) ve Görsökü Formasyonu (Marn, Şeyl, Kumtaşı, Kireçtaşı),bulunmaktadır.-Daha üstte Paleosen yaşlı kireçtaşı, Şeyl, Marn ve Çamurtaşından oluşan Akverenformasyonu bulunur.-Eosen yaşlı Atbaşı formasyonu (Kireçtaşı, Kumtaşı, Marn), Ayancık üyesi(Çamurtaşı) Kusuri Formasyonu (Kumtaşı,Marn), Sakızdağı formasyonu (Kumtaşı,Çamurtaşı, Çakıltaşı) sırasıyla gelmektedir.-Daha sonra Miyosen yaşlı Sinop Formasyonu gelir. Kumtaşı, Kireçtaşı ve Marndanoluşur.-Bunun üzerinde Pliyo kuvaterner yaşlı Sarıkum Formasyonu bulunur. Gevşektutturulmuş veya tutturulmamış kumtaşı, çakıl ve kumdan meydana gelir (Bayındırlık veĐskan Müdürlüğü, 2006).-Halezyonal keşitli sütunsal Akyörük Basaltları bunun üzerinde bulunmaktadır.Bedire kayası formasyonu ise gevşek tutturulmuş veya tutturulmamış kumtaşındanoluşur.En üstte ise güncel alüvyon bulunmaktadır.Şekil A.5’de Sinop Đlinin Stragrafik kesiti verilmektedir.19
Şekil A.5.Sinop Đlinin Stratigrafik KesitiA.5.1. Metamorfizma ve MağmatizmaSinop Đlinde metamorfizma Boyabat-Durağan’ın güney ve batı kesimleri veSaraydüzünde geniş alanlarda yüzeyleme göstermektedir. Şist fasiyeslerinin yüksek basınçsıcaklıktave zaman içerisinde değişime uğraması sonucu oluşmuşlardır.Yörede mağmatik kayaçlar Sinop yarımadasında ve Boyabat’ın kuzeybatısında yeralmaktadır. Bunlardan Boyabat çevresinde bulunan Akyörük Bazaltı genç oluşum olup,bazaltı sütunları şeklinde yüzeyleme göstermektedir. Bazik karakterleri magmanınsoğumasıyla meydana gelmiştir. Bu seri plio- kuvaterner yaşlıdır.Sinop yarımadasını oluşturan volkanik kayaçlar ise üst kretase yaşlı lavAglomeradan oluşmaktadır (Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, 2006).tüf ve20
MesozoikTürkeli, Gerze ilçeleri doğrultusunda uzanan hattın güneyinde mostra veren üstKretose fliş ve morma-kalkerleri bölgenin en geniş formasyonudur. Genel olarak kalıntabakalı, kumtaşı mern, maunlı kalker türündendir. Gerze güneyinde görülen mormokalkerlerbu serinin üst seviyelerini temsil ederler.SenazoikAyancık ve Erfelek Đlçeleri çevresinde mostra veren eosen fliş serisi ince tabakalı,gevşek çimentolu, kumtaşı, siltaşı marn karekterindedir.NeojenSinop’un güneybatısında ve Erfelek vadisinde mostra verirler. Eosen flişleri üzerindediskordan olarak otu’dur. Karasal iri taneli dekritik fasieslidir. Alt seviyeleri kongleramatik,üst seviyeleri ise killi marnlı rüsuplardan meydana gelmiştir.Eski AlüvyonlarSinop batısında ve Gerze’nin kuzeyinde mostra verirler. Kara ve deniz rüsuplarınmünavebesinden oluşan bu seri, dış liman bölgesinde, yeşil greler yuvarlak çakıllı konglemerave kumlu killi yataklar kalkerlerden iç liman bölgesinde greve konglemera türünden kil ve iritaneli grelerden meydana gelmiştir.Yeni AlüvyonlarKabalı ve Karasu çayları ile yan derelerin taşıdığı siltli,killi bloklu kum ve iri çakılkarakterinde rüsuplardır.Volkanik KayalarSinop burnunda ve Boyabat Đlçesi kuzeybatısında lokal bir sahada mostra verirler. Üstkretose yaşlı koyu renkli bazaltik lav aglomera litojisindendir.Bölgede tespit edilmiş olan en eski orojenlik hareketler hersiniyen veya varistikdevreye ait olup, Zonguldak havzasında ve güneyde Đdris Dağları bölgesinde karbonifer vepermiyen teşekküllerinin ilk deformasyonlarını meydana getirmiştir.Paleozeyik hareketleri Alpin orojenezine ait yeni kimmericiyen safhası takip eder.Karadeniz kıyı dağlarında ve bu silsilelerin batı kısımlarında alt mesozoyikantiklinali içindeliyas şistleri ile malm-alt kretase kalkerlerinin alt seviyelerinde kalın, kırmızı renkli, tabankonglomerası mevcuttur. Bunlar alt kretase flişi veya jura kalker serileri üzerine trans gresifve diskordans olarak gelirler (SÖNMEZ, 1991).21
A.5.2. Tektonik ve PaleocoğrafyaĐlin yer aldığı bölge Avrasya levhası ile Anadolu levhasının çarpışması sonucu Kuzey-Güney sıkışma rejiminin <strong>etki</strong>si altında kalmıştır. Bunun sonucunda Doğu-Batı yönlü faylar,Antiklinaller ve Senklineller oluşturmuştur.Balıfakı fayı; Akveren, Akbaşı ve Kusuri formasyonları içinde gelişmiş ters faydır.Deformasyon zonunun genişliği 5 km ile 100m arasında değişmektedir. Fayın uzanımıKuzeydoğu-Güneybatı dır.Ayancık fayı; Akveren ve Albaşı formasyonları arasında yer alan ters bir faydır.Doğu-Batı uzanımlıdır.Erikli fayı; Ayancık güneyinde, Doğu-Batı Gerze güneyinde, güneydoğu-kuzeybatıyönünde uzanan 200km uzunluğunda ters bir faydır.Ekinveren fayı; Sakızköy ile Durağan kuzeyi arasında uzanan kuzeybatı-güneydoğudoğrultulu ters faydır. Ekinveren fayı yer yer kuvaterner yaşlı birimleri <strong>etki</strong>lediğinden dolayı,diri olması mümkündür.Sinop fayları; Sinop yarımadasının doğu kıyısı ile, Çukurbağı-Kahramanderesiarasından geçen Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu olan bu faylar diğer faylardan özellikleriyönüyle ayrılır. Eğim atımlı bu faylar, Sinop yarımadasının yaklaşık 100m yükselmesineneden olmuşlardır.Bölgede kıvrımlar oldukça iyi gelişmiş, <strong>genel</strong>de doğu-batı doğrultulu antiklinaller vesenklinallerden oluşmuştur. Uzunlukları yaklaşık 16-42 km , genişlikleri ise 4-5 km arasındadeğişir. Gürsökü ve Kışla antiklinallerinin dışında kalan diğer antiklinallerin tümü simetrik vedoğuya dağılımlı olur (Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü 2006).22
B. DOĞAL KAYNAKLARB.1. Enerji KaynaklarıB.1.1. GüneşĐlimizde güneş enerjisi ile ilgili bir tesis bulunmamaktadır. Devlet Meteoroloji ĐşleriGenel Müdürlüğü (Araştırma ve Bilgi Đşlem Dairesi Başkanlığı)’ndan elde edilen verileregöre Sinop Đlinin ortalama güneşlenme süresi Tablo B.1.’de verilmektedir.Tablo B.1. Sinop Đlinin Ortalama Güneşlenme SüresiAylarOrtalama Güneşlenme Süresi (saat, dakika)Ocak 02:06Şubat 03:39Mart 04:40Nisan <strong>05</strong>:09Mayıs 06:48Haziran 09:33Temmuz 09:49Ağustos 09:06Eylül 06:01Ekim 04:21Kasım 02:36Aralık 02:27Rasat Süresi (YIL)1YılYILLIK <strong>05</strong>:26Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü (2006)B.1.2. Su GücüSinop’ta özellikle akarsular üzerine kurulmuş barajlardan sulamada faydalanılmaktaolup bu konudaki geniş bilgi su kaynakları bölümünde verilmektedir.B.1.3. KömürĐl sınırları içinde kömür rezervi bulunmamaktadır.Đlin kömür ihtiyacı çevre illerden veithal kömürden karşılanmaktadır.B.1.4. DoğalgazĐlimiz sınırları içinde doğalgaz kaynakları bulunmamaktadır.B.1.5. RüzgarYapılan 53 yıllık ölçümlere göre Sinop Đlinin ortalama rüzgar hızı 4.3 m/s, en hızlıesen rüzgarın yönü Batı-Kuzeybatı, hızı ise 40.5 m/s dir. Bu yönden esen 5679 esmekaydedilmiştir. Batı-Kuzeybatının ardından Güneydoğu 5383 esme ile Đlin ikinci hakimrüzgar yönüdür (Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006).23
B.1.6. BiyokütleĐl dahilinde Biyogaz ve Biyomas enerji kullanılmamaktadır.B.1.7. PetrolBu konu hakkında J.1.1.8. Petrol konu başlığı altında bilgi verilmiştir.B.1.8. Jeotermal SahalarĐlimiz sınırları içinde jeotermal saha bulunmamaktadır.B. 2. Biyolojik ÇeşitlilikB.2.1. OrmanlarSinop, Türkiye’nin en zengin orman bölgelerinden biridir. Đlde Karadeniz’e koşutolarak uzanan kıyı dağlarının kuzeyine bakan yamaçları, çok çeşitli ağaçlardan oluşanormanlarla kaplıdır.Genel Saha :566.753.5 haOrmanlık Saha :325.610.2 ha..........% 57.5Açıklık Saha :241.143.3 ha..........% 42.5Prodüktif Koru (Verimli) :181.801.5 ha...........% 56Bozuk Koru (Verimsiz) : 71.150.7 ha...........% 22Toplam Koru : 252.952.0 ha...........% 78Prodüktif Baltalık(Verimli) : 24.419 ha...........% 7Bozuk baltalık (Verimsiz) : 48.239 ha...........% 15Toplam Baltalık : 72.658 ha...........% 22Verimli Orman : 206.220.5 ha...........% 63Bozuk Orman :119.389.7 ha...........% 37Orman Bölge Müdürlüğümüzde, ormanların nitelik ve niceliklerinin harita üzerineişlenebileceği herhangi bir doküman yoktur.B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım AlanlarıBu konu hakkında bilgi bulunmamaktadır.B.2.2. Çayır ve MeraĐl sınırları içerisinde, 13 037 (ha) Çayır ve Mer’a alanı mevcuttur.B.2.3. Sulak AlanlarĐlimiz Merkez Đlçeye bağlı olan Sarıkum sulak alan özelliği taşımaktadır.B.2.4. FloraEndemik bitkiler dünyanın sınırlı bölgesi dışında başka yerde yetişmeyen bitkileranlamına gelmektedir. Bu sınır bir ülkenin siyasi sınırları olacağı gibi, o ülkenin bir bölgesi,bir ili bir dağı veya dağ sırası hatta daha küçük alanları olabilir.24
Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de 3200 adet endemik bitki türü yetişmektedir. Buendemik bitkilerden 203 türü Karadeniz Bölgesinde bulunmaktadır. Sinop Đlinde bulunanendemik bitki cinslerinden bazıları şunlardır (Orman Bölge Müdürlüğü, 2006).1. Çiğdem Türleri (Colchicom spp)2. Ada çayı (Salvia spp)3. Geven Türleri (Astraglus spp)4. Papatya Türleri (anthemis spp)5. Sığır Kuyruğu (Verbascum oreodoxum)6. Nane Türleri (Mentha spp)7. Su kamışı Türleri (Tupha spp)8. Hasısazı türleri (Juncus spp)9. Isırgan otu (Urtica dioica)10. Evelek (Rumex erispus)11. Ebegümeci (Malva neglecta)12. Üçgül Türleri (Trifolium spp)13. Yonca türleri(Medicago spp)14. Eğrelti otu (Pteridium aguilinum)15. Çayır salkım Otu (Pog prantensic)B.2.5. FaunaSinop ilinin faunasını oluşturan hayvan türlerinin bazıları Tablo B.2’de verilmektedir.Tablo B.2. Sinop Đlinin Faunasını Oluşturan Hayvan Türleri:Ekin Kargası (Corvus frugilegus)Kestane Kargası (Garrulusglandarius)Ev Serçesi (Passer domesticus)Sığırcık (Sturnus vulgaris)KUŞ VE AVHAYVANLARIBıldırcın (Coturnıx coturnıx)Kaya Güvercini (Columbiam livia)Orman Kızılbacağı (Tringa glarcola)Orman Togarı (lullula arborea)Ağaç Sincabı (Sciurus vulgaris)Tarla Faresi (Microtus güntheri)KEMĐRGENLER (RODENTĐA)Orman Faresi (Apodemus sylvatıcus)Adi Tavşan (Lepus europaeus)Esmer Salyangoz (Helix aspersa)YUMUŞAKÇALARBağ Salyangozu (Helix pamatia)Sümüklü Böcek (Limacidae)Yağmur Solucanı (Lumbriscus terrestris)EKLEMBACAKLILARÖrümcek (Arachnida)(Orman Bölge Müdürlüğü, 2006)25
B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları veDiğer Hassas YörelerSinop Đl Sınırları içerisinde mevcut Milli Park ve Tabiat Parkı bulunmamaktadır.Tabiat anıtı ve Tabiatı koruma alanları F.5 Hassas Yöreler kapsamına giren diğer alanlarbaşlığı altında değerlendirilecektir.B.3. ToprakĐlde görülen iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile ve jetosyondaki çeşitlilik değişiközelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur.Toprakların engebeli oluşu bitkisel üretim alanlarının sınırlı, parçalı ve dağınıkolmasına yol açmaktadır. Bu durum üretim miktarlarını olduğu kadar, ürün çeşitlerini deolumsuz <strong>etki</strong>lemektedir. Đklim kuşağı ılıman ve yağışlı olmasına rağmen sürüme elverişlitoprakları azdır. Daha geniş düzlükleri olan iç kesimlerde ise iklim sert soğuk ve kuraktır.Ayrıca il topraklarında görülen su erozyonu, taşlılık sorunları ve orman açma yoluyla eldeedilen üretim alanlarında yaygın olan toprak erozyonu da, bitkisel üretimdeki gelişmeyikısıtlayıcı nedenler arasındadır .Đlin en önemli üretim alanları Göksu vadisinde yer alan Boyabat ve Durağandüzlükleriyle dar bir kuşak halinde uzanan Sinop ovasıdır.Sinop Đli topraklarında kültür bitkilerinin yetiştirilmesini ve tarımsal kullanımıkısıtlayan erozyon , sığlık, taşlık, kayalık, drenaj gibi sorunlar vardır.Sinop’ ta en yaygın sorun su erozyonudur.324. 321 ha (Đl topraklarının % 55.31 ) Orta Erozyon233. 692 ha (Đl topraklarının % 39.86 ) Şiddetli Erozyon1.725 ha (Đl topraklarının % 0. 29 ) Çok Şiddetli Erozyon26.552 ha (Đl topraklarının % 4. 54 ) erozyondan <strong>etki</strong>lenmeyen veya çok az <strong>etki</strong>lenenalüvyal topraklardan taban araziler veya kolüvyal topraklardan oluşan düze yakın hafif eğimlitopraklar.Sinop Đlinin Arazi Toprak Yapılarına Göre Sınıflandırılması Tablo B.3. ‘te verilmiştir.Tablo B.3.Sinop Đli Arazilerinin Toprak Yapılarına Göre Sınıflandırılması :Arazi Sınıfı Alan (ha.) Đlin Yüzölçümüne Oranı (%)I. Sınıf 5954 1II. Sınıf 18123 3III. Sınıf 404<strong>05</strong> 6,9IV. Sınıf 81944 13,9V. Sınıf 0 0VI. Sınıf 202047 34,4VII. Sınıf 233448 39,8VIII. Sınıf 3579 0,6Tarım Đl Müdürlüğü (2006)26
Yukarda sınıflandırması yapılan bu alanların dışında 676 ha’lık su yüzeyi mevcuttur.Đl topraklarının ;32,468 ha (%5,54) 90 cm’den “Derin” Sulu ve kuru tarım yapılan I. ve II. Sınıftopraklar.73,969 ha (%12,62) 50-90 cm “Orta derin” Genellikle hafif orta ve dik eğilimli III. ve IV.Sınıf topraklar.335,520 ha (%57,24) 20-50 cm “Sığ” Bu toprakların %16’sı dik, %81 çok dik, %3Orta Eğimdedir.144,243 ha (%24,60) 0-20 cm “Çok Sığ” Bu toprakların %90,6’sı çok dik ve şiddetlierozyona maruzdur.Topraklardaki taşlılık ve kayalık hem yüzeyde hem de profilde olabilmektedir.Taşlılık;Derin topraklarda : %45Orta derin topraklarda : %4,7Sığ Topraklarda : %33,4Çok Sığ Topraklarda : %16,9 ‘dur.Kayalık ise ;Sığ Topraklarda : %0,4Çok Sığ Topraklarda : %20,8’ dir.Alüvyal topraklarda görülen ve taban suyunun her zaman veya yılın bir bölümündebitki gelişmesine zarar verecek kadar yüksek düzeyde bulunduğu topraklar 7.435 hektarlık birsaha kaplamaktadır. 5.606 hektarda yetersiz drenaj, 1.455 hektarlık sahada ise çoraklıkmevcuttur .Toprak zarar ve sınırlandırmaları 1. sınıftan VII. Sınıfa doğru giderek artmaktadır. Đlkdört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi altında yöreye adapte olmuş kültür bitkileri ile orman,mera ve çayır bitkilerini iyi bir şekilde yetiştirme yeteneğine sahiptir. V. VI. ve VII. Sınıflaradapte olmuş yerli bitkilerin yetiştirilmesine elverişlidir. Bunlardan V. ve VI. Sınıflardatoprak ve su koruma önemleri alındığı takdirde bazı özel bitkiler de yetiştirilebilir (Tarım ĐlMüdürlüğü, 2006).B.4. Su KaynaklarıB.4.1. Đçme Suyu Kaynakları ve BarajlarSinop ilinde yeterli su kaynakları bulunmaktadır. Đl merkezi ve ilçelerin çoğunda içme suyuşebekesi yapılmış olup, il <strong>genel</strong>inde yerleşimlerin içme suyu ve kullanma suyu ihtiyacıkarşılanabilmektir. Đlimizde Belediyeler dışındaki 459 köy ve 1435 yerleşim ünitelerinden426 köy ve 1197 ünitede yeterli içme suyu olup 124549 nüfusa hitap etmektedir.Köylerde%93 oranında yeterli içme suyu mevcuttur.27
Đlimizin içme suyu durumu Tablo B.4’te verilmiştir.Tablo B.4.Đlimiz Đçme Suyu DurumuKırsal Yerleşim Yerleri Yeterli Đçme Suyu Olan Yeterli Đçme Suyu OlmayanKöy Ünite Nüfus Köy Ünite Nüfus Köy Ünite Nüfus466 1435 124549 433 1197 111299 33 238 13250DSĐ 74. Şube Müdürlüğü (2006)Đlimiz merkez ve ilçelerinde içme suyu şebekelerinin yenilenme çalışmaları devametmektedir.Đlimizdeki barajlar Tablo B.5’te verilmiştir.Tablo B.5.Đlimizdeki BarajlarBaraj AdıSinop-Erfelek BarajıSinop- Boyabat BarajıSinop-Boyabat-Dodurga BarajıSaraydüzü BarajıDSĐ 74. Şube Müdürlüğü (2006)AmacıSulama, Đçme ve Taşkın korumaHESSulama ve Taşkın korumaSulama ve Taşkın korumaB.4.2. Yeraltı Su KaynaklarıSinop Đlindeki yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının toplam potansiyeli 1521 hm 3 /yılolup bunun 80 hm 3 /yıl’ı yeraltı sularıdır (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006).B.4.3. AkarsularSinop Đlinin akarsu yüzeylerinin toplam alanı 1220 ha’dır. Sinop Đlindeki irili ufaklıakarsulardan bazıları Karadeniz’e bazıları da Güney sınırlarından geçen Kızılırmak nehrinebağlanır.Đlin en büyük akarsuyu Kastamonu topraklarından çıkan ve birçok kolları batıdandoğuya doğru akarak Durağan’ın güneyinde Kızılırmak nehrine bağlanan Gökırmak’tır.Uzunbir vadi boyu olan bu ırmak Taşköprü ve Boyabat Ovalarını sular.Gökırmağın ortalama debisi36 m 3 /sn.’dir. Karadeniz’e dökülen çaylar batıdan doğuya doğru Çatalzeytin ve AyancıkÇayları, birçok kollar olarak denize dökülen Kırkgeçit ve Sarımsak çayları, Erfelek ve CelevitÇayları önemli akarsulardır. Bunun dışında Tepeçay, Ayardin Deresi, Karasu Çayı, ÇakıroğluÇayı ve Güzelceçay diğer önemli akarsularıdır (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006).B.4.4. Göller ve GöletlerSinop’ta bulunan başlıca göller Sarıkum Gölü, Aksaz Gölü, Karagöl, Sülük Gölü veAkgöldür. Đlimizdeki göletler ise Bektaşağa, Muhsinli, Taşmanlı, Boyabat’ta Bektaş,Kelperen, Boyalı, Cemalettin Göletleri, Durağan’da Durağan-1 ve 2, Yassıalan Göletleri,Erfelek’te Gümüşsuyu Göleti bulunmaktadır (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006).28
C. HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM)C.1. Đklim ve HavaSinop Doğu ve Batı Karadeniz iklim özelliklerinin iç içe geçtiği bir yöredir. Đldemevsimler arası sıcaklık farkları pek büyük değildir. Đlin kuzey kesiminde Karadeniz iklimtipi görünür. Güney kesimlerinde ise Karadeniz ikliminin <strong>etki</strong>si giderek azalır. Bu bölümdeyağışlar azalır, sıcaklık düşer ve bozkır ikliminin <strong>etki</strong>leri görülür.C.1.1. Doğal DeğişkenlerC.1.1.1. RüzgarSinop’ta yıllık ortalama rüzgar hızı 16.2 m/s’dir. Yıllık hakim rüzgar Batı-Kuzeybatıyönündedir.Sinop Đli 20<strong>05</strong> yılında en hızlı esen rüzgar yönü ve hızı Tablo C.1’de verilmiştir.Tablo C.1. Sinop Đline Ait En Hızlı Esen Rüzgar Yönleri ve HızlarıMETEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORTEn Hızlı EsenRüzgarın YönüBKB KKB BKB BKB BKB BKB BKB BKB BKB BKB KKB SE BKBEn Hızlı EsenRüzgarın Hızı (m/s)14.4 16.2 14.7 13.3 14.8 13.7 11.1 13.3 11.8 16.2 14.8 16.0 16.2(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)C.1.1.2. BasınçSinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait ortalama yerel basınç değerleri (hpa) Tablo C.2’de verilmiştir.Tablo C.2. Sinop Đline Ait Ortalama Yerel Basınç DeğerleriMETEOROLOJĐKOCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.ELEMANLAROrtalama Yerel1013.4 1012.0 1013.5 1012.8 1010.7 1010.8 1007.0 1007.8 1011.1 1016.9 1016.5 1014.6 1012.3Basınç (hpa)(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)C.1.1.3. NemSinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait ortalama nem değerleri Tablo C.3’de verilmiştir.Tablo C.3. Sinop Đline Ait Ortalama Nem Değerleri ( % )METEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.Ortalama BağılNem ( % )74 72 74 70 78 74 80 79 83 78 76 71 75(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)30
C.1.1.4. SıcaklıkSinop Đl Merkezinde yıllık sıcaklık ortalaması 14.6 0 C’dir. Yıllık ortalama yükseksıcaklık 17.8 0 C, yıllık ortalama düşük sıcaklık ise 12.0 0 C’dir.Sinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait ortalama sıcaklık değerleri Tablo C.4’de verilmiştir.Tablo C.4. Sinop Đline Ait Ortalama Sıcaklık Değerleri ( 0 C)METEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.Ortalama Sıcaklık( 0 C )8.7 6.9 6.5 11.1 15.5 19.7 23.5 24.9 20.9 15.3 12.0 9.7 14.6(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)C.1.1.5. BuharlaşmaSinop ili 20<strong>05</strong> yılı ortalama buharlaşma değerleri Tablo C.5’de verilmiştir.Tablo C.5. Sinop Đline Ait Ortalama Buharlaşma Değerleri (mm)METEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.OrtalamaBuharlaşma (mm)99.7 133.0 152.1 149.7 91.8 72.2 61.6 28.9(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)C.1.1.6. YağışlarC.1.1.6.1. YağmurSinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait ortalama toplam yağış değerleri Tablo C.6’de verilmiştir.Tablo C.6. Sinop Đline Ait Ortalama Toplam Yağış Değerleri (mm)METEOROLOJĐKOCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.ELEMANLAROrtalama Yağış67.0 35.1 125.6 49,8 39.0 17,4 10.6 6,2 151.6 227.7 181.4 44,4 955,8Değerleri (mm)(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve KırağıSinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait dolulu geçen gün sayısı Tablo C.7’de verilmiştir.Tablo C.7. Sinop Đline Ait Dolulu Günler SayısıMETEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. ORT.Ortalama DoluluGünler Sayısı1,0 1,0 1,0 3.0(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, 2006)31
Sinop Đli 20<strong>05</strong> yılına ait kar örtüsü kalınlığı Tablo C.8’de verilmiştir.Tablo C.8. Sinop Đline Ait Kar Örtüsü Kalınlığı (cm)METEOROLOJĐKELEMANLAROCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA.Kar Örtüsü Kalınlığı(cm)(Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü 2006)C.1.1.7. SellerSinop Đlinin Türkeli, Ayancık, Erfelek ve Durağan Đlçelerinin çay yatak ve deltalarındayer almasından dolayı aşırı yağışlarda sel olayları yaşanmaktadır.C.1.1.8. KuraklıkSinop’ta nem oranının ve yağış miktarının yüksek olması ve Karadeniz iklim özelliğinedeniyle kuraklık yaşanmamaktadır.C.1.1.9. MikroklimaSinop Đl sınırları içerisinde mikroklima oluşturan özel alanların yerleri fonksiyonlarıile ilgili elimizde bilgi bulunmamaktadır.C.1.2. Yapay EtmenlerC.1.2.1. Plansız KentleşmePlansız yerleşim çarpık kentleşmeyi doğurmaktadır. Kentte çarpık kentleşmeninizlerini mücavir alan sınır içinde yer alan Korucuk Köyü ve çevresinde görmekmümkündür.Bu durumu önüne geçilebilmesi için Korucuk Köyünün Belediye sınırları içindedahil edilip, 1/1000 ölçekli uygulama Đmar Planının yaptırılması gerekmektedir.C.1.2.2. Yeşil AlanlarĐlimiz merkezinde Belediye Başkanlığınca yapılan park ve bahçe düzenlemesiçalışmalarına rağmen kişi başına düşen yeşil alan gün geçtikçe azalma eğilimi göstermektedir.Bunun nedenlerinden en önemlisi gün geçtikçe artan konut ihtiyacıdır.C.1.2.3. Isınmada Kullanılan YakıtlarĐlimizde fuel-oil, kömür ve odun, ısınma amaçlı kullanılmaktadır. Hava kirliliğiölçümleri (SO 2 ve PM) Đl Sağlık Müdürlüğünce günlük olarak bir noktadan yapılmaktadır.Đlimiz, Türkiye <strong>genel</strong>inde hava kirliliği görülen iller içinde, üçüncü derecedeki iller arasındayeralmasına rağmen kalitesiz yakıtların mevcut hava kalitesinin korunması amacıyla Hava32
Kalitesinin Korunması Yönetmeliği çerçevesinde Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüçalışmalarına devam etmektedir. Her yıl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile Đlimiz sınırlarıdahilinde kullanılacak katı ve sıvı yakıtlarla ilgili standartlar belirlenmektedir.C.1.2.4. Endüstriyel EmisyonlarĐlimizde endüstriyel emisyon kirliliği yapan kuruluşların sayılarının az olması vesanayi tesislerinin şehir merkezi dışında bulunmalarından dolayı kirlilik <strong>etki</strong>si azdır. Sanayitesislerinin emisyon izni almaları konusunda çalışmalar sürdürülmektedir.C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan EmisyonlarMotorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonlar hava kirliliğinde önemli bir yer teşkileder. Bu amaçla araç sahiplerinin araç kontrollerinin yapılarak emisyon pulu almalarısağlanmaktadır.Đlimizde trafiğe kayıtlı Motorlu Taşıtların cins ve sayıları Tablo C. 9’da verilmektedir.Tablo C.9. Sinop Đline Ait Araç Sayısı ve CinsiAraç CinsiAraç SayısıOtobüs 182Motosiklet 2018Otomobil 11672Jeep -Minibüs 1412Kamyonet 2756Kamyon 1385Çekici 14Ambulans 32Tanker 36Arazi Taşıtı 238Traktör 5478Özel Amaçlı -TOPLAM 25223(Đl Emniyet Müdürlüğü, 2006)Sinop Đlinde Egzoz Ölçümü Yapılan Taşıtların Yıllara Göre Dağılımı Tablo C. 10’daverilmektedir.Tablo C. 10. Sinop Đlinde Egzoz Ölçümü Yapılan Taşıtların Yıllara Göre DağılımıYıllarEgzoz Ölçümü Yapılan Taşıt Sayısı2002 78502003 71462004 780020<strong>05</strong> 5381(Çevre Koruma Vakfı, 2006)33
C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve KaynaklarıC.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve DumanKükürtdioksit, suda ve dolayısıyla vücut ısısında (kanda) büyük ölçüde çözülebilen birgazdır. Araştırmalar kükürtdioksitin, sodyumklorür gibi aerosoller ile birlikte bulunmasıhalinde çok daha tehlikeli olduğunu göstermiştir. Kükürtdioksit tesiri kronik olmaktan ziyadeakut olarak meydana gelmektedir.Đlimizde hava kirliliği ölçümleri Đl Sağlık Müdürlüğü tarafından günlük olarak bir sabitnoktadan yapılmaktadır. Đlimizde tüm aylarda kısa vadeli sınır değerlerin aşılmadığıgörülmektedir. Đlimiz yapılan bu ölçüm sonuçlarına göre hava kirliliği açısından 3. Sınıf Đllerarasında yer almaktadır.Ülkemiz standartlarına göre SO 2 hava kirleticisinin uzun ve kısa vadeli sınır değerleriTablo C. 11’de verilmektedir.Tablo C.11. SO 2 Hava Kirleticilerinin Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır DeğerleriHava kirletici Birim UVS KVSKükürtdioksita) Genel µg/ m 3 150 400 (900)b) Endüstri Bölgeler µg/ m 3 250 400 (900)Đlimizin 2002-2004 yıllarına ait aylık SO 2 ölçüm sonuçları Tablo C.12’deverilmektedir.Tablo C.12.Đlimizin 2002-2004 yıllarına ait aylık SO 2 Ölçüm SonuçlarıAYLAR 2002 Yılı SO 2 Değerleri 2003 Yılı SO 2 Değerleri 2004 Yılı SO 2 DeğerleriOcak 5 24 27Şubat 27 29 32Mart 25 12 Cihaz arızalıNisan 2 Cihaz arızalıMayıs 2 Cihaz arızalıHaziran 0 Cihaz arızalıTemmuz 0 Cihaz arızalıAğustos 0 Cihaz arızalıEylül 0 Cihaz arızalıEkim Cihaz arızalı 0 Cihaz arızalıKasım 0 2 Cihaz arızalıAralık 51 11 12(Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006)34
6<strong>05</strong>0Ölçüm değerleri4030201001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Aylar2002 yılı Kükürtdioksit değeri 2003 yılı Kükürtdioksit değeri2004 yılı Kükürtdioksit değeriŞekil C.1. 2002-2004 Yıllarına Ait Kükürtdioksit DeğerleriC.2.2. Partikül Madde (PM) EmisyonlarıĐlimizin 2002-2004 yıllarına ait aylık Partikül madde ölçüm sonuçları Tablo C.13’deverilmektedir.Tablo C.13.Đlimizin 2002-2003 yıllarına ait aylık Partikül Madde Ölçüm SonuçlarıAYLAR 2002 Yılı PM Değerleri 2003 Yılı PM Değerleri 2004 Yılı PM DeğerleriOcak 27 19 18Şubat 22,8 23 26Mart 14 19 Cihaz arızalıNisan 9 9 Cihaz arızalıMayıs 5 5 Cihaz arızalıHaziran 5 5 Cihaz arızalıTemmuz 5 0 Cihaz arızalıAğustos 5 0 Cihaz arızalıEylül 5 0 Cihaz arızalıEkim 5 5 Cihaz arızalıKasım 5 5 Cihaz arızalıAralık 14 16 16(Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006)35
ölçüm değerleri302520151<strong>05</strong>01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Aylar2002 yılına ait PM Değeri 2003 yılına ait PM Değeri2004 yılına ait PM DeğeriŞekil C.2. 2002-2004 Yıllarına Ait Partikül Madde DeğerleriĐl Sağlık Müdürlüğünde bulunan cihazın arızalı olmasından dolayı 20<strong>05</strong> yılı SO2 vePartikül Madde ölçümleri yapılamamıştır.C.2.3. KarbonmonoksitĐlimizde bu konuda yapılmış emisyon ölçümleri bulunmamaktadır.C.2.4. Azot Oksit (NO x ) EmisyonlarıĐlimizde bu konuda yapılmış emisyon ölçümleri bulunmamaktadır.C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun EmisyonlarıĐlimizde bu konuda yapılmış emisyon ölçümleri bulunmamaktadır.C.3. Atmosferik KirlilikC.3.1.Ozon Tabakasının Đncelmesinin EtkileriAtmosferin, stratosfer tabakasında bulunan ozon gazı moleküllerinden oluşmuş birkaçmm kalınlığındaki (yaklaşık 3mm) ozon tabakası, güneş ışığından yeryüzüne gelen veradyasyon <strong>etki</strong>lerine sahip olan morötesi ışınların süzülmesinde çok önemli rol oynar. Ozontabakasının incelmesinin esas nedenleri arasında, günümüzde çeşitli amaçlarla kullanılan veinsan yapımı olan klor içeren kloroflorokarbonlar (CFC’ler) ile bromlu kimyasal maddelerinozon moleküllerinin ayrıştırmaları yer alır. Bu kimyasal maddeler <strong>genel</strong> olarak, buzdolaplarıve klimalarda, soğutucu; yağ giderme ve çeşitli kimyasal yollarla temizleme işlemlerinde,çözücü; parfüm gibi aerosol kutularda, itici gaz olarak günümüzde kullanılabilmektedirler.Sinop’ta yukarıda sözü edilen ozon moleküllerini ayrıştırabilecek kimyasal maddelerinatmosfere verildiği endüstriyel tesisler bulunmamaktadır.36
C.3.2. Asit Yağışlarının EtkileriKükürtdioksit (SO 2 ) gazının aşağıda gösterilen reaksiyon sonucu sülfürik asidedönüşümü asit yağmurlarının oluşumuna neden olmaktadır.SO 2 + ½ O 2 ------ > SO 3SO 3 + H 2 O ------ > H 2 SO 4Endüstrileşmiş şehirlerdeki hava kirliliğinden kaynaklanan asit yağmurları uluslararası bir problem oluşturmakta ve birçok ülkenin orman kaynaklarını tehdit etmektedir.Đlimizde sanayi tesisleri yoğun olarak bulunmamakla birlikte, bu konu başlığı altındaçalışma yapılmamıştır.C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan EtkileriC.4.1. Doğal Çevreye Olan EtkileriC.4.1.1. Su Üzerindeki EtkileriHava kirleticilerinin sucul ortamları dolaylı olarak <strong>etki</strong>lemesi sözkonusu olmaktadır.Bu <strong>etki</strong>ler daha çok asitleşme şeklinde NO x ve SO x kaynaklıdır.Sucul ortamların asitleşmesiatmosferik birikim ile bu asitleşmenin biyolitik <strong>etki</strong>leri hakkındaki araştırmalarda asityağmuruna maruz kalan, örneğin göl gibi sucul ortamlarda önemli düzeyde bozulma<strong>etki</strong>lerinin 20-30 yılda gerçekleştiği belirtilmektedir.Asit yağmurlarından <strong>etki</strong>lenmiş sucul sistemlerde sülfat ve/veya nitratkonsantrasyonları artmakta ve pH düzeylerinde hızlı değişimler olmakta, dolayısı ile bitki vediğer mikro-makro canlı türlerinde azalmalar ve ölümler gözlenebilmektedir. Yine bazı asidikgöl gibi durgun ortamlarda çeşitli türlerde yosunlar oluşmakta ve alt tabakalardakiorganizmalar için uygun olmayan şartlar ortaya çıkabilmektedir. Araştırmalara göre buasitlenmeden <strong>etki</strong>lenme; göl gibi sucul ortamların tamponlama kapasitelerine oldukça bağlıolabilmektedir. Örneğin asitleri nötralize edebilecek kadar alkalinite içeren bu suculortamlarda asitlenmenin olumsuz <strong>etki</strong>leri büyük oranda azalmaktadır. Bu sucul ortamlardakicanlı yaşamı için uygun pH değerleri nötrale yakın olmalıdır. Çünkü, örneğin pH 5,5-7aralığında asitlikte alabalık, solucan, midye gibi su canlıları ölmektedir. pH 4,5 civarında ise,tatlı su levreği ile göl balıklarının birçoğu ölmektedir. Sinop göller bölgesi olmamaklabirlikte, yukarıda belirtilen oluşabilecek <strong>etki</strong>lerin sucul ortamlarda sözkonusu olabileceğidüşünülebilir.37
C.4.1.2. Toprak Üzerine EtkileriToprak, karasal ekosistemin ana öğesini oluşturur. Toprağın asit depolanmasına karşıtepkisi toprağın türüne bağlı olarak değişir. Gerçekte birçok toprak bitkisinde yer alan organikasitler nedeni ile zaten bu ortamlarda düşük düzeylerde de olsa asitlik sözkonusudur. Ancakhava kirleticilerinin dolayısı ile asit yağmurlarının <strong>etki</strong>si ile, pH’nın 4,5 seviyelere inmesi iletopraktaki bitkiler Al +3 , Ca +2, Mg +2 , K +2 , Fe +2 , Mn gibi iyonları topraktan bünyelerine alaraktoprağın verimliliğinin düşmesine neden olurlar. Ayrıca bitkiler için gerekli olan fosforunasidik ortamlarda bitkilere alınması engellenmektedir. Yine yüksek asitli topraklardabakteriyel süreçler olumsuz <strong>etki</strong>lenirler ve topraktaki organik maddelerin bozulmasıengellenir.C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki EtkileriHava kirleticilerin bitkiler üzerine <strong>etki</strong>lerinin araştırıldığı birçok çalışma yapılmışolup, bu kirletici gruplarının esas olarak, kükürt ve azotoksitler, ozon ve peroksiasetilnitrat(PAN) gibi fotokimyasal oksitleyiciler, hidrokarbonlar ve partiküller maddeler olduğubelirlenmiştir. Örneğin kükürt ve azotoksit bileşiklerinin atmosferik reaksiyonları ileoluşabilen asit yağmurları/asit depolanması, özellikle çam ve kayın ağaçlarında yıpranma vegelişimlerini yavaşlatma gibi olumsuz <strong>etki</strong>ler gösterebilmektedirler. Hava kirleticileri<strong>etki</strong>lerine karşı en duyarlı diğer bitki türleri arasında ise; yonca, arpa, pamuk, buğday, elmasayılabilir. Diğer taraftan toprak ortamındaki pH değerlerinin değişmesi çeşitli <strong>etki</strong>lere nedenolabilir. Örneğin 5’in altındaki pH değerleri, yüzey toprak partiküllerinde H + ile dönüşümünoluşması ve Ca +2 , Mg +2 ’nın alt toprak tabakalarına veya zemin suyuna doğru yıkanmasınaneden olur. 4 ve 3’ün altındaki pH değerleri, bazı metallerin ayrışmasına neden olur. pHdüşmesi, Al +3 ve diğer metal iyonlarının bitkileri zehirlemesine neden olur. Ayrıca asidikortamda çözünür hale gelen Al +3 iyonları, bitki köklerinden Mg +2 ve Ca +2 elementlerininbitkiye alınmasını önleyerek bitki gelişimine olumsuz <strong>etki</strong>ler gösterebilir. Diğer taraftankükürtdioksit geniş yapraklı bitkilerde damarlar arası yaprak dokular üzerinde beyaz-samansarısı, ot şeklindeki bitkilerde ise bitkinin orta damarının her iki yüzeyinde beyaz-koyu samansarısı renkler oluşturur. Aynı kirletici gaz, çam ağaçları gibi kozalaklı iğne yapraklılardayaprakların uç kısmında kahverenkli bozulmalar ve bunlara bitişik renksiz bölgeler meydanagetirir (SEĐNFELD,1975).C.4.1.4. Đnsan Sağlığı Üzerindeki EtkileriÇeşitli sabit ve hareketli kirletici kaynakların atmosfere verildiğinde insan sağlığınıdoğrudan veya dolaylı olarak <strong>etki</strong>leyebilmektedir. Bu gazlardan en önemlilerinin <strong>etki</strong>lerini şuşekilde özetleyebiliriz.Kükürtdioksit: Genel olarak insanlarda üst solunum yollarında tahriş ile birliktefaranjit ve laranjit gibi hastalıkların oluşumuna neden olur. Atmosferik ortamlarda günlük38
SO 2 ortalaması 140-260 µgr/m 3 olduğunda insanlar üzerinde şiddetli bronşit, 260-500 µgr/m 3olduğunda ise ciddi solunum bozuklukları sözkonusu olabilmektedir.Karbondioksit:CO 2 gazı insanlardaki solunum merkezi üzerine güçlü <strong>etki</strong>lergöstererek solunum hızlarının artmasına, boğulma-nefes alamama gibi sonuçlara nedenolabilir.Karbonmonoksit: 100-500 ppm arasında CO bulunan ortamda birkaç saatkalındığında orta-güçlü başağrıları, 2000 ppm civarında ise baş dönmesi, baygınlık ve akut(ani) ölüm olayları görülebilir.Azotoksitler (NO x ):25-100 ppm NO 2 ’ye maruz kalınması ile bronşit, 100-150 ppm’deakciğer ödemi, 500-700 ppm’de ölümler olabilir.Hidrokarbonlar: Bu gazlar insan üzerinde kanser yapıcı <strong>etki</strong>lere neden olabilir.C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine)EtkileriHava kirleticilerinin yapay çevreye <strong>etki</strong>lerinde sorumlu en önemli gaz kirleticiler SO xve NO x bileşikleridir. Uzun vadeli olarak bu tür gaz ve asidik bileşiklerine maruz kalanmermer gibi asidik ortamda kolayca çözünebilir malzemelerde çeşitli bozulmalaroluşabilmektedir.39
D. SUD.1. Su Kaynaklarının KullanımıD.1.1. Yeraltı SularıSinop Đlinin tümünü kapsayan yeraltı etütleri henüz yapılmamıştır. DSĐ Teşkilatı veKöy Hizmetleri tarafından çeşitli yörelerde etütler yapılmış, zengin yeraltı sularından istifadeedilir duruma getirilmiştir. Gazidere, Kayaboğazı, Uluköy, Yaylacık yer atlı suları kaptajaalınmış, Çeşmigir, Sarayönü, Gökçeağaç Sakızı, Cuma Köy bölgelerinin etütleri yapılarakburalarda zengin yeraltı suları tespit edilmiştir.Đlimizin yeraltı suyu potansiyeli 80 hm 3 /yıl’dır (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006).D.1.2.Jeotermal KaynaklarĐlimiz sınırları içinde jeotermal kaynak bulunmamaktadır.D.1.3. AkarsularSinop’ta irili ufaklı akarsulardan bazıları Karadeniz’e bazıları da güney sınırındangeçen Kızılırmak nehrine bağlanır. Đlin en büyük akarsuyu Kastamonu topraklarından çıkanve birçok kolları batıdan doğuya doğru akarak Durağan’ın güneyinde Kızılırmak Nehrinebağlana Gökırmak’tır. Uzun bir vadi boyu olan bu ırmak, Taşköprü ve Boyabat Ovalarınısular. Bu ovalar sulu tarımın yapıldığı önemli tarım üretim alanlarıdır. Karadeniz’e dökülençaylar, batıdan doğuya doğru Çatalzeytin, Ayancık Çayları, birçok kollar olarak denizedökülen Kırkgeçit ve Sarımsak Çayları, Erfelek ve Celebit Çayları önemli akarsulardır. Ağızkısımlarında deltalar oluşturan ve vadi boyu ovaları oluşturan bu çaylar ilkbahar ve kışın suseviyeleri yüksek, yazları ise su seviyeleri azalan hatta zaman zaman kuruyan akarsulardır.Ancak tüm olumsuz koşullara karşılık vadi tabanları boyunca sulu tarımın yapılmasına imkanvermeleri açışından önemli akarsulardır.Gökırmak :Kastamonu’dan çıkarak Daday’da Ballıdağ eteklerinden inen sular, Daday Çayınıoluşturur. Bu çay Taşköprü’nün Gülveren kesiminde Kastamonu’nun içinden geçen bir suylabirleşerek Gökırmak adını alır. Gökırmak Boyabat Ovasını sulayarak doğuda Kızılırmak’akarışır.Kızılırmak :Đlin güneydoğu sınırlarını çizer. Yurdumuzun en uzun nehri olan Kızılırmak büyükkollarından Gökırmak’ı Sinop’tan alır.40
Tepeçay :Sinop’un Türkeli Đlçesi ile Kastamonu’nun Çatalzeytin Đlçesi arasında sınır oluşturur.Denize döküldüğü yerde hayli geniştir. Akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla oluşan deltası giderekbüyümektedir.Ayardin Deresi :1000 m yükseltili Çatakgeriş Köyü yakınlarından doğar. Türkeli Đlçesinin hemendoğusunda denize dökülür.Ayancık Çayı :Küre Dağlarından kaynaklanan çok sayıda küçük derenin birleşmesinden oluşur.Uzunluğu 90 km olup ilçe merkezinde denize dökülür.Karasu Çayı :Küre Dağlarında Gündüzlü ormanlarından doğar. Uzunluğu 80 km olup Sinop’unbatısından denize dökülür.Çakıroğlu Çayı :Dranaz Dağlarından doğar. Gerze-Sinop arasında Çakıroğlu Yöresinde denize dökülür.Denize döküldüğü yerde bir delta oluşturur.Güzelce Çay :Uzunöz Dağlarının eteklerinden doğar. Çok sayıda küçük kolu vardır. Çayağzı denilenyerde denize dökülür.Sinop Đlinin toplam akarsu yüzeyleri 1220 ha’dır (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006).D.1.4. Göller, Göletler ve RezervuarlarSinop’ta çok sayıda doğal göl vardır. Bunların tamamı çeşitli jeolojik zamanlardaoluşmuştur. Başlıcaları şunlardır.Sarıkum Gölü :Sinop Yarımadasının batısında yer alan Sarıkum Gölü, Đl merkezine 21 kmuzaklıktadır. Gölün uzunluğu 2 km, genişliği 750 m alanı 400 ha’dır. Deniz düzeyinde olangölün suları kışın çoğalır yazın azalır. Küçük akarsularla beslenen gölün fazla suları denizedökülmektedir.Aksaz Gölü :Karagöl’ün kuzeydoğusunda yer alan Aksaz Gölü denizle hemen hemen aynıdüzeydedir. Yılın büyük bir bölümünde saz ve kamışlarla kaplı olan gölün yüzölçümü 200ha’dır. Yağışlı dönemlerde ise gölün suları denize ulaşır.41
Karagöl :Akliman’a yakın bir bölgede Aksaz ve Sarıkum Gölleri yakınında yer alan Karagöldeniz düzeyindedir. Yüzölçümü 80 ha dolayındadır. Denize uzaklığı 40-50 m kadar olangölün suları kışın artar, yazın ise göl kurur.Sülük Gölü :Sinop yarımadasının üzerindedir. Yükseltisi 210 m dolayında olan sülük gölü, eski biryanardağ krateridir. Derinliği 1-2 m olup yaz mevsiminde kurur.Akgöl :Ayancık Đlçesinin güneyinde Ayancık-Boyabat yolunun 31. km’sinde, 4 km içerideyer alan Akgöl, çevresindeki sık çam ormanlarının oluşturduğu Çangal ve Akgöl ormanlarınıniçinde bulunmaktadır.Şekil D.1.Akgöl bir görünümSinop Đlinin Gölet rezervuar yüzeyleri 212,98 ha’dır. Đlimizin başlıca göletleri;Merkez-Taşmanlı Göleti : 22,40 haMerkez – Nisi Göleti: 15,20 haBoyabat- Espiyeli Göleti : 23,00 haBoyabat-Cemalettin Göleti : 33,40 haDurağan-Durağan Göleti : 20,91 haBoyabat-Edil Göleti: 16,20 haMaruf Göleti: 11,06 ha42
