T.C. Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma ...

T.C. 

Sağlık Bakanlığı 

Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

I. Kulak Burun Boğaz Kliniği 

UZUN SÜRELİ TİNER İNHALASYONUNUN İŞİTME YOLLARI ÜZERİNE 

ETKİLERİNİN, HAYVAN MODELİ ÜZERİNDE İŞİTSEL BEYİN SAPI YANITLARI 

İLE DEĞERLENDİRİLMESİ 

(Uzmanlık Tezi) 

Dr. Oğuz Güçlü 

İstanbul-2004

ÖNSÖZ 

Uzmanlık eğitimim boyunca tecrübe ve bilgilerini esirgemeyip yetişmemde büyük 

katkıları olan Klinik Şefimiz Sayın Doç. Dr. Süleyman Önal Gürsan’ a saygı ve teşekkürü bir 

borç bilirim. 

Asistanlığım süresince tecrübe ve bilgilerine sıkça başvurduğum, eğitimimde büyük 

payları olan şef yardımcılarımız Sn. Op. Dr. Çelik Koldaş ve Sn. Doç. Dr. Çağatay Oysu’ ya, 

başasistanımız Sn. Op. Dr. Celil Uslu’ ya teşekkür ederim. Asistanlık ve uzmanlık 

dönemlerinde birlikte çalıştığım ve samimiyetlerini her zaman hissettiğim Sn. Op. Dr. Salih 

Çakır ve Sn. Op. Dr. Oray Karaçaylı’ ya teşekkür ederim. 

Tezimde katkıları olan Nöroloji Klinik Şefi Sn. Doç. Dr. Hülya Tireli’ ye ve tezimin 

her aşamasında yanımda olan Sn. Dr. Kemal Tutkavul’ a teşekkür ederim. Asistanlığım 

boyunca iş yükünü beraber paylaştığım tüm asistan arkadaşlarıma, klinik hemşire ve 

personeline teşekkür ederim. 

Hayatım boyunca desteklerini yanımda hissettiğim, sevinç ve üzüntüyü birlikte 

paylaştığım aileme ve sevgili eşime sonsuz saygılarımı ve şükranlarımı sunuyorum. 

2

İÇİNDEKİLER 

GİRİŞ .................................................................... 1-2 

GENEL BİLGİLER ............................................. 3-17 

MATERYAL-METOD ........................................ 18-22 

BULGULAR ......................................................... 23-41 

TARTIŞMA .......................................................... 42-49 

ÖZET VE SONUÇ ............................................... 50 

3 

KAYNAKLAR ...................................................... 51-54

GİRİŞ 

Organik çözücüler, günlük yaşantımızda sık karşılaştığımız materyallerdir. Evlerde, 

endüstriyel bir çok iş kolunda kullanılan sıvı maddelerdir. Sayıları gün geçtikçe artmaktadır. 

1880 yılında yirmi civarında çözücü biliniyorken günümüzde sayıları bini aşmıştır. Bu 

çözücüler başlıca; boya incelticisi olarak, kuru temizleme sıvılarında, cilalarda, 

yapıştırıcılarda bulunmaktadırlar. Bu kadar sık karşılaştığımız bu materyallerin sağlık üzerine 

olan olumsuz etkileri göz ardı edilmektedir (1,2). 

Yaşamın her alanına girmiş olan bu organik çözücülerle özellikle solunum, deri ve oral 

yolla temas söz konusudur. Değişik iş kollarında bu materyallerle uzun süreli düşük dozda 

temas görülmektedir. Son yıllarda bu organik çözücülerin, madde bağımlıları tarafından 

narkotik olarak kullanımları da dikkati çekmektedir. Madde bağımlıları tineri yüksek dozda ve 

inhalasyon yolu ile almaktadır. Tiner ucuz, ulaşılması kolay ve yasak olmayan bir materyaldir. 

Bu özeliklerinden dolayı sıklıkla düşük sosyoekonomik seviyedeki kişiler, uyuşturucu 

materyal olarak tineri tercih etmektedir (1). İngiltere’de yapılan bir araştırmada uçucu madde 

bağımlılığının özelikle 20 yaş altında olduğu ve erkeklerde daha sık rastlandığı belirlenmiştir 

(3). 

Bu materyallerin uyuşturucu madde olarak kullanımı sıklıkla 20 yaş altı gençlerde 

görülmektedir. Fakat beş yaşın altında, altmış yaşın üzerinde de bildirilen vakalar mevcuttur. 

Mexico’da 1977 yılında uçucu madde suistimalinin ortalama prevalansı % 10 olup, yıllık artış 

oranı % 0,7 olarak bildirilmiştir. İngiltere’de 1984-1986 yılları arasında adölesan okul 

çocukları arasında tespit edilen uçucu madde suistimalinin prevalansı % 5-9’dur (1,3). 

4 

Akut intoksikasyonda etkileri keyif verici olup, öfori, zindelik, ajitasyon, takiben 

gevşeme, baş dönmesi, görsel ve işitsel halusinasyonlar, yorgunluk ve uyku hali gözlenir. 

Ayrıca kullanım sırasında öksürme, tükürük miktarında artış, deride kızarma, bulantı, kusma, 

fotofobi, oryantasyon bozukluğu, diplopi, ataksi, konuşmada bozulma, reflekslerde azalma ve 

nistagmus saptanır (4). Kronik kullanımı sonrası santral sinir sisteminde, kalpte,

karaciğerlerde, akciğerlerde ve böbreklerde kalıcı hasarlar oluşur (1,4,5). Tiner, 

inhalasyonundan sonra en fazla lipid yönünden zengin olan santral sinir sisteminde toplanır ve 

hasar oluşturur (6,7). 

Çözücü inhalasyonunda majör risk ani ölümdür. Muhtemel sebepler vagal 

stimülasyon, anoksi, solunum depresyonu ve kardiyak aritimilerdir. Kardiyak aritmiler en sık 

ölüm nedenidir. 

Organik çözücülerin sağlık üzerinde yarattığı olumsuz etkiler önem verilmesi gereken 

bir konudur. Tiner, özellikle suistimali en sık gözlenen organik çözücülerdendir. Uyuşturucu 

madde olarak kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Bu kadar yaygın olarak karşılaşılan bir 

materyal olan tiner üzerine yapılan çalışmaların artması ve sağlık üzerine olan etkilerinin 

belirlenmesi önemli bir sosyal görevdir. Tinerin sağlık üzerine olan etkilerinin belirlenmesi; 

bu konuda toplumun, ailenin ve fertlerin bilgilendirilmesi gereklidir. 

Tinerin, sağlık üzerine olan etkileri literatürdeki çalışmalarda gösterilmiştir (1,4,5,6,7). 

Bu çalışmada da işitme üzerine olan etkileri ele alınmıştır. Elektro fizyolojik bir test olan 

işitsel beyin sapı yanıtları (ABR) testi kullanılmıştır. 

Atmosferde meydana gelen ses dalgalarının kulağımız tarafından toplanmasından, 

beyindeki merkezlerde karakter ve anlam olarak algılanmasına kadar olan süreç ‘işitme’ 

olarak adlandırılır ve işitme sistemi denilen geniş bir bölgeyi ilgilendirir. Dış, orta ve iç kulak 

ile merkezi işitme yolları ve işitme merkezi bu sistemin parçalarıdır (8,9,10). 

İşitsel beyin sapı yanıtları, işitme sinirinin başlangıcından, beyin sapındaki işitsel 

merkezlere kadar olan anatomik bölgede, sesli uyarana karşı işitme yollarında oluşan 

elektriksel akımın senkronize aktivitesini kaydeden elektro fizyolojik bir yöntemdir. İşitsel 

beyin sapı yanıtları testinin odyolojik testler arasında yerini almasından sonra, işitme 

fonksiyonunun objektif ve noninvazif olarak değerlendirilmesi daha kolay ve güvenilir hale 

gelmiştir. Gerçekte işitme olarak tanımlanan, ses enerjisinin algılanma ve yorumlanmasını 

sağlayan kortikal bütünleştirme işlevini bu test değerlendiremez. Bu işlev sadece klasik 

sübjektif yöntemlerle sağlanabilir. İşitsel uyarılarla elde edilmiş potansiyellerin ölçümü ile 

santral işitme yollarının fonksiyonel bütünlüğü değerlendirilebilir (8,11,12,13). ABR; İşitme 

eşikleri klasik metotlarla saptanamayan bebek ve büyük çocuklarda, mental bozukluğu 

olanlarda ve fonksiyonel işitme kaybı olanlarda, odyometrik bir test olarak kullanılmaktadır 

(8,11,13). 

5

Literatürde tinere bağlı işitme kaybı tespit edilen vakalar mevcuttur (14,15,16). Bu 

çalışmada da tinerin işitme yolları üzerinde yarattığı hasar ABR testi ile değerlendirilmiş, sinir 

iletim hızlarındaki değişimler üzerinde durulmuş, hasarın lokalizasyonu belirlenmek için 

çalışmalar yapılmıştır. 

GENEL BİLGİLER 

SELÜLOZİK TİNER 

Ülkemizde bulunan tiner genellikle boya tineri olarak adlandırılmaktadır. Fiziksel ve 

kimyasal özelikleri Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından belirlenmektedir. Selülozik 

ve sentetik olmak üzere iki çeşit tiner bulunmaktadır. Bizim çalışmamızda selülozik tiner 

kullanılmıştır. 

Selülozik tiner; bünyesinde hidrokarbonlar, esterler, glikol eterler, ketonlar ile alkoller 

bulunduran ve nitro-selüloz esaslı her türlü boyaların, verniklerin vizkozitelerini düşürerek 

uygulama kolaylığı sağlamak için kullanılan çözücü karışımdır (17). 

Boya tineri, kimyasal yapısından dolayı saf bir madde olarak tanımlanamaz ve 

deneysel çalışmalarda gerçek konsantrasyonunun belirlenmesi çok zordur. Boya tinerinin gaz 

kromatoğrafik analizinde 200 den fazla aromatik ve alifatik maddenin karışımından oluştuğu 

ortaya çıkmıştır (18). 

Ülkemizde kullanılan tinerin fiziksel ve kimyasal özelikleri Türk Standartları Enstitüsü 

(TSE) tarafından belirlenir. Buna göre selülozik tinerin asetik asit oranı en çok % 0.03, toplam 

hidrokarbon miktarı en çok % 56, aromatik hidrokarbon oranı en az % 30, alifatik 

hidrokarbon oranı en çok % 25 ve alkoller, esterler, ketonlar,glikol eterlerin oranı ise en az % 

44 olmalıdır. Benzen ve klorlu hidrokarbonlar bulunmamalıdır. Toluenle seyrelme oranı en az 

1 olmalıdır (17). 

6 

İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Bölümü tarafından ülkemizdeki 

selülozik tinerin içeriğini gaz kromatoğrafisi metodu ile analiz edilmiştir. Sonuçlara göre

ülkemizdeki tinerler, yaklaşık olarak % 63 oranında toluen, % 13 aseton, % 10 izobutil asetat, 

% 7.5 izobutanol, % 6.5 butilglikol içermektedir. 

Toluen, benzen halkasına metil grubu eklenmesi ile oluşan bir aromatik 

hidrokarbondur. İnhale edilen dozun %50 sinin absorbe edildiği gösterilmiştir. Suda az 

çözülen bir maddedir, lipid yönünden zengin olan örneğin sinir sistemi gibi dokularda yüksek 

konsantrasyonlara ulaşır ve etki gösterir (19). 

Tinerin dokular üzerinde yarattığı etki histopatolojik olarak incelendiğinde, santral 

sinir sisteminde intersinaptik aralığın mesafesinde artma, postsinaptik membran densitesinde 

ve sinaps aralığındaki veziküllerin sayısında azalma ayrıca optik sinir miyelin kılıfında 

ayrılmalar bulunmuştur. Diğer bir çalışmada 60 gün inhalasyon sonrası periferik miyelinli 

sinir liflerinin boyut ve kalınlıklarında değişiklikler tespit edilmiş, miyelin kılıfta ödem, 

aksonlarda incelme gözlenmiştir. 90 gün sonrasında sinir liflerinde atrofi saptanmıştır(18,19). 

Akut intoksikasyonda etkileri keyif verici olup, öfori, zindelik, ajitasyon, takiben 

gevşeme, baş dönmesi, görsel ve işitsel halusinasyonlar, yorgunluk ve uyku hali gözlenir. 

Ayrıca kullanım sırasında öksürme, tükrük miktarında artış, deride kızarıklık, bulantı, kusma, 

fotofobi, oryantasyon bozukluğu, diplopi, ataksi, konuşmada bozulma, reflekslerde azalma ve 

nistagmus saptanabilir(4). 

Kronik kullanıma bağlı olarak ise santral sinir sisteminde, kalpte, karaciğerlerde, 

akciğerlerde ve böbreklerde kalıcı hasarlar oluşmaktadır(1,4,5). Tiner, serebellar bozukluklar, 

aritmi, optik nöropati, nöropsikiaytrik bozukluklar, periferal nöropati ve akut kas güçsüzlüğü 

yol açmaktadır(1,4,5). 

Toluen: 

Toluen, benzen halkasına metil grubu eklenmesi ile elde edilen aromatik bir 

hidrokarbondur. Toluen benzen ile karşılaştırıldığında daha fazla yağda çözünen ve daha az 

uçucu olan bir moleküldür (6). Toluen yanıcı ve patlayıcıdır (3,20). Naftenden zengin petrol 

ürünlerinden ve kömürden hidroformasyon ile üretilir (20). Renksizdir ve karakteristik bir 

kokusu vardır. Endüstride boya, vernik, zamk, cila ve laklarda çözücü olarak sık bir şekilde 

kullanılır. Ayrıca kimya endüstrisinde diizosiyanat, fenol, benzen, benzoik asit, nitrotoluen ve 

sakkarin üretiminde kullanılır (2,3,6). 

