Revistë mujore për fëmijë, të rinjë, prindër dhe mësues, shtator 2007 ...

Dituria,- Revistë mujore për fëmijë, të rinjë dhe prindër ,shtator 2007– faqe 16
Mjekësi:
Gjakderdhja dhe hemostaza
Gjakderdhja (haemorrhagia) është rrjedhja e gjakut nga lëndimi ose nga proceset patologjike që i
ka demtuar entët e gjakut. Gjakëderdhjet e mëdha e rrezikojnë jetën e të lënduarit ose të sëmuarit
duke shkaktuar shokun hemoragjik. Parimisht çdo gjakderdhje kërkon intervenim urgjent. Personat
që gjakderdhin biejn në rendin te parë të urgjencës. Efekti i humbjes së gjakut të njeriut mvaret
nga sasia e humbjës së gjakut, shpejtësia e humbjes dhe gjendjes së përgjithëshme të personit. Te
të rriturit që janë të shëndosh mund të humbin 0,5 liter gjak për një kohë të shkurtër pa pasur
pasoja të dëmshme. Sasia e gjakut te të rriturit është 7.9% ose 1/11 e peshës së trupit(rreth 5 lit).
Humbjet e mëdha të gjakut me vështirësi e mbartin fëmija, nëse humbin mbi 250 ml.ku zhvillohet
shoku hemoragjik.
Llojët e gjakderdhjes. Gjakderdhjet ndahen në arteriale, venoze dhe kapilare. Gjakderdhja
arteriale është kur gjaku që shpërthen ka dritë të kuqe, rrjedhë në fiskajë sinkron me punën e
zemrës (pulsin). Gjakderdhja venoze është ngjyrë e kuqe e mbyllur dhe rrjedh ngadal e barabartë.
Gjakderdhja kapilare është kur nga plaga rrjedh gjak në formë pika nga enët kapilare.
Sipas shkakut gjakderdhja ndahet në:
1. Traumatike që shkaktohen nga lëndimet e enëve të gjakut.
2. Operative që shkaktohen gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale
3. Morbide (patologjike) spontane që shkaktohen si rezultat i proceseve patologjike që e ka
përfshirë enën e gjakut ( ulcera. TBC e mushkërive).
4. Sëmundjet e gjakut (hemofilia, leuçemia, trombocitopnia...)ose sëmundjet e enëve të
gjakut.
Sipas lokalizimit gjakderdhjet ndahen në: A. Gjakderdhjet e jashtme, kur është lënduar lëkura,
mukoza dhe gjaku rrjedh drejtpërdrejt ose indirekt nëpër burimin natyral e që janë të dukshme.
Këto janë gjakderdhjet nga plaga, frakturat e hapura, nga lukthi dhe zorrët, nga të vjellurat, nga
masat fekale, prej urinës, nga mushkërit, prej mitres. Gjakderdhjet e brendshme janë më të
rrezikshme, pasi që më pak vërehen. Këto shkaktohen nga lëndimet e organeve të brendshme dhe
rrjedhjet e gjakut në hapësirat e mëdha të kokës, në nyje etj. Gjakderdhjet e brendshme
shkaktohen nga traumat (traumat e mëlçis, shpretka, veshkëve, hematotoraksi traumatik etj, si
dhe nga çrregullimi dhe mungesa e faktorëve të koagulimit, hemofilia mungesa e vitamines K dhe
trombocitopenia.
Shenjat e gjakderdhjes:
Vetë pamja e gjakderdhjes është shenjë drastike, si për vetë përsonin që gjakos, ashtu edhe për
rrethin. Ka njerëz që si ta shohin gjakun në trupin e vet bien në kollaps, që praktikisht nuk ka
lidhje me humbjen e gjakut, por paraqesin reaksion neurogjen vaskular. Tablloja klinike sipas
shenjeva që manifestohen janë: 1. Shenjat subjektive ku të sëmurit vetë i tregojnë ankesat e veta
se kanë plogështi, dobësim, ndjenjën e frikