Gökay Tarih Sayı 5 - Şubat 2021

Pakistan-Hindistan-Bangladeş bölgesinde
yaklaşık üç asır yaşamış olan Türk-Moğol
kökenli, Timur Hanedanlığı soyundan gelen
ve 16 Türk Devleti'nden biri olan Babür
İmparatorluğu, dünya tarihine iz bırakmış ve
ayrıca sanat tarihine de eşsiz mimari
örnekleriyle unutulmaz bir devir yaşatmıştır.
Büyük salonlardan, bahçelere; su
mimarisinden, detaylı geometrik yapılara
kadar birçok sanatsal yapının inşa edildiği
topraklarda, 16.yüzyılın ikinci yarısında Ekber
Şah ile sanatsal ve kültürel farklılaşma
sağlanmış; askerlikte oldukça başarılı olan ve
eşinin ölümüyle teselliyi sanatta ve mimaride
bulduğu söylenen Şah Cihan (Şah Jahan) ile
de -17.yüzyıl- mimaride en ihtişamlı dönem
yaşanmıştır.
Şah Cihan'ın, uzun adıyla Ebü’l Muzaffer
Şehâbeddin Muhammed Sâhib-kıran'ın
(5.Babür İmparatoru) dönemin unutulmaz ve
birçok esere esin kaynağı olmuş yapıtının
yani Tac Mahal'in tarihçesinden bahsetmeden
olmaz.
Tac Mahal, Hindistan'ın Agra şehrinde -
dönemin başkenti- Babürlerin güç ve kudretini
temsil eden, aynı zamanda da Şah Cihan'ın
üçüncü ve en gözde eşi Ercümend Banu
Begüm için yaptırdığı anıt mezarıdır.
Yamuna Nehri'nin kıyısında bulunan eser,
Ercümend Banu Begüm'ün yani "Mümtaz
Mahal"in (Urduca; "Sarayın Sevgili Süsü"
veya "Dünyanın Kraliçesi") on dördüncü
çocuğunu doğururken 38 yaşında vefat
etmesi üzerine (1631 yılında) inşa edilmeye
başlanmıştır. Evliliklerinin 20. yılında ölen
Mümtaz Mahal, Şah ile 14-15 yaşlarında
aileleri aracılığıyla sözlenmiş ve yirmili
yaşlara geldiklerinde evlenmişlerdir. Diğer iki
eşi (Akbarabadi Mahal ve Kandahari Mahal)
ile "politik nedenler " yüzünden birlikte olan
Şah, Mümtaz Mahal vefat ettikten sonra
yaklaşık bir yıl ağır bir buhran yaşamış ve
kızının desteği sayesinde eski haline
dönebilmiştir.
Eşiyle beraber askeri manevralarda da yer
alan ve memleket meselelerinde Şah'ın
mührünü kullanma hakkına sahip olan
Mümtaz Mahal'in bedeninin Tac Mahal'in
yapım süresince -23 yıl boyunca-
Burhanpur'da kaldığı söylenir. Ancak öldükten
6 ay sonra cenazesi yapıya taşınmıştır. 1666
yılında Agra Kalesi'nde ölen Şah'ın mezarı da
buradadır. Şah'ın ve Mümtaz Mahal'in asıl
lahitleri 1 en alt katta bulunmasına rağmen
elbette sembolik olarak bulunan
sandukalarının 2 da olduğu bir bölüm vardır ve
burası üst katta, kubbenin alt tarafında
oluşturulmuştur.
Dikdörtgensel yapı büyük karesel bir
bahçenin üzerine: Dört tane beyaz
mermerden minare,82 metrelik büyük kubbe
ve üç büyük bölümden yani camii (mescit),
konuk evi (kabul salonu), anıtsal giriş evi (ana
türbe binası) ile yapılmıştır. Üzerine Bağdatlı
ve İranlı (örn. Şirazlı Fakir Emanet Han)
1
Çoğunlukla taştan olan, sandık şeklindeki mezar
21
2
Sanduka: Seçkin kişilerin asıl mezarlarının üzerine
yerleştirilen tabut.