7

Toluen inhalasyon ve deri yolu ile absorbe edilir. Daha çok yağda çözünür olduğundan 

özelikle yağdan zengin olan sinir sistemi gibi dokularda yüksek konsantrasyonlara ulaşır 

(1,2,6). İnhale edilen miktarın %50’si absorbe edilir. Absorbe olan dozun %18’i 

akciğerlerden, %2’lik kısmı ise safra yolu ile atılır. %80’i ise sitokrom P-450 oksidaz(CYT P- 

450 oksidaz) sistemi ile benzolik alkole dönüştürülür. Daha sonra alkol ve aldehid 

dehidrogenazlarla benzoik asite transforme edilir. Glisin ile konjuge edilerek idrardan 

hippurik asit şeklinde elimine edilir. Kullanım miktarı idrardaki hippurik asit miktarı ile 

monitörize edilebilir (6,7). 

Toluenin karsinojenik etkisi yoktur. Mutajenik etki olarak kromatid kırıkları yapar. 

Teratojenik olduğu ve plasentadan geçtiği bilinmektedir. İmpotans ve sperm hücre anomalileri 

yaptığı gösterilmiştir (20). 

100-500ppm konsantrasyondaki toluen buharı göz ve solunum mukozası için irritandır. 

Deri ile temas sonrası inflamasyon gelişir. Sistemik etkisi ise merkezi sinir sisteminin 

depresyonuna bağlıdır. 800 ppm toluene akut karşılaşım sonrası baş ağrısı, iştahsızlık, 

yorgunluk, nöromusküler inkordinasyon, bulantı, vertigo, parestezi, mental konfüzyon ve 

bilinç kaybı gözlenir. Semptomlar 200-300ppm toluenle temas sonrası gelişir, 600 ppm toluen 

inhalasyonu sonrası belirgin hale gelir. Kronik etkileri ise kalıcı serebeller ataksi, kronik 

ensefalopati(ataksi, tremor, emosyonel labilite, mental durum değişiklikleri), reküren baş 

ağrıları ve kişilik değişiklikleridir. Polinöropati, distal renal tübüler asidoz saptanabilir. 

Toluenin, kemik iliği üzerine önemli bir etkisi bulunmamıştır (2,6). 

Aseton: 

Genel olarak izopropil alkolün dehidrojenasyonu sonucu elde edilir (20). Uçucu , 

yanıcıdır ve tipik bir kokusu vardır (6). Kimyasal ve farmakolojik işlemlerde, tekstilde, 

tinerde, mürekkepte, yapışkanlarda, temizlik malzemelerinde ve laboratuvarda yaygın olarak 

kullanılır. Nitrosellüloz, asetilen, reçine, yağ, selüloz asetatta çözücü olarak kullanılır (20). 

Akut ve kronik toksitesi çok nadir olup, yan etkileri azdır. Toksik etkisi sindirim ve 

inhalasyon yoluyla olur. Ciltten emilimi çok yavaştır. Bütün vücut sıvılarına yayılır. 

Akciğerlerde emilen miktarın %14-18’i atılır. Kalanın büyük kısmı metabolize edilir. Aseton, 

izopropanol metabolizmasının ana ürünü olup, izopropanolün uzamış etkisine katkıda bulunur 

(6). 15-20 gr aseton alınımı toksisite oluşturmamıştır, 200-400 ml saf asetonun oral alınımı 

merkezi sinir sistemi depresyonu oluşmuş ancak uzun dönemde sekel kalmamıştır (6). 

8

Hafif intoksikasyonda uyuşukluk,ataksi, baş ağrısı, bulantı, kusma, konuşmada 

bozulma, ciddi intoksikasyonda ise stupor ve koma gözlenebilir. Kronik karşılaşım sonucu 

baş ağrısı, ağız kuruluğu, boğaz ve burun irritasyonu olup, ortamdan uzaklaştırıldığında bu 

yan etkileri geçicidir. Göz ve mukoza irritasyonu yapar. Kronik teması sonucu deride 

kabuklanma ve kuruma oluşur. Karsinojenik ve mutajenik etkisi gözlenmez (6,20). 

İzobutil-asetat 

İzobutil asetat, izobutil alkol ve asetik asitten elde edilir. Oksitleyici maddelerin 

varlığında veya orta derece ısıtıldığında yanıcı olup, buharı patlayıcıdır. Organik maddelerde 

çözücü ve tatlandırıcı olarak veya birçok karışımda butil asetat ve metil izobutil keton yerine 

kullanılabilir (20). 

İzobutil asetatın yüksek konsantrasyonlarda narkotik etkisi olup gözlerde, burun ve 

boğazda irritasyon yapar. 200ppm dozuna maruz bırakıldığında şiddetli boğaz irritasyonu 

rapor edilmiştir. İntoksikasyon şiddetli ise baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, santral 

sinir sistemi depresyonu ve bilinç kaybı gözlenir. İzobutil asetatın karsinojen veya mutajen 

olmasına dair bir bilgi yoktur (20). 

İzobutanol: 

İzobutanol önceden fermentasyonla üretilirken şimdi oxo işlemi sonucu elde 

edilmektedir. Bu işlemde, kobalt veya radyum katalizörleri eşliğinde, propilenin 

karbonmonooksit ve hidrojenle muamelesinden 3/1 oranında butiraldehid ve izobutiraldehid 

oluşmaktadır. Butiraldehidin alkole indirgenmesinde izobutanol meydana gelmektedir(20). 

İzobutanol yanıcı bir maddedir. Cilalarda, nitro sellüloz yapımında butil asetatla 

birlikte çözücü olarak veya yağlarda, reçinelerde, verniklerde, formaldehid köpüğünde çözücü 

olarak kullanılır. Antibiyotiklerin, hormonların ve vitaminlerin farmakolojik sentezinde de 

kullanılmaktadır (20). 

İdrarda metabolitleri olan asetik asit, asetaldehit, izobutilaldehit ve izovalerik asit 

olarak atılır. İnhalasyonu ve deri emilimi fazla toksik değildir. Ancak göz üzerinde şiddetli 

toksik etkileri bulunmaktadır. Karaciğer, kalp ve böbreklerde yağ birikimine neden olup, 

karaciğer üzerinde karbontetrakloridin etkisini artırır. Sıçanlarda intraperitoneal kullanımı 

sonucu karaciger, dalak ve mide tümörleri ve sarkomlar oluştuğunu gösteren bir çalışma 

mevcuttur (20). 

9

İŞİTME FİZYOLOJİSİ 

Atmosferde meydana gelen ses dalgalarının kulağımız tarafından toplanmasından 

beyindeki merkezlerde karakter ve anlam olarak algılanmasına kadar olan süreç işitme olarak 

adlandırılır ve işitme sistemi denilen geniş bir bölgeyi ilgilendirir. Dış, orta ve iç kulak ile 

merkezi işitme yolları ve işitme merkezi bu sistemin parçalarıdır (8,9,10). 

İşitmenin olabilmesi için ilk olarak ses dalgalarının atmosferden corti organına 

iletilmesi gerekir. Bu mekanik bir olaydır ve sesin bizzat kendi enerjisi ile sağlanır. Bu olaya 

“iletim” denir. Corti organında ses enerjisi biyokimyasal olaylarla sinir enerjisi haline 

dönüştürülür. Bu olaya “dönüşüm” denir. İç ve dış titrek tüylerde meydana gelen elektriksel 

akım kendisi ile ilişkili sinir liflerini uyarır. Bu şekilde sinir enerjisi frekans ve şiddetine göre 

corti organında kodlanmış olur. Tek tek gelen bu sinir iletimleri işitme merkezinde birleştirilir 

ve çözülür (8,9,10). 

İŞİTME FONKSİYONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 

İşitme organı, sonar stimuluslar verilerek muayene edilir. Sonar stimülüslar insan sesi, 

ses veren araçlar ve değişik frekanslarda ses verme özelliğine sahip elektronik araçlardır. Bu 

muayenelerde, işitme organındaki lezyonun niteliği ve niceliği belirlenmeye çalışılır. Yani 

işitme organındaki lezyonun, yeri (niteliği) ve işitme organındaki kaybın derecesi (niceliği) 

araştırılır (8). 

İşitsel Beyinsapı Odyometrisi 

10 

(Auditory Brain-stem Response Audiometry=ABR) 

İşitsel uyarılmış cevaplar ses tarafından aktive olmuş, işitsel sistemden kaydedilen 

elektrofizyolojik kayıtlardır. ABR’yi hem nörootolojik hem de odyolojik değerlendirmelerde 

uygulama imkanı vardır. ABR tarafından inceleme beyin sapına kadar olan bölgeyi içerir. Bu 

bölgede işitme organı, periferik işitme siniri ve intrakranial beyin sapına kadar olan lifler 

bulunur. Sese karşı oluşan bu averajlanmış uyarılmış potansiyeller, uyarımdan sonra, zaman 

ayarlı averajlama sonucunda görülebilen bir dizi dalgadan oluşur. Klasik odyometrik

tetkiklerde işitmenin değerlendirilmesi büyük ölçüde hekim hasta işbirliğini gerektirdiği için 

bu testler sübjektif yöntemlerdir. Bu yüzden hastaya bağlı olarak birçok kısıtlamalar vardır. 

Bu kısıtlamaları ortadan kaldırmak için objektif metotlara ihtiyaç vardır. Beyinsapı 

odyometresi ise bu konudaki en önemli metottur (8). ABR, işitme kayıplarının teşhisinde ve 

tiplerinin belirlenmesinde klinikte geniş bir uygulama alanına sahiptir (8,9). 

Ses uyaranları ile baziller membranın titreşmesi, Corti organında yer alan titrek tüylü 

hücreler tarafından elektriksel enerjiye çevrilir. Bu olaya “transdüksiyon” yani dönüşüm denir. 

Titrek tüylü hücreler tarafından meydana getirilen bu elektriksel aktivite sinir lifleri ile 

beyinsapı ve kortikal işitme merkezlerine kadar taşınır. Bu şekilde meydana gelen elektriksel 

aktivitenin saptanması ve kaydedilmesi ABR’nin esasını oluşturur. ABR, kulağın ses işittiği 

zaman ürettiği beyin dalgalarını ölçen kompüterize işitme testidir (8,11). 

ABR gerçek anlamda bir işitme testi değildir (8). İşitme sinirindeki time keeper liflerin 

intakt olup olmadığını ya da hangi konaklarda sorun bulunduğunu ortaya koyar (8,11). 

incelenirler: 

Ses uyaranından sonra meydana gelen elektriksel aktiviteler iki gruba ayrılarak 

1. Koklea içinde meydana gelen elektriksel aktiviteler, 

2. İşitme siniri, beyinsapı ve kortikal merkezlerde meydana gelen elektriksel aktiviteler. 

Koklea içinde meydana gelenler reseptör, işitme siniri ve merkezlerden gelenler ise 

“nörojenik aktiviteler” diye adlandırılır. Reseptör aktiviteler titrek tüylerin elektriksel 

aktivitelerini yansıtmaktadır. Bunlar koklear mikrofonik (KM) ve sumasyon potansiyeller 

(SP)’dir (8). 

Nörojenik aktiviteler ise işitme siniri, beyinsapı, kortikal işitme merkezlerinden elde 

edilen elektriksel aktivitelerdir. Kokleada meydana gelen elektriksel aktivite işitme siniri, 

beyinsapı ve üst merkezlere taşınır. Bu taşıma işine time keeper denilen sinir lifleri yapar. 

Sinir lifleri zaman ayarlıdır. Ses uyaranından sonra elektriksel aktivitenin belirli yerlere 

ulaşması için geçen süre normal kişilerde sabittir, değişmez. Buna “latent süre” adı verilir. 

Yani, ses uyaranından sonraki belirli sürelerde alınan elektriksel aktiviteler bize belli 

merkezlerin elektriksel aktivitelerini gösterir (8). 

ABR Dalgalarının Kaynakları 

11

12 

ABR kaydında 7 dalga saptanır.ABR dalga komponentleri 8.sinirden ve işitme 

bölgesinde kodal ve rostral beyin sapından ortaya çıkmaktadır (12,21). Bu dalgaların 

nörojenik aktivite bölgeleri farklıdır (Şekil 1). 

� Dalga I, işitme sinirinin distal kısmına, 

� Dalga II, işitme sinirinin proksimal kısmına, 

� Dalga III, ponstaki işitme yolları ve yapılarına (koklear nukleus, trapezoid 

cisim), 

� Dalga IV, süperior olivary kompleks’e, 

� Dalga V, beyin sapının rostral bölgesindeki işitme yolları ve yapılarına (lateral 

lemniskus’un inferior kollikulus’a giriş kısmı) (11,12,22). 

� Dalga VI ve VII, inferior kollikulus’a ait elektriksel aktiviteleri gösterir

Şekil 1: İşitme yolları anatomisi 

I. ve II. dalgalar, uyarının verildiği ipsilateral işitme sisteminden kaynaklanırken, III. 

dalga ve sonraki dalgalar bilateral hatta kontralateral işitme yollarından katılım gösterirler. I. 

ve II. dalgalar aksiyon potansiyelleridir.Sonraki dalgalar ise beyin sapı işitme yollarındaki 

postsinaptik aktiviteyi gösterir (11,21,23). 

13

Kayıt Sistemleri 

ABR testinde kayıtları elde etmek için tekrarlayan uyarı, amplifikasyon, filtreleme ve 

averajlama işlemlerinin yapılması gerekmektedir (24). 

1)Elektrodlar ve Yükseltici: Bu elektriksel aktiviteleri kaydetmek için kullanılan 

elektrodlar iki gruba ayrılır; a)Yakın alan elektrodları 

b)Uzak alan elektrodları 

Reseptör organdaki elektriksel aktiviteler koklea yakınına yerleştirilmiş elektrodlarla 

saptanır. İşitme siniri ve beyin sapı kortikal merkezlerdeki elektriksel aktiviteleri kaydetmek 

için uzak alan elektrod kullanılır. Bunlar üç tanedir: Mastoid veya aurikula, verteks ve zemin 

elektrodlarıdır (12,13,22,24). 

Elektrodların yerleştirilmesi için çeşitli öneriler vardır. Ancak mastoid veya aurikula 

ve verteks elektrodları rutin olarak kullanılmaktadır. Zemin elektrodu bir referans elektrodtur. 

