Izvod iz knjige „ Filozofski aspekti modernog olimpizma ... - Ponude.biz

To je prava grčka paideia, takvu kakvu je jedan rimski državnik osećao kao uzor. Ona ne
polazi od pojedinca nego od ideje. Iznad čoveka kao bića čopora, kao i iznad čoveka kao
navodno autonomnog ja stoji čovek kao ideja, i tako su na njega stalno gledali Grci kao
vaspitači, a i kao pesnici, umetnici i istraživači. Ali čovek kao ideja znači : čovek kao
opštevažeća i obavezujuća slika roda. Davanje pečata pojedincu oblikom zajednice, koje
smo spoznali kao bit vaspitanja, kod Grka sve svesnije polazi od takve slike čoveka i, u
borbi koja se ne smiruje, najzad dovodi do takvog filozofskog zasnivanja i produbljivanja
problema vaspitanja kakvo, u pogledu principijelnosti i sigurnosti cilja, inače nigde nije
postignuto."(26) Kuberten ne polazi od "autonomnog ja" ni vrednosnog modela čoveka,
već od klasnih osobenosti buržoazije i radnika koje su stečene u procesu evolucije : buržuj
ima osobenosti zveri, a radnik osobenosti preživara - struktura životinjskog sveta osnov je
strukture društva. Moderni olimpizam kao "kult humanosti" (postojećeg sveta) ne zasniva
se na veri u određene nadljudske ili opšteljudske vrednosti, već na življenju u postojećem
svetu koje se svodi na neprestanu borbu za dominaciju i opstanak. On ne "označava
vaspitanje čoveka za njegov istinski oblik, za pravo čovekobivstvo", već nastoji da uništi
sve ono u čoveku što mu pruža mogućnost da stvori predstavu o sebi kao čoveku i stekne
slobodarsko dostojanstvo. Kuberten odbacuje "ideju čovekove prirode" do koje su prvi
došli sofisti,(27) a samim tim i teoriju obrazovanja koja se na toj ideji razvila. Čovek po
Kubertenu nema specifičnu prirodu. On polazi od prirode, ali pojam fysis-a vezuje za
životinjski svet, a ne za čoveka, kao što je to bio slučaj u sofistici. "Životinjska" priroda
čoveka ne propisuje pravila koja treba poštovati, već sadrži ograničenja koja treba
prevazići. Radi se, naime, o tome da je čovek "lenja životinja" što upućuje na ograničenost
izvornog (životinjskog) karaktera čoveka. Glavni zadatak Kubertenove "utilitarne
pedagogije" nije oplemenjivanje (kultivisanje) životinjske prirode čoveka, već njen razvoj
putem telesnog drila (princip "većeg napora") sa kojim se potiskuje i degeneriše instinktivna
priroda čoveka i razvija bespoštedni osvajačko-tlačiteljski karakter.
U antičkoj paideia-i vaspitanje i obrazovanje čine nerazdvojnu celinu. Polazište je
ideal čoveka u odnosu prema kome se određuje ispravnost ljudskog delanja - koji je
simbolično otelotvorenje vladajućih društvenih odnosa i vrednosti koji čine izvorište antičke
religije i koji predstavljaju osnov rasnog samoprepoznavanja Helena. Čovek kao biće u koje
su bogovi udahnuli svoje raznovrsne božanske moći i nastojanje da se uspostavi njihovo
harmonično međudejstvo, izvorište je univerzalnih pedagoških principa koji su sredstvo za
karakternu, duhovnu, intelektualnu i telesnu izgradnju čoveka kao celovite ličnosti. Na toj
osnovi razvio se kako aristokratski pedagoški model, koji je dominirao u helenskom
"srednjem veku", tako i građanski model vaspitanja, začet od strane sofista, koji će postati,
s prodorom demos-a na političku scenu Helade, vladajući oblik vaspitanja i koji će svoj
najviši i najsistematičniji oblik dobiti u Platonovoj i Aristotelovoj filozofiji. Govoreći o
antičkoj paideia-i Kuberten konstatuje: "Mišići su dobili zadatak da obave posao moralnog
vaspitača. To je, u modernim uslovima, primena jednog od najkarakterističnijeg principa
starogrčke civilizacije: stvoriti od mišića najvažniji faktor u moralnom obrazovanju". I dalje:
"... nije duh taj koji stvara karakter, već telo. Čovek antike je to znao, a mi to s dosta muke
ponovo učimo".(28) Nikada u Heladi nisu "mišići bili vaspitači", kao što to tvrdi Kuberten.
Ta teza treba da stvori iluziju o ne-normativnom karakteru antičke paideia-e, koja treba da
pribavi "helenistički" legitimitet njegovoj "utilitarnoj pedagogiji" - koja insistira na
vaspitanju bez obrazovanja. I u modelu vaspitanja antičke ratničke aristokratije, uprkos
tome što je telesna snaga bila glavna odlika arete kolenovića, poštovanje zadatog
vrednosnog (religioznog) modela, kao i običaja, predstavlja najviši imperativ. Što se tiče
111