PW-260_61-2011 - Polacy we Florencji

Recommendations

Info

Byłyśmy w Inwałdzie, kiedy dosięgnął nas, i wszystkich Polaków, następny cios – atak Niemców na Polskę 1 września 1939. Mama zdecydowała, że musimy wrócić do Warszawy, aby tam przeżyć okres „krótkiej wojny”. Wszyscy bowiem wierzyli w tych pierwszych dniach wojennych, że przy pomocy Anglii i Francji uda się pokonać Niemców. Jednak już w drodze do Warszawy, w pociągu, przeżyłyśmy bombardowanie dworca w Krakowa. Jedna bomba spadła na nasz pociąg, ale na szczęście nie wybuchła. Cudem wyszłyśmy z tego cało. Zostałyśmy na palącym się dworcu, bez bagażu, ale przy życiu. Nie pojechałyśmy już dalej do Warszawy, tylko Mama postanowiła dotrzeć do dziadków, do Bukaresztu. W drodze do Rumunii przeżywałyśmy naloty niemieckich samolotów, a, jak wszyscy wiedzą, z tych samolotów strzelano do uciekających ludzi. Mama wtedy ochraniała mnie własnym ciałem. Po wielu perypetiach wreszcie udało nam się dostać do Bukaresztu. Miesiąc po naszym przyjeździe, dziadek Charles zmarł na zawał serca. Moja Matka zaangażowała się w pracę Polskiej Sekcji Rumuńskiego Czerwonego Krzyża, którą stworzono, aby pomagać uchodźcom z Polski, a zwłaszcza Wojsku Polskiemu. Po wybuchu wojny tysiące oficerów i żołnierzy przejeżdżało przez Rumunię i Węgry, pragnąc dostać się do Francji, do Angers, gdzie tworzyły się: nowy rząd polski i nowa armia. Trzeba było w Czerwonym Krzyżu przebrać oficerów i żołnierzy w odzież cywilną, a dla osób pochodzenia żydowskiego przygotować fałszywe dokumenty, które miały zaświadczać o ich „aryjskim” pochodzeniu. Było to potrzebne, aby zapewnić im bezpieczeństwo w wypadku, gdyby po drodze wpadli w ręce Niemców. Moja Mama często występowała w charakterze świadka. Rząd polski został internowany w Rumunii. Ministra Józefa Becka umieszczono w dużej willi. Kilka razy odwiedziłyśmy go z moją Matką. Pamiętam, że byłam zachwycona małymi drewnianymi statkami, które budował dla zabicia czasu. Na samym początku wojny Rumunia dużo jednak pomogła Polakom. Nie 34 POLONIA WŁOSKA NR 1-2 (62/63)/2012 Pałac Romerów w Inwałdzie Karol Romer zatrzymano, ku wielkiemu oburzeniu Niemców, tankowca Eocene, który wypłynął z portu Konstanca w kierunku Turcji, wioząc do Francji polski skarb narodowy. Niestety, Niemcy zyskiwali coraz większy wpływ na rumuńską politykę, co w następstwie doprowadziło do ich sojuszu z Rumunią. Polscy uciekinierzy, którzy pozostali w Bukareszcie, założyli Dom Polski, w którym mieściła się również szkoła polska, gdzie Mama udzielała lekcji języka francuskiego. Przeważnie mówiła po francusku, ale podczas wojny zrobiła bardzo duże postępy w opanowaniu języka polskiego. Byłam uczennicą tej szkoły, uczyłam się po polsku do II klasy gimnazjalnej. Szkoła przestała istnieć, kiedy do Bukaresztu wkroczyła armia sowiecka (1944). Główna jednak działalność mojej Matki podczas wojny była tajna, nic o tym nie wiedziałam. Wiadomo, że Polacy, kiedy chodzi o obronę własnego kraju, umieją się zorganizować. W Rumunii powstała sieć, której udało się ściśle współpracować z AK w Polsce. Wiadomo, że taka działalność, przy obecności licznego wojska niemieckiego w Bukareszcie, była bardzo niebezpieczna. Od 1941 roku ulice miasta roiły się od żołnierzy w mundurach naszych nieprzyjaciół. Rumuni coraz bardziej musieli dostosowywać się do ich wymagań. Mama stale przychodziła do Domu Polskiego, gdzie prowadziła lekcje francuskiego. Zauważyłam jednak, że jej spotkania z pewnymi profesorami dziwnie wyglądały. Zamykali się w pokojach, szeptali… Pewnego dnia przyszła do szkoły bardzo blada. Okazało się, że od kilku dni profesor