Yerleşim yeri ölçen kişiye bağlı olarak opsiyoneldir. Ekstrakranial veya kraniumda alına 

yerleştirilebilinir. Elektrodların yerleşim yerleri Uluslararası 10-20 elektrod standardı ile 

belirlenmiştir. (Şekil 2) 

14 

Şekil 2: Uluslararası elektrod yerleştirme sistemi

Elektrodlar arası bölge büyürse dalgalar daha iyi izlenir. En çok uygun sinyal girişini 

sağlamak için azaltılmış deri dirençli (genellikle 5000 ohm un altında ) altın veya gümüş 

kloridli diskler kullanılır (11). Elektrodların yerleştirilmesi, cildin iyi temizlenmesi ve uygun 

iletken jel kullanılması impedansları etkiler (25). 

2)Filtreler 

Tanım olarak filtreleme işlemi, herhangi bir sinyalin istenmeyen frekans bant veya 

bantlarındaki enerjisinin azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılmasıdır. Bu amaçla 3 tür 

filtre kullanılır (26). 

a-Alçak geçirgen filtre 

b-Yüksek geçirgen filtre 

c-Bant geçirgen filtre 

3) Averajlama: 

ABR dalgalarının sinyalleri mikrovolt düzeyinde, EEG ise milivolt düzeyindedir. Bu 

yüzden ABR dalgalarının düşük amplitüdlü sinyalleri beyin ve diğer organların oluşturduğu 

gürültü içinde kaybolur. Gürültüden hedef sinyalin ayrıştırılması averajlama sistemiyle 

sağlanır. Sonuçta normal bir kişide Jewett’in tanımladığı 5 ile 7 dalga ortaya çıkar (25). 

4) Artefakt temizleme: 

Kayıtlar sırasında hastanın ani hareketleri veya elektriksel artefaktlar o anda 

kaydedilmekte olan tek cevapları etkileyerek gürültülü bir kayıda sebep olur. Tek cevaplardaki 

artefakt tüm son averajı da etkileyerek, kaydın kalitesini önemli ölçüde bozar. Bunu önlemek 

için artefakt dışlama kullanılır (25). 

Cevabın Yorumlanması 

15 

ABR testinde beyin sapına kadar elde edilen 5 dalga araştırma konusu yapılır. Bu 

dalgalar içinde en belirgin olanları birinci, üçüncü ve beşinci dalgalardır.Dalgalar en iyi 

eşiğin 70-80 dB üzerindeyken izlenir. Cevabın yorumlanması esas olarak dalgaların latans ve 

amplitüdlerinin değerlendirilmesine dayanır. Latans testin tekrarlanmasında amplitüde göre 

daha az değişkenlik gösterir. Klinisyenin cevapları doğru olarak yorumlayabilmesi için kendi 

teknik ve uyarana ait normal değer aralığının bilinmesi gerekir (27). Öncelikle testin yorumu 

işlemin amacına göre şekillendirilmelidir. Eğer amaç eşik değerlendirmesi ise, dalga V 

latansındaki artışlar şiddet azaltılarak kontrol edilmelidir. Sıklıkla kayıt sırasında en düşük 

şiddette elde edilen görülebilir cevap, dalga V için eşik olarak tanımlanır. Sinyalin algılanması

normal işiten erişkinlerde davranış eşiğinin yaklaşık 10 dB üstündedir. Lezyon yerinin 

değerlendirilmesinde genellikle eşik üstü averajlar ve dalga I-V arasındaki latansın 

karşılaştırılması kullanılır.Santral iletim zamanı, teknik olarak dalga I’den V’e kadarki zamanı 

tam olarak karşılamamasına rağmen sonuçları değerlendirmede yararlı bir ölçüdür. Eğer 

santral iletim zamanı dikkate alınmazsa, dalga V latansındaki gecikmenin yorumlanmasında 

beyin sapı iletiminde olası bir gecikme, koklea cevap eşiğinde bir yükselme veya orta kulak 

hastalığına bağlı azalma gözönünde bulundurulmalıdır. Santral iletim zamanı evrensel olarak 

rapor edilmemesine karşın, birçok araştırmacı tarafından hassas bir ölçüm olduğu 

gösterilmiştir. Mutlak latans karşılaştırmalarında, testi yapan kulaklar arasında asimetrik bir 

periferik işitme kaybı olabileceği hesaba katılmalıdır. Dalga V latansı eşik üstü uyarı şiddeti 

arttıkça azaldığından, testi yapan latans-şiddet fonksiyonu göz önünde bulundurulmalıdır. 

Cevapların değerlendirilmesinde kulaklar arası karşılaştırmada yararlı bilgiler verir. Cinsiyet, 

yaş ve diğer faktörlerin simetrik etkileri olduğundan, kulaklar arasındaki herhangi bir fark 

işitsel yollarında daha fazla yavaşlama olan tarafta bir patoloji varlığını destekler. Latans- 

şiddet fonksiyonu da lezyon yerinin değerlendirilmesinde yardımcı olur. İletim tipi 

kayıplardan kaynaklanan koklear yitimin ayrılması, latans–şiddet eğrisi ile sağlanabilir. İletim 

tipi kayıplarda kaybın derecesine göre yer değiştiren normale paralel bir eğri oluşur. Koklear 

lezyonlarda eğri dikleşir, böylece daha az şiddet artışı ile daha erken dalga V latansı elde 

edilir. Latans-şiddet fonksiyonu lezyon yerinin ortaya konmasında impedans odyometrisi gibi 

diğer test verilerine ihtiyaç vardır. Karşılaştırıldıklarında amplitüdün latansa göre 

yorumlanması daha güçtür. Bunun nedeni normal kişilerde de dalgaların çeşitli amplitüd 

farklılıklarının olması ve test tekrarında latansa göre çok daha fazla değişiklikler 

göstermesidir. 

ABR kaydının karakterler bakımından incelenmesi: 

1)Dalga biçimi: ABR dalgalarının biçimsel yorumu daha çok latans ve morfolojik 

analizlerinin üzerine kuruludur (11,28). Lezyonun yerine ve büyüklüğüne göre trase her 

vakada elde edilemez. Amplitüdler küçülür ve dalgaları her zaman saptamak olanaklar 

dahilinde değildir (22). 

16 

ABR’de uyarı süresinin farklılığı değişikliğe sebep olmaz (22). 

2)Latent süre: Time keeper lifler nedeni ile normal kişilerde latent süreler sabittir, 

değişmez. Latent süreyi etkileyen faktörlerin başında koklea ve beyinsapı arasındaki mesafe 

gelir. Bu mesafe uzadıkça latent süre artar. Sıçanlarda bu mesafe insanlara göre kısadır (11).

Aynı şey kadın ve erkeklerden alınan latent süreler içinde geçerlidir. Baş çevresi küçük olan 

kimselerde latent süre kısalır(8,28,29). 

I.dalganın latent süresi 2 msn olarak saptanır. Ancak bazı normal kişilerde bu süre 1.7 

msn’ye inebilir. I. Dalganın latent süresi genellikle periferik organın durumunu yansıtır. Dış, 

orta ve iç kulak patolojilerinden etkilenir. I. ve V. Dalgalar arasındaki bölge retrokoklear ve 

beyin sapı patolojilerinden etkilenir. Bu bakımdan ABR kaydının daha çok retrokoklear 

patolojileri yansıttığı söylenebilir. 

3) Pikler arası latans (İPL) : Dalgalar arasındaki latent süre 1 msn’dir. Ancak II. ve 

IV. dalgalar her zaman bulunmadığı için I.-III. dalgalar III.-V. dalgalar arası latent süreler 

araştırma konusu yapılır. Her iki aralık için latent süreler 2 msn’dir. Aynı şekilde III. dalganın 

bulunmadığı vakalar için I.-V. dalgalar arası 4 msn olarak hesaplanır. Bazı lezyonlarda ise I. 

ve III. dalga saptanamaz. Bu durumda sadece V. dalga vardır. Ses uyaranından V. dalganın 

pikine kadar olan latent süre gözönüne alınır. Buna V. dalga mutlak latent süresi denir. Bu 

süre normal kişilerde 6 msn’dir. Normal kişilerde latent süreler arasında 0.1 msn’den daha 

fazla fark saptanmaz. 0.2 msn’den fazla bir uzama patolojik olarak kabul edilir. 

Dalga latent süresinin uzaması genellikle periferik organa aittir. İletim tipi ve koklear 

işitme kayıplarında ortaya çıkar. I.-III. dalgalar arasındaki latent sürenin uzaması posterior 

fossa patolojilerinde görülür. Örneğin akustik nörinom, menengiom ve vasküler bası 

sendromu gibi vakalarda bu süre artar. III.-V. dalga İPL’nin uzaması ise beyinsapı lezyonları 

lehinedir. 

4)Pik amplitüdü: Bir dalganın amplitüdü o dalganın pik yaptığı nokta ile dalgayı 

izleyen ilk çukurun dibi arasındaki mesafedir. Unutulmaması gereken bir nokta pik 

amplitüdünün sesin şiddeti ile yakından ilgili olduğudur. Ses şiddeti arttıkça amplitüd artar. 

Fakat buna karşılık latent süre kısalır ya da aksi söylenebilir. Amplitüd azaldıkça latent süre 

kısalır. 

Bir ABR kaydında dalgaların en belirgin olarak ortaya çıktığı ses şiddeti, eşiğin 80 dB 

üstündeki ses uyaranı ile elde edilir. Ses şiddeti 20 dB’lik azaltmalarla 60, 40, 20 traseler 

çizdirilir. Bir trasenin elde edilebildiği en düşük ses şiddeti ile hiç saptanamadığı ses şiddeti 

arasında hastanın işitme eşiği bulunur. Yetişkinler için ABR’de elde edilen eşik normal eşiğin 

10 dB üstündedir. Çocuklar için eşik normal eşiğin 20 dB üstünde saptanır. 

17 

V. dalga amplitüdü en yüksek dalgadır. 70 dB’e kadar uyarının şiddeti arttıkça latens 

yanıt değerlerinde azalma, amplitüd yanıt değerlerinde artma görülür. 70 dB’in üstündeki

değerlerde latens yanıt sabit kalırken amplitüd artmaya devam etmektedir (8,30). Bu ilişkiye 

V. dalganın latans yoğunluğu adı verilir. V. dalga latansının grafiği iletim tipi işitme 

kayıplarının saptanmasında da kullanılabilir. V. dalga latans yoğunluğu eğrisinde iletim tipi 

işitme kayıplarında eğri sağa doğru kayar. 

5)I.-V. amplitüd oranı: V. dalga her zaman en iyi saptanan dalgadır. Bu dalganın 

amplitüdü en yüksektir. I. dalganın amplitüdü ise V. dalganın amplitüdünden küçüktür. Eğer 

her iki dalganın amplitüdleri birbirleri ile oranlanırsa normal kişilerde I/V amplitüd oranı 

daima 1’den küçüktür. Eğer bir trasede I/V amplitüd oranı 1’den büyük bulunursa bu 

retrokoklear bir patolojiyi gösterir. 

ABR’nin Klinik Uygulamaları 

1.Eşik tayini: ABR bir işitme testi değildir. Uyarı olarak klik stimulus seçildiğinde, 

genellikle 2000-4000 Hz bölgesinin davranış eşiğinin bulunduğu düzey elde edilmektedir. Flat 

seyirli kayıplarda, bu düzey bize hastanın odyometrik konfigürasyonu hakkında yeterli bilgi 

sağlar (22,30,31,32). Ancak her zaman flat seyirli odyogramlar elde edilmez. İnen, çıkan, 

çentikli, kubbe veya çanak şeklindeki odyogramlara, flat odyogramlar kadar, hatta ondan daha 

fazla rastlanmaktadır. Bu nedenle klik ABR ile bulunan elektrofizyolojik eşik, odyogramın 

şekli hakkında yeterli bilgi vermemektedir (29,32). Ton ABR nin eşikleri, davranış eşiğine 

klik ABR kadar yakın değildir. ABR ile elde edilen işitme eşikleri davranışsal ölçümlerle elde 

edilen eşiklerden genellikle 10-20 dB daha düşük elde edilmektedir (22,32). 

2) Sinir ve alt beyin sapı lezyonlarında ABR : ABR lezyon yerinin tanımlanmasında 

kullanıldığında, retrokoklear hastalığı kokleardan ayırdetme yeteneği en önemli tanı değerini 

oluşturur. Akustik tümör tanısı için kullanılan testlerin en hassas ve doğru olanıdır. Yalancı 

negatiflik oranları düşüktür ve yalancı pozitifliği %10 ‘nun altındadır. Dalga V’ in varlığı 

veya yokluğu, latansı veya santral iletim zamanlarının analizi en hayati belirleyicilerdir. VIII. 

sinir lezyonları arasında ilk sırayı en sık rastlanması bakımından akustik nörinomlar 

almaktadır. Beyin sapı tümörleri ise intraaksiyal ve ekstraaksiyal olmak üzere iki kısma 

ayrılır. İntraaksiyal tümörler beyin sapında ve ekstraaksiyel tümörler ise beyin sapı dokusunun 

dışında fakat hemen yanında yer alırlar. 

18 

Tümörler dışında sık rastlanan patolojik lezyonlar vasküler bozukluklardır. Genellikle 

bu iki patolojik lezyon bu bölgede sinir liflerine baskı yaparak iletimi engelleyebilirler. 

Bunlara menengiomlar ve gliomlar da eklenebilir.

Bu lezyonlar sırasında elde edilen ABR traselerinde anormallikler saptanır. Bunun 

nedeni tümörlerin kitle etkilerine bağlı işitme sinirinin sıkışması, gerilmesi ve iskemisi nöral 

iletiyi etkiler. 

Sinirin anatomik yapısının da anormal ABR traseleri elde edilmesinde rol oynadığı 

bildirilmektedir. Sinirde alçak frekanslı ses uyarımlarını ileten lifler sinirin ortasında, yüksek 

frekansları ileten lifler ise çevrede bulunur. Saf ses odyometrik ölçümlerde, başlangıçta 

yüksek frekanslarda işitme kaybına raslanmasının nedeni budur. Ayrıca tümör siniri besleyen 

arteryel kan akımını da etkiler. Hem sinirde ve hem de kokleada kayıplara yol açabilir (8,30). 

