HABERLER - Diyanet İşleri Başkanlığı

More documents

Recommendations

Info

gündem batı tarafındaki Kırgız-göl, Yenisey ve Orhun ırmaklarının yukarı boyları ile Altay ve Söyön Dağları olduğu görüşü kabul edilmektedir. (İ. Aydın, a.g.e., 16) Eski Çin kaynaklarından edinilen bilgilere göre en eski Türk kabilelerinden olan Kırgızlar, ilk devletlerini Ki-Ku, Kien Kun veya Gengun adıyla bugünkü Kırgızistan’ın doğusunda ve kuzey doğusunda M.Ö. 2. yüzyılda kurmuşlardır. (S. Erşahin, a.g.e., s. 24) Bir süre sonra bu devletin yıkıldığı ve Kırgızların Hun İmparatorluğu yönetimine girdiği anlaşılmaktadır. (M. Erdem, a.g.e, 62; İ. Aydın, a.g.e., 8, 13) Kırgızlar VI. yüzyılın ikinci yarısında Göktürk Devletinin idaresi altına girdi. Göktürk Kağanlığı 6. yy. da Orta Asya’da kuruldu. Türk kelimesi ilk defa Çin kaynaklarında güçlü ve sağlam anlamında kullanıldı. Kırgızlar, Göktürk Devleti'nin zayıflamasını müteakip Uygurların hâkimiyetini benimsediler. (758) Kırgızların bir kısmının Yenisey’den Talas taraflarına gelip yerleştikleri, bazı Kırgızların 6 Ağustos 2010 - 136 M.S. 1. yüzyıl sonlarında Issık Göl çevresi ve Tanrı Dağları'na yerleştikleri, bazılarının da M.S. 840 yıllarında Kaşgar’a göçtükleri sanılmaktadır. Diğer yandan Fergana, Taşkent civarındaki dağların Kırgız Dağları olarak isimlendirilmesi de söz konusu bölgelerde Kırgızların yaşadığının bir işareti olarak görülebilir. (S. Erşahin, a.g.e., 17) 920’lerde Çin orduları Türk ülkelerini ve Moğolistan’ı işgal ederken bu saldırılardan bu coğrafyadaki Kırgızlar da etkilendi. Bunlardan büyük bir kısmı daha batıya, bu günkü Kırgızistan’a çekildi. Daha sonraları Karahanlılar’a bağlı olan Kırgızların yurdu Karahıtayların istilasına uğradı. Müteakiben Cengiz Han tarafından kurulan imparatorluğun Çağatay ulusuna katıldı. (İ. Aydın, a.g.e., 39) 1399’da Oyratlarla beraber bağımsızlık için çalışmışlarsa da Timur, Kırgızistan topraklarını kurduğu imparatorluğa dâhil etmiştir. (İ. Aydın, a.g.e., s. 34) Kırgızlar 1470-1533 tarihlerinden XVI. yüzyıllara kadar Orta Asya’da Türk kökenli topluluklar arasında yetişen bilim adamları, İslam’a ve bölge kültürünün gelişmesine büyük katkılar sağlayacak ciddi eserler bırakmıştır. Çoğunluğu (o dönemin bilim dili olduğu için) Arapça yazılan bu eserler, yıllarca İslam dünyasının övünç kaynağı olmuştur. Kuzey ve Orta Tanrı Dağları'nda Kırgız Hanlığı diye bilinen devletlerini kurmuşlardır. 16. ve 19. Yüzyıllar Dönemi XVII. yüzyılın ortalarına kadar Kazak Türkleri ile birlikte yaşayan Kırgızlar, Moğol kabilelerinin ve Rusların tehdidine maruz kalmıştır. Moğol tehditlerine (Kalmuklar) maruz kalan Kırgızlar, Moğollara karşı Ruslardan yardım talep etmişler, 1730’larda Kazakistan’a giren Ruslar, bu coğrafyanın en verimli topraklarını işgal ederek buralara Rus göçmenleri yerleştirdiler. Bu sırada bazı Kırgız boyları Kazaklar ile Ruslara esir düştüler. 18. yüzyılda Kalmukları yenen Çinliler, Kırgızistan coğrafyasını istila ederek çeşitli baskılar uygulamıştır. (1757) 1822 yılından itibaren Altay ve Tanrı Dağları bölgesindeki Kırgızlar, Doğu Türkistanlı Kırgızlar ve Uygurlarla birleşerek Çinlilere karşı savaşmışlardır. 1760-1845 yılları arasında Kazaklar ve Kırgızlar arasında bazı çatışmalar olmuştur. (İ. Aydın, a.g.e., 44)
