Gökay Tarih Sayı 5 - Şubat 2021

hat ustalarının yazdığı birçok sure vardır.
Geometrik motiflerinin ve doğadan esinlenerek
yapılan süslemelerinin kimi yerlerde simetrik bir
şekilde olması, bir araya getirildiklerinde oluşacak
cümlelerinin anlamlı hale gelmesine yardımcı
oluyor. Buna rağmen günümüzde bile yazıların
içerdiği anlamlar için ortak bir nokta bulunamadı.
Yazıların kimi baz alınarak yazıldığı, yani ölen
kişiler için mi yoksa ziyaretçiler için mi yazıldığı
bilinmiyor. Yapının duvarlarında oldukça değerli
taşların bulunduğu ve göz alıcı tezat renklerle
buluştuğu manzarası, ne kadar göze hitap etse
de sarayın hazinesine büyük oranda zarar
verilmesine de yol açmıştır.
Osmanlı (özellikle İstanbul), Suriye, Afganistan
(Kandahar), Özbekistan (Semerkand) ve mahalli
Hint sanatçılarının; 20 bin işçi ve çok sayıda
ustanın çalıştığı yapının mimarının kim olduğu
uzun süre tartışma konusu olmuştur. Söylentiler
ile eserin Venedikli Jeromino Veroneo, Fransız
Bordeauxlu Augistin, Osmanlıdan Mehmet İsa
Efendi (Üstad Ahmed Lahori) gibi birçok
mimara ait olduğu düşüncesi üzerinde kalınmış fakat 17.yüzyıldan kalma el yazması bir eser ile
asıl mimarın Üstad Ahmed olduğu görüşü kalıcı olmuştur. Üstad Ahmed hakkında türlü
işkencelere maruz bırakılarak öldürüldüğü söylenir ancak yapı bitirildikten 9 yıl sonra memleketi
Lahor'da ölmüştür.
Böylesine bir yapının yapılışı hakkında elbette çeşitli söylentiler de olmuştur. Bunlardan biri de
kubbeyi desteklemek için yapılan iskele. Şah, yapımının masraflı oluşu ve işgücü gerektirdiği
gerekçesiyle iskelenin sökülmesini emretmiştir. Ancak iskelenin sökülmesi için beş yıl gerekeceği
söylendiğinde Şah, herkesin sökeceği her bir tuğlanın kendisinin olacağını bildirir. Bu sayede
iskelenin tek gecede söküldüğü söylenir. Söylentilerden bir ikincisi ise Şah'ın Tac Mahal'in
karşısına kendisi için siyah mermerden bir anıt mezaryaptırmayı düşündüğü ancak oğlu tarafından
tahttan indirildiği için bu yapıyı yaptıramadığıdır.
UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'ne 1983 yılında ve 7 Temmuz 2007'de, İsviçre asıllı bir vakfın
yaptığı sanal oylama ile "Dünyanın 'Yeni' Yedi Harikası" grubuna giren gözde eser, yılda 3 milyon
kişi tarafından ziyaret ediliyor. Dünyanın birçok yerinde aşkın ölümsüz sembolü olarak anılıyor.
Zehra GONÇE
22