****Alt beyin sapı lezyonlarında kriterler şunlardır: 

1) ABR’de erken dalgalar yada ileri vakalarda bütün dalgalar kaydedilemez. 

2) IPL uzaması genellikle I.-III. dalgalar arasındadır. 

3) Lezyon büyük olmadıkça kontralateral anormal traseler saptanmaz. 

**** Üst beyin sapı lezyonlarındaki kriterler şunlardır: 

1) Erken dalgalar kaydedilir. 

2) En çok raslanan latent süre değişiklikleri III.V. İPL’de saptanır. Bu süreler uzar. 

3) Lateral, kontralateral ve ipsilateral anormal traseler çoğunluktadır. 

Akustik nörinomlarda ABR’de saptanan anormallikler şunlardır: 

1) Latent süre uzaması: İşitme kaybının çok fazla olmadığı başlangıç vakalarında 

bütün dalgalar elde edilebilir. Genellikle I-III IPL 0.2 msn’den fazla uzamıştır. Buna karşılık 

III-V. İPL normaldir veya kısalabilir. Tümör vakalarında III. dalga erkenden kaybolur. Bu 

durumda I-V IPL gözönüne alınır. Bu süre uzamıştır. I. dalganın olmadığı vakalarda ise V. 

dalga mutlak latent süresi esas alınır. Latent süre uzamıştır. Buna karşılık vasküler “loop” 

sendromunda, trigeminal nevraljilerde ve tek taraflı hemifasiyal spazm vakalarında ise III-V. 

IPL uzamış bulunur. Aynı şey beyin sapına yakın tümörler için de geçerlidir. 

2) Dalga yokluğu yada dalga biçiminde değişiklikler: Tümöre bağlı değişiklikler 

kendilerini V. dalga şeklindeki anormallikler olarak gösterir. Bazı akustik nörinom ve tümör 

vakalarında ise bütün dalgalar yoktur. İşitme kaybının fazla olduğu vakalarda tümör olmadan 

da dalgalar tümüyle yok olabilir. Bazı yüksek beyin sapı lezyonlarında I. dalga saptanır fakat 

V. dalga saptanamaz. 

üzerindedir. 

19 

3) Eğer dalgalar varsa I.-V. dalga amplitüd oranı, akustik nörinom vakalarında 1’in

ABR retrokoklear işlev bozukluklarını doğru ve hassas olarak gösterir ancak 

histopatolojik bir tanı ilişkisi vermez. 

3) Koklear işitme kayıplarında ABR: Standart odyometrik yöntemlerle sensörinöral 

işitme kayıplarının etyolojisi ortaya konamadığı durumlarda ABR, lezyon yerinin 

tanımlanmasında, akustik tümörün ekarte edilmesinde ve kaybın derecesinin objektif 

tayininde doğru ve güvenilir bir yöntemdir (30). Yapılan çalışmalar, sensörinöral işitme 

kayıplarının latans-şiddet fonksiyonu ile odyogram eğrisinin genellikle birbirine benzediğini 

ortaya koymuştur (12,24,32). Genellikle koklear işitme kayıpları yüksek frekansları tuttuğu 

için kliklerle alınan sonuçlara güvenilemez (21). ABR de uyarı olarak klik stimulus 

seçildiğinde genellikle 2000 ve 4000 Hz bölgesinin davranış eşiğinin bulunduğu düzey elde 

edilmektedir. Bunun için dar band, yani frekans selektif uyarılar kullanılmaktadır.Yine V. 

dalga mutlak latans süresi esas alınır ve yüksek şiddetteki uyarılar kullanılır. Elde edilen 

sonuçlar, V. dalga mutlak latans süresinin uzadığını göstermektedir. İşitme kaybı arttıkça, 

sürenin uzadığı saptanmıştır. En iyi sonuçlar 3000-4000 frekans bölgesindeki işitme 

kayıplarında elde edilir. Yani 3000-4000 frekansı ilgilendiren koklear kayıplarda elde edilen 

sonuçlar en güvenilir sonuçlardır. Selters ve Brackman’a (33) göre 50 dB’in altındaki koklear 

tip işitme kayıplarında, V. dalga mutlak latans süresi sabit kalmaktadır. Bunun üstündeki 

kayıplarda işitme kaybı arttıkça latans süresi uzar. Süre uzaması her 10 dB’lik kayıp için 0.15 

msn olarak hesaplanır. 

4) Multiple skleroz (MS) ve diğer demyelinizasyon yapan hastalıklarda ABR: 

Aksonların çevresini saran myelin kılıfın hasar görmesi ile karakterize hastalıklardır. 

Myelin kılıf glia hücreleri tarafından yapılır ve sinirin çevresini sarar. Ancak Ranvier 

nodülleri denilen düğümlerde kaybolurlar. Bu bölgelerde sinirdeki düşük rezistans nedeni ile 

hızlanır. Myelin kılıfın harap olması, sinirdeki iletim hızını azaltır, hatta hasarın derecesine 

göre iletimi bloke edebilir. MS tanısı için spesifik bir test yoktur. ABR, MS için spesifik bir 

test değildir. Beyin sapına lokalize bir hastalık değildir. Periferik sinirler tutulmuşsa o zaman 

daha değişik ABR traseleri elde edilebilir. 

MS’de ABR bulguları: 

1)Anormal geniş amplitüdlü I.dalga. 

2)I.-V. dalga İPL genellikle uzamıştır. 

20 

3)V. dalga anormal traseleri en sık raslanan bulgudur. 

4)V. dalga ileri vakalarda bulunmayabilir.

5)III. dalga saptanıyorsa III.-V. dalga latent süresi genellikle uzamış bulunur. 

6)Önemli özelliklerinden birisi de birbiri arkasından çekilen iki trasenin her zaman 

aynı olmamasıdır. 

7)Eğer stimulus sayısı arttırılırsa İPL uzar ve amplitüd düşer. ABR değişiklikleri MS 

için karakteristik değildir. 

8)Elde edilen bulgular hastalığın dalgalanmasına göre değişik olabilir. 

5) Koma 

6) Cerrahi girişim sırasında monitörizasyon amacıyla 

7) Çocuklarda ABR 

ABR’yi Etkileyen Faktörler 

1-Yaşın ABR’ye etkisi: Çocuklarda ABR 18 aydan sonra normal bir trase gibi 

alınabilir. Bundan küçük olan çocuklarda henüz işitme yolları tam olgun yapıya kavuşmadığı 

için her zaman normal cevap alınamaz. Yaşlı kişilerde ise sinir liflerindeki azalma ve 

yıpranmaya bağlı olarak latent süreler uzayabilir (12,23,29). 

2-Cinsiyetin ABR’ye etkisi: Kadınlarda ABR V dalda latansı erkeklere göre hafifçe 

(0.2 msn) kadar daha kısadır ve V. dalga amplitüdü daha büyüktür (31). 

3-Vücut ısısının ABR’ye etkisi: Vücut ısısı da latent süre üzerine etkili olabilir. Isının 

düşmesi ABR latanslarını uzatır. Özellikle geç dalgaları ve dalga I-V latans aralığını uzatır. 

Isının yükselmesi ABR latanslarını kısaltır. Vücut sıcaklığının ABR dalga I-V latans süresine 

etkisinin ayarlanması için hipotermide 37 C’nin altında her bir derece için dalga I-V latans 

değerinden 0.2 msn çıkarılır, hipertermide ise 37 C’nin üstünde her bir derece için dalga I-V 

latans değerine 0.2 msn eklenir (29). 

4-Anestezinin ABR’ye etkisi: Genel anestezinin normal kişilerin latent süreleri 

üstüne etkili olmadığı bildirilmiştir (23). Ancak barbitürat seviyesinin artması ile latent 

sürenin uzadığı da bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Fentanil, ketamin, nitröz oksit ve 

antikolinerjiklerin ABR üzerinde etkisi yoktur (11,23). Alkol zehirlenmesinde, ABR 

traselerinde pikler arası latans (IPL) uzamaya meyil gösterir. Çınlama olan kulakta IPL’de 

uzama görüldüğü bildirilmiştir.ABR traselerinde teknik donanıma göre değişiklikler vardır 

(22). 

21

MATERYAL-METOD 

Kronik tiner inhalasyonun işitme yolları üzerine olan etkileri ABR testi ile incelendi 

(Resim-1). Proje, hayvan modeli üzerinde uygulandı. Sıçanların işitme fizyolojisinin, insan 

fizyolojisine uygunluğu nedeniyle sıçanlar tercih edildi (23,31,32,33). 

22 

Deneylerde kullanılan hayvanlar 15 adet 250-300 gr. ağırlığındaki dişi Sprague-Dawley 

sıçanlardı. Sıçanlar, sıcaklığı 22 � 2 �C’ de, nemi % 65-70 oranında korunan ve 12 saat 

aydınlık-12 saat karanlık dönemlerine sahip bir ortamda, standart laboratuar yemiyle beslendi 

Deneysel Kronik Tiner İnhalasyonu Modeli: 

Sıçanlara 40 gün boyunca günde iki kez olmak üzere, 34 lt. hacminde içinde NaOH 

tabletleri (CO2 tutucu olarak) bulunan kapalı bir kapta, tiner uygulandı. Kapalı alanımız 

yüzeyi cam olan dikdörtgenler prizması şeklindedir. Hayvanların dışarıdan gözlemlenebildiği, 

dışarıdaki hava ile izolasyonu olan bir yapıda oluşturuldu. Tiner olarak selülozik tiner tercih 

edildi. Deney kabı içine 5 ml selülozik tiner inhalasyon için konuldu ve hayvanların %50 sinin 

ayakta durma refleksi kaybolunca uygulama sonlandırıldı (18). Tiner uçucu bir materyal 

olduğu için deney kabının içinde dağılım göstererek ve denekler tarafından inhale edildi. 

İşlem izole bir alanda uygulandığı için deney kabı dışındaki canlılarla direkt bir teması 

olmayacak şekilde düzenlendi. İşlem sonunda kap içindeki hava açık alanda atmosfere 

karıştırıldı. Tinerin yanıcı ve patlayıcı etkisinden dolayı, deney alanına ateşle yaklaşılmadı, 

deney alanının yakınında elektrik ile çalışan herhangi bir alet bulundurulmadı. Kontrol grubu 

aynı süre zarfında normal laboratuar koşullarında tutuldu. 

ABR testi ile işitme yollarının değerlendirilmesi 

Deneyimizde, ilk gün ve 40. günde sıçanlara anestezi altında ABR testi uygulandı 

(Resim-2,3). Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi EMG laboratuarında, 

Saffire 4ME(Medelec/TECA) cihaz ile test yapıldı (Resim-4). Anestezi olarak 120 mg/kg 

ketamin ve 50 mg/kg klorpromazin intraabdominal olarak verildi. Sıçan, toraksından 

kavranılarak tutuldu, başı ekstansiyona getirilerek umblikusun 3mm lateralinden 16mm 

uzunluk ve 25 gauge kalınlıkta bir enjektör ile anestezik madde verildi. Uygulama sonrası 5. 

dakikada yeterli sedasyon sağlandı. İşlem öncesinde, sıçanlara otoskopi uygulanarak, orta ve 

dış kulak patolojileri olmadığı doğrulandı. Hayvanların elektrod yerleştirilecek bölgedeki 

tüyleri traş edildi ve işlemden önce sanovol dezenfektan ile temizlendi. Hayvanların vücut 

sıcaklığı 37.5�C olacak şekilde sıcak uygulama yapıldı. Elektrod olarak Medelec/TECA 

firmasının cilt altı iğne elektrotları kullanıldı (Resim-5). Elektrotların iğneleri 12mm

uzunluğundaydı. Verteks, oksipital ve mastoid bölgede cilt altı olacak şekilde elektrotlar 

yerleştirildi. Kulaklıklar olarak dış kulak yolu (DKY)na sabitlendi ve klik uyaran verildi 

(Resim-6). Stimulus şiddeti olarak 85,70,50,35,25,15 dB uyaran verildi. I, III, V. dalga 

latansları ve amplitüdleri, I-III, I-V, III-V interpik dalga latansları tespit edildi. İlk gün ve 40. 

gün değerleri, tiner ve kontrol grubu olarak ayrı ayrı kaydedildi ve sonuçlar karşılaştırılarak, 

istatistiksel olarak değerlendirildi 

Deney Grupları 

Grup 1. Çalışma grubu-tiner inhalasyonu grubu(10 sıçan) 

Grup 2. Kontrol grubu(5 sıçan) 

ABR protokolü: 

Uyaran klik 

Şiddet 85, 70, 50, 35, 25, 15 dB 

Polarite rarefaksiyon 

Maskeleme karşı kulağa (–40 dB) 

Sensitivite 5 mikrovolt 

Tekrar sayısı 10/sn 

Filtre 2 kHz-100 Hz 

Amplifikasyon 100000 

Sweep 1024 

İstatistik metodları 

Bu çalışmada, işitsel beyin sapı testinde 85-70-50-35-25-15 dB’de dalga latansları 

incelenmiştir. Çalışmamızda 2 ana deney grubu kullanıldı. Sıçanlara belirlenen günlerde 

yaptığımız ölçümler, grup içi ve gruplar arası olarak değerlendirdi. 

Bu çalışmada istatistiksel analizler NCSS 2000 Mc.Graw Hill paket programı ile yapıldı. 

Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotların(ortalama, standart sapma) 

yanı sıra ikili grupların karşılaştırmasında Mann-Whitney-U testi, grupların başlangıç ve 

40.gün ölçümlerinde Wilcoxon testi kullanıldı. Sonuçlar, anlamlılık p

24 

Resim 1. ABR kayıtlarımıza bir örnek 

Resim 2. Tiner grubu başlangıç kaydı

Resim 3. Tiner grubu 40. gün kaydı 

Resim 4. ABR test cihazımız 

25

26 

Resim 5. Cilt altı elektrotlarımız 

Resim 6. Dış kulak yoluna yerleştirilen kulaklıklarımız

BULGULAR: 

Çalışmamızda, çalışma grubu ve kontrol grubu olmak üzere iki ana deney grubu 

oluşturuldu. Çalışma grubuna 40 gün boyunca selülozik tiner uygulandı. Her iki gruba da ilk 

gün ve 40. gün ABR testi yapıldı. ABR testinde 85-70-50-35-25-15 dB’de dalga latansları 

incelendi. Sıçanlara belirlenen günlerde yapılan ölçümler, grup içi ve gruplar arası olarak 

değerlendirildi. Literatürde yayınlanan çalışmalara benzer olarak şiddet azalmasıyla dalgaların 

amplitüdlerinin bütün gruplarda düştüğü izlendi (8,21). 

Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotların (ortalama,standart 

sapma) yanı sıra ikili grupların karşılaştırmasında Mann-Whitney-U testi , grupların başlangıç 

ve 40.gün ölçümlerinde Wilcoxon testi kullanıldı. Sonuçlar, anlamlılık p0,05 

40. Gün 1,442±0,055 1,616±0,321 15,5 >0,05 

Z -1,23 -0,94 

P >0,05 >0,05 

Tablo 1a: 85 dB şiddetinde I. dalga latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I Dalga latanslarının,85 dB’de başlangıç ve 40.gün 

sonuçları arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). 

Kontrol grubunun başlangıç ve 40.gün değerleri arasında istatistiksel farklılık 

gözlenmemiştir (p>0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün değerleri arasında 

istatistiksel farklılık bulunmamıştır (p>0,05). 

III Dalga 85 dB 

Kontrol Grubu Çalışma Grubu MW p 

Başlangıç 2,846±0,104 2,911±0,123 12,5 >0,05 

40. Gün 2,896±0,117 3,128±0,301 10,5 >0,05 

Z -1,91 -2,52 

P >0,05

Kontrol ve Çalışma gruplarının III. dalga latanslarının, 85 dB’de başlangıç ve 40.gün 



gözlenmemiştir (p>0,05). Çalışma grubunun 40.gün ölçümleri başlangıç değerlerinden 

istatistiksel olarak anlamlı derecede uzun bulunmuştur (p0,05 

40. Gün 3,884±0,189 4,183±0,408 11 >0,05 

Z -0,67 -2,24 

P >0,05 0,05). 




40. Gün 1,454±0,077 1,511±0,13 15 >0,05 

Z -1,02 -2,24 

P >0,05 0,05). 

28 



istatistiksel olarak anlamlı derecede uzun bulunmuştur (p

I-V İPL 85 dB 

Kontrol Grubu Çalışma Grubu MW P 

Başlangıç 2,446±0,141 2,478±0,278 19 >0,05 

40. Gün 2,442±0,148 2,566±0,194 13 >0,05 

Z 0,00 -1,12 

P >0,05 >0,05 

Tablo 1e: 85 dB şiddetinde I-V. İnterpik latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-V İnterpik latanslarının, 85 dB’de, başlangıç ve 

40.gün sonuçları arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). 


gözlenmemiştir (p>0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 


III-V İPL 85dB 


Başlangıç 1,040±0,087 1,040±0,25 10,5 >0,05 

40. Gün 0,988±0,1 1,055±0,174 15,5 >0,05 

Z -1,21 -0,56 

P >0,05 >0,05 

Tablo 1f: 85 dB şiddetinde V. İnterpik latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-V İnterpik latanslarının, 85 dB’de, başlangıç ve 





I Dalga70 dB 

Kontrol Grubu Çalışma Grubu MW P 

Başlangıç 1,548±0,050 1,648±0,119 16,5 >0,05 

40. Gün 1,554±0,035 1,790±0,335 5 0,05 >0,05 

29 

Tablo 2a: 70 dB şiddetinde I. dalga latans değerleri

Kontrol ve Çalışma gruplarının I Dalga latanslarının, 70 dB’de, başlangıç ölçümleri 

arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). Çalışma grubunun 70 dB’de 40.gün I 

Dalga latansı ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı derecede uzun 

bulunmuştur (p0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 

istatistiksel farklılık gözlenmemiştir(p>0,05). 

III Dalga 70 dB 


Başlangıç 2,924±0,111 2,982±0,110 13 >0,05 

40. Gün 2,970±0,108 3,250±0,369 11 >0,05 

Z -1,76 -2,17 

P >0,05 0,05). 




40. Gün 3,972±0,178 4,329±0,425 10 >0,05 

Z -0,94 -2,20 

P >0,05 0,05). 



istatistiksel olarak anlamlı derecede uzun bulunmuştur (p

I-III Dalga 70 dB 


Başlangıç 1,376±0,131 1,335±0,148 18 >0,05 

40. Gün 1,416±0,097 1,460±0,067 15 >0,05 

Z -1,46 -1,96 

P >0,05 0,05). 




40. Gün 2,418±0,156 2,539±0,177 9 >0,05 

Z -0,94 -1,12 

P >0,05 >0,05 

Tablo 2e: 70 dB şiddetinde I-V. İPL değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-V interpik latanslarının, 70 dB’de, başlangıç ve 

40.gün ölçümleri arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). 




III-V İPL 70 dB 


Başlangıç 1,072±0,1 1,100±0,251 13,5 >0,05 

40. Gün 1,002±0,081 1,079±0,198 16 >0,05 

Z -1,21 -0,14 

P >0,05 >0,05 

31

Tablo 2f: 70 dB şiddetinde III-V.interpik latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının III-V interpik dalga latanslarının, 70 dB’de, başlangıç 

ve 40.gün sonuçları arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). 




I Dalga 50dB 


Başlangıç 1,668±0,084 1,805±0,23 10 >0,05 

40. Gün 1,680±0,06 2,084±0,431 8 0,05 0,05). Çalışma grubunun I Dalga latansları, 

50 dB’de, 40.gün ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı derecede uzun 

bulunmuştur (p0,05). Çalışma grubunun 40.gün ölçümleri başlangıç değerlerinden 


40. Gün 3,082±0,122 3,460±0,402 5 0,05 0,05). Çalışma grubunun I Dalga 

latanslarının 50 dB’de, 40.gün ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı 

derecede uzun bulunmuştur (p




40. Gün 4,060±0,165 4,481±0,529 12 >0,05 

Z -0,41 -1,12 

P >0,05 >0,05 

Tablo 3c:50 dB şiddetinde V. dalga latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının V Dalga latanslarının, 50 dB’de, başlangıç ve 40.gün 





I-III İPL 50dB 


Başlangıç 1,422±0,161 1,410±0,17 20 >0,05 

40. Gün 1,402±0,163 1,376±0,1 19 >0,05 

Z -1,84 -0,70 

P >0,05 >0,05 

Tablo 3d: 50 dB şiddetinde I-III. İPL değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-III interpik latanslarının, 50 dB’de, başlangıç ve 





I-V İPL 50dB 


Başlangıç 2,396±0,266 2,498±0,526 19 >0,05 

40. Gün 2,368±0,193 2,398±0,203 19 >0,05 

Z -0,67 -0,14 

P >0,05 >0,05 

33

Tablo 3e: 50 dB şiddetinde I-V. interpik latans değerleri 






III-V İPL 50 


Başlangıç 0,978±0,124 1,088±0,4 19,5 >0,05 

40. Gün 0,958±0,086 1,021±0,252 19,5 >0,05 

Z -0,68 -0,14 

P >0,05 >0,05 

Tablo 3f: 50 dB şiddetinde III-V. interpik latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının III-V interpik latanslarının 50 dB’de, başlangıç ve 





I Dalga 35dB 


Başlangıç 1,900±0,053 1,941±0,14 17,5 >0,05 

40. Gün 1,888±0,055 2,127±0,348 6 0,05 0,05). Çalışma grubunun I Dalga 

latanslarının, 35 dB’de, 40.gün ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı 

derecede uzun bulunmuştur (p




40. Gün 3,218±0,133 3,535±0,403 7,5 >0,05 

Z -1,07 -1,36 

P >0,05 >0,05 

Tablo 4b:35 dB şiddetinde III. dalga latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının III Dalga latanslarının, 35 dB’de, başlangıç ve 40.gün 





V Dalga 35dB 


Başlangıç 4,214±0,233 4,320±0,268 14 >0,05 

40. Gün 4,256±0,251 4,545±0,44 7 >0,05 

Z -0,94 -1,57 

P >0,05 >0,05 









Başlangıç 1,340±0,124 1,389±0,083 14,5 >0,05 

35

40. Gün 1,350±0,127 1,408±0,207 13,5 >0,05 

Z -0,41 -0,11 

P >0,05 >0,05 

Tablo 4d: 35 dB şiddetinde I-III. İPL değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-III interpik latanslarının, 35 dB’de, başlangıç ve 





I-V İPL 35dB 


Başlangıç 2,314±0,238 2,333±0,204 14 >0,05 

40. Gün 2,368±0,265 2,410±0,224 11 >0,05 

Z -0,94 -0,94 

P >0,05 >0,05 

Tablo 4e: 35 dB şiddetinde I-V. interpik latans değerleri 








Başlangıç 0,974±0,147 0,950±0,169 14 >0,05 

40. Gün 1,038±0,17 1,002±0,237 12,5 >0,05 

Z -0,94 -0,37 

P >0,05 >0,05 


Kontrol ve Çalışma gruplarının III-V interpik latanslarının, 35 dB’de, başlangıç ve 


36




I Dalga 25dB 


Başlangıç 2,285±0,058 2,277±0,465 8 >0,05 

40. Gün 2,395±0,984 2,270±0,531 5 >0,05 

Z -0,73 0,00 

P >0,05 >0,05 

Tablo 5a:25 dB şiddetinde I. dalga latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I dalga latanslarının, 25 dB’de, başlangıç ve 40.gün 





III Dalga 25dB 


Başlangıç 3,308±0,057 3,364±0,093 6 >0,05 

40. Gün 3,305±0,107 3,625±0,503 3 >0,05 

Z 0,00 -1,10 

P >0,05 >0,05 


Kontrol ve Çalışma gruplarının III dalga latanslarının, 25 dB’de, başlangıç ve 40.gün 

sonuçları arasında istatistiksel farklılık gözlenmemiştir (p>0,05). 


saptanmamıştır (p>0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 


37

V Dalga 25dB 


Başlangıç 4,263±0,085 4,358±0,21 7 >0,05 

40. Gün 4,315±0,047 4,313±0,289 4 >0,05 

Z -0,73 0,00 

P >0,05 >0,05 


Kontrol ve Çalışma gruplarının V dalga latanslarının, 25 dB’de, başlangıç ve 40.gün 

sonuçları arasında istatistiksel farklılık gözlenmemiştir (p>0,05). 


saptanmamıştır (p>0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 




Başlangıç 1,223±0,081 1,334±1,407 2,5 >0,05 

40. Gün 1,210±0,091 1,355±0,087 2 0,05 >0,05 

Tablo 5d: 25 dB şiddetinde I-III. interpik latans değerleri 

Kontrol gruplarının I-III interpik latanslarının,25 dB’de, başlangıç ve 40.gün sonuçları 

arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). Çalışma grubunun I-III dalga 

latanslarının, 25 dB’de, 40.gün ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı 

derecede uzun bulunmuştur (p0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 


I-V İPL 25dB 


Başlangıç 2,178±0,128 2,136±0,377 7,5 >0,05 

40. Gün 2,220±0,081 2,280±0,182 4 >0,05 

Z -0,37 -1,60 

P >0,05 >0,05 

38 

Tablo 5e: 25 dB şiddetinde I-V. interpik latans değerleri








Başlangıç 0,955±0,12 0,907±0,216 5 >0,05 

40. Gün 1,010±0,123 1,152±0,639 4 >0,05 

Z -0,37 -1,07 

P >0,05 >0,05 







I Dalga 15dB 


Başlangıç 2,245±0,125 2,094±0,674 6 >0,05 

40. Gün 2,225±0,15 2,265±0,007 2 >0,05 

Z -0,73 -0,45 

P >0,05 >0,05 

39 

Tablo 6a:15 dB şiddetinde I. dalga latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I Dalga latanslarının, 15 dB’de, başlangıç ve 40.gün 

sonuçları arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05).




III Dalga 15dB 


Başlangıç 3,418±0,07 3,124±0,462 5,5 >0,05 

40. Gün 3,375±0,104 3,400±0,226 4 >0,05 

Z -1,10 -1,34 

P >0,05 >0,05 


Kontrol ve Çalışma gruplarının III Dalga latanslarının, 15 dB’de, başlangıç ve 40.gün 





V Dalga 15dB 


Başlangıç 4,443±0,116 4,230±0,688 3 >0,05 

40. Gün 4,460±0,035 4,660±0,368 3 >0,05 

Z -0,092 -0,054 

P >0,05 >0,05 









Başlangıç 1,187±0,214 1,027±0,172 2 >0,05 

40. Gün 1,150±0,168 1,135±0,233 4 >0,05 

Z -0,63 -0,75 

P >0,05 >0,05 

40

Tablo 6d: 15 dB şiddetinde I-III. interpik latans değerleri 

Kontrol ve Çalışma gruplarının I-III interpik latanslarının 15 dB’de, başlangıç ve 





I-V İPL 15 


Başlangıç 2,207±0,176 2,340±0,619 2 >0,05 

40. Gün 2,210±0,139 2,435±0,318 2 >0,05 

Z -0,90 -0,85 

P >0,05 >0,05 

Tablo 6e: 15 dB şiddetinde V. interpik latans değerleri 






III-V İPL 15 


Başlangıç 1,020±0,195 1,140±0,509 3 >0,05 

40. Gün 1,043±0,09 1,300±0,085 0 0,05 >0,05 

41 

Tablo 6f: 15 dB şiddetinde III-V. interpik latans değerleri


40.gün sonuçları arasında istatistiksel farklılık saptanmamıştır (p>0,05). Çalışma grubunun 

III-V interpik latanslarının, 15 dB’de, 40.gün ölçümleri kontrol grubundan istatistiksel olarak 

anlamlı derecede uzun bulunmuştur (p0,05). Çalışma grubunun başlangıç ve 40.gün sonuçları arasında 

istatistiksel farklılık gözlenmemiştir (p>0,05). 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

42 

85 dB 

Başlangıç 40.Gün Başlangıç 40.Gün Başlangıç 40.Gün 

I.Dalga III.Dalga V.Dalga 

Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 1: Grupların 85 dB şiddetinde I , III , V. dalga latans zaman grafiği

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

85 dB 


I-III.Dalga I-V.Dalga III-V.Dalga 

Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 2: Grupların 85 dB şiddetinde I-III, I-V, III-V. interpik latans zaman grafiği 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

70 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 3: Grupların 70 dB şiddetinde I , III , V. dalga latans zaman grafiği 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

43 

70 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 4: Grupların 70 dB şiddetinde I-III, I-V, III-V. interpik latans zaman grafiği

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

50 dB 



Grafik 5: Grupların 50 dB şiddetinde I, III, V. dalga latans zaman grafiği 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

50 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Kontrol Gr 

Çalışma Gr 


5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

35 dB 



Grafik 7: Grupların 35 dB şiddetinde I, III, V. dalga latans zaman grafiği 

44 

Kontrol Gr 

Çalışma Gr

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

35 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 


4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

25 dB 




2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

45 

25 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 10: Grupların 25 dB şiddetinde I-III , I-V , III-V. interpik latans zaman grafiği

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

15 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 


2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

15 dB 



Kontrol Gr 

Çalışma Gr 

Grafik 12: Grupların 15 dB şiddetinde I-III , I-V , III-V. interpik latans zaman grafiği 

TARTIŞMA 

Tiner, günümüzde sık kullanılan bir materyaldir. Endüstride, boya işlerinde sıkça 

kullanılır, ayrıca narkotik ajan olarak kullanımı da toplumda karşılaşılan bir durumdur. 

Tinerin, endüstride ve diğer alanlarda maksimum güvenli kullanım miktarları belirlenmiştir 

ve uygulamada bu sınırlara bağlı kalınmaktadır. Ancak maddenin uyuşturucu madde olarak 

kullanımı engellenememektedir ve gün geçtikçe artmaktadır. Ankara Madde Bağımlılığı 

Araştırma ve Eğitim Merkezi (AMATEM)’den aldığımız bilgilere ve gözlemlerimize göre; 

genellikle düşük sosyoekonomik çevrede tercih edilmekte, özelikle de selülozik tiner 

kullanılmaktadır. Günde iki kez inhalasyon yoluyla alınmaktadır. Bizim çalışmamızda da 

selülozik tiner ve sabah akşam olmak üzere iki uygulama tercih edilmiştir. 

46

Selülozik tinerler; bünyesinde hidrokarbonlar, esterler, glikol eterler, ketonlar ile 

alkoller bulunduran ve nitro-selüloz esaslı her türlü boyaların, verniklerin viskozitelerini 

düşürerek uygulama kolaylığı sağlamak için kullanılan çözücü karışımlardır (17). Ülkemizde 

tinerin fiziksel ve kimyasal özelikleri Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından 

belirlenmektedir (17). İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Bölümü tarafından 

belirlenmiş olan analiz sonuçlarına göre ülkemizdeki tinerlerin içeriği yaklaşık olarak %63 

oranında Toluene, %13 aseton, %10 izobutil asetat, %7.5 izobutanol, %6.5 butilglikoldür. 

Tinere bağlı yan etkiler, genellikle toluene bağlı olarak oluşmaktadır. 

Toluene inhalasyonunda, inhale edilen miktarın %50’si akciğerlerden absorbe edilir. 

Absorbsiyon sonrası yağ dokusunda birikir, özellikle lipid yönünden zengin olan sinir 

sisteminde yüksek konsantrasyonlara ulaşır (1,2,6). 

Toluenin, santral sinir sistemi üzerinde akut olarak deprese edici bir etkisi olduğu 

bilinmektedir. Semptomlara örnek olarak, baş ağrısı, dizziness, ilerleyen bir ataksi, 

konsantrasyon bozukluğu verilebilir. Kronik etki olarak ise geçici serebellar ataksi, kronik 

ensefalopati(tremor, ataksi, emosyonel labilite, baş ağrısı, mental durumda değişiklikler), 

kognitif disfonksiyon, psikomotor bozulma gözlenir. Periferik sinir sistemi üzerine ise sinir 

iletiminde bozulma ve periferik nöropati yapıcı etkileri mevcuttur (6,20,34) 

Carabez ve ark. (18) tinere maruz bırakılmış sıçanlarda histopatolojik çalışmalar 

yapmışlar ve sinir sistemindeki incelemelerinde; intersinaptik mesafede artış, 

intrasinaptozomal veziküllerin sayısında azalma saptamışlar; beyin dokusundaki 

mitokondrilerde matrikste vakuolizasyon, boyut ve şekillerinde farklılıklar gözlemlemişlerdir. 

Periferik sinir miyelin tabakasında da değişiklikler tespit etmişlerdir (18). 

47 

Moguel ve ark. (19) tiner inhale etmiş sıçanların, 60 ve 90. günlerde, siyatik ve krural 

sinirlerini histopatolojik olarak incelemişlerdir. İlk olarak miyelin tabakada balon 

dejenerasyonu, sonrasında miyelin tabakada incelme, sinir liflerinde ödem ve nörofibrillerin 

disosiyasyonu gözlemlenmiştir. Sonra ise lokal demiyelinizasyon ve sinir liflerinde atrofiye 

rastlanmış ve bu değişikliklere bağlı olarak nöropati oluştuğunu düşünmüşlerdir (19). 

Towfighi ve ark. (27) kronik n-hekzan ve toluene kullanımı olan iki vakalarında sural sinirden 

biyopsi almışlar ve benzer değişiklikleri tespit etmişlerdir. Gotodha ve ark. (35) sıçan 

beyninde tinerin yaptığı değişiklikleri ve nörotropik faktörlerin ekspresyonundaki farklılıkları 

göstermişlerdir. Önceki çalışmalarda dokudaki hasarın oluş mekanizması tam olarak 

belirlenememiş ancak antioksidan enzimlerin aktivitelerini değiştirerek oksidatif bir hasar

yarattığı düşünülmüştür (36). Tiner, görüldüğü üzere santral sinir sisteminde toplanmakta ve 

çeşitli lezyonlara yol açmaktadır. Miyelin kılıfta meydana gelen hasar sonrasında sinir iletim 

hızında yavaşlama ve ileri derecedeki lezyonlarda sinir iletiminde blok olması söz konusudur 

(8). Çalışmamızda da tinerin vestibülokoklear sinirde olası nöropati oluşturucu etkisi 

elektrofizyolojik olarak araştırılırken sıçanlara ABR testi uygulanmıştır. 

Hayvan modeli seçmemizdeki asıl sebep; insan çalışma grubu oluşturulamaması, süre 

ve karşılaşılan madde miktarının hayvan grubunda objektif olması ve canlı bütünsel bir 

sisteme ihtiyaç duymamızdır. Sıçan modelinin tercih edilmesinin sebebi ise sıçanların işitme 

fizyolojisinin, insanın işitme fizyolojisine uygunluğudur (23,31,32,33). 

Sıçanlarda ABR testi, deneysel model olarak daha önceki çalışmalarda kullanılmıştır. 

Örneğin Church ve ark. cinsiyet, stimulus karakteristikleri ve etanol sedasyonun, sıçanlarda 

ABR üzerine etkilerini araştırmışlar; dişi sıçanlarda daha küçük pikler ve daha az süreli 

latanslar elde etmişlerdir. Stimulus tekrar hızındaki artış ile latansların uzadığını, vücut 

sıcaklığındaki değişimler ile latans ve pik amplitüdlerinde değişiklikler olduğunu 

gözlemişlerdir (29,31). Newton ve arkadaşları da (32) tonal stimulus vererek benzer 

değişiklikleri saptamışlardır. 

Ketamin anestezisinin ABR kayıtları üzerine etkilerine yönelik olarak değişik görüşler 

sunulmuş; Bobin ve ark ketaminin ABR kayıtları üzerine etkisinin olmadığını göstermiştir 

ancak Dafny ve ark. inferior kollikulüsten, Matsuzaki ve ark temporal korteks ve medial 

genikülat leminisküsten alınan kayıtlarda etkilenme tespit etmişlerdir (23). Church ve 

Gritzke’nin (37) 1987 yılında yaptıkları bir çalışmada bu sonuçlardaki farklılıkların metoda 

bağlı olduğu belirtilmiş ve yaptıkları çalışmada ketamine bağlı olarak ABR değişikliği 

olmadığı gösterilmiştir. 

Çalışmamızda Sprague-Dawley cins sıçanlar kullanıldı. Cinsiyet olarak, Church ve 

ark. çalışmalarında gösterdikleri cinsiyetin ABR kayıtları üzerinde farklılık yaratabileceği 

düşüncesinden yola çıkılarak sadece dişi sıçanlar tercih edildi. Ketamin anestezisinin, ABR 

kayıtları üzerine etkisinin olmadığı göz önüne alındı ve anestezik ajan olarak tercih edildi. 

Sonuçların etkilenmemesi için sıçanların vücut sıcaklığını deney sırasında ölçüldü ve 37.5 C 

olacak şekilde sıcak uygulama yapıldı. 

48 

Tiner inhalasyonu sırasında hayvanlarda gözlediğimiz davranışsal değişiklikler; ilk 5 

dakikada genellikle kaçma hareketleri, 5 ile 10 dakika arasında kontrolsüz rotasyonel 

hareketler, tremor, gözle görülür miktarda salya artışı, 10. dakikadan sonra bir inhibisyon 

dönemi, ayakta durma reflekslerinde bozulma ve sonrasında tamamen yok olmasıdır. Temiz 

havaya çıkarılınca 10 dakika içinde refleksler geri döndü, yaklaşık 20 dakika derin solunum

eforu gözlendi. Hayvanlarda 3 hafta sonra agresif hareketler tespit edildi. Ataksiye 

rastlanmadı. Yamada ve ark. (38) yaptıkları çalışmadaki sıçanların kilo artışı, tiner alan 

grupta baskılanmış; bizim çalışmamızda da tiner grubunda, kontrol grubuna göre kilo 

artışında duraklama gözlendi. 

Tinere bağlı olarak oluşabilecek yan etkilerden bahsedilmişti. Hormes ve ark. (39) 

kronik çözücü inhalasyonuna bağlı nörolojik sekelleri incelemişler; çalışmaya 20 vaka (16 

erkek, 4 bayan, en az 2 yıl inhalasyon öyküsü olan) alınmış, vakaların %60’ında kognitif, % 

50’sinde piramidal,%45’inde serebeller ve %25’inde beyinsapı ile kraniyel sinirlere ait 

bulgular gözlemlenmiştir. Görüldüğü üzere tiner sinir sisteminin her noktasında ve her 

işlevinde hasara sebep olabilmekte ve bulgu verebilmektedir. Literatürdeki incelemelerimize 

göre sık karşılaşılan nörolojik bulgular; kognitif fonksiyon bozuklukları, nöropsikiyatrik 

problemler, serebeller disfonksiyon, serebral atrofi, ensefalopati, optik nöropati, işitme kaybı, 

periferik nöropati, akut kas güçsüzlüğüdür (14,15,16,19,34,39,40,41,42,43). 

Literatürde tinerin yarattığı nörolojik sekeller pek çok yöntemle değişik açılardan 

incelenmiştir. Araştırmalarda kullanılan yöntemlere bakıldığında; histopatolojik, 

elektrofizyolojik ve görüntüleme yöntemleriyle yapılan incelemelere rastlanılmaktadır. 

Çalışmamızda elektrofizyolojik bir yöntem olan ABR testi tercih edildi ve tinerin işitme 

yolları üzerinde yarattığı etki araştırıldı. ABR testi, işitsel bir uyarıyı takiben oluşan beyin sapı 

yanıtlarını analiz eden kompüterize bir işitme testidir. İşitsel beyin sapı yanıtları testinin 

odyolojik testler arasında yerini almasından sonra, işitme fonksiyonunun objektif ve 

noninvazif olarak değerlendirilmesi daha kolay ve güvenilir hale gelmiştir. Gerçekte işitme 

olarak tanımlanan, ses enerjisinin algılanma ve yorumlanmasını sağlayan kortikal 

bütünleştirme işlevini bu test değerlendirememektedir. Bu işlev sadece klasik subjektif 

yöntemlerle sağlanabilir. İşitsel uyarılarla elde edilmiş potansiyellerin ölçümü ile santral 

işitme yollarının fonksiyonel bütünlüğü değerlendirilebilir (8,11,12,13). İşitme eşikleri klasik 

metotlarla saptanamayan bebek ve büyük çocuklarda, mental bozukluğu olanlarda ve 

fonksiyonel işitme kaybı olanlarda, ABR testi odyolojik bir test olarak kullanılmaktadır 

(8,11,13). 

49 

ABR testinde beyin sapına kadar elde edilen 5 dalga araştırma konusu yapılır. Bu 

dalgalar içinde en belirgin olanları birinci, üçüncü ve beşinci dalgalardır.Dalgalar en iyi 

eşiğin 70-80 dB üzerindeyken izlenir. Cevabın yorumlanması esas olarak dalgaların latans ve 

amplitüdlerinin değerlendirilmesine dayanır. Latans testin tekrarlanmasında amplitüde göre 

daha az değişkenlik gösterir (27).Time keeper lifler nedeni ile normal kişilerde latent süreler 

sabittir, değişmez. Latent süreyi etkileyen faktörlerin başında koklea ve beyinsapı arasındaki

mesafe gelir. Bu mesafe uzadıkça latent süre artar. Sıçanlarda bu mesafe insanlara göre kısadır 

(11). Aynı şey kadın ve erkeklerden alınan latent süreler içinde geçerlidir. Baş çevresi küçük 

olan kimselerde latent süre kısalır (8,28,29). 

Tinerin sensorinöral işitme kaybı yaptığına dair vaka sunumları literatürde mevcuttur. 

