UIA 2005 istanbul kongresi hazırlıkları - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

44 45Çevremizden "Ýntihal" ÖrnekleriGENÇ YAÞTA NASIL "ÝNTÝHAL"CÝ OLUNUR?Arif Þentek“Ýntihal” ya da batý dillerinde karþýlýðý ile "plagiarism",bir kiþinin baþkalarýna ait fikri ürünleri kendimarifetiymiþ gibi aktarmasýna, kullanmasýnadeniliyor. Günlük dilde kabaca, "aþýrma", "fikirhýrsýzlýðý", "makale, bildiri veya proje-tasarýmhýrsýzlýðý" gibi adlandýrýlabilecek ahlaksýzlýk vecürümlere, özellikle bilim çevrelerinde böyleOsmanlýca "intihal" veya Latince'den gelme"plagiarism" gibi sýradan vatandaþýn kolayanlayamayacaðý bir ad veriliyor. Herhalde makaleveya proje aþýrmakla adi hýrsýzlýk vakalarý arasýndaböyle nazik bir fark olmalý diye düþünülmüþ olacak(!)."ALDATMA", "GÖZ BOYAMA","ONURSUZLUK"...Uzunca bir süredir bizim mimarlýk ortamýnda"intihal'in konuþulduðunu, mesela Mimarlýk dergisindebu konuda bir yazý yayýnlandýðýný hatýrlamýyorum.Ama bilim çevrelerinde bu konu üzerinde çokduruluyor. Bizde, özellikle Cumhuriyet Bilim veTeknik dergisinde "intihal'e iliþkin yazýlar çýktý.Bunlardan birinde TÜBA Bilim Ahlaký Komitesi eskibaþkanlarýndan Prof. Hasan Yazýcý, bir ABD'li bilimadamýndan þu satýrlarý aktarýyordu:"... Aþýrmak ne vatana ihanet ne de seri halindecinayettir. Ancak bir aldatma ve kandýrma örneðiolmasý nedeniyle önemli bir suçtur. Ayný suç telifhakký ve patenti ilgilendirdiðinde ise ceza yaptýrýmýgerektirir. Aþýrmacý hava basmak yolunda bircentilmenin gözünden gözlüðünü aþýrýp, yol kesenbir eþkýyaya benzer. Aþýrma kandýrmaca, þeytanilikve olmadýðý gibi görünme çabasýnýn bir alaþýmýdýr.Aþýrmakta bir göz boyama ve onursuzluk kokusuvardýr. Bu nedenle de aþýrmak sadece aþýrýcýnýnkarakter indeki zayýflýðý göstermekle kalmaz.Aþýrmak ayný zamanda aþýrmaya kültüründe yerverip onun yeþermesine neden olan ülkenin genelkarakterinin de bir aynasýdýr ve o ülkenin eðitimsistemi, okur yazarlarý ve hatta o ülkenin tüminsanlarýnýn eleþtirisel ve yaratýcý yeteneklerihakkýnda kitaplar dolusu bilgi verir.”Bizde ayyuka çýkan son "intihal" suçlamasýBaþbakanlýk Müsteþarý ile ilgili. Daha önce de büyükbir üniversitemizin rektörü, ondan önce de bir YÖK"büyüðümüz" için ayrýntýlý örneklerle bu suçu iþlemiþolduklarý ileriye sürülmüþtü. Ama nedense genelliklebu iþi yapanlar deðil de yapýldýðýný ortaya koyanlar,2neredeyse "iftiracý" ve "sanýk" durumuna getiriliyor."MÝMARLAR FÝKÝR HIRSIZLARIDIR...”Mimarlýða gelince, kýsa yoldan size usulüne uygun biraktarma yapayým; Jean Nouvel diyormuþ ki:"Mimarlar fikir hýrsýzlarýdýr ve dehalarý bu varolan3fikirleri yenilerine dönüþtürmelerinde yatmaktadýr."Postmodernizmin getirdiklerini (veya daha doðrusugötürdüklerini) dikkate aldýðýmýzda bu sözler dahaanlam kazanýyor. Anlaþýlan mimarlýkta bu konuyadaha da toleranslý bakýlýyor. Yani aktarabiliyorsunuzveya yararlanabiliyorsunuz, ama aynen sýrtlayýpgötürmek biraz ayýp oluyor. Tabii mimarlýktaaktardýklarýnýzý týrnak içine almak veya dipnot vermekgibi bir zorunluluk da yok.Mimarlýkta aynen "kopyala- yapýþtýr" olaylarý daoluyor. Bizim Mimarlýk dergisinde, 1960'larýnsonlarýnda DSÝ Kurtboðazý Rekreasyon