13.05.2017 Views

Metod Koleji Dergisi - 3. Sayı (Aralık 2016)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

RÖPORTAJ<br />

“EBEVEYN TUTUMU VE ÇOCUK GELİŞİ-<br />

Mİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ”<br />

ÇOCUK - ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HAS-<br />

TALIKLARI UZMANI<br />

MAHMOUD ALMBAİDHEEN<br />

Elvan Çamtepe<br />

Rehber Öğretmen<br />

Her ne kadar kişilik gelişiminin insanın<br />

yaşamı boyunca şekillendiği kabul<br />

edilse de kişilik gelişiminin temelinin<br />

çocukluk döneminde atıldığı bir gerçektir.<br />

Sosyal uyum üzerine yapılan çalışmalar,<br />

ailenin çocuk üzerindeki ilk etkilerinin son<br />

derece önemli olduğunu göstermiştir. Anne<br />

babanın ve ailenin diğer bireylerinin çocukla<br />

olan etkileşimi, çocuğun aile içindeki yerini<br />

belirlemektedir. Çocuğa yöneltilen davranış<br />

ve ona karşı takınılan tavır, ilk yaşantıların<br />

örülmesinde büyük önem taşımaktadır. Okul<br />

öncesi dönemde çocuk, sosyal birey olmayı<br />

öğrenirken aynı zamanda özdeşim yapacağı<br />

bir modele gereksinim duyar. Kişilik oluşumu<br />

için gerekli olan özdeşim, büyük olasılıkla aile<br />

içindeki yakın bir üye ile gerçekleşmektedir.<br />

Genellikle özdeşim nesnesi anne baba olmaktadır<br />

fakat ağabey, teyze, hala, dayı ya da amca<br />

gibi aile içinden bir erişkin de özdeşim nesnesi<br />

olabilir. Bu üyelerin bozuk bir kişilik yapısına<br />

sahip olması halinde, olumsuz davranış örneğinin<br />

çocuğa yansıma olasılığı artmaktadır.<br />

OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI<br />

Çocuğun anne babadan aldığı iki şey vardır:<br />

Sevgi ve eğitim. Sevgi; kabullenme, koruma,<br />

kollama ve sevecenlik gibi bütün olumlu<br />

duyguları içerir. Eğitim ise; öğretilen her şeyi,<br />

verilen bilgileri, becerileri, yasakları, kuralları,<br />

inançları, değer yargılarını, görgü kurallarını<br />

ve insanın sosyalleşmesi için gerekli olan tüm<br />

toplumsal değerleri kapsar. Olumsuz aile tutumlarında<br />

ailenin verdiği sevgi yetersiz veya<br />

14 <strong>Metod</strong>ergi<br />

aşırı, eğitim ise gevşek ya da sıkı olmaktadır.<br />

Aşırı sevgi tutumunda aile; çocuğu sevgiye<br />

boğucu, onu çok koruyucu ve aşırı kollayıcıdır.<br />

Bunun sonucu olarak çocukta bağımlılık<br />

ve güvensizlik gelişir. Çocuk karşılaştığı her<br />

olayda anne babasına yaslanır, onlara güvenir<br />

fakat kendisine güvensizdir. Sevgi yetersizliği<br />

veya yokluğu sonucu ise çocukta kendine ve<br />

çevreye karşı güvensizlik ve olumsuz duygular<br />

gelişir. Doğal olarak aşırı sevginin veya yetersizliğinin<br />

de dereceleri vardır. Sevgi yetersizliğinin<br />

en aşırı ucu, çocuğu terk etmek veya<br />

kabullenmemektir. Yetersiz sevginin, aşırı sevgiye<br />

göre sonuçları daha ağır olmaktadır. Sıkı<br />

eğitim, çocuğa olur olmaz yasaklar koymak ve<br />

uygulanmaz kurallar ile çocuğu yetiştirmektir.<br />

Sıkı eğitim ve disiplin uygulayan anne babalar<br />

çocuğu kendi tasarladığı bir kalıba göre<br />

yetiştirmek amacını güderler. Çocuk sıkı bir<br />

denetim altında tutularak çocukların en küçük<br />

yanılgı ve hataları gözden kaçmamakta, bunların<br />

üstünde önemle durulmakta ve düzeltilmesi<br />

istenmektedir. Böyle aileler fiziksel cezayı ön<br />

planda kullanmakta ve çocuklara kendilerini<br />

