Farmakologia dla Ratowników Medycznych - Wyższa Szkoła ...

Leki stosowane przez Ratowników Medycznych
(lub opiatowych) i zostały oznaczone greckimi literami µ (mi), κ (kappa), δ (delta),
ϭ (sigma) i ε (epsilon). Substancje mające zdolność wiązania się z tymi receptorami
i pobudzania ich są nazywane opioidami, bez względu na ich pochodzenie – są to
albo endogenne peptydy omówione powyżej, albo związki syntetyczne lub naturalne
składniki opium, posiadające zdolność wiązania się z receptorami bólu. Pobudzenie
receptora µ powoduje analgezję oraz depresję oddychania, uspokojenie, euforię i szereg
efektów związanych z wpływem na wydzielanie hormonów i neuroprzekaźników.
W taki właśnie sposób działa egzogenny związek opioidowy morfina, główny składnik
opium.
Morfina jest alkaloidem występującym w opium – stężonym soku pozyskiwanym
z niedojrzałych makówek Maku lekarskiego (Papaver somniferum).
W niektórych hodowlach maku jej zawartość w opium przekracza 20%. Opium jest
mieszaniną wielu związków, wśród których wyróżnić można dwie grupy alkaloidów, występujących
w największych ilościach: są to alkaloidy pochodne fenantrenu (np. morfina,
kodeina) oraz izochinoliny (np. papaweryna). Te dwie grupy połączeń są odpowiedzialne
za działanie opium: silne przeciwbólowe, narkotyczne i nasenne. Ponadto opium działa
przeciwkaszlowo i spazmolitycznie, a w leczeniu kolek różnego pochodzenia, działa
znacznie skuteczniej niż morfina lub papaweryna podane w czystej postaci.
Ze względu na obecność azotu w cząsteczce leku, morfina łatwo tworzy sole, co ma
duże znaczenie w jej izolowaniu z opium, oraz w stosowaniu w lecznictwie w formie
rozpuszczalnej w wodzie. Najczęściej w lecznictwie stosuje się siarczan lub chlorowodorek
morfiny. Jest silnym lekiem przeciwbólowym, pobudzającym receptory µ, działa
kurcząco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych,
zwalnia perystaltykę jelit i działa przeciwkaszlowo.
Wskazania.
Jest stosowana w bólach o różnym nasileniu i różnorodnej etiologii – w dusznicy
bolesnej, zawale mięśnia sercowego, w bólach nowotworowych, po ciężkich urazach,
zmiażdżeniach, oparzeniach oraz w premedykacji. Może być podawana iniekcyjnie
(najczęściej dożylnie) lub doustnie (MST Continus – tabletki o zmodyfikowanym
uwalnianiu). Ta ostatnia postać jest szczególnie polecana przy konieczności stosowania
morfiny przez okres dłuższy niż kilka dni.
Działania niepożądane.
Wpływa depresyjnie na oddychanie, powoduje zaparcia, może wystąpić nadmierna
senność, nudności, wymioty, brak łaknienia, zawroty głowy, nadciśnienie w drogach
żółciowych, zaburzenia rytmu serca, bradykardia, niedociśnienie tętnicze i zaburzenia
termoregulacji. U ludzi zażywających morfinę przez dłuższy czas wytwarza się nałóg –
narkomania morfinowa (morfinizm). Głód morfinowy u niektórych pacjentów może
pojawić się już po 7-10 dniach.
Przeciwwskazania.
Nadwrażliwość na lek, niewydolność oddechowa, zaburzenia rytmu serca, alkoholizm,
nadciśnienie wewnątrzczaszkowe oraz w drogach żółciowych, kolka wątrobowa,
astma oskrzelowa i śpiączka. Morfiny nie podaje się niemowlętom poniżej 3 m.ż.
© Wyższa Szkoła Medyczna w Legnicy 2012 37