Williams’ın (14) sunduğu vakada, 27 yaşında bir bayanda, bilateral ileri derecede sensorinöral 

işitme kaybı ve buna ek olarak tinnitus, nistagmus, optik nöropati, serebeller ataksi bulguları 

tespit edilmiştir. Bir başka çalışmada da Ehyai ve ark (16), 27 yaşındaki bir erkekte, beş yıl 

içinde gelişen progresif optik nöropati ve ileri derecede sensorinöral işitme kaybını 

belirlemişlerdir. 

Metrick ve Brenner (15) tiner hikayesi bulunan, 23 ve 28 yaşında iki erkek vakanın 

ABR ve kraniyel bilgisayarlı tomoğrafi(BT) sonuçlarını sunmuşlar; anormal ABR kaydı 

olarak sadece I. ve II. dalga kaydedilebilmiş, BT sonucu olarak pontomedüller atrofi 

rastlanmıştır. Bu sonuçlara bağlı olarak kronik toluene inhalasyonunda beyin sapının da 

etkilendiğini belirtmişlerdir. Ödkvist ve ark. (44) tinere bağlı kronik toksik ensefalopatisi olan 

6 işçinin ABR kayıtlarını incelemiş ve beşinde anormal sonuç olduğunu belirlemişlerdir. Bu 

sonuçlar da Metrick ve Brenner’in sonuçlarını desteklemektedir. 

Gruplara 85,70,50,35,25,15 dB şiddetinde işitsel uyaranlar verildi. Kayıtlar her iki 

grubumuzda da ilk gün ve 40. günde alındı. V. dalganın kaybolduğu seviye işitme eşiği olarak 

kabul edildi(20) ancak işitme eşiklerinde inhalasyon öncesi ve sonrasında farklılık görülmedi. 

Hormes ve ark. (39) yaptıkları çalışmada vakaların sadece %25 inde beyin sapı ve kraniyel 

sinirlere ait bulgu tespit etmişlerdir. Yani tiner kişiler üzerinde nörolojik bir fonksiyon kaybı 

yaratsa bile her zaman işitme üzerindeki etkileri semptomatik düzeyde olmayabilir.Tinerin 

işitme üzerine olan etkilerinin semptomatik düzeye ulaşması belki de tinerle karşılaşma 

süresine ve lezyonun belirli bir büyüklüğe ulaşmasına bağlı olabilir. Sıçanların ortalama ömrü 

12-14 ay arasındadır (32). Bu bilgi göz önüne alındığında sıçanlarımıza yaklaşık yaşam 

sürelerinin 1/10 u kadar bir süre tiner inhalasyonu uygulandı diyebiliriz. Bu da yaklaşık insan 

ömrü olarak 5-6 seneye tekabül etmektedir. Çalışmamızdaki inhalasyon süresinin 

artırılmasıyla işitme eşiklerinde de yükselme ve semptomatik olarak işitme üzerine etki 

gözlenebileceğini öngörmekteyiz. 

Çalışmamızda I, III ve V. dalga latanslarını, I-III, I-V ve III-V interpik latanslarını 

incelendi. İşitsel uyarıların şiddetinin azalmasıyla amplitüdlerde düşme ve latanslarda uzama 

saptandı. 

50 

I. dalga sekizinci kraniyel sinire ait bulguları vermektedir. Deney sırasında uygulanan 

işitsel uyaranlara cevap olarak I.dalganın latansları başlangıç ve 40. günde kaydedildi.

Başlangıç ve 40. gün değerlerinin arasındaki fark ile deney grupları arasındaki fark incelendi. 

85dB ile 35dB arasındaki stimuluslarda I. dalga latansları bakıldığında; tiner grubunun 40. 

gün değerlerinin, aynı grubun başlangıç ve kontrol grubu değerleri ile karşılaştırıldığında 

belirgin bir uzama mevcuttur. İstatistiksel olarak incelememizde; 70dB kontrol grubu ile tiner 

grubunun arasında, 50dB ve 35dB’ de hem tiner grubunun başlangıç ile 40. gün değerleri 

arasında hem de kontrol grubu ile tiner grubu arasında anlamlı bir farklılık gözlendi. 85dB 

uyaran şiddetinde latansta istatistiksel olarak anlamlı olmasa da belirgin bir uzama mevcuttur. 

III. dalga ponstaki işitme merkezleri ve yollarına ait bilgiler verir. Sonuçlarımızda III. 

Dalga latansları incelendiğinde 85dB ile 35dB arası uyarı şiddetlerinde tiner grubunun 40. gün 

değerlerinde belirgin bir uzama tespit edildi. İstatistiksel olarak incelememizde de; 85dB, 

70dB, 50dB, 35dB’de III.dalga latanslarında istatistiksel olarak anlamlı bir uzama bulundu. 

50dB uyaran şiddetinde ek olarak kontrol grubu ile tiner grubunun 40.gün değerleri arasında 

da istatistiksel olarak anlamlı bir uzama mevcuttur. 

V. dalga beyin sapının rostral bölgesindeki işitme yollarına ve yapılarına ait bilgiler 

vermektedir. V dalga latansları tiner grubunda incelendiğinde; 85dB, 70dB uyaran şiddetinde 

başlangıç değerleri ile 40. gün değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık 

gözlendi. 50 ve 35dB uyaran şiddetinde ise istatistiksel olarak anlamlı olmayan bir latans 

uzaması ile karşılaşıldı. Benzer şekilde tiner grubu ile kontrol grubunun 40. gün değerleri 

arasında istatistiksel olarak anlamlı olmayan bir uzama mevcuttur. 

I-III interpik latansı incelendiğinde 85 ve 70dB uyaran şiddetinde tiner grubunun 

başlangıç ve 40. gün değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir uzama saptandı. 50dB 

uyaran şiddetinde uzama bulunmadı.35dB uyaran şiddetinde ise istatistiksel olarak anlamlı 

olmayan bir uzama mevcuttu. Tiner grubu ile kontrol grubu karşılaştırılınca ise istatistiksel 

olarak bir anlamlı olmayan bir uzama gözlendi. 

değildi. 

51 

I-V ve III-V interpik latansları incelendiğinde anlamlı bir değişiklik söz konusu 

Latans, işitme yolunda uyarana ait bilginin iletim hızı ile ilgilidir. İnsanlara ait ABR 

kayıtlarında I.dalganın latent süresi 2 msn olarak saptanır. Ancak bazı normal kişilerde bu 

süre 1.7 msn’ye inebilir. I dalga latansına ait bir uzama periferik bir işitme kaybını gösterir ve 

hasar koklea veya sekizinci sinirdedir (8,21). Dış, orta ve iç kulak patolojilerinden etkilenir 

(8,21). İşlem öncesinde dış kulak yolu veya orta kulağa ait bir hasar veya enfeksiyon ekarte 

edilmek için, sıçanlara otoskopi uygulandı (45). Çalışmamızdaki I. dalga latans uzaması tespit 

edildi, bunun sebebi sekizinci sinirde meydana gelmiş bir hasar olabileceği düşünüldü. Bu 

durumun patogenezine ait ipuçları Morguel ve Towfighi’nin çalışmalarında gösterilmiştir

(19,27). Tiner miyelin kılıfta birikmekte ve dejenerasyona sebep olmaktadır, bu da sinir 

iletimini yavaşlatmakta ve ABR kayıtlarında latans uzamasına neden olmaktadır. 

Kayıtlarımızdaki I. dalga uzamasının sebebi de sekizinci sinirde oluşan bu nöropatidir. 

52 

Daha öncede belirttiğimiz gibi tiner sekizinci sinirde ve santral sinir sisteminin 

herhangi bir bölgesinde hasar yapabilir. Koklear sinir üzerinde oluşacak olası bir nöropati 

sinirdeki iletim hızını etkiler ve ABR ye ait I.dalga latansında uzama yapması beklenir (46). 

Ancak tinerin, sadece lokal bir etkisi söz konusu değildir. Buna bağlı olarak diğer dalgalarda 

hatta middle latans yanıtları(MLR) kaydedilse bunlarda da etkilenme olasıdır. Örnek olarak; 

Ödkvist ve ark. (47) altı kronik tiner ensefalopati olan hastanın ABR ve işitsel kortikal 

yanıtlarını(CRA) kaydetmiş ve altı vakanın beşinde anormal ABR kaydı ve dördünde anormal 

CRA kaydı almışlardır. Teneinbein ve Pillay da (41) benzer şekilde çalışma gruplarının ABR 

kayıtlarında farklı alanlarda disfonksiyon göstermişlerdir. Tenenbein ve Pillay, çalışmalarında 

işitsel beyin sapı yanıtlarının yanında vizüel ve somatosensoriyel yanıtları da 

değerlendirmişlerdir. Yaşları 9 ile 17 arasında değişen bir grup oluşturmuşlardır. 8 çocukta 

anormal vizüel beyin sapı yanıtları gözlemişlerdir. Somatosensoriyel beyin sapı yanıtlarını 

hepsinde normal düzeyde bulmuşlardır. ABR kayıtlarında ise 3 periferal disfonksiyon 

gösteren, 3 santral(beyin sapı) disfonksiyonunu gösteren kayıt elde etmişlerdir. Bu 

çalışmalarda da görüldüğü üzere kayıtlarda birden fazla lokalizasyon gösteren sonuçlar aynı 

vakada veya farklı vakalarda alınabilir. Sonuçlarımızda I, III, V. dalga latanslarında uzama ve 

I-III interpik latansında uzama görüldü. Bu dalgaları kaynakları işitme yollarında olan 

jeneratör bölgelerdir. I, III ve V. dalga latansında tespit ettiğimiz bu uzama periferik organ, 

işitme siniri ile beyin sapındaki iletimin yavaşlamasına bağlı olabilir. Vestibülokoklear sinirde 

olası bir hasar I, III ve V dalga parametrelerinde değişiklikle kendini gösterirken, beyin 

sapında olası lezyon sadece III ve V. dalga parametrelerinde değişiklikle kendini gösterir. 

Tiner inhalasyonunda sıklıkla beklenen her üç seviyede de hasar olmasıdır. Bizim 

çalışmamızda III ve V dalgaların yanı sıra I. dalga latansında da uzama saptandı; yani beyin 

sapında ve sekizinci sinir seviyesinde fonksiyon kaybı oluşmuştur. İnterpik latansları, 

impulsların işitme yolundaki bir jeneratör bölgeden diğerine geçişindeki süredir (21). I-III İPL 

uzamaya alt beyin sapına ait lezyonlarda, posterior fossa patolojilerinde karşılaşılır. III-V İPL 

uzamaya ise üst beyin sapına ait patolojilerde rastlanır. Bizim sonuçlarımızda I-III İPL de 

uzama bulundu, yani alt beyin sapından kaynaklanan bir uzama olabilir. Bu durum bize işitme 

yollarında sadece sekizinci sinirde oluşabilecek nöropatiye bağlı olmayan yaygın bir 

disfonksiyonu düşündürdü. Tinerin inhalasyonundan sonra sistemik bir dağılım gösterir,

santral sinir sisteminin de her noktasında toplanabilir, doğal olarak ta daha geniş bir alanda 

hasar oluşturabilir. Bulgularımızda bunu desteklemektedir. 

İşitme yolları üzerinde oluşan hasar ilerlerse blok oluşturabilir. Metrick ve Brenner’in 

(15) vaka sunumunda benzer şekilde ileri düzeyde işitme kaybı oluşmuş bir insanın ABR 

kaydında sadece I. ve II. dalga gözlenmiş ve BT görüntülemesinde pontomeduller atrofi 

belirlenmiştir. Mevcut durumu blok olarak kabul etmişlerdir. Bizim çalışmamızda her hangi 

bir blok ile karşılaşılmadı, sadece sinir iletiminde bozulma söz konusu olmuştur. 

Histopatolojik çalışmalardaki süre ile hasar arasındaki ilişkiye göre, erken dönemde sadece 

miyelin kılıfa ait değişiklikler oluşur, ancak uzun dönemde ise aksonlara ait değişiklikler de 

saptanır (19,27). Buna göre daha uzun süreli bir inhalasyonda lezyon progresif olarak 

ilerlemektedir. Dolayısıyla lezyonun büyüklüğüne göre blok oluşma olasılığı vardır ancak 

kayıtlarımızda blok saptanmamıştır, inhalasyon süresinin artırılması ile tespit edilebilir. 

53 

MS ve diğer demiyelinizan hastalıklarda genellikle karakteristik ABR bulguları yoktur. 

Sıklıkla I-V. dalga İPL uzamıştır, anormal geniş amplitüdlü I. dalga bulunur, V.dalga ileri 

vakalarda bulunmayabilir. Akustik nörinomda ise latent sürelerde uzama, I-III İPL uzama, 

dalga yokluğu ve anormal traseleri gözlenir (8). Bizim çalışmamızda ise I, III, V. dalga 

latanslarında uzama, I-III İPL uzama belirlendi. I. dalga latansında ve I-III İPL de olan uzama 

sekizinci sinir ve beyin sapı etkilenimini düşündürmektedir. Daha önce de belirttiğimiz gibi 

lokal bir etkilenme söz konusu değildir, hasar daha yaygındır. 