TesisleriYarýþmasý’na katýlan bir proje için "Aþýrý Bir BenzerlikÖrneði" baþlýðý ile yayýnlanmýþ bir yazýyý hatýrlýyorum.O zamanlarýn gözde dergisi L'architectured'Aujourd'hui'de yayýnlanan bir proje ile "benzerlik" oderece aþýrýydý ki, perspektif çizimleri bile bire biraynýydý galiba.Mimarlýkta "intihal"in uluslararasý düzeyde son tescilliörneði hiç kuþkusuz 2002 yýlýnda UIA'nýn yönetimindedüzenlenen Güney Kore'deki Tusan Kentsel Kuleyarýþmasýnda ortaya çýktý. Birinci gelen projeninmüellifleri, dönemin UIA Baþkaný bizim komþuVassilis Sgoutas'ýn baþkanlýðýný yaptýðý seçme birjüriyi yanýltmayý baþarabilmiþlerdi.“ÝNTÝHAL'lN YAÞI YOK!”Yukarýda kýsaca deðindiðimiz örnekleri ve yakýnçevremizdeki diðer bazý "aþýrý benzerlik" olaylarýnýayrýntýlý olarak bir baþka yazýda ele almakta yarar var.Bu yazýda daha çok, gençleri, genç mimar adaylarýnýetkileyebilecek, onlarý "intihal'e yönlendirebilecek bazýsaptamalar üzerinde durmak istiyorum. "Ýntihal"yapmak için illa da müsteþar veya rektör olmakgerekmiyor. Genç yaþta da bilerek veya bilmeyerekbu suç iþlenebiliyor.Gençtir, "þeytana uymuþtur" diyebilirsiniz. KýzýmZeynep'in tanýklýk ettiði çocukça bir "intihal" olayýyaþamýþtýk birkaç yýl önce. Sýnýflarýndan birarkadaþlarý bir þiir "yazmýþ", götürmüþ edebiyathocasýna vermiþ ve þiir okulun dergisindeyayýnlanmýþtý. Zeynep o þiirin baþkasýna ait olduðunuiddia ediyor, "o oðlan öyle þeyler yazamaz" diyordu.Þiire biz de baktýk, valla usta iþi bir þiirdi. Çokgeçmeden annesi bir yerlerden buldu çýkardý, þiirMurathan Mungan'a aitti.Hani, o edebiyat öðretmenini de çekiþtirmedik deðil,Murathan Mungan'ýn yazdýðý ile o yaþlardaki biröðrencinin yazabileceði arasýndaki farký nasýlgöremedi diye. Herhalde çocuk yaþýnda "intihal"in neolduðunu bile bilmeden “intihal”e kalkýþan bu þiirmeraklýsý delikanlý uygun bir dille uyarýldý ve artýkböyle þeyler yapmýyordur diye düþünüyorum. Amabelki de ailesi, oðullarýnýn okul dergisinde yayýnlananbu “þiirini” çerçevelettirerek duvarlarýna astý,övünerek konuklarýna gösteriyorlar diye de aklýmdangeçmiyor deðil.GENÇLER "ÝNTÝHAL"E KARÞI EÐÝTÝLMÝYORODTÜ'deki ilk yýllarýmýzda tez, rapor, makale vb.yazýlý çalýþmalarda alýntýlarýn nasýl yapýlacaðý, nasýldipnot verileceði, alýntýlarýn mutlaka týrnak içinealýnmasý gerektiði ýsrarla anlatýlýrdý. Ýngilizce dersindede küçük çaplý bir tez hazýrlardýk ve bu söylenilenleri4uygulardýk. Ama, bugün ülkemizde genel olaraküniversite öncesi eðitimde ve üniversitelerimizdeböyle bir duyarlýlýðýn yeteri kadar gösterildiðinisanýrým söyleyemeyiz.Bilgisayarýn ve internetin yaygýnlaþmasýyla "intihal"olaylarý çok daha "teknik" bir mahiyet kazandý.Bilgisayar ve internet ortamýnda aþýrmacýlýðaniyetlenenler, metni oturup yeniden yazma zahmetinebile katlanmýyor çoðu kere. Bugün özellikle okullardayapýlan ödev veya tezlerde,internetten indirilenmetinlerin aynen veya biraz elden geçirilerek,öðrencilerin kendi marifetleriymiþ gibi sunulmasýmümkün olabiliyor. Anlaþýlan bu sýkça rastlanan birdurum ki, ABD'de bu tür kuþkulu metinleritaratabileceðiniz bilgisayar programlarý hazýrlanmýþ.Ayrýca Öðrenciler, daha kendilerine ödev verilirken