Download (744Kb) - Suleyman Demirel University Research ...

28Diger yandan karar alma süreci analizlerinde önemle üzerinde durulankonulardan digeri de “merkezi yönetime birakilan yetkilerin hangi organlartarafindan kullanilacagina iliskin düzenlemeden dogan” siyasal rejimfarkliligidir. 73 Bu baglamda baskanlik, yari baskanlik ve parlamentersistemlerde ayri ayri baktigimizda baskanlik sisteminin varoldugu ülkelerdebaskan tüm icra yetkisini, dis politikanin olusturulmasi ve yürütülmesinde dahaetkin bir konumda yer almaktadir.Örnegin ABD Baskanlik sisteminde, dis politikanin olusturulmasindayetkili organlar Kongre (Temsilciler Meclisi ve Senato) ve Baskan’dir. Kongrebaskani belli konularda sinirlayici etkisi olsa da baskanin genis yürütmeyetkilerini elinde bulundurmasi nedeniyle dis politikadaki üstünlügü tartisilmazderecede çoktur. Kongrenin dis politikaya katilimi ayni zamanda baskanisirlayan yetkilerinden biri, anlasmalarin yapilmasidir. Anlasmalarin yapilmasinakarar veren baskan, atadigi kisilerce müzakereleri yapilarak hazirlanan metnionaylar ve senatonun onaylamasi halinde yürürlüge girer. Ancak, baskansenatonun antlasmalari onaylamayacagini düsündügü durumlarda, antlasmalarkadar agirliga sahip yürütme anlasmalari yaparak bu konudaki engeli asabilir.Yine diplomatik temsilcilerinin atanmasi ve savas ilani yetkisi Kongre’ninyetkisinde olmakla beraber, baskanin silahli kuvvetlerin baskani olmasinedeniyle silahli güçleri istedigi yere gönderme yetkisine sahip olabilmektedir.Ancak baskani dis politikada en fazla en fazla kisitlayabilecek konu, TemsilcilerMeclisi’nin ödenek/mali yetkisidir. Vergi ve fonlarin konmasi/kaldirilmasi,kredi tahsisati, dis borç verme gibi konular meclis onayini gerektirdigi içindigerlerine nazaran baskani kisitlayabilmektedir. Dolayisiyla bahsi geçenkonular baskanin dis politika yetkilerini yeterince kisitlayamamakla birlikte,ABD sisteminin acele bir eylemi gerektiren bir dis olay konusunda baskanagenis bir hareket serbestisi vermesi, baskani dis politikanin olusturulmasindabasat bir konuma yükseltmistir. 74Yine klasik parlamenter sistemlerde devlet baskani pozisyonundabulunan cumhurbaskani, kral veya kraliçe ise daha sembolik yetkiler7374ARI, Uluslararasi Iliskiler ve Dis Politika, s.138.Esat ÇAM, Devlet Sistemleri, Istanbul, Der Yayinlari, 1993, ss.105-109; EMIROGLU, ss.44-49.