Karacaören Göleti: 16,56 haYassıalan Göleti : 54,25 ha (DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, 2006)D.1.5. DenizlerDenizler yeryüzünde hayatın kaynağını oluşturmaktadır. Denizler Dünyanın yaşamsisteminde önemli bir çevre unsuru olarak iklimi yumuşatır, birçok canlıya yaşam için ortamsağlar. Denizler çok önemli protein kaynağı olmasının yanı sıra insanlara ulaşım, enerji,istihdam, eğlence kullanımı gibi bir çok ekonomik, sosyal ve kültürel imkanlardasağlamaktadır.Bir iç deniz olan Karadeniz 1546 km uzunluğunda olup maksimum derinliği 2212 mortalama derinliği 1350 m’dir. Karadeniz’in akıntı durumu incelendiğinde yüzeysel sularınhavzanın kıyılarını kabaca izleyerek hareket ettiği bilinmektedir. Genişliği yaklaşık 50 milolan akıntı sistemi içinde ve sistemin birer parçası olan doğu ve batı havzalarındaKaradeniz’in orta kısmından daralması sonucu ayrı bir sirkülasyon sistemi daha gelişmiştir.D.2. Doğal Drenaj SistemleriD.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye EtkileriD.3.1. Yeraltı Suları ve KirlilikYeraltı suyu kirliliğini yüzeysel sular ve toprak kirlenmesinden ayrı tutmak mümkündeğildir. Yeraltı suyu kirlenmesinin en büyük nedeni evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadanalıcı ortama verilmesidir. Katı, sıvı ve gaz atıklar ortama verildikten sonda iklimin durumuna,toprağın yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına taşınır. Zirai mücadeleilaçlarının da aşırı ve bilinçsiz kullanımı büyük bir sorundur. Diğer önemli sorun ise, evselatıkların doğrudan toprağa verilmesidir. Özellikle kanalizasyon sisteminin olmadığı yerlerdefosseptik çukurlarından sızan sular yeraltı suyuna taşınabilmektedir. Çöplerin açık alanlardadepolanması ve kirliliği azaltıcı faaliyetlerin uygulamaya konulmaması önemli sorunlaraneden olmaktadır.Đlimizin yeraltı sularının kirlenme tespiti yapılamamıştır. Ancak tarım ilaçları vegübrelerin bilinçsiz kullanımı, evsel atıkların doğrudan toprağa verilmesi, kentsel ve evselatık suların arıtılmadan çevreye verilmesi ayrıca düzensiz çöp depolama alanlarında oluşansızıntı suları yeraltı su kaynaklarını tehdit edebilmektedir.D.3.2. Akarsularda KirlilikSağlıklı bir akarsuda bitki ve hayvan yaşamıyla ilgili olarak ekolojik bir denge olduğubilinen bir gerçektir. Kirlenmeye neden olan etkenler bu dengenin değişimine neden43
olmaktadır. Akarsuya verilen kirleticilerin seyreltilmesi ve taşınımı üzerinde sonuç açısındanönemli bir etken atık suyun debisi ( miktarı )’dir.Atıksu ortamına atıksu girdisi olması halinde su ortamında özelliklerini kirlenmedenönceki kalitesine doğru götüren bir doğal arıtım işlemi başlar. Bu süreç akarsuyun özelliklerive iklim koşulları ile yakından ilgilidir. Yavaş akan ve havuzlanma özelliği gösterenakarsuların havalanma hızı yavaş olduğundan, doğal arıtım olayı uzun sürmektedir. Sığ ve dikakarsu yatakları iyi bir havalandırma sağlar. Normal olarak atık asimilasyonu için ülkemizkoşullarında en kritik durum, düşük akım koşulları ve yüksek su sıcaklığının olduğu yaz vesonbahar mevsimleridir.Zararlı kimyasal atıkların bu doğal arıtımla temizlenmesi tümüyle akarsu akışınabağlıdır. Evsel atık suda bol miktarda bulunan bakteriler akarsu ortamında koşulların elverişliolması nedeniyle hızla yok olur. Besin maddelerinin azalması, sıcaklık, başka canlılartarafından yenilme gibi olaylar mikroorganizmaların yok olmasını <strong>etki</strong>leyen ana unsurlardır.Sinop Đlinin akarsularında kirliliğe neden olabilecek başlıca etkenler: evsel atık sular,tarımsal faaliyetler sonucu oluşan atıklar, gıda sanayilerinin ( balık unu-balık yağı fabrikaları,tavuk yetiştirme tesisleri ) atıkları olarak sayabiliriz. Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüendüstriyel nitelikli atık su oluşturan tesislerin denetimini yaparak atık su arıtma tesisikurması gerekenleri tespit çalışmalarını sürdürmektedir.D.3.3. Göller,Göletler ve Rezervuarlarda KirlilikGöllerin yakın çevresindeki insan faaliyetleri sonucunda “göl kirlenmesi” meydanagelebilmektedir. Bir gölün kirlenmesi gölün drenaj alanındaki nüfus yoğunluğuna, drenajalanı/göl alanı şeklinde ifade edilebilen çevre faktörüne ve gölün ortalama derinliğinebağlıdır.Göl kirlenmesinde temel taşınım yolları akarsular ve atmosferlerdir. Akarsularlataşınan çözünmüş ve askıdaki maddelerin önemli bir bölümü erozyon ve kimyasal çözünmesonucu oluşur. Bu girdilerde arazi kullanımındaki değişim ve yağmurun asitlenmesi gibinedenlerle artış olabilir. Atmosfer çeşitli maddelerin uzun mesafelere taşınmasını sağlar Bumaddeler fosil yakıtların yanma ürünleri (kükürt ve azot oksitler, hidrokarbonlar) endüstriyelgaz atıkları yada halojenürlü hidrokarbonlar olabilir.Göllerde önemli bir çevre sorunu da ötrifikasyondur. Ötrifikasyon, göllerde besinzenginleşmesi ve sonuçta aşırı miktarda organik madde üreme sürecidir. Ötrifikasyonyağmursuyu, kullanılmayan arazilerden meydana gelen yüzeysel sular, kayaların aşınması vebitki polenleri gibi nedenlerle oluştuğu gibi daha çok insan aktiviteleri sonucunda, örneğinarazi kullanımı, kanalizasyon ve endüstriyel atıksuların su ortamına ulaşması sonucunda dameydana gelmektedir.44
D.3.4. Denizlerde KirlilikDenizlerin kirlenmesi doğanın dengesini bozarak her türlü yaşamı olumsuz yönde<strong>etki</strong>lemektedir.Deniz kirliliği insanlar tarafından enerji veya maddelerin deniz ortamına dolaylı veyadirekt olarak verilmesi ile deniz kalitesinin kullanım açısından bozulması, balıkçılık gibidenizcilik aktivitelerinin engellenmesi, insan sağlığının tehdit edilmesi, doğal kaynaklarazarar veren <strong>etki</strong>lerin oluşması gibi sonuçlara neden olmaktadır.Deniz kirliliği en çok insan eliyle yapılan önemli kirlenmelerle olur. Günümüzdedenizlerin atıkların deşarj ve bertaraf edileceği bir alıcı ortam olarak düşünülmesi denizlerinkirlenmesini önemli boyutlara ulaştırmıştır.Sinop Đlinde deniz kirliliğinin başlıca nedenleri; evsel nitelikli atık sular, denizaraçlarının oluşturduğu kirlilik, evsel katı atıklar ( düzensiz çöp depolama alanından rüzgar,kayma gibi nedenlerle denize dökülen atıklar), balıkçılık faaliyetleri sonucu oluşan atıklardır.Sinop ili sahilinde kirliliğinin olup olmadığını saptamak amacı ile yapılan çalışmadadeniz suyunun bazı özellikleri belirlenmiştir. Tablo D.1’de Sinop ili sahilinde (35° 15’00’’E-42° 00’00N) yüzey sularının 20<strong>05</strong> yılı aylık fiziko-kimyasal parametreleri gösterilmiştir. Eldeedilen sonuçlara göre kimyasal parametrelerin çok yüksek olmadığı belirlenmiştir.Tablo D.1. Sinop Sahilinde (35° 15’00’’E-42° 00’00N) Yüzey Sularının 20<strong>05</strong>Yılı Aylık Fiziko-kimyasalParametreleriTarih Tuzluluk Sıcaklık pH SecchidO 2(µM)BOD(µM)Fosfat(µM)Nitrit(µM)Nitrat(µM)Silikat(µM)CHL-a(µg/l)PAH(µg/l)TSS(µg/l)27.01.<strong>05</strong>17,53 9,968,948,4304,75 13,25 0,161 0,042 0,032 1,148 0,956 1,470 6,521.02. <strong>05</strong>16,91 7,318,848,4311,37 39,75 0,048 0,<strong>05</strong>3 0,032 1,501 0,618 0,6<strong>05</strong> 1109.03. <strong>05</strong>17,32 7,559,117,2291,5 13,25 0,321 0,004 0,031 5,451 1,073 0,951 728.04.<strong>05</strong>17,31 11,028,927,2377,62 119,25 0,141 0,039 0,022 7,723 1,072 0,649 5,524.<strong>05</strong>.<strong>05</strong>17,75 15,778,846394,19 155,68 0,121 0,037 0,020 6,154 0,621 1,384 5,521.06.<strong>05</strong>17,84 20,258,957,3265 13,25 0,068 0,<strong>05</strong>0 0,023 1,472 0,621 1,816 727.07.<strong>05</strong>17,73 23,788,9112,3278,25 106,00 0,<strong>05</strong>2 0,123 0,019 0,693 0,621 0,735 604.08.<strong>05</strong>17,72 25,268,9715,1284,87 79,50 0,000 0,104 0,014 5,595 0,406 0,519 4,527.09.<strong>05</strong>17,7 22,638,9711,8212,00 13,25 0,000 0,073 0,016 1,719 0,842 0,6<strong>05</strong> 725.10.<strong>05</strong>17,11 17,679,117,2284,87 72,87 0,036 0,094 0,035 1,295 2,201 0,6<strong>05</strong> 7,525.11.<strong>05</strong>17,68 12,728,9710,4298,12 53 0,028 0,081 0,022 0,895 1,855 0,562 6,528.12.<strong>05</strong> - - - - 404,12 53 0,112 0,063 0,007 1,368 - 0,173 4(19 Mayıs Üniversitesi- Su Ürünleri Fakültesi, 2006 )PAH: Petrol Hidrokarbonları, TSS: Askıda Katı Madde, µ M: Mikro molar; µmol/lD.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları45
Deniz kirliliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin en önemlisi atık sularınarıtılmasıdır. Bununla birlikte;1-Alt yapı sistemlerinin arıtma tesisi ile sonuçlandırılması,2-Kanalizasyon sistemleri bulunmayan yerleşim birimlerinde uygun fosseptiksistemlerin kullanılması,3-Sanayi tesislerinden atık su oluşturanların en kısa zamanda arıtma tesislerini kurarakfaaliyete geçirmeleri gerekmektedir.D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik EtkenleriD.5.1. TuzlulukTuzluluk; tüm karbonatlar oksitlerine çevrildiğinde, tüm bromür ve iyodürlerklorürlerle yer değiştirdiğinde ve tüm organik madde oksitlendiğinde sudaki toplam katımadde miktarı olarak tanımlanmaktadır. Tuzluluk, gram/kilogram ya da binde ( % 0 ) olarakifade edilir.Tuzlulukla ilişkili olarak kullanılan terimler klorinite ve klorosite’dir. Klorinlite,klorür; bromür ve iyodürlerin klorür olarak ifade edilmesi olup klorosite ise klorinite xyoğunluk ( 20 0 C’ta ) olarak tanımlanmaktadır. Tuzluluk ve klorinite arasında aşağıdakiampirik bağıntı yaygın olarak kullanılmaktadır.Tuzluluk ( % 0 ) = 0,03+1,8<strong>05</strong> ( klorinite, % 0 )D.5.2. Zehirli GazlarAtmosferdeki gazlarla doygunluk değerlerine çok yaklaşmış olan yağmur damlacıklarıyeryüzüne ulaşınca zemin üstü akışa geçerler . Bu esnada, toprağın üst katmanında bulunanorganik maddelerle temasa geçer. Bu organik maddelerin mevcut oksijenle yükseltgenmesisonucunda sudaki oksijen miktarı düşerken karbondioksit miktarı artar. Ancak zemin üstüakışta azalan oksijen atmosferden geri kazanılırken artan karbondioksit ise atmosfereverilerek denge sağlanır. Öte yandan, sızma olayı ile yeraltı suyuna karışan yağmur suyusızma sırasında toprak üst katmanlarından geçerken ilk birkaç metrede mevcut organikmaddelerin oksitlenmesi sonucunda içerdiği oksijeni tümüyle yitirir. Buna karşınkarbondioksit derişimi önemli ölçüde artar. Yeniden oksijen kazanımı mümkün olmadığı içinalt katmanlardaki biyokimyasal reaksiyonlar anaerobik olarak devam eder. Bureaksiyonlarda ise karbondioksit ile amonyak (NH 3 ), azot (N 2 ), metan (CH 4 ), hidrojen (H 2 ),hidrojensülfür (H 2 S) ve diğer birçok organik bileşik açığa çıkar.(Uslu ve Türkman,1987)D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı KirlilikSuda bulunan azot formları organik, amonyak, nitrit, nitrat ve azot gazıdır. Protein gibiazotlu maddeler canlı sistemler için gereklidir. Çoğunlukla amonyak ve nitrat şeklinde46
ulunan anorganik azot, fotosentez sırasında yeşil bitkiler tarafından kullanılır. Doğal sulardaazot sınırlı olduğundan azotlu atıkların doğal sulara ilavesi alg büyümelerini hızlandırabilir.Balıklar üzerinde toksit <strong>etki</strong> yapması nedeniyle suda aşırı oranlarda bulunduğunda birkirleticidir.Fosfor doğal sular ve atık sularda <strong>genel</strong>likle fosfatlar halinde bulunur. Bunlarortofosfatlar, kondanse fosfatlar (piro, meta ve diğer polifosfatlar) ve organik bağlıfosfatlardır. Fosfor mikroorganizmaların büyümesi için gerekli temel elementlerden birisiolup su ortamında birincil üretkenliği kısıtlayıcı bir nutrient’dir. Fosforun büyümesi kısıtlayıcınutrient olması nedeniyle ham veya arıtılmış atık suların, zirai drenajlarının veya bazıendüstriyel atık suların su ortamlarına deşarjı, fotosentetik, akuatik mikro ve makroorganizmaların istenmeyen miktarlarda gelişmesine yol açar (Uslu ve Türkman,1987).D.5.4. Ağır Metaller ve Đz ElementlerAğır metaller kurşun, civa, çinko vb. gibi çevre açısından tehlikeli nitelik taşıyanmetallerdir. Düşük konsantrasyonlarda bile insan sağlığına zararlı olabilen bu maddeler kalıcıkirleticiler olarakta nitelendirilebilir. Ağır metaller bir organizmadan diğerine besin zinciriyolu ile geçerek yüksek organizmalarda birikirler. Ağır metallerin insan vücudundaki enönemli <strong>etki</strong>leri toksik olmaları ve uzun vadede kanser yapmalarıdır (Türkman, 1993).D.5.5. Zehirli Organik BileşiklerD.5.5.1. SiyanürlerHidrosiyanik asidin son derece zararlı tuzlarıdır. Siyanür içeren endüstriyel atık sular,su kirliliğine önemli katkıda bulunurlar. Siyanür, CN - olarak ölçülebilen bütün siyanürbileşiklerini ifade etmektedir. Siyanürün CN - olarak elde edilebildiği bileşiklere basit vekompleks siyanürler olarak sınıflandırılmaktadır. Çoğu basit metal siyanürler çözünmez veyaaz çözünür özelliktedir. Siyanür kanalizasyon ve doğal sulara deşarj edildiğindekonsantrasyonunun toksik <strong>etki</strong> yapabilecek seviyenin altında tutulmasına özen gösterilmelidir.Siyanürün toksisitesi pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen ve diğer minerallerin konsantrasyonunabağlıdır (TÜRKMAN, 1993).D.5.5.2. Petrol ve TürevleriPetrol içeren atıkların su ortamına ulaşması, rafineriler, petrokimya endüstrisi, trenyolları, garajlar gibi yerler ile taşıma ve kullanımdan kaynaklanmaktadır.Đçme suyunda petrol ürünlerinin tespit edilebilmesine ilişkin insan duyarlılığı, benziniçin 0,000<strong>05</strong>mg/l ve daha inört yağlar için 0,2-1,0 mg/l’dir. Bu nedenle petrolün farkedilmeksizin zararlı miktarlarda alınması sözkonusu değildir. Diğer taraftan bu duyarlılıkküçük miktarlarda petrolün bile büyük su kaynaklarını içilmez hale getirebileceğini ifade47
etmektedir. Yeryüzeyine dökülen petrol ve ürünleri uzun vadede yeraltı suyu kirliliğiyaratabilmektedir. Denizde petrol kirlenmesi tankerlerden, denizdeki petrol çıkarmaçalışmalarından, rafinerilerden ve diğer endüstrilerden kaynaklanmaktadır (Türkman, 1993).D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve BifenillerPolikloro bifeniller (PCB) 200’den fazla insan eliyle yapılmış kimyasal maddeyikapsamakta ve endüstride geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Renksiz ve ağır yağlısıvılardan katılara kadar değişik özellikler gösterirler. Ateşe dayanıklı ısı ve elektriği güçlüklüiletme gibi özelliklere sahip olduklarından temel olarak elektrik sistemlerinde soğutucu sıvıolarak görev yapmaktadırlar. Ayrıca yapıştırıcılarda, plastiklerde ve boyalarda dolgu maddesiolarak kullanılmaktadırlar.Çevresel ortamda hiçbir değişikliğe uğramadan uzun süre kalması ve uzun vadeli<strong>etki</strong>leri konusunda kuşkular ortaya çıkması nedeniyle ABD’de üretimi 1977 yılındayasaklanmış olup ithal edilmek suretiyle kullanılmaktadır.PCB’ler insan ve hayvanlara toksik <strong>etki</strong> yapmaktadır. PCB’ler besin zincirine girerekcanlılar üzerinde zararlı <strong>etki</strong>ler göstermektedir. PCB’ler ısıtıldıklarında daha zehirli olanpoliklordibenzofuran gibi maddelere dönüşebilmektedir.PCB’nin kısa bir süre içerisinde ani olarak alınması durumunda insan sağlığı üzerine<strong>etki</strong>leri; gözde tahriş, baş ağrısı, yorgunluk, cilt üzerinde akneye benzer oluşumlar, bulantı vekusma, sindirim bozuklukları, karaciğerin <strong>etki</strong>lenmesidir. Uzun vadede <strong>etki</strong>leri; anne maruzkalırsa bebeklerin zayıf doğması ve karaciğer bozukluklarıdır (Türkman, 1993).D.5.5.4. Pestisitler ve Su KirliliğiĐstenmeyen böcek, kemirgen, bitki, yosun ve diğer zararlılarının öldürülmesi içinkullanılan tarım ilaçları; toksik oluşları, güç ayrışmaları ve canlı organizmalarda ve <strong>çevresel</strong>ortamlarda birikim yapabilmeleri gibi nedenlerle büyük önem taşımaktadırlar. Pestisitlerkimyasal yapılarına göre anorganik, doğal organik ve sentetik organik olmak üzere üç gruptatoplanabildiği gibi; kullanıldığı biyolojik organizmaya göre insektisitler (böcek öldürücüler)algisitler (alg öldürücüler), fungisitler (mantar öldürücüler) ve herbisitler (bitki öldürücüler)şeklinde de sınıflandırılabilmektedirler.Pestisitler zararlara karşı uygulandıktan sonra su ortamına taşınmaktadırlar. Yeraltısularına doğrudan yada dolaylı yollardan girebilmektedir. Bir yörede yeraltı suyununpestisitlerle kirlenme oranı, pestisitin uygulama metoduna, sıklığına, uygulanan miktara,toprak özelliklerine ve pestisitin türüne bağlıdır.48
Đnsanların pestisite yüksek oranda maruz kalmaları durumunda zararlı <strong>etki</strong> ortayaçıkmaktadır (Türkman,1993).D.5.5.5. Gübreler ve Su KirliliğiEkinlerin büyümesini sağlamak için toprağa eklenen maddelerdir. Doğal organikgübreler hayvan gübresi, kompost ve talaş içerir. Đnorganik gübreler ise ezilmiş kireç taşı, alçıtaşı, kükürt ve kaya fosfatı içerir. Bunun yanı sıra sentetik olarak üretilen büyük miktarlardaazot, potasyum, fosfor ve sülfür bileşikleri kullanılır.Azot ve fosfor bileşikleri içeren gübrelerin bitkiler tarafından alınmayan kısmı,yağmur ve sulama suları ile yıkanarak su ortamına taşınmaktadır.Azot ve fosfor,biyokimyasalreaksiyonlar sonucunda, nitrat ve fosfata dönüşerek yüzeysel sularda birincil üretime,dolayısıyla su kütlelerinin ötrifikasyonuna yol açar.Ülkemizde ve dünya da yoğun gübre uygulanan tarım arazilerinin bulunduğuyörelerden çekilen yeraltı suyunda, nitrat konsantrasyonunun sürekli artış gösterdiğigözlenmektedir (Türkman,1993).D.5.5.6. Deterjanlar ve Su KirliliğiEvsel atık suların arıtılmaksızın çevre ortamlarına verilmesinin bir diğer önemli <strong>etki</strong>sideterjanlardan kaynaklanmaktadır. Yüzey aktif maddelerinin çevreye ve arıtma tesislerineolumsuz <strong>etki</strong>leri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:- Đçme sularının kalitesine <strong>etki</strong>si- Su arıtma tesislerinin çalışmalarına <strong>etki</strong>si- Atıksu arıtma sularına <strong>etki</strong>si- Çevre sulardaki canlılara <strong>etki</strong>si ve köpük oluşumu,- Toprak ve yeraltı sularına <strong>etki</strong>siDeterjanlar içerdikleri fosfor nedeniyle ötrofikasyon oluşumuna yol açtığından sukirliliği açısından büyük önem taşımaktadırlar (TÜRKMAN,1993).D.5.6. Çözünmüş Organik MaddelerOrganik maddeler karbonun öncelikle hidrojen ve oksijen, ikinci derecede de azot,fosfor, kükürt ve buna benzer elementlerle oluşturduğu bileşiklerdir. Yüzeysel sulardaçözünmüş durumda bulunan organik maddeler, bir yandan hayvansal veya bitkisel olmaküzere doğal kökenli, öte yandan da arıtılmamış kentsel ve endüstriyel atık sularla birliktegelen doğal olmayan bileşiklerden oluşur. Su ortamındaki organik maddelermikroorganizmaların metabolik faaliyetleri sırasında parçalanırlar. Bunun sonunda da sulardaönemli değişiklikler ortaya çıkar. Su ortamlarına dışarıdan biyolojik olarak ayrışabilecek49
nitelikteki organik maddelerin veya azot ve fosfor bileşenlerinin çeşitli türdeki atıklarlaverilmesi bu hassas dengeyi önemli ölçüde değiştirmektedir. Bu değişim sonucunda ortamdabelirli miktarda çözünmüş oksijen kalırsa yeni bir denge oluşabilir. Oksijen tüketimininoksijen kazanımından daha fazla olduğu durumlarda ise, su ortamındaki biyolojik süreçlertamamen nitelik değiştirir (Uslu ve Türkman, 1987).D.5.7. PatojenlerĐnsan ve hayvanlardan çok sayıda patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmaatıldığından ham atık su ve arazilerden süzülen sular patojen içermektedir. Patojenler hastalıkyapan organizma tarafından enfekte edilmiş (hastalığı almış) insanlardan idrar ve dışkıyoluyla atılmaktadır.Sonuç olarak her su kütlesinde bir miktar patojen bulunmaktadır. Bu nedenle içmesularının sürekli olarak patojenler açısından denetlenmesi ve belli bir konsantrasyonun altındatutulması gerekir.Su ortamında yaşayan patojenler ve neden oldukları hastalıklar tablo D.2 ‘deverilmektedir.Tablo D.2 Su Ortamında Yaşayan Patojenler ve Neden Oldukları HastalıklarPatojen Hastalık BelirtiSalmonella Salmonellosis Ateş,bulantı,kusmaShigella Shigellosis DiyareVibro kolera Kolera Diyare,kusmaLeptospira Leptospirosis Sinir sistemi bozukluklarıF.Tularensis Tularemia HalsizlikMycobacteriumTüberkülozHepatitisSarılıkPolio virüsüPoliomyelitisE.Histoltika Amebiasis Karın ağrısıN.GruberiMenenjitT.Saginata Barsak paraziti Karın ağrısı, ağırlık kaybıA. Lubmricoides Barsak parazitiŞistosomŞistosomiasis(TÜRKMAN,1993)D.5.8. Askıda Katı MaddelerYüzeysel sularda askı halinde bulunan tanecikler, mineral veya organik kökenliolabilir. Mineral kökenli askı maddesi zemin erozyonundan kaynaklanır ve suda kum, kiltanecikleri halinde görülür. Askı maddesi derişimi akarsudan akarsuya değişimgösterebileceği gibi tek bir akarsu içinde debideki değişimler sonucu artışlar ve düşüşlerkaydedebilir. Askıda katı maddenin su ortamındaki artışı balık yaşamına olumsuz <strong>etki</strong> yapar,bulanıklılığı arttırdığı için ışık geçirgenliğini azaltır ve fotosentezle oksijen üretimini düşürür,suyun içme ve kullanımından önce gerekli olacak arıtma giderlerini arttırır. Askıda katımadde akarsular üzerinde kurulan baraj hazneleri açısından da olumsuz özelliklere sahiptir.50
Barajların faydalı hacimlerinin yıldan yıla azalmasına neden olur. Akarsulardaki askıda katımaddeleri azaltmak amacıyla vahşi derelerin ıslahı, ağaçlandırma, arazinin kontur çizgilerineparalel olarak sürülmesi ve teraslama gibi önlemler alınabilinir (Uslu ve Türkman, 1987).D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su KirliliğiRadyasyon uzayda yayılan enerji olarak tanımlanabilir. Atom çekirdeğininparçalanması sonucunda ortaya çıkan (alfa ve beta tanecikleri) ile ışınlardan (x ve gammaışınları) oluşur. Radyoaktiflik maddenin atomik bir özelliği olup elementin kimyasal vefiziksel durumuna bağlı değildir.Yüksek dozda radyasyona uğrayan insanlarda, kusma, ishal, iç kanamalar, ağız içi veboğaz ağrıları, aşırı zayıflama ve kandaki akyuvarların azalması gibi belirtiler görülür.Đçme suyunda maksimum müsaade edilebilir radyoaktif madde konsantrasyonlarıTablo D.3’de verilmektedir.Tablo D.3 Đçme Suyunda Maksimum Müsaade Edilebilir Radyoaktif Madde KonsantrasyonlarıRadyoaktif Maddeµc/mlĐzotopların karışımı 10 -7Ra 236 ve Ra228 hariç 10 -6Sr 90, I 129, Pb 210 hariç 7x10 -6I 126,I 131,Po 210,At 211,Ra 223,Pa 231,Doğal Th hariç 2x10 -5Ac 227, Th 230,Th 232 hariç 3x10 -5(TÜRKMAN, 1993)51
E. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMIE.1.Genel Toprak YapısıSinop Đlinde gerek iklim gerekse topografya farklılıkları nedeniyle çeşitli topraklaroluşmuşsa da, bunların yanı sıra toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir.Alüvyal Topraklar :Bu topraklar, akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan (A) Cprofilli genç topraklardır. Mineral bileşimleri akarsu havzasının litolojik birleşimi ile jeolojikperiyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olupheterojendir. Profillerinde horizonlaşma ya hiç yok yada çok az belirgindir. Buna karşılıkdeğişik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireç içeriği zengindir.Alüvyal topraklar, bünyelerini veya bulundukları bölgelere yahut evrim devirlerinegöre sınıflandırılırlar. Bunlarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. Đnce bünyelive taban suyu yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddecezengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyidrene olduğundan yüzey üzerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklimeuyabilen her türlü kültür bitkilerinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır.Sinop Đlinde, bu topraklar daha çok Gökırmak birazda akarsu vadi tabanlarında yeralırlar. Toplam alanları 13.495 hektardır. Bazı kısımlarında tuzluluk veya sodiklik (alkalilik),diğer bazı kısımlarda da hem tuzluluk ve hem de sodiklik tespit edilmiştir (Köy Hizmetleri ĐlMüdürlüğü, 2006).Hidromorfik Alüvyal Topraklar :Hidromorfik Alüvyaller, oluşumlarını su <strong>etki</strong>si altında sürdüren interzonaltopraklardır. Topoğrafyaları düz veya çukur olduğundan taban suyu yüksektir. Hatta bazımevsimlerde su satha kadar çıkabilir. Taban suyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile altkatları sürekli olarak yaştır. Taban suyu seviyesindeki yükselip alçalmalar, su seviyesininüstünde kalan katlarda, ardarda gelen yüseltgenme ve indirgenme olaylarına yol açar. Bukatlarda mavimsi gri indirgenme ve kırmızımsı yükseltgenme (oksitlenme, pas) lekelerioluşturur. Taban suyu düzeyinin altındaki katlar tümüyle gleylemiş olup içlerinde bitkiköklerinin çürümesinden oluşan siyah lekeler görülür.Derinlikleri fazla ise de gleylemiş katlar bitki kök bölgesini sınırlandırmaktadır.Doğal bitki örtüleri çayır ve mera otları ile saz, kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerdenoluşmaktadır. Basit drenaj önlemleri alınması halinde yem bitkileri ve suya dayanıklı bazıağaç türleri yetiştirilebilir. Bu topraklar merkez ilçede 374 ha olarak görülmektedir. Orman %0.06’dır (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).52
Kolüvyal Topraklar :Genellikle dik eğimlerin eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yer çekimi, toprakkayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş (A) Cpofilli genç topraklardır. Ayrıca özellikleri bakımından daha çok çevredeki arazi topraklarınabenzerlerse de ana materyalde derecelenme ya hiç yok ya yetersizdir. Profilde yağışın veyüzey akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre değişik parça büyüklüğünü içeren katlargörülür. Bu katlar, alüvyal topraklarda olduğu gibi birbirine paralel durumda olmayıpdüzensizdir. Dik eğimler ve vadi ağızlarında bulunanlar çoğunlukla az topraklı olup kaba taşve molozları içerirler. Yüzey akış hızının azaldığı oranda parçaların çapları küçülür. Eğiminçok azaldığı yerlerde parçacıklardaki küçülme alüvyum parçaları düzeyine geldiğinden bugibi yerlerde kolüvyal toprak geçişli olarak alüvyal toprakla karışır.Bunlarda eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru artmaktadır. Arasıra taşkınamaruz kalırsa eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir. Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunlarıyoktur. Kolüvyal topraklar, il içinde daha çok küçük arazi vadilerinde görülür. Doğal bitkiörtüleri iklime göre değişmekle birlikte tarımda kullanılanların yağışın yeterli olması vesulanmaları halinde verimleri yüksektir. Đldeki toplam alanları 6612 ha olup, oranı %1.1’dir(Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Kahverengi Orman TopraklarıKahverengi orman toprakları yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerindeoluşurlar. Profiller A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçiş yaparlar.Bunlarda A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde vedalgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu <strong>genel</strong>likle kalevi bazındanötrdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyon <strong>genel</strong>liklekalevi, bazende nötrdür. Yapı granüller veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kilbirikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCO 3 bulunur.Bu topraklar <strong>genel</strong>likle geniş yapraklı orman örtüsü altında bulunur. Bunlarda <strong>etki</strong>liolan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve birazda potzollaşmadır. Drenaj iyidir.Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Tarıma alınmış alanlarda temel ve bölgeselürünler yetiştirilmekte olup verimleri iyidir. Sinop Đlinin her tarafına dağılan bu topraklar364.031 ha genişliğindedir. Oranı %61.1’dir (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Gri-Kahverengi Podzolik TopraklarBu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla yaprağını döken, kısmen de iğneyapraklı orman örtüsü altında ve değişik ana madde üzerinde oluşurlar. Profiller ABCşeklindedir. Oluşumlarında hafif seyreden bir podzolizasyon olayı hüküm sürer tipikörneklerinde üste ince ve çürümemiş yaprak katı, bunun altında 5-10 cm kalınlıkta koyugrimsi kahverenginde granüller humus katı yer alır. Reaksiyonu hafif asit veya nötrdür.Humus katı 5-10 cm’den sonra geçişli olarak grimsi kahverenkli mineral A 1horizonuna dönüşür. Kalınlığı 5-6cm’dir. Genellikle orta bünyeli ve granülerdir. A 2 horizonu53
da A gibi orta bünyeli, granüler veya pulsu yapıdadır. Renk grimsi kahve ile sarımsı kahverengi arasında değişir. Yıkanmadan dolayı az saturasyon yüzdesi ve kıl oranı düşüktür.B horizonunun üst kısmı sarımsı kahverenginden açık kırmızımsı kahverengine kadardeğişmektedir. A horizonunda yıkanan killerin birikmesi nedeniyle bünye <strong>genel</strong>likle killi yapıçoğunlukla blok ve reaksiyon orta asittir.Bu topraklarda verimlilik, ana maddenin cinsi ve özelliklerine göre önemli ölçüdedeğişmektedir. Sinop’un Türkeli Đlçesi hariç diğer bütün ilçelerinde yer almaktadır. 112.170ha genişliğindedir. Oranı %19,1’dir (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar:Kırmızı-sarı podzolik topraklar iyi gelişmemiş ve iyi drene olan asit topraklardır.Doğal bitki örtüsü yaprağını döken ve iğne yapraklı yahut ikisinin karışımı ormanlardır. Anamadde az çok silisli ve kalsiyumca fakirdir.O horizonu ince olup altında organik mineral A 1 horizonu bulunmaktadır. Açık renkliA 2 horizonu kırmızısı, sarımsı, kırmızı ve sarı renkli, daha killi, B horizonu üzerinde yeralmaktadır. B horizonu, pet yüzeyindeki kıl zarlarına ve blok yapıya sahiptir. Ana maddeninkalın olduğu kırmızı-sarı hodzolik topraklarda alt horizonlar da karekteristik olarak kırmızı,sarı, kahverengi ve çok açık gri kalın ağ şeklinde çizgi ve benekler bulunur.Sarı rengin hakim olduğu topraklarda nispeten daha <strong>etki</strong>li rutubet koşullarıolduğundan, demiroksitler kırmızı renkli topraklarınkine göre daha fazla hidrate olmuştur.Dolayısıyla renkler daha az parlaktır. A 2 horizonu biraz daha kalındır.27.098 hektarlık yüzölçümleri ile Đl’de % 4.6’lık bir oranlı kırmızı sarı podzoliktopraklar Merkez ve Erfelek Đlçelerinde yer almaktadır (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Kestane Rengi Topraklar:Kestane renkli topraklar ot, çalı veya seyrek ağaç örtüsü altında kalsifikasyon sonucuoluşurlar. Profilleri AC, ABC veya AB+C şeklinde olup bol miktarda kalsiyum ihtiva ederler.A horizonu <strong>genel</strong>likle koyu kahve veya grimsi kahve renklerde ise de bazen daha açıktonlarda da olabilir. Kalınlığı 30-50cm arasında değişir. Granüler yapıda ve dağılankıvamdadır. Organik madde içeriye orta, reaksiyonu nötr veya hafif kalevidir.A horizonundan B’ye geniş tedricidir. B horizonunu kahverengi veya kırmızıkahverengende olup zayıf prizmatik yapıdadır. Üst ve orta kısımlarında kil birikmesi altkısımlarında da yoğun ve serleşmiş halde kireç birikmesi görülür. Bazen kireç birikmesihorizonu altında bir de jips birikme horizonu olabilir.54
Kestane rengi topraklar orta derecede kireçlidir. CaCO 3 miktarı alt katlara doğru artışgösterir. Bunlarda biyolojik <strong>etki</strong>nlik fazla doğal drenaj iyidir. Üzerindeki bitki örtüsü tahripolduğundan kolayca erozyona uğrarlar. Đşlemeli tarım altında olanlarda daha çok tahıl veözellikle buğday yetiştirilir. Yağış yeterli olduğunda verimlilikleri oldukça yüksektir.Sinop Đlinde Boyabat, Durağan Đlçelerinde görülmekte olup 35.796 ha’dır. Đl <strong>genel</strong>yüzölçümünün % 6.1’ni kapsar (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Kahverengi Topraklar :Çeşitli ana maddelerden oluşan ABC profilli topraklardır. Oluşumlarındakalsifikasyon rol oynar. Bu işlem sonucu profillerde çok miktarda kalsiyum bulunur.Erozyona uğrayanlarında A ve C horizonları görülür. Doğal drenajları iyidir.A horizonu kahverengi veya grimsi kahverengi 10-15 cm kalınlığında ve granüleryapıdadır. Organik madde içeriği ortadadır. Reaksiyon nötr ve kalevidir.B horizonu açık kahverenginden koyu kahverengiye değişir. Kaba yuvarlak köşeliblok yapıdadır. Bu horizon tedrici olarak soluk kahverengi veya grimsi çok kireçli anamaddeye geçiş yapar.Kahverengi topraklarda bütün profil kireçlidir. B horizonunun altında beyazımsı veçoğunlukla sertleşmiş kireç birikme katı yer alır. Bunun altında da bir jips birikme katı vardır.Bu topraklar yazın uzun periyotlar kuru kalır ve bu periyotlarda kimyasal ve biyolojik<strong>etki</strong>nlikler yavaştır.Boyabat ilçesinde yer alan kahverengi topraklar Đl yüzölçümünün % 2.9’u olan 16.772ha sahayı kaplar (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Kireçsiz Kahverengi Topraklar:A (B) C profilli topraklardır. A horizonu kahverengi, kırmızımsı kahverengi, grimsikahverengi, yumuşak kıvamda veya biraz sıkıdır. B horizonu daha ağır bünyeli daha sertkahverengi, veya kırmızımsı kahverengidir. B horizonu normal olarak kireci yıkanmıştır.Fakat reaksiyonu nötr veya kalevidir. A’ dan B’ ye geçiş tedricidir.Kireçsiz kahverengi topraklar asit ana madde üzerinde olduğu kadar, kireç taşıüzerinde de oluşabilir. Doğal bitki örtüsü çalı ve otlar ile yaprağını döken ormandır. Doğaldrenajı iyidir.Boyabat ilçesinde yer alan bu topraklar Sinop Đl yüzölçümünün % 0.9’u olan 5573ha’lık alanı kaplar (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).55
Kıyı Kumulları:Kıyılarda dalgalar ve rüzgarlar tarafından biriktirilen kumların oluşturduğu kıyıkumları, toprak oluşumu bakımından herhangi bir gelişme göstermemeleri nedeniyle bir arazitipi olarak nitelendirilmektedir. Topografyaları ondüleli veya hafif tepeliktir. Çoğunluklafazla rüzgara maruz kaldıklarından üzerlerinde sabit bir bitki örtüsü yoktur.Sinop’ta bu tip arazilerin kapladıkları alan 193 ha olup, Đl <strong>genel</strong> yüzölçümünün%0.03’ünü teşkil ederler (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Çıplak Kaya ve Molozlar:Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan, parçalanmış veya kısmen parçalanmış sert kayave taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundurlar. Bazen arasında toprakbulunan kaya çatlaklarında veya topraklı küçük cephelerde yetişen çok seyrek orman ağaçları,çalı ve otlar bulunabilirse de kültür bitkileri tarımında kullanmaya uygun değildir.Sinop Đlinde bu tür arazilerin toplam alanı 1754 ha olup, Đl <strong>genel</strong> yüzölçümünün%0.3’ünü teşkil ederler(Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Irmak Taşkın Yatakları:Akarsuların normal yatakları dışında, feyezan halinde iken yayıldıkları alanları temsiletmektedir. Genellikle kumlu, çakıllı ve molozlu malzeme ile kaplıdırlar. Taşkın suları ile sıksık yıkanma maruz kalmaları sonucu, toprak materyali ihtiva etmediklerinden arazi tipi olaraknitelendirilirler. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerinde doğal bir bitki örtüsü de yoktur.Sinop Đlinde bu tür arazilerin toplam alanı 1632 ha olup, Đl <strong>genel</strong> yüzölçümünün% 0.27’sini teşkil ederler (Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, 2006).Sinop Đlinin toprak dağılımı Şekil E.1’de verilmektedir.56
Şekil E.1.Sinop Đlinin Toprak DağılımıE.2.Toprak KirliliğiToprak kirlenmesi, insan faaliyetleri sonucunda toprağın doğal yapının bozulması,fiziksel, kimyasal ve biyolojik bileşiminin olumsuz yönde değişmesi ve toprağın özelliğigereği yararlı kullanılabilirliğinin azalması yada yerinde kullanılmaması şeklindetanımlanabilir. Buna göre toprağın çeşitli özelliklerini olumsuz yönde <strong>etki</strong>leyen her türmüdahale toprak için kirlenme olarak değerlendirilmelidir .E.2.1. Kimyasal KirlenmeE.2.1.1.Atmosferik KirlenmeAtmosferik kirleticilerinin bir çoğu önemli ölçüde toprak özelliğine zararverebilmektedir. Bu kirleticilerin en önemlileri ise SO 2, NO x , CO 2, değişik türlerdekipartiküler maddeler ve içeriğinde ağır metal bulunduran gazlar olarak sıralanabilir.SO 2 , NO x ve CO 2 gibi gazlar özellikle yağış dönemlerinde asit yağmurları şeklindetoprağa inmekte ve toprak pH’ının değişmesine neden olmaktadır. Bu değişim topraküzerindeki bitkisel yaşamla birlikte toprak içerisindeki canlı yaşamını da <strong>etki</strong>lemektedir.57
Ayrıca toprak içerisindeki kimyasal duyarlılığın bozulmasına neden olup, bir çok kirleticiyihareketli faza geçirmekte ve yeraltı suyu kirliliğine neden olmaktadır (Altın, 1998). Bununlabirlikte toprağın yapısındaki Ca ve Mg gibi elementlerin yıkanmasına neden olarak toprağınzayıflamasına ve tarımsal verimin düşmesine neden olmaktadır (Tecer,1996). Sinop Đliiçerisinde yukarıda bahsedilen gazlardan SO 2 ve partikül madde miktarları Đl SağlıkMüdürlüğü tarafından düzenli olarak kent merkezine yerleştirilen 1 adet istasyondaölçülmektedir. Sinop Đlinde bu Kurum tarafından yapılan ölçümlerden, SO 2 ve partikülmadde miktarlarının Aralık-Ocak aylarında diğer aylara oranla daha fazla olduğu, ancak budeğerlerin KSV ve UVS değerlerinin oldukça altında kaldığı anlaşılmaktadır (Bkz. C.2.Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar). Fakat asit yağmurlarının toprak üzerine <strong>etki</strong>lerihususunda Đlimizde herhangi bir çalışma yapılmamıştır.Toprakta bulunan atmosfer kaynaklı ağır metal kirliliği temelde endüstriyel faaliyetlerve trafikten kaynaklanmaktadır. Sinop Đli mevcut trafiği ve sanayi durumu açısından bu türkirlenme için fazla bir risk taşımamaktadır.E.2.1.2.Atıklardan KirlenmeToprak kirliliğinin oluşmasında evsel, endüstriyel ve tarım faaliyetleri sonucundaoluşan katı ve sıvı atıkları önemli yer tutar. Evsel ve endüstriyel atıklar çoğunlukla yerelyönetimlerce toplanarak bir depolama sahasında bertaraf edilmektedir. Ancak bu atıklardanoluşan sızıntı suları için gerekli önlemler alınmadığı takdirde yeraltı suları kirlenmektedir.Ayrıca bu suların içerisinde bol miktarda bulunan özellikle Pb, Cd, Ni, Hg gibi ağırmetallerden oluşan zehirli maddeler, besin zinciri vasıtasıyla topraktan veya sudan canlıbünyesine geçerek ekolojik sorunlara neden olmakta, endüstriyel amaçlı hammadde yığınlarıda yine benzer sorunlara yol açabilmektedir (Altın,1998). Sinop Đlinin gerek nüfuspotansiyelinin az olması gerekse endüstriyel faaliyetlerinin sınırlı olması nedeniyle bu türkaynaklardan toprak kirliğinin meydana gelme olasılığı fazla bir risk taşımamaktadır.Sinop Đl merkezinde alt yapı sorunlarının kısmen çözümlenmiş olmasına rağmenMerkez köylerde evsel atıkların fosseptik çukurlarında biriktirilmesi ve zaman zamanfosseptik taşmaları toprak kirliliğine neden olmaktadır.Tarımsal faaliyetlerde kullanılan zirai mücadele ilaçlarının bilinçli kullanılması vetarım ilacını seçerken toprakta kalıcı olmayanlarının tercih edilmesi için çiftçilerbilinçlendirilmelidir.E.2.2.Mikrobiyal KirlenmeDeğişik faaliyetler sonucunda oluşan atıksularda (evsel, endüstriyel ve bazı sağlıkkurumlarından kaynaklanan) çok sayıda ve türde bakteri, virüs gibi organizmalar vardır. Busuların tarımsal amaçlı kullanılması veya toprak yüzeyine yayılarak bertaraf edilmesi gibidurumlarda toprak bünyesine bol miktarda istenmeyen türdeki (salmonella, shigella, tifo58
asili, hepatitis virüsleri ve entero virüsleri gibi) organizmalar toprak bünyesinegeçebilmektedir. Bu canlılar toprağın fiziksel ve kimyasal yapısına (gözeneklilik, sıcaklık,tutma kapasitesi, nem içeriği vb.) bağlı olarak 7 günden 7 yıla kadar değişen sürelerdeyaşayabilmektedir (Karpuzcu, 1988). Örneğin Salmonella Sp. Toprakta 15-280 gün,Salmonella Typhi ise 2-120 gün yaşayabilmektedir. Genellikle bakterilerin büyük çoğunluğu,helmintler ve protozoalar çaplarının daha büyük olması nedeniyle toprakta filtrasyonmekanizmasıyla, hepatit tifo vb. birçok hastalığa neden olan virüsler ise adsorbsiyon iletutulabilmekte ve bir süre sonra da yok olmaktadırlar. Ancak toprak özelliklerinin uygunolmadığı (gözenekliliğinin büyük, adsorblama kapasitesinin küçük olduğu veya kırık çatlaklıyapıların bulunduğu zeminlerin varlığı) durumlardan sonra bu virüsler herhangi bir engellekarşılaşmadan yeraltı suyu kaynaklarına ulaşabilmektedir.E.3.AraziE.3.1.Arazi VarlığıE.3.1.1. Arazi SınıflarıArazi sınıflarının tespit ve değerlendirilmesi için gerek etütlerde gerekse alınannumunelerin analizleri sonucu tespit edilen toprak özelliklerinin çeşitli yönlerdendeğerlendirilip derecelendirilmeleri yapılmaktadır. Yorumlama olarak adlandırılan buderecelendirmeler, toprak raporu ve haritalardan çeşitli kurum, kuruluş ve meslekmensuplarının yararlanmalarını sağlar.Değişik topraklar ve kullanma amaçları olduğundan, yorumlamalarda değişikamaçlarla yapılmaktadır.Bu yorumlamalardan biri olan Arazi Kullanma Kabiliyeti sınıflaması daha çoktarımsal amaçla yapılan bir yorumlama şeklidir.Arazi Kullanma Kabiliyeti sınıflamasında toprak gruplandırılması, (1) kabiliyetbirimi, (2) kabiliyet alt sınıfı ve (3) kabiliyet sınıfı olmak üzere üç kategoride yapılmaktadır.Kabiliyet birimi, kültür bitkileri için uygulanan toprak idare sistemlerine hemenhemen aynı derecede karşılık veren toprakların bir arada gruplandırılmalıdır. Bu<strong>değerlendirme</strong>de <strong>değerlendirme</strong>yi esas alan etütlerin ayrıntısı yeterli olmadığından, kabiliyetbirimlerine göre gruplandırma yapılmamıştır.Kabiliyet alt sınıfı aynı tür ve aynı şiddet derecesindeki sınırlandırma ve zararlı ihtivaeden kabiliyet birimlerinin gruplandırılmasıdır.59