Aynı coğrafyada diğer bölgelerde yaşayan Kırgız Türkleri 1700 yılında Fergana vadisinde kurulan Hokand Hanlığı’nın hakimiyetine girmişlerdir. (İ. Aydın, a.g.e., 46) Daha sonraları Hokand Hanlığının idaresi Kırgız Türklerinin eline geçti. 1848–1856 yılları arasında Ruslar Kazakistan’ın tamamını, Kırgızistan’ın ise kuzeybatı bölgelerini işgal ettiler. (TDV. İslam Ansiklopedisi, 25/443) Tarihi süreçte Kırgızlar için asıl sıkıntılı dönem XIX. (1875) yüzyılda Rusların Hokand Hanlığını istilasıyla başladı. Ruslar Orta Asya Türk ailesini işgalden sonra Taşkent merkez olmak üzere “Türkistan Genel Valiliği”ni kurmuşlardı. Bu valiliğe bağlı yerlerden biri de Hokand idi. (İ. Aydın, a.g.e., s. 52) Bu aşamadan sonra Ruslara karşı ayaklanan Hokandlılar bir başarı elde edemediler. Bununla birlikte Kırgızların mücadelesi Altay bölgesinde devam etti. Kurmancan Datka adındaki bir kadın kahramanın önderliğinde yönetilen Altay isyanı yıllarca sürdü. Sonunda Kırgızlar burada da Rus hâkimiyetini kabul ettiler. Kurmancan Datka Doğu Türkistan’a çekildi. Diğer yandan bu kez 1885 yılında Oş yöresinde Ruslara karşı bir ayaklanma oldu. 1898’de Andican kasabası halkı ayaklandı. Tatarların da gayretiyle 1905 yılında Kırgızistan’da Ceditçilik hareketi başladı. Böylece Türkçülük ve İslamcılık hareketi başlamış oldu. Fakat 1916’da Kırgızların başlatmış olduğu Semirecie isyanı, Ruslar tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı. (TDV İs. An, 25/443) Ruslara karşı Kırgızistan halkı üzerinde uyguladıkları politika nedeniyle çeşitli direnişler olmuş, bunun en geniş çaplısı 25 Haziran 1916 tarihinde Hocent’te başlamış, kısa sürede bütün Kırgızistan’a yayılmış ve bu direniş Ruslar tarafından sert bir şekilde bastırılmıştır. 332.000 kişi Çin’e sığınmış, bunlardan 200.000 kişi yüksek dağlarda kış şartlarında hayatını kaybetmiştir. (İ. Aydın, a.g.e., 60) 10 Eylül 1875 yılında Ruslar'ın Oş’u da ele geçirmesiyle Hokand Hanlığı tamamen Rusların eline geçmiştir. Bu tarihten sonra Rus göçmenler Kırgızistan’a yerleştirilmiş, özel mülkiyet hakkı kaldırılmış, çeşitli vergiler konulmuştur. 1917 Devrimi ve Kırgızlar 1917 Bolşevik ihtilalinden sonra Orta Asya’daki Rus idarecileri Moskova’nın direktifleriyle işçi, asker, köylü şûrası kurarak ülkeyi yönetmeye başladılar. Moskova’nın görüşü doğrultusunda kurulan geçici hükümet encümeninde az sayıda Türk’e yer verilmesi nedeniyle 1917’de Türkler ayrı bir mücadeleye giriştiler. Yine 1917’de bu kez Türkistan Komünist Partisi, ardından da Türkistan Sovyet Komiserliği kurularak Türklerin bağımsızlık çabası önlenmek istendi. Kırgızlar bu dönemlerde bazı partiler oluşturmuşlar, yerel milli hareketler başlatmışlardır. Güney bölgesinde Basmacı Hareketi olarak bilinen ve 1918-1930 yılları arasını kapsayan teşkilatlanmalar oluşturulmuştur. 1918 yılında Ruslar Türkistan otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyetini oluşturdu. 