Abstrakty wystÄ pień - Instytut Botaniki PAN

76 X Ogólnopolskie Spotkanie Naukowe. Biologia traw
BROMUS SECALINUS L. NA WYŻYNIE ŚLĄSKIEJ – TENDENCJE DYNAMICZNE
W ŚWIETLE 15 LAT OBSERWACJI
Beata Węgrzynek, Teresa Nowak
Zakład Botaniki Systematycznej, Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28,
40-032 Katowice, e-mail: beata.wegrzynek@us.edu.pl, teresa.nowak@us.edu.pl
Jednym z bardziej interesujących chwastów segetalnych jest stokłosa żytnia Bromus secalinus
L. Należy ona do grupy archaeophyta anthropogena i nie posiada żadnych naturalnych
stanowisk. Jest typowym chwastem speirochorycznym i przez to bardzo wrażliwym na
systematyczne wykorzystywanie dobrze oczyszczonego materiału siewnego. Taka praktyka
prawdopodobnie doprowadziła do, obserwowanego aż do lat dziewięćdziesiątych XX
wieku, wyraźnego spadku liczby stanowisk oraz stopnia pokrycia w agrofitocenozach na
terenie całego kraju. Gatunek w konsekwencji został zaklasyfikowany jako narażony (V)
i włączony do „czerwonej listy” roślin naczyniowych w Polsce (Zarzycki, Szeląg 2006).
W ostatnich latach w niektórych rejonach Polski obserwuje się wzrost występowania
B. secalinus. Lokalnie lub regionalnie uzyskał on nawet status wyraźnie ekspansywnego
chwastu upraw ozimych (Korniak, Dynowski 2011).
Badania nad florą i roślinnością segetalną Wyżyny Śląskiej prowadzone są od 1995 roku.
Na podstawie materiału pochodzącego ze zdjęć fitosocjologicznych określono udział (tj. stałość
występowania i współczynnik pokrycia) B. secalinus w uprawach badanego terenu. Do
2000 r. gatunek ten występował w mniej niż 0,5% analizowanych płatów zbóż ozimych,
rzadko przekraczając 5% pokrycia powierzchni. W latach 2001–2008 odnotowano pewien
wzrost udziału stokłosy zbożowej (stałość 2%, pokrycie powierzchni do 10%, średnio 5%).
Od roku 2009 obserwowany jest niewielki wzrost częstości (3%), ale za to dość znaczny
ilościowości analizowanego gatunku. B. secalinus w badanych fitocenozach osiągał do
30% pokrycia. Wyniki badań pokazują, że Wyżyna Śląska jest kolejnym regionem kraju,
gdzie zmienia się status gatunku uznawanego za narażony, czy wręcz ginący. Zjawisko
to może być tłumaczone przez coraz częstsze stosowanie nieoczyszczonego materiału
siewnego na badanym terenie. Nie obserwuje się tu jednak jego gwałtownej ekspansji, jak
np. w północno-wschodniej Polsce (Korniak, Dynowski 2011), co z kolei może wynikać
z porzucania ze względów ekonomicznych uprawy, zwłaszcza w małych, ekstensywnych
gospodarstwach.
Korniak T., Dynowski P. 2011. Bromus secalinus (Poaceae) – zanikający czy rozprzestrzeniający się chwast
upraw zbożowych w północno-wschodniej Polsce? Fragmenta Floristica Geobotanica Polonica 18(2):
341–348.
Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda,
Z. Szeląg (eds), Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish
Academy of Sciences, Kraków.