B. nie przychodził na lekcje i krążyły wieści, że został złapany przez Gestapo. Następnie, pewien wielbiciel Mamy, a miała ich sporo, ponieważ była jeszcze śliczną kobietą, miał wypadek na ulicy, przejechała go ciężarówka niemiecka. Byłam dzieckiem i takie sprawy nie na długo zatrzymywały moją uwagę. Od czasu do czasu odczuwałam jednak pewien lęk, zwłaszcza że Mama coraz rzadziej wieczorem wracała do domu. Byłam z Babcią, którą pytałam: – A gdzie jest mama? – Babcia patrzyła na mnie z dobrocią i uspokajała – – Wróci dziecko moje... Mama pracuje. Tuliłam się do niej, a ona milczała, tylko widziałam, że miała smutne oczy. Ogarniała mnie wielka tęsknota za Mamą i znowu odczuwałam ten straszliwy strach, który wchodził mi pod skórę. Pamiętam… miałam 9 lat, kiedy obudziłam się w dużym łóżku, gdzie spałam zwykle z Mamą. Za oknem świtało i pomyślałam, że jest jeszcze bardzo wcześniej. Szukając ręką Mamy, spostrzegłam, że nie było jej obok mnie. Usłyszałam męskie głosy, ktoś mówił po niemiecku – znałam ten język i serce podskoczyło mi do gardła. Ktoś pytał stanowczo: – Czy mogę zajrzeć do tego pokoju? – Aber Herr Oberst, tam śpi moja mała córka, niech Pan nie myśli przypadkiem, że ja coś ukrywam – odpowiedziała Matka. Zobaczyłam z przerażeniem, że drzwi lekko się otwierają. Udawałam, że śpię. – No dobrze, Frau Graefin, ale czy może mi pani dać słowo honoru, że tam niczego zakazanego nie ma.
Jedna z nielicznych fotografii Wandy Romer z ojcem (Krynica 1938) – Oczywiście, że nie ma Herr Oberst – odpowiedziała Matka. – Ma Pani szczęście, że jestem z Wehrmachtu, ale kiedy przyjdą esesmani, może być gorzej, uprzedzam – dodał na koniec niemiecki oficer. Zamknęli drzwi, odeszli. Odetchnęłam z ulgą, choć wtedy nie wiedziałam, że pod naszym łóżkiem znajdowały się radia i inne zakazane sprzęty, które miały być jako paczki organizacji charytatywnej wysłane do Polski. Broń szła chyba tą samą drogą lub inną, nie pamiętam, lecz wiem, że wszystko miało być przekazane do partyzantki. Przez długie miesiące i nawet lata, widziałam moją Matkę sporadycznie i w przelocie. Rok cały ukrywała się u zaufanych znajomych, ponieważ esesmani szukali jej wszędzie. Gdyby ją znaleźli – czekała ją pewna śmierć. Dwa razy osierocona, zostałabym sama na świecie. Wiele lat później dotarło do mnie, że podczas tych wojennych lat Polska była dla Mamy ważniejsza od córki. Ten kraj, do którego należała poprzez małżeństwo i który nieświadomie kochała od samego dzieciństwa, w jej sercu był wart tego poświęcenia. Rozumiem ją, bo bym tak samo postąpiła, może dlatego, że ona mnie tak właśnie wychowała. To jej zawdzięczam, że nie straciłam polskiej mowy ani przywiązania do mojej Ojczyzny. Wojna, jak wiadomo, skończyła się w 1945 roku, ale niełatwo było wyjechać z Rumunii. W 1947 roku nastąpił koniec monarchii. W grudniu 1947 doprowadzono do abdykacji króla Michała I i proklamowano Rumuńską Republikę Ludową. Władzę w kraju objęli komuniści, wprowadzając terror i biedę. W 1949 roku, mimo wielu czyhających niebezpieczeństw, przy pomocy znajomych, udało nam się z Mamą uciec do Włoch. Znalazłam pracę jako tłumacz, a w 1961 roku wyszłam za mąż za Włocha – Giovanniego Guglielmo Sartorio. Zmarł 16 lat temu. Nie mieliśmy dzieci. Moja Matka żyła jeszcze długo w tym pięknym i gościnnym kraju. Wykładała język francuski w Berlitz School. Zaprzyjaźniła się z członkami Ogniska Polskiego w Turynie i bywała często w ich towarzystwie. Niestety, nie doczekała wolnej Polski, do której nie mogłyśmy, tak ja wielu Polaków, przez długie lata powrócić. Zmarła w 1985 roku, a jej trumnę przykryły biało–czerwone