agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
8 - 21 Gusht 2008<br />
PEMTARI<br />
BUJQESIA PRAKTIKE<br />
Agrobiznesi<br />
Pemët frutore: Kërkesat për ushqim. Shtimi i tyre<br />
(Vijon nga numri i kaluar)<br />
Niveli i ulet i N në solucionin<br />
ushqimorë të tokës, ndikon në atë<br />
që bimët të zhvillohen te dobëta<br />
dhe të vonojnë proceset e rritjes<br />
dhe të zhvillimit të tyre. Simptomat<br />
e mungesës së këtij elementi<br />
në fazat e para të rritjes, shoqërohet<br />
me çngjyrosjen e gjetheve të<br />
poshtme. Ngjyra kalon nga<br />
ngjyra jeshile e errët, në jeshile të<br />
verdhë. Nëqoftëse ky element<br />
vazhdon të mungojë akoma edhe<br />
për një kohë më të gjatë, atëhere<br />
kjo zverdhje pushton gati të<br />
gjithë bimën. Bimët rriten dhe zhvillohen<br />
më vonëse dhe sasia e<br />
gjetheve dhe frutave për bimë,<br />
është mjaft e ulet. Gjethet ngelin<br />
të vogla dhe bëhen më shumë<br />
vringuj. Kur elementi N vazhdon<br />
te mungojë akoma më shumë në<br />
tokë, bimët pesojnë një ulje të<br />
theksuar të aktivitetit jetësor dhe<br />
veçanërisht atë të fotosintezës.<br />
Kjo ndodh sepse kloroplastet që<br />
ndodhen në gjethe e ulin aftësinë<br />
e sistezes së lëndëve organike<br />
dhe bimët në përgjithësi zhvillohen<br />
të dobëta.<br />
Roli fiziologjik i fosforit<br />
(P 2 O 5 ).<br />
Në indet bimore të pemëve frutore,<br />
fosforin e gjejmë në formën<br />
e komponimeve organike siç janë:<br />
ortofosfatet e kaliumit, të kalciumit,<br />
të magneziumit, si dhe në<br />
shumë komponime të tjera organike.<br />
Pa prezencën e këtyre të fundit,<br />
është vështirë të gjëndet ndonjë<br />
proces sadopak i rëndësishën<br />
në jetën dhe metabolizmin e qëlizave<br />
të indeve bimore. Komponimet<br />
më të rëndësishme të<br />
cilat zënë vëndin e parë në jetën e<br />
kësaj bimë, janë acidet nukleike,<br />
të cilat përbëjnë bazën e makromolekulave<br />
për sintezën e nukleotideve<br />
dhe të acideve më kryesore<br />
të ARN e ADN.<br />
Përsa i përket rëndësisë së<br />
forsforit në proceset jetësore të<br />
kësaj bimë, sipas një grupi au-<br />
depozitimit të lëndës organike në<br />
trupin e bimëve.<br />
Në periudhën e trashjes së<br />
llastarve dhe të pjekjes së tyre,<br />
nëpër sqetullat e gjetheve fillojnë<br />
të diferencohen sythat të cilat<br />
përmbajnë elementët vegjetative<br />
dhe ato frutore, të cilat përfaqësojnë<br />
llastarët në vitin e ardhshëm.<br />
Në këtë periudhë shërbimet<br />
agroteknike duhen të intensifikohën<br />
me qëllim që diferencimi i sytheve<br />
të bëhet sa më normal. Gjatë<br />
periudhës së pjekjes së llastarve,<br />
bimët fillojnë të përgaditen për t’u<br />
utur në dimërim. Më pas vjen peiudha<br />
e rënies së gjetheve, proces<br />
iziologjik ky që tregon se sinteza<br />
lëndës organike prej tyre ka<br />
përfunduar dhe se qëndrimi i tyre<br />
ë pemë është i pa nevojshëm.<br />
Për të patur suksese në prohimin<br />
e rrushit, gjatë kësaj peridhe<br />
në vreshtat duhet të merren<br />
ëto masa agroteknike:<br />
1) Të realizohet t’harrja e<br />
lastarëve të tepërt dhe sidomos<br />
to që nuk kanë lulesa. Kjo realiohet<br />
më mirë kur shfaqen/duken<br />
