You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
20 ARTE<br />
arté Nga<br />
Redaktor: Arben Idrizi<br />
e-mail: arben.idrizi@gazetaexpress.com<br />
tel: 038 76 76 76 fax: 038 76 76 78<br />
RENE<br />
MAGRITTE<br />
Tirana Film Festival, 83 fi lma në garë<br />
mbi 760 fi lma të paraqitur nga<br />
50 vende të botës, në këtë edicion<br />
do të shfaqen 83 syresh, ndarë sipas<br />
kategorive të ndryshme, në fi lm të<br />
gjatë artistik (10), të shkurtër (41),<br />
eksperimental (9), dokumentar (14)<br />
dhe të animuar (9).<br />
Nga sa shihet nga programi, në këtë<br />
CECI N’EST PAS UNE PIPE<br />
Nëse do të flasim për artistin e<br />
madh belg, Rene Magritte, pa<br />
mëdyshje menjëherë do të na<br />
shkojë nëpër mendje vepra e tij<br />
e cila ndërroi koncepte në kohën<br />
kur u krijua.<br />
“Kjo nuk është llullë” është një<br />
pikturë e Magritte, që paraqet një<br />
llullë të pikturuar, me shumë realizëm,<br />
me poshtëshkrimin: “Kjo<br />
nuk është llullë”. Çfarë është kjo,<br />
atëherë? Kjo nuk është asgjë më<br />
shumë veçse një iluzion i pikturuar<br />
i llullës, një imitim i saktë i saj.<br />
Në gjithë punën e tij, qartë<br />
shihet që piktori luan me<br />
objektet e jetës së përditshme,<br />
të zakonshmet njerëzore duke<br />
i vendosur ato në kontekste të<br />
panjohura dhe duke e vënë në<br />
dyshim kuptimin e tyre të përditshëm.<br />
Vë në qendër objektin<br />
e përditshëm duke i dhënë<br />
hapësirë ashtu siç e meriton,<br />
mirëpo duke e lënë një pikëpyetje,<br />
siç ndodh me pikturën e tij të<br />
njohur “Kjo nuk është llullë”. Jo i<br />
rastësishëm është arti i tij, ngaqë<br />
kjo lidhet ngushtë me mënyrën e<br />
jetës që jetonte, sipas studiuesve<br />
ai kishte një jetë të çuditshme dhe<br />
nën një analizë të vazhdueshme.<br />
“CECI N’EST PAS UNE PIPE”<br />
përmban ngjyra të errëta, ashtu<br />
siç mund të paraqitet në formën<br />
më të përsosur ky objekt. Llulla<br />
ka ngjyrë kafe të errët, prapavija<br />
është e kafe e çelur apo nuanca<br />
më e zbehtë e kafes, në prapavijë<br />
me shumë mjeshtëri është e<br />
vendosur hija e llullës e cila të jep<br />
përshtypjen që ajo me të vërtetë<br />
është një llullë, por poshtë saj<br />
autori e thotë të kundërtën CECI<br />
N’EST PAS UNE PIPE (Kjo nuk<br />
është një llullë), kjo fjali është e<br />
vendosur, poshtë objektit, në një<br />
lloj pllakati në shtrirje i cili i takon<br />
kornizës së pikturës.<br />
Rene Magritte lindi në Lessines<br />
të Belgjikës më 21 nëntor 1898.<br />
Në moshën 12-vjeçare ai nisi të<br />
merrte mësime arti në Chatelet,<br />
ndërsa në vitin 1916 nisi studimet<br />
në Akademinë e Arteve të Bukura<br />
në Bruksel. Peizazhet në bregun<br />
e lumit Sambre, ku e ëma vrau<br />
veten në vitin 1912, ishin pikturat<br />
e tij të para. Arti i Magritte<br />
tregon një stil më përfaqësues të<br />
surrealizmit krahasuar me stilin<br />
automatik që vërehet te artistët e<br />
tjerë të kësaj rryme.<br />
“Kjo nuk është llullë” e artisti<br />
surrealist belg, është vetëm njëra<br />
nga veprat e pa vdekshme të tij,<br />
ai me këtë dhe shumë tjera shfaq<br />
mjeshtërinë jo vetëm të së dukshmes,<br />
por edhe të padukshmes.<br />
Gjatë vitit 1927 ai pikturoi shumë<br />
imazhe të çuditshme. Një<br />
vepër klasike e Magritte në këtë<br />
kohë ishte ‘Vrasësi i Kërcënuar’.<br />
Gjatë qëndrimit në Paris, Magritte<br />
u njoh shumë me teorinë<br />
surrealiste përfshi këtu edhe nocionin<br />
e romantizuar të skandalit,<br />
krimit dhe përbuzjes. Gjithsesi, i<br />
pakënaqur nga metodat sipërfaqësore<br />
të surrealistëve parisienë<br />
dhe varësia e tyre nga ëndrrat,<br />
droga dhe magjia për vizionin,<br />
Magritte u transferua sërish në<br />
Bruksel tre vjet më pas. Gjatë<br />