Yorum için yapılan değerlendirilmelerde <strong>etki</strong>n olan sınırlandırılma ve zararlı (1)erozyon zararları -e, (2) yaşlık -w, (3) bitki kök bölgesindeki toprak sınırlandırılmaları -s, (4)iklim –c’dir. Bu sınırlandırılmalardan iklim faktörü dikkate alınmamıştır.Kullanma kabiliyeti sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Đlk dört sınıf arazi iyi bir toprak idaresi altındayöreye adapte olmuş kültür bitkileri ile orman, mera ve çayır bitkilerini iyi bir şekildeyetiştirme yeteneğine sahiptir. V, VI, VII sınıflar adapte olmuş yerli bitkilerin yetiştirilmesineelverişlidir. Bunlardan V. ve VI. sınıflarda toprak ve su koruma önlemleri alındığı taktirdebazı özel bitkiler de yetiştirilebilir. VI.- II. Sınıf arazilerde, çok <strong>etki</strong>n ve pahalı ıslahçalışmaları ile ürün alınabilirse de, mevcut piyasa koşullarında elde edilecek ürün yatırımharcamalarını karşılamaz.Sınıf I – Bu sınıf topraklar kolay işlenmekte olup gübreme, kireçleme, yeşilgübreleme, bitki atıkları ve hayvan gübrelerini toprağa verilmesi, adepte olmuş bitkilerinmünavebeye alınması gibi olağan amenajman işlemlerinden bir veya bir kaçınınuygulanmasına ihtiyaç duyarlar. I. Sınıf arazinin yayılma alanı toplam 59.54 ha olup Đlyüzölçümünün %1 ‘ini teşkil etmektedir.Sınıf II- Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya toprak işleme sırasında havave su ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren toprak iradesinigerektirir. Sinop Đlinde, II. Sınıf araziler 18.123 hektarlık yüzölçümleri ile %3’lük bir oranteşkil etmektedir. Bu arazilerin %34.5 alüvyal, %23.7 kolüvyal, %6,6 da kestane rengitopraktır.Sınıf III- Bu sınıf araziler 40.4<strong>05</strong> ha yüzölçümüyle Sinop Đlinin %6.9’unu teşkiletmektedir. Bu arazilerin %2.9’u alüvyal, % 5.18’i kolüvyal, %40.8 ‘i kahverengi orman, %0.1’i kireçsiz kahverengi orman toprağı, % 8.8’i gri kahverengi podzolik, %23.8’i kırmızı sarıpodzolik, %13’ü kestane rengi, %5’i de kahverengi toprakları oluşturmaktadır.Sınıf IV- Bu sınıf araziler 81.944 hektarla Đl yüzölçümünün %13,9’unu kaplar. Busınıfın %0.3’ü alüvyal, % 0.2’si kolüvyal, %64.4 ‘ü kahverengi orman, % 3.2’si kireçsizkahverengi orman toprağı, %17.6’sı gri kahverengi hedzolit, %10’u kırmızı sarı hedzolit,%3’ü kestane rengi, %1.3’ü de kahverengi topraktır.Sınıf V:Sık sık taşkınlara maruz kalan taban arazilerle düz-düze yakın eğime sahipçok taşlı veya orta derecede kayalı araziler, yada drenaj bakımından kültür bitkileri tarımınaelverişli olmayan, fakat suyu seven ot ve ağaçların yetişmesine uygun göllenme alanları busınıfa örnek olarak gösterilebilir.Sınıf VI : Sinop Đlinde 202.047 hektarlık yüzölçümü ile %34.4’lük bir orana sahipolan VI. Sınıf arazilerin %58.5’i kahverengi orman, %29.4’ü gri kahverengi hodzolit, %5.7’sikestane rengi toprak, %6.2’si de kahverengi topraktır.60
Sınıf VII: Sinop Đlinde 233.448 hektarlık yüzölçümü ile %39.8’lik bir orana sahipolan VII. Sınıf arazilerin %0.1’i hidromorfik alüvyal, %75’i kahverengi orman, %1.2’sikireçsiz kahverengi orman, %14.6’sı gri kahverengi podzolik, %2’si kırmızı sarı podzolik,%6.4’ü kestane renkli toprak, %0.4’ü de kahverengi topraktır.Sınıf VIII: Bu sınıf araziler ilde % 0.6 lık bir oran oluşturmaktadır. Toplam alanları35.79 hektar olup bunun 193 hektarı sahil kumu, 1632 hektarı ırmak yatağı, 1754 hektarı daçıplak kaya ve molozlardır.E.3.1.2.Kullanma DurumuKuru tarımda kullanılan toplam 187.757 hektar arazinin %78’i dik eğimdir. Yaklaşık%60’ında topraklar sığdır. % 3.7’sinde erozyon hafif veya hiç yoktur. % 50’sinde ortaderecede % 46’sında şiddetlidir.Sulu tarım yapılan 11220 hektar arazinin % 85’ i düz ve düze yakın, % 10’ u hafif, %5 orta eğimlidir. Bu arazilerin % 88’ i derin, % 12’si orta derindir. % 91’inde de erozyonsorunu yoktur. % 8’inde orta derecede erozyon sorunu vardır.19682 hektar alan çayır mera arazisinin % 98’i dik meyillidir. Bu arazinin % 15’indetoprak derin, % 6’sında orta derin, % 11.7’si sığ, % 66.6’sıda çok sığdır. Bu arazinin 94hektarında yaşlılık, 312 hektarında da çoraklık mevcuttur.Çayır mera arazisinin % 92’si VI. ve VII. Sınıf, kalanı ise III. ve IV. sınıf arazileroluşturmaktadır.Orman ve funda alanlarının % 88’i VI. ve VII. sınıf arazi, kalan I., II., III. ve IV. sınıfaraziler oluşturmaktadır.Yerleşim alanlarının 280 hektarı sanayi alanı, 46 hektarı askeri alan, 31 hektarı havaalanı kalanda yoğun ve çok yoğun yerleşim yeridir. Sınıflandırılan yerleşim alanlarının % 60’ıtarıma elverişli (I. ve II. sınıf ) arazilerdir.I. Sınıf arazilerin 2663 hektarında sulu, 261 hektarında bahçe, 25 hektarında orman,135 hektarı da yerleşim alanı haline gelmiştir.II. sınıf arazilerin 7354 hektarında kuru tarım 6555 hektarında sulu tarım 1000hektarında bahçe 3836 hektarında orman-funda 2278 hektarı da yerleşim yeri olarakkullanılmaktadır.III. sınıf arazilerin ildeki kullanımı da şöyledir: 25.499 ha kuru tarım, 1688 ha sulutarım, 173 ha çayır-mera, 11.829 ha orman-funda, 1216 hektarı da yerleşim alanıdır.61
IV. sınıf arazilerin büyük kısmında (51.780 ha) kuru tarım, 1230 ha’ında çayır-mera,27.151 ha’ında orman-funda, 1783 hektarı da yerleşim yeri olarak kullanılmaktadır.VI. sınıf arazilerin 10.453 hektarı kuru tarım arazisi, 31.89 hektarı çayır-mera, 187.910hektarı orman-funda, 495 hektarı da yerleşim alanıdır.E.3.2. Arazi ProblemleriSinop Đli topraklarında kültür bitkilerinin yetiştirilmesini ve tarımsal kullanımıkısıtlayan erozyon, sığlık, taşlık kayalık drenaj ve çoraklık gibi <strong>etki</strong>nlik dereceleri değişenbazı sorunlar bulunmaktadır.Toprağın su, rüzgar ve diğer jeolojik etkenler vasıtası ile yer çekimine uyarak hareketedip yer değiştirmesine erozyon denir. Erozyon nedeniyle topraklar gün geçtikçeverimsizleşir. Sinop’ta en yaygın sorun su erozyonudur. Bu sorundan az çok <strong>etki</strong>lenen veyahiç <strong>etki</strong>lenmeyen alanlar <strong>genel</strong>likle alüvyal topraklardan oluşan taban araziler ve kolüvyaltoprakların düze yakın ve hafif eğimli alanlarında görülür. 22268 hektar genişliğindeki Đlimiztopraklarının % 3.8’ini bu alanlar teşkil eder. 324231 hektarlık ( % 55.7 )’lik saha II. derecede(orta erozyona) tabidir. 233692 hektarlık (% 40)’lık saha ise III. derecede ( şiddetli erozyona)tabidir. 1725 hektarlık ( % 0.2 )’lik saha ise IV. derecede ( çok şiddetli erozyona ) tabidir.Topraklarda köklerin genişliği ve bitki besin maddelerinin ve suyun temin edildiğibölgenin derinliği bitki yetiştirme açısından önemlidir. Bu bölge derin olursa iklime uyabilenher türlü kültür bitkisini yetiştirmek için uygundur. Ancak Sinop Đli topraklarının 32468hektar (% 5.6) 90 cm’den fazla derinliğe sahiptir. Bununla 15692 ha (% 3) düz ve düze yakıneğimlerde yer almaktadır. Yüz ölçümü 73769 ha olan orta derin topraklar % 13’lük bir oranoluşturmaktadır. Genellikle hafif, orta ve dik eğimlerde bulunur. Orta erozyondan<strong>etki</strong>lenmişlerdir. Araziler daha çok III. ve IV. sınıftır.62
F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELERF.1.Ekosistem TipleriF.1.1.OrmanlarF.1.1.1.Ormanların Ekolojik YapısıSinop kıyı bölgelerinin ekolojik yapısı ve kıyı ardı alanların ekolojik yapıları olarak ikiayrı bölümde değerlendirilmiştir.1-Kıyı Bölgelerin ekolojik yapısı:AKARSULAR : Kanlıçay, Sarımsak Çayı, Erfelek Çayı, Kabalı Çayı, Babaçay, KepezÇayı, Đnaltı Çayı, Yemişli Çayı.DAĞLAR : Karadağ, Çangal, Türkeli, SultanağaçTOPRAK YAPISI : Kumtaşı, Miltaşı, Kiltaşı, Marn, Kireçtaşı tabakalarınınardalanmalı olarak istiflendiği fliş denilen çökekler, kolay işlendiği, ayrıca bitki besinmaddeleri bakımından da oldukça zengin olduğu için tarım ve ormancılık açısından uygunortam koşulları oluşturmaktadır. Bu yapı Sinop’un batısından başlayarak Karadeniz kıyılarıboyunca uzanmaktadır. 1000 merteden sonra koyu esmer renkli topraklar görülür. Ayrıca kıyışeridinde nemli ve ılıman iklim şartları altında oluşmuş kırmızımsı-sarımsı podzolojiktopraklar yaygındır.ĐKLĐM : Nemli ılıman iklime sahiptir. Yıllık ortalama yağış 600 mm’dir. Yüksekalanlarda nemli soğuk hava koşulları hüküm sürer.SICAKLIK : Kıyı kesiminde yıllık ortalama sıcaklık 13.5-15 derecedir.RÜZGAR : Yaz döneminde Karadeniz üzerinden iç kısımlara doğru sürekli bir havaakımı görülür. Kışın ise kuzeybatıdan güney ve güneydoğuya doğru ilerleyen yoğun frontalfaaliyetlerin <strong>etki</strong>sine bağlı olarak rüzgarların yönünde sık sık değişme meydana gelir.BĐTKĐ ÖRTÜSÜ : Kıyı şeridinde <strong>genel</strong>de yapraklı ağaç türleri hakimdir. Bunlar;kestane, kayın, gürgen, meşe, kızılağaç, çınar, karaağaç, defne, dışbudak, akasya, ıhlamurv.s.’dir. Đbreli türler ise kızılçam, karaçam, sarıçam, göknar, sahil çamı.2-Kıyı ardı alanların ekolojik yapısı :AKARSULAR : Gökırmak, KızılırmakDAĞLAR : Aksu, Yabanlıdağı, Elekdağ, Alıncadağ, Saraycık, Dumanlı dağı.63
TOPRAK YAPISI :Karadeniz ardında karaçam, meşe, ve kızılçam topluluklarınınyoğun olduğu kuru orman sahalarında kireçli, kahverengi orman toprakları baskındır. Bitkiörtüsünden yoksun eğimli yamaçlarda intrazonal topraklar yaygındır.ĐKLĐM : Yazın sıcak, kışın oldukça soğuk geçen yarı kurak iklim koşullarına sahiptir.SICAKLIK : Yıllık ortalama sıcaklık 12-14 derecedir. Ortalama yağış 400-500 mm.civarındadır.RÜZGAR : Genel hava akımı kuzeybatıdan güneydoğuya doğrudur. Ancak cepheleringeçişi sırasında rüzgarların yönü sık sık değişime uğrar. Güney yönden esen rüzgarlar (Lodos)hakimdir.BĐTKĐ ÖRTÜSÜ : Đbreli orman ağaçları hakimdir. Bunlar; karaçam, kızılçam,sarıçam, göknar, yapraklı ağaçlar ise; meşe, gürgen, kayın, sandal.F.1.1.2.Đlin Orman EnvanteriOrman alanlarının verimli, verimsiz tasnifi, B.2.1’de alan ve yüzde olarak belirtilmişolup, ağaç türleri itibarıyla tasnifi Orman Bölge Müdürlüğü kayıtlarında yoktur.Mülkiyete göre orman alanları dağılımı Tablo F .1.’de verilmektedir.Tablo F.1. Mülkiyete Göre Orman Alanlarının DağılımıMülkiyete göre orman alanlarıOrmanlıkAlanlarVerimli (ha) Bozuk(ha) Toplam (ha)Devlet ve Özel Orman 207760 119951 327711ToplamıTOPLAM 207320 119595 326915Devlet Ormanı Đbreli 75648,5 38235,5 113884Yapraklı 71343,0 6<strong>05</strong>47,0 131890Karışık 60328,5 20812,5 81141TOPLAM 440 356 796Özel Ormanlar Đbreli - - -Yapraklı 440 356 796Karışık - - -(Orman Bölge Müdürlüğü,2006)F.1.1.3.Orman Varlığının YararlarıOrman varlığının yararları hakkında gerek Orman Genel Müdürlüğünün, gerekseOrman Bölge Müdürlüğünün yapılmış herhangi bir proje çalışması yoktur.64
F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet KonularıĐlimizde yıl içerisinde yapılacak olan orman kadastro çalışmalarıyla ilgili programaalınan köy adedi, isimleri ve gerçekleşme miktarı:-91 Adet köy,4 Adet Belediye alanında 95 Adet çalışma alanı programaalınmıştır.Köy isimleri: Aydoğan, Çampaşasakızı, Arıoğlu, Çurkuşlar, Taşanlı, Doğrul,Aşağıseyricek, Yukarıseyricek, Dereçatı, Pireefendi deresi, Asarcıkkayalı, Cemalettin, Koçak,Zaimköy, Avluca, Karaçay Göleti, Uzunçay, Marufalınca, Gökçukur ve Boyabat MerkezBelediye, Kavaklı, Gökçebelen, Olukbaşı, Yeniköy, Güngören, Çerçiler, Çorakyüzü,Cevizlibağ, Sofular, Akpınar, Sarıyar, Beyardıç, Ayvacık, Boyalıca, Kızılcapelit, Olucak,Hacımahmutlu, Kuzuluk, Gölgerisi, Yemişen, Kılıçaslan ve Uzunöz, Erikli, Göldağı, Akören,Gürpınar, Gürsökü, Kaldırayak ve Kurtköy, Sorgun, Avlağısökü ve çayırköy, Lala, Melekşah,Taşmanlı, Kabalı Belediye, Şamlıoğlu, Bektaşağa, Çobanlar, Uzungürgen ve Sinop MerkezBelediye, Sarımsak, Tatlıca, Bolalı, Çağlayan, Yaykıl, Sorkun, Başsökü, Kirençukuru,Çakıldak, Avlasökü, Güzelyurt, Görümcek, Saray, Çanakçı, Şeyhhüseyin, Babalıoğlu,Yeniköy, Büyükdağ, Akçakese, Üçpınar, Karakoyun, Dikmen Belediyesi, Kerim, Dumanlı,Çorak, Karaağaç, Küplüce, Dudaş, Yakuplu, Çukurcaalan, Kadıköy, Bucak, Kuzalan, Dağköydür. 20<strong>05</strong> yılı gerçekleşme miktarı 3410 ha.’dır.- Kadastrosu tamamlanmış orman alanı miktarı (ha) :163130 ha.’dır.- Yıl içerisinde 2/B ile orman sınırı dışına çıkarılan alan miktarı (ha),20<strong>05</strong> yılı içerisinde 2/B çalışması yapılmamıştır.- Şimdiye kadar 2/B ile orman sınırı dışına çıkarılan alan miktarı (ha),1659 ha’dır.- Tescili yapılmış ve tahsise alınan orman alanı miktarı (ha),49484 ha’dır.- Yıl içerisinde yapılan tapulu kesim miktarı (ha),5.62 ha’dır.- Mevcut özel orman alanları miktarı ve özel ormanlardaki % 6’lık yapılaşmahakkında bilgi verilmesi,37.32 ha.’dır. Özel ormanlarda %6’lık yapılaşma yoktur.- 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun 16., 17. ve 18. maddelerine göre ormanlıksahalardan verilen izin adedi miktarı ve alanları (ha).16. maddeye göre verilen izinler; 15 Adet, 87.39 ha’dır.17. maddeye göre verilen izinler; 332 Adet 2296.30 ha.’dır.18. maddeye göre verilen izinler; Đzin verilmemiştir.F.1.2.Çayır ve MeralarSinop Đlinde çayır-mera alanlarının toplamı 13.037 ha’dır. Bu alanın alt bölgelere göredağılımı Şekil F.1’de verilmiştir.65
Alt Bölgelere Göre Çayır-Mera Alanlarının Dağılımıha700006000<strong>05</strong>000040000300002000010000Çayır-Mera AlanıToplam TarımYapılan Alan0I.AltBölgeII:AltBölgeIII.AltBölgeAlt BölgelerŞekil F.1 Çayır ve Mera Alanlarının DağılımıSinop Đli alt bölgeler bazında çayır-mera alanları Tablo F.2’de verilmiştir.BÖLGELERTablo F.2 Sinop Đli Alt Bölgeler Bazında Çayır-Mera AlanlarıI. Alt Bölge(ha)II. Alt Bölge(ha)III. Alt Bölge(ha)Toplam Alan 188.422 230.292 167.486Toplam Tarım Yapılan Alan 34.490 33.260 62.233Çayır-Mera Alanı 1.304 7.822 3.911Çayır-Mera Alanlarının ToplamAlandaki % Payı(Tarım Master Planı ,2003)%0.7 %3.4 %2.3Sinop Đli toplam mera alanı 13.037 ha olup bu alanın %10’u I. Alt Bölgede, %60’ı II.Alt Bölgede, %30’u III. Alt Bölgede yer almaktadır.Çayır-mera alanlarının ot verimi incelendiğinde 1 ha’lık alandan 2 ton kuru ot verimialınmaktadır. Toplam çayır-mera alanlarından 26.074 ton/yıl kuru ot verimi elde edilmektedir.F.1.3. Sulak AlanlarBu başlıkla ilgili bilgiler F.4. bölümünde verilmektedir.66
F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.)Bu konu hakkında bilgi bulunmamaktadır.F.2.FloraF.2.1. Habitat ve TopluluklarıĐlimizde bu konuda herhangi bir çalışma yapılamamıştır.F.2.2.Türler ve PopulasyonlarıSinop Yarımadası iki yarımadadan oluşmaktadır. Bunlardan birisi Türkiye’nin enkuzey noktası olan Đnceburnu diğeri ise Sinop şehrinin yer aldığı Boztepe Yarımadası’dır.Flora araştırmasının yapıldığı alanda yazın kuruyan Sülük Gölü ile Sarıkum Gölübulunmaktadır. Bunlardan Sarıkum Gölü çevresi orman, deniz, göl ve ortasında çölühatırlatan kumul alanları ile ilginç özellikler göstermektedir. Bugün bu bölge OrmanBakanlığı tarafından “Tabiatı Koruma Alanı” olarak kabul edilmiş ve koruma altınaalınmıştır.Sinop Yarımadası’nda <strong>genel</strong> olarak Akdeniz iklimi (nemli akdeniz iklimi) görülmeklebirlikte Oseyanik ikliminin <strong>etki</strong>side görülmektedir. Bölgede Akdeniz enklavlarının bulunuşuda bu durumu desteklemektedir.Bitki coğrafyası açısından Avrupa-Sibirya floristik bölgesinin Batı Öksin provensiiçinde yer alan Sinop Yarımadasında orman, bozuk orman, maki frigana, kumul, nemli dereile bataklık ve göl vejetasyon tipleri bulunmaktadır.Bu çalışmalarda araştırma alanlarında toplanan 1000’e yakın bitki örneğinintaksonomik yönden değerlendirilmesi sonucunda 98 familya ve 360 cinse ait 637 taksonuntayini yapılmıştır. Ayrıca bazı araştırıcıların çalışmaları sonucu 4 familya, 10 cinse ait 18taksonunda flora listesine eklenmesi ile, bölgeden 102 familya ve 370 cinse ait 655 taksontespit edilmiştir. Bu taksonların 569’u tür, 86’sı ise tür altı taksondur. Bunlardan 9’uPteridophyta, 646’sı Spermatophyta’ya aittir. Gymnospermae sınıfı 5, Angiospermae sınıfı641 taksona sahiptir. Angiospermae sınıfına dahil taksonların 524’ü Dicotyledonae, 117’siMonocotyledonae alt sınıflarına dahildir (Kılıç ve Karaer, 1990).Đlimizdeki bazı flora türleri aşağıdaki şekildedir:1. Çiğdem türleri (Colchicom spp)2. Adaçayı (Salvia spp)3. Geven türleri (Astraglus spp)4. Papatya türleri (Anthemis spp)5. Sığır Kuyruğu (Verbascum oreodoxum)67
6. Nane türleri (Mentha spp)7. Su Kamışı türleri (Tupha spp)8. Hasısazı türleri (Juncus spp)9. Isırgan Otu (Urtica dioica)10. Evelek (Rumex erispus)11. Ebegümece (Malva neglecta)12. Üçgül türleri (Trifolium spp)13. Yonca türleri(Medicago spp)14. Eğrelti Otu (Pteridium aguilinum)15. Çayır Salkım Otu (Pog prantensic)Itri bitkiler baharat, tıbbi bitkiler ise halk arasında şifalı otlar olarak adlandırılmıştır.Bugün insan yaşamında ihtiyaç duyulan her şeyin içinde tıbbi ve ıtri bitkiler bulunmaktadır.Đlaç (insan, hayvan ve bitki sağlığı) baharat, kozmetik, boya ve gıda sanayinin her dalında bubitkiler kullanılmaktadır.Đlimizde tabii olarak yetişen tıbbi ve ıtri bitkilerden, gözlemlenenlerin adları aşağıdabelirtilmektedir:1. Adaçayı (Salvia)2. Ayıgülü (Paconia)3. Böğürtlen (Rubus)4. Geven (Astragalus)5. Isırgan Otu (Urtica)6. Kekik (Thymus)7. Kuşburnu (Rosa Canina)8. Papatya (Matricaria chamomilla)9. Sığır Kuyruğu (Verbascum)10. Ahududu (Rubus idavus)11. Akdiken (Rhammus cathartica)12. Alıç (cretaegus)13. Ardıç (Juniperus)14. Çiğdem (Celchicum)15. Domuz Turpu (Cyclamen)16. Ebegümeci (Malvasyl vestris)17. Gelincik (Papaver rhaeas)18. Güveyi Otu (origanum vulgare)19. Hardal (Sinapist)20. Havaciva Otu (Alkanna tinctoria)21. Kardelen (calantus sp)22. Katır Tırnağı (Spantium sunoenum)23. Kedi Otu (Valeriana officinalis)24. Salep (Tuber salep)25. Süsen (iris)68
26. Sütleğen (Euphorbia)27. Labada (Rumex patrontra)28. Menengiç (Pistacia terebinthus)29. Nane (Mentha)30. Ökse Otu (Viscum album)Ayrıca ilimizin ormanlık bölgelerinde görülen odunsu bitkilere aşağıda yer verilmiştir:1. Kızılçam2. Karaçam3. Kavak4. Kızılağaç5. Söğüt6. Ardıç7. Kestane8. Kavlan9. Dişbudak10. Meşe11. Kayın12. GürgenF.3. FaunaF.3.1.Habitat ve TopluluklarĐlimizde bu konuda herhangi bir çalışma yapılamamıştır.F.3.2. Türler ve PopulasyonlarıAmenajman planlarında yer alan kuş ve hayvanlar şunlardır: Ayı, domuz, çakal,sansar, kirpi, yarasa, porsuk, tilki, kurt, tavşan, bıldırcın, kınalı keklik, kara tavuk, doğan,kartal, çulluk, martı, su tavuğu, kıl kuyruk, elmabas, üveyik, karabatak, balıkçıl kuşları,karaca, geyik, şahin, baykuş, ağaçkakan, kırlangıç.Sinop tatlı sularında (akarsular), balık türleri ve populasyon miktarı olarak azdır.Sulama göletlerinde aynalı sazan bulunmaktadır.Đlimizde <strong>genel</strong>likle deniz balıkçılığı hakimolup yetiştiricilikten ziyade avcılık yaygındır. Đlimizde bulunan başlıca balık türleri, hamsi,mezgit, palamut, lüfer, çinekop, istavrit, kırlangıç, izmarit, kalkan, levrek, somon, zargana,iskorpit, vatoz, isparoz, iskiri, yularya, karagözdür.F.3.3. Hayvan Yaşama HaklarıF.3.3.1.Evcil Hayvanlar69
F.3.3.4.Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla ĐşbirliğiĐl Hayvanları Koruma Kurulu Valinin Başkanlığında toplanır ve ildeki BelediyeBaşkanı,Đl Çevre ve orman Müdürü,Đl Tarım Müdürü, Đl Sağlık Müdürü, Đl Milli EğitimMüdürü, Đl Müftüsü, Belediye Veterineri,Veteriner hekimleri Oda Temsilcisi ve gönüllükuruluşların temsilcilerinden oluşur.Kurulda görüşülen sorunlar ve hayvan haklarına yönelik ihlaller bu kurumlarla ortakçözülmeye çalışılır , gerektiğinde diğer kurum ve kuruluşlardan da y<strong>etki</strong>li istenir.Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Hayvan Koruma Kurulunun sekreteryasını yürütecekve kurul çalışmalarının sonucunu, önemli politika, strateji, uygulama, inceleme ve görüşleriBakanlığa bildirecektir.Kurul öncelikle belediyelerle işbirliği yaparak kurulmuş olan barınakların ıslahı ileyeni kurulacak olanların yapımına katkıda bulunmaktadır.Đlimizde kurulan hayvan barınağının kurulmasında ve işletilmesinde ise Valilik,Belediye ve Gönüllü Kuruluşlar ortak çalışma içerisinde olup Hayvanları Koruma Kurulukurulmadan önce bu konuda hazırlanan protokol kapsamında kurum ve kuruluşlara düşengörevler aşağıdaki belirtilmiştir:A- Belediye Başkanlığı’nın yükümlülükleri :a-) Sahipsiz ve başıboş dolaşan hayvanların yakalanması için eğitilmiş personelgörevlendirilecektir. ( Hayvanların toplanmasında ihtiyaç olduğu takdirde uyuşturucu tabancave enjektör kullanılabilecektir. )b-) Tespiti yapılan hayvanlara zarar verilmeden yakalanarak uygun nakliye araçları ilebarınağa nakledilmesini sağlayacaktır.c-) Yakalanıp barınağa getirilen sahipsiz hayvanların, kısırlaştırılması, aşılanması,işaretlenmesi işlemleri Tarım Đl Müdürlüğü Veteriner Hekimleri ile Belediye VeterinerHekimi tarafından ortaklaşa yapılabilmesi için gerekli personeli görevlendirecektir.d-) Barınağın işletilmesi ile ilgili gerekli personeli görevlendirecektir.e-) Barınak için gerekli elektrik, su gibi her türlü hizmeti yapacaktır.f-) Barınaktaki hayvanların beslenmesi sağlanacaktır.g-)Sahipsiz hayvanların kuduza karşı aşılanması ve kısırlaştırılması işlemlerindegerekli aşı ve ilaçları Çevre Koruma Vakfı ile ortaklaşa sağlayacaktır.71
B-Đl Özel Đdare Müdürlüğü’nün yükümlülükleri:Mülkiyeti hazineye ait olan Ada Mah. 35 Pafta 35 Ada 58 Parsel no’lu 8726 m 2 ’likarsanın tamamının, 57 parsel nolu yerin 7686 m 2 ’lik kısmının ½ hissesinden yani hazineye aitolan kısmının hayvan barınağı yeri olarak kullanılmak üzere tahsisi geldiğinde; aynı amaçdoğrultusunda kullanılması için bir protokol yapılarak Sinop Belediyesi’ne verecektir.C-Tarım Đl Müdürlüğü’nün yükümlülükleri:a-) Hayvanların ön muayenesi yapıldıktan sonra kısırlaştırma ve aşılama işlemleriBelediye Veteriner Hekimi ile Tarım Đl Müdürlüğü Veteriner Hekimleri tarafındanyapılacaktır.b-) Kısırlaştırılan ve aşılanan hayvanlara işaret plakası takılacaktır.D-Çevre Koruma Vakfı’nın yükümlülükleri :Sahipsiz hayvanların kuduza karşı aşılanması ve kısırlaştırılması işlemlerinde gerekliaşı ve ilaçları Belediye ile ortaklaşa sağlayacaktır.E- Gönüllü Kuruluşların yükümlülükleri :a-)Barınaktaki hayvanların beslenmesi için gerekli olan yiyeceklerin teminindeBelediye Başkanlığına yardımcı olacaklardır.b-)Barınaktaki hayvanların sahiplendirilmesi işlemi Gönüllü Kuruluşlar (ÇevreDostları Derneği, Yardım Sevenler Derneği, Kültür Gönüllüleri Derneği) tarafındanyapılacaktır.F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup(*) Bölümündeki BilgilerinĐsteneceği AlanlarUlusal mevzuat ve uluslararası anlaşmalarla koruma altına alınan alanların bulunduğubölgeler ile planlanan bir faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında fiziksel, biyolojik, sosyal veekonomik çevre unsurlarının daha duyarlı olduğu bilim ve eğitim bakımından önemli seçkinörnekleri içeren mutlak korunması gerekli alanların bulunduğu bölgelere hassas yöreler denir.F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli AlanlarF.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve BuKanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “TabiatAnıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”Sinop il sınırları dahilinde tesis edilmiş Milli Park ve Tabiat Parkı yoktur.Tabiatı Koruma Alanı olan Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı hakkındaki bilgiler aşağıdaverilmektedir.72
Alanın Resmi adıCoğrafi KonumuAlanıToplam AlanKara YüzeyiSu YüzeyiKıyı Yüksekliği m: Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı: Sinop Merkeze bağlı Sarıkum Köyü: 785 ha: 789 ha: 684 ha: 101 ha: 60 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı: Deniz, kıyı, kumul, göl, sulak alan ve ormanın bir aradabulunduğu ekosistemler topluluğu olup, göçmen kuşların geçiş yolu üzerinde konaklama vebarınma yeridir.F.4.1.2. 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve OrmanBakanlığı’nca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban HayvanıYerleştirme Alanları”Đlimiz Erfelek Đlçesinde bulunan geyik, karaca üretim istasyonu toplam 10 ha alanüzerine kurulmuştur.Đlimiz merkez ilçesi 5750 ha alanda bulunan Bozburun sülün- karaca koruma sahasıdoğal olarak bu mıntıkada yaşayan ve nesli azalmakta olup, koruma altına alınan sülün vekaraca gibi yaban hayvanlarına daha emniyetli bir yaşam ortamı sağlamayı amaçlamaktadır.F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.Maddesinin “a - Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”,“Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun Đle3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nunBazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi HakkındaKanun) Đlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan AlanlarĐldeki kültür ve tabiat varlıklarının bulundukları yerler ve koruma alanları, aşağıdailgili konu başlıklarında verilmiş olup, bu kısımda konu ile ilgili gerekli görülen tanımlaryapılmıştır.Eski eser: Tarihten önceki devirlerle tarihi devirlere ait olup, bilim, kültür, din veyave taşınmaz mallara ve aynı nitelikteki her türlü belgeye denilmektedir.Anıt: Önemli tarihi olaylara sahne olan veya, arkeoloji, tarih, sanat bakımından birönemi ve özelliği bulunan, korunması ve değerlendirilmesi gerekli her türlü taşınmaz mimarieserlere ve aynı nitelikteki eserlere denir.Anıtlar tipolojik olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar:1. Doğal anıtlar2. Dini ve kültürel yapılar : Cami, kilise, han, hamam, türbe, medrese.73
3. Askeri yapılar : Kale, burç, askeri depolar, tabyalar, sur duvarları.4. Đdari yapılar : Saraylar, vilayet konakları vs.5. Sivil yapılar : Evler, dükkanlar.6. Endüstriyel yapılar: Atölye, fabrika, imalathane.Sit: Homojen oluşları ve özellikleri tarihi, estetik, artistik, bilimsel, ekolojik,etnografik, ebedi ve efsanevi önemleri bakımından korunmaları ve değerlendirilmelerigereken ve tabiatın veya tabiatla insanların müşterek eseri olan topografik bölgelere denir.Bunlardan antik bir yerleşmenin veya eski bir medeniyetin kalıntılarının bulunduğu yer veyasu altında bilinen veya meydana çıkarılan yerlere “Arkeolojik Sit (Örenyeri)”, korunmasıgerekli tabiat güzelliği ve gariplikleri ile tabii ve jeolojik olayların meydana getirdiği güzelgörünüşlere, asırlık ağaç ve koruluklara “Doğal Sit” denir.Tarihi Sit : Önemli tarihi olayların geçtiği ve bu sebeple korunması gerekli yerlerdir.Kentsel l Sit : Şehir ve kasabaların <strong>genel</strong>likle bir meydan etrafında kurulmuştarihi merkezleridir.Antik çağdan beri parlak ve yoğun bir ticari ve kültürel yaşantıya sahip olan Sinop, buniteliğini Bizans, Selçuklu, Candaroğlu ve Osmanlı yönetimlerinde de sürdürmüştür. Đlimizdebulunan arkeolojik sit alanları şunlardır:1. 2 Nolu Sağlık Ocağı yanı 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı2. Çiftlik Köy Altı Arkeolojik Sit Alanı (Mozaik Alanı)3. Gerze–Köşk Arası Su Arkeolojik Sit AlanıĐlimiz merkezde 11 adet, Ayancık Đlçesinde 1 adet, Boyabat Đlçesinde 4 adet, ErfelekĐlçesinde 13 adet, Gerze Đlçesinde 16 adet, Saraydüzü Đlçesinde 1 adet höyük bulunmaktadır.Đlimiz merkezde 3 adet, Boyabat Đlçesinde 1 adet olmak üzere toplam 4 adet Doğal Sit alanıbulunmaktadır. Bunlar:1. Akliman 2. Derece Doğal Sit Alanı: Đl merkezine 7 km mesafededir. Đlin kuzeybatısında yer alır. Orman ve deniz iç içedir. Doğal bir liman olup göl görünümündedir.Çevresi orman piknik alanıdır. Limanın denize açıldığı kısmından Sarı (Martı) Ada adındaküçük bir ada bulunmaktadır.2. Hamsilos 1. Derece Doğal Sit Alanı :Đl merkezine 8 km mesafede olup, Đlin kuzeybatısında yer alır. Karadeniz’in tek fiyordudur. Eşsiz bir doğal güzelliğe sahiptir. Çevresitamamen ormanlarla kaplıdır. Denizi karaya doğru yaklaşık 800 m kadar girerek oluşturduğudoğal bir durumdur. Kıyısındaki kayalar volkaniktir.3. Sarıkum 1. ve 2. Derece Doğal Sit Alanı :Đl Merkezine 23 km uzaklıktadır. Deniz,göl, çöl ve orman iç içedir. Oldukça büyük bir göl vardır. Denizle az da olsa bağlantılıdır. Çok74
sayıda kuş türü mevcuttur. Göl çevresinde dişbudak, köknar, meşe ve çam ağaçlarıbulunmaktadır.4. Boyabat Đlçesi Doğal Sit Alanı: Đlçe merkezinde yer alan Boyabat kalesini veeteklerindeki doğal yamaçları kapsar.Sinop ilinde günümüze kadar tespiti ve tescili tamamlanarak koruma altına alınan sitalanları aşağıda gösterilmektedir.1. 2 Nolu Sağlık Ocağı yanı 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı2. Karakum Zeytinlik Amphora Atölyeleri Sit Alanı3. Demirciköy Amphora Atölyeleri Sit Alanı4. Çiftlik Köy Altı Arkeolojik Sit Alanı (Mozaik Alanı)5. Sinop Limanı (Đnce Burun- SÖKSA Arası) Sit Alanı6. Akliman 2. Derece Doğal Sit Alanı7. Hamsilos 1. Derece Doğal Sit Alanı8. Sarıkum 1. ve 2. Derece Doğal Sit AlanıF.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Đstihsalve Üreme Sahaları18 Nisan 1983 tarih ve 18022 sayılı Resmi Gazete Sinop Đlinin denizden sınırlarıbatıda Kastamonu Đli Çatalzeytin Đlçesinden, Doğuda Samsun Đli Yakakent Đlçesi çayağzıarasında kalan alan su ürünleri istihsal sahaları kapsamına uymaktadır Bununla ilgili envanterçalışması yoktur.F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su KirliliğiKontrol Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’deYayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan AlanlarĐlimizdeki içme kullanma su kaynakları aşağıda verilmektedir.ADI TÜRÜ YERĐ KAPASĐTESĐ(m 3 /yıl)Karaca I Memba Erfelek 630.720Delifehme Memba Erfelek 1.892.160Hasan dere Memba Erfelek 1.576.800L1 35 L/sn Derin Kuyu Aşağıköy mevkii Beşiktaş Mah. 1.103.760L2 15 L/sn Derin Kuyu Cevizli Mah. Fidanlı Mevkii 473.040L2 15 L/sn Derin Kuyu Cevizli Mah. Fidanlı Mevkii 473.040L3 15 L/sn Derin Kuyu Yalı Mah. Cumhuriyet Cad. 473.040L1 5 L/sn Derin Kuyu Aşağıköy Mevkii Beşiktaş Mah. 157.680L1 5 L/sn Derin Kuyu Aşağıköy Mevkii Beşiktaş Mah. 157.680L3 15 L/sn Keson Kuyu Yalı Mah. Cumhuriyet Cad. 473.040L3 15 L/sn Keson Kuyu Yalı Mah. Cumhuriyet Cad.473.040BOYABATBoduç Mevkii Drenaj Çatak 1200Gus Köyü 30075
Yer altı Kuyu I. Đçme suyu Akbel Çayı 252.288Yer altı Kuyu II. Đçme suyu Akbel Çayı 536.112Yer altı Kuyu Đçme suyu Akbel Çayı 1.198.368III.Yer altı Kuyu I. Đçme suyu Köprü Başı 985.500ERFELEKDereyeri Kaynak Yaykıl Köyü 350.000Kireçpınarı Kaynak Boypınar 210.240Gölyanı I Kaynak Boypınar 252.288Gölyanı II Kaynak Boypınar 168.192Kaynak I Keson Kuyu SARAYDÜZÜ- Merkez 50.000Kaynak II Keson Kuyu SARAYDÜZÜ- Merkez 20.000Kesan Kuyu Kuyu Düzler 504.576Pınar Yüzeysel Satı Köyü 189.216Kesan Kuyu Düzler Düzler 202.500Keş Sondaj Keş Mah. 788.000Keş Sondaj Keş Mah. 788.000Đçme ve kullanma su kaynakları ile ilgili mutlak-kısa-orta ve uzun koruma alanlarıhakında araştırma yapılmamıştır.F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan HavaKalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas KirlenmeBölgeleri”Đlimiz hava kirliliği ölçümleri Sağlık Müdürlüğüne ait Hükümet Konağında bulunan 1adet istasyonda yarı otomatik cihazlarla yapılmakta olup sonuçlar günlük olarak takipedilmektedir. Đstasyonda yapılan ölçüm sonuçlarının Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği’nde belirtilen sınır değerlerin altında kaldığı görülmektedir. Đlimiz ortalamagünlük ölçüm değerleri her ay Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmektedir. Hava Kirliliğiölçüm sonuçlarına göre Đlimiz üçüncü sınıf iller arasında yer almaktadır. Her yıl MahalliÇevre Kurullu Kararı ile Đlimiz sınırları dahilinde kullanılacak yakıtların standartlarıbelirlenmektedir.F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar KuruluTarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve Đlan Edilen AlanlarĐlimiz sınırları içerisinde “Özel Çevre Koruma Bölgesi” bulunmamaktadır.F.4.1.8. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan AlanlarĐlimizin coğrafi konumu gereği Boğaziçi Kanunu’na koruma altına alınan alanı yoktur.F.4.1.9. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan YerlerBu konu hakkında Orman Bölge Müdürlüğü’nde bilgi yoktur.F.4.1.10. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar76
Bu Konu hakkında bilgi gelmemiştir.F.4.1.11. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin AşılattırılmasıHakkında Kanunda Belirtilen Alanlar3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanundabelirtilen alanlar ilimiz sınırları içersinde bulunmamaktadır.F.4.1.12. 4342 Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar4342 sayılı mera kanunu çerçevesinde takriben 1.000.00 Ha alanın tespit ve tahditçalışmaları tamamlanmıştır.Merkez Đlçe sahil kısım meralarında tecavüzler vaki olup bualanlar için 3091 uygulaması yapılmıştır.Boyabat Đlçemize ait 5 köyde mera ıslah veamenajman projeleri hazırlanmıştır.Ancak bu alanlarda Orman ile ihtilaflı olduğunda vemahkemeleri devam ettiğinden ıslah çalışmalarına henüz başlanamamıştır.F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de YayımlanarakYürürlüğe Giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen AlanlarSARI KUM GÖLÜ:Đli:Sinop Đlçesi:Merkez Yüzölçümü: 101 haDeniz seviyesindeki bir vadinin içinde yer alan kumul, göl ve orman alanlarındanoluşan kompleks bir ekosistemdir.Alanın doğal açıdan en çarpıcı özelliği birkaç küçük dere ile beslenen ve su seviyesiyükseldiğinde küçük bir kanal yoluyla denize boşalan, 184 ha’lık hafif tuzlu sığ bir gölolmasıdır. Gölün tabanı kumludur.Özellikle güneybatı bölümü bataklık ve turbalık bitki örtüsü ile kaplıdır. Gölüngüneyinde mevsimsel su basar dişbudak ormanı geniş yer tutar. Daha kuru alanlarda meşe vegürgen ormanları gölü çevrelerken, kumulların bir bölümünde çam türleri ile ağaçlandırmayapılmıştır.Aralarında dik kuyruğun da bulunduğu önemli sayıda su kuşunun kışlamasına imkansağlaması alanın uluslararası öneme sahip sulak alanlar içerisinde değerlendirilmesini sağlar.Koruma Statüsü1987 yılında Tabiatı Koruma Alanı, Göl ve çevresi 1991 yılında Doğal Sit Alanı ilanedilmiştir.Sulak Alanın Kullanım DurumuGölün sahip olduğu doğal güzellikleri, rekreaktif amaçlı kullanımına olanaksağlamaktadır. Sulak alan çevresindeki alanlarda otlatma yapılmaktadır.77
Sulak Alanı Tehdit Eden FaktörlerGünübirlik kullanımlar ekosistem ve yaban hayatı üzerinde baskı oluşturmaktadır.Gölün hızlı bir şekilde toprakla dolduğu ve bunun sonucu olarak saz yataklarının genişlediğibilinmektedir.Kumul alanların ağaçlandırılmasıolmaktadır.kumul vejetasyonunun yok olmasına nedenErozyonGöl çevresinde erozyon görülmemekle birlikte gölü besleyen dereler vasıtasıylahavzadan siltasyon taşınımı sözkonusudur.Çözüm Önerileri• Sarı kum Gölü Sulak Alan Yönetim Planı hazırlanmalıdır.• Gölün siltasyonla dolmasını engelleyecek tedbirler alınmalıdır.F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca KorunmasıGerekli Alanlar (**)F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de YayımlanarakYürürlüğe Giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını KorumaSözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “ÖnemliDeniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri,“Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”Đl sınırlarımız içerisinde “Deniz Kaplumbağası ve Akdeniz Foku Yaşama ve ÜremeAlanları” bulunmamaktadır.F.4.2.2. 12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayılı Resmi Gazete’de YayımlanarakYürürlüğe Giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (BarcelonaSözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan AlanlarĐlimizde coğrafi konumu gereği Barcelona Sözleşmesi uyarınca korumaya alınan alanbulunmamaktadır.F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan“Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde“Özel Koruma Alanı” Olarak Belirlenmiş AlanlarĐlimizde coğrafi konumu gereği böyle bir özel koruma alanı bulunmamaktadır.F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş MilletlerÇevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100Kıyısal Tarihi Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar78
Đlimizde coğrafi konumu gereği böyle alanlar bulunmamaktadır.F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e HasNesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan KıyısalAlanlarĐlimizde coğrafi konumu gereği “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan DenizTürlerinin” yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır.F.4.2.3. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayılı Resmi Gazete’de YayımlanarakYürürlüğe Giren “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2.Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan“Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal AlanlarAlanın Resmi Adı :Türkeli Görkemli MeşeTabiat AnıtıAyancık Kızılcaelmaaltı MeşeTabiat AnıtıCoğrafi Konumu :Gökçealan Köyü Sansar KöyüAlanı :2500 m 2 2500 m 2Toplam Alanı m 2 :2500 m 2 2500 m 2Kara yüzeyi m 2 :2500 m 2 2500 m 2Su yüzeyi m 2 : - -Kıyı Yüksekliği m : 900m 750 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı:Türkeli Görkemli Meşe Tabiat Anıtı:Türkeli Đlçesi Gökçealan Köyü, Kulahmet Mevkiinde Türkeli Đlçesine 27 Kmmesafede, 350 yaşında 20 metre boyunda, 1.5 metre çapında bir meşe ağacıdır.Ayancık Kızılcaelmaaltı Meşe Tabiatı Anıtı:Ayancık Đlçesi Sansar Köyü Kızılcaelmaaltı Mahallesinde ibreli-yapraklı karışımıorman kenarında, Ayancık Đlçesine 4 Km. mesafede, 420 yaşında 25 metre boyunda, 1.20metre çapında bir meşe ağacıdır.F.4.2.4. 17/<strong>05</strong>/1994 Tarih ve 21937 Sayılı Resmi Gazete’de YayımlanarakYürürlüğe Giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası ÖnemeSahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) UyarıncaKoruma Altına Alınmış AlanlarĐlimiz sınırları içerisinde yer alan Sarıkum Gölü Su kuşları Temelinde UluslararasıÖneme Sahip Sulak Alanlar sınıfında yeralmakta olup, RAMSAR Sözleşmesi uyarıncakoruma altına alınan yerler arasında yer almaktadır (Ekoloji Magazin Dergisi,20<strong>05</strong>).79