Rosenberg ve ark. (43) kronik toluene bağımlılığına bağlı sinir sistemi etkilenimini 

incelemişlerdir. 11 vakaya nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve 

ABR testi uygulamışlardır. Onbir vakanın üçünde MRG anormalitesi gözlenmiş ve bunlar; 1) 

Diffüz serebral,serebeller, ve beyin sapı atrofisi, 2)Beyaz ve gri mater ayrımının kaybolması, 

3)Periventriküler beyaz madde intensitesinde artışıdır. Anormal ABR kaydı ise onbir vakanın 

beşinde alınmıştır. V dalga latansında, I-V interpik latansında ve III-V interpik latansında 

uzama tespit etmişlerdir. Anormal MRG sonucu olan vakalarda anormal ABR kaydı 

mevcuttur. ABR kayıtlarında anormallik bulunan diğer iki vakada ise hem MRG sonucunda 

hem de muayene bulgularında anormallik gözlenmemiştir. Bu sonuçlara dayanarak ABR 

testinin görüntüleme ve klinik olarak bulgu oluşmadan santral sinir sistemi hasarını erken 

dönemde belirleyebileceğini düşünmüşlerdir. Poblano ve ark. (42) yirmibeş tiner bağımlısının 

optokinetik nistagmus parametrelerini kaydetmiş ve tiner bağımlılarının grubunda daha düşük 

sayıda nistagmus tespit etmişlerdir. Tinere bağlı olarak oluşacak santral sinir sistemi hasarında 

optokinetik nistagmus parametrelerinin de ABR testi gibi erken dönemde belirleyici 

olabileceğini göstermişlerdir. Görüldüğü üzere tiner bağımlılığında klinik bulgu olmadan da

ABR kayıtları etkilenebilmektedir ve uyarılmış potansiyeller, santral sinir sistemi hasarını 

noninvazif, hassas ve objektif olarak gösteren bir testtir. Çalışmamızda işitme eşiklerinin 

etkilenmediğini ancak ABR dalgalarına ait latanslarda uzama olduğunu belirledik. Bu durum 

hasarın işitme eşikleri üzerinde değişiklik yaratacak düzeyde olmadığını göstermektedir yani 

ABR testi klinik bulgu olmadan hasarı erken dönemde belirlemektedir. Klinikte, ABR testi bu 

amaçla da kullanılabilir; fertler ileride oluşabilecek fonksiyon kayıpları hakkında 

bilgilendirilebilir ve takip altına alınabilir. 

ÖZET VE SONUÇ 

Tiner, yaşamın her noktasında karşılaştığımız ve kullandığımız kimyasal bir 

materyaldir. Son yıllarda toplumun düşük sosyoekonomik düzeye sahip kısmında bu materyal 

uyuşturucu madde olarak kullanılmaktadır. Bu materyalin içeriğinde yüksek oranda toluene 

bulunmaktadır. İnhalasyon yolu ile alınan bu madde özelikle lipid yönünden zengin sinir 

sisteminde yüksek konsantrasyonlara ulaşmaktadır. Miyelin kılıfta tahribat, nöronlarda atrofi 

ve kalıcı hasar oluşturmaktadır. Bu hasara bağlı olarak da santral ve periferik sinir sistemine 

ait pek çok bulgu görülebilmektedir. Çalışmamızda tinerin işitme yolları üzerinde 

yaratabileceği olası hasarı elektrofizyolojik bir yöntem olan işitsel beyin sapı yanıtları (ABR) 

ile araştırıldı. 

54

İşitsel beyin sapı yanıtları, işitme sinirinin başlangıcından, beyin sapındaki işitsel 

merkezlere kadar olan anatomik bölgede, sesli uyarana karşı işitme yollarında oluşan 

elektriksel akımın senkronize aktivitesini kaydeden elektro fizyolojik bir yöntemdir. İşitsel 

beyin sapı yanıtları testinin odyolojik testler arasında yerini almasından sonra, işitme 

fonksiyonunun objektif ve noninvazif olarak değerlendirilmesi daha kolay ve güvenilir hale 

gelmiştir. İşitsel uyarılarla elde edilmiş potansiyellerin ölçümü ile santral işitme yollarının 

fonksiyonel bütünlüğü değerlendirilebilir 

Çalışmamız, sıçanlardan oluşan hayvan grubu üzerinde uygulandı. Tiner ve kontrol 

grubu olarak iki grup oluşturdu. Başlangıç ve 40. günde ABR kayıtları alındı. I, III ve V. dalga 

latanslarını ve I-III, I-V, III-V interpik latansları incelendi. I,III, V. dalga latanslarında ve I-III 

interpik latanslarında uzama olduğu saptandık. İşitme eşiklerinde ise değişikliğe rastlanmadı. 

Tinere bağlı olarak işitme yolları etkilenmekte ve iletim yavaşlamaktadır. Tespitlerimize göre, 

tinere bağlı oluşan işitme hasarı sadece koklear sinirde değil daha geniş bir lezyona bağlı 

olarak oluşmaktadır. İşitme eşiklerinde değişiklik yaratmamasına rağmen ABR kayıtları hasar 

hakkında bilgi vermektedir. Bu durum ABR testinin, klinik bir disfonksiyon olmadan, erken 

dönemde santral sinir sistemi hasarının belirleyicisi olduğunu göstermektedir. 

Sonuç olarak uzun dönem yüksek konsantrasyonda tiner inhalasyonunun işitme 

fonksiyonları üzerinde zararlı bir etki yaratmaktadır. Lezyon sınırlı değil geniş bir alandadır. 

Santral sinir siteminde oluşan bu hasar erken dönemde ABR testi ile gösterilebilir. Asıl 

önemli olan tinerin kullanımını yan etkileri oluşmadan engellemektir, dolayısıyla her türlü 

yasal tedbir alınmalı ve eğitim verilmelidir. 

KAYNAKLAR 

1. Flagnan RJ, Ruprah M, Meredith TJ, Ramsey JD. An introduction to clinical toxicology 

of volantil substances. Drug Saf 1990;5:359-83 

2. Vural N. Toksikoloji, s. 453-81, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1996 

3. Ramsey J, Anderson R, Bloor K, Flanagan RJ. An introduction to the practice, prevalence 

and Chemical Toxicology of volantile substance abuse. Human Toxicol. 1989;8:261-9 

4. Meadows R,Verghese A. Medical complications of glue sniffing. South Med J 

1996;89:455-62 

55

5. Ulakoğlu EZ, Saygı A, Gümüştaş MK. Alterations in süperoxide dismutase activties, lipid 

peroxidation and glutathione levels in thinner inhaled liver lungs:relationship between 

histopatologic properties. Pharmacol Res 1998;38:209-14 

6. Ellenharn MJ, Barcelaux DG. Medical Toxicology . p 940-61. Elsevier Science Publishing 

Company. Amsterdam, 1988 

7. ElovaaraE, Savolainen H, Pfaffli P, Vaino H. Effects of subacute toluene inhalation on its 

metabolism and disposition in rat. Arch Toxicol Suppl 1979;2:345-8 

1. Akyıldız N, Kulak Hastalıkları ve Mikrocerrahisi 1. Cilt, s.77-102, 175-95. Bilimsel Tıp 

Yayınevi, Ankara, 1998 

2. Abbas PJ, Miller CA. Physiolgy of the Auditory System. Ed:Cummings CW. 

Otolaryngology Head & Neck Surgery. 3rd edition, Vol 4, S 2831-74, Mosby Year Book 

Inc , St Louis Missouri, 1998 

3. Mills JH, Adkins WY. Anatomy and Physiology of Hearing. Ed:Bailey BJ , Head & Neck 

Surgrey- Otolaryngology. , 1st Edition, Vol 2, s 1441-61, J.B. Lippincott Company, 

Philadelphia, 1993 

8. Hall JW, Mueller HG. : Auditory Brainstem Response (ABR). Ed: Danhauer JL. 

Audiologist’ s Desk Reference. Vol. 1, s. 319-87, Singular Publishing Group Inc. London, 

1997 

9. Brackmann DE, Don M, Selters WA. Electric Response Audiometry. Ed:Paperella MM, 

Shumrich DA, Gluckman JL, Meyerhoff WL. Otolaryngology. 3rd edition, Vol 2, s.993- 

1004, W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1991 

10.Hall JW, Hachett T, Clymer M. Diagnostic Audiology and Hearing Aids. Ed: Ballenger JJ, 

Otorhinolaryngology Head and Neck Surgery. 15.th edition, s 953-73, Williams and 

Wilkins, Philadelphia, 1996 

11.Williams DML. Hearing loss in a glue sniffer. The Journal of Otolaryngology 

1988;17:321-4 

12.Metrick AS, Brenner RP. Abnormal brainstem auditory evoked potentials in chronic paint 

sniffers. Ann Neurology 1982;12:553-6 

13.Freemon FR. Progressive optic neuropathy and sensoryneural hearing loss due to chronic 

glue sniffing. Journal of Neurology, Neurosuergery and Psychiatry 1983;46:349-51 

14.Tiner-selülozik. Türk Standartları Enstitüsü. TS 9720/Ocak 1992 

56

15.Carabez AT, Sandoval F, Palmat L. Ultrastructural changes of tissues produced by 

ihalation of tinner in rats. Microscopy Research and Technique 1998;40:56-62 

16.Barrosso-Moguel R, Hernandez JV. Experimental neuropaty produced inrats witch 

industrial solvents(thinner). Archiv Invest Med (Mex), 1989;20:53-60 

17.Allen R, Kidd H, Lyons G, Templer S, Hannat M. Solvents. In: Walsh D, Editör. 

Chemical Safety Data Sheets. Athenaeum Press, Newcastle-UK, 1992;1-4,190-5,303-5 

4. Ruth RA, Lambert PR.:Auditory evoked potentials .The Otolaryngological Clinics of 

North America, 1991;24:349-70 

18.Kileny PR, Zwolan TA. Diagnostic Rehabilitative Audiology. Ed:Cummings CW. 

Otolaryngology Head & Neck Surgery. 3rd edition. Vol 4, s 2875-93. Mosby Year Book 

Inc. St Louis Missouri ,1998 

19.Shaw W.A. The Auditory Evoked potential in the rat. Progses in Neurobiology 

1998;31:19-45 

20.Dirks DA, Morgan DE. Auditory functions test. Ed:Bailey BJ. Head and Neck Surgery– 

Otolaryngology. 1st edition, Vol 1, s 148, 504. J.B. Lippincott Company. Philadelphia, 

1996 

21.Muş N, Özdamar Ö. Sensorinöral işitme kayıplarında ABR latans-şiddet fonksiyonu ile 

odyogram arasındaki ilişkinin kantitatif analizi. KBB Postası 1992;8:7-12 

22.Lutman ME. Diagnostic Audiometry. Ed:Stephens D. Scott Brown’s Otolaryngology. 6th 

edition, Vol 2, ch:12, Butterworth-Heinemann, Oxford, 1997 

5. Towfighi J, Gonatas NK, Pleasure D, Cooper HS, Mccree L. Glue sniffer’s neuropathy. 

Neurology 1976;26:238-243 

23.Glassock III.ME, Jackson CG, Josey AF. The ABR Glassock III Auditory Brainstem 

Response. Thieme Medical Publishers, New York, 1987 

24.Hall JW. Handbook of Auditory Evoked Responses. s.3-331. Allyn and Bacon, 

Massachusetts,1992 

25.Hall JW, Mueller HG. Auditory Response(ABR). Ed: Danhauer JL. Audiologist’s Desk 

Reference. Vol 1, s 319-87, Singular Publishing Group Inc. London, 1997 

26.Church MW, Halloway JA.:Brain-stem auditory evoked potentials in the rat: Effects of 

gender, stimulus characteristics and etanol sedation. Electroencephalography and Clinical 

Neurophysiology 1984;59:328-39 

57

27.Newton EH, CooperWA, Coleman JR. Rate and frequency interactions in the auditory 

brainstem response of the adult rat. Hearing Research 1992;60:73-9 

28.Backoff PM, Caspary DM. Age –related changes in auditory brainstem responses in 

Fischer 344 rats:effects of the rate and intensity. Hearing Research 1994;73:163-72 

29.Garcia-Esterada J, Rodriguez-Segura A, Garzon P. Cerebral cortex and body growth 

development of progeny of rats exposed to thinner and turpentine inhalation. Genetic 

Farmachology 1987;19:467-70 

30.Gotodha T, Tokunaga I, Kubo S, Kitamura O, İshigami A. Toluene inhalation induces 

glial cell line-derived neurotrophic factor, transforming growth factor and tumor necrosis 

factor in the rat cerebellum. Legal Medicine 2002;4:21-8 

31.Dündaröz MR, Türkbay T, Akay C, Sarıcı SÜ, Aydın A, Denli M, Gökçay E. Antioxidant 

enzymes and lipid peroxidation in adolescents with inhalant abuse. The Turkish Journal of 

Pediatrics 2003:45;43-5 

32.Church MW, Gritzke R. Effects of Ketamine anesthesia on the rat brain-stem auditory 

evoked potential as a function of dose and stimulus intensity. Electroencephalography and 

Clinical Neurophysiology 1987;67:570-83 

33.Yamada K. İnfluence of lacquer thinner and some organic solvents on the reproductive 

and accesory reproductive organs in the male rat. Biol Pharma Bull 1993:16;425-7 

34.Hormes JT, Filley CM, Rosenberg NL. Neurologic sequelae of chronic solvent vapor 

abuse. Neurology 1986;36:698-702 

35.Paulsen P, Jensen JH. Brain-stem response audiometry and electronystagmografic findings 

in chronic toxic encephalopaty. The Journal of Laryngology and Otology 1986;100:155-6 

36.Tenenbein M, Pillay N. Sensory evoked potentials in inhalant abuse. J Peadiatr Child 

Health 1993;29:206-8 

37.Poblano A, Ishiwara K, Ortega P, Mora L, Pineda G, Arriaga E. Thinner Abuse alters 

optokinetic nystagmus paremeters. Archieves of Medical Research 2000;31:182-5 

38.Rosenberg NL, Spitz MC, Filley CM, Davis KA, Schaumburg HH. Central nervous 

system effects of chronic toluene abuse. Neurotoxicalogy and Teratology 1988;10:489-5 

39.Ödkvist LM, Bergholtz LM, Ahlfeldt H, Anderssen B, Edling CH, Strand E. 

Otoneurogical and audilogical findings in workers exposed to industrial solvents. Acta 

Otolaryngologica 1982;386:249-51 

58

40.Bukard R, Feldman M, Voigt HF. Brainstem auditory-evoked Response in the rat. 

Audiology 1990;29:146-62 

41.Keith WJ, Greville KA. Effects of audiometric configuration on the auditory brain stem 

response. Ear and Hearing. 1987;8:49-55 

59 

42.Lonsburg-Martin BL, MartinGK, Luebke AE. Physiology of the Auditory and Vestibular 

System. Eds.: Ballenger J.J., Snow J.B., Otorhinolaryngology Head nad Neck Surgery. ! 

5th Edition, s 879-929, Williams and Wilkins, Philadelphia, 1996

T.C. Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?