kthimit për në Bruksel, Magritte<br />
u njoh me shumë surrealistë të<br />
tjerë. Një natë, pas një grindjeje<br />
të hidhur me një grup artistësh,<br />
Magritte i ‘dogji’ të gjitha<br />
lidhjet e tij me këtë rrymë arti.<br />
Por, në mënyrë ironike, edhe pse<br />
marrëdhëniet e tij me surrealizmin<br />
ishin të tensionuara, veprat<br />
e tij janë në thelb surrealiste. Si<br />
rrjedhojë, ai përfaqësoi surrealizmin<br />
dhe u bë mjaft i famshëm si<br />
pjesë e kësaj rryme në të gjitha ekspozitat<br />
e realizuara në vitet 30-ta.<br />
Sipas studiuesve “Derisa surrealizmi<br />
fitoi gjithnjë më shumë<br />
vëmendje dhe vlerësim, vepra e<br />
Magritte u bë më e vlerësuar dhe<br />
më e njohur në të gjithë botën.<br />
Magritte siç e dimë ishte i pasionuar<br />
pas gjuhës së përditshme<br />
dhe komunikimit të zakonshëm<br />
dhe kjo duket qartë në pikturën<br />
e tij “përdorimi i fjalëve”. Kjo<br />
është një nga disa piktura të<br />
Magritte që përmban vetëm një<br />
llullë dhe frazën ‘Kjo nuk është<br />
një llullë’. Magritte besonte se<br />
marrëdhënia mes një objekti<br />
dhe emrit të tij është krejtësisht<br />
arbitrare dhe kjo e bën arbitraritetin<br />
të dukshëm në pikturën e tij.<br />
Sipas piktorit, fjalët, ashtu si simbolet,<br />
përfaqësojnë në mënyrë të<br />
gënjeshtërt vërtetësinë e objekteve.<br />
Pavarësisht, stilit të jetës së<br />
tij, Magritte arriti të krijonte një<br />
ligjshmëri artistike të transformimit<br />
të ‘së zakonshmes’ në ‘fantastike’.<br />
Ndërsa, disa historianë arti<br />
i atribuojnë piktorit dëshirën për<br />
të kundërshtuar dhe luftuar jetën<br />
e përditshme, të tjerë theksojnë se<br />
vepra e tij shkon përtej arratisjes<br />
dhe shërben për të rrëfyer anët<br />
më të errëta e të ndërlikuara të<br />
qenies njerëzore” studiuesit.<br />
Duke besuar vërtetë se arti<br />
mund të ndryshojë botën, Magritte<br />
pikturoi në vitin 1940 gra<br />
nudo me ngjyra të theksuara e<br />
provokuese dhe epshndjellëse.<br />
Pikturat nuk u pritën mirë dhe<br />
Magritte hoqi dorë shumë shpejt<br />
nga ky stil i ri i tij. Por, për të e<br />
vërteta mbetej ajo që ndjente dhe<br />
jo ajo që shihte apo pëlqenin të<br />
tjerët dhe kurrë nuk hoqi dorë nga<br />
ky koncept. Magritte duke lënë të<br />
pavdekshëm artin e tij vdiq më 15<br />
gusht 1957.<br />
Përgatiti:<br />
Albana S. Muja<br />
festival nuk ka asnjë përfaqësim të<br />
kinematografi së shqiptare. Gjuha<br />
shqipe në këtë seksion përfaqësohet<br />
nga fi lmi kosovar «Gomarët e<br />
kufi rit», me regji të Jeton Ahmetajt.<br />
Siç e kërkon tradita e festivalit, nuk<br />
do të mungojnë çmimet për të gjitha<br />
seksionet, por edhe elementët e<br />
E hënë, 13 dhjetor 2010<br />
ndryshëm fi lmikë, si regjia, fotografi a,<br />
aktrimi, etj.<br />
I ftuar i Festivalit është Jean-Philippe<br />
Laroche. Janë dy arsyet që e sjellin<br />
atë në Shqipëri: homazhi kushtuar<br />
Claude Chabbrol dhe prezantimi i<br />
njërit prej fi lmave në konkurrim. Në<br />
vitin 2003, ai ishte fi tues i «Best Public<br />
‘MESUES<br />
Për popullin e tij shkroi histori dhe<br />
për popullin e tij mbeti në histori<br />
Prof. Dr. Skënder Rizaj u lind në<br />
Pejë më 14 mars 1930. Në vendlindjen<br />
e tij përfundoi shkollimin<br />
fi llore dhe të mesëm, kurse<br />
studimet për histori i përfundoi<br />
në Shkup. Ndërsa studimet e<br />
magjistraturës dhe të doktoraturës<br />
i mbaroi në Sarajevë në<br />
vitin 1965, duke u bërë kështu<br />
doktori i parë i shkencave të<br />
historisë në Kosovë.<br />
Punën pedagogjike për të<br />
edukuar nxënësit në frymën<br />
kombëtare dhe për të ngritur<br />
vetëdijen kombëtare e për të<br />
krijuar tek ata idenë e pavarësisë<br />
dhe krijimin e shtetit të Kosovës<br />
e fi lloi në vitin 1948 duke<br />