qartë lulesat;<br />
torësh si; Parker, 19<strong>69</strong>; Le Compte,<br />
1962; etj, këtë element e kanë cilësuar<br />
si elementin me përcaktues<br />
si në rritjen dhe zhvillimin normal<br />
të bimëve, ashtu edhe në nivelin<br />
e prodhimtarisë së tyre. Qënia e<br />
këtij elementi në sasinë optimale<br />
në solucionin ushqimor të tokës,<br />
ndikon ndjeshëm në rritjen e sasisë<br />
së gjetheve, ne daljen e filizave<br />
të rinj, në sasinë e frutave të<br />
lidhura dhe në pjekjen e hershme<br />
të tyre. Disa studiues të tjerë si:<br />
Baca e Castillo, 1964; Ozaki, 1956;<br />
kanë vërtetuar se teprimi me plehra<br />
fosforike pengon rritjen dhe<br />
zhvillimin normal të bimëve.<br />
Veç faktorëve të tjerë si:<br />
lagështira e tokës, gjëndja e fizike<br />
e saj, karakteristikat e formës bimore,<br />
etj, asimilimi i mirë i fosforit<br />
është i lidhur drejtëpërsëdrejti<br />
edhe më intensitetin e ndriçimit<br />
diellor, temperaturat e ajrit dhe të<br />
tokës. Lidhur me ndriçimin diellor,<br />
pemët e kultivuar në të gjithë<br />
zonat e vëndit tonë nuk paraqesin<br />
ndonjë shqetësim. Kjo sepse,<br />
sasia e ndriçimit diellor gjatë periudhës<br />
së kultivimit të këtyre<br />
bimëve, është e mjaftueshme.<br />
Lidhur me ndikimin e temperaturave<br />
të tokës dhe të ajrit, kjo<br />
varet kryesisht nga zonat agroekologjike,<br />
mikrozonat e vëndit<br />
tonë dhe mbi të gjitha nga stinat<br />
e vitit.<br />
Mungesa e fosforit në tokë<br />
ose pamundësia e tij për tu asimiluar<br />
nga bima, në përgjithësi<br />
ndikon ndjeshëm në rritjen dhe<br />
zhvillimin normal të pemëve frutore.<br />
Efekti i mungesës së këtij elementi,<br />
shfaqet me uljen e theksuar<br />
të aktivitetit jetesor dhe shenjat<br />
e para të mungesës së fosforit,<br />
shfaqen me mos pjekjen e indeve<br />
të degëzave jo vetëm te bimët me<br />
mosha të avancuara, por edhe në<br />
bimët e moshave më të reja.<br />
Kërcejtë mbeten të hollë, gjethet<br />
e vjetra marrin një zbehje me njolla<br />
të verdha dhe të nekrotizuara,<br />
të cilat bien parakohë. Ndërsa, të<br />
2) Punimi i sipërfaqes së tokës<br />
me qëllim ruajtjen e vlagës dhe të<br />
zhdukjes së barërave të këqia;<br />
3) Kontrolli dhe lufta kundër<br />
sëmundjeve dhe dëmtuesve të<br />
ndryshëm;<br />
4) Të vazhdohet me lidhjet e<br />
gjelbërta duke i vendosur ato në<br />
pozicionin vertikal ose duke i vendosur<br />
në çiftin e telave të ndërtuara<br />
enkas për këtë qëllim;<br />
5) Të vazhdohet me plehërimet<br />
kimike plotësuese, veçanërisht ato<br />
azotike;<br />
6) Të fillohet me aplikimin e<br />
operacioneve të gjelbërta si: heqja<br />
e sqetullorëve, heqja e 3-4<br />
gjetheve të para të vjetra zakonisht<br />
deri në gjethen paralel me<br />
lulesën e parë;<br />
7) Lënja e llastarëve të rinj në<br />
cung me qëllim ripërtëritjen e<br />
krahëve dhe të elementëve të prodhimit,<br />
si dhe e llastarëve me qëllim<br />
aplikimin e shumëzimit me përpanja,<br />
kjo nëse në vendin fqinjë ka<br />
boshllëqe, etj.<br />
D) Pjekja e llastarëve<br />
Pjekja e llastarëve vërehet me<br />
ndryshimin e ngjyrës në bazën e<br />
tyre nga jeshile e hapur, në kafe të<br />
gjethet e reja majat e tyre qëndrojnë<br />
të varura dhe në faqen e<br />
sipërme ato marrin ngjyrë blu në<br />
të hapur. Ndërsa nervaturat marrin<br />
ngjyrë të purpurt. Prandaj për<br />
ta eleminuar këtë dukuri, është e<br />
domosdoshme që krahas masave<br />
për sigurimin e ndriçimit diellor,<br />
duhet të synohet në ekuilibrimin<br />
e dozave të plehrave azotike me<br />
ato fosforike.<br />
Roli fiziologjik i potasit<br />
(K 2 O).<br />
Lidhur me rolin fiziologjik të<br />
elementit K të pemët frutore, nga<br />
studiues dhe autorë të ndryshem<br />
ka patur mjaf debate, mendime të<br />
cilat shpesh herë kanë qënë edhe<br />
kondradiktore. Ato japin mjaf<br />
konkluzione dhe rekomandime të<br />
ndryshme, por është vërtetuar se<br />
prania në sasira normale të potasit<br />
në substratin ushqimor, prodhimi<br />
dhe cilësia e frutave është<br />
rritur dhe përmirësuar ndjeshëm.<br />
Plehrimet potasike kanë ndikuar<br />
në rritjen hershmërisë së pjekjes<br />
së frutave, në përmirësimin e<br />
shijes, në përmirësimin e ngjyrës<br />
së gjetheve dhe frutave, në rritjen<br />
e përmbajtjes së sheqerit në fruta,<br />
në rritjen e përmbajtjes së karotenit,<br />
acidit askorbik në fruta, si<br />
dhe të vitaminave të ndryshme.<br />
Madje, prania e potasit në tokë e<br />
rrit qëndrueshmërinë e bimëve<br />
ndaj disa sëmundjeve me origjinë<br />
kërpudhore, si dhe qëndrueshmërinë<br />
e tyre ndaj ngricave të forta<br />
te Dimërit.<br />
Është vërtetuar se në indet bimore,<br />
kaliumi është i shpërndarë<br />
pothuajse në të gjithë trupin e<br />
bimës, por disi më i përqëndruar<br />
gjëndet në indet meristematike të<br />
rritjes. Roli kryesor i potasit në<br />
bimë, është se ky element merr<br />
pjesë në neutralizimin e pehashit<br />
acid të lëngut qëlizor, në rritjen e<br />
presionit ozmotik, në hidratimin e<br />
plazmës, etj. Në prezencë të mjaftueshme<br />
të kriprave të fosfateve<br />
dhe atyre potasike, plehrimi i<br />
bollshëm me plehra azotike, mund<br />
kuqerremët dhe më pas në ngjyrë<br />
gështenjë. Pjekja e llastarit fillon<br />
nga baza dhe ngjitet në drejtim të<br />
majës. Kjo dukuri njihet drunjëzim.<br />
Sa më e pjekur të jetë llastari, aq<br />
më rezistent është ndaj temperaturave<br />
të ulëta të dimërit. Në fund<br />
të kësaj faze lëndët ushqimore<br />
kalojnë nga gjethet në llastar,<br />
pastaj nga llastarët në drejtim të<br />
krahëve, cungut dhe me në fund<br />
në drejtim të rrënjëve. Në këtë periudhë<br />
bima është e gatshme të<br />
hyje në fazën e qetësisë dimërore.<br />
Kjo fazë ka rëndësi të madhe<br />
në jetën e bimëve, sepse sa më e<br />
pjekur të jenë llastarët aq më rezistente<br />
dhe të fuqishme janë ato për<br />
t’i qëndruar temperaturave të ulëta.<br />
Njëkohesisht në këtë fazë, edhe<br />
sythet piqen plotësisht dhe kanë<br />
të diferencuara mirë të gjithë elementët<br />
vegjetative dhe prodhues<br />
të llastarit të vitit të ardhshëm. Një<br />
rëndësi e veçante për këtë fazë,<br />
është edhe tek hardhitë antifilokserike.<br />
Sa më të pjekura të jenë<br />
llastarët e tyre, aq më shumë është<br />
mundësia e kallusimit gjatë periudhës<br />
së shartimit.<br />