F.4.3. Korunması Gereken Alanlar (***)F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak AlanOlarak Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii KarakteriKorunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.)Đlimize ait Çevre Düzeni Planı bulunmamaktadır.F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, SulanmasıMümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, YağışaBağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf Đle, Özel Mahsul Plantasyon AlanlarınınTamamıĐlimizde arazi varlığı ve yapısı nedenleri ile bitkisel üretim yerine hayvancılığa ağırlıkverilmesi gerekmektedir.Đldeki önemli ovalar Durağan, Boyabat ve Karasu ovalarıdır. Bu alanlarda <strong>genel</strong>likleçeltik üretimi yapılır. Tesis yapıldığında sulanabilir toplam alan 64.482 hektar olmasınarağmen sulanan alan 16.916 hektardır.En çok ekilen ürünler buğday, mısır, arpa ve çeltiktir. Üretim <strong>genel</strong>likle aile ihtiyacıkadar yapılmakta, az bir kısmı satılmaktadır. Đlimizde TMO çeltik alım mevsimindeBoyabat’ta açtığı alım merkezi dışında herhangi bir ürüne ait ürün borsası da yoktur.1.2.3. Sınıf Tarım Alanları ile ilgili açıklamalar E.3.1.1 başlığı altındadeğerlendirilmiştir.F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgunveya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere CanlılarınYaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ĐleBu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Đtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik AçıdanSulak Alan Kalan YerlerSinop Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı orman, deniz, göl ve kumulun aynı ortamdabulunduğu ender rastlanan ekolojik alanlardandır. Alan doğal kaynaklar açısından oldukçazengindir. Kuşların göç alanı üzerinde bulunduğundan 100’e yakın kuş çeşidinin konaklamave barınma alanıdır. Bölgede gerek orman gerekse de kumul civarında tespit edilen çok sayıdaendemik türde bitki çeşidi bulunmaktadır. Kumul yapısı, lagün gölü olması ve yer şekilleriaçısından özel bir jeolojik ve jeomorfolojik özelliklere sahiptir. Gölün denizle bağlantısınedeniyle hem tatlı su hem de tuzlu su balıklarını ve canlılarını barındırmaktadır. Sahanınkapladığı alan 785 Ha. olup, bunun büyük bir bölümünü su yüzeyleri oluşturmaktadır.Saha önemli bir göç yolu üzerinde olup, ilkbaharda güneyden kuzeye göçen kuşlarınson mola noktası, kışın ise kuzeyden güneye göçen kuşlar için ilk mola noktasıdır. Burada pek80
çok göçmen kuş türü barınmakla birlikte, kışı sahada geçiren tür sayısı da oldukça fazladır.Bu özelliğinden dolayı geçmiş yıllarda sahanın sazlık bölümünde orman sınırına yakın birnoktaya bir kuş gözlem kulesi ile giriş kontrol ve koruma amaçlı bina inşa edilmiştir. Alanınfaunası;Tablo F.3 Sinop Đli Sarıkum Tabiat Koruma Alanı Bazında Alanın FaunasıKuşlar Göçebe Kuşlar Ördekler Memeliler Sürüngenler BalıklarSülün Kuğu Yeşil Ördek Karaca Yılan KefalÇulluk Boz Kaz Macar Ördeği Domuz Kurbağa Dil BalığıBıldırcın Yaban Kazı Elmabaş Yılkı Atı Kertenkele Kaya BalığıKestane Kargası Alakaz Virlik Kurt Kaplumbağa AphaniusMartı Angıt Kaz Bozdalan Çakal SudakSakarmeke Sarı Kaz Boz Ördek Tilki SazanKarabatak Telli Turna Kılkuyruk Sansar Yılan BalığıBalıkçıl Kel Turna Küçük Kara Ördeği GelincikDoğan Toy Türleri Kocabaş TavşanBaykuş Leylek Kara Ördek KirpiKarga Balıkçıl Sakar Ördek Yaban KedisiGüvercin Kurbağacıl Sarı Ördek SincapAğaçkakan Batak Ördeği PorsukDeniz ÖrdeğiMart ÖrdeğiAla Ördek(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü 2006)F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltısuyu Đşletme SahalarıBu konu hakkında bilgi D.1.1, D1.2 ve D1.3 başlıkları altında verilmektedir.F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar Đçin Önem Arzeden ve/veya Nesli TehlikeyeDüşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz Đçin Endemik Olan Türlerin Yaşama OrtamıOlan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, BenzersizÖzelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu AlanlarDoğal dengeyi sağlamak ve bu suretle çeşitli yaşama ortamlarındaki hayvan ve bitkitürü çeşitliliğini devam ettirmek aracılığıyla, koruma altında bulundurulan bir veya birdenfazla tipik, emsalsiz, varlığı tehlikeye düşmüş ve ender niteliklere sahip olan ekosistemlere“Biyogenetik Rezerv” denir.Biyosfer Rezerv Alanları; Dünya üzerinde özel bir iklim ve yaban hayatı ilekarakterize olunan belli başlı biyomları temsil eden türler ile yaşama ortamları, çeşitliekosistem veya tabi peyzaj özelliklerini içeren alanlardır.Sinop’ta böyle bir alan belirlemesi yapılmamıştır. Ancak konu ile ilgisi olabileceğinedeniyle, Yılkı Atları hakkında araştırma yapılması düşünülebilir.81
Kıyı Yüksekliği: 50 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı : Gerze Đlçe Merkezine 11 km Sinop’a 50 km mesafede,denizle orman yan yanadır.Alanın Resmi Adı : Söğütler Sırtı Mesire AlanıCoğrafi Konumu : Sinop Đl Merkezine yakın orman ĐçindeAlanı: 30 haToplam Alanı : 30 haKara Yüzeyi : 30 haSu Yüzeyi : -Kıyı Yüksekliği : 50 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı: Sinop Đl Merkezine 14 km mesafede olup, ulaşım yoluasfalttır.Saha, meşe ağaçlarının hakim olduğu dinlenme yeridir.Alanın Resmi Adı : Topalçam Mesire AlanıCoğrafi Konumu : Sinop Đli Boyabat ĐlçesiAlanı: 15 haToplam Alanı :15 haKara Yüzeyi :15 haSu Yüzeyi : -Kıyı Yüksekliği : 350 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı: Boyabat Đlçe Merkezine 2 km, Sinop Đl Merkezine 88 km,ulaşım yolu asfalt, Kızılçam ağaçlarıyla kaplı orman içi dinlenme yeridir.Alanın Resmi Adı : Erfelek Mesire AlanıCoğrafi Konumu : Sinop Đli Erfelek ĐlçesiAlanı: 4 haToplam Alanı : 4 haKara Yüzeyi : 4 haSu Yüzeyi : -Kıyı Yüksekliği : 450 mAlanın Açıklamalı Tanıtımı: Erfelek Đlçe Merkezine 14 km, Sinop Đl Merkezine 40 kmulaşım yolu asfalt ve stabilize olup , Meşe,Kayın,Gürgen ağaçlarıyla kaplı orman içindenakan Gürleyik deresinin oluşturduğu 28 adet takım şelalelerinin döküldüğü çay yatağındaki 4hektarlık düz çoğunlukla çınar ağaçları ile kaplı dinlenme alanıdır.83
G. TURĐZMG.1.Yörenin Turistik DeğerleriG.1.1.Yörenin Doğal DeğerleriG.1.1.1. KonumSinop doğal güzellikleri ve tarihi eser yönünden oldukça zengindir. Zengin ormanörtüsü, Karadenizdeki uzun kıyısı, bol su kaynakları, doğal kumsalları ve mesire yerleri ilinbaşlıca güzelliklerini oluşturur.Sinop coğrafi konumu, kilometrelerce uzanan kumsalları, pırıl pırıl denizi, turizmeyatkın, uygar ve konuksever halkı ile büyük bir turizm potansiyeline sahiptir.Sinop halkının yerli ve yabancı turistlere karşı son derece saygılı ve candan davranışı,konuksever oluşu, Sinop’u huzurlu bir ortam haline getirmiştir. Dinlenmek, denizdenyararlanmak, rahat bir tatil geçirmek, gürültü ve stresten kurtulmak isteyenler için Sinop birhuzur ortamıdır.Sinop M.Ö. 4500 yıllarından başlayarak günümüze kadar uzanan değişik uygarlıklarınizlerini taşıyan kaleler, kiliseler, camiler, hanlar, hamamlar, çeşmeler, medreseler, tabyalar,evler gibi eşsiz tarihi eserlerin adeta kucaklaştığı bir yurt köşemizdir. Sinop’ta her türlü kara,su altı ve su üstü avcılığı yapılmaktadır.G.1.1.2. Fiziki ÖzelliklerSinop ilinin turizmi <strong>etki</strong>leyen başlıca doğal kaynaklar Akliman Mevkii, HamsilosKoyu,Tatlıca Şelaleleri, Đnce Burun Kıyı bandı, Sarıkum Mevkii,Akgöl, Đnatlı Mağarası’dır.Akliman Mevkii:Akliman kumsalı Đl merkezinde, şehre 9 km uzaklıkta ve şehrinbatısındadır. Kilometrelerce uzunluktaki deniz kenarında 15-20 metre genişliğinde bir şeritgibi uzanan kumsalı ile meşhurdur. Kumsalın devamında ormanla denizin adeta iç içebulunduğu yerde Doğa Koruma ve Milli Parklar tarafından düzenlenen ve her türlü ihtiyacıkarşılayan Akliman Piknik Alanı bulunmaktadır. Akliman kumsalının görünümü ŞekilG.1.’de yer almaktadır.84
Şekil G.1. Akliman Kumsallının GörünümüHamsilos Koyu : Đl merkezinde , şehre 11 km uzaklıkta, Akliman Piknik Alanınındevamında yer alır. Hamsilos Koyunun görünümü Şekil G.2.’de yer almaktadır.Şekil G.2. Hamsilos Koyundan Bir GörünümĐnce Burun Kıyı Bandı: Đnce Burun Türkiye’nin en kuzey ucu olup, çevresiormanlarla kaplıdır.Đnce Burun’un çevresi geyik, sülün ve karaca koruma alanıdır.Sarıkum Mevkii: Deniz, orman ve gölün bir arada bulunduğu bu yer Tabiatı KorumaAlanı ilan edilmiş olup, Đl merkezinin 21 km batısında yer alır. Çevrede çeşitli av hayvanları,kuş türleri ve çok sayıda yılkı atları bulunmaktadır. Sarıkum’un görünümü Şekil G.3’de yeralmaktadır.85
Şekil G.3. Sarıkum’dan Bir GörünümAkgöl : Ayancık Đlçesinde Ayancık-Boyabat asfaltının 31. km’sinden 4 km içeridedir.Çangal ormanları içinde bulunan Akgölde sandal gezisi yapılabilir. Güzel bir mesire yeri olanAkgöl ve çevresi 1991 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiştir.Akgöl ’ün görünümü Şekil G.4’de yer almaktadır.Şekil G.4. Akgöl’ den Bir GörünümĐnaltı Mağarası: Sinop Đli Ayancık Đlçesinin 50 km güneyinde Đnatlı Köyü’nünyakınında denizden 1070 m yükseklikte yer almaktadır. Ayancık- Boyabat yolunun 31.km’sinden Akgöl’e ayrılan yolu takip ederek Đnaltı Köyüne varılır. Mağaraya köydenyürüyerek ulaşılır. Đnaltı Mağarası’nın görünümü Şekil G.5’de yer almaktadır.86
Şekil G.5. Đnaltı Mağrası’ndan Bir GörünümErfelek Tatlıca Şelaleleri : Đl Merkezine 42 km uzaklıkta, Erfelek Đlçesi Tatlıca Köyüsınırları içersindedir. Aynı vadi içinde ard arda sıralanmış 28 irili ufaklı şelaleden oluşmuştur.Bu özelliği ile dünyada benzeri yoktur. Dar ve 2 km uzunlukta bir vadi içinde, şelalelerkenarında, kayın ormanları içinde yapılacak iki saatlik yürüyüş oldukça zevkli veheyecanlıdır. Doğal sit alanı olan bölgede trekking, piknik, gezi ve av turizmi olanaklarısağlanmaktadır. Bölgede yeme içme, haberleşme ve kamp çalışmaları ile ilgili iyileştirmeçalışmaları devam etmektedir. Erfelek Tatlıca Şelalelerinin görünümü Şekil G.6’da yeralmaktadır.87
Şekil G.6. Erfelek Tatlıca Şelalelerinden GörünümlerG.1.2.Kültürel DeğerlerSinop Müzesi, Şehitler Çeşmesi, Kaleler, Camiler, Medreseler, Hanlar, Türbeler,Hamamlar, Tabyalar ve Eski Cezaevi ilin başlıca kültürel değerleri arasında yer alır89
Sinop Müzesi: Sinop çevresinde bulunan ve kazılardan çıkarılan eserlerin sergilendiğimüze şehir merkezindedir. Müzede prehistorik, Helenistik, Roma, Bizans, Etnografik eserlerile Sinop Merkezinde bulunmuş ikonalar sergilenmektedir. Şekil G.7’de müze ve sergilenenbazı eserler yer almaktadır.Şekil G.7. Sinop Müzesinde Sergilenen Bazı Eserler90
Şehitler Çeşmesi: Sinop Đl Merkezinde 14 adet tarihi çeşme bulunmaktadır.Bunlardan biri de Şehitler Çeşmesidir. Tersane çarşısındaki bu çeşme 1853 Osmanlı-Russavaşında Rusların donanmamıza düzenledikleri baskında şehit düşen denizcilerin üstündençıkan paralarla yaptırılmıştır.Sinop Kalesi : M.Ö. VII. yüzyılda şehri korumak amacıyla yarımadanın üzerindekurulmuştur. Romalılar ve Bizanslılar tarafından devamlı onarım gören surlar, 1214 ve 1261yıllarında Selçukluların eline geçen kale, yeniden onarılarak savunmayı güçlendirmek için içkale haline getirilmiştir. Surların uzunluğu 2973m, kalınlığı 4-8 m, yüksekliği 25-30 marasında değişmektedir. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kumkapısı, Meydan kapısı, Tersanekapısı, Yenice kapısı, Tabakhane kapısı, Lonca kapısı, Deniz kapısından bahseder.Günümüze kadar Kumkapı ve Lonca kapısı ayakta kalmıştır.Boyabat Kalesi: M.Ö.6.yy.’da yapıldığı sanılan kale Boyabat Đlçesindebulunmaktadır. Daha sonraki dönemlerde onarım ve eklerle güçlendirilen yapı hala ihtişamınıkorumaktadır.Alaaddin Camii :Sinop ilinin merkezinde bulunan cami, Selçuklu dönemine ait olup,Sinop’un fethinden hemen sonra 1214’de yapılmıştır. Rumların şehre yaptıkları baskındabüyük zarar gören cami, 1268 yılında Celaadin Beyazıt ve Đsfendiyar Bey, Osmanlıdöneminde Mutasarrıf Tufan Paşa tarafından tamir edilmiştir. Türk taş oymacılığının güzel birörneği olan minberi büyük kubbenin çökmesiyle parçalanmıştır.Erken Türk cami tiplerine güzel bir örnek teşkil eden Alaaddin Camii, dikdörtgenplanlı olup beş kubbelidir. Avlunun ortasında bir şadırvan, kuzeydoğu köşesinde ĐsfendiyarOğullarına ait türbe bulunmaktadır. Şekil G .8’de Alaaddin Caminin (Büyük Cami)görünümü yer almaktadır.91
Şekil G.8. Alaaddin CamiiCezayirli Ali Paşa Cami (Seyit Bilal Camii):Seyit Bilal Türbesine bitişik olan camiSelçuklu dönemi eseridir. 1876’da Ali Paşa, 1898 yılında da Abdül Hamit tarafından tamirettirilmiştir.Saray Cami: Tersane çarşısının arkasındaki sokakta bulunan bu cami, kesme taştanyapılmış olup tek kubbelidir. Cami 1374 yılında Candaroğullarından Celalettin BeyazıtBey’in zamanında yapılmıştır. Bu çağa ait işlemeli güzel bir mihrabı ve kitabesi vardır. ŞekilG .9’da Saray Caminin görünümü yer almaktadır.Şekil G.9. Saray Camii92
Fetihbaba Mescidi (Cami): Meydankapı çarşısında yeralan mescid 1353 yılındaĐsmail Bin Uslu Bey tarafından yaptırılmıştır. Mermerden yapılmış süslü küçük mihrabınınetrafında kabartma olarak “Ayet-el Kürsi” yazılıdır.Meydankapı Camii : Sakarya Caddesi üzerinde bulunan bu caminin ilk yapılış tarihibelli değilse de, Şeyh Ömer adında bir zat tarafından yaptırıldığı Vakıf kayıtlarındanöğrenilmektedir. 1878’de ise Mutasarrıf Ahmet Kamil Paşa tarafından Kanuni SultanSüleyman’a izafe edilmek üzere tamir ettirilmiştir. Caminin ahşap minaresi Sinopminarelerinin orijinallerindendir. Şekil G .10’da Meydankapı Caminin görünümü yeralmaktadır.Şekil G.10.Meydankapı CamiiSüleyman Pervane Medresesi: Alaaddin Caminin kuzeyinde ve Đl merkezindebulunan medrese Sinop’un düşman baskınından kurtarılmasının bir hatırası olarak 1262yılında Selçuklu Veziri Süleyman Pervane tarafından yaptırılmıştır. Binanın girişini mermerişlemeli yüksek bir portal süslemektedir. Đçinde eyvan karşısında geniş avlu, ortasındaşadırvan vardır. Avlunun her iki yanında mermer sütunlu revak ve arkalarında 16 küçük odabulunmaktadır. Şekil G .11’de Süleyman Pervane Medresesi’nin görünümü yer almaktadır.Şekil G.11. SüleymanPervane Medresesi93
Durak Han : Selçuklu dönemine ait olan Han Durağan ilçe merkezindedir. Handikdörtgen planlı birbirine bağlı iki mekandan oluşmaktadır. Giriş batı cephesinde kesmetaştan yapılmış kemerli bir kapı ile sağlanmıştır. Girişin sağında ve solunda iki adet oda kuzeyduvarı boyunca da on oda mevcuttur. Odalar ortadaki büyük mekana açılmaktadır. HanVakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Şekil G .12’de Durak Han’ıngörünümü yer almaktadır.Şekil G.12. Durak HanTerelek Kaya Mezarı: Durağan Đlçesi Köhler Köyü sınırı içinde bulunan mezarda üçsütunlu bir giriş yeri ile alınlık kısmında bazı kabartmalar vardır. Mezar odasına kare şeklindebir kapı ile girilmektedir. Alınlık yerinde sağda bir mücadele sahnesi solda hayvan boynuzlarıarasına oturtulmuş bir insan başı figürü yer almaktadır. Paflagonyalılar tarafından M.Ö. 7.yy.’da yapıldığı tahmin edilmektedir.Anbar Kaya Mezarı : Durağan-Vezirköprü yolu üzerinde Đlçeye 8. km. uzaklıkta veGökırmak tarafında Anbar Kaya üzerine oyulmuştur. Girişte üç sütun vardır. Paflagonyalılartarafından M.Ö. 7. yy.’da yapıldığı tahmin edilmektedir.Salar Kaya Mezarı: Boyabat Đlçesine bağlı ve Boyabat-Kastamonu yolunun 15.km’si yakınlarında bulunan Salar Köyünün güneydoğusunda yeralır. Mezarda üç sütunlu birgiriş vardır. Sütunların üzerinde üçgen alınlık bulunmaktadır. Ayrıca sütunların baş kısmıkare şeklinde ve üzerinde aslan figürleri yapılmış sütun başlıkları bulunmaktadır. Mezaradikdörtgen şeklinde bir kapıdan girilir. Kalker kayaya oyularak yapılan mezar anıtınınPaflagonyalılar tarafından M.Ö. 7. yy.’da yapıldığı tahmin edilmektedir. . Şekil G .13’deSalar Kaya Mezarı’nın görünümü yer almaktadır.94
Şekil G.13. Salar Kaya MezarıSeyyit Bilâl Türbesi : Selçuklu Döneminde yapılmıştır. Seyyit Bilâl’in makam türbesiÇaça (Çeçe) Türklerinden Tayboğa tarafından tamir ettirilmiştir. Türbe Hz. Hüseyin soyundanve Arap orduları komutanlarından Seyyit Bilâl’in şehit olduğu yerde yapılmıştır. Eskiden beriönemli bir ziyaret yeri olup inanç turizmi açısından önemli bir yerdir. Şekil G .14’deSeyyit Bilâl Türbesinin görünümü yer almaktadır.Şekil G.14. Seyyit Bilâl TürbesiGazi Çelebi Türbesi: Türbe Süleyman Pervane’nin yaptırdığı medresenin sağtarafındaki küçük bahçe içindedir. Pervaneoğullarının son hükümdarı olan Gazi ÇelebiMühessebüddin Mesut Çelebi’nin oğludur. 1322 senesinde ölümü üzerine bu türbeyegömülmüştür.Sultan Hatun Türbesi (Aynalı Kadın): Sinop Müzesinin bahçesinde bulunan türbe1355 tarihinde I.Murat’ın kardeşinin (Süleyman Paşa) kızı Đsmet Sultan Hatun içinyaptırılmıştır.Hatunlar Türbesi: Candaroğulları zamanında yapılmış olan türbe Sinop Đlmerkezinde bulunan Cezayirli Ali Paşa Cami yanında tek kubbeli ve kare planlı bir binadır.Celaleddin Beyazıt’ın oğlu Đskender’in karısı ile kızı Türe Hatun için yaptırılmıştır.95
Đsfendiyaroğulları Türbesi: Đl Merkezindeki Alladdin Cami Avlusunda bulunan türbeCandaroğulların’dan Celaleddin Beyazıt ile oğlu Đsfendiyar ve Đsfendiyar’ın oğlu ĐbrahimBey’le bu aileye mensup sekiz kişinin kabrini içermektedir. Türbenin içindeki sandukalarTürk taş oymacılığının eşsiz örneklerindendir. Şekil G.15’de Đsfendiyaroğulları Türbesiningörünümü yer almaktadır.Şekil G.15.Đsfendiyaroğulları TürbesiÇeçe Sultan Türbesi: Gerze Đlçesi Çeçe Sultan Köyünde bulunan türbe SelçuklularDöneminde yapılmıştır. Türbe dikdörtgen planlıdır. Kesme taştan yapılmış kemerli bir kapısıvardır.Kapı üzerinde Selçuklu Dönemi yazı stilinde yazılmış bir kitabesi vardır. Türbe içindeÇeçe Sultan ve akrabalarına ait olduğu sanılan sekiz adet mezar bulunmaktadır. Halkınönemli bir ziyaret yeridir.Aşağı Hamam (Tuzcular Hamamı): Sinop Merkez Camikebir Mahallesi TuzcularCaddesinde bulunan hamam, Osmanlı Mimarisi karakterindedir. Kuzey-güney konumlu olanyapının moloz taştan inşa edilmiş olan cephelerde örtü sisteminin tonoz ve kubbeleri farkedilir.Yukarı Hamam (Alaaddin Hamamı): Sinop Merkezinde Alaaddin Camii’ninyanındadır. Kuzey-güney konumlu ve dikdörtgen dış duvarlar sisteminin içinde yer alanhamam tonoz ve kubbelerle örtülü soyunmalık bölümü ise çatıyla örtülüdür. Hamam 13.yüzyılda yapılmıştır.Paşa Tabyaları: Đl Merkezine 1 km. uzaklıkta yarımadanın güneydoğusunda 19.yüzyılda Osmanlı Rus Savaşları sırasında denizden gelen baskınları önlemek amacıylayapılmıştır. Yarımay şeklindedir. Üstte 11 adet top yuvası bulunan yapının alt bölümündecephanelik ve asker koğuşu olarak kullanılan büyük mekanlar ve mahzen bulunmaktadır.Şekil G .16’da Paşa Tabyalarının görünümü yer almaktadır.96
Şekil G.16. Paşa TabyalarıEski Sinop Evleri: Sinop Đl Merkezi, Boyabat, Ayancık ve Gerze Đlçelerinde çoksayıda sivil mimari ahşap evler bulunmaktadır. Bunların çoğu koruma altına alınmıştır. ŞekilG .17’de eski Sinop Evleri’nin görünümü yer almaktadır.Şekil G.17. Eski Sinop EvleriAslantorunlar Konağı: Đl Merkezinde ve Kemalettin Sami Paşa Caddesi üzerindedir.Osmanlı Konut Mimarisinin bütün özelliklerini taşıyan konak zeminle birlikte üç katlıdır.Cumbalı olan yapıda yüksek tavanlı, kemerli, eyvanlı salonlarla karşılaşılır. Bütün duvarlarince işçilik taşıyan tahta ve çıtalarla bezenmiştir. Ağaç sütunlarının üzerindeki kemerboşluklarından ve tavana geçişler, renkli çiçek figürü ve çiçekli vazolardan oluşan resimlerlesağlanmıştır. Bütün yapıda Osmanlı Döneminin ağaç işçiliğinin güzel bir örneğini görmekmümkündür. Kamulaştırılmış olan bina aslına uygun olarak restore edilmiştir. Şekil G.18’deAslantorunlar Konağı görünümü yer almaktadır.97
Şekil G.18.Aslantorunlar KonağıTarihi Sinop Cezaevi : Đlimiz Merkez Kaleyazısı Mahallesi’ndedir. 10.247 m 2yüzölçümü vardır. Cezaevi Đçkalenin içinde ve eski tersane alanındadır. 1882 yılından 1998yılına kadar hizmet vermiştir. Hapishane binası iki katlı geniş U şeklinde kesme taştanyapılmış, bütün cepheleri sık pencerelerle açılmış bir yapıdır. 1998 yılında boşaltılan binaSinop kültür ve turizminin hizmetine sunulmuştur. Şekil G.19’da Tarihi Sinop Cezaevigörünümü yer almaktadır.Şekil G.19.Tarihi Sinop Cezaevi98
G.2.Turizm ÇeşitleriYaz aylarında denizi ve uzun kumsallarıyla Đlimiz, eşi bulunmaz bir doğal güzelliğesahiptir. Mevcut olan ve henüz değerlendirilmemiş turizm potansiyel kaynaklarıdeğerlendirilip, Sinop Turizmine kazandırıldığında turizm mevsimini oldukça uzatmakmümkündür. Sinop’ta deniz turizmi, av turizmi, çiftlik turizmi, yayla turizmi, su sporları,mağara turizmi, inanç turizmi, kongre turizmi, atlı yürüyüş, dalgıç ve yat turizmi v.b. gibiturizm potansiyel kaynakları bulunmaktadır.G.3.Turistik AltyapıĐlimizde bulunan Turistik Belgeli ,Yatırım Belgeli Tesisler ve Belediye BelgeliTesisler aşağıda belirtilmiştir.A- Turistik Belgeli Tesisiler: Otel Melia Kasım- SĐNOP, Otel Diyojen- SĐNOP, OtelCömert –BOYABAT, Nezgep Otel- AYANCIKB- Yatırım Belgeli Tesisler:Sultan Otel : Đl Merkezindedir. 3 yıldızlıdır. 37 oda, 76 yatak, 140 kişilik lokanta vetoplantı salonu bulunmaktadır.Otel Melia-Kasım 2 : Đl Merkezindedir. 3 yıldızlıdır. 90 oda, 186 yatak, 125 kişiliklokanta ve100 kişilik toplantı salonu ve yüzme havuzu bulunmaktadır.Sarısoy Turistik Otel : Ayancık Đlçesindedir. 2 yıldızlıdır. 22 oda, 44 yataklıdır.Zinos Country Otel: Đl Merkezindedir. 1 yıldızlı (özel) 14 oda, 28 yataklıdır.C- Belediye Belgeli Tesisler :Sinop Đli ve Đlçelerindeki Belediye Belgeli Tesislerin özellikleri Tablo G.1’deverilmektedir.Tablo G.1. Sinop Đli ve Đlçelerindeki Belediye Belgeli Tesislerin ÖzellikleriĐşletmenin adı Sınıfı Oda sayısı Yatak sayısıOtel Melia Kasım 1 57 99Otel 57- SĐNOP 1 20 44Otel Gönül- SĐNOP 1 20 36Motel Villa Rose- SĐNOP 1 8 20Karakum Motel- SĐNOP 1 70 140Kumsal Motel- SĐNOP 1 24 60Beyaz Ev- SĐNOP 2 6 12Motel CD- SĐNOP 1 12 36Yuvam Tesisleri- SĐNOP 1 10 30Ayışığı Apart Otel- SĐNOP 1 12 30Divan Motel- SĐNOP 1 4 11Konak Motel- SĐNOP 1 14 2899
Orman Dinlenme Tes. – SĐNOP 1 23 64Sağlık Pansiyon- SĐNOP 2 8 16Zinos Otel 1 14 30Otel Uğur- SĐNOP 2 32 64Otel Gül Palas- SĐNOP” 3 12 30Otel Meral- SĐNOP 3 21 40Otel Karahan- SĐNOP 3 10 30Otel Denizci- SĐNOP 3 12 30Yılmaz Pansiyon- SĐNOP 3 13 30Đkizler Aile Pansiyonu- SĐNOP 3 18 28Nezgep Apart Otel-AYANCIK 1 8 32Karahan Otel-AYANCIK 1 23 58Sarıoğlu Oteli-AYANCIK 3 9 15Genç Palas Oteli-AYANCIK 3 9 22Kuğu Yalısı(Pansiyon) -AYANCIK 3 8 32Cömert Otel- BOYABAT 1 21 36Merkez Otel- BOYABAT 1 19 37Kolaz Palas Oteli- BOYABAT 2 16 33Esen Palas Oteli- BOYABAT 3 6 23Buzluk Oteli- DURAĞAN 3 12 20Hicret Oteli- DURAĞAN 3 12 20Otel Belde- ERFELEK 3 6 20Otel Ermiş- GERZE 1 30 67Köşk Turistik Tes.-GERZE 1 22 55Otel 56-GERZE 3 5 20Berlin Pansiyon-GERZE 2 5 18Kayalar Pansiyon-GERZE 2 10 25Pehlivanlar Oteli-TÜRKELĐ 1 18 24Turistik Otel-TÜRKELĐ 3 15 32Derviş Oteli-TÜRKELĐ 3 11 25Güzelkent Bel. Tes. -TÜRKELĐ 3 10 16(Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,2006)G.4.Turist SayısıSinop turizm için bütün imkanları bünyesinde taşımaktadır. Son yıllarda Đlimizturizminde önemli artışlar olmuştur. Son yılların konaklama istatistik bilgileri bunu açıkçagöstermektedir. Tablo G.2.’de Đlimizi ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerin sayısıverilmektedir.Tablo G.2. Đlimizi Ziyaret Eden Yerli ve Yabancı Turistlerin SayısıYıllar Yerli Turist Yabancı Turist Toplam2001 47 327 6650 539772002 57346 8989 663352003 76575 8511 850862004 67840 3760 7160020<strong>05</strong> 77083 6152 83235(Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2006)100
Bu rakamlar otel, motel ve pansiyonlara giriş yapan kişi sayılarıdır. Günübirlikgelenler, çadır ve karavanlarda kalanlar ile ev pansiyonlarında konaklayanlar yukarıdakisayılara dahil değildir.G.5.Turizm EkonomisiYıllara göre Đlimize gelen turist sayısına bakıldığında mevcut olan Turizm Potansiyelkaynakları Đl turizmine kazandırıldığında Đlin turizmden elde edeceği ekonomik kaynağın çokolacağı açıkça görülmektedir.G.6.Turizm Çevre ĐlişkisiNehirler, göller, denizler, üstün kaynak değerlerine sahip Milli Parklar, Çevre KorumaAlanları, ormanlar, doğal peyzaj güzellikleri ve akarsular, şelaleler, mağaralar ile “doğalçevre” hiç şüphesiz ki turizmin sürekliliği açısından da korunması gerekli bir potansiyeldir.Đlimiz kültürel ve bozulmamış doğası ile doğal kaynakların azami şekilde korunmasıhalinde turizm cenneti olma yolunda çok şanslıdır.Turizm – çevre ilişkisini güçlendirmeye yönelik öneriler aşağıda verilmiştir:-Verimli tarım toprakları ile doğal ve fiziksel çevreyi plan otoritesi ile mutlakakorumak ve geliştirmek gerekir. Bu kapsamda inşaat izni verilirken inşaatların doğal vefiziksel çevre ile uyumlu olmasına dikkat edilmeli çevreyi koruyan bir kentleşme anlayışıbenimsenmelidir.- Đlimizin turizm potansiyeli için altyapı sorunları en kısa zamanda çözümlenmelidir.-Koruma kullanma dengesi tesis edilmelidir.-Düzen ve dengeleri bozulmuş bir çevrenin yararlı değil ancak sorunlar yumağıolacağının bilinci ile turizmde dahil olmak üzere çevreyi koruyan bir kalkınma anlayışı herkesimde insanımız tarafından benimsenmeli ve gereği yerine getirilmelidir.-Turizm ve çevre birlikte ele alınırken kültürel tarihi ve ekolojik çevreye önemverilmeli betonlaşma önlenmelidir.-2634 sayılı Turizmi Teşvik Yasası’na <strong>çevresel</strong> boyut kazandıracak düzenlemeleregidilmelidir.101
H. TARIM VE HAYVANCILIKH.1. Genel Tarımsal YapıĐlimizin 586.200 ha’lık toplam yüzölçümü içinde tarım arazilerinin toplamı 231.170ha’dır. Tarım arazisinin 78.848 hektarı ekili tarla arazisi, 36.368 hektarı açık nadas, 13.037hektarı çayır- mera, 4.452 hektarı sebze bahçeleri, 2.297 hektarı meyve bahçeleri olup kalan96.168 hektar arazi zamanında tarımsal amaçla kullanılmış ancak toprak yapısı ve meyil gibinedenlerle bu gün üzerinde tarım yapılmayan arazidir.Đl arazilerinin % 86’sı meyilli ve erozyona tabidir. Mevcut 31.457 adet tarımsalişletmeden 8.617 işletmenin arazisi 6-9 parçadan, 5.046 işletmenin arazisi 10 ve daha fazlaparçadan meydana gelmiştir. Đşletmelerin % 77,37’sinin arazisi 49 dekarın altındadır.Bu nedenlerle tarımsal üretimde alet ve makine kullanımı masraflı olup sınırlıdır.Mekanizasyonun sınırlı, iş gücünün yoğun olduğu tarımsal faaliyetlerde yetiştirmetekniklerinin gerektirdiği üretim girdileri gereği kadar kullanılmaz. Buna bağlı olarak alınanverim de düşük olmaktadır.Đlimizde arazi varlığı ve yapısı nedenleri ile bitkisel üretim yerine hayvancılığa ağırlıkverilmesi gerekmektedir.Đldeki önemli ovalar Durağan, Boyabat ve Karasu ovalarıdır. Bu alanlarda <strong>genel</strong>likleçeltik üretimi yapılır. Tesis yapıldığında sulanabilir toplam alan 64.482 hektar olmasınarağmen sulanan alan 18.770 hektardır.En çok ekilen ürünler buğday, mısır, arpa, yonca ve çeltiktir. Üretim <strong>genel</strong>likle aileihtiyacı kadar yapılmakta, az bir kısmı satılmaktadır. Đlimizde Toprak Mahsulleri Ofisi’ninçeltik alım mevsiminde Boyabat’ta açtığı alım merkezi dışında herhangi bir ürüne ait ürünborsası da yoktur.Bir büyükbaş hayvana ot verim durumuna göre 6-16 dekar arasında çayır- meraarazisi gereklidir. Đlimizde bu miktar 1. Dekar civarındadır. Ancak üzerinde tarım yapılmayan96.168 hektar arazi ve orman açıklıklarının mera olarak kullanılması nedenleriyle bu açıkönemli oranda kapanmaktadır.H.2. Tarımsal ÜretimKuru ve sulu tarım alanlarının dağılımı aşağıda verilmiştir.Tarım Alanı Türü : Kuru Alan (ha) Sulanan Alan (ha)Uzun Ömürlü Bitkiler 2.248 49Sebze Bahçeleri 1.962 2.490Tarla Arazisi 62.617 16.231Nadas ve Dinlendirme arazisi 36.368 -Çayır ve Meralar 13.037 -Kullanılmayan Tarım Arazisi 96.168 -TOPLAM 212.400 18.770102
H.2.1. Bitkisel Üretim.H.2.1.1. Tarla BitkileriH.2.1.1.1. BuğdaygillerĐşlenen arazilerin % 47’si traktörle işlenmekte, ürünlerin çoğunluğu aile ihtiyacı olaraktüketilmekte, fazlası un fabrikalarına ve tüccara satılmaktadır. Sinop Đlinin BuğdaygillerDağılımı Tablo H.1.’de verilmektedir.Tablo H.1. .Sinop Đlinin Buğdaygiller DağılımıCinsi Ekiliş (ha) Üretim (ton) Verim (kg/ha) CinsiBuğday 37.200 73.460 1.974Cumhuriyet-75Kunduru-1149Atay- 85Gün-91PandaYerliArpa 6.260 10.932 1.746YerliTokakÇavdar 1.470 1.629 1.108 YerliYulaf 975 1.376 1.411 YerliKaplıca 3.100 4.700 1.516Çeltik 3.929 22.820 5.808(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.1.1.2. BaklagillerRibeBaldoKrasnadorskiOsmancık-97YerliĐlimizde üretilen baklagillerin ekin alanı ve üretim miktarı aşağıdaki gibidir.Ürün Ekilen alan(ha) Üretim(Ton)Bakla 126 166Bezelye 56 71Kuru Fasulye22<strong>05</strong> 2953Nohut 141 116Yeşil Mercimek 15 13103
H.2.1.1.3. Yem BitkileriĐlimizde en çok yonca ve fiğ, az miktarda korunga ve hayvan pancarı üretilmektedir.Ürünlerin tümünde serpme ekim yapılır. Sahil şeridi ve ilçelere yakın yerlerde makine ile,yüksek kesimlerde tırpanla biçilir.Ot üretiminin fazla miktarda yoğunlaştığı birkaç köy dışında üretim, yetiştirilenhayvanların ihtiyacı olarak kullanılır. Kentlerde oturup köylerdeki arazilerini yem bitkisiekerek değerlendirenler ile Lala, Kabalı ve Melikşah gibi bol üretim yapan köyler il dışına otsatışı yaparlar. Sinop Đlinin yem bitkileri dağılımı Tablo H.2. ‘de verilmektedir.Tablo H.2. Sinop Đlinin Yem Bitkileri DağılımıÇeşidi Ekiliş ( ha) Üretim( ton) Verim ( kg/ha) ÇeşidiYonca 3.902 32.707 8.382 Elçi, KayseriFiğ 4.134 7.924 1.916 Adi FiğKorunga 298 1.278 4.288H.Pancarı 19 800 42.102 Rota(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.1.1.4. Endüstriyel BitkilerEndüstri Bitkileri olarak ilimizde tütün ve şeker pancarı ile son birkaç yıldır ketenüretilmektedir. Şeker pancarı: Ziraat Bölge Şefliğinin, tütün Tekel’in koordinatörlüğündeekilmektedir. Keten ise Ayancık Đlçesi Yenikonak nahiyesinde kurulu bir fabrika ilesözleşmeli olarak üretilmekte olup ilgili kurum ve kuruluşlar üretilen ürünleri satınalmaktadırlar. Sinop Đlinin endüstriyel bitkileri dağılımı Tablo H.3. ‘de verilmektedir.Tablo H.3. Sinop Đlinin Endüstriyel Bitkileri DağılımıÇeşidi Ekiliş (ha) Üretim (ton) Verim (kg/ha)Tütün 224 119 531Şeker Pancarı 898 33.540 37.349Patates 714 14.960 20.952(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.1.2. Bahçe BitkileriH.2.1.2.1. Meyve ÜretimiĐlimizdeki meyve üretiminin % 80’i dağınık ağaçlardan, % 20’si toplu bahçe şeklindetesis edilmiş bahçelerden elde edilmektedir. Erfelek Đlçesinde meyve suyu elde eden küçük birtesis vardır. Meyvelerin saklanacağı soğuk hava deposu, üreticilerin organize olacaklarıkooperatif yoktur. Ürünler mahalli pazarlarda satılmaktadır. Kestane üreticilere önemli ölçüdegelir getiren, <strong>genel</strong>likle mülkiyeti Çevre ve Orman Bakanlığı olan ormanlardan eldeedilmekte ve çoğunluğu il dışına satılmaktadır. Đl içinde kestane işleyen bir tesis yoktur. SinopĐlinin Meyve Ağacı ve Üretim Durumu Tablo H.4.’de verilmektedir.104
Tablo H.4 Meyve Ağacı ve Üretim DurumuAdı Meyve VerenAğaç SayısıÜretim(ton)Ürün Adı Meyve VerenAğaç SayısıÜretim(ton)Armut 100.370 2.961 Ceviz 52.340 1.485Ayva 17.075 443 Fındık 504.140 1.248Elma 153.585 4.156 Kestane 161.000 4.365Muşmula 28.900 250 Dut 36.965 1.001Erik 57.850 1.195 Đncir 29.800 859Kayısı 2.450 50 Kivi 645 12,5Kızılcık 65.550 737 Nar 2.070 41Kiraz 42.130 936 Tr. Hurması 1.300 27Nektarin 3.120 96 Üzüm (ha) 11 71Şeftali 30.600 699 Çilek (ha) 1,5 8Vişne 7.060 100(Tarım Đl Müdürlüğü -2006)H.2.1.2.2. Sebze ÜretimiĐlimizde sebze üretimi; kavun ve karpuz dışında birçok çeşidin bir arada yetiştirildiğibir dekarın altındaki küçük parsellerde yapılmaktadır. Bu durum, her ürünün su vegüneşlenme ihtiyacı ile hastalıkları ve mücadele şekli başka başka olduğundan uygun biryetiştirme şekli değildir.Çeşit olarak ağırlık kazanmış bir ürün yoktur. Yerli ve piyasada satılan her çeşittenürün üretilir. Hibrit çeşitlerin kullanımı son yıllarda artmaktadır. Aile ihtiyacı fazlası mahallipazarlarda satılmaktadır. Đlin ihtiyacının bir kısmı Samsun Đli Bafra Đlçesinden gelen satıcılartarafından karşılanmaktadır.Tarım Đl Müdürlüğünce, 1994 yılından itibaren 2004 yılı sonuna kadar yaklaşık 1.183aet çoğunluğu 100 m 2 , az bir kısmı 260-240 veya 220 m 2 ’lik plastik sera yaptırılarak örtü altısebzeciliği özendirilmiştir.Plastik seralarda çoğunluğu hıyar olmak üzere domates ve marul yetiştirilmektedir.Sebze üretimi ile ilgili bilgiler Tablo H.5.’de verilmiştir.1<strong>05</strong>
Tablo H.5 Sebze Üretim DurumuÜrün AdıEkiliş Alanı(Ha)Lahana 147 41.346Marul 65 12.269Ispanak 356 6.677Pırasa 197 13.640Maydanoz 13 1.923Kabak 76 23.381Hıyar 459 14.316Patlıcan 100 4.340Bamya 14 2.357Domates 757 10.673Biber 353 22.215Karpuz 71 49.859Kavun 195 42.046T. Fasulye 762 4.429T.Bezelye 21 2.762T. Bakla 73 1.753T. Barbunya 279 3.079Sarımsak 32 12.389Soğan 166 36.594Havuç 8 121Turp 18 110Karnabahar 4 19(Tarım Đl Müdürlüğü -2006)Üretim(Ton)H.2.1.2.3. Süs BitkileriĐlimizde süs bitkileri üretimi yokturH.2.2. Hayvansal ÜretimH.2.2.1. Büyükbaş HayvancılıkĐlimizin sahil şeridinde ağırlıklı olarak Jersey, Holstein ve Simental, iç kesimlerde iseMontofon ve Holstein yetiştirilmektedir. Melezler, sayılan bu çeşitlerin melezleridir. Hayvanvarlığının % 39’u ise yerli sığırdan oluşmaktadır.Tarım Đl Müdürlüğünün 10 adet ekibi ve 10 adet özel tohumlamacı ile yılın hermevsiminde dünyada önemli ırkların tohumlarıyla tohumlama hizmeti verilmektedir. 2004Yılında suni tohumlama yoluyla tohumlanan inek sayısı yaklaşık 10.868 baş inektir.Önceden tabiat şartları nedeniyle sahil kesimine tavsiye edilen küçük cüsseli bir ırkolan Jersey ırkı, süt ve et veriminin az olması nedeniyle suni tohumlamalar yoluyla holstein,simental ve montofonla yer değiştirmektedir. Holstein ırkı sütü için, montofon ve simentalırkları ise et ağırlıklı olmak üzere et ve sütleri için yetiştirilmektedir.106
Đlimizde belediye mezbahaları dışında kombina ve özel mezbaha yoktur. 2001 Yılındabelediye mezbahaları ruhsatsız olmaları nedeniyle Tarım Đl Müdürlüğü tarafındankapatılmıştır. Kapatma sonrası Türkeli, Boyabat, ayancık ve Gerze gibi bazı belediyeler yenimezbaha inşasına başlamış olup Ayancık ve Gerze belediyeleri inşaatı tamamlayarak 2004yılında ruhsat almışlardır..Ruhsatlı olarak süt toplayan 5 adet işletme vardır. Bu işletmeler sermaye eksikliği vepazarlama sorunları yüzünden düşük kapasite ile çalışmayı tercih etmektedirler.Hayvancılık işletmelerinin kapasiteleri; süt sığırcılığında ortalama 1-5, besisığırcılığında; ortalama 4-15 arasındadır. Canlı hayvan ihracatı yoktur. Çiftlik gübresi olarakkullanılan dışkılar dışında üretim faaliyetleri sırasında oluşan atıklar değerlendirilmez.Đlimizin büyükbaş hayvan sayıları Tablo H.6’da verilmektedir.Tablo H.6. Büyükbaş Hayvan SayılarıÇEŞĐDĐ SAYISI ÇEŞĐDĐ SAYISISığır (Saf Kültür) 7.754 Sığır (Melez) 52.758Sığır ( Yerli) 37.981 Manda 3.846Süt Üretimi 49.610 Ton Et Üretimi (*) 396,20 Ton(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)(*) Resmi olarak açık olan Ayancık ve Gerze belediyeleri mezbahalarından alınanverilerdir.H.2.2.2. Küçükbaş HayvancılıkKüçükbaş hayvancılık <strong>genel</strong>likle yüksek kesimlerde yaygındır. Yetiştirilen koyun ırkıKarayaka’dır. Karayaka’nın süt ve et verimi düşük olmasına rağmen Kıvırcık ırkının etindensonra, en iyi kalitede et veren ırktır. Koyun sütü elde edilmesi gelenek olmamıştır. Yün veetinden faydalanmak üzere yetiştirilirler. Koyun yetiştiren işletmelerin kapasiteleri 40-110arasında değişir. Canlı hayvan ihracatı yoktur.Son yıllarda Tarım Đl ve Đlçe Müdürlüklerince Đl Özel Đdaresi veya SosyalYardımlaşma ve Dayanışma Vakfı kaynaklarında yapılan projelerle yıllardır aynı damızlıkkoçların kullanılmasından ırk özelliklerini kaybetme noktasına gelmiş koyun ırkını ıslah etmeamacıyla saf karayaka, sakız-karayaka melezi veya sakız-merinos melezi koyunlar alınarakörnek işletmeler kurulmuştur. Bu şekilde satın alınan koyunların sayısı 3.390 civarındadır.Kıl keçisi, Erfelek ve Türkeli Đlçeleri dışında her ilçede yetiştirilmekte olup, Boyabatve Durağan Đlçelerinde yoğunlaşmıştır. Koyunda olduğu gibi etinden faydalanmak üzereyetiştirilir. Đlimizin küçükbaş hayvan sayıları Tablo H.7’de verilmektedir.107
Tablo H.7. Küçükbaş Hayvan SayılarıÇEŞĐDĐ SAYISI ÇEŞĐDĐ SAYISIKoyun ( Yerli- K.yaka) 103.165 Kıl Keçisi 14.465Tiftik Keçisi 300Yün Üretimi : 171,2 ton Kıl Üretimi : 17,6 ton(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi )Đlimizde Köylü işletmeleri dışında yumurta tavukçuluğu yapan işletme yoktur.Samsun sınırındaki Kanlıçay mevkiinde bir şirkete ait 80.000 devre kapasiteli broilertavukçuluk işletmesi vardır. Profesyonel olarak üretim yapan bu işletme pazarlama ağınıkurmuş, Bafra ilçesinde modern kesimhanesini tamamlamıştır. Şirketin 2001 yılındakikrizden sonra 2004 yılında el değiştirmesi ile henüz tam kapasite ile çalışmalarabaşlayamamıştır. Đlimizin kümes hayvanları sayıları Tablo H.8’de verilmektedir.Tablo H.8. Kümes Hayvanları Sayıları :ÇEŞĐDĐ SAYISI ÇEŞĐDĐ SAYISIYumurtacı Tavuk 249.000 Etçi Tavuk 11.950Hindi 10.600 Ördek 2.080Yumurta Üretimi 1.908 Ton Tavuk Eti(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.2.4. Su ÜrünleriĐlimizde su ürünleri yetiştiriciliği 1991 yılından itibaren başlamış olup bir çokmüracaat olmasına rağmen bunlardan 9 adedi kuruluşlarını tamamlayarak yetiştiricilik belgesialmıştır. 2004 Yılı itibariyle yetiştiricilik belgeli işetmelerden 4 tanesi üretime devametmiştir. Đlk yıllarda Alarko- Alfarm A.Ş. somon balığı üretimini denemiş olup bugün tümişletmeler alabalık üretimi yapmaktadırlar.Đşletmeler ürettikleri balıkları herhangi bir işlemeye tabi tutmadan çevre lokantalaraveya tüketicilere satarak <strong>değerlendirme</strong>ktedir Su ürünleri yetiştiricilik bilgileri Tablo H.9’daverilmektedir.Tablo H.9.Su Ürünleri Yetiştiricilik BilgileriProje Adı Yetiştiricilik Şekli Kapasitesi (ton/yıl) Üretimi(ton/yıl)Şentürk Alabalık Ür.Tes. Havuzlar 15 1,85Çatakörencik Alabalık Ür.Tes. Havuzlar 16 2Karacasu Alabalık Üret.Tes. Havuzlar 15 8,126Kartal Alabalık Aile Đşl. Havuzlar 3 3,5TOPLAM 49 15,476(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı : Yapılmamaktadır.108
H.2.2.6. Arıcılık ve ĐpekböcekçiliğiĐlimizde arıcılık, sabit kovanlarla yapılmakta olup birkaç arıcı dışında kovanları polendurumuna göre yer değiştiren gezginci arıcı yoktur. Kovanların yerini değiştirenler de Đliçinde kalıp başka illere veya bölgelere gitmemektedirler.Sahil şeridinde ilkbahar mevsimi yağmurlu ve sisli olduğu için sabit arıcılık uygundeğildir.Bal verimi kovan başına ortalama 15,8 kg’dır. Đlimizde ipekböcekçiliğiyapılmamaktadır. Arıcılıkla ilgili istatistikler Tablo H.10’da verilmektedir.Tablo H.10. Arıcılıkla Đlgili ĐstatistiklerĐlçesi Köy Sayısı Kovan Sayısı(adet)Bal Üretimi(kg)Merkez 35 2.550 38.000 2.100Ayancık 71 5.400 55.000 4.000Boyabat 31 1.970 34.125 -Dikmen 31 3.<strong>05</strong>0 60.000 -Durağan 51 1.980 36.000 1.550Erfelek 46 2.6.15 39.000 -Gerze 40 1.352 18.450 184Saraydüzü 20 540 12.000Türkeli 30 2.<strong>05</strong>0 26.700 8.000Toplam 355 21.507 319.275 15.834(Tarım Đl Müdürlüğü 2006 Yılı Đstatistikleri)H.3. Organik TarımBal Mumu Ür.(kg)Đlimizde büyük çaplı ticarete yönelik üretim yerine <strong>genel</strong>likle aile ihtiyacı kadar üretimyeterli görülerek hareket edilip ürün fazlası pazara arz edildiğinden dolayı yetiştirilenürünlerde ilaç, hormon ve gübre gibi tarımsal girdiler kullanılmaz.2004 Yılında Đzmir ilinde faaliyet gösteren BCS ÖKO- GARANTĐE GMBH kontrolve sertifikasyon şirketi sorumluluğunda Erfelek Đlçesinde 90 üretici 96,67 hektar alanda 773ton elma ve 53,5 ton armut ürünüyle organik tarım faaliyetinde bulunmuştur. Ayrıca bazışirketlerin doğadan doğal mantar toplayarak organik tarım kuralları içinde ihracat yaptıklarıbilinmektedir.H.4. Tarımsal ĐşletmelerH.4.1. Kamu ĐşletmeleriĐlimizde tarımsal işletme niteliğindeki Ahmetyeri Fidanlığı ile Kümes Hayvanları veKeçicilik Üretme Đstasyonu Müdürlüğü kapatılarak üretimleri durdurulmuş olup, KümesHayvanları ve Keçicilik Üretme Đstasyonu özel sektöre kiraya verilmiştir.109
