Izvod iz knjige „ Filozofski aspekti modernog olimpizma ... - Ponude.biz

puta ka oboženju (ekstaza), i na taj način se obračunao s etičkim (religioznim) bićem
Helena i s tragikom njegove etičnosti. (19) U nastojanju da ukloni ograde koje sputavaju
vladajuću samovolju, Kuberten je ukinuo antički normativni svod i apsolutizovao princip
koristi. On oslobađa čoveka (buržuja) "greha" da bi ga oslobodio odgovornosti za njegova
(ne)dela, i u tom kontekstu se obračunava s idejom o ličnoj odgovornosti koja je začeta u
doba procvata antičke demokratije. Umesto borbe između dobra i zla, dominira borba za
ostvarivanje interesa vladajuće klase koja je s onu stranu dobra i zla: efikasnost u očuvanju
uspostavljenog poretka najvažniji je kriterijum po kome se određuje šta je "ispravno"
delanje. Nema ničega što ograničava golu moć, jer se ona temelji na "pravu jačega" koja je
osnov prirodne selekcije koja je, opet, osnov rasnog "usavršavanja" i društvenog
"progresa". "Etika sile" postaje neprikosnoveno izvorište olimpijskog morala.
Kubertenova "utilitarna pedagogija" i antička paideia
U nastojanju da izgradi pozitivnog čoveka, Kuberten je odbacio osnovne principe na
kojima se zasniva starogrčka paideia u kojoj je do najvišeg izražaja došlo humanističko
nasleđe helenske civilizacije - koje je bilo i ostalo jedan od najvažnijih izvorišta samosvesti
modernog čoveka.
Antička paideia ima religioznu prirodu. Kosmos u kome vladaju bogovi i mit o
božanskoj prirodi čoveka predstavljaju osnov ljudskog samoprepoznavanja i duhovni okvir
postojećeg sveta koji se ni u mislima ne sme preći. Otuda zahtev za "samosavlađivanjem"
čini suštinu principa gnothi seauton iz koga proističu opšti postulati antičke paideia-e:
"ništa odviše" (meden agan); "mera je ono najbolje" (metron ariston); "drži se granice"
(peras epitelei); "prikloni se pred božanstvom" (proskynei to theion); "savlađuj ambiciju"
(thymou kratei).(20) Govoreći o Aristotelovoj filozofiji Mihailo Đurić konstatuje: "Po sebi
se razume da ovaj zahtev za razvijanjem samosvesti, ovaj zahtev za osmišljavanjem
vlastitog postojanja putem samoograničavanja ima dublji religiozni smisao. U okviru
Apolonove religije, pitanje odnosa prema samom sebi bilo je nerazdvojno povezano s
pitanjem odnosa prema višem od sebe."(21) Kubertenova olimpijska doktrina predstavlja
odbacivanje religioznog osnova antičke paideia-e. Njegova "utilitarna pedagogija" najviši je
oblik u kome se pojavljuje ideologija ekspanzionističkog i progresističkog duha
kapitalizma. U principima antičkog gnothi seauton Kuberten s pravom vidi (normativne)
granice praksi buržuja koga tera napred nezajažljiva glad za sticanjem bogatstva, a samim
tim granice "progresu". "Osmišljavanje vlastitog postojanja putem samoograničavanja"
najgore je svetogrđe za Kubertenovog "pozitivnog" buržuja.
Shvatanje kosmosa kao harmonične, geometrijski ustrojene celine u kojoj je
uspostavljeno potpuno jedinstvo delova sa celinom, osnov je antičkog shvatanja mesta
čoveka u kosmosu, a samim tim i njegovog bića kome odgovara pedagoški model koji je
slika čoveka gledano iz kosmičke perspektive, i kao takav je najviši religiozni i životni
izazov. Duhovna i telesna veza čoveka sa kosmosom osnovna je pretpostavka za dovođenje
čoveka u potpuni sklad sa kosmosom, a to znači dosezanja do njegove prirode u kojoj se
ogleda njegova ništavnost i svemoć bogova. Antičkom shvatanju kosmosa i kosmičke
suštine čoveka odgovara holistički pristup čoveku kao jedinstvenom telesnom, etičkom i
estetskom biću, iz čega sledi princip harmoničnog razvoja ljudskih moći koji predstavlja
jedan od osnova antičke euritmije. Istovremeno, telesno vežbanje postaje svojevrsna služba
109