Për të patur suksese në pjekjen<br />
sa më të mirë të llastarëve, gjatë<br />
të asimilohet mirë nga bima. Por<br />
ndikimi më i madh i këtij elementi<br />
në bimë, shfaqet në drejtim të sintezës<br />
dhe të transformimeve të<br />
karbohidrateve. Gjithashtu është<br />
vërtetuar se, elementi i kaliumit rrit<br />
intensitetin e fotosintezës dhe kjo<br />
më e dukshme është në ditët me<br />
vranësira ku ndriçimi diellor është<br />
më i kufizuar.<br />
Në grupin e mikroelementëve<br />
më kryesoret janë:Magnezi,<br />
Mangani, Calciumi, Bori, Bakri,<br />
Hekuri, Zinku, Natriumi, Squfuri,<br />
etj. Influenca e mikroelementëve<br />
në jetën e pemëve frutore, ka qënë<br />
më pak te studiuara në krahasim<br />
më elementët e grupit të makroelementëve.<br />
Kërkimet e realizuara<br />
dekada e fundit, kanë vërtetuar<br />
se për rritjen dhe zhvillimin normal<br />
të pemëve, veç makroelementëve<br />
janë të domosdoshëm<br />
edhe mikroelementët. Në indet bimore<br />
sasitë e tyre leviz nga 0.001<br />
- 0.0001%.<br />
Është vërtetuar gjithashtu se,<br />
megjithëse në bimë ato gjënden<br />
në sasira shumë të vogla, nga<br />
pikpamja jetësore ato janë po aq<br />
të domosdoshëm, sa edhe azoti,<br />
fosfori, potasi, etj. Për ta vërtetuar<br />
këtë, është provuar se në kushtet<br />
e mungesës së plotë të njërit<br />
apo tjetrit mikroelement apo të<br />
disave prej tyre, bimët janë rritur<br />
deri në atë moment, aq sa sasia e<br />
atij mikroelementi ka qënë i pranishëm<br />
në lëndën rezerve të embrionit<br />
të farës. Më pas bima është<br />
tharë.<br />
Kur prania e njërit prej mikroelementëve<br />
në tokë është e pamjaftueshme,<br />
atëhere në bimë<br />
shfaqen çrregullime metabolike,<br />
uljen e qëndrueshmërisë së<br />
bimëve ndaj sëmundjeve të ndryshme<br />
dhe me shënja karakteristike<br />
si: kloroza të gjetheve, tharja<br />
e konusit të rritjes, formimin e<br />
gjetheve të imëta dhe të përdredhura,<br />
etj, të cilat më vonë<br />
mund të çojnë deri në tharjen e<br />
bimëve.<br />
periudhës së vegjetacionit, duhet<br />
të kihet kujdes në aplikimin e këtyre<br />
masave agroteknike, që janë:<br />
1) Për rastet e llastarëve që e<br />
vazhdojnë rritjen intensive duhet<br />
aplikuar këputja e majës së tyre.<br />
Me prerjen e majës ato frenojne<br />
rritjen e tyre dhe asimilatet e<br />
prodhuara nga gjethet drejtohen<br />
për në kërcell duke ndikuar në<br />
pjekjen e tyre;<br />
2) Pas prerjes së majave, fillojnë<br />
të aktivizohen edhe sythet anësore<br />
të cilat edhe këto duhet të eliminohen.<br />
Në rast se shpërthimi i sytheve<br />
sqetullorë vazhdon përsëri,<br />
atëhere këshillohet të lihen 2 sqetullorët<br />
afër majës së prerë, me<br />
qëllim frenimin e shpërthimit të<br />
sqetullorëve të bazës. Kjo masë<br />
ndikon në pjekjen e llastarit deri<br />
në pikën e prerë;<br />
3) Nëse vegjetacioni në mesin<br />
e Gushtit është i vrullshëm, atëhere<br />
synohen në kufizimin deri në zerro<br />
i përdorimit të plehrave kimike sidomos<br />
ato azotike;<br />
4) Të vazhdohet me lidhjet e<br />
gjelbërta duke i vendosur ato në<br />
pozicionin vertikal ose duke i vendosur<br />
në çiftin e telave të ndërtuara<br />