H.4.2. Özel ĐşletmelerĐlimizde büyük kapasitede üretim yapan özel işletmeler yoktur. Kümes hayvanlarıbölümünde değinildiği gibi Kanlıçay mevkiinde faaliyet gösteren 80.000 devre kapasiteli ettavukçuluğu tesisi ekonomik kriz nedeniyle el değiştirmiş, devralan şirket henüz tam kapasiteile üretime geçememiştir. Kümes hayvanları ve Keçicilik Üretme Đstasyonunu kiralayan şirketise henüz kesin kiralama yapmamıştır.Köylü işletmesi şeklinde her şey üretenler ise daha çok aile ihtiyacını karşılayacakdüzeydedir. Aile ihtiyacından fazla olup satışa sunulan ürünler mahalli pazarlarda satılmaktaveya tüccarlara ve un fabrikalarına verilmektedir.2001 Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre Đlimizin tarımsal işletme durumları TabloH.11’de gösterilmiştir.Tablo H.11. Đlimizin Tarımsal Đşletme DurumlarıKonusuBitkisel Ürün Hayvan Bitkisel Ürün veYetiştiren Yetiştiren Hayvan Yetiştiren1-499 Dekar Tarım Arazisi 159.371 8.904 926.092Đşletme Sayısı 7.286 556 23.526500- + Dekar Tarım Alanı - - 54.268Đşletme Sayısı - - 89(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)H.5. Tarımsal FaaliyetlerH.5.1. Pestisit KullanımıĐlimizde tarımsal ilaçlamalar en çok fındık, çeltikte yabancı ot, hububatta yabancı otile kiraz ve zeytin iç kurdu mücadelelerinde yapılmaktadır.Tarla, meyve ve sebze üretimi dikkate alındığında ihtiyacın dörtte birine yakın ilaçkullanımı olduğu, fazla ilaç kullanılmadığı, dolayısı ile pestisitlerin toprakta birikim yapacakdüzeyde olmadığı görülmektedir.Zirai ilaç kullanımı Tarım Đl Müdürlüğünün istatistiklerinden çıkarılarak Tablo H. 12‘de gösterilmiştir.Tablo H.12.Zirai Đlaç KullanımıĐlaç ÇeşidiMiktarıĐnsektisitler3.988,40 Kg/Lit.Fungusitler41.397,55 Kg/Lit.Herbisitler31.118,50 Lit.Rodendisit ve mollusidler3,08 Lt.Kışlık ve Yazlık Yağlar38 Lt.TOPLAM 49,02(Tarım Đl Müdürlüğü,2006)110
H.5.2. Gübre KullanımıĐlaç kullanımında olduğu gibi gübre kullanımı da ihtiyacın altında olup bilinçsizcekullanımın getirdiği toprakta birikim asgari düzeydedir.Tarım Đl Müdürlüğü düzenlediği kampanyalarla köy ilkokullarını da devreye sokarakanaliz edilmek üzere toprak numuneleri almakta ve bunları ücretsiz olarak SamsunKöyhizmetleri Araştırma Enstitüsünde analiz ettirmektedir. 2006 Yılında köy Hizmetleri ĐlMüdürlüğüne ait laboratuar tarım Đl Müdürlüğüne verilmiş olup, toprak tahlilleri bu tarihtensonra Tarım Đl Müdürlüğünde yapılabilmektedir.Çiftlik gübresi de dikkate alındığında Đlimizde toplam gübrelenen alan 43.145 hektarolup gübrelenmesi gereken alanın yarısı civarındadır.Ancak gübrede fazla kullanımı sınırlayan asıl etken arazinin yapısı, parça durumumülkiyetindeki arazi miktarının getirdiği olumsuzluklardır.Sinop Đlinde gübre kullanımı TabloH.13’de verilmektedir.Tablo : H.13. Gübre KullanımıMERKEZ AYANCIK BOYABAT DURAĞAN DĐKMEN GERZEERFELEK SARAYDÜZÜ TÜRKELĐ TOPLAMAmonyumSülfat %21Amonyumnitrat %26Amonyumnitrat %330 0 720,45 2<strong>05</strong>,9 40,95 43,15 0 46,1 0 1.<strong>05</strong>6,55109,25 70 144,35 141,65 80,7 294,6 558,25 20,3 126,6 1.545,73 0 1.047,45 93 0 641,9 121,9 4.35 0 1.911,6ÜRE 92,5 4 476,25 100,2 0 335,95 0 77,<strong>05</strong> 0 1.085,95TSPDAPKOMPOZE20.20.0KOMPOZE20.20.0+%1ZnKOMPOZE15.15.154,45 0 0 37,45 1,6 120,4 33,65 0 94,<strong>05</strong> 291,6166,3 53 977,95 230,6 4 109,55 90,6 57,95 71 1.760,9546,55 0 1.<strong>05</strong>9,20 749,4 53,<strong>05</strong> 283,75 95,75 50,9 16 2.354,60 0 936,85 145,8 0 0 70 42,35 0 1.1950 0 25,55 57 0 0 15 0 0 97,55KOMPOZE15.15.15+%1ZnKOMPOZE12.30.12(Tarım Đl Müdürlüğü, 2006)0 0 4 0 0 0 0 0 0 40 0 0 0 0 0 0 0 0 0H.5.3.Toprak KullanımıTarımsal faaliyetlerde toprak kaybını (erozyonu) engellemek üzere yapılan çalışmalarbelirtilmelidir. Tarımla ilgili faaliyetlerde kullanılan toprak koruma <strong>etki</strong>nlikleri, kullanımşekilleri, toprak kaybının önlenmesi açısından yeterlilikleri gibi bilgiler verilmelidir.111
I. MADENCĐLĐKI.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş OcaklarıNizamnamesine Tabi Olan Doğal MalzemelerI.1.1. Sanayi MadenleriSinop merkez Sarıkum sahasında töner; % 78.42-79.09 SiO 2 , % 1.48-2 FezO 3 , %2.97-9.17 CaO içerikli olup, 1.250.000 ton potansiyel rezerve sahiptir.Sinop merkez Đnceburun Yarımadasında töner; % 79-80 SiO 2 içerikli olup,120.000.000 ton potansiyel rezerve sahiptir.Boyabat ilçesinde, tuğla imaline elverişli , su emme miktarının fazla olması nedeniylekiremit imaline uygun olmayan 174.000.000 ton potansiyel rezerve sahip tuğla kiremit toprağıbulunmaktadır.Sinop ili Gerze ve Boyabat ilçelerinde sıcak ve mineralli su kaynakları bulunmaktadır.Gerze ilçesine bağlı Acısu mahallesinde Acısu maden su kaynağı bulunmakta olup, kaynaksıcaklığı 12 0 C’den düşük, toplam debisi 0.011 lt/s’dir. Sular kalsiyumlu, bikarbonatlı,karbonik asitli sular sınıfına girmektedir.Đlkel bir kaptaj olup kullanılmamaktadır.Boyabat ilçesine bağlı Elekçamı mevkiinden çıkan Elekçamı madensuyunun kaynaksıcaklığı 13 0 C’den düşük, toplam debisi 0.023 lt/s’dir. Sular magnezyumlu, bikarbonatlı sularsınıfına girmektedir. Maden suyu tadındadır.Boyabat ilçesine bağlı Akyörük Köyünün Taşlıyayla mevkiinden çıkan Akyörük Köyümadensuyunun kaynak sıcaklığı 15 0 C sıcaklıkta, debisi 0.5 lt/s’dir. Sular magnezyumlu,bikarbonatlı, karbonik asitli sular sınıfına girmektedir. Maden suyu tadındadır. Herhangi birkaptaj ve tesis yoktur.Boyabat ilçesine bağlı Ilıca Köyünden çıkan Ilıca Köyü madensuyu sıcaklığı 22 0 Csıcaklıkta, debisi 4 lt/s’dir. Sular mineralce fakir sular sınıfına girmektedir.I.1.2. Metalik MadenlerĐlimizde altın, gümüş, alüminyum, bakır,çinko, demir, pirit ve antimon gibi metalikmaden rezervlerine rastlanılmamıştır.I.1.3. Enerji Madenleri112
Sinop – Durağan –Aşağı Akçabük Köyü Kömür oluşumları ve Sinop – SaraydüzüAkbelen Akçabük Köyü kömür oluşumları hakkında Maden T<strong>etki</strong>k Arama GenelMüdürlüğünün 1992 yılı ve 9364 nolu Raporu aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:Đnceleme alanı, Durağan ilçesinin yaklaşık 5 km batısındaki Aşağı Akçabük köyücivarındadır. Burada Eosen yaşlı lagüner birimler içinde merceksi kömür damarlarıbulunmaktadır.Lagüner seriler , Aşağı Akçabük köyünün yaklaşık 250 metre batısından başlayarakdoğu ve kuzeydoğuya doğru incelerek devam eder, 4 km ilerde sona ermektedir.AşağıAkçabük köyünün yaklaşık 750 metre doğusunda kapalı olarak işletilmiş eski bir kömür ocağıbulunmaktadır.Đnceleme tarihinde (1992) kömür ocağı kapanmış olduğundan buradan kömürstampı alınamamıştır.1970 yılında yapılan araştırmalarda ölçülmüş olan stampda 2.07 metrelik zon içindekalınlıkları 5-20 cm arasında değişen,toplam kalınlığı 1.<strong>05</strong> metre olan bir linyitli seviyebulunmaktadır.Kömür bantları merceksel olup ,killi ara kesmelerle ayrılmışlardır.Kömürlü zonun tabanında yeşil renkli kil,kumlu kil tavanda gri renkli kil vardır.Alınan kömür numunesinin analizi sonucunda orijinal kömürde Alt Isı Değeri 4147 Kcal/kgolarak belirlenmiştir.Bu ocağın yaklaşık 50 metre doğusunda açılan yarmadan alınan stampda1.78 metrelik kömür zonunda ,kalınlıkları 3-20 cm arasında değişen 6 adet kömür damarıtespit edilmiştir.Kömür bantlarının merceksi olduğu gözlenmiştir.Đncir köyünün 500 metre kuzeybatısındaki mostrada kömür zonunun 65 cm yedüştüğü ve kömür damarlarının kaybolduğu gözlenmiştir.Daha doğuda Dikmen altı mevkiicivarında kömürlü zonun tamamen kaybolduğu tespit edilmiştir.Elde edilen veriler sonucunda lagüner birimler içindeki kömür damarlarınınsayısı,kalınlıkları ,merceksel olmaları ve kısa mesafelerde kaybolmaları nedeniyle ekonomikbir işletmeye olanak sağlamamaktadır.Saraydüzü ilçesinin yaklaşık 3.5 km güneydoğusundaki Akbelen köyü civarında Eosenyaşlı birimleri içerisinde 3.5 – 4 metre kömür zonu içersinde 0.<strong>05</strong> – 0.45 metre arasındadeğişen merceksi kömür damarları bulunmaktadır.Zon içerisinde toplam kömür kalınlığı 1.70metreye ulaşır.Geçmiş yıllarda Akbelen köyünün 1 km güneyinde kömür açık ocak şeklindeişletilmiş fakat heyelan nedeniyle terkedilmiştir.Kömürlerin merceksel oluşu , yanal devamlılığı olmaması ,çok ince olmaları ayrıcasahanın heyelanlı olması nedeniyle ekonomik olarak işletme yapılması imkanıbulunmamaktadır.113
I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal MalzemelerSinop Đlinde Taşocakları Nizamnamesine göre faaliyet gösteren işletmelerin durumuTablo I.1.’de verilmiştir.Tablo I.1. Sinop Đlinde Taş Ocakları Nizamnamesine Göre Faaliyet Gösteren ĐşletmelerS.NOĐL / ĐLÇERUHSAT SAHĐBĐNĐNADI SOYADI1 SARAYDÜZÜ D.S.Đ. 74.Şb. Müd./Sinop A. Kayalı2 MERKEZ T.C.K. 7. Böl.Md./Samsun Kabalı ÇayıMEVKĐ3 MERKEZ T.C.K. 7. Bl. Md./Samsun Bektaşağa-Karasu Çayı4 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./SamsunOsman Köyü-Gökırmakyat.5 DĐKMEN D.L.H. 2. Böl. Md./Samsun Babalıoğlu-Kelikkaya6 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Türbeyanı7 GERZE T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Kadının Çayı8 BOYABAT Battallar Kum-Çakıl Firması Bağlıca Köyü9 AYANCIK T.C.K. 7. Böl. Md./Samsun Đkisu deresi10 DURAGANFehmi DALKILIÇ /DURAĞANBeybükü KöyüHayatkolu Mevkii11 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Md./Samsun Mahmutlu Köyü12 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Đmamlı Köyü13 MERKEZ T.C.K. 7. Böl. Md./Samsun Kirençukuru-Karacalar14 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./SamsunAkçakese/Bürnük-Yelesen15 DURAĞAN T.C.K. 7.Böl. Md/ Samsun Yalnızkavak-Tersuyu16 DURAĞAN T.C.K. 7. Böl. Md. /Samsun Yalnızkavak-Düztepe17 DURAĞAN T.C.K. 7.Böl. Md. /Samsun Yandak Köyü18 DURAĞAN T.C.K. 7. Böl. Md. /Samsun Başağaç Köyü19 DURAĞAN T.C.K. 7. Böl. Md./Samsun Akçabük Köyü20 ERFELEK Yılmaz YAZICI Hasandere-Ramlı21 TÜRKELĐ D.L.H. 2. Böl. Md./Samsun Güzelkent-KarataşlarRUHSATINVERĐLĐŞTARĐHĐ/NOSU10.11.1999/1999-612.01.2000/2000-109.06.2000/2000-3<strong>05</strong>.07.2000/2000-502.08.2000/2000-611.07.2001/2001-312.09.2001/2001-4<strong>05</strong>.12.2001/2001-706.02.2002/2002-120.03.20022002/401.<strong>05</strong>.2002/2002-310.07.2002/2002-418.12.2002/2002-519.03.2003/2003-619.03.2003/2003-119.03.2003/2003-219.03.2003/2003-319.03.2003/2003-419.03.2003/2003-519.03.2003/2003-730.<strong>05</strong>.20032003/8RUHSATSÜRESĐNĐNBĐTĐŞ TARĐHĐ10.11.200412.01.20<strong>05</strong>09.06.20<strong>05</strong><strong>05</strong>.07.20<strong>05</strong>02.08.20<strong>05</strong>11.07.20<strong>05</strong>12.09.2006<strong>05</strong>.12.20<strong>05</strong>06.02.200720.03.20<strong>05</strong>01.<strong>05</strong>.200710.07.200718.12.200717.06.200819.03.200819.03.200819.03.200819.03.200819,03,200819.03.200830.<strong>05</strong>.2008114
22 BOYABAT TCK 7 Böl/SAMSUN Akçakese Bürnük23 SARAYDÜZÜ TCK 7 BÖL/SAMSUNArım KöyüFilizgöynük Mevkii24 SARAYDÜZÜ TCK 7 BÖL/SAMSUN Korucuk Köyü25 SARAYDÜZÜ TCK 7 BÖL/SAMSUN ÇormanKöyü26 BOYABAT BATTALLAR ŞTĐ/BOYABAT27 AYANCIK TCK 7 BÖL/SAMSUN28 BOYABAT DOSTLAR ŞTĐ/BOYABAT29 BOYABAT DSĐ 74 ŞB.MD/SĐNOP30 AYANCIK ÇELEM ĐNŞAAT/AYANCIK31 DURAĞAN TCK 7 BÖL/SAMSUN32 DURAĞAN DURAĞAN BELEDĐYESĐBağlıca KöyüSoydaş DeresiĐnaltı KöyüAkgöl MevkiiŞıhlı KöyüBallık DeresiKovaçayır KöyüKurusaray MevkiiAşağıKöyÇayKenarıAlpagun ÇayıTekiryaylasıKaradiğin Mah.Ambakaya Mevkii33 TÜRKELĐ DLH 2 Böl/SAMSUN Kalaycık Burnu34 BOYABAT TCK 7 BÖL/SAMSUN Üzümlü35 BOYABAT TCK 7 BÖL/SAMSUN36 AYANCIK KÖY HĐZ. ĐL MDL.Gediküstü mevkiiDoğuca KöyüYenikonakĐkiçay arası19.06.20032003/618.06.20032003/1018.06.20032003/1118.06.20032003/1209.07.20032003/1327.08.20032003/1410.09.20032003/1717.09.20032003/1803.09.20032003/1609.06.20042004/208.09.20042004/3<strong>05</strong>.<strong>05</strong>.20042004/106.10.20042004/401.11.20042004/14.12.20042004/737 GERZE TCK 7 BÖL/SAMSUN Boyalı Köyü11.11.20042004/638 SARAYDÜZÜ Köye Yönelik Hiz Müd/SĐNOP Arım06.04.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-0839 BOYABAT DSĐ 74 ŞB.MD/ANKARA Bağlıca sucağız deresi04.04.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-0640 AYANCIK TCK 7 BÖL/SAMSUNÇaylıoğlu Köyü06.<strong>05</strong>.20<strong>05</strong>Ustaburnu Mevkii 57/20<strong>05</strong>-1241 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Bağlıca Köyü13.04.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1042 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Bağlıca Köyü13.04.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-0943 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Müd./Samsun Bağlıca Köyü13.04.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1144 SARAYDÜZÜ TCK 7 BÖL/SAMSUN Cuma köy kuru dere25.<strong>05</strong>.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1345 BOYABAT DOSTLAR ŞTĐ/BOYABATŞıhlı Köyü 20.<strong>05</strong>.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-146 BOYABAT T.C.K. 7. Böl. Md./Samsun Doğuca Köyü20.06.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1447 MERKEZ Köy Hizmetleri Md./SĐNOP Kabalı Çayı20.07.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1548 AYANCIK TCK 7 BÖL/SAMSUN Merkez06.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-1919.06.200818.06.200618.06.200618.06.200609.07.200827.08.200810.09.200617.09.200803.09.200809.06.200908.09.20<strong>05</strong><strong>05</strong>.<strong>05</strong>.200806.10.200901.11.20<strong>05</strong>14.12.20<strong>05</strong>06.10.200906.04.201004.04.201027.06.201513.04.201012.04.201013.04.201025.<strong>05</strong>.201020.<strong>05</strong>.201020.06.201020.07.200806.10.20<strong>05</strong>115
49 DĐKMEN TCK 7 BÖL/SAMSUN Dumanlı Türkmen köyü50 GERZE TCK 7 BÖL/SAMSUNTürkmenoğlu HacıOsman51 DĐKMEN TCK 7 BÖL/SAMSUN Dumanlı Türkmen köyü52 GERZE TCK 7 BÖL/SAMSUN Türkmenoğlu Balıköy53 GERZE TCK 7 BÖL/SAMSUN Türkmenoğlu BalıköyĐl Özel Đdare Müdürlüğü-200617.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-2714.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-2217.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-2814.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-2514.10.20<strong>05</strong>57/20<strong>05</strong>-2417.07.200814.10.200817.07.200814.10.200814.10.2008I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin ÖzellikleriĐlimizde çıkarılan madenlerden en önemlisini kuvars kumu teşkil etmektedir. EtibankGenel Müdürlüğü tarafından işletilen kuvars, Karadeniz Bakır Đşletmeleri tarafındandeğerlendirilmektedir. Boyabat Đlçesi Akbelen köyü mıntıkasında bulunan kömür ocağındayapılan sondaj çalışmalarında olumlu sonuçlar alınmasına rağmen işletme safhasında istenilenverim alınamamıştır. Bundan başka çeşitli madenler için arama ruhsatı verilmesine rağmenişletmeye değer madene rastlanılamamıştır.I.3. Cevher ZenginleştirmeĐlimizde Maden Kanunu’na bağlı madenler ile Taş Ocakları Nizamnamesi’ne tabidoğal malzemelerin çıkarılmasına müteakiben yapılan cevher zenginleştirme yöntemleri ileilgili bilgi edinilememiştir.I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine EtkileriÜlkemizde çıkarılıp işlenen pek çok madenin çıkarılma, zenginleştirme ve işlemesüreçleri çevre sorunları ile sonuçlanmaktadır. Madenin yeraltından çıkarılması süresince veçıkarma işlemi tamamlandıktan sonra çevrede olumsuz <strong>etki</strong>lerin oluşmaması için belli bazıönlemlerin alınması gerekmektedir. Dekapaj işlemi ardından gerekli önlemler alınmadığıtaktirde verimli topraklar erozyonla kaybedilmekte geriye çorak ve estetikten yoksun bir araziparçası kalmaktadır. Ayrıca boş maden yataklarına dolan sular zamanla asidik özellikkazanarak yüzeysel sulara ve yeraltı sularına karışmakta, suyun metalleri çözme özelliğinekatkıda bulunarak sudaki çözünmüş metal konsantrasyonunun istenmeyen miktarlaraulaşmasına yol açmaktadır.Madenlerin ve ocakların işletilmesi sırasında ortaya çıkan önemli bir diğer <strong>çevresel</strong><strong>etki</strong> tozluluktur. Tozluluk esas olarak işletmede çalışan kişileri <strong>etki</strong>lemekle beraber yakıncivarda yerleşim olması durumunda çevre halkı da olumsuz yönde <strong>etki</strong>lenmektedir.116
J.1. Birincil Enerji KaynaklarıJ.1.1. TaşkömürüJ. ENERJĐSinop Đli Durağan ilçesi Aşağı Akbük sahasında 0.4 km 2 alanda 1 m kalınlığında 4147Kcal/kg ısı değerli 440.000 ton kömür rezervi bulunmaktadır.J.1.2. LinyitSaraydüzü- Akbelen civarında ekonomik olamayan linyit zuhurları bulunmaktadır.Ancak ticari çalışmalar henüz başlamamıştır.J.1.3. AsfaltitĐl sınırlarımızda asfaltit rezervi yoktur.J.1.4. Bitümlü ŞistĐl sınırlarımızda bitümlü şist rezervi yoktur.J.1.5. HampetrolTürkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Karadeniz’de petrol aramasıiçin anlaşan BP’nin iki boyutlu yaptığı sismik araştırmalarda olumlu sonuçlar alınırsaüç boyutlu araştırma için gerekli çalışmalar yapılacaktır. Sinop açıklarında geniş çaplıjeolojik ve jeofiziksel araştırmalar yürüten BP’nin Norveç bayraklı R/V RamformChallenger isimli petrol arama gemisi çalışmaları sonucunda denizin tabanından4000 m derinliğinde iki kuyu açılmasına karar verilmiştir. Bu gelişme TPAO’nun uyduile yaptığı 1. araştırma ve iki boyutlu sismik araştırmanın ardından proje 3 boyutluolarak değerlendirilecektir. Karadeniz’deki petrol kuyu ve yatakları tespit edilerek, 2003yılı sonunda beklenen sonuçların olumlu çıkması halinde 2004 yılının ortalarına doğruilk kuyunun açılması düşünülmektedir(Milliyet Gazetesi, Temmuz 2003).J.1.6. DoğalgazĐlimizde doğalgaz rezervi ve kullanımı yoktur.J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)Đlimizde uranyum ve turyum rezervi yoktur.118
J.1.8. OrmanĐlimizin orman varlığı ile ilgili bilgi F.1.1. başlığı altında verilmiştir.Odun ilimizdeısınma amaçlı kullanılmaktadır.J.1.9. HidrolikĐlimizde dalga enerjisinden yararlanılmamaktadır. Bu konu hakkında çalışmayapılmamıştır.J.1.10. JeotermalĐlimizde jeotermal enerji kaynağı bulunmamaktadır.J. 1.11. GüneşĐlin günlük ortalama güneşlenme süresi Tablo J.1.’de verilmektedir.Tablo J.1. Đlin Günlük Ortalama Güneşlenme Süreleri (saat:dakika)METEOROLOJĐKYILLIKOCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA.ELEMANLARORT.Günlük Ortalama02:06 03:39 03:40 <strong>05</strong>.09 06:48 09:33 09:49 09:06 06:01 04:21 02:36 02:27 <strong>05</strong>:26Güneşlenme Süresi(Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü ,2006 )J.1.12. RüzgarTürkiye’de rüzgar potansiyelinin değerlendirilebileceği yerleşim birimleri ve rüzgarenerji verileri Tablo J.1’de verilmektedir. Buna göre; 10 metrede ortalama hızın ve 50metrede enerji miktarının en yüksek olduğu yerlerin başında, Bozcaada, Bandırma, Mardin,Çorlu, Çanakkale, Antakya, Bodrum, Sinop, Gökçeada ve Đnebolu gelmektedir (Boşgelmez vediğ., 1997).Tablo J.1 Türkiye’nin rüzgarlı yöreleri için rüzgar enerji verileri (Ültanır, 1996)Đstasyon10 m’deort.hız.m/sn10 m’demax.hız.m/sn10 m’deRüz. yoğ.W/m 250 m’deRüz. yoğ.W/m 2100 m’deRüz. yoğ.W/m 2200 m’deRüz. yoğ.W/m 250 m’deenerjiKWh/m 2 .ySinop 3.6 40.5 84 182 283 556 1594Bandırma 5.8 39.9 300 474 671 1124 4100Mardin 4.3 38.1 186 321 466 826 3000Çorlu 3.8 30.2 96 222 338 643 1900Çanakkale 3.9 35.4 92 2<strong>05</strong> 311 575 1800Antalya 2.7 38.7 39 80 124 253 701Bodrum 3.7 41.7 85 183 289 578 1603Bozcaada 6.2 43.3 317 675 944 1522 5900Gökçeada 3.5 35.2 69 193 308 613 1700Đnebolu 3.7 41.8 63 145 232 460 1270Ekoloji-I,1997119
Đlimizde yapılan 53 yıllık ölçümlere göre ortalama rüzgar hızı 4.3 m/s , en hızlıesen rüzgarın yönü batı-kuzeybatı, hızı ise 40.5 m/s’dir. Sinop ilinde uzun yıllar yapılanölçümlere göre hakim rüzgar yönü batı-kuzeybatı’dır. Bu yönden 5679 esmekaydedilmiştir. Batı-kuzeybatı’nın ardından güneydoğu 5383 esme ile ilin ikinci hakimrüzgar yönüdür. Đlimizde rüzgar enerjisinden yararlanılmamaktadır.Rüzgar yoğunluğunun alansal,zamansal dağılımı ve teknolojik koşullar dikkatealındığında ülkemizin güvenilir rüzgar enerjisi potansiyeli 12 milyar KWh/yıl olarakhesaplanmıştır.Rüzgar enerjisi halen kullanılmakta olan enerji kaynaklarından pahalı olsa da dış alımadayanmadığı için ülke ekonomisi açısından bir kazanç olarak kabul edilmelidir.Rüzgar enerjisi her ne kadar temiz bir enerji olsa da çevrede bazı olumsuzdeğişikliklerin olması kaçınılmazdır. Örneğin rüzgar türbinlerinin görsel ve estetikolumsuzlukları, gürültü yapması, kuş ölümlerine neden olması, 3 km’ye kadar radyo vetelevizyon alıcılarını karıştırması, haberleşmede parazitler oluşturması gibi <strong>etki</strong>ler sayılabilir.Diğer yandan rüzgar enerjisi, küresel ısınmaya ve <strong>çevresel</strong> kirlenmeye neden olan maddelerinsalınmasını önlemek suretiyle hava, su, toprak kirlenmesini azaltarak tüm ekosistemin verimliçalışmasına katkıda bulunmaktadır.J.1.13. BiyokütleĐlimizin geçim kaynakları arasında hayvancılık önemli bir yer tutmaktadır. Sinop ĐlTarım Müdürlüğü’nden alınan bilgiler doğrultusunda, Đlimiz sınırları içerisinde 113 169 adetsığır, 5694 adet manda, 120 152 adet koyun, 20 187 adet keçi, 409 400 adet tavuk, 13 420adet hindi bulunmaktadır.Sinop Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğünün Sinop Đlinin Ekonomik ve Ticari DurumRaporu’ndan alınan bilgilere göre; Đlimiz sınırları içinde 12 adet pirinç fabrikası, 8 adet unfabrikası, 3 adet süt ve süt ürünleri işleme tesisi, 2 adet tavukçuluk tesisi ve 6 adet balıkişleme tesisi bulunmaktadır.Çevre kirliliğine, kimyasal maddelerin yanı sıra organik maddeler de nedenolmaktadır. Dolayısıyla gıda sanayilerin faaliyetleri sonucunda oluşan organik madde içerikliatıklar çevre kirliliği yaratmaması için alınacak tedbirler değerlendirilirken bu atıklardanenerji elde edilebileceği ve ekonomik olarak değerli olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.Hayvan gübreleri ve bitkisel gıda atıklarının temiz enerji olarak geri dönüşümüçevremizin kirlenmesini önlemek ve enerji kaynaklarımızı geliştirmek açısındandeğerlendirilmelidir.120
J.2. Đkincil Enerji KaynaklarıJ.2.1. Termik EnerjiĐlimizde termik santral bulunmamaktadır.J.2.2. Hidrolik EnerjiĐlimizde hidroelektrik santral bulunmamaktadır.J.2.3. Nükleer EnerjiĐlimizde radyoaktif kaynak rezervleri ve türleri bulunmamaktadır.J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi ÜretimiDünya nüfusunun her geçen gün hızlanarak artması, endüstrileşme ve insanoğlunungeleneksel yaşam şartlarından kurtularak yaşam standartlarını yükseltmek istemesi, enerjiyeolan ihtiyacı hızlı bir şekilde arttırmaktadır. Bu durum, ülkeleri yeni enerji kaynaklarınınbulunma çalışmalarını yoğunlaştırmaya yöneltmiştir. Yeni ve temiz enerji kaynakları arasındayer alan jeotermal, güneş, rüzgar, dalga, gel-git ve biyogaz enerjileri günümüzde üzerindençok durulan ve araştırılan konular arasında yer almaktadır.Dünyada ilk biyogaz üretimi ile ilgili kayıtlar 1895 yılında Đngiltere’de geçmektedir.II. Dünya Savaşında Almanya ve Fransa’ da küçük çapta kullanılmaya başlanılmıştır.Hindistan’da 80.000’in üzerinde biyogaz üretim üniteleri bulunmaktadır. Dünya’da en çokbiyogaz üretimine sahip ülke Çin’dir.Biyogaz, organik maddelerin oksijensiz şartlarda biyolojik olarak parçalanması sonucuoluşan metan ve karbondioksit gazıdır. Biyogaz %55-65 oranında metan ve %35-45 oranındakarbondioksit içermektedir. Isıl değeri ortalama 23 000 kj / m 3 ’tür (Boşgelmez, ve diğerleri,1997). Biyogaz, sığır, koyun, keçi ve kanatlı havyan gübreleri, yem atıkları, yeşil bitkiler,saman , tarıma dayalı endüstrilerde oluşan atıklar gibi çözünemeye organik maddelerin metanve karbondioksite dönüşümü karışık mikrobiyolojik flora tarafından oksijensiz ortamdagerçekleştirilmektedir. Çözünemeyen organik maddeden, Hidroliz, Asetogenesis,Fermentasyon ve Metanogenesis olmak üzere dört aşama sonucunda metan ve karbondioksitgazı elde edilir. Metan gazının bu dört aşamalı üretimi esnasında oluşumuna <strong>etki</strong> edenparametreler; ortam sıcaklığı, ve pH değeridir.Canlı ağırlığına göre gübre verimi Tablo J.2’de, biyogaz üretimi ise Tablo J.3.’degösterilmektedir.121
Tablo J.2. Canlılara Göre Gübre Verimi (Alçiçek ve Demiruluş 1994)Canlı TürüCanlı ağırlığı (kg) (Canlı ağırlığının (Gübrede)%’sinde)Gübre Đdrar Kuru madde Organik maddeSığır 135-800 5 4-5 16 13Koyun 30-75 2 3 30 20Keçi 30-75 2 3 30 20Tavuk 1.5-2.0 4.5 25 17Đnsan 50-80 1 20 15Tablo J.3. Hayvan ve Bitki Atıklarıyla Alglerin Gaz Verimi Bakımından KarşılaştırılmasıHammaddeOrtalama gaz üretimi (l/kg Organik madde)Sığır gübresi (gübre+idrar) 250Koyun gübresi 200At gübresi 250Kanatlı Gübresi 460Mısır Samanı 410Pirinç Samanı 220Yeşil çayır otu 410Meyve atığı 350Algler 460(Alçiçek ve Demiruluş 1994)Bir sığırdan günde 9-13 kg gübre alındığı kabul edilirse, bundan 0.13 m 3 gaz eldeedilmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, 3-5 sığırı bulunan bir aile işletmesinde 8-10 m 3hacmindeki biyogaz ünitesi yardımıyla günde 1.5-2 m 3 gaz ve yaklaşık 100 lt fermente olmuşgübre üretilmektedir(Boşgelmez, ve diğerleri, 1997). Biyogaz üretiminden elde edilenfermente gübre, işlem görmemiş gübreye göre % 20-25 oranında daha verimli bir formadönüşmektedir. Fermantasyon sonucunda, azot ve fosforun daha küçük moleküllere yıkılmasıve bitkilerin bunları daha kolay kullanabilmesi fermente gübrelerinin veriminiyükseltmektedir. Örneğin bu özellikteki bir gübrenin kullanılması ile buğdayda %16,pancarda %25 verim artışı olduğu ortaya konulmuştur (Alçiçek ve Demiruluş 1994).122
J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre DağılımıSektörlerSanayi Ulaştırma DiğerSektörlerKonut veHizmetlerTarımEnerjiDışıElektrik EnerjisiTüketimi (GWh)Isıl Değer (K.cal/kg)BirimTaşkömürü(B.ton)Linyit(B.ton)Asfaltit(B.ton)Bitümlü Şist(B.ton)Odun(B.ton)Biyokütle(B.ton)Petrol(B.ton)Doğalgaz(M.m 3 )Hidrolik(GWh)Jeo.Elk.(GWh)Rüzgar(GWh)Jeo.Isı(B.Tep.)Güneş(B.Tep.)Bu konu hakkında bilgi elde edilememiştir.Kurulu Güç Kapasitesi(MW)J.4. Enerji Tasarrufu ile Đlgili Yapılan ÇalışmalarĐlimizde enerji tasarrufu ile ilgili çalışmaları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.1 – Sokak aydınlatmaları , orta refüjde birer direk atlanarak yapılmaktadır.2 – Kış aylarında dekoratif aydınlatmalar en düşük güçte kullanılmaktadır.3 – Köylerde 11W aydınlatma armatürleri kullanılmaktadır.4 – Elektrik faturalarında , halkı enerji tasarrufu konusunda bilinçlendirmek içinilanlar verilmekte , gelen broşürler halkın görebileceği yerlere asılmaktadır.123
K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐK.1. Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu EtkileyenEtkenlerĐlimizde sanayinin ekonomiye katkısı ağırlıklı olarak taş, toprak, orman ürünleri vetekstil sanayiine dayanmaktadır. Đlimizdeki sanayi alanlarının yer seçimi <strong>genel</strong>de hammaddenin bulunduğu alanlardan seçilmiştir.Đlimizde sanayiyi <strong>etki</strong>leyen en önemli faktörler ulaşım sorunudur. Bunun için Devlettarafından ihale edilmiş yolların biran önce bitirilmesi, ayrıca Organize Sanayi Bölgeleri ileKüçük Sanayi Siteleri için yeterli ödeneğin ayrılarak biran önce bitirilmesi ile büyük ölçüdeülke ekonomisine katkı sağlandığı gibi daha fazla istihdam imkanı sağlanacaktır.K 2. Genel Anlamda Sanayinin GruplandırılmasıĐlimizdeki sanayi kuruluşları 13 sanayi dalında (Toprak Sanayi, Tekstil Sanayi, OrmanÜrünleri Sanayi, Metal Sanayi, Gıda Sanayi, Hayvancılık Sanayi, Kireç Sanayi, Cam Sanayi,Balık Đşleme Sanayi, Tütün Đşleme Sanayi, Kimya Sanayi, Plastik Sanayi ve Süt ürünleriSanayi) faaliyet göstermektedir.Đlimizdeki bulunan Organize Sanayi Bölgeleri ile Küçük Sanayi Siteleri aşağıdakigibidir.Sinop Organize Sanayi BölgesiBoyabat Organize Sanayi BölgesiSinop Küçük Sanayi SitesiGerze Küçük Sanayi SitesiAyancık Küçük Sanayi SitesiBoyabat Küçük Sanayi SitesiK 3. Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı454035302520151<strong>05</strong>0453910785 541SĐNOP BOYABAT AYANCIK TÜRKELĐ GERZE DURAĞAN SARAYDÜZÜ ERFELEK DĐKMENŞekil K.1’de 2006 yılına ait ilimizdeki sanayi tesislerinin ilçelere göre dağılımını gösterilmektedir124
K 4. Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam DurumuĐlimizdeki Sanayi Tesislerinin sayısı ve işyerlerinde çalışan işçi sayısı 20<strong>05</strong> yıllarına aitdokümanlar şekillerde gösterilmektedir.10 ve Daha Fazla Elem an Çalıştıran Đşyerlerindeki Elem an Sayıları12001000800600400200099558<strong>05</strong>2812595140101849241Ağaç Cam Gıda Đmalat Kimya Metal Plastik Su Ürünleri Taş-Toprak TekstilŞekil K.2’de 2006 yılına ait ilimizde 10 ve daha fazla eleman çalıştıran iş yerlerindeki eleman sayılarınıgösterilmektedir10 ve Daha Fazla Eleman Çalıştıran Sanayi Kuruluşu Sayıları302520151<strong>05</strong>027865543341Ağaç Cam Gıda Đmalat Kimya Metal Plastik Su Ürünleri Taş-Toprak TekstilŞekil K.3’de 2006 yılına ait ilimizde 10 ve daha fazla eleman çalıştıran Sanayi Kuruluşlarının sayılarınıgösterilmektedir125
K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve EnerjiKullanımıĐlimizdeki sanayi kuruluşları <strong>genel</strong>likle toprak, tekstil ve orman ürünleri ağırlıklıolduğundan buralarda da teknolojiden daha ziyade emek-yoğun sistem kullanılmaktadır.Sanayi Sicil Belgesi almış firmaların yıllık işletme cetvellerinden tespit edilen enerjimiktarları listesi Tablo K.1.’de verilmektedir.Tablo K.1. Sanayi Tesislerinin Enerji MiktarlarıSıraNoAdı ÜnvanıKonuElektrikTüketimiDiğer EnerjiMiktarı(Kwh) Cinsi Ton1 Osmanlı BTB Cam Mozaik Tekstil ve Makine San.Đç ve Dış Tic.Ltd.Şti Cam 2.298.4<strong>05</strong>2 Atılganlar Ağaç Mamülleri Sanayi ve Tic. Lmd.Şti Ağaç 72.0003 Balıksan Balık Đşleme Sanayi ve Ticaret A.Ş. Su Ürünleri 1.3914 Betareks Metalize Đplik ve Ambalaj Sanayi A.Ş. Tekstil 69.3275 Boyabat tekstil Taşımacılık Turizm Gıda san. Ve Tic.Limited Şirketi Tekstil 3.4566Sinde Kim. Mad. Ve Mam.Mak.Đnş. Nakliyat Turizm Pazarlama Đç ve Dış Tic.A.ŞKimya 222.900Fuel-OilLPG453907 Açıkgözler Ağaç Sanayi ve Nakliyat Đthalat Đhracat ve Sanayi Tic. Ltd Şti Ağaç 1.5008 Yeni Ataklar Gıda Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş Gıda9 Akaş Ağaç Đşleri Gıda Teks. ve Plas. San Đnş. Hayv. S.market Đç ve Dış Tic.A.Ş. Ağaç ..10 Kaya Pen Plastik Sanayi ve Limited Şirketi Plastik 998.25011 Sinop Ağaç ve Mobilya Sanayi Hayvancılık Đç ve Dış Tic.Lmd. Şti Ağaç 7812 Lider BTB Cam Mozaik San. Ve Tic. Ltd Şti Cam 54.50013Türkeli Đnşaat Plastik Doğrama Cam ve Orman Ür. San Đç ve Dış Tic San Ltd.ŞtiPlastik 5.00014 Sinop Plastik Otomotiv Yan Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Plastik15 Kayıkçıoğlu Oto Ticaret A.Ş. Otomotiv 27.00016 Đncekaralar ABS Plst.Al.Doğ.Cam Orm.Ür.Đnş.Turz.Gıda Tem.San ve Tic.Ltd.Şti Plastik 36.75817 Zeyyat Kaya Ağaç18 Çetinkaya Un-Đrmik Gıda Đthalat Đhracat Anonim Şt. Gıda 146.40019Çelik Un San.Yem Gıda Tar. Ürün. Hayv. Gübre Nak.ve Paz.Đç ve DışTic.Ltd.ŞtiGıda 175.99320 Doğruöz Un ve Yem Sanayi Hayvancılık ve Turizm Tic.A.Ş Gıda 203.20021 Fabteks Tekstil Ürünleri ve Makinacılık Đthalat Đhracat San Tic Ltd Şti Tekstil22 Ayancık Mobilya ve Ders Araçları Üretim Pazarlama A.Ş Ağaç 25.060126
23 Kaptanoğlu Motorlu Araçlar Sanayi ve Ticaret Ltd Şti Otomotiv 14.66724 Dostlar Kum Çakıl Đnşaat Mütaahhitlik Đthalat Đhracat Sanayi ve Tic. Limd.Şti. Taş-Toprak 12.610 Motorin 2525 Vizyon Plastik Đthalat Đhracat Sanayi ve Ticaret A.Ş Plastik 345.60026 Mahmut Benk( Benk Gıda Đşletmesi ) Gıda 2.900 LPG 1,7527 Mehmet Hancı (Hancı Asansör) Đmalat 3.50028 Sinop Cam Sanayi ve Ticaret A.Ş Cam 723.62729 Özgül BTB Cam Mozaik Gıda Hayvancılık Oto B.Eşya San. Tic. Ltd Şti Taş-Toprak 230.280Fuel-OilLPG2.<strong>05</strong>030730 Sinop Un Yem Sanayi Nakliye ticaret Ltd Şti Gıda 772.55831 Sinop Çelik Sanayi Madeni Eşya ve Mobilya Sanayi ve Ticaret Ltd Şti Metal 11.30032 Sedef Gıda Pazarlama Ticaret Gıda 14.24433 Selami Şen (Şen Pastaneleri) Gıda 8.55034 Çoşkunoğulları Tekstil Konf. Petrol Ürünleri San. Ve Tic. Limited Şirketi Tekstil 3.89935 Berat Çivi Tel ve Metal Sanayi Ticaret Anonim Şirketi Metal 801.13036 Sinkaş Keten ve tekstil Ent. Tesisleri Tarım Gıda Mad. Üretim San ve Tic A.Ş. Tekstil37 Yılmaz Yazıcı - Çakılsan Taş-Toprak 390.00038 Keskin Kalıp Đmalat Sanayi ve Ticaret Lmd Şti. Metal 8239 Fora Deniz Gıda türizm Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Su Ürünleri40 Boyabat Kale Süt Gıda Ürünleri San. Ve Tic. Ltd. Şti Gıda 3.50041 Boyabat Çakır Un Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim şirketi Gıda 27.416 Motorin 2342 Baysun Su ve Nebati Ürünleri Değerlendirme Nakliyat Tic. Ve San. A.Ş Su Ürünleri 127.173Fuel-oilMotorin411,543 Đmamoğlu Çivi ve Tel Sanayi Ticaret A.Ş. Metal 665.959 Fuel-Oil …44 Tandoğan Toprak San.ve Tic.Đth.Đhr.Đnş.Har.Taah.Nakl.Paz.Ltd Şti. Taş-Toprak 510.34945 Başboy Başak Boyabat Toprak San.ve Tic.Đth.Đhr.Đnş.Taah.Paz.Ltd.Şti. Taş-Toprak 555.60746 Hisar Toprak Sanayi ve Ticaret Ltd Şti Taş-Toprak 856.62947 Beta Dış Ticaret ve Sanayi Đşletmeleri A.Ş. Tekstil48 Taciroğlu Orman Ürünleri Ticaret ve Sanayi A.Ş Ağaç 612.60049 Yaylaoğlu Toprak Sanayi - Đbrahim Yaylaoğlu Taş-ToprakKömürMotorinKömürMotorinKömürMazotTalaşOdun9401541.013717018428032750 Tandemir Đnşaat Taahüt Harfiyat Ticaret Ltd. Şti Taş-Toprak 10.64251 Mavi Deniz Deniz malzemeleri San.ve Tic. Ltd.Şti Đmalat 4.500 Kömür 252 Ayancık Orman Ürünleri San. Ve Tic. A.Ş. Ağaç127
53 Obi Tekstil Sanayi ve Dış Ticaret Limited Şirketi Tekstil54 Aslan Kiremit veTuğla Fabrikası Taş-Toprak 603.12<strong>05</strong>5 Bafralılar Đnşaat sanayi ve Ticaret Ltd Şti Taş-Toprak 15.000KömürMotorin802..56 Bartuğ Su Ürünleri Üretim Pazarlama Sanayi san. ve Tic. A.Ş. Đmalat57 Boyabat Boykisan Kireç Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Taş-Toprak 175.06958 Cansızoğlu Ticaret-Zeki cansızoğlu Đmalat 15.000KömürMotorin8314<strong>05</strong>9 Cebeciler Un Sanayi ve Ticaret Ltd.Şti Gıda 18.50060 Comartlar Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Gıda 461.53861 Çakıroğlu Toprak Sanayi ve Ticaret A.Ş Taş-Toprak 350.11862 Çelik Kiremit ve Tuğla Fabrikası Taş-Toprak 576.97063 Gençler Toprak Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Taş-Toprak 112.983KömürMotorinKömürMotorinKömürMotorin277114,91.469..6042864 Gökgözler Teknik Toprak Đml. Đnş.Paz.Ulaş.Đhr.Đth.San.ve Tic.Ltd. Şti Taş-Toprak 464.000 Kömür 62565 Has Toprak Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Taş-Toprak 4.840 Kömür …66 Huzur Blok Tuğla Đmalat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Taş-Toprak 377.60067 Karagözler Ticaret-Hüseyin Ünlübaş ve OrtağıKömürMotorin1.622..68 Küçükbaş Toprak Sanayi Đmalat Đnş.Müt.Hiz.Paz.Ul.Đth.Đhr.San.ve Tic.Ltd.Şti Taş-Toprak 169.884 Kömür 1.36269 Yılmazlar Blok Tuğla San. ve Tic. Đth. ve Đhr. Đnşaat Nakliye Pazarlama Ltd.Şti Taş-Toprak 564.20870 Sibal Plastik ve Su Ürünleri Değ. San. ve Tic. A.Ş Plastik 660.57071 Sütçüoğlu Toprak Sanayi ve Ticaret -Ömer Sütçüoğlu Taş-Toprak 116.04172 Şafak tuğla ve Kiremit Fabrikası-Nuh Tandoğan Taş-Toprak 228.27473 Tunç Toprak Sanayi-Yaşar Oruçoğlu Taş-ToprakKömürMotorinFuel-oilMazotKömürMotorinKömürMotorin2.<strong>05</strong>886,936930,6229..1.3726174 Yalçın Öztaban-Öztaban Mobilya Ağaç Sanayi Ağaç 4.12075 Altılar Tarım Gıda Temizlik Malz. Hayv. Taşımacılık Đnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti Gıda 146.55076 Emek Blok Tuğla Kiremit Fabrikası - Arif Yaylaoğlu Taş-Toprak 638.100 Kömür 85977 Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü Taş-Toprak 114.943 Fuel-oil 4578 Yaylaoğlu Çeltik Fabrikası Şaban Yaylaoğlu Gıda 82.16479 Güzelkent Cam Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Cam 5.34180 Ateş Tuğla Fabrikası Mahir Kabaoğlu Taş-Toprak 500.000MotorinKömür..1.18381 Sütçüoğlu Güneş Blok Tuğla Fabrikası Ömer Şütçüoğlu Taş-Toprak 37.719 Kömür 73482 Alper Saka - Zeybe Mutfak mobilya dekorasyon Ağaç 10.840128
83 Çağlar Toprak Sanayi - Atilla Çağlar Taş-Toprak 184.088 Kömür 2.51684 Untek Boyabat Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş Gıda85 Ufuk Toprak Sanayi Đmalat Đnş. Paz. Turz. Müt. Đth. Đhr. San. Ve Tic. A.Ş. Taş-Toprak 545.60086 Güven Toprak Sanayi ve Đml. Đnş. Paz. Turz Müth. Đth. Đhr. San. ve Tic. Ltd. Şti Taş-Toprak 1.022.300MotorinKömürMotorinKömür…1.379..2.98587 Dalyan Su Ürünleri ve Gıda Maddeleri San. ve Tic. Ltd. Şti Su Ürünleri 183.966 Fuel-oil 22588 Ayyıldız Bisiklet ve Arabaları Ltd. Şti Đmalat 2.25089 Yapı Toprak Sanayi-Hüseyin Barbarasoğlu Taş-Toprak 224.108 Kömür 3.35090 Özen Đnşaat Taahhüt Yapı Dekorasyon Ticaret Limited Şirketi Đmalat 1.20091 Gökaydın Gıda Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Gıda 1.80092 Oğuz Toprak Sanayi Sabri Öncü Taş-Toprak 178.49593 Sinop Persan Orman Ürünleri Nak. Đnşaat San. Ve Tic. Ltd. Şti Ağaç 1.20094 Can Kardeşler Su Ürünleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Su Ürünleri 209.11595 Onur Đnşaat ve Pazarlama A.Ş PlastikKömürMotorinFuel-OilMotorin1.104….8..96 Çetinler Ağaç Mamülleri Đnşaat Nakliyat Đç ve Dış Ticaret Limited Şirketi Ağaç 3.50097 Hayal Mobilya-Lokman Tatas Ağaç 22.00098 Yıldırım Ahşap Orman Ür. Tur. Taş. Mad. Đç Dış ve San. Ltd. Şti Ağaç 92.88099 Bizim Konfeksiyon Tekstil Taahhüt Sanayi ve Dış Ticaret Limited Şirketi Tekstil 69.846100 Çakır Toprak San. Đnş. Harf. Müt. Ve Eml.Nak.Oto Alım Satım Kom.Tuğla Paz.Kereste Đml. Đth.Đhr.Ltd.ŞtiTaş-Toprak 477.783KömürMotorin1.19676,19101 Onay Tekstil Taahhüt Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Tekstil102 Tandoğan Parke Kereste Đml. Đth. Đhr. Nak. Đnş. Harf. Taah. Tic. ve San. Ltd. Şti Ağaç 4.120103Gülebi Kardeşler Güven Unlu Mam.Gıda Turizm Tekstil Paz.San. Ve Tic. Ltd.ŞtiGıda 13.217 Motorin 7104 Boyabat Yıldız Toprak Sanayi Đmalat Đnşaat Pazarlama Turizm Müth.MadencilikĐthalat Đhracat ve Ticaret Limited ŞirketiTaş-Toprak 356.100 Kömür 1.1901<strong>05</strong> Bayazıt Đnşaat Taahhüt Sanayi ve Ticaret A.Ş. Taş-Toprak ..106 Gökhan Genç-Genç Tekstil Tekstil 89.000107 Tuğra Tekstil Turizm Đnşaat Sanayi Limited Şirketi Tekstil ..108 Venice Konfeksiyon Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Tekstil109 Đlkadım Entegre Orman Ürünleri Nakliyecilik Đnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti Ağaç 29.600110 Çelem Đnşaat Nakliyecilik Taahhüt Orman Ürünleri ve Hayvancılık Ltd. Şti Taş-Toprak 168.660111 Ali Konukçu Ağaç 15.227112Yaylaoğlu Toprak San.Đmalat Đnş.Nak.Paz.Tur.Müth.Mad.Đth.Đhr.San. veTic.Ltd.ŞtiTaş-Toprak129
113 Ateşler Orman Ürünleri Nakliyat Sanayi ve Ticaret Ltd.Şti Ağaç 560114 Modeks Tekstil Đç ve Dış Ticaret Ltd Şti Ayancık Şubesi Tekstil …115 Sinop Yağ ve Kimya Sanayi Đç ve Dış Ticaret A.Ş Su Ürünleri …116 Epsilon Tekstil Sanayi ve Dış Ticaret Ltd. Şti Tekstil ..117 Taşkınlar Gemi Sanayi ve Ticaret A.Ş. Metal …118 Tekpen Plastik Alüminyum Doğrama ve Tekstil Đmalat Sanayi ve Ticaret Ltd.Şti Plastik 9119 Battallar Kum Çakıl Đnşaat Taahhüt Nakliye Hayvancılık Ticaret Sanayi Ltd.Şti Taş-Toprak 16.017120 Sadıklar Soğuk Hava Tesisleri ve Su Ürünleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi Su Ürünleri 2.600121 Örsan Tekstil Sanayi A.Ş. TekstilFuol-OilKömür2040122 Sutaş Su Ürünleri Sanayi A.Ş. Su Ürünleri123 Yağtaş Yağ ve Kimya Sanayi Su Ürünleri124 Sürsan Su Ürünleri Sanayi ve Ticaret Limited şirketi Su Ürünleri(Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü 2006)K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan ÖnlemlerK.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava KirliliğiSanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirliliği konusunda herhangi bir çalışmayapılmamıştır.Đlimizdeki sanayi tesislerinin büyük ekseriyeti elektrikle üretim yapmaktadır. Ancak,yakma tesisi bulunan Tuğla, Cam ve Ağaç sanayinin kurutma ünitelerinde Kömür ve Fuel-Oilkullanılmaktadır.Đlimizde çimento fabrikası bulunmamaktadır.Đlimizde Asbest üretimiyle ilgili tesis bulunmamaktadır.Maden izabe ve asit fabrikalarından yayılan gazlarla ilgili herhangi bir çalışmayapılmamıştır.Đlimizdeki mevcut sanayi kuruluşlarında atık yakma tesisi bulunmamaktadır.130