yönetme fırsatı vermemektedir. Bireyin kendine<br />

güvenini ortadan kaldıran, onun kişiliğini<br />

hiçe sayan bir disiplin yöntemi olan sıkı eğitim<br />

ile büyüyen çocuklar kibar, sessiz, uslu ve<br />

dürüst olmalarına karşın küskün, çekingen,<br />

kolay etkilenebilen, huysuz ve aşırı hassas bir<br />

yapıya sahip olabilmektedir. Gevşek eğitimde<br />

ise “hoş gör, boş ver” anlayışı egemendir. Bu<br />

anlayışta “Her şeyi hoş gör; çocuktur her şeyi<br />

yapar, çocuk<br />

özgür olmalıdır;<br />

onun her dediğini<br />

yapın; ona sevgi<br />

verin yeterlidir.”<br />

şeklinde yüzeysel<br />

ve asılsız<br />

öğretiler vardır.<br />

Bu tutumda<br />

çocuğun olumsuz<br />

davranışları aşırı<br />

hoşgörü ile karşılanır.<br />

Aşırı gevşek<br />

tutumla yetiştirilen<br />

çocukların<br />

bencil, sabırsız<br />

ve anlayışsız oldukları<br />

ileri sürülmektedir. Aşırı denetim<br />

çocuğu pasifleştirirken aşırı hoşgörü çocuğun<br />

şımarmasına neden olmakta ve olgunlaşmasını<br />

engellemektedir. Bazı ailelerde ise disiplin<br />

bulunmakta ancak ne zaman ve nerede uygulanacağı<br />

belli olmamaktadır. Anne babaların<br />

tutumu aşırı hoşgörü ile katı cezalandırmalar<br />

arasında gidip gelmektedir. Böyle bir ortamda<br />

büyüyen çocuk hangi davranışın ne zaman ve<br />

nerede yapılacağını ayırt edemez. Tutarsızlık,<br />

bir günün bir güne uymaması biçiminde<br />

olabileceği gibi anne babanın birbirine çok<br />

aykırı ceza ve eğitim anlayışlarının olmasından<br />

da kaynaklanabilir. Bu tutum sonucunda<br />

çocuklarda iç çatışmalar ve huzursuzluklar gelişir,<br />

ardından dengesiz ve tutarsız bir yapının<br />

oluştuğu gözlenir.<br />

OLUMSUZ AİLE TUTUM ŞEKİLLERİ<br />

1- Aşırı sevgi ve gevşek eğitim: Bu tutumu<br />

gösteren ailelerde sevgi,çocuğa şımartılacak<br />

derecede çok verilir ve disiplin yok denecek<br />

kadar azdır. Çocuktan çok az şey beklenir. Bu<br />

tarz yetiştirilen çocuklar genellikle erişkinlik<br />

yaşamlarında sorumluluk taşımayan, hep<br />

alıcı bireyler olarak karşımıza çıkar. Burada<br />

verilen sevgi, aşırı vericilik ve aşırı koruyuculuk<br />

biçimindedir. Disiplin tarzları ise yalancı<br />

bir hoşgörü biçiminde görünse de aslında<br />

ailenin güçsüzlüğünün ve yetersizliğinin bir<br />

sonucudur. Çocuk ne kadar büyümüş olursa<br />

olsun, aile ona ilk yıllarda olduğu gibi daima<br />

vermeye ve korumaya eğilimlidir. Böyle<br />

çocukların ileride, doyumsuz ve bencil olma<br />

olasılığı fazladır. Eğer aile varlıklı ise çocuğu<br />

bir süre daha doyurulabilir; çocuk dayanaksız<br />

ve doyumsuz kaldığında ise alkol, kumar ve<br />

madde kullanımına başlama olasılığı artar.<br />

2- Aşırı sevgi ve sıkı eğitim: Burada sevgi,<br />

aynı birinci tutumda olduğu gibi aşırı verici ve<br />

koruyucu bir davranışla sunulmaktadır. Ancak<br />

çocuğa bir bebek gibi bakıldığı halde, kendisinden<br />

beklenenler çoktur. Hiçbir şey esirgenmez;<br />

özel dersler aldırılır, çeşitli olanaklar<br />

sağlanır. Buna karşılık çocuktan ileri düzeyde<br />

başarı beklenir. Bu tutumla yetiştirilen çocukların<br />

nevrotik olma olasılıkları çok yüksektir.<br />

Bu beklenti, sevgi ile beraber sunulduğundan<br />

çoğunlukla çocuklar tarafından kolay benimsenir<br />

ve benliğe sindirilir. Bazen çocuk bu<br />

özellikleri çok sindirmiştir ve kendisini aşırı

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!