enkas për këtë qëllim, për ar-<br />
SHTIMI I PEMËVE<br />
FRUTORE<br />
Shtimi i pemëve frutore bëhet<br />
nëpërmjet dy mënyrave kryesore<br />
që janë: i) Me farë (seksuale ose<br />
gamike); ii) Me pjesë vegjetative<br />
(agamike). Për të realizuar filiza dhe<br />
fidana cilësore, është e domosdoshme<br />
sigurimi i materialit mbjellës<br />
bazë. Kjo do të thotë që elementët<br />
prodhues (fillesat) te filizave/fidanave,<br />
duhet të merren nga individe<br />
të cilët manifestojne elementët më<br />
të mirë të prodhimit dhe që i<br />
përgjigjen plotësisht destinacionit<br />
të kultivimit.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
farës.Në praktikë shtimi i pemëve<br />
frutore nëpërmjet farës është<br />
shumë i rrallë. Kjo sepse filizat e<br />
marra nëpërmjet mbirjes së farës,<br />
zakonisht japin pasardhes të pa<br />
përshtatshem për kultivim, sepse:<br />
i) Nuk i transmetojnë vlerat dhe<br />
cilësite e mira të bimëve mëma; ii)<br />
Hyjne vonë në prodhim.<br />
Rastet e shumëzimit me anë të<br />
farës bëhen vetëm atëhere kur<br />
farërat janë marrë nga bimët mëma,<br />
të cilët këto të fundit janë të përfituara<br />
si rezultat i kryqëzimeve<br />
prindërore te kontrolluara dhe të<br />
seleksionuara me kriterë shkencore.<br />
Gjithashtu rastet e shumëzimit me<br />
farë bëhen edhe atëhere kur prodhohen<br />
nga farërat heterozë (F1).<br />
Filizat e marra nga mbirja e<br />
farërave, përdoren vetëm atëhere<br />
kur këto përdoren si nënshartesa.<br />
Në këtë mënyrë përgaditen pothuajse<br />
të gjithë llojet e pemëve frutore<br />
si tëk farorët ashtu edhe tek<br />
bërthamoret.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
shtimit me anë të pjesëve<br />
vegjetative.Përveç mënyres se shtimit<br />
me farë, fidanat e pemëve frutore<br />
përgaditen edhe me Metodën<br />
e Shumëzimit Vegjetativ. Shumëzimi<br />
vegjetativ të pemët frutore,<br />
bëhet ne 3 rrugë:<br />
i) Me rrënjëzimin e çdo pjesë<br />
vegjetative të kurorës;<br />
ii) Me anë të shartimeve te filizave<br />
te prodhuara nga fara me<br />
sye të ndriçimit dhe të ajrimit në<br />
maksimum të gjetheve dhe të gjithë<br />
kurorës;<br />
5) Të evitohen ujitjet e tepërta<br />
dhe pa kriter, sepse ato shkaktojnë<br />
vegjetacione të panevojshme;<br />
6) Duhet të zbatohet një plehërim<br />
i rregullt dhe i kombinuar me<br />
të gjithë elementët ushqimore<br />
NPK dhe me mikroelementët e<br />
tjerë.<br />
E) Rrëzimi i<br />
gjetheve<br />
Rrëzimi i gjetheve, shënon<br />
mbarimin e periudhës së vegjetacionit.<br />
Me uljen e temperaturave<br />
zakonisht gjatë fundit të muajit<br />
Nëndor dhe fillimin e Djetorit për<br />
zonat e ngrohta, ndërsa për zonën<br />
e ftohtë gjatë muajit Nëndor, gjethet<br />
e ndalojne procesin e fotosintezës,<br />
të frymëmarrjes dhe të transpirimit.<br />
Ato ndryshojne ngjyrën<br />
duke e humbur klorofilin nga<br />
jeshile, në ngjyrë të verdhë për kultivarët<br />
e më rrush të bardhë dhe<br />
nga jeshile në të kuqerremet për<br />
kultivarët me rrush të zinj (përveç<br />
Sangioveze). Llastarët shëndërrohen<br />
në shamenta. Me vazhdimin e<br />
uljes së temperaturave në 10 0 C,<br />
13<br />