K .6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su KirliliğiĐlimizdeki sanayi sektörlerinden, özellikle gıda sanayi içinde yer alan su ürünleriişleme tesislerinin kış aylarında faaliyetleri yoğunlaşmakta üretimleri esnasında oluşanorganik madde içerikli atıklar alıcı ortama direkt olarak verilmesi sonucunda su ve toprakkirliliğine neden olmaktadır. Bu sanayi tesislerinin arıtma tesisi kurmaları konusundaMüdürlüğümüzce gerekli çalışmalar yapılmakta olup, söz konusu işletmelerin arıtma tesisiyapımı hususunda Đş Termin Planı vermeleri için tebligatlar yapılmıştır. Bunun dışında ilimizsınırları içerisinde faaliyet gösteren evsel ve endüstriyel nitelikli atıksu arıtma tesislerinin, SuKirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun işletilmesi için işletmeler düzenli olarakdenetlenmektedir.Đlimizde atıksu oluşturan sanayi tesislerinin arıtma tesisleri durumu Tablo K.2.’deverilmektedir.Tablo K.2. Sinop Đlinde Atıksu Oluşturan Sanayi Tesislerinin Arıtma Tesisi DurumuĐşletmenin Adı ve AdresiTürüAtıksuMiktarı(m3/gün)ArıtmaTesisiDurumuDeşarj ĐzniVar/YokDeşarj YeriSadıklar Soğuk Hav. Tes. ve Su Ürün Tic. Ltd.Şti. Karaağaç Köyü Gevez Mh. Dikmen/ SĐNOP 5.14 20 Var Var AkarsuFora Deniz Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.Karaağaç Köyü Gevez Mh. Dikmen/ SĐNOPBoyabat Belediyesi Mezbahanesi KöprübaşıMevkii Çattepe Boyabat-SĐNOPCan Kardeşler Su Ürünleri San. ve Tic.A.Ş.Karaağaç Köyü Gevez Mh. Dikmen/ SĐNOPSÜRSAN Su Ürünleri San. ve Tic.A.Ş.Karaağaç Köyü Gevez Mh. Dikmen/ SĐNOPBAYSUN Su ve Nebati Ür. Değ.Nak.Tic. veSan. A.Ş. Karaağaç Köyü Gevez Mah. Dikmen/SĐNOPBALIKSAN A.Ş. Yaykıl KöyüGerze /SĐNOP5.14 150 Var Yok Akarsu5.6 70 Var Var Akarsu5.75.145.75.145.75.14125 Var Yok Akarsu150 Var Yok Akarsu100 Yok Yok Akarsu5.75.14 Var Yok DenizSĐBAL Plastik Sandalye Su Ürünleri San veTic. A.Ş. Lala Melikşah Köyü SĐNOP5.75.14 Yok Yok DenizDALYAN Su Ürünleri San. ve Tic. Ltd.Şti.Güzelceçay Mevkii Dikmen/SĐNOP5.75.1420Yok Yok Akarsu(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2006)K .6.3.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak KirliliğiĐlimizdeki mevcut Organize Sanayi Bölgeleri ile Küçük Sanayi Alanlarının yer seçimigerek Sanayi ve Ticaret Bakanlığı gerekse diğer Bakanlıklar ve ilgili kuruluşlarcaoluşturulan Komisyonlarca yapılmakta ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve ilgili Bakanlıklarcaonaylandıktan sonra Yatırım Programına alınarak faaliyet göstermektedirler.131
Bu nedenle; Đlimizdeki mevcut Organize Sanayi Bölgeleri ile Küçük Sanayi Sitelerininkapladıkları alanlarla ilgili döküm aşağıya çıkartılmıştır.Sinop Organize Sanayi Bölgesi100 hektarBoyabat Organize Sanayi Bölgesi 86 hektarSinop Küçük Sanayi Sitesi20 hektarGerze Küçük Sanayi Sitesi 52.000 m 2Ayancık Küçük Sanayi Sitesi 35.000 m 2Boyabat Küçük Sanayi Sitesi 120.000 m 2Yukarıda belirtilen gerek Organize Sanayi Bölgeleri gerekse Küçük Sanayi Sitelerininkapladıkları alanların toprak kirliliği hakkında yapılmış bir çalışması yoktur.K .6.4. SanayiTesislerinden Kaynaklanan Gürültü KirliliğiSanayi tesislerindeki gürültü tespiti konusunda yapılan ölçüm sonuçları Tablo K.3.’teverilmektedir.Tablo K.3. Sinop Đlindeki Sanayi Tesislerinde Yapılan Gürültü Ölçüm SonuçlarıĐşletme AdıOrtalama Gürültü Ölçüm Değeri (Leq-dBA)Taciroğlu Orman Ürünleri Tic. ve San. A.Ş. 77.3Fora Deniz Ürünleri San. ve Tic. A.Ş. 83.5Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2006Đşyerlerinde çalışanlar gürültüye sürekli maruz kaldığından psikolojik ve fizyolojikolumsuz <strong>etki</strong>leri giderebilmek için işletmeler gürültüyü azaltıcı veya önleyici tedbirleralmalıdır.K. 6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan AtıklarĐlimizde yapılan denetimler sonucu tespit edilen sanayi kuruluşlarına ait atıklarındurumu Tablo K.4.’te verilmiştir.132
Tablo-K.4. Sinop Đlindeki Sanayi Tesislerine Ait Atıkların DurumuĐşletmenin AdıSadıklar Soğuk Hav. Tes. ve SuÜrün Tic. Ltd. Şti.Atık Cinsi ve MiktarıSıvı (m 3 /gün)Katı(Endüst.+Evsel)20 Salyangoz Kabuğu : 7 ton/günBoyabat Belediyesi Mezbahanesi 70 Hayvansal Atık: 2 ton/günBertaraf ŞekliAtıksu Arıtma TesisindeArıtılmakta, Deniz Salyangozukabukları satılmaktadır.Atıksu Arıtma Tesisindearıtılmakta, katı atıklar Belediyenindepolama alanında bertarafedilmektedir.Can Kardeşler Su Ürünleri San.ve Tic.A.Ş.125 --- Atıksu Güzelce Çaya verilmekteSÜRSAN Su Ürünleri San. veTic.A.Ş.150 Atıksu Güzelce Çaya verilmekteBAYSUN Su ve Nebati Ür.Değ.Nak.Tic. ve San. A.Ş.100 ---- Atıksu Güzelce Çaya verilmekteĐl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2006K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum PlanıĐlimizdeki sanayi tesislerinin Acil Eylem Planları bulunmamaktadır. Sanayi ve TicaretBakanlığınca 1990 Yılında SÖKSA A.Ş. Kaynak Saptama Çizelgelerine alınmış olup, ilgilikuruluş daha sonra 1993 yılında kapanmıştır. Ancak Đl Sivil Savunma Müdürlüğünün06.<strong>05</strong>.2002 Tarih ve 101 Sayılı yazılarında Đl Koordinasyon Kurulu Toplantısında Đlimizdefaaliyette olan 100 kişinin üzerinde personel çalıştıran ÖRSAN A.Ş.nin Sinop Fabrikası ileSĐNOP CAM Sanayi Fabrikalarının Sivil Savunma kapsamına alındığı belirtilmektedir.Ancak Đl Sivil Savunma Müdürlüğünden adı geçen kuruluşların Acil Eylem Planları Sanayi veTicaret Đl Müdürlüğüne intikal ettirilmemiştir. (Planlar Sivil Savunma Müdürlüğünce takipedilmektedir.) Sanayi Sicil Belgesi talebinde bulunan kuruluşlar 2941 Sayılı Seferberlik veSavaş Hali Kanunu çerçevesinde gerektiğinde üretim tesislerini kullandıracaklarına dairSanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğüne Taahhütname vermektedirler.133
L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞMEL.1. AltyapıL.1.1.Temiz Su SistemiSinop Đl Merkezine verilen içme suyu Erfelek ve Bektaşağa’dan sağlanmakta olupyetersiz kalmaktadır. Şehir suyu şebekesinin uzunluğu 57.000 m olup bunun 37.000 m ‘siishale hattı 20.000 m’si içme suyu şebekesidir. Bu şebekede 3 adet terfi merkezibulunmaktadır. Özellikle yaz aylarında sarfiyatın artması ve kaynaklardaki azalma nedeniylesu sıkıntısı görülmektedir. Đçme suyunun yeterli hale getirilmesini sağlamak amacı ile SinopĐçme Suyu Projesi 1993 yılı yatırım programına alınarak ihalesi yapılmıştır.Ayancık Đlçesinde içme suyunun yeterli hale getirilmesini sağlamak amacı ile AyancıkĐçme Suyu Projesi 1992 yılı yatırım programına alınarak ihale yapılmış, 1994 yılındabitirilmiştir. Özellikle yaz aylarında, içme suyu yetersizliğine karşı su kuyularıkullanılmaktadır.Boyabat ilçesinde, içme suyu şebekesinin yenilenmesi ve içme suyunun yeterli halegetirilmesini sağlamak amacı ile, Boyabat Đçme Suyu Projesi, 1993 yılında yatırımprogramına alınmış, 1997 yılında da tamamlanmıştır.Dikmen Đlçesinin içme suyu ihtiyaca cevap vermemekte, özellikle yaz aylarındamevcut kaynakların azalması sebebi ile ilçede su sıkıntısı çekilmektedir.Durağan Đlçesinde içme suyu şebekesi, 1984 yılında değiştirilmiş olup, iki adetkuyudan içme suyu elde edilmektedir. Đçme suyu projesi, yetersiz durumda olup sağlıklı dadeğildir. Đlçenin içme suyu şebeke inşaatı projesi, hazırlık çalışmaları,1998 yılı yatırımprogramına alınmıştır.Erfelek Đlçesi içme suyu şebekesinin uzunluğu, 4760 m olup iki adet terfi merkezi veçeşitli çaplardaki borulardan oluşmaktadır. Đçme suyu Abanoz mevkiinin yaklaşık 3 kmuzağından geçmektedir. Đçme suyu şebeke inşaatı, 1998 yılında yatırım programına alınmıştır.Gerze Đlçesinde içme suyu şebekesi ve ishale hattı yeni yapılmıştır. Şebeke uzunluğu,3800 m, terfi hattı uzunluğu 7 km’dir. 6 adet motopomp bulunmaktadır.Saraydüzü Đlçesine içme suyu şebeke ile getirilmiş olmasına rağmen yeterli durumdadeğildir. Bilhassa yaz aylarında, ilçede su sıkıntısı çekilmektedir.Türkeli Đlçesinde içme suyu isale hattı yenilenmiş olup ilçenin ihtiyaçlarına cevapverecek niteliktedir.134
L.1.2. Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma SistemiĐlimiz merkezde eski yerleşim alanlarını kapsayan bir kanalizasyon sistemi vardır.Ancak, yeni imara açılan yerleşim alanlarında fosseptik çukurları açılmaktadır.Đl merkezinde, kanalizasyon şebeke uzunluğu 39000 m. olup, şebekenin 6 adet terfimerkezi bulunmaktadır.Atık sular, kuzey yönde 3 noktadan olmak üzere açıktan denize deşarjedilmektedir.Gecekondu önleme bölgesinde ise terfi merkezi bulunmadığından atık sular, cazibe iledenize akıtılmaktadır.Sinop ili ve Đlçelerinin kanalizasyon ve atık su altyapı durumu Tablo L 1.’deverilmiştir.135
BelediyeninAdıSinopBelediyesiAyancıkBelediyesiBoyabatBelediyesiDikmenBelediyesiDurağanBelediyesiErfelekBelediyesiGerzeBelediyesiTürkeliBelediyesiSaraydüzüBelediyesiTablo L.1. Sinop Đl ve Đlçelerinin Kanalizasyon Ve Atıksu Altyapı DurumuNüfus AtıksuDebisiMevcut Atıksu Sorunları Atıksu altyapı ile ilgili mevcut proje durumu Mevcut atıksu altyapı durumu(kanalizasyon, deniz deşarjı, arıtmatesisi v.b. )30.502 52 (lt/sn) Arıtma tesisi olmayışı ve illerbankası tarafından yürütülenatıksu altyapı projesinin ödenek yetersizliği nedeniylebitirilemeyişi10.919 20 lt/sn Arıtma tesisi olmayışı, kanalizasyon ve yağmursuyu hatlarınıniyi kullanılmaması sonucu yağlanma ve tıkanıklık problemlerioluşmaktadır.Vidanjör ve kanal açıcıya ihtiyaç duyulmaktadır.24.681 40 lt/sn Anakollektör ve Esentepe mah.’nin kanalizasyonu için 2002 yılıfiyatları ile 324.385.907.640 TL.’na ihtiyaç vardır. Belediyeninimkansızlıkları nedeniyle bu projelertamamlanamamıştır.Arıtma tesisi de bulunmamaktadır.1402 Lt/sn Arıtma tesisinin olmayışı ve kanalizasyon şebekesininyetersizliğiĐllerbankası tarafından hazırlanan Kanalizasyon vearıtma tesisi yapımı projesi 1998 yılından beri devametmektedir.Dolay-Aşağıköy-Pazarcık yerleşim alanlarınınkanalizasyon projesi hazırlanmıştır.Arıtma ve deşarjsistemi ile ilgili Đ.T.Ü tarafından hazırlanan proje ihaleedilememiştirAnakollektör ve Esentepe mahallesinin kanalizasyonşebekesi ve arıtma tesisi projesi vardır.Kanalizasyon projesi yapılmış ancak MahalliĐdarelerden yeterli yardım gelmemiştir.Şehir merkezinin %95’lik bölümününatıksuyu kanalizasyon sistemiyletoplanarak bir noktadan denize deşarjedilmektedir.Kanalizasyon şebekesinin %99’lukkısmı tamamlanarak Stayumunarkasında yapılan keson kuyularabağlanmıştır.Atıksu alt yapısı %80kanalizasyondur.Đlçe merkezinin 2/4’nün bağlantısıyapılmıştır ancak selden dolayıtahipler vardır. Akarsuya deşarjedilmektedir.9725 50 lt/sn Mevcut kanalizasyon sistemi çok eski olup, zaman zamantıkanmalar olmaktadır. Đlçemizde yağmur suyu drenaj sistemiolmadığından aşırı yağışlarda taşkın ve su basması olmaktadır.Arıtma tesisi de bulunmamaktadır.3656 4 lt/sn Arıtma tesisinin olmayışı ve kanalizasyon sistemininyetersizliği10.013 16 lt/sn Arıtma tesisinin olmayışı ve kanalizasyon sistemininyetersizliği6977 30 lt/sn Arıtma tesisinin olmayışı ve kanalizasyon sistemininyetersizliği3407 54029m 3 /yılĐl ve Đlçe Belediyeleri, 2004Daha uzun süre hizmet edebilecek kanalizasyon şebekesiihtiyacı ve arıtma tesisi olmayışı, kanalizasyon şebekesindeTelekom ve Tedaşın çalışmaları problemleri2002 Temmuz ayında aşırı yağışlar nedeniyle ilçemerkezinde kanalizasyon şebekesinde yer yertıkanmalar ve patlamalar olmuştur.Bu nedenle bazıcadde ve sokakların drenaj ve kanalizasyon projesi vemaliyet bedelleri çıkarlmıştır.Belediyenin öz kaynaklarının çok kısıtlı oluşundandolayı atıksu altyapısına yönelik projeoluşturulamamıştır.Atıksu altyapı ile ilgili mevcut projesibulunmamaktadır.Kanalizasyon hattı olmayan bölgelerde kanalizasyonşebekesi çalışması ve arıtma tesisi projesi vardır.Kanalizasyon şebekesinin %99’lukkısmı mevcut olup atıksu Gökırmağadeşarj edilmektedir.Atıksu alt yapısı kanalizasyon sistemive foseptik çukuru şeklindedir.Atıksu alt yapısı %80 kanalizasyon%20 foseptiktir.Kanalizasyon sisteminin %65’likkısmı tamamlanmış olup atıksulardenize deşarj edilmektedir.136
L.1.3. Yeşil AlanlarĐl merkezinde Sinop Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü, park ve çocuk oyunalanı, yeşil alan ve çevre düzenlemeleri, cadde ve meydanları yeşillendirme ve ağaçlandırmaçalışmalarını yürütmektedir. Benzer çalışmalar ilçe belediyelerince de sürdürülmektedir.L.1.4. Elektrik Đletim HatlarıTEĐAŞ’a ait Sinop, Ayancık ve Boyabat Đlçelerinde indirici trafo merkezleribulunmaktadır. Bu indirici merkezlerinden Sinop TM ve Ayancık TM 154 kV ana iletim hattıile Bafra ve Küre üzerinden ring sistemine dahildir. Boyabat TM ise Vezirköprü ve Taşköprü154 kV ana iletim sistemi üzerinden ring sistemine dahildir. Ancak Boyabat TM ‘ nin 154 kVüzerinden Sinop ve Ayancık TM ile bağlantısı yoktur.L.1.5. Doğalgaz Boru HatlarıĐlimizde doğalgaz hattı bulunmamaktadır.L.2. UlaşımL.2.1. KarayollarıSinop Đl merkezi çevre merkezlere ve diğer bölgelere üç devlet yolu ile bağlıdır.Ayancık-Türkeli ekseni ile Batı Karadeniz bağlantısı Boyabat-Taşköprü ekseni ile Kastamonuve Đstanbul bağlantısı Gerze-Bafra-Samsun ekseni ile de Ankara ve Đç Anadolu Bağlantısıkurulmaktadır.Đlimizdeki Devlet ve Đl yolları uzunluğu Tablo L.2.’de yer almaktadır.Tablo L.2. Đlimizdeki Devlet ve Đl Yolları UzunluğuYol Satıh Cinsi Sati Kaplama Parke Stabilize Toplam (km)Devlet Yolu 339 0 0 339Đl Yolu 233 1 33 267TOPLAM 606(Karayolları 78. Şube Şefliği, 2006 )Sinop Đlinde Devlet ve Đl yolları üzerindeki trafik yükü Tablo L.3.’de verilmektedir.Tablo L.3. Sinop Đlinde Devlet ve Đl Yolları Üzerindeki Trafik YüküTAŞIT (adet-km) Yük (ton-km) Yolcu (kişi-km)Toplam D. Yolu Đl yolu Toplam D. yolu Đl yolu Toplam D. Yolu Đl yolu143332 126406 - 423907 423907 - 368625 368625 -(Karayolları 78. Şube Şefliği, 2006)137
Sinop Đli Devlet yolları yıllık ortalama günlük trafik değerleri Tablo L.4.’deverilmektedir.Tablo L.4. Sinop Đli Devlet Yolları Yıllık Ortalama Günlük Trafik DeğerleriYolun Adı km Otomobil Otobüs Kamyon Treyler ToplamTreylerYüzdesiAğır TaşıtYüzdesiÇatalzeytin-Türkeli 9 464 14 289 1 768 0% 38%Türkeli-Ayancık 37 464 14 289 1 768 0% 38%Ayancık- (Sinop-Gerze)Ayr.-53 464 14 289 1 768 0% 38%Sinop- (Sinop- Gerze)Ayr. 5 1509 93 549 16 2167 1% 26%(Sinop-Ayancık)Ayr.-(Sinop-Gerze)Ayr.(Sinop-Boyabat) Ayr.-GerzeGerze-(Sinop- Samsun) ĐlSınırı7.Bölge Hd.-(Boyabat-Sinop) Đl Sınırı(Boyabat-Sinop)Đl Sn.-(Saraydüzü-Durağan)Ayr.(Saraydüzü-Durağan) Ayr.-DurağanDurağan- (Sinop-Samsun)Đl Sınırı(Sinop-Gerze)Ayr.-Boyabat(030-06)D.Y.Ayr.-SaraydüzüSaraydüzü- (Sinop-Çorum)Đl Sınırı(Karayolları 78. Şube Şefliği, 2006)20 1509 93 549 16 2167 1% 26%15 1049 70 388 11 1518 1% 26%31 1049 70 388 11 1518 1% 26%22 998 61 584 85 1728 5% 39%8 1159 51 631 57 1898 3% 36%26 816 21 456 20 1313 2% 36%9 837 26 380 23 1266 2% 32%63 861 59 372 9 1301 1% 29%21 177 1 82 0 260 0% 32%25 177 1 82 0 260 0% 32%L.2.1.2. Ulaşım PlanlamasıSinop ilinde mevcut durum araç trafiğini kaldıramayacak boyuttadır. Şehir merkezindeözellikle mesai giriş ve çıkışlarında trafik yoğun olmakta ayrıca otolar için park sıkıntısıyaşanmaktadır. Yayalar için planlanan kaldırımların genişliğinin dar olması da yayalarıncaddeleri kullanmasına neden olmakta bu durum trafik akışını engellemektedir. Đlimizde trafikakışını ve yayaların can güvenliğini düşünerek Sakarya caddesi ve diğer caddelerde tek yönlü138
trafiğe izin verilmiş ve dolmuşların duraklar haricinde indirme-bindirme yapmasıengellenmiştir.L.2.1.3. Toplu Taşım SistemleriSinop’ta toplu taşımacılık dolmuş minibüsler ve halk otobüsleri ile yapılmaktadır.Bununla birlikte özel taşıt sayısı oldukça fazladır.L.2.1.4. Kent Đçi YollarKent içi yolları trafik ihtiyacını karşılamamaktadır. Araç sayılarının da hızla artmasıtrafik sıkışıklığını arttırmaktadır.L.2.1.5. Araç SayılarıĐlimizdeki araç sayılarına ait bilgiler C.1.2.5. Trafikten kaynaklanan Emisyonlarbaşlığı altında verilmiştir.L.2.2. DemiryollarıL.2.2.1. Kullanılan Raylı SistemlerĐlimizde hafif metro, metro, banliyö ve tramvay gibi raylı ulaşım sistemleribulunmamaktadır.L.2.2.2. Taşımacılıkta DemiryollarıĐlimizde demiryolu ağı mevcut değildir.L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir TaşımacılığıL.2.3.1. LimanlarSinop Limanı deniz taşımacılığı açısından faal bir konumda değildir. Sinop Đlinin diğerillere bağlayan karayolu ağının elverişsiz olması ve Sinop Đl merkezi yakın çevresinde ithalatve ihracata dayalı üretim yapan işletmelerin olmaması, Deniz ticaretini <strong>etki</strong>leyen faktörlerinbaşında gelmektedir.Tablo L.5’te Sinop Limanına kayıtlı deniz araçları ve gemi adamı sayıları ile son üçyıla ait istatistiki bilgiler verilmiştir.139
Tablo L.1. Sinop Limanı Đstatistiksel Bilgileri.ĐŞLEM ADI 2002 YILI 2003 YILI 2004 YILI 20<strong>05</strong> YILIPersonel durumu 3 Personel 3 Personel 2 Personel 3 PersonelLimana kayıtlı Tescilli 34 35 90 119deniz araçları Tescilsiz 386 401 351 642Kayıtlı gemi adamı sayısı 684 709 764 427Gelen-gidengemi sayısıT.C.BayraklıBalıkçı 70 72 114 110Diğer 2 2 8 7Yabancı bayraklı 4 2 11 2Limandan yapılan ihracat (ton) - - -Limandan yapılan ithalat (ton) 657 875 1107 -Gemi adamı cüzdanı 20 25 58 146Verilen hizmetlerDenize elverişlilik belgesi 55 56 99 119Ölçü belgesi 48 54 67 95Telsiz ehliyeti- - 18 65Amatör denizci ehliyeti - 4 4 31Yapılan işlemler sonucu tahsil edilen harçtoplamı TL.)2.659.860.0003.041.850.0007.794.358.000Yatırımlar - - - -(Sinop Liman Başkanlığı, 2006)L.2.3.2. TaşımacılıkYerli ve yabancı bandrollü yük gemileri ile yabancı bandrollü yolcu gemileri SinopLimanına uğramaktadır.L.2.4. HavayollarıĐlimizde havaalanı bulunmakta olup sadece askeri amaçlı kullanılmaktadır.140
L.3. HaberleşmeSinop ilinde telefon abone sayısı 63.180, araç telefonu sayısı 113 ve ankesörlü telefonmakinesi sayısı 335 rakamına ulaşmıştır. Đlimizde telefon yoğunluğu % 27 olup, 100 kişiyedüşen telefon sayısı Sinop merkezde % 44, ilçelerde % 32, kırsal alanda % 20’dir. Kırsalalandaki Telekom Hizmetlerine bakıldığında Beldelerin ve köylerin % 100’ünde telefonbağlantısı sağlanmıştır.L.4. Đlin Plan DurumuSinop Đl sınırları içinde Kentsel Yenileme Alanı yoktur. Sokak koruma alanlarınınkoruma emsali Đmar Planları yaptırılmaya başlanmış olup, Çevre Düzeni Planıbulunmamaktadır. Özellikle Sinop Şehir Merkezi yakın çevresi (Yarımada, Akliman veSamsun yolu güzergahı ) güzelliklerin korunması için en kısa zamanda “Çevre DüzeniPlanı’nın” yaptırılması gerekmektedir.L.5. Đldeki Baz ĐstasyonlarıSinop Đli ve Đlçelerinde Turkcell, Telsim, Aycell, Aria haberleşme şirketlerine ait çoksayıda baz istasyonu bulunmakta olup, Telekomünikasyon Kurumu Samsun BölgeMüdürlüğü’nce Müdürlüğümüze gönderilen baz istasyonları kurulma aşamasındadeğerlendirilerek Mahalli Çevre Kurulu Toplantılarında incelenmektedir. Sinop ŞehirMerkezindeki baz istasyonları Tablo L.5’te verilmektedir.Tablo L.5. Sinop Đlindeki Baz ĐstasyonlarıSıraNo Đşletmeci Unvanı Sistem Adresi Đlçe ĐlKati OnayTarihi1- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Boyabat TT A.Ş.Binası Boyabat Sinop 17.07.20022- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Topalçam Mudurnu Tesisleri Merkez " " 17.07.20023- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Boyabat Organize Sanayi Bölgesi Boyabat " " 18.07.20024- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Boyabat TT A.Ş.Binası Boyabat " " 18.07.20025- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. T.T.A.Ş. Binası Korucuk Merkez " " 26.08.20026- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş.Radarüstü Altı Belediye RadyoVericileri Arkası Merkez " " 26.08.20027- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Belediye Đtfaiye Garajı Gerze " " 26.08.20028- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş.Korucuk Tepesi YukarıköyMah.No:24 Merkez " " 18.10.20029- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Çay Boğazı Mevkii 29. Ada Türkeli " " 18.10.200210- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş.Bayraktar Cad.Belediye GarajıHamidiye Mah. Gerze " " 18.10.200211- Teleon Reklamcılık ve Filmcilik San. Adatepe Mah. Merkez " " 19.03.200312- Star Televizyon Hiz.A.Ş. Adatepe Mah. Merkez " " 19.03.200313- Satel Sabah TV Prodüksiyon A.Ş. Adatepe Mah. Merkez " " 19.03.200314- AKS Televizyon Reklamcılık Adatepe Mah. Merkez " " 21.03.200315- Levent Radyo TV Yayıncılık Tic. A.Ş. Adatepe Mah. Merkez " " 14.03.200316- Sinop Đl Telekom Müd. Saraydüzü TT.Binası Saraydüzü " " 01.04.200317- Sinop Đl Telekom Müd. Dikmen TT Binası Dikmen " " 01.04.2003141
18- Yeni Dünya Đletişim A.Ş. Adatepe Mah. Merkez " " <strong>05</strong>.<strong>05</strong>.200319- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş.Belediye Su DeposuTV.Vericileri Mevkii Merkez " " 19.08.200320- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş.Ada Mah.Zeytinlik Yolu PaşaTabyaları No:113 Merkez " " 19.08.200321- Denizcilik Müsteşarlığı SĐNOPMeydankapı Mah. DenizcilerYolu No:12 Merkez " " 19.08.200322- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş.Gelincik Mah.Ahmet MuhipDranas Cad. No:70 Merkez " " 19.08.200323- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş. Kefevi Mah.Kaynak Sok.No:25 Merkez " " 19.08.200324- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş. Sakarya Cad.Bahadır Sok.No:2 Merkez " "25- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. TT A.Ş. Binası Merkez " " <strong>05</strong>.09.200326- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş.Koçcuaz Köyü Köy Asfaltı YanıLala Melikşah Merkez " " <strong>05</strong>.09.200327- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Salavat Mevkii Göktaş Mah. Erfelek " " 12.09.200328- Aycell Haberleşme ve Pazarlama A.Ş.Atatürk Cad. Uğur MumcuMeydanı Sinop Baş<strong>müdürlüğü</strong> Merkez " " 12.09.200329- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Belediye TV Vericileri Mevkii Ayancık " " 02.10.200330- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Göktaş Mah. Durak Mevkii Erfelek " " 02.10.200331- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. TRT Vericileri Mevkii Türkeli " " 02.10.200332- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Akgüney Köyü Dikmen " " 02.10.200333- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş.Düzköy Cayla Mah.Aktaş TepesiGüzelkent Türkeli " " 02.10.2003Düzköy Cayla Mah.Aktaş Tepesi34- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş.Düzköy Düzköy Sinop 06.10.200335- Denizcilik Müsteşarlığı SĐNOP Yalı Mah.Hükümet Cad. No:3 Ayancık " " 28.10.200336- TRT Ankara Bölge Vericiler Kızılkaya TV Đstasyonu Ayancık " " 14.10.200337- TRT Ankara Bölge Vericiler Ayaz TV Đstasyonu Türkeli " " 14.10.200338- Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. TT A.Ş. Binası Durağan " " 06.02.200439-Aycell Haberleşme ve PazarlamaA.Ş.Türk Telekom Binası Türk Telekom Binası Boyabat " " 25.02.200440- Yeni Yayıncılık ProdüksiyonAda Mah. Feneryolu Belediye soyolu deposu yanı Merkez Sinop 18.02.20<strong>05</strong>41- Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş Atatürk Cad.T.T.A.Ş. Binası Merkez Sinop 18.02.20<strong>05</strong>42 Samanyolu Yayıncılık Hiz.A.Ş.Ada Mah.Feneryolu Belediye TV.Vericileri Mevkii Merkez Sinop 10.02.20<strong>05</strong>43 MNG TV Yayıncılık A.Ş. Ada Mah.Su Deposu Merkez Sinop 02.02.20<strong>05</strong>44 AVEA Đletişim Hizmetleri A.Ş. Drenaz TRT Vericisi Soğuksu Boyabat Sinop 15.08.20<strong>05</strong>45 Samanyolu Yayıncılık Hiz.A.Ş. Saat Kulesi Çay Bahçesi Yanı Boyabat Sinop 17.08.20<strong>05</strong>46 Samanyolu Yayıncılık Hiz.A.Ş. Saat Kulesi Çay Bahçesi Yanı Boyabat Sinop 17.08.20<strong>05</strong>47 AVEA Đletişim Hizmetleri A.Ş.Sinop TEDAŞ Merkez Ana DepoMüdürlüğü Merkez Sinop 15.08.20<strong>05</strong>48 AVEA Đletişim Hizmetleri A.Ş. Çiftlik Köyü Ağceli Mahallesi Merkez Sinop 15.08.20<strong>05</strong>49 Aycell Haberleşme ve Pazarlama Turkcell Kulesi Yanı Türkeli Sinop 15.08.20<strong>05</strong>50Aycell Haberleşme ve PazırlamaHiz. Türk Telekom Depo Arazisi Durağan Sinop 15.08.20<strong>05</strong>51A.Yapım Televizyon ProgramcılıkA.Ş. Saat Kulesi Çay Bahçesi Yanı Boyabat Sinop 07.09.20<strong>05</strong>52 Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş.Sakarya Cad. Hal Sok.No:18Aygaz Bosch Bayii Merkez Sinop <strong>05</strong>.09.20<strong>05</strong>53 Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Esentepe Mah.6.Sok.No:20 Boyabat Sinop 06.09.20<strong>05</strong>Boyabat Kargı Yolu Doğuca54 Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Köyü Göve R/L Boyabat Sinop <strong>05</strong>.09.20<strong>05</strong>55 Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Göve R/L Đstasyonu Göve Boyabat Sinop 06.09.20<strong>05</strong>Yaylacılı Köyü Çalha Mah.56 Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş. Hacımehmet Tepesi Saraydüzü Sinop 06.09.20<strong>05</strong>142
57 Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş.Yaylacık Köyü Edecek Mah.Hacı Mehmet Tepesi Saraydüzü Sinop <strong>05</strong>.09.20<strong>05</strong>Gemi Yanı Mah.100K03aII Pafta58 Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. 22 Ada 8 Nolu Parsel Türkeli Sinop <strong>05</strong>.09.20<strong>05</strong>59 Turkcell Đletişim Hiz.A.Ş. Belediye TV Vericileri Merkez Sinop <strong>05</strong>.09.20<strong>05</strong>60DTV Haber ve Görsel YayıncılıkA.Ş. Adatepe Mah. Merkez Sinop 23.09.20<strong>05</strong>61 Telsim Telekomünikasyon Hiz.A.Ş.Samsun Sinop Yolu KorucukMuhtarlığı YanıMerkez Sinop 25.11.20<strong>05</strong>(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü-2006)143
M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUSM.1. Kentsel ve Kırsal PlanlamaM.1.1. Kentsel alanlarM.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna EtkileriSinop Đli Karadeniz Bölgesinde kuzeye çıkıntı yapan Boztepe Yarımadası üzerinde üçtarafı denizlerle kaplı ve yaklaşık 6 km uzunluğunda bir yarımada üzerinde bulunan coğrafisemer üzerine yerleşmiştir. Sinop 41-42 0 Kuzey enlemlerinde 34-35 0 Doğu boylamlarıarasında yer almaktadır. Sinop ili Türkiye’nin en kuzey noktasında bulunmaktadır. Đlin doğuve güneydoğu sınırlarında Samsun ili, batı sınırında Kastamonu ili, güney sınırında ise ÇorumĐli yer almaktadır. Đl merkezinin gelişimi Gelincik mahallesindeki heyelandan olumsuz olarak<strong>etki</strong>lemektedir.M.1.1.2. Kentsel Büyüme DeseniĐlin deniz kıyısı toprakları yaklaşık 175 km uzunluğunda olup, yüzölçümü 5842km 2 ’dir. Sinop Đli’nin kuzeyinde Merkez ilçesi, batısında Ayancık ve Türkeli, güneyindeBoyabat ve Durağan, doğusunda ise Gerze Đlçeleri bulunmaktadır. Sinop’un Merkez Đlçesi ilebirlikte toplam 9 ilçesi, 6 bucağı, 424 köyü vardır. Sinop ilinde yerleşik alanlarda kişi başınadüşen yeşil alanlar 7 m 2 /kişi’den azdır. Gelişme alanlarında ise 7 m 2 /kişi’den fazladır. Sinopmerkezi ve mücavir alan sınırlarının 611 hektarı planlıdır.M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme AlanlarıKentin 2390 hektarında 1/5000 ölçekli Nazım Đmar Planı, 611 hektarının 1/1000ölçekli Uygulama Đmar Planı bulunmaktadır. Ancak, henüz Çevre Düzeni Planıbulunmamaktadır; acilen yapılması gerekmektedir.M.1.1.4. Kentsel Alanlarda YoğunlukĐl Merkezinde eski yerleşik alanlı nüfus yoğunluğu 350-400 kişi/ha’dır.M.1.1.5. Kentsel Yenileme AlanlarıSinop Đl sınırları içinde kentsel yenileme alanı yoktur. Sokak koruma alanlarınınkoruma emsali Đmar Planları yaptırılmaya başlanmıştır.M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer SeçimiSanayi alanının kentleşme sürecine <strong>etki</strong>si olmamıştır. Sanayi alanı mücavir alan içindeyer almaktadır.144
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli AlanlarĐlimizde bulunan tarihi, kültürel, arkeolojik ve turistik alanlar Tablo M.1.’deverilmiştir.Tablo M.1. Đlimizde Bulunan Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar1- Müzeler Sinop MüzesiSinop Kalesi2- KalelerBoyabat Kalesi3- Çeşmeler Şehitler ÇeşmesiAlaaddin CamiCezayirli Ali Paşa Cami4- CamilerSaray CamiFetih Baba MescidiMeydankapı Cami5- Medreseler Süleyman Pervane Medresesi6- Hanlar Durak hanTürelek Kaya Mezarı7- Kaya MezarlarıAmbar Kaya MezarıSalar Kaya MezarıSeyit Bilal TürbesiGazi Çelebi TürbesiSultan Hanım Türbesi8- TürbelerHatunlar TürbesiĐsfendiyaroğulları TürbesiÇeçe Sultan TürbesiAşağı Hamam8- HamamlarYukarı Hamam9- Tabyalar Paşa Tabyaları11- Cezaevi Sinop CezaeviBahçeler MevkiiKarakum MevkiiAkliman – Hamsilos YöresiĐnceburun Kıyı BandıSarıkum Mevkii12- Gezi ve Mesire YerleriBektaşağa Köyü Göleti ve çevresiSoğuksuAbalıköyü Piknik alanıAkgölĐnaltı MağarasıTatlıca ŞelaleleriĐl Kültür ve Turizm Müdürlüğü-2006M.1.2. Kırsal AlanlarM.1.2.1. Kırsal Yerleşme DeseniSinop kırsal alanda, gerek tarımla uğraşanlar gerekse tarım dışı sektörlerde çalışanlargelir düşüklüğü nedeniyle geçim sıkıntısı çekmektedir. Sinop ilinde kırsaldan merkeze,merkezden diğer büyük şehirlere göç yaşanmış ve yaşanmakta, bu nedenle köylerde nüfushem azalmış hem de yaşlılaşmış durumdadır. (Sinop Tarım Master Planı, 2003)145
M.1.2.2. Arazi MülkiyetiBelediye sınırları içerisinde hazine arazisi yer almakla birlikte, toplam kentsel alandaözel mülkiyet çoğunluktadır.M.2. AltyapıĐller Bankası tarafından hazırlanan Kanalizasyon ve Arıtma Tesisi Yapımı Projesi1998 yılından beri devam etmektedir. Şehir merkezinin %95’lik bölümünün atıksuyukanalizasyon sistemiyle toplanarak bir noktadan denize deşarj edilmektedir.M.3. Binalar ve Yapı ÇeşitleriM.3.1. Kamu BinalarıĐlimizde teşkilatlanma yapısına uygun olarak kamu kuruluşlarına ait idari bina lojmanve sosyal tesisiler mevcuttur.M.3.2. OkullarĐl merkezi ve merkeze bağlı köylerde bulunan ilköğretim, lise ve dengi okulların,üniversitenin isimleri aşağıda yer almaktadır.1- Atatürk Đlköğretim Okulu2- Cumhuriyet Đlköğretim Okulu3-Gazi Mustafa Kemal Đlköğretim Okulu4-Gelincik Đlköğretim Okulu5- M. Akif ERSOY Đlköğretim Okulu6- Đstiklal Đlköğretim Okulu7- Fatih Đlköğretim Okulu8-Bektaşağa Atatürk Yatılı Đlköğretim Bölge Okulu9- Bektaşağa Ş.S. Saraç Đlköğretim Okulu10- Çiftlik Đlköğretim Okulu11- Kabalı Đlköğretim Okulu12- Karapınar Đlköğretim Okulu13- Korucuk Đlköğretim Okulu14- Lala Đlköğretim Okulu15- Tangal Đlköğretim Okulu16- T. Dizdaroğlu Đlköğretim Okulu17- Demirci Đlköğretim Okulu18- Abalı Đlköğretim Okulu19- Osmaniye Đlköğretim Okulu20- Erfelek Đncirpınarı Đlköğretim Okulu146
21- Anadolu Lisesi22- Anadolu Öğretmen Lisesi23- Atatürk Lisesi24- Anadolu Kız Meslek Lisesi25- Endüstri Meslek Lisei26- Ticaret Lisesi27- Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi28- Fen Lisesi29- Đmam Hatip Lisesi30- Ondokuzmayıs Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi31- Ondokuzmayıs Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi32- Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi33- Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Đngilizce Öğretmenliği34- Sazlı Đlköğretim OkuluĐlimize 120 üniversite öğrencisine hizmet verecek kapasitede olan Kredi YurtlarKurumuna ait öğrenci yurdu bulunmaktadır (Đl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2004).M.3.3. Hastaneler ve Sağlık TesisleriĐlimizde bulunan yataklı hasta kabulünün yapıldığı hastanelerin özellikleri TabloM.2.’de verilmektedir.Tablo M.2. Đlimizdeki HastanelerSIRANOSAĞLIK KURULUŞUNUN ADIYATAKKAPASĐTESĐDOLULUKORANI(%)1 SSK Hastanesi 130 602 Atatürk Devlet Hastanesi 175 75Đl Sağlık Müdürlüğü- 2006M.3.4. Sosyal ve Kültürel TesislerĐlimizde Sinop Belediye Konservatuarında, Kültür ve Turizm Müdürlüğünde ve HalkEğitim Merkezi bünyesinde çeşitli sosyal ve kültürel faaliyetler yapılmaktadır. Ayrıca bazıkamu kurum ve kuruluşlarının sosyal ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır.M.3.5. Endüstriyel YapılarĐlimizde gıda ve toprak sanayi sektörleri ağırlıkta olup, bu konu hakkında detaylı bilgiK. Sanayi ve Teknoloji başlığı altında verilmiştir.M.3.6. Göçer ve Hareketli BarınaklarSinop’ta göçer ve hareketli barınak mevcut değildir.147
M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer YapılarBu konu hakkında detaylı bilgiler G. Turizm başlığı altında verilmiştir.M.3.8. Bürolar ve DükkanlarKentte büro ve dükkanların yoğunlukta bulunduğu bölge Sakarya Caddesimevkiindedir. Bu mevkide ticari , inşaat ve turizm büroları bulunmaktadır.M.3.9. Kırsal Alanda YapılaşmaKırsal alanla ilgili veri elde edilememiştir.M.3.10. Yerel Mimari ÖzelliklerSinop çok sayıda tarihi eseri bulundurması bakımından tarihi ve estetik bir görünümesahiptir. Bu eserler modern yapılarla yan yanadır. Son yıllarda yapılan binaların dış cepheleri<strong>genel</strong>likle çeşitli renk ve desenlerle süslenmekte ve estetik görünümler sunmaktadır.M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel MateryallerSon yıllarda bina cephelerinde kullanılan cam mozaikler Sinop Đlinin BoyabatĐlçesindeki bazı işletmelerde üretilmekte olup hammaddesi kırık cam ve cam tozu olan bumalzeme, camın değerlendirilmesini sağlamaktadır.M.4. Sosyo-Ekonomik YapıM.4.1. Đş Alanları ve ĐşsizlikĐlimizde sanayi tesisleri küçük ölçekli olup sezonluk çalışan deniz mahsulleri işlemetesisleri çoğunluktadır. Đşsizlik nedeniyle göç veren bir il durumundadır. Genellikle iş alanlarıolarak, kamu sektörü ağırlık olmak üzere ticaretle uğraşılmaktadır.Đlimizde işsiz sayısı 4355 olup bu sayı il nüfusunun %3’üne tekabül etmektedir.M.4.2. GöçlerSon yıllardaki sanayileşme süreciyle birlikte kırsal kesimden kentsel kesime büyük birnüfus hareketliliği yaşanmaktadır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler geçtiğimiz yüzyıldayaşamışken ülkemizde 1950 yılından sonra göçler hızlanmıştır.Bunun sonucu olarak dışgöçlerden Đlimizde payını almıştır. Đlimizde sanayi sektörünün ve çalışma alanlarının darolmasından dolayı genç nüfus büyük şehirlere göç etmektedir.M.4.3. Göçebe Đşçiler (Mevsimlik)Đlimizde göçebe işçi bulunmamaktadır.148
M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet DağılımıĐl merkezinin doğusunda küçük sanayi tesisleri, ilin kuzeyinde askeri alan bulunmakta,il merkezinde ticaret , sosyal donatı ve kamuya ait idari tesisler yer almaktadır. Merkeze yakıneski mahallelerde <strong>genel</strong>de mal sahibi olan yerli aileler vardır. Đl merkezinin kuzey batısındabahçeli eski Sinop evleri yer almaktadır. Ayrıca merkezin güney kesiminde turizm amaçlıkullanılan bahçeli evler bulunmaktadır.M.4.5. Konut Yapım SüreçleriĐlimizde görülen konut açığı yapılan imar tadilatları ve yeni mesken alanları açılarakgiderilmeye çalışılmaktadır. Kullanılmakta olan Đmar Planı 1988 yılında yapılmış olupihtiyaca yeterli olduğu kabul edilmektedir. Şehrin bazı kesimlerinde heyelan tehlikesiolduğundan bu yöndeki yapılaşma sınırlandırılmıştır. Bunun yanında Ada Mahallesi veKarakum mevkiinde yapılaşma hızla sürmektedir.M.4.6. Gece kondu Islah ve Önleme BölgeleriĐlimiz, göç almaması nedeniyle gecekondulaşma problemi yaşamamaktadır.M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel EtkileriM.5.1.Görüntü KirliliğiŞehir girişinde küçük çaplı hurda malzeme satan işyerleri ve metal malzemeli reklamapanoları şehir merkezinde ise bitik nizamda yapılı binalar turizm özelliği ağır basan ilimizdeplansız kentleşme ve görsel kirliliğe neden olmaktadır.Đlimizin 2390 hektarında 1/5000 ölçekli Nazım Đmar Planı, 611 hektarının 1/1000ölçekli Uygulama Đmar Planı bulunmaktadır. Ancak, henüz Çevre Düzeni Planıbulunmamaktadır, acilen yapılması gerekmektedir.Đlimizin ana caddelerinde bulunan sıvasız ve boyasız binaların görsel kirliliğininönlenmesi amacıyla boyatılması için Mahalli Çevre Kurulunda tavsiye kararı alınmıştır.Ayrıca görüntü kirliliğine karşı Sinop Valiliği tarafından, finansmanı Çevre Koruma Vakfınınkarşıladığı çalışma ile; trafo binalarına ve mendirek duvarlarına resim ve boyamasıyapılmıştır.M.5.2. Binalarda Ses ĐzolasyonuBinalarda gürültü sorununun çözümü için çeşitli izolasyon malzemeleri (izofar,izocam ve ytong gibi) kullanılmakta olup yerel yönetimlerin bu konuda uyguladıkları özelhükümler yoktur.149
M.5.3. Hava Alanlarında ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü ZonlarıĐlimizde bulunan havaalanına uçak seferleri yapılmamaktadır.M.5.4. Ticari ve Endüstriyel GürültüBu konu hakkında ayrıntılı bilgi O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü başlığı altında verilmiştir.M.5.5. Kentsel AtıklarĐlimizin çöplerinin depolandığı Ada Mahallesi Çukurbağ mevkiindeki eski çöp alanınınşehircilik ilkeleri,turizm,çevre kirliliği ve sağlığı açısından sakıncalı olması nedeniyle,ĐllerBankası tarafından Sinop(Merkez)-Gerze-Erfelek Belediyeleri Ortak Katı Atık Tesisininyapımı tamamlanıncaya kadar şehir merkezine 22 km uzaklıktaki Abalı köyü hudutlarıdahilinde Soğucak Mahallesi ile Kurt Köyü Mahallesi köy yolu üzerindeki orman arazisininağaçsız ve boş olan bölümü katı atık depolama alanı olarak kullanılmaktadır.M.5.6. Binalarda Isı YalıtımıBinaların dış cephe duvarları ısı izolasyonu için iki tuğla ve aralarına ısı yalıtımmalzemeleri koyularak sağlanmaktadır.M.6. NüfusM.6.1. Nüfusun Yıllara Göre DeğişimiĐlimizin yıllara göre nüfus gelişimi Tablo M.3’te ve Şekil M.1’de verilmektedir.Tablo M.3Nüfusun Yıllara Göre GelişimiSayım Yılları Toplam Nüfus Şehir Nüfusu Köy NüfusuYıllık Nüfus ArtışOranı(% 0 )1927 170624 13440 157184 -1935 192303 14683 177620 14,951940 190844 14411 176433 -1,521945 2<strong>05</strong>276 15815 189461 14,581950 225621 18067 207554 18,901955 239027 21736 217291 11,541960 249730 30381 219349 8,761965 266069 38068 228001 12,681970 265655 46382 219273 -0,311975 2676<strong>05</strong> 53839 213766 1,461980 276242 57443 218799 6,351985 280140 7<strong>05</strong>43 209597 2,801990 265153 86314 178839 -111997 221236 90488 130748 -2000 225574 101285 124289 -16.16Đl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü-2006150
Nüfus gelişimiNüfus gelişimi300000250000Nüfus Değerleri20000015000010000<strong>05</strong>000001927yıllarŞekil M. 1. Nüfusun Yıllara Göre GelişimiM.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre DağılımıĐlimizin nüfusunun cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı Tablo M.4’teverilmiştir.Tablo M.4 Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre DağılımıTOPLAM NÜFUS ŞEHĐR NÜFUSU KÖY NÜFUSUSayımyılıE K T E K T E K T1927 78581 92043 170624 6886 6554 13440 71695 85789 1571841935 90768 101535 192303 7484 7119 14683 83284 94336 1776201940 88800 102044 190844 7082 7329 14415 81718 94715 1764331945 98758 106518 2<strong>05</strong>276 8235 7580 15815 9<strong>05</strong>23 98938 1894611950 108252 117369 225621 9575 8492 18068 98677 108877 2072541955 114513 124514 239027 11720 10016 21736 102793 114498 2172911960 121609 128121 249730 16458 13923 30381 1<strong>05</strong>151 114198 2193491965 128830 137239 266069 20273 17795 38068 108557 119444 2280011970 127999 137656 265655 24282 22100 46382 103717 115556 2192731975 129447 138158 2676<strong>05</strong> 28155 25648 53839 101292 112474 2137661980 133392 142850 276242 29664 27779 57443 103728 115071 2187991985 133203 146937 280140 35459 35084 7<strong>05</strong>43 97744 111853 2095971990 1262<strong>05</strong> 138948 265153 43619 42795 86314 82586 96253 1788391997 - - 221236 - - 90488 - - 1307482000 109.666 115.908 225.574 51.003 50.282 101.285 58.663 65.626 124.289Đl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü-2006151