shërbyer si mësues në shkollën<br />
e Gllaviçicës, për të vazhduar<br />
në Pejë deri në vitin 1956. Pastaj,<br />
duke qenë një nga kuadrot<br />
më të përgatitura nga fusha e<br />
historisë dhe një punëtor i<br />
dalluar në arsimimin e gjeneratave<br />
në Kosovë, në vitin 1956<br />
punësohet në gjimnazin e Pejës<br />
si profesor i lëndës së historisë<br />
për të vazhduar deri në vitin<br />
1961. Mandej, me qenë se në<br />
Kosovë kishte nevojë për kuadro<br />
profesionale dhe shkencore,<br />
atëherë Prof. Skënder Rizaj<br />
posedonte përvojë pedagogjike<br />
dhe profesionale, kështu u angazhua<br />
në Degën e Historisë<br />
në Fakultetin Filozofi k në Prishtinë<br />
për të ligjëruar lëndën e<br />
historisë nga periudha e Kohës<br />
së Re deri në vitin 1984, të cilën<br />
e themeloi së bashku me Prof.<br />
Ali Hadrin. Prof. Skënder Rizaj,<br />
kishe sens në edukimin<br />
e gjeneratave dhe studimin e<br />
historisë kombëtare. Po kështu<br />
me qenë se ishte rritur dhe<br />
edukuar në një rreth familjar që<br />
kishte frymuar kombëtarisht,<br />
kjo ndikoi edhe më shumë që<br />
Prof. Skënder Rizaj qysh në moshën<br />
rinore të orientohet dhe<br />
të angazhohet në veprimtarinë<br />
patriotike kombëtare. Në<br />
moshë 17-vjeçare angazhohet<br />
në ilegalitet, ku mbante pseudonimin<br />
”Fishkëllima” dhe<br />
i takonte organizatës ilegale<br />
“Besa Kombëtare”. Gjykata e<br />
Qarkut në Prizren në nëntor<br />
të vitit 1946 i shqiptoi dënimin<br />
me 1 vit burgim të rëndë, në<br />
bazë të nenit 3/1 të ligjeve të<br />
atëhershme në fuqi. Me qenë<br />
se përfundoi studimet për histori,<br />
Prof. Skënder Rizaj u angazhua<br />
të punonte në ndriçimin<br />
e fakteve historike dhe në<br />
argumentimin e tyre mbi bazë<br />
të dokumenteve arkivore. Kjo<br />
punë e tij ndeshte në kundërshti<br />
të historiografi së serbe e cila<br />
ishte në aksion të falsifi kimit të<br />
ngjarjeve dhe periudhave më të<br />
rëndësishme të historisë shqiptare.<br />
Prof. Skënder Rizaj i fi lloi<br />
hulumtimet në arkivat evropiane<br />
për të mbledhur dokumentacion<br />
origjinal mbi ngjarjet<br />
kryesore historike që ishin pika<br />
kyçe në historiografi në shqiptare.<br />
Këtu duhet veçuar studimet<br />
e tij dhe të dhënat shkencore<br />
që sjellë në librin Kosova<br />
gjatë shekujve XV, XVI dhe XVII,<br />
pastaj mbi të ashtuquajturën<br />
Dyndje e Madhe Serbe, Lidhjen<br />
Shqiptare të Prizrenit etj. Me<br />
përkushtim profesional ishte<br />
angazhuar që të zbardhte mitin<br />
mbi Betejën e Kosovës (1389),<br />
që të paraqiste me argumente<br />
shkencore të drejtën historike<br />
të shqiptarëve për vetëvendosje<br />
dhe mbi të gjitha që të<br />
shembte falsifikimet e historiografisë<br />
serbe për Kosovën.<br />
Kësisoj një rëndësi të posaçme<br />
kishte kumtesa e tij ‘‘Burimet<br />
osmane nga shekulli XV deri<br />
në shekullin XVIII për banorët<br />
e Deçanit dhe të rrethinës’’ që<br />
u prezantua në simpoziumin<br />
shkencor të organizuar nga<br />
Akademia Serbe e Shkencave<br />
dhe Arteve në bashkëpunim<br />
me Akademinë e Shkencave<br />
dhe Arteve të Kosovës të mbajtur<br />
në Beograd dhe Deçan, në<br />
të cilën shfaqi hapur mendimin<br />
e tij të ndërtuar mbi dokumentacionin<br />
arkivor se Manastiri i<br />
Deçanit është autentik shqiptar<br />
dhe se banorët shqiptarë e<br />
ndërtuan dhe u përkujdesën<br />
për të. Duke prezantuar të vërtetën<br />
shkencore për Manastiret<br />
dhe kishat mesjetare në Kosovë<br />
në shumë sesione, simpoziume<br />
dhe konferenca ndërkombëtare<br />
me karakter shkencor, Prof.<br />
Skënder Rizaj bëri jehonë si<br />
në opinionin vendor dhe atë<br />
ndërkombëtarë. Ai ishte i ftuari<br />
kryesor dhe me kompetenti për
Change language