mbishartesa (sytha, kalema) te individeve<br />
te seleksionuar;<br />
iii) Shtimi nëpërmjet mënyres “in<br />
vitro”.<br />
Mënyra e shumëzimit vegjetativ<br />
të fidanave, përdoret gjërësisht<br />
pasi nëpërmjet kësaj mënyre sigurohen<br />
këto avantazhe:<br />
a) Përfitohen fidana direkt dhe<br />
në një kohë relativisht të shkurtër,<br />
me vlerat me pozitive të cilët vijne<br />
nga një bimë tjetër mëmë me tregues<br />
më të lartë sasior dhe cilësor të prodhimit<br />
të dëshiruar, vlera të cilët ruhen<br />
në mënyrë të padiskutueshme;<br />
b) Shumëzohen forma bimore<br />
me vlera më të mira në përputhje<br />
me destinacionin e kultivimit;<br />
c) Shumëzohet një individ i cili<br />
ka dale si më i miri nga puna seleksionuese<br />
e eksperimentale;<br />
d) Ruhen në mënyrë të pandërprerë<br />
veçoritë e një formë bimore e<br />
cila për momentin nuk është e<br />
nevojshme, por që më vonë duhet<br />
si e tille për të qenë në bankën gjenetike<br />
të koleksionit;<br />
e) Futen shumë më shpejt në<br />
prodhim, etj.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
shtimit “in vitro”, kanë këto avantazhe:<br />
i) Shtim shumë të shpejtë dhe<br />
në një kohë shumë të shkurtër të<br />
formës bimore te dëshiruar;<br />
ii) Në një sipërfaqetë vogël merren<br />
një sasi tëpër e madhe bimësh.<br />
Ne 1m 2 shtrat mund të merren rreth<br />
20-25 mije bimë/pasardhes;<br />
iii) Shtim pa ndërprerje gjatë të<br />
gjithë vitit;<br />
iv) Shtim i formave bimore<br />
nëpërmjet copave të rrënjëzuara pa<br />
qenë nevoja e shartimeve;<br />
v) Sigurohen bimë sterile dhe<br />
absolutisht të pastërta nga bakteriozat,<br />
virozat dhe sëmundjet e tjera<br />
kriptogamike;<br />
vi) Sigurohet një kosto shumë e<br />
ulet prodhimi;<br />
vii) Krijon mundësine e marrjes<br />
së materialit të pastër nga mëmat,<br />
nëpërmjet përzgjedhjes së tyre nga<br />
individet më të mirë, etj.<br />
(Vijon ne numrin e ardhshem)<br />
gjethet bien natyrshem në tokë.<br />
Për efekt të prekjes nga<br />
sëmundjet dhe dëmtuesit e ndryshëm,<br />
disa herë në praktikë, ndodh<br />
që gjethet të dëmtohen para se të<br />
vijë rrëzimi natyral biologjik. Kjo<br />
vjen nga që në disa raste, sapo<br />
realizohet vjelja e prodhimit, vreshtave<br />
nuk i’u realizomet më kujdesi<br />
i duhur në drejtim të mbrojtjes së<br />
kurorës. Kjo ndodh shpesh herë<br />
në kultivarët e hershëm që vilen 3-<br />
4 muaj para rënjes natyrale të<br />
gjetheve. Ato duke u prekur nga<br />
sëmundjet dhe dëmtuesit gjethet<br />
bien parakohe dhe llastarët nuk e<br />
kalojnë si duhet procesin e pjekjes<br />
dhe sythat dimërore nuk i kanë<br />
diferencuar si duhet elementët<br />
vegjetative dhe prodhues të llastarit<br />
të ardhshëm. Për të patur suksese<br />
në ruajtjen e gjetheve, gjatë<br />
periudhës së pas vjeljes duhet të<br />
kihet kujdes në aplikimin e disa<br />
masave agroteknike, që janë: i)<br />
Vazhdimi i shërbimeve agroteknike<br />
në drejtim të luftimit të barërave<br />
të këqia; ii) Trajtimet kimike sipas<br />
llojit të infeksioneve, me qëllim ruajtjen<br />
e gjetheve deri në fund të vegjetacionit;<br />
iii) Ujitje pa teprime, etj.<br />
(Vijon ne numrin e ardhshem)