M.6.3. Đl ve Đlçelerin Nüfus YoğunluklarıTürkiye’de ve ilimiz Sinop’ta mevcut bulunan nüfus yoğunluklarınınkarşılaştırmalı gösterimi Tablo M.5’te verilmiştir.Tablo M.5 Türkiye’de ve ilimiz Sinop’ta mevcut bulunan nüfus yoğunluklarının karşılaştırmalıgösterimiSAYIM YILLARITÜRKĐYE’DE NÜFUSYOĞUNLUĞU1927 18 291935 21 331940 26 331945 24 351950 27 381955 31 411960 36 431965 41 451970 46 451970 46 451975 52 461980 58 471985 65 481990 73 451997 - 382000 - -Đl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü-2006SĐNOP’TA NÜFUSYOĞUNLUĞUM.6.4. Nüfus Değişim OranıĐlimizde sözkonusu nüfus değişim oranı ,il dışına gerçekleşen göçler sebebi ileolmaktadır.Bununla birlikte ilçelerden de il merkezine göçler bulunmaktadır.Đlimiz nüfusdeğişim oranı Şekil M.2’de verilmiştir.ĐL VE ĐLÇELERE GÖRE NÜFUSDEĞĐŞĐMĐŞekil M.2 Đl ve Đlçelere Göre Nüfus DeğişimiMERKEZAYANCIKBOYABATDĐKMENDURAĞANERFELEKGERZESARAYDÜZÜTÜRKELĐ152
Köylerden şehre göç olgusu ilimizde yaşanmakta olup, iki yıllık nüfus artışı‰ -11’dir.Đlimize ait köy-şehir nüfus oranı Şekil M.3’te verilmiştir.ĐLĐMĐZE AĐT KÖY ŞEHĐR NÜFUSORANI59%41%şehirköyŞekil M.3 Đlimize Ait Köy Şehir Nüfus OranıĐlimizde göçebe nüfus, göçebe işçiler, zorunlu göçe tabi tutulanlar bulunmamaktadır.20<strong>05</strong> nüfus sayımı istatistik dökümlerinin hala çıkarılamadığından Đl nüfus veVatandaşlık Müdürlüğüce bir önceki nüfus sayımı verilmiştir.153
N. ATIKLARN.1. Evsel Katı AtıklarYerleşim bölgelerimizin bugün karşılaştıkları en önemli sorunlardan birisi de kentselçöpler, yani evsel atıklardır. Evsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı atıkkapsamına girmeyen mutfak, bahçe gibi yerlerden gelen atıklar olarak tanımlayabiliriz.Kentlerimizin ve yakın çevresinin temizliği, güzelliği ve sağlığının korunması, kentteoluşan atıkların düzenli bir şekilde toplanması ve bertaraf edilmesi ile sağlanabilmektedir.Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde; her türlü atık ve artığın çevreye zararverecek şekilde dolaylı ve doğrudan bir biçimde alıcı ortama verilmesi, depolanması,taşınması, uzaklaştırılması, ve benzeri faaliyetlerin yasaklanması, çevreyi olumsuz yönde<strong>etki</strong>leyecek olan tüketim maddelerinin idaresini belli bir disiplin altına alarak, havada, suda vetoprakta kalıcı <strong>etki</strong> gösteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doğal zenginlikleri veekolojik dengeyi bozmasının önlenmesi ile buna yönelik prensip, politika ve programlarınbelirlenmesi,uygulanması ve geliştirilmesini amaçlamaktadır.Atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi ve değerlendirilmek sureti ileçeşitli şekillerde istifade edilmesi, dünyanın her ülkesinde olduğu gibi yurdumuzda da baştainsan sağlığı olmak üzere yurt ekonomisini yakından ilgilendirmektedir.Sinop’ta çöp toplama işlemi Belediyeler tarafından yapılmaktadır. Belediyeler çöptoplama işlemlerini sıkıştırmalı çöp kamyonu ve temizlik işçileri ile yapmaktadır.Meskenlerin yanlarına konulan atık bidonları konteynır biçiminde olup, vatandaşlarca bukonteynırlara belediyece belirlenen saatlerde çöpler bırakılmakta, bırakılan çöpler günlükolarak buradan alınarak Belediye Çöp Sahasına dökülmektedir.N.2. Tehlikeli AtıklarŞehirde tehlikeli ve zararlı atıklarla ilgili ayrı atık toplama işlemi yapılmayıp sadecehastane ve sağlık ocaklarında tıbbi atıklar ayrı toplanarak Belediyenin çöp depolama alanındaevsel atıklardan ayrı, beton bir yapı içinde bertaraf edilmektedir. 1988 yılından beri zamanzaman denizden kıyıya vuran, tehlikeli atık içerikli ve dış ülke kaynaklı variller ise Valilik ( ĐlÇevre ve Orman Müdürlüğü’nce) tarafından beton bir yapı içinde biriktirilerek kilit altındatutulmaktadır. Uzun yıllardan beri devam eden bu sorunun ilgili makamlarca en kısa zamandaçözümlenmesi gerekmektedir.N.3. Özel Atıklar154
N.3.1. Tıbbi AtıklarĐlimizde tıbbi atıkların büyük bir kısmı Atatürk Devlet Hastanesi ile SSKHastanesi’nin birleşmesinden kaynaklanmaktadır. Tıbbi atıkların miktarı 220 kg/gün (50torba) tıbbi atık oluşmaktadır. Hastanelerden ve Sağlık Ocaklarından kaynaklanan tıbbi atıklarBelediyenin tıbbi atık aracı ile toplanarak, çöp depolama alanında ayrı bir beton yapıiçerisinde bertaraf edilmektedir.N.3.2. Atık YağlarSıvı atık yağlar Đlimizde akaryakıt istasyonları ile sanayi sitelerindenkaynaklanmaktadır. Akaryakıt istasyonları yağlama işlemi sırasında artan atık yağını kapalıkaplarda muhafaza ederek <strong>değerlendirme</strong>ktedir. Đlimizde bulunan oto yağı değiştirmetesislerinin durumu Tablo N.1.’de verilmektedir.SıraNo1234567Tablo N.1. Đlimizde Bulunan Oto Yağı Değiştirme Tesislerinin DurumuOluşan Atık YağĐşletmenin Adı AdresiMiktarıYıldırım Petrol OrtaklığıKorucuk Köyü / SĐNOPÇetin Nakliyat Ltd.Şti.Bostancılı Mevkii / SĐNOPSinop Petrol Ltd.Şti.Gelincik Mah. Fatih Cad.No:14 / SĐNOPÇetinay Petrol Ltd.Şti.Fatih Cad. No:12 / SĐNOPUğur PetrolFatih Cad. No:10 / SĐNOPÖzen YıkamaKaleyazısı Kumkapı Cad. / SĐNOPAdem’in Yeri (Oto Yıkama)Barbaros Cad. Gelincik Mah. No:65 / SĐNOPOto yağı değişimiyapılmamakta-----Bertaraf Şekli5 kg/ay Đnşaat sektörüne satılmakta70 kg/ayĐşletme sahibinin tuğla fabrikasındakullanılmakta200 kg/ay Đnşaat sektörüne satılmakta100 kg/ay Đnşaat sektörüne satılmakta20 kg/ay Đnşaat sektörüne satılmaktaOto yağı değişimiyapılmamakta-----TOPLAM395 kg/ay(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü,2006)N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık YağlarĐlimizde bitkisel yağ rafinasyonu bulunmamaktadır. Ancak, ilimiz sınırları içerisindealt adet balık unu ve balık yağı üretim tesisi bulunmaktadır. Bu tesisler kış aylarında hamsibalığını işleyerek balık yağı ve balık unu üretmekte, bu işlem sonucu organik madde içeriğiyüksek miktarda atıksu oluşmaktadır.Bu tesislerden 3 adedi arıtma tesisi olarak evapratasyontesisi kurarak bu atıksuları işlemekte ve atıksu içerisindeki organik maddeyi geri kazanarakekonomik kazanç sağlamaktadır.155
N.3.4. Pil ve AkülerSinop ilinde pil ve akü atıkları ayrı olarak toplanmamaktadır. Bu atıklar, evsel atıklarlabirlikte çöp toplama alanında biriktirilmektedir.N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan KüllerBu konu hakkında bilgi edinilememiştir.N.3.6. Tarama ÇamurlarıBu konuda bilgi edinilememiştir.N.3.7. Elektrik ve Elektronik AtıklarĐlimizde elektrik ve elektronik atıkların geri kazanımı yapılmamaktadır.N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş AraçlarKullanım ömrü bitmiş makine, taşıt ve benzeri atıkların geri kazanımı ve bertarafıhakkında bilgi edinilememiştir.N.4. Diğer AtıklarN.4.1. Ambalaj AtıklarıĐlimizde ambalaj üretimi yapan firma bulunmamaktadır.N.4.2. Hayvan KadavralarıĐlimizde mezbahane atıkları dışında hayvan kadavra atıkları oluşturan tesisbulunmamaktadır.N.4.3. Mezbaha AtıklarıĐlimiz Boyabat Đlçesinde 1.sınıf mezbahane bulunmakta olup, sıvı atıklar arıtmatesisinde arıtılmakta, hayvan boynuzu, tırnağı, dışkı ve bağırsakları belediyenin depolamaalanında bertaraf edilmektedir.N.5. Atık YönetimiĐlimizde katı atıkların geri kazanımı hususunda bilinçli ve uygun bir <strong>planlama</strong>uygulanmamaktadır. Atıklar içerisinde bulunan kağıt, metal, cam, plastik gibi maddelerin gerikazanılması, hammadde kaynaklarının korunması,enerji tasarrufu ile yurt ekonomisine katkı156
sağlanması ve çevreye olan olumsuz <strong>etki</strong>lerin azaltılması açısından çok önemlidir. Bu konudahalkımızın atıkları ayrı biriktirmeye özendirilmesi gerekmektedir.N.6. Katı Atıkların Miktar ve KompozisyonuBu konu hakkında bilgi bulunmamaktadır.N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve AktarmaMerkezleriSinop Đlinin,katı atıklarının daha önceden depolandığı,Ada Mahallesi Çukurbağmevkiindeki çöp alanının şehircilik ilkelerine uymayışı, turizmi olumsuz <strong>etki</strong>lediği, çevrekirliliği (deniz kirliliği, koku, görüntü kirliliği vb.) yaratması nedeniyle söz konusu alana çöpdökümü engellenmiştir.Đlimizde, 2872 Sayılı Çevre Kanununa istinaden hazırlanan14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlülüğe giren KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince söz konusu eski çöp döküm alanı depo gazınınuzaklaştırılması, depo tesisinin olumsuz <strong>etki</strong>sinin önlenmesi,depo sahasının yeşillendirilmesiamacı ile düzenleme yapılmıştır.Đlimizde çöp toplama işlemi, Belediye tarafından yapılmaktadır. Çöp toplama işlemisıkıştırmalı çöp kamyonu ve temizlik işçileri ile günün belli saatlerinde yapılmaktadır.N.8. Atıkların Bertaraf YöntemleriN.8.1. Katı Atıkların DepolanmasıSinop Đlinin çöplerinin depolandığı Ada Mahallesi Çukurbağ mevkiindeki eski çöpalanının şehircilik ilkeleri,turizm,çevre kirliliği ve sağlık açısından uygun olmadığı için ĐllerBankası tarafından Sinop(Merkez)-Gerze-Erfelek Belediyeleri Ortak Katı Atık Tesisininyapımı tamamlanıncaya kadar, Sinop Đlinin Çöpleri Abalı Köyü hudutları dahilinde SoğucakMahallesi ile Kurt Köyü Mahallesi köy yolu üzerindeki orman arazisinin ağaçsız ve boş olanbölümünde bertaraf edilmektedir.Çukurbağ Mevkiindeki eski çöp döküm alanının üzeri kapatılarak, ağaçlandırılmış veçevre düzeni tamamlanmıştır.N.8.2. Atıkların YakılmasıĐlimizde bulunan katı atıkların bertaraf edilmesinde yakma işlemi uygulanmamaktaolup, Sinop sınırları içerisinde yakma tesisleri bulunmamaktadır.157
N.8.3. KompostĐlimizde bulunan katı atıkların bertaraf edilmesinde kompost işlemi uygulanmamaktaolup, Sinop sınırları içerisinde kompost tesisleri bulunmamaktadır.N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve DeğerlendirmesiAtıklar içerisinde bir kısım maddelerin geri kazanılması, hammadde kaynaklarınınkorunması, çevreye olan olumsuz <strong>etki</strong>lerin azaltılması çok önemlidir. Atıkların içerisindebulunan teneke, demir, saç gibi metaller, plastik maddeler ve camlar ayrılarak geri kazanmadakullanılabilmektedir.Sinop <strong>genel</strong>inde eski ve hurda madde toplanması, sokaktaki çöp bidonlarından ve çöpyığınlarının bulunduğu alanlardan para karşılığı bu işi yapan kişilerce ilkel usullerleyapılmaktadır.Sinop’ta, kaynakta ayıklama, yaş ve kuru atıkları ayrı toplama, çöpler içine zararlıatıkların karıştırılması, cam ve kağıt gibi bir kısım çöpler için ayrı toplama kabı bulunmamasıyanında çöp depolama sahalarında ayrılma işlemlerinin iptidai bir şekilde yapılmasınınönlenmesi amacı ile çeşitli çalışmalar yapılmaktadır.Yurdumuzda üretilen kağıt ve karton imalatında, SEKA’nın bazı fabrikaları hariçolmak üzere; üretim tamamen hazır ithal selüloz, saman ve atık kağıttan yapılmaktadır. Đyiorganize edilmiş bir toplama sistemi belediyelerin kağıt atık toplama yüklerini hafifleteceğigibi çöplüklerde bertaraf edilmesi işlemini de önleyecektir.Ayrıca üretimin atık kağıtkullanılarak yapılması halinde imalat için gerekli olan su ve kimyevi maddelerin daha azkullanılacak olması çevrenin korunması açısından son derece önemlidir. Atık kağıt vekartonların geri kazanılmasının faydaları aşağıdaki alt başlıklar altında verilmiştir.Orman Kaynakları Açısından: Türkiye’de orman kaynakları kağıt üretimine paralelolarak gelişmekte, bu yüzden kağıt sanayi için hammadde sıkıntısı doğmaktadır. 1 ton kağıtüretimi için takriben 3m 3 ağaca ihtiyaç vardır ki, atık kağıdın değerlendirilmesi ile odunkullanımı sınırlandırılabilmektedir.Enerji Tasarrufu: Kağıt üretiminde odun yerine atık kağıt kullanılması durumundaüretim için lüzumlu enerji ihtiyacı daha azdır. Zira atık kağıt, hammadde olarak kullanılanodundan selüloz üretimine nazaran çok daha az enerji harcanarak hammadde halinegetirilebilmektedir. Bu yüzden mühim ölçüde enerji tasarrufu sağlanmaktadır.Hammadde Kaynağı ve Kimyevi Madde Tasarrufu: Atık kağıtların kullanımı,kullanıldığı ölçüde bir hammadde kaynağı oluşturmaktadır. Bu nedenle atık kağıt kullanımıhalinde kağıdın bünyesinde bulunan bazı kimyevi maddelerde geri kazanıldığından kimyevimadde tasarrufu gerçekleşmektedir.158
Maddi Tasarruf: Atık kağıdın ülke içinde toplanıp kullanılması ile yurtdışındanselüloz ve atık kağıt ithalinin azalması ile mühim ölçüde tasarruf temin edilecektir. Ayrıcaatık kağıdın toplanması, tasnifi ve nakliyesi dolayısıyla yeni istihdam sahaları ortayaçıkaracaktır.N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki EtkileriÇöpler halk sağlığını şu şekillerde tehdit etmektedir.1. Çöplerde bulunan kuş, fare, ve diğer hayvanlar mikrop ve çeşitli bulaşıcı hastalıklarıyayabilmektedirler.2. Suların kirlenmesine neden olmaktadırlar.3. Yağışlardan sonra çöp sahalarından sızan sular toprağa geçerek yeraltı sularınınkirlenmesine sebep olurlar.4. Çevreye kötü kokuların yayılmasına neden olurlar.5. Düzensiz çöp sahaları estetik açıdan çirkin görüntüler sergilemektedirler.Bu nedenlerden dolayı çöp dökme alanının çevreye ve dolayısı ile halk sağlığı üzerineolan <strong>etki</strong>lerinin minimum seviyede tutulması gerekmektedir.159
O.GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐMO.1. GürültüGürültü, insan ve çevre sağlığını olumsuz yönde <strong>etki</strong>leyen en yaygın çevre kirliliğitürüdür. Ses, Gürültü Kontrol Yönetmeliği’nde “titreşim yapan bir kaynağın hava basıncındayaptığı dalgalanmalar ile oluşan ve insanda işitme duygusunu uyaran fiziksel bir olay” olaraktanımlanmaktadır. Ses dalgalarının birim zamandaki titreşimine ise “frekans” denir. Đnsankulağı frekansı 16- 20.000 arasındaki sesleri duyabilmektedir.Kısaca, gürültünün insan sağlığını olumsuz yönde <strong>etki</strong>leyen, istenmeyen ve düzensizsesler olduğu söylenebilir.O.1.1. Gürültü KaynaklarıO.1.1.1. Trafik GürültüsüUlaşım gürültüleri insanları gerek işyerlerinde gerekse evlerinde rahatsız etmektedir.Ulaşım gürültülerinin <strong>etki</strong>leri ve kaynakları yaşanılan bölgenin konumuna ve özelliklerinebağlı olarak farklılıklar gösterir. Deniz kenarında oturan kişiler deniz trafiğinden,demiryolunun geçtiği bölümlerde oturanlar demiryolu trafiğinden, insanların büyük birçoğunluğu ise karayolu trafiğinden olumsuz olarak <strong>etki</strong>lenmektedir.Karayolu trafiğinin günden güne atması ve araç trafiğinin yoğunlaşmasıkarayollarındaki trafik gürültüsünün şiddetini arttırmıştır.Sinop’un ana caddelerinde 8 adet noktada (1-Otogar, 2-Sakarya Caddesi, 3-HükümetMeydanı 4- Sarabil Caddesi, 5-Okullar Caddesi, 6- Pazaryeri, 7-Atatürk Caddesi, 8-GaziCaddesi) 2004 tarihinde yapılan gürültü ölçüm değerleri Şekil O.1.’deverilmektedir.(Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım aylarında gürültü ölçümüyapılamamıştır.)160
906973,974,77483Eşdeğer Ses Basıncı (Leq, dBA)76,874,770,376,175,771,471,270,771,582,680706<strong>05</strong>040302076,473,174,774,364,468,174,768,971,464,861,370,267,866,67364,871,561,367,96967,873,175,372,667,969,964,773,965,468,769,972,568,960,666,67072,467,875,269,56768,474,870,570,46969,57465,91001 2 3 4 5 6 7 8Đstasyon adlarıOcak Şubat Mart Nisan Mayıs Seri 6 Seri 7 Seri 8 Seri 9 Seri 10 Seri 11 AralıkŞekil O.1. Sinop’un Ana Caddelerinde 8 Adet Noktada 2004 Yılında Yapılan Gürültü Ölçüm DeğerleriO.1.1.2 Endüstri GürültüsüSinop il merkezinde gürültü kaynağı olabilecek küçük çaptaki imalathane, atölye vetamir istasyonları çoğunlukla küçük sanayi sitesinde toplanmış olup, meskun mahal dışındaolduğundan çevreye olumsuz <strong>etki</strong>leri asgari ölçüdedir.Ancak; bu işyerlerinde çalışanlar gürültüye sürekli maruz kaldığından psikolojik vefizyolojik olumsuz <strong>etki</strong>leri giderebilmek için işletmeler gürültüyü azaltıcı veya önleyicitedbirler almalıdır.O.1.1.3. Đnşaat GürültüsüĐnşaat, hafriyat ve altyapı çalışmalarından kaynaklanan gürültüler sürekli olmamasınarağmen Đlimiz merkezinde yerleşim alanı kısıtlı olduğundan rahatsızlık verici gürültü kaynağıoluşturmamaktadır.161
O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan GürültülerYerleşim alanlarında oluşan gürültü değerlerinin zaman zaman üst limitleri zorladığıgörülmektedir. Bunun için planlı yapılaşma olmalı, gürültü kaynaklarını meskun mahal dışınaçıkarılarak, koruma bandı oluşturulması ve il merkezinde gürültünün yoğun olduğu bölgelerdeyeşil alanlara daha çok yer verilmesi gerekmektedir. Yaz sezonunda, kişilerin huzur vesükununu sağlamak için, bahçeli gazino, diskotek, bar, çay bahçesi, lunapark gibi eğlenceyerlerinde canlı veya elektronik müzik yayınının gürültü ölçümleri Müdürlüğümüzceyapılmaktadır.Đlimizde özellikle yaz aylarında yaşanan gürültü kirliliğinin önlenmesi amacıylaMahalli Çevre Kurulu önemli kararlar alarak uygulamaya koymuştur.Şehir içerisindeki açık mekanlarda yüksek sesli cihazlar ile standardın üstünde gürültüçıkarmak, araç konvoylarında gereksiz klakson çalmak, susturucusuz motosiklet kullanmak,araçlarda yüksek sesli müzik çalmak, araçlar ile keyfi ani fren ve kalkış yapmak ve benzerişekilde gürültü çıkarmak yasaklanmış, ayrıca müzik yayını yapan eğlence yerlerine GürültüĐzleme Ölçüm Kontrol Monitörlerinin taktırılmasına karar verilmiştir.Şehrimizdeki düğün salonu sahipleri ve kaset satıcılarının yüksek sesli müzikçalınmaması konusunda daha duyarlı olmaları gerekmektedir.Düğün törenlerinde davul ve zurnanın caddelerde çalınmasının gelenek olduğuilimizde bu durum önemli bir gürültü kaynağına neden olmakta, meskun mahaldeki çocuklu,hastası veya yası olan aileleri olumsuz <strong>etki</strong>lemektedir. Bu geleneğin kısa süreler içinyapılması ve bu konu hakkında düğün sahiplerinin daha duyarlı olması gürültü kirliliğininönlenmesinde önemli bir adım olacaktır.O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan GürültüĐlimiz merkezine 5 km mesafede bulunan Sinop Havaalanı kapatılmış olup, askeriamaçlı olarak kullanılmaktadır. Şehir merkezinde uzak olması sebebiyle insan sağlığıüzerinde olumsuz <strong>etki</strong>si bulunmamaktadır.O.1.2. Gürültü ile MücadeleĐlimizde gürültü ölçümleri şu konu başlıkları altında yapılmaktadır:- Trafik Gürültüsü: Đlimizde trafik gürültüsünü belirlemek amacıyla Otagar, SakaryaCaddesi, Pazar Yeri, Okullar Caddesi, Atatürk Caddesi, Hükümet Meydanı ve GaziCaddelerinde haftanın bir günü ölçüm yapılmaktadır. Bulunan değerler bilgisayar ortamındadeğerlendirilmektedir.162
Đlimizin ana caddelerinde gürültü ölçüm değerlerine bakıldığında Otogar ve SakaryaCaddesinde gürültü değerleri 80 dBA ‘nın üzerinde seyrettiği ve diğer noktalara göre dahayüksek olduğu görülmektedir. Bu güzergahta dolmuş duraklarının yoğun oluşu ve yeşil alanınayrılmayışı nedeniyle gürültü değerlerinin diğer noktalara oranla daha yüksek çıkmasımuhtemel görünmektedir.- Endüstri ve Ticarethane Gürültüsü:Sinop il merkezinde gürültü kaynağı olabilecek küçük çapta bulunan imalathane,atölye ve tamir istasyonları çoğunlukla küçük sanayi sitesinde toplanmış olup, meskunmahal dışında olduğundan çevreye olumsuz <strong>etki</strong>leri asgari ölçüdedir.Ancak, bu işyerlerinde çalışanlar gürültüye sürekli maruz kaldığından psikolojik vefizyolojik olumsuz <strong>etki</strong>leri giderebilmek için işletmeler gürültüyü azaltıcı veya önleyicitedbirler almalıdır.Meskun mahaldeki bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültü şikayetleri, Đl Çevre veOrman Müdürlüğü elemanlarınca denetlenmekte, ölçüm cihazlarıyla gürültü seviyeleriölçülerek gerekli uyarılar yapılmaktadır.- Eğlence Yerleri:Yaz sezonunda, kişilerin huzur ve sükununu sağlamak için, bahçeli gazino, diskotek,bar, çay bahçesi, lunapark gibi eğlence yerlerinde canlı veya elektronik müzik yayınınıngürültü ölçümleri Müdürlüğümüzce yapılmaktadır.Đlimizde özellikle yaz aylarında yaşanan gürültü kirliliğinin önlenmesi amacıylaMahalli Çevre Kurulu önemli kararlar alarak uygulamaya koymuştur.Şehir içerisindeki açık mekanlarda yüksek sesli cihazlar ile standardın üstünde gürültüçıkarmak, araç konvoylarında gereksiz klakson çalmak, susturucusuz motosiklet kullanmak,araçlarda yüksek sesli müzik çalmak, araçlar ile keyfi ani fren ve kalkış yapmak ve benzerişekilde gürültü çıkarmak yasaklanmış, ayrıca müzik yayını yapan eğlence yerlerine GürültüĐzleme Ölçüm Kontrol Monitörlerinin taktırılmasına karar verilmiştir.Şehrimizdeki düğün salonu sahipleri ve kaset satıcılarının yüksek sesli müzikçalınmaması konusunda daha duyarlı olmaları gerekmektedir.Düğün törenlerinde davul ve zurnanın caddelerde çalınmasının gelenek olduğuilimizde bu durum önemli bir gürültü kaynağına neden olmakta, meskun mahaldeki çocuklu,hastası olan aileleri veya yaşlıları olumsuz <strong>etki</strong>lemektedir. Bu geleneğin kısa süreler içinyapılması ve bu konu hakkında düğün sahiplerinin daha duyarlı olması gürültü kirliliğininönlenmesinde önemli bir adım olacaktır.O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan EtkileriO.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan EtkileriTaş ocağı, havayolları, inşaat ve madencilik endüstrisinde patlayıcı maddelerinkullanılması; atmosferde şok dalgalar oluşturmakta ve çok yüksek gürültü düzeyine sebepolabilmektedir. Bu patlamalar hem yerkabuğunda hem de atmosferde titreşimlere neden163
olmaktadır. Bu şok dalgaların yayılması sonucunda yerkabuğunun sarsıldığı ve yeraltındakimaden ocaklarının çökebildiği, hatta yakın çevrede bulunan hassas binaların hasar gördüğü,camları kırıldığı belirtilmektedir.O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan EtkileriÇalışanların iş verimliliğini düşürmesi, dikkatlerinin dağılması ve iş kazalarına nedenolması açısından gürültü, yöneticileri ve iş verenleri yakından ilgilendirmektedir.O.1.4. Gürültünün Đnsanlar Üzerine Olan EtkileriO.1.4.1. Fiziksel EtkileriGürültünün işitme duygusunda oluşturduğu olumsuz <strong>etki</strong>lerdir. Geçici ve kalıcı olmaküzere ikiye ayrılır. Geçici <strong>etki</strong>lerin en çok karşılananı geçici işitme eşiği kayması veya duymayorulması olarak bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıptır (Karabiber,1991).Etkilenmenin çok fazla ve işitme sisteminin eski özelliklerine kavuşmada tekrar gürültüden<strong>etki</strong>lendiği durumlarda işitme kaybı kalıcı olacaktır (Melnick,1979).O.1.4.2. Fizyolojik EtkileriVücutta olan değişiklikler fizyolojik <strong>etki</strong> olarak tanımlanır. Bu <strong>etki</strong>lerin başlıcaları;kas gerilmesi, stres, kan basıncında artış, kalp atışlarının ve kan dolaşımının değişmesi,gözbebeği büyümesi, solunum hızlanması, dolaşım bozuklukları ve ani reflekslerdir (Ürün,1994).O.1.4.3. Psikolojik EtkileriGürültünün psikolojik <strong>etki</strong>lerinin başında; sinir bozukluğu, korku, rahatsızlık,tedirginlik, yorgunluk ve zihinsel <strong>etki</strong>lerde yavaşlama gelir. Ani olarak yükselen gürültüdüzeyleri insanlarda korku oluşturabilmektedir.O. 1.4.4. Performans Üzerine EtkileriGürültünün iş verimini azaltması ve işitilen seslerin anlaşılmaması gibi görünen<strong>etki</strong>lerdir. Konuşmanın algılanabilmesi, ve anlaşılabilmesi türünden fonksiyonlarınengellenmesi, büyük ölçüde arka plan gürültüsünün düzeyi ile ilgilidir (Güler, 1994).Gürültünün iş verimliliği ve üretkenlik ile ilgili <strong>etki</strong>leri konusunda yapılan çalışmalarkarmaşık işlerin yapıldığı ortamların sesiz, basit işlerin yapıldığı ortamların ise biraz gürültülüolması gerektiğini göstermiştir.164
O. 2. TitreşimHava ve diğer gazlar içerisinde sadece boyuna olan titreşimler yayılırlar. Katılarda isehem enine hem de boyuna olan titreşimler yayılabilmektedir. Sıvıların içerisinde sadeceboyuna titreşimler yayılabildiği halde, sıvıların yüzeyinde enine titreşimler yayılabilmektedir.Bunun nedeni sıvıların yüzeyinde bulunan yüzey gerilimidir.Bir cisim titreştiği veya ses çıkardığı zaman bu titreşimler hava içerisinde boyunadalgalar halinde yayılarak kulağa kadar gelir ve kulak zarını titreştirerek işitmeyi sağlar.Cisimlerin titreşimlerinin kulağa ses olarak ulaşabilmesi için, esnek katı, sıvı veya gazbir ortamda dalgalar halinde yayılması ve kulak zarına kadar gelerek zarı titreştirmesigerekmektedir. Eğer titreşen cisim ile kulak arasında esnek bir ortam yok ise sesin işitilmesimümkün değildir.165
P. AFETLERP.1. Doğal AfetlerP.1.1. DepremlerSinop Đli sınırları içinde yaşadığımız yüzyıl boyunca önemli bir deprem meydanagelmemiştir. Ancak Sinop il sınırının hemen güneyinden <strong>genel</strong> olarak doğu-batıistikametinden geçmekte olan Kuzey Anadolu fay hattının <strong>etki</strong> alanı içinde bulunmakta olup,Durağan, Boyabat ve Saraydüzü ilçeleri 1. derece deprem bölgesinde yer almakta, Kuzeyedoğru gidildikçe depremin <strong>etki</strong> riski azalmaktadır. Sinop merkez ilçe 4.derece deprembölgesinde yer almaktadır. Şekil P.1’de Sinop Đli deprem bölgeleri haritası bulunmaktadır.Şekil P.1 Sinop Đli Deprem Bölgeleri HaritasıSinop Đl sınırları içindeki yerleşim yerlerinin deprem derecelendirilmesi Tablo P.1.’deverilmiştir.166
Tablo P.1. Sinop Đl Sınırları Đçindeki Yerleşim Yerlerinin Deprem DerecelendirilmesiYerleşim Yeri Deprem Bölgesi Yerleşim Yeri Deprem BölgesiSĐNOP-MERKEZ 4 Kabalı 4AYANCIK 4 Yenikonak 4BOYABAT 1 Dikmen 3DURAĞAN 1 Çerçiler 1ERFELEK 4 Gerze 4YENĐKENT 3 Saraydüzü 1TÜRKELĐ 4 Güzelkent 4Bayındırlık ve Đskan Đl Müdürlüğü, 2006Kuzey Anadolu Fayının (KAF) Sinop’a en yakın olduğu kesim, Sinop il sınırından 15km kadar Sinop il merkezinden ise 130 km kadar uzakta yer almaktadır. Şekil P.2’deKaradeniz Bölgesi boyunca, (32-38)E boylamları ve (40-42)N enlemleri arasında KAF veüretmiş olduğu 4 magnitudundan büyük depremler yer almaktadır.Şekil P.2. Karadeniz Bölgesi Boyunca (32-38)E Boylamları ve (40-42)N Enlemleri Arasında KAF ve üretmişolduğu 4 magnitudundan büyük depremlerTablo P.2.’de 1900-1986 yılları arasında (40,92-43.08)N enlemleri ve (33.<strong>05</strong>-37.21)Eboylamları arasında yer alan bölgede kaydedilmiş olan 4.2’den büyük magnituda sahipdepremleri listelemektedir. Şekil P.2.’de ise KAF ve Sinop Đli ve yakın civarındaki depremler167
koordinatsal olarak gösterilmektedir. Tablo P.2.’den ve Şekil P.3.’den anlaşılabileceği gibiSinop il sınırları içerisinde sürekli bir sismik hareket gözlenmemektedir. Buradan daanlaşılabileceği gibi, Sinop il sınırları içerisinde büyük deprem üretebilecek, aktif bir fayınolmadığı açıkça görülmektedir (Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü,Afet Đşleri Şubesi, 20<strong>05</strong>).Tablo P.2. 1900-1986 Yılları Arasında (40,92-43.08)N Enlemleri ve (33.<strong>05</strong>-37.21)E Boylamları Arasında YerAlan Bölgede Kaydedilmiş Olan 4.2’den Büyük Magnituda Sahip DepremlerS. N. Gün Ay Yıl Saat Dakika Saniye Enlem Boylam Derinlik Magnitud1 1906 41,00 35,50 5,12 25 6 1910 19 26 41,00 34,00 6,23 10 3 1917 17 39 41,90 36,90 5,04 18 3 1917 41,00 36,50 4,35 9 6 1919 7 13 50 41,16 33,20 10 5,76 16 8 1923 3 52 0 41,02 34,40 40 5,27 21 8 1927 17 27 30 42,50 36,50 4,68 21 8 1929 1 24 24 41,34 35,23 30 4,49 8 9 1929 22 54 21 42,32 36,55 10 4,910 12 7 1933 12 35 0 41,22 34,02 50 4,611 21 12 1933 14 41 2 41,21 33,64 60 4,812 5 3 1935 16 10 41,50 34,50 4,613 21 9 1936 11 41 25 41,21 33,53 20 5,114 21 9 1936 12 27 10 41,23 33,46 40 4,915 21 9 1936 13 9 38 41,28 33,82 10 4,616 22 9 1936 11 56 56 40,98 33,26 60 4,817 18 11 1936 15 50 14 41,25 33,33 10 5,418 31 5 1938 18 3 11 41,00 33,50 4,919 31 5 1938 19 34 54 41,08 33,88 60 4,820 4 4 1939 20 27 42,20 34,50 4,321 28 12 1939 2 23 30 41,<strong>05</strong> 37,01 10 4,522 28 12 1939 17 40 43 40,98 35,75 40 4,223 7 3 1940 5 4 37 42,45 36,36 10 4,624 8 8 1941 22 8 5 42,30 33,77 10 4,825 2 12 1942 19 4 27 41,04 34,88 20 5,426 26 11 1943 22 20 41 41,<strong>05</strong> 33,72 10 7,227 27 11 1943 6 6 41,00 33,70 4,728 27 11 1943 8 9 41,00 33,70 4,829 7 12 1943 1 19 0 41,00 35,60 5,630 2 1 1944 10 59 41,00 33,70 100 5,031 16 1 1944 21 57 0 41,40 33,80 4,332 26 1 1944 7 25 0 41,30 36,30 4,333 30 9 1944 4 13 19 41,11 34,87 10 5,534 2 3 1945 10 39 44 41,20 33,40 10 5,635 7 6 1945 1 20 41 41,17 33,25 10 5,236 26 10 1945 13 56 51 41,54 33,29 50 5,737 21 11 1945 5 18 0 41,40 33,80 4,338 26 11 1945 13 56 40 41,50 33,50 5,039 21 1 1946 11 25 32 41,<strong>05</strong> 33,48 60 5,040 14 7 1946 2 20 0 41,40 33,80 4,341 25 8 1946 11 23 46 41,52 33,75 10 4,842 10 4 1948 13 10 0 41,00 34,80 0 4,343 4 9 1950 12 17 12 41,28 34,25 10 4,944 13 8 1951 22 58 52 41,09 33,27 80 4,845 14 8 1951 18 46 8 41,08 33,18 40 4,946 13 12 1953 19 38 8 41,16 33,81 50 4,8168
47 19 8 1954 21 3 29 41,21 36,41 30 4,848 26 6 1955 21 12 35 41,11 33,33 10 4,649 17 2 1963 8 28 24 42,31 37,20 10 4,450 7 5 1966 22 9 8 42,21 35,60 15 4,251 10 11 1966 17 8 32 41,00 33,50 13 4,952 10 12 1966 17 8 33 41,09 33,56 13 5,253 10 7 1970 13 30 0 40,99 35,91 37 4,554 17 4 1971 16 37 39 41,24 37,08 33 4,855 15 7 1975 21 59 27 40,93 36,08 18 4,756 5 10 1977 5 34 43 41,02 33,57 10 5,8(Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü,Afet Đşleri Şubesi, 2006)Şekil P.3. KAF ve Sinop Đli ve Yakın Civarındaki Depremlerin Koordinatsal Gösterimi.P.1.2. Heyelan ve ÇığlarĐlimizde meydana gelen afet olaylarının büyük çoğunluğunu heyelanlar teşkiletmektedir. Yıl boyunca, yağışların yoğunluğuna bağlı olarak küçük çaplı veya <strong>genel</strong> hayata<strong>etki</strong>nliği olan heyelanlar meydana gelmektedir. Genel olarak Sinop Merkezde heyelanolayının sıklıkla gerçekleştiği bölge, Korucuk mevkii ve Gelincik mahallesitaraflarıdır.Đlimizde meydana gelen heyelan olayları Tablo P.3’de gösterilmiştir.A-) 7269 Afetler Yasasına göre ilimizde Heyelan Afeti Olan Yerler169
Tablo P.3 Sinop Đl ve Đlçelerinde Meydana Gelen Heyelan OlaylarıTÜRKELĐÇatakgeriş köyü Külübleb Mah. Heyelan 07.08.1997Sarmaşık Köyü Delioğlu, Ebe Mah. Heyelan 17.10.1993Çatakgüney Yukarıgüney,Gergi,Tekke Mah. Heyelan 16.<strong>05</strong>.1994Güzelkent Merkez Heyelan 29.09.1992Çatakgeriş Köyü Çay,Kütük Mah. Heyelan 23.09.1993Çatakgüney Köyü Kestanelik Mah. Heyelan 20.<strong>05</strong>.1993Yeşiloba Köyü Merkez Mah. Heyelan 25.01.1988Turhan Köyü Çay Mah. Heyelan 02.12.1988Satı Köyü Satı Mah. Heyelan 28.08.1989Çatakgeriş Köyü Gümle Mah. Heyelan 17.<strong>05</strong>.1989AYANCIKÇamyayla Köyü Beşpınar Mah. Heyelan 18.<strong>05</strong>.1993Merkez Denizler Mah. Kaya Düşmesi 01.07.1993Karakestane Köyü Aş.Karakestane Mah. Heyelan 28.06.1993Karakestane Köyü Hane,Baka,Başgedik Mah. Heyelan 28.06.1993Zaviye Köyü Çay Mah.Deman Deposu Heyelan 29.09.1993Aygördü Köyü Görgülü Mah. Heyelan 19.04.1993Babaköy Davular Mah. Heyelan 01.07.1993Bakırlı Köyü Elipak ve Balca Mah. Heyelan 28.06.1993M.Kemal Paşa Köyü Gerdan,Eleksene Mah. Heyelan 30.06.1993Kurt Köyü Merkez Heyelan 20.04.1993Karapınar Köyü Kuşlar Mah. Heyelan 18.08.1993Yarenler Köyü Merkez,Cımbaz Mah. Heyelan 18.08.1993Dibekli Köyü Yaylayanı,Çoroğlu Mah. Heyelan 21.06.1993Merkez Cevizli Mah. Heyelan <strong>05</strong>.03.1996Babaköy Kadrana,Davut,Cebelli,Kızılcaelma Mah. Heyelan 12.<strong>05</strong>.1994Yemişen Köyü Çıtak Mah. Heyelan 25.12.1993Hacılı Köyü Torunlu Mah.,Kürükoğlu Mah. Heyelan 01.12.1993Akören Köyü Belküçek,Dağlaza Mah. Heyelan 08.12.1993Babaçay Köyü Kırımdı,Kalecik,Fındıkçık Mah. Heyelan 30.06.1993Ömerdüzü Köyü Merkez Heyelan 02.07.1993Kuzsökü Köyü Kayımoğlu Mah. Heyelan 10.06.1985Avdullu Köyü Merkez Heyelan 11.09.1989Topağaç Köyü Tepecik Mah. Heyelan 31.08.1989Çaybaşı Köyü Sevin Mah. Heyelan 20.11.1989Babaköy Saraycık Mah. Heyelan 17.<strong>05</strong>.1989Dolayköy Đklama Mah. Heyelan 30.10.20<strong>05</strong>GERZESarnıç Köyü Değirmenci Mah. Heyelan 07.<strong>05</strong>.1993Tokuşlar Köyü Merkez Heyelan 22.06.1993Boypınar Köyü Merkez Heyelan 14.09.1992Merkez Heyelan 23.11.1993Çakıldak Köyü Gedi Mah. Heyelan 30.06.1993DĐKMENDudaş Köyü Çatacuk Mah. Heyelan 30.06.1993Çevikli köyü Heyelan 26.10.1994Kadı Köyü Çotuklar Mah. Heyelan 28.09.1993B.Kızık Köyü Heyelan 28.09.1993170
ERFELEKMerkez Salavat Mah. Heyelan 01.04.1993Şerfiye Köyü Çakımestan Heyelan 08.03.1993Hürremşah Merkez Heyelan 31.08.1989DURAĞANGölgirişi Merkez,Ayancık Mah. Heyelan 1/7/93-16/3/89Aşağı Alınca Köyü Sarıtaş Mah. Heyelan 20.03.1988Çorakyüzü Köyü Göçerli Mah. Heyelan 28.03.1988Alpugan Mah. Merkez Heyelan 22.06.1989BOYABATArdıç Köyü Karanlık Mah. Heyelan 25.01.1988Akçakese Köyü Garandu Mah. Heyelan 23.03.1989Kış aylarında nadiren de olsa, çığ afeti ile karşılaşılabilmektedir.Đlimizde geçmişyıllarda meydana gelmiş çığ olayları Tablo P.4’de verilmiştir.Tablo P.4 Sinop Đli Çığ OlaylarıĐLÇE KÖY MAHALLEAyancık Karakestane KarakestaneAyancık Çamurcu ÇamurcuAyancık Karakestane BaşgelikAyancık Sulusözü SulusözüAyancık Sulusözü ŞıhköyüAyancık Sulusözü DalmancaAyancık Dibekli DibekliAyancık Dibekli KolcaAyancık Dibekli KarancaAyancık Dibekli ArmutcaAyancık Dibekli CuroğluAyancık Dibekli KarataşAyancık Dibekli YaylayamacıAyancık Çaybaşı EbçeAyancık Çatbaşı HacıköyAyancık Çaybaşı SevinçAyancık Çaybaşı KepezAyancık Çaybaşı KuzAyancık Çaybaşı HökeleAyancık Çaybaşı DereköyErfelek Nürenşah ZıpkınAyancık Akören BörgücekBoyabat Çukurhan DemirayakDurağan Kılışaslan MerkezDurağan Hacımahmutlu MerkezDurağan Sarıkadı MerkezDurağan Çerçiler MerkezDurağan Çorakyüzü GöçerliDurağan Sarıyar Büyük Kozluca-Küçük KozlucaDurağan Alpaun KuzDurağan Beyardıç ElicekDurağan Çamlıca TekoynağıDurağan Kuzuluk MerkezDurağan Yemişen MerkezBayındırlık ve Đskan Müdürlüğü-2006171
Sinop Merkez ve Türkeli Đlçelerinde çığ riskli yerleşim yerleri bulunmamaktadır.P.1.3. SellerSon yıllarda büyük bir sel olayı ile karşılaşılmamakla beraber, özellikle Türkeli,Ayancık ve Erfelek ilçelerinin çay yatak ve deltalarında yer almaları nedeni ile risktaşımaktadır.B-) 7269 Afetler Yasasına göre su baskını olan yerlerden Çayağzı Köyü’nde19.03.1988 tarihinde su baskını yaşanmıştır.P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık YangınlarıYaz aylarında kuraklığa bağlı olarak yangınlar meydana gelebilmektedir.Đlimizdeyaşanan orman ve otlak yangınları, Tablo P.5’te verilmiştir.Tablo P.5. Orman ve Otlak YangınlarıĐl ĐlçeYangın TürüÖrtüTepeToplam Yangın AdediAyancık - --- - -Boyabat 2.175 - 2.175 6Durağan - - - -Sinop 8.430 - 8.430 8Türkeli - - - -TOPLAM 10.6<strong>05</strong> - 10.6<strong>05</strong> 14Orman Bölge Müdürlüğü, 2006P.1.5.Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin EtkileriBu konu hakkında bilgi bulunmamaktadır.P.1.6. FırtınalarSinop Đli 20<strong>05</strong> yılında fırtınalı gün sayısı Tablo P.6.’da verilmektedir.Tablo P.6. Sinop Đlinde Fırtınalı GünlerMETEOROLOJĐKOCAK ŞUB MART NĐS MAY HAZ. TEM AĞUS. EYL EKĐM KAS ARA. YILLIKELEMANLAROrt. FırtınalıGünler(rüz.hızı>=10,8-9,0 8,0 5,0 2,0 2,0 4,0 1,0 2,0 1,0 6,0 3.0 8.0 51.117.1 m/s)Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü,2006P.2. DiğerAfetler172
P.2.1. Radyoaktif MaddelerSinop’ta radyoaktif maddelerin kullanımından oluşan zararlar üzerine herhangi birçalışma yapılmamıştır.P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli AtıklarKaradeniz’in kirliliğe karşı korunmasında, bu denize kıyısı bulunan diğer ülkelerle birkonsensusa varılmamış olmasından kaynaklanan boşluklar, Avrupa’nın gelişmiş ülkelerininzehirli ve zararlı atıklarını gizlice bu denize taşımalarına yol açmıştır.1988 yılında sahillerimizde karaya vuran atık variller Đlimiz Soğuksu mevkiindeki eskiJandarma Karakolunda depolanmıştır. Depo, yapılan çalışmalarla sızdırmaz ve kapalı halegetirilmiştirBaşbakanlık Çevre Genel Müdürlüğünün 11.08.1988 tarih ve (2337) sayılı yazılarıile bildirdiği analiz sonucunda varillerin içerisinde PCB (Poliklorlu Bifeniller) ve Pestisitlergibi toksik <strong>etki</strong>li,canlıların solunum yolarında, karıştığı toprak ve sularda uzun süre kalıcı,zararlı ve kirletici <strong>etki</strong>leri olduğu anlaşılmıştır.ÖNERĐLER1-Denizlerimizin korunması ile ilgili olarak yapılacak çalışmaların finansmanı içinAvrupa Birliği bünyesinde bir fonun oluşturulması yoluna gidilmelidir.2-Karadeniz sahillerine vuran ve bölge halkının psikolojisinin bozulmasına yol açanatık varillerin iadesi sağlanmalı, sağlanamadığı taktirde zararların temini için maddi tazminatyoluna gidilmelidir.3-“Đnsan sağlığı her türlü takdirin üzerindedir” gerçeğinden hareketle Đlimizde bulunanvarillerin imhasını gerçekleştirebilecek yabancı Ülkelerde mutlaka imhası sağlanmalıdır.P.2.3. Tehlikeli MaddelerTehlikeli madde olarak denizden kıyıya vuran ve içeriği belli olmayan varillerinbiriktirildiği depoya taşınması esnasında Müdürlüğümüz elemanlarının kullanabileceğigüvenli, özel kıyafetler ve bu varillerin radyoaktivitesini ölçen cihaz Müdürlüğümüzdebulunmamaktadır.173
P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım TedbirleriAfetler yerleşim alanlarında büyük hasarlara sebep olmakta, ülkede ekonomik vesosyal sıkıntıların yaşanmasına neden olmaktadır. Toplum düzenini ve insan hayatını kısasürede alt üst eden önemli can ve mal kayıplarına yol açan,çoğu zaman kaçınılmaz şekilde<strong>etki</strong>si altında kaldığımız doğal veya insan eliyle meydana gelen her olay afet olarakadlandırılır.Afetler toplumun örgütlü bir şekilde hazırlıklı olması gereken en önemli sosyal ve<strong>çevresel</strong> sorunlar arasında yer almaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde afetlerle ilgiliönemli kuruluşlar bulunmakla birlikte afet sırasında bu kuruluşlar arasında işbirliğisağlanması yeterli düzeyde olmamaktadır.Bu bakımdan kamu kuruluşları uygulanabilir bir afet planı kapsamında işbirliği vekoordinasyon içinde hareket etmelidirler.Anayasamıza göre afetler olağan üstü durum nedeni olarak belirtilmiştir. Böyledurumlarda devletin bütün imkanlarının seferber edilerek afete uğrayanlara yardımcı olmasıamaçlamaktadır.Bu maksatla 1996 yılında Bayındırlık ve Đskan Bakanlığınca Türkiye’nin illere göredeprem bölgeleri haritası çıkartılmıştır. Bu haritada Sinop ili ve ilçeleri itibarıyla 1 nci,2 nci,3ncü ve 4 ncü derecede deprem riski taşıyan yerleşim alanları belirlenmiştir. Bu yerleşimyerlerinden Durağan, Boyabat ve Saraydüzü ilçelerimiz birinci derecede deprem riski taşıyanalanlar olarak belirlenmiştir.Đlimizdeki bu yerleşim alanlarında yapılacak binaların deprem yönetmeliğine uygunolarak inşa edilmesi gerekmektedir. Belediyeler, sınırları içerisinde yapılacak inşaatlarınmevzuatlara uygunluğunu kontrol etmelidirler.Afetlerin zararlarının en az seviyeye indirilmesinin en önemli yolu kuşkusuz bilinçlitoplum yetiştirmekten geçmektedir. Bu maksatla okullarımızda afetler konusunda eğitimverilmesi, her vatandaşın kendi yaşadığı yerleşim yerinin özelliklerini çok iyi bilmesigerekmektedir. Đnsanlar yaşadığı şehir veya kasabayı tehdit edebilecek <strong>çevresel</strong> ve bölgeselrisk faktörlerini öğrenmeli ve bu duruma göre hareket etmelidirler.Ancak bu sayede nerede ne zaman olacağı belli olmayan afetlerin <strong>etki</strong>lerinden en azzararla kurtulmak mümkün olacaktır.Đlimizde olası bir afetin meydana gelmesi durumunda öncelikli olarak kriz merkezinceafetin <strong>değerlendirme</strong>si yapılarak verilecek emir doğrultusunda hareket edilecektir. Đlimizimkanlarını aşan bir afetin meydana gelmesi halinde ise bölgemizin sorumluluğunu daüstlenmiş olan Samsun Arama ve Kurtarma Birliğinden yardım talep edilecektir. Bunun174
yanında Valiliğimiz ile işbirliği ve yardımlaşma protokolü yapılan illerden yardım talebindebulunulacaktır.Bu talepler ilimize intikal edene kadar ilimizin kamu ve özel kuruluşlarının imkan veolanaklarıyla afete müdahale edilecektir.Đlimizde sözkonusu afetlerden herhangi birinin meydana gelmesi durumundagerçekleşecek ihbarlar vasıtasıyla haber alınan afet olayları , vakit kaybetmeden mahallindeincelenir ve kontrol altına alınır. Alınacak acil tedbirler ve yardımlar (gıda, barınma) AfetĐşleri Genel Müdürlüğü ile koordineli bir biçimde gerçekleştirilir.P.3.1. Sivil Savunma BirimleriSivil Savunma : Düşman taarruzlarına tabii afetlere ve büyük yangınlara karşı halkıncan ve mal kaybının asgari hadde indirilmesi, hayati ehemmiyete haiz her türlü resmi vehususi tesis ve teşekküllerin korunması ve faaliyetlerinin idamesi için acil tamir ve ıslahı,savunma gayretlerinin sivil halk tarafından azami süratle desteklenmesi ve cephe gerisimaneviyatın muhafazası maksadıyla alınacak her türlü silahsız koruyucu ve kurtarıcı tedbir vefaaliyetleri ihtiva eder.Buna göre sivil halkı tehdit eden tehlikeler ;• Düşman Taarruzları, (savaşlar)• Tabii Afetler• Büyük Yangınlar ve Teknolojik Kazalardır.Sivil Savunma Görevleri: Sivil Savunma hizmetlerini düzenleyen 7126 sayılı SivilSavunma Kanunu, Sivil Savunmayı;• Halkın can ve mal kaybının en az düzeye indirilmesi• Hayati önemi olan her türlü resmi ve özel kurum ve kuruluşların korunması• Bu kurum ve kuruluşların <strong>etki</strong>nliklerini sürdürebilmesi için ivedi onarım veyenileştirmenin yapılması• Savunma gayretlerinin sivil halk tarafından en geniş ölçüde desteklenmesi• Cephe gerisi maneviyatının korunması olarak tarif etmekte ve bu kapsamda yer alandüzenleme ve çalışmaların tümünü Sivil Savunma Teşkilatının görevleri arasındasaymıştır.Sivil Savunma Birimleri : Đlimizde Sivil Savunma Teşkilatı Đl Müdürlüğü vebünyesinde bulunan Merkez Đlçe Sivil Savunma Müdürlüğü, Arama ve Kurtarma Ekibi, üçilçemizde Sivil Savunma Müdürlükleri ve Mahalli Sivil Savunma Kuvvetleri ile Acil Yardımve Kurtarma Ekiplerinden oluşmaktadır.175
Đlimizde olabilecek olası bir afete karşı öncelikli olarak kamu kuruluşlarında çalışanteknik personelden oluşturulan Acil Yardım ve Kurtarma ekibi ile Müdürlüğümüz Arama veKurtarma ekibi müşterek hizmet verecektir. Sivil Savunma Mahalli kuvvetleri de bu ekiplereyardımcı olacaklardır.Ayrıca kamu ve özel kuruluşlarından Sivil Savunma <strong>planlama</strong>sına tabi olanlar kendipersonel, araç ve gereci ile müesseselerinde meydana gelebilecek afet zararlarınıngiderilmesinde görev alacaklardır.P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme TedbirleriYangın ; Yararlanmak amacı ile yakılan ateş dışında oluşan ve denetlenemeyen yanmaolayıdır.Yangın nedenleri :• Korunma önlemlerinin alınmaması• Bilgisizlik• Đhmal ve dikkatsizlik• Kazalar• Sıçrama• Sabotaj• Doğal afetler olarak sınıflandırılabilir.Đnsanın bizatihi kendisinden ve doğal etmenlerden kaynaklanabilecek yangının birfelakete neden olmadan başlangıç halinde iken söndürülmesi veya yangına neden olabileceketmenlerin ortadan kaldırılması ve yangın öncesinde söndürme, kurtarma, ilkyardım, tahliyeve korunmaya yönelik esasların belirlenmesi, müdahale teşkilatının kurulması, bunlarıneğitimlerinin yaptırılarak yılda en az iki defa tatbikatlarda denenmesi, ikaz sistemininkurularak korunma ve müdahaleye yönelik donanımların kalabalık yaşam alanlarında tesisedilmesi insan hayatının korunması bakımından çok önemlidir.P.3.3. Đlkyardım ServisleriĐlk yardımın amacı kazazedelerin hayatını kurtarmak ve durumunu kontrol altınaalmak ve durumun daha kötüye gitmesini engellemektir.Đlk yardım ilkeleri;a)-Kazazedeyi <strong>değerlendirme</strong>k ve teşhis etmekb)-Geçici ilk yardım tedbirlerini almakc)-Hastayı uygun pozisyona getirmekd)-Gereken yerlerle haberleşmeyi sağlamake)-Kazazedeyi gereken yere sevketmektir.176
Uygulanacak ilk yardım hizmeti ile, eğer durum gerektiriyorsa,suni solunumun ve kalpmasajının yapılması, kanamanın durdurulması, şok varsa gerekenin yapılması ve bedenısısının korunması sağlanabilir.Đl ve ilçelerde bulunan kurum ve kuruluşlar kendi bünyelerindebu faaliyetleri sürdürmektedirler.P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden ĐskanıAfetzedelerin yeniden iskanı 7269 Sayılı Afetler Kanununda belirtilen esaslara görebelirlenir.P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınması Đçin AlınanTedbirlerĐlimiz sahillerinde karaya vuran kimyasal madde içeren atık varillerin sayısı 138 olup,söz konusu varillerin ait olduğu ülkeye iadesi hususunda hükümetler arası çalışmalar devametmektedir.P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel KazalarĐnsanoğlunu savaşlar ve doğal afetlerin yanında tehdit eden diğer bir tehlikedeteknolojik kökenli kazalardır.Örneğin; yerleşim alanlarının içerisinde kalmış büyük sanayi kuruluşları, ulaştırma vekamu tesisleri yanında veya yakınında bulunan fabrikalar, LPG tankları, akaryakıtistasyonları, Radyoaktif ve Kimyasal kaçakların meydana getirebileceği kazalar.Ülkemizin yukarıda sayılan hassasiyetleri dikkate alınarak; Kurtarma, Đlkyardım,Yangın, Klasik, Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Silahlar, Sığınaklar, Đkaz Alarm, Doğal veTeknolojik Felaketler ile Trafik Kazaları gibi ünite başlıklarından oluşan bir ders kitabı acilenhazırlanmalı ve müfredat programları arasına zorunlu ders olarak konulup okutulmalıdır.Ayrıca yerleşim alanlarının içinde kalmış tehlike arz eden endüstriyel kuruluşlarınşehir dışında uygun alanlara alınması hem çevre hem de halk sağlığı bakımından önem arzetmektedir.Ancak bu sayede insan hayatını ilgilendiren sözkonusu tehlikelerden korunmakmümkün olacaktır.Afetler ve büyük endüstriyel kazaların meydana gelmesi durumunda, bunların yarattığıtehlikelerin önlenmesi için, eğer sözkonusu olan olay yangın ise soğutarak söndürme, havayıkesme, boğma, yanıcı maddenin ortadan kaldırılması metodları uygulanabilir. Söndürücümadde olarak su, kum, CO 2 , kuru kimyevi toz, köpük veya halojenli yangın söndürmemaddesi kullanılmaktadır.177
R.1. Temel Sağlık HizmetleriR.1.1. Sağlık Kurumlarının DağılımıR. SAĞLIK VE ÇEVREĐlimiz merkez ve ilçelerinin Sağlık Kuruluşları dağılımı Tablo.R.1’de verilmektedir.Tablo.R.1. Sinop Đli Merkez ve Đlçelerinde Sağlık Kuruluşlarının DağılımıBulunduğu Đl/Đlçe Adı Sağlık Kuruluşu AdediSinop Đl MerkeziSağlık OcağıDevlet HastanesiAÇSAP MerkeziVerem Savaş DispanseriHalk Sağlığı Laboratuarı41111Boyabat ĐlçesiAyancık ĐlçesiSağlık OcağıDevlet HastanesiVerem Savaş DispanseriSağlık OcağıDevlet HastanesiDikmen Đlçesi Sağlık Ocağı 1Saraydüzü Đlçesi Sağlık Ocağı 1Durağan ĐlçesiSağlık Ocağı3Devlet Hastanesi1Erfelek ĐlçesiSağlık Ocağı2Sağlık Merkezi1Gerze Đlçesi Sağlık Ocağı 4Türkeli ĐlçesiSağlık Ocağı5Devlet Hastanesi1(Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006)41151R.1.2. Bulaşıcı HastalıklarBulaşıcı Hastalıklar başlığı altında Hepatit A, Hepatit B, Isırık, TBC, Kızıl, Kızamık,Dizanteri A, Dizanteri B, Menenjit, Sifiliz, Tifo, Şarbon, Boğmaca, Burusellozis, N.Tetanoz,Paratifo hastalıkları incelenmiştir. Sinop’ta bulaşıcı hastalıkların Merkez ve Đlçelere göredağılımı incelendiğinde Merkezde en çok tespit edilen hastalık 185 kişi ile kuduz şüpheliısırık, bunu 67 kişi ile Kızamık, 45 kişi ile TBC, 13 kişi ile Amipli Dizanteri, 9 kişi ile Kızılve 5 kişi ile Hepatit B takip etmektedir.Sinop Đli Merkez ve Đlçelerindeki bulaşıcı hastalıkların sayısal dağılımı Tablo R.2’deverilmiştir.178
Đl / ĐlçeTablo R.2. Sinop Đli Merkez ve Đlçelerindeki Bulaşıcı Hastalıkların Sayısal DağılımıKızamıkHep.AHep.BKuduzŞüp.Isı.KızamıkçıkTBCKabakulakŞarbonMenej.BuruselTularemiSifilizBoğmacaHĐB Menej.SıtmaTifoMerkez 2 5 3 166 2 66 2 7 4Ayancık 2 7 11 2 4 1 1 10 2Boyabat 2 2 137 1 33Dikmen 2 15Durağan 5 1 5 1 90 1Erfelek 33 12 14Gerze 1 93 1 8Saraydüzü 1 37 4 2Türkeli 1 5 4 3 4 12TOPLAM 8 25 10 497 2 12 217 4 1 1 43 4 1 2 0 0(Đl Sağlık Müdürlüğü , 2006)R.1.2.1. Đçme, Kullanma ve Sulama SularıĐçme ve kullanma sularının sağlık durumları <strong>genel</strong> olarak; kimyasal, fiziksel,bakteriyolojik analizler ve klor ölçümleri ile anlaşılabilmektedir. Bu kapsamda Sinop Đlidahilinde alınan su numunelerinin analiz sonuçları ve bu sonuçların Gıda MaddeleriTüzüğü’ne uygunluk durumu Tablo.R.3.’te verilmiştir.Tablo.R.3. Đçme Suyu Analiz SonuçlarıĐçme Kaynak Kuyu Sarnıç Nehir Su Havuzu Göl TOPLAMKullanma Dere Rezervuar DenizŞebekeSAYISI 217 1819 364 0 23 5 4 2432KimyasalFizikselBakteriyolojikKlorÖrnek Sayısı 421 256 42 0 0 0 0 719Uygun değil 10 3 4 0 0 0 0 17Örnek Sayısı 83 45 0 0 0 0 0 128Uygun değil 19 5 0 0 0 0 0 24Muayenesayısı1273 596 89 0 0 0 124 2082Uygun değil 225 1<strong>05</strong> 64 0 0 0 1 595KlorlamasayısıKontrolsayısı2310 245 108 161 0 18 0 28427495 193 125 81 0 42 0 7936Yeterli 7011 163 121 149 0 46 0 7490(Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006)Yetersiz 447 7 3 2 0 0 0 459Islah edilen 50 2 1 0 0 0 0 53179
R.1.2.2. DenizlerĐlimiz <strong>genel</strong>inde kirletici vasfı yüksek sanayi tesisi olmadığından denizlerimizde gözlegörülür bir endüstriyel kirlilik olmamaktadır. Ancak, Sinop Đli ve Đlçelerinin kanalizasyonarıtma tesisleri olmayışından dolayı evsel atıklardan kaynaklı kirlilik yaşanmaktadır. AyrıcaKaradeniz sahillerinden farklı zamanlarda çıkan içeriği bilinmeyen varillerde deniz kirliliğineneden olmaktadır.R.1.2.3. Zoonoz HastalıklarZoonoz hastalıklar, hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı hastalıklardır. Đlimiz<strong>genel</strong>inde yapılan çalışmalar Tarım Đl ve Đlçe Müdürlükleri ile ortak olarak yürütülmektedir.Zoonoz hastalıklardan olan Şarbon (Anthrax) ot yiyen hayvanlar, bilhassa sığır, koyun vebeygirlerin akut spesifik bir hastalığıdır. Đnsanlar infeksiyonu hayvandan veya mahsulattanalırlar. Đlimiz <strong>genel</strong>inde 204 yılı içerisinde zoonoz hastalığı 1 adet Burusella tespit edilmiştir.R.1.3. Gıda HijyeniGıda güvenliği amacıyla Đlimizde 188 adet gıda numunesi alınmıştır. Numuneler heray Gıda ve Çevre Kontrol Şube Müdürlüğü’nde görevli personel ile Sinop Halk SağlığıLaboratuarı Müdürlüğü’ne gönderilerek analizleri yaptırılmıştır. Analiz sonuçlarına göre 28adet gıda numunesi Gıda Maddeleri Tüzüğü’ne aykırı çıkmış olup, kirlilik oranı % 15’dir.Tüzüğe aykırı çıkan gıda numunelerinin sorumluları hakkında yasal işlem yapılmıştır.Sinop Merkez ve Đlçelerinde toplam 1313 adet gıda satış yerinde 1191 kez gıdakontrolü yapılmış, 157 gıda imali yerinin 422 kez denetimleri yapılmış olup, sağlıkkurallarına uymayanlar hakkında mevcut Kanunlar çerçevesinde cezai müeyyideleruygulanmıştır. Ayrıca gıda üretimi yapan esnaflara Sağlık Müdürlüğü bünyesinde gıdagüvenliği ve mevcut koşulları daha iyi durumu getirmeleri hususunda eğitim verilmiştir. 5179Sayılı Kanun gereği gıda hijyeni konusundaki çalışmalara Tarım ve Köyişleri ĐlMüdürlüğünce devam edilecektir.R.1.4. Aşılama ÇalışmalarıĐlimizde Đl Sağlık Müdürlüğünce DBT, Polio, Kızamık, TD DT, Tetanoz, BCG,Kuduz, PPD ve Hepatit B hastalıkları ile mücadele amacıyla aşılama çalışmalarıyürütülmektedir. Sinop Đl <strong>genel</strong>i bağışıklama çalışmaları Tablo R.4.’de verilmektedir.180
Tablo R.4. Sinop Đl Geneli Bağışıklama ÇalışmalarıAŞI UYGULAMAO YAŞ 1-4 YAŞ10-14 15 YAŞ5-9 YAŞ(0-11 Ay) (12-59 Ay)YAŞ ve üzeriTOPLAMDĐFTERĐ I 2682 0 2682BOĞMACA II 2842 1 2843TETANOZ III 2840 3 2843AŞISI R 2432 2432I 2677 0 2677POLĐO AŞISIII 2839 1 2840III 2834 3 2837R 2426 1676 12456KIZAMIKI 2736 7 2743R 56 34 34 6170 6294PPD 24 264 158 279 816 1541BCGI 2674 23 55 68 2820R 1537 1537I 2259 0 2 4 173 2438II 3024 4 7 121 3156HEPATĐT BAŞISIIII 2622 15 1 2 140 2780Td AŞISI 1715 2483 4198DĐĞERTETANOZ(Đl Sağlık Müdürlüğü , 2006)R.1.5. Bebek Ölümleri21 166 292 3113 3592şşSinop Đlinde 0-11 aylık bebek ölümleri sayısı 39 olup, bunun 4’si alt solunum yoluenfeksiyonu, 1’ü ishal, 4’si Malnütrisyon, 4’si Prematüre doğum, 6’ü konjektal anomali, 4’iAsfixi, 3’si Kalp Yetmezliği, 1’i Aspirasyon, , 1’i Menengosel, 1’i ani bebek ölümü, 2’siSepsis, 4’ü diğer nedenlerle ölmüş olup 4 tanesinin de ölüm nedeni belirlenememiştir.Bebek ölümlerinin yaş ve cinslere göre dağılımı Tablo R.5.’te, yıllara göre değişimhızları Tablo.R.6’da verilmektedir.Tablo.R.5. Bebek Ölümlerinin Yaş ve Cinslere Göre DağılımıYAŞI CĐNSĐYETĐ SAYISI0-7 GünErkek 5Kız 68-28 GünErkek 2Kız 329-364 GünErkek 12Kız 8Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006Tablo.R.6. Bebek Ölümlerinin Yıllara Göre Değişim HızlarıYILLAR BEBEK ÖLÜM HIZI ( % 0 )1999 36.62000 312001 26.72002 30.82003 282004 19,520<strong>05</strong> 17,5(Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006)181
R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre DağılımıSinop Đl <strong>genel</strong>inde ölümlerin hastalık, yaş ve cinslere göre dağılımı Tablo.R.7’deverilmektedir.Tablo.R.7. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cinslere Göre DağılımıYAŞI CĐNSĐYETĐ SAYISI0-11 ayErkek 19Kadın 171-4 yaşErkek 7Kadın 25-9 yaşErkek 0Kadın 010-14 yaşErkek 0Kadın 015-24 yaşErkek 1Kadın 225-44 yaşErkek 9Kadın 545-49 yaşErkek 7Kadın 450-64 yaşErkek 47Kadın 1465 yaş ve üzeriErkek 153Kadın 159TOPLAMErkek 243Kadın 203Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006.R.1.7. Aile Planlaması ÇalışmalarıAile <strong>planlama</strong>sında kullanılan yöntemler Tablo R.8.’de verilmektedir.Tablo R.7. Aile Planlamasında Kullanılan YöntemlerYöntem Kullanıcı Sayısı 20<strong>05</strong> yılıHap 1409Kondom 6474Enjeksiyon 150RIA 5119Tüpligasyon 3125Gebelik Sonlandırma 259Đl Sağlık Müdürlüğü, 2006182
R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık RiskleriR.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriÇevre kirliliğinin anlaşılmasında hava kirliliğinin önemli bir <strong>etki</strong>si olmuştur. Çok uzunyıllar havaya verilen kirleticilerin yok olduğu varsayımı yapılarak, havaya verildikten sonranereye gittiği ve ne olduğu üzerinde fazla durulmamıştır. Ancak kirleticiler çok yüksekseviyelere ulaştığında havanın sınırsız bir ortam olmadığı anlaşılmıştır.Atmosferde bulunan kirletici gazların kısa vadede yaşlı kişilerde kalp ve solunumyolları hastalıklarının artmasına, astım hastalığının belirmesine ve günlük ölüm olaylarınınartmasına, uzun vadede ise kronik solunum yolları rahatsızlıkları, akciğer kanseri veempisima gibi hastalıklara yol açtığı kanıtlanmıştır. Ayrıca zatürree ve soğuk algınlığı gibihastalıkların havanın kirli olduğu yörelerde arttığı saptanmıştır (Türkman,1993).R.2.2. Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriĐçme ve kullanma su kaynaklarının kirlenmesi sonucunda Hepatitis (sarılık), tifo,paratifo, dizanteri poliomyelitis gibi hastalıkların ve parazitlerin (tenya, saginata, ascarislumbricoides vd. ) insan sağlığını olumsuz yönde <strong>etki</strong>ledikleri bilinmektedir. Bu nedenle içmeve kullanma sularının iyi dezenfekte edilmesi gerekmektedir(Türkman,1993).R.2.3. Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriKatı atıklar ve onunla ilişkilendirilebilecek toprak kirlenmesi yerel de olsa önemlisorunların kaynağı olabilmektedir. Uygun şekilde uzaklaştırılmayan çöplerin estetikgörünümü bozması dışında, çok çeşitli hastalıklara ortam hazırlamaktadır.Katı atıklar fare,sinek ve böceklerin yaşaması için çok iyi ortam niteliğindedir. Kent içinde yada çokyakınında biriktirilen çöpler bölgede yaşayan insanlar için önemli bir sağlık riskioluşturmaktadır. Ayrıca bu tür kirlilikler sadece lokal olmayıp yağmur suları ile yüzeysel veyeraltı sularına iletilmekte su kaynaklarının kirlenmesine neden olmaktadır (Türkman,1993).R.2.4. Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriÇevre sorularına bir bütün olarak bakıldığında ve çağımızda şehir yaşamının birparçası haline gelen stres gürültünün ve yeşil alanların azlığının insan sağlığı üzerindeki<strong>etki</strong>sini göstermektedir. Özellikle gürültülü işyerlerinde çalışmak zorunda kalan kişiler;duyma hassasiyeti kaybı, kalp atışı ritminin bozulması, kanın yoğunlaşması, dikkat kaybı,sinirlilik ve başağrısı sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Đl Çevre ve Orman MüdürlüğünceSinop şehir merkezi ana caddelerinde yapılan ölçümlerde trafik gürültüsünün en az olduğucaddeler; Pazar yeri (Pazarın kurulmadığı günlerde), Gazi Caddesi, Okullar caddesi trafikgürültüsünün en yoğun olduğu caddeler ise Otogar Mevkii, Hükümet Binası, Atatürk caddesi,Sakarya Caddesidir. Bu durum da yeşil alanların gürültüyü absorbe ettiğini iyi birgöstergesidir.183
R.2.5. Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriTarım ilaçlarının biyolojik açıdan zararlı varlıklara karşı <strong>etki</strong>li, memelilere ve diğersıcak kanlı hayvanlara, özellikle insanlara karşı az zehirli yada zehirsiz olması istenir.Şimdiye kadar kullanılan ilaçlardan çok azı bu nitelikleri taşır. Büyük çoğunluğu hem kontrolettiği canlıya karşı hem de insan ve memelilere karşı çok zehirlidir.Tarımsal amaçla bugün milyonlarca ton tarım ilacı, milyonlarca dönüm araziyeuygulanmaktadır. Bu durumda pestisitlerin zamanla toprakta birikmesi ve bitkiler tarafındanalınıp besin zinciri yolu ile diğer hayvanların ve insanların sağlığını tehdit etmektedir.(SivasĐl Çevre Durum Raporu,2002)R.2.6. Đyonize Radyasyondan KorunmaTıbbi ve endüstriyel alanlarda görevi gereği radyasyona maruz kalan kişilerinradyasyon dozu ölçülen cihazlarla ciddi ve sürekli bir şekilde kontrol edilmesi gerekmektedir.Đç radyasyon tehlikesi yaratabilecek (solunum, sindirim, deri çizik ve yaraları ile)tehlikeye karşı bu tür personele solunum cihazı , özel giysiler veya maske sağlanmalıdır.Dış radyasyondan korunmak için <strong>genel</strong> olarak; kaynağın yanında gereğinden fazla sürekalmamak, mümkün olduğunca kaynaktan uzak bir mesafede çalışmak ve kaynak ile aralarınaengelleyici bir zırh malzemesi (uranyum metali, tungusten, kurşun, çelik, beton gibi) koymakuygun olacaktır (Radyasyon ve Biz, 2002).R.2.7. Baz Đstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriCep telefonlarının ve baz istasyonlarının yaydığı elektromanyetik radyasyonun sağlıküzerine <strong>etki</strong>leri konusunda henüz tam olarak bilinmeyen birçok nokta bulunmaktadır. Bugünekadar yapılan laboratuvar deneyleri, deney hayvanları ile yapılan çalışmalar veepidemiyolojikaraştırmalar bu radyasyonun kanserle bir ilişkisini ortaya koymamıştır.Yapılan çalışmalar sonucunda cep telefonlarından yayılan elektromanyetik dalgalarınbeyin fonksiyonlarını kısa süreli <strong>etki</strong>lediği gösterilmekle birlikte bu değişimlerin başağrısı,uykusuzluk veya psikolojik bozukluklarla ilişkisini gösteren bilimsel bir kanıt eldeedilmemiştir. Cep telefonu veya araç telefonu kullanımının bugün için kanıtlanmış tek <strong>etki</strong>siaraç sürerken kaza riskini arttırmasıdır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda bilimselolarak zararları belirlenememiş olmakla birlikte, konu üzerindeki çalışmaların devam ettiğiunutulmamalıdır. Konunun sağlık açısından önemi göz önüne alındığında, tüketiciler veözellikle çocuklar bu araçları kullanırken aşırıya kaçmamalı, baz istasyonu ve cep telefonlarıstandartlara uygun olarak imal edilmeli, baz istasyonları anten yerleşimleri yaşam alanları gözönüne alınarak planlanmalı, periyodik kontrolleri yapılmalıdır.Elektromanyetik radyasyonu yaşamımızdan tümüyle çıkarmamız olası değildir.Dolayısıyla, her yeni teknolojide olduğu gibi kullanımında dikkatli davranmak, olasızararlarını gözlemek, bilim ve teknolojiyi kullanarak bu zararları en aza indirmek içinçalışmak en akılcı yol olarak görünmektedir. (TÜBĐTAK-2001)184
S. ÇEVRE EĞĐTĐMĐS.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile Đlgili FaaliyetleriSon yıllarda hızla artan çevre sorunlarının <strong>etki</strong>leri doğrudan doğruya canlı yaşamıüzerinde görülmektedir. Çoğunluğu insan faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan bu sorunlarınönlenmesi ve çevre kirliliğinin durdurulmasındaki görev yine insanlara düşmektedir.Çevrenin korunmasının, geliştirilmesinin ve kirliliğin önlenmesinin Anayasal birzorunluluk olduğu düşünülürse bu konuda millet olma şuurunu taşıyabilmenin sorumluluğunubilerek, yeterli çevre ahlakına sahip olabilmenin yolu “Çevre Eğitiminden” geçmektedir.Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için gerekli eğitim konularında;5 Haziran Dünya Çevre Günü ve Haftası <strong>etki</strong>nlikleri çerçevesinde, Đlköğretim okullarıarasında “Çevre” konulu resim, şiir ve kompozisyon yarışmaları ile, “En Çevreci Okul”yarışması düzenlemiştir. Çocuk Esirgeme Kurumu ve Spastik Çocuklar Derneğinin katılımıile çevre şenliği <strong>etki</strong>nlikleri yapılmıştır.Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü ile Đl Milli Eğitim Müdürlüğü arsında 11/11/2002tarihinde imzalanan “Uygulamalı Çevre Eğitimi Çalışmalarına Đlişkin Đşbirliği Protokolü”çerçevesinde, taraflarca belirlenen 15 (onbeş) ilköğretim okulunda “Çevre Eğitimi”verilmiştir.Çevre ile ilgili araştırma, çalışma yapmak isteyen sivil ve öğrencilere gerekli destek,bilgi ve döküman yardımında bulunulmaktadır.S.2. Çevre Đle Đlgili Gönüllü Kuruluşlar ve FaaliyetleriS.2.1. Çevre VakıflarıS.2.1.1 Sinop Đli Çevre Koruma VakfıBaşkanlığını Sayın Valimizin yaptığı Çevre Koruma Vakfı Đlimizde 1990 yılındakurulmuştur. Vakfın amacı; insanın, insan sağlığının, çevrenin korunması ve iyileştirilmesi,kırsal ve kentsel alanda arazinin ve tabii kaynakların en uygun şekilde korunması, her türlüçevre kirliliğinin önlenmesi, ülkenin doğal bitki ve hayvan varlığı ile tabii tarihizenginliklerinin korunması için maddi ve manevi katkıda bulunmak ve bu amaçla yenikaynaklar sağlamaktır.Đlimiz Çevre Koruma Vakfı bu yıl aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirmiştir.• Đlimizde motorlu taşıtların egzost emisyon ölçüm işlemleri yürütülmektedir.• Đlimiz Merkez Đlçe Soğuksu Mevkiindeki kimyasal atık varil deposununçevresindeki güvenlik çemberinin tamiratı,185
• 215 adet 400 lt’ lik çöp konteynırı ve 200 adet çöp kovası yaptırılarak Merkez veĐlçe Belediyelerine dağıtımı,• 5 Haziran Dünya Çevre Günü ve Haftası’ nda yapılan <strong>etki</strong>nliklere maddi desteksağlanması,• Đlimiz Akliman Sahilinde yapılan Çevre Temizliğine maddi destek verilmesi,• Egzost emisyon ölçüm cihazlarının bakım ve onarımlarının yaptırılması,• Sahipsiz hayvan barınağının yapılması, ilaç ve malzemelerin alınması• Sinop Đl ve Đlçelerinde birçok yerin çevre düzeninin yapılmasıS.2.2. Çevre DernekleriS.2.2.1 Sinop Çevre Dostları DerneğiSinop Çevre Dostları Derneği kurulduğu 1993 yılında, doğaya ve doğal yaşama zararveren her türlü sorunla mücadele etmek, insanların temiz, sağlıklı ve barış içinde bir çevredeyaşaması için toplumda çevre bilincini oluşturmak amacı ile kurulmuştur.2003 yılında derneğin yaptığı başlıca faaliyetler şunlardır:• Sinop Belediyesince, Sinop Đç Kale Kuzey Surları önünde ve Koruma Alanındaprojelendirilmiş olup, Samsun Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kuruluncayapımına izin verilen kanalizasyon terfi merkezi ile ilgili olarak Kurul Kararlarınıniptali ile yürütmenin durdurulması talebiyle açılan davada Bilirkişi Raporuna itirazedilmiştir. Kamuoyunu bilgilendirmek için konuyla ilgili basın açıklamasıyapılmıştır.• 1988 yılında Đtalyanlar tarafından Karadeniz’ e atılmış olan, Đlimiz Dranaz DağlarıSoğuksu Mevkiinde ve Samsun Alaçam Đlçesi Terskırık Köyünde depolanan atıkvarillerinin Đtalya’ ya geri gönderilmesi için Soğuksu Köylüleri ile TerskırıkKöyüne gidilerek Gren Peace Türkiye Temsilcileri ile basın açıklaması yapılmıştır.• Đlimiz Milli Parklar Av ve Yaban Hayatı Başmühendisliği ile işbirliği yapılarakSamsun Milli Parklar Baş Mühendisliğinden temin edilen teleskop, SarıkumTabiatı Koruma Alanı Sarıkum Gölü kıyısında olan Kuş Gözlem Kulesineyerleştirilmiştir. Söz konusu alana doğa yürüyüşü ve kuş gözlem faaliyetidüzenlenmiştir.• Erfelek Tatlıca Takım Şelaleleri Doğal Sit Alanında Doğa Yürüyüşüdüzenlenmiştir.• Sinop Belediyesi’ nin Abalı Köyündeki alana çöp dökmeye başlaması, ancakprojeye uymayarak çöp alanından çekilen atık suları ormanın çeşitli yerlerineboşaltması üzerine orman içinde tespitler yapılmış, Belediye Başkanı çöp alanınadavet edilerek tespit edilen yerler gösterilip, projeye uyulması istenmiştir (SinopÇevre Dostları Derneği, 2003).186
S.2.2.2 Sinop Turizm ve Çevre Sevenler DerneğiSinop Turizm ve Çevre Sevenler Derneği, 07.<strong>05</strong>.1993 tarihinde, Sinop’ un doğal,tarihi, kültürel ve turistik zenginliklerini ortaya çıkarmak, doğayı ve doğal güzelliklerikorumak, <strong>değerlendirme</strong>k, tanıtmak sureti ile turizmi Đlimizin en önemli sektörü halinegetirmek amacı ile kurulmuştur.2002 yılında, derneğe ait büro, dernek merkezi ve Tourist Information bürosu olarakkullanılmak üzere onarılmış ve tefrişi yapılmıştır. Ayrıca; Dernek üyelerinin kendiaralarındaki dayanışma ile Đl yöneticilerinin tanışmasını sağlamak amacıyla toplantılardüzenlenmiştir (Sinop Turizm ve Çevre Sevenler Derneği,2003)S.2.2.3. Çevre ile Đlgili FederasyonlarĐlimizde çevre ile ilgili federasyon bulunmamaktadır.187
T. ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMAT.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın ÖnlenmesiSinop’un eski çöp döküm yerinin deniz kıyısına yakın ve rüzgara açık olmasınedeniyle eskiden atılan çöplerin denize dökülerek burada birikmesine ve rüzgar ve denizakıntısı nedeniyle taşınarak çeşitli bölgelerde kıyıya vurmaktadır. Şehir içinde kalan düzensizçöp döküm alanı kapatılarak bu alan iyileştirilmiştir.Sinop’ta gıda ve toprak sanayi diğer sanayi dallarına göre daha yoğun olarak faaliyetgöstermektedir.Özellikle gıda sanayi içinde yer alan su ürünleri işleme tesislerinin kışaylarında faaliyetleri yoğunlaşmakta üretimleri esnasında oluşan organik madde içerikliatıklar alıcı ortama direkt olarak verilmesi sonucunda su ve toprak kirliliğine nedenolmaktadır.Yine gıda sanayi içinde yer alan hayvan üretme ve işleme tesisleri ile süt ve sütürünleri imalathanelerinden çıkan atıklar alıcı ortama verilmektedir.Bu tesislerden çıkanorganik atıkların (salyangoz kabukları,balık unu ve balık yağı işleme atıkları,tavuk v.b. atıklar) bozulması sonucunda koku problemi yaşanmaktadır. Bunun dışında toprak sanayi içindebulunan tuğla ve kiremit fabrikaları üretimleri esnasında yakıt olarak kömür ve fuel-oilkullanmaları sonucunda hava kalitesi <strong>etki</strong>lenmektedir.Yaz aylarında şehir içinde kalan eğlence yerlerinde düzenli gürültü denetimiyapılmaktadır.T.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak VerimliKullanımı, Korunması ve GeliştirilmesiĐlimizin nüfusu az olmasına rağmen doğal güzellikleri ve turizm nedeniyle yazaylarında yerli ve yabancı turistlerin gelmesiyle il nüfusunda 2-3 kat artış yaşanmaktadır. Budurum ilimizin kişi başına kullanılan su miktarında artışa neden olduğu gibi atıksu miktarınında artmasına neden olmaktadır. Đlimizde kentsel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır ve derindeniz deşarjı yapılmamaktadır. Kanalizasyon şebekesinin sonlandığı noktadan denize deşarjedilmekte olup, bu durum deniz ve kıyı kirliliğine neden olmaktadır. Turistik tesislerinfaaliyeti sonucu oluşan atık sular şehir kanalizasyonuna vermektedir. Kanalizasyon olmayantesislerde sızdırmasız fosseptikte toplanan atıksular düzenli olarak çektirilmektedir.Buralarındüzenli denetimi yapılmaktadır.Denizcilik ve balıkçılık faaliyetleri nedeniyle deniz kıyısında zaman zaman lokalkirlenmelere rastlanmaktadır.188
T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin TaşımaKapasitesini Aşmayacak Biçimde PlanlanmasıSinop Đli, kendi içerisinde <strong>genel</strong>likle biyofiziksel ve sosyo-ekonomik koşullarbakımından tek düze bir yapıya sahip olmayıp; önemli farklılıklar göstermektedir.Doğal güzellikleriyle turizm şehri olan Sinop’ta hızlı şehirleşme sürecinde, kent içimekanı yıkılıp yeniden yapmalar yoluyla sürekli olarak yükselip yoğunlaşmaktadır. Bu aşırıyükselip yoğunlaşma nedeniyle kent mekanı yeşil örtüsünü kaybedip taşlaşmakta, mevcutteknik altyapı ve sosyal donanım yetersizleşerek zamanla daha sağlıksız bir durumageçmektedir. Doğal güzelliklerimizin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi için en kısazamanda Çevre Düzeni Planlarının oluşturulması ve şehirleşmenin geliştiği yeni yerleşimalanlarının oluşturulmasında bu plana sadık kalınması gerekmektedir.T.4. Çevrenin Đnsan-Psikososyal Đhtiyaçlarıyla UyumununSağlanmasıĐlimizde şehir merkezindeki mimari yapılaşmadaki çarpıklıklar, bu alanda yeşil alankaybı, çevreye uyumsuz faaliyetler toplum psikolojisini olumsuz yönde <strong>etki</strong>lemektedir.T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım PlanlamasıĐlimizde yaşanan hızlı kentleşme sonucu arazilerin en uygun şekilde kullanılmasıkonusunda Belediyeler tarafından çalışmalar yapılmaktadır.189
T.6. Çevresel Etki DeğerlendirmesiÇED OLUMLU/OLUMSUZ KARARI VERĐLEN FAALĐYETLER LĐSTESĐSektör Faaliyetin MevkiiVarsaKoorFaaliyet Sahibi Faaliyet Konusu Karar Tarihi Karar NodinatıSanayi - - - - - -Enerji - - - - - -PetrolMaden-Boyabat,Yeniyakalıköyü,Mezarlık Mevki-Durağan,Akcabük , elekderesiMevkii-Boyabat Bağlıca köyü, yazı veGökırmak Çayı-Boyabat, Đmam Köyü GelinKaya Mevkii-Boyabat,Sarıağaçköyü,sarıağaç çayı, Kıble tepemevkii-Boyabat sazlar köyü,Çal Mevkii-Merkez Çobanlar köyü,Karaca su mevkii-Boyabat Akçakese köyü YurtBürnük Mevkii-Boyabat Bengübelen köyümevkii-Boyabat Kurusaray Köyü-Türkeli Helaldı KarataşlarMevkii--Boyabat Bengübelen köyüDamadağı mevkii-Boyabat Bağlıca köyü, yazıçayı- Dikmen , Babalıoğlu köyüKelikkaya mevkii- Boyabat Salar köyü ÇalMahallesi Batısı mevkii- Boyabat Köprücük köyüMevkii-Boyabat , Şıhlı köyü,yenikyermevkii-Erfelek Hasandere köyüKarasu çayı-Sinop ayırımı- Boyabat-Durağan yolu yapımı Asfaltçalışmaları-Sinop ayırımı- Boyabat-Durağan yolu yapımı Asfaltçalışmaları-Merkez kabalı köyü kabalıçayı yatağı-Durağan,Beybekü köyü , Karadağın mahallesi Hayatkolumevkii-Boyabat Bağlıca köyüKaraviran MevkiiErfelek Kurcalıköyü köyüçelen mahallesiDurağan Alpuan köyü Tekiryayla mevkiiBoyabat Bağlıca köyü Soydaşderesi mevkii- -Boykisan Kireç San ve TicaretLtd. Şti-Hasan YAYLA-Tandemir Đnş. Taahhüt TicLmt.Şti.-Karayolları Genel Müdürlüğü-Karayollar Genel MüdürlüğüMehmet TEKĐNKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNALKAN Maden ve MermerSan Tic.Ltd.ŞtiDLH Đnşaatı 2 BölgeMüdürlüğü /SAMSUNFerdun ARSLANTandemir Đnşaat HafriyatTic.Lmt. ŞtiKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNBafralılar San. Tic.Lmt Şti.Fehmi DALKILIÇEngin BALTACIYılmaz YAZICIKarayolları Genel MüdürlüğüBattalar Kum Çakılinş.taah.Tic.san.lmt.-Kireç ocağı-Kireç ocağı-Taş-Kum -Çakıl-Ocağı- Taşocağı- Taşocağı- TaşocağıÇakıl Oçağı- TaşocağıMermerişletmesiMermerişletmesi- TaşocağıocağıocağıMermer ocağıişletmesiKum-Çakı l oçağıTaşoçağıKemal YENERMermerişletmesiocağıAklan Maden ve Memrmer Mermer ocağısanayi Tic.Lmt Şti.işletmesiDostlar Kum Çakıl Mut Kum-Çakıl oçağıSanTic.Lmt Şti.Yılmaz YAZICIKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıKum-Çakıl oçağıTaş oçağıKum-Çakıl oçağı07.09.199420.02.199520.03.199514.06.199514.06.199530.06.199529.01.199613.06.199628.08.199723.12.199815.06.199917.01.200017.01.200008.06.200002.01.200102.01.200118.01.200118.01.200108.08.200108.08.200108.08.200124.09.200118.10.200130.11.200126.11.200214.<strong>05</strong>.2003-Çevresel EtkileriÖnemsizdir-Çevresel EtkileriÖnemsizdir-Çevresel EtkileriÖnemsizdir-Çevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdirAyancık Aşağı köyü çay kenarımevkiiBoyabat , Şıhlı köyü, Balıkderesi MevkiiZekeriya ÇELEMDostlar Kum Çakıl MutSanTic.Lmt Şti.Kum-Çakıl oçağıKum Çakıl OçağıEleme yıkama21.<strong>05</strong>.200321.<strong>05</strong>.2003Çevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdir190
Ayançık Đlçesi Yenikonakköyüikiçay arası mevkiiDikmen Karaahmet mevkiiKöy hizmetleri il Müdürlüğü-SĐNOPKarayolları 7 BölgeMüdürlüğü7SAMSUNKum Çakıl OçağıGüzelçay ariyetOçağı08.09.200315.10.2003Çevresel EtkileriÖnemsizdirÇevresel EtkileriÖnemsizdir-Sinop ili Türkeli ĐlçesiGüzelkent Beldesi KarataşlarMevkii-Gerze Đlçesi Boyalı köyüDLH Đnşaatı 2 BölgeMüdürlüğü /SAMSUNKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNHelaldı taş oçağıBoyalıAriyet Oçağı22.12.2003BakanlığımızcaÇevresel EtkileriÖnemsizdir“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştir-Durağan Đlçesi Karadiğinköyü Amber mevkiiAyançık Đlçesi Yenikonakmahallesi- Ayançık Đlçesi Yenikonakmahallesi. Mustafa KemalpaşaköyüDurağan Belediye BaşkanlığıKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNKarayolları 7.Bölge Müd.lüğü/SAMSUNKum Çakıl oçağıBabaçay malzemeoçağıMalzeme oçağıBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızca“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştir“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştir“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştir-Boyabat Şıhlı köyü KaraköymevkiiDostlar Kum Çakıl MutSanTic.Lmt ŞtiKum Çakıl oçağıBakanlığımızca“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirBoyabat Şıhlı köyü Ballıkderesi mevkiiBoyabat Đlçesi şıhlı köyüYenikyerMevkiiBoyabat ilçesi ılıca köyüBoyabat ilçesi ılıca köyüBoyabat ilçesi ılıca köyüBoyabat ilçesi ılıca köyüBoyabat ilçesi ılıca köyüErfelek Đlçesi sorgun köyüŞükrü GÜNEŞDostlar Kum Çakıl MutSanTic.Lmt ŞtiHisar toprak sanayiSütcüoğlu toprak sanayiÖzyılmazlar toprak sanayiTandoğan toprak sanayiKüçükbaşlarYılmaz YAZICIKum Çakıl oçağıKum Çakıl oçağıKil OçağıKil OçağıKil OçağıKil OçağıKil OçağıKalker OçağıBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızcaBakanlığımızca“ÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirGerze Đlçesi TürkmenoğluköyüKarayolları7.Bölge MüdürlüğüAriyet oçağıBakanlığımızcaÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirAtıkKimyaMerkez Đlçe,Meşedağı MevkiiSinop,Erfelek,Gerze BelediyeleriOrtak Katı AtıkTesisi06.10.1999 ÇED ÖnemsizdirTarımGıdaSaraydüzü Baraj ve SulamaBoyabat,Dodurga Baraj veSulamaTürkeli,Çatak Örencik Köyü,Armutlu MevkiiBoyabat,Kurusaray Köyü'nün7.Km KuzeybatısıTürkeli,Gökçealan Köyü,Karakulak MevkiiDikmen,Karaağaç Köyü,Gevez MevkiiBoyabat,Çatpınar Köyü MevkiiDikmen,Karaağaç Köyü,Geves Mah.Sinop Dikmen Đlçesi,Karaağaçköyü gevez mevkiD.S.Đ. 7.Bölge 74.ŞubeMüdürlüğüD.S.Đ. 7.Bölge 74.ŞubeMüdürlüğüDursun DEMĐRELD.S.Đ. 7.Bölge 74.ŞubeMüdürlüğüSatı ŞENTÜRKSadıklar Soğ.Ha.Tes.ve SuÜr.San.Tic.Ltd.Şti.Boyabat BelediyeBaşkanlığıBaysoy Deniz Ürün.San.veTic.A.Ş.Dalyan su ürünleri ve gıdasan.Tic.Lmd.ŞtiBaraj YapımıBaraj YapımıAlabalık ÜretimTesisiBaraj YapımıAlabalık ÜretimTesisiSu ÜrünleriÜretim Tes.MezbahaDeniz ÜrünleriĐşlemeBalık unu ve hambalık yağı üretimi14.04.199714.04.199727.08.199819.08.199917.01.200018.01.200114.03.200116.07.2002BakanlığımızcaÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirUlaşımKıyıTürkeli,Güzelkent(Helaldı)DLH 2. Bölge MüdürlüğüBalıkçı Barınağı20.02.1995ÇED ÖnemsizdirTürkeli,Merkez(Gemiyanı)DLH 2. Bölge MüdürlüğüBalıkçı Barınağı20.02.1995ÇED ÖnemsizdirGerze,MerkezBalıkçı Barınağı20.02.1995ÇED ÖnemsizdirDLH 2. Bölge Müdürlüğü191
Sinop ayrımı-Boyabat-Durağan ArasıKarayolları GenelMüdürlüğüDevlet Yolu29.06.1998ÇED ÖnemsizdirDikmen-Durağan ĐlçeleriKarayolları GenelMüdürlüğüĐl Yolu18.11.1998ÇED ÖnemsizdirSinop,(Türkeli-Ayancık),(Taşköprü-Boyabat) YolAyrımlarıSinop,Erfelek Ayrımı-Karapınar-(Sinop-Boyabat)AyrımıSinop,Merkez,Erfelek,Ayancık,Türkeli,BoyabatĐlçeleriKastamonu-Taşköprü-Boyabat YoluKarayolları GenelMüdürlüğüKarayolları GenelMüdürlüğüKarayolları GenelMüdürlüğüKarayolları GenelMüdürlüğüYol YapımıYol YapımıYol YapımıYol ĐyileştirmeÇalışması12.03.199912.03.199914.04.1999<strong>05</strong>.07.2001ÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirÇED ÖnemsizdirTurizmKonutToplu konut idaresiSinop Merkez toplukonut projesiBakanlığımızcaÇED Gerkli değildir“kararı verilmiştirÇED GEREKLĐDĐR/GEREKLĐ DEĞĐLDĐR KARARI VERĐLEN FAALĐYETLER LĐSTESĐSektörFaaliyetin MevkiiVarsaKoordinatıFaaliyet SahibiFaaliyet KonusuKararTarihiSanayi - - - - - -Karar NoEnerji - - - - - -PetrolMadenAtıkKimya- - - - - -TarımGıdaSinop Đli Dikmen ĐlçesiKaraağaç Köyü Dip MevkiiSinop Đli Dikmen ĐlçesiKaraağaç Köyü Gevez MevkiiFora Deniz Gıda Turizm Su Ürünleri ĐşlemeSan. Tic.Ltd. Şti.TesisiDalyan Su Ürünleri ve Gıda San. Balık Unu veTic.Ltd.Şti.Ham Balık Yağı Üretim TesisiBakanlığımızcaÇED GerekliDeğildirÇED GerekliDeğildirUlaşımKıyıTurizmKonut- - - - - -- - - - - -192
KAYNAKLAR :1. Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, Sinop, 20042. SÖNMEZ,M.R., “Sinop Đli Turizm Master Planı”, Kültür ve Turizm Đl Müdürlüğü,Sinop, 1991.3. Đl Özel Đdare Müdürlüğü, Sinop, 2006.4. DSĐ 74. Şube Müdürlüğü, Sinop, 2006.5. Tarım Đl Müdürlüğü, Sinop, 2006.6. Orman Bölge Müdürlüğü, Sinop, 2006.7. Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2006.8. Đl Sağlık Müdürlüğü, Sinop, 2006.9. Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Sinop, 2006.10. Seinfeld,J.L., Airpolution, Physical and Chemical Fundamentals, Mc. Graw Hill BookCompany, Newyork, 1975.11. TÜRKMAN,A., Çevremiz ve Biz, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,Đzmir, 1993.12. USLU,O. ve TURKMAN,A., Su Kirliliği ve Kontrolü, 1987.13. Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü, Sinop, 2006.14. ALTIN,A., Yer altı Suyu Kirliliği, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,Doktora Semineri, Sivas, 1998.15. KARPUZCU, M., Çevre Mühendisliğine Giriş, ĐTÜ yayınları, Đstanbul, 1988.16. TECER, L., Asit Yağmurlarının Etkileri ve Kontrol Önerileri, I. Uludağ ÇevreMühendisleri Sempozyumu, Bursa, 1996.17. KARAER, F. ve KILIÇ,M., Sinop Yarımadasının Florası Üzerine Đlginç Gözlemler,OMÜ Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Samsun, 1990.18. Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sinop, 20<strong>05</strong>.19. MTA, MTA Raporu No:9394, Ankara, 1992.20. Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü, Sanayi Rehberi 1998, Sinop, 1998.21. BOŞGELMEZ, A., BOŞGELMEZ, Đ., SAVAŞÇI, S., PASLI,N. ve KAYNAŞ,S.,Ekoloji I, Ankara, 1997.22. ALÇĐÇEK,A., DEMĐRULAŞ,H., Çiftlik Gübrelerinin Biyogaz TeknolojisindeKullanılması, Ekoloji Çevre Dergisi 13, Ankara, 199423. Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü, Sinop Đlinin Ekonomik ve Ticari Durum Raporu,Sinop.24. Milliyet Gazetesi, 15 Temmuz 2003.25. Elektrik Dağıtım A.Ş., Sinop, 2006.26. Telekomünikasyon Kurumu Bölge Müdürlüğü, Samsun, 2006.27. Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Đl Turizm Envanteri, Sinop, 1995.28. Karayolları 78. Şube Şefliği, Sinop , 2006.29. Belediye Başkanlığı, Sinop, 2006.30. Đlçe (Ayancık, Boyabat, Dikmen, Durağan, Erfelek, Gerze, Saraydüzü, Türkeli)Belediye Başkanlıkları, Sinop, 2006.193
31. Đl Telekom Müdürlüğü, Sinop, 2006.32. Đl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, Sinop, 2006.33. Đl Milli Eğitim Müdürlüğü, Sinop, 2006.34. GÜLER, C., Gürültü ve Toplum Sağlığı Açısından Önemi, T.C. Ankara Valiliği ÇevreKoruma Vakfı, Kent ve Gürültü Sempozyumu, Ankara, 1994.35. KARABĐBER, Z., Gürültü Đnsan Etkileşimi, Türkiye’de Çevre Kirlenmesi ÖncelikleriSempozyumu I. Bildiriler, Đstanbul, 1991.36. MELNĐCK, W., Hearing Loss From Noise Exposure, Handbook of Noise Control,Newyork, 1979.37. ÜRÜN, H., Gürültü Kirliliği, Đ.M.O. Konya Şube Haber Bülteni, Konya, 1994.38. Đl Çevre Durum Raporu, Sivas, 2002.39. Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü, Afet Đşleri Şubesi, Sinop, 2006.40. TAEK, Radyasyon ve Biz, Ankara, 2002.41. Turizm ve Çevre Sevenler Derneği, Sinop, 2006.42. Çevre Dostları Derneği, Sinop, 20<strong>05</strong>.43. Ekoloji Magazin Dergisi, Sayı:6 20<strong>05</strong>44. Elektromanyatik Dalgalar ve Đnsan Sağlığı Sıkça Sorulan Sorular, BĐLTEN-TÜBĐTAK-2001 (http:// www.biltek.tubitak.gov.tr.)194
Change language