1921 yılında bütün Türk grupları Türkistan Milli Birliğini kurdu- lar ve bunun başına Zeki Velidi Togan’ı getirdiler. Rusların baskıları neticesinde bir sonuca varılamadı. Bu kez Ruslar Türkistan’da Kırgız, Özbek, Türkmen, Tacik ve Kazak cumhuriyetlerini oluşturdular. Sovyet tipi yeni oluşturulan Kırgızistan hükümetinin başına Milliyetçi aydınlardan Kasım Tınıstanov getirildi. (Sonra halk düşmanı ilan edildi.) Daha sonra Sovyet rejiminin yeni uygulamalarına karşı çıkan bazı Kırgız aydınları sürgüne gönderildi veya hapsedildi. (Abdülkerim Sıddıkov, K. Kudaykulov, D. Babakhanov vb.) (İ. Aydın, a.g.e., s, 66) Kırgızların büyük çoğunluğu hayvancılıkla uğraşıyordu. Sovyet dönemi sırasında ellerindeki malların devletleştirilmesi büyük sıkıntı doğurdu. Bu ortamda mallarını vermek istemeyen bir kısım Kırgız Doğu Türkistan’a geçmeye başladı. Bu zoraki Kolhozlaştırma sürecinde 1933 yılına gelindiğinde halkın % 67’si kolektif tarım işletmelerine yerleştirilmişti. Kırgızistan 1936 yılı sonlarında SSC Birliğinden biri hâline getirildi. (S. Erşahin, a.g.e., s. 29; İ. Aydın, a.g.e., s. 66) Kolhozlaştırma döneminden sonra aydınları sindirme politikası başlatıldı. Bazı milliyetçi aydınlar öldürüldü. (Bişkek, Ata beyit) II. Dünya Savaşı Dönemi II. Dünya Savaşı’ndan sonra da bu faaliyetler sürdürüldü. Özellikle basın yoluyla sindirme çalışmalarına önem verildi. Rusça II. Anadil hâline getirildi. Devlet dairelerinde ve adalet mekanizmasında Kırgızlara yer verilmemeye devam edildi. 1950’den itibaren Moskova’nın tesiri ülkede daha çok hissedildi. Bütün Ağustos 2010 - 136 7 gündem
Page 1 and 2: Ağustos 2010 - sayı 136 Diyanet
Page 3 and 4: 5 10 13 17 24 28 30 32 TARİH - KÜ
Page 5: gündem Kırgızistan Tarihi M. Şe
Page 9 and 10: sel olarak VII. asrın ikinci yarı
Page 11 and 12: Kırgızlar İslam fıkhıyla birli
Page 13 and 14: Kırgızistan’da Dinî Hayat Fahr
Page 15 and 16: ne has özel bir kurumdur. Başta D
Page 17 and 18: Kırgızistan Cumhuriyeti ve Kırg
Page 19 and 20: ilgili faaliyet olursa olsun bu kur
Page 21 and 22: O Rab olduğundan dolayı, kulluk e
Page 23 and 24: Sabır, nefsin olumsuz duygu, düş
Page 25 and 26: Kur'an’ın insanlıkla buluşmaya
Page 27 and 28: Fıtratımız Fırsatımızdır Kud
Page 29 and 30: aile Ne yepyeni menüler mutlu eder
Page 31 and 32: Tarihimize baktığımız zaman en
Page 33 and 34: Ekim 1918) ve Sevr Antlaşması (10
Page 35 and 36: ile de unutulmayacak bir isim. Bu b
Page 37 and 38: Türk kurtuluş tarihinde önemli b
Page 39 and 40: portre Doç. Dr. Cağfer Karadaş U
Page 41 and 42: ir ayet bir yorum Yüce Allah’ın
Page 43 and 44: Pişman olmamak için Kur'an’a sa
Page 45 and 46: Hadisin başka bir tarîkında Hz.
Page 47 and 48: Hollanda Diyanet Vakfı organizatö
Page 49 and 50: HABERLER Nürnberg ve Ingolstadt Pr
Page 51 and 52: Berlin-Chemnitz Fatih Camiinde Din
Page 53 and 54: Karlsruhe Din Hizmetleri Ataşeliğ
Page 55 and 56: Bavyera ve Baden Württemberg DİT
Page 57 and 58:
HABERLER Selimiye Camiinden DİTİB
Page 59 and 60:
DİTİB Genel Başkanı Sadi Arslan
Page 61 and 62:
Düsseldorf-Krefeld ve çevresi cam
Page 63 and 64:
HDV’nın, her yıl olduğu gibi b
show all

HABERLER - Diyanet İşleri Başkanlığı

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?