5.Ulusal Speleoloji Sempozyumu

A B C
Şekil 13 Bazı kesilmiş karstik baca formundaki mağaraların açılmış kesitleri.
Buzullaşmanın karst sistemi üzerindeki tahribatının bir diğer türü duvarsız bacalardır. Bu yapılar
Hacer Vadisi gibi dik yamaçlı vadilerde, vadi yamacına paralel olarak dikey yönde gelişen akım
kanallarının vadi buzulunun yarattığı basıncın kalkması sonucu parçalanmasından kaynaklanmaktadır
(Klimchouk et al., 2006). Öngörülen oluşum modeline göre vadi buzulu oluşumu yavaş bir süreç olup,
vadinin buzulla dolması yavaş bir biçimde gerçekleşmekte, oluşan buzulun vadi yamaçlarında oluşturduğu
basınç kayaç tarafından kolaylıkla sönümlenmektedir. Buna karşın, erime dönemlerinde vadi
buzulunun hızla erimesi vadi duvarı üzerindeki basıncın hızla azalmasına neden olmakta, kayacın bu
ani serbestleşmeyi sönümleyememesi ise dikey akım kanalı ile vadi duvarı arasındaki bölümün parçalanmasına
neden olmaktadır (Şekil 14).
İncelenen mağaraların tamamına yakın bölümü 2000 m ve üzerindeki giriş kotlarına sahip olup,
3000 m’nin üzerindeki kotlarda 120 kadar mağara belirlenmiştir (Şekil 15). Öte yandan, mağaraların
giriş kotları ile derinlikleri arasındaki ilişkinin büyük oranda mağaraların tıkanmışlık düzeyi tarafından
kontrol edildiği anlaşılmaktadır (Şekil 16).
Silsilede saptanan tıkanmamış mağaraların genel olarak dikey bir gelişime sahip olduğu ve derinliklerinin
yerel flüviyal aşınma tabanını oluşturan çevre vadilerin kotlarınca kontrol edildiği anlaşılmaktadır
(Şekil 17).
Aladağlar Silsilesinde keşfedilen ve tıkanmamış durumdaki mağaraların tamamının yüzeye yakın
bölümlerde geniş salonlar içermelerine karşın derin bölümlerde oldukça dar dikey akım kanallarından
oluştukları izlenmektedir. Bu durum, olasılıkla mağara oluşumuna katkı sağlayan epijenetik beslenimin
karst sistemi yüzeyine homojen biçimde yayılmasının bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Diğer
bir deyişle, yüzeysel beslenimin belirli noktalarda toplanmaması mağaralarda gözlenen akım kanal-
130