Torun, Sadık Fatih, Tanzimat'tan Meşrutiyet'e Türkiye'de ... - PSI424

İlk devirlerde atanan mütesellimler; çavuşlar, kethüdalar, silahşorlar vemühürdarlardan seçilirken 18. yüzyıl başlarından itibaren Dergâh-ı Ali Kapıcıbaşılığırütbesindeki kişilerden seçilmiştir 15 .Diğer bir mütesellim atama şekli ise vali ya da mutasarrıflar tarafındanyapılanıdır. Bu atama iki şekilde olurdu. Birinci olarak, eğer vali başka bir yerdegörevde ya da bir seferde ise geçici olarak yerine bir mütesellim atardı. Bunlarakaymakam da denilirdi. Diğer atama ise valinin eyaleti dahilindeki sancaklara süreklimütesellimler yollaması şeklinde idi. Bu yöntem genelde eyalet valilerinin ya dabirden fazla sancağın mutasarrıfı olan kimselerin bu yerleri tek başlarınayönetememelerinden kaynaklanmıştır.Genellikle bu iş için valiler kendi kapı halklarından birinigörevlendirmişlerdir. Ataması yapılan mütesellimler önce buyruldularla (Bir çeşitatama kararnamesi) sancağın kadısına bildirilir ve atama yazısı mahkeme ilerigelenlerinin hazır bulunduğu toplantıda okunurdu. Daha sonra ise şer’iye sicilinekayıt edilir ve halka görevlendirme ile ilgili duyuruda bulunulurdu. Bütün bunlarınyanında atamanın kesinlik kazanması için padişahın onayı gerekirdi. Ataması rütbeolarak uygun olmayanların ise rütbelerinde yükseltme yapılarak göreve başlamalarısağlanırdı 16 . Mütesellimlerin görev süreleri genelde Mart başından Şubat sonunakadar olmak üzere tam bir yıldı. Uygun görüldüğünde ise süre uzatılırdı.Mütesellimlerin görevleri ise sancak beyleri ve mutasarrıflara yüklenengörevlerle aynı idi. Onlarda sancaktan toplanacak vergileri merkez hazinesineulaştırırlar, yönettiği bölgenin asayişini ve düzenini sağlarlardı 17 . Ancakmütesellimler de taşradaki diğer görevliler gibi bozulan düzene uymuşlar; halka15 T.M. Yaman, “Osmanlı İmparatorluğu Teşkilatı’nda Mütesellimlik Müessesesine Dair”, TürkHukuk Tarihi Dergisi, C. I Ankara 1944, s. 80.16 M. Çadırcı, a.g.m. s. 288-289.17 T.M. Yaman, a.g.m., s. 82-84.6