kwiaty, ułożone w kształcie polskiej flagi. Dwa lata temu zawiozłam do Polski urnę z jej prochami. Spoczywa teraz w Inwałdzie, obok ukochanego męża, w ziemi, której oddała serce. Wanda Romer–Sartorio – wiceprezes Ogniska Polskiego w Turynie GEMMA RICCARDI – pittrice polacca z Via Margutta Świat Gemmy Riccardi, to świat fantastyczny i rzeczywisty zarazem. To historie codziennego życia i rytmu miasta, które na swoich płótnach artystka przedstawia z nutą zaczepnej ironii i jednocześnie tęsknoty za Rzymem, który minął i pozostał jedynie we wspomnieniach. Choć nie tylko, o czym mogłem się przekonać podczas moich ostatnich poszukiwań śladów polskich artystycznych obecności na rzymskiej Via Margutta i Via Babuino. Via Margutta na obrazie Gemmy Riccardi To świat którego nie znałem i malarstwo – o którym nic nie wiedziałem. To świat, który przez kilka lat współtworzył, wraz z Eleuterio Riccardim – ojcem wówczas młodej artystki, wybitnym włoskim rzeźbiarzem pierwszej połowy XX wieku, polski malarz i jednocześnie organizator powojennego życia artystycznego oraz współtwórca Jan Wiktor Sienkiewicz rzymskiego Art Clubu – Józef Jarema. Ten polski artysta wyjechał z Włoch do Francji w roku 1951. Opuścił stolicę Italii w momencie, kiedy powojenny Rzym, dzięki konsolidującemu się wokół Associazione Artistica Internazionale Indipendente Art Club środowisku malarzy, rzeźbiarzy i grafików, stawał się ważnym euro- POLONIA WŁOSKA NR 1-2 (62/63)/2012 35
Page 1 and 2: POLONIA WLOSKA BIULETYN INFORMACYJN
Page 3 and 4: POLONIA WLOSKA BIULETYN INFORMACYJN
Page 5 and 6: do budowy Centrum sumę. Andrzej Ku
Page 7 and 8: dwojona objętość poszczególnych
Page 9 and 10: dzialne jest za przygotowanie pola
Page 11 and 12: moje doświadczenie zawodowe i życ
Page 13 and 14: Z zespołem pracowników Konsulatu
Page 15 and 16: Książę Adam żył bardzo długo,
Page 17 and 18: potrafili uzyskać pewien wpływ na
Page 19 and 20: Tablica upamiętniająca powstanie
Page 21 and 22: DRUGI KORPUS Obchody 70. rocznicy u
Page 23 and 24: DRUGI KORPUS Ułuda i rzeczywistoś
Page 25 and 26: przyszłych kandydatów wywiadu ame
Page 27 and 28: Bolonię. Składają się na nią n
Page 29 and 30: Księga jubileuszowa ku czci prof.
Page 31 and 32: Roman Biliński Messa al campo (194
Page 33: Wspomnienie o Matce Zurodzenia był
Page 37 and 38: Pierwsze spotkanie, pełne emocji i
Page 39 and 40: widoków Rzymu znalazłyby się wid
Page 41 and 42: ZAFASCYNOWANI WŁOCHAMI Zapomnianeg
Page 43 and 44: Podczas tej - już drugiej - podró
Page 45 and 46: Warto chyba przytoczyć fragment te
Page 47 and 48: giem, albo… jeszcze nie wiadomo k
Page 49 and 50: ODESZLI Jerzy Kluger (1921-2011) gr
Page 51 and 52: minutą ciszy i rozdaniem zdjęcia
Page 53 and 54: 22 stycznia 2012 r. - uczestniczyli
Page 55 and 56: Podkreślona została także rola e
Page 57 and 58: wego kryzysu - oto obraz Polski, kt
Page 59 and 60: ponieważ w przeciwnym razie rząd
Page 61 and 62: późnego baroku w Katanii, jednak
Page 63 and 64: AKTUALNOŚCI - WYSTAWY - NAGRODY No
Page 65 and 66: i demokracji. Andrzej K. Kunert z e
Page 67 and 68: W przepełnionej sali Muzeum Archeo
Page 69 and 70: likacji emigracyjnych, leżących j
Page 71 and 72: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzeni
Page 73 and 74: wypłaty zasiłków rodzinnych oraz
Page 75 and 76: ŻONGOŁŁOWICZ, Bogumiła : Jego b
Page 77 and 78: BOLLETTINO D’INFORMAZIONE DEI POL
Page 79 and 80: all’autunno 1946, il loro risenti
Page 81 and 82: Ma i temi trattati son sempre gli s
Page 83 and 84: famiglia si parlava solo polacco, t

PW-260_61-2011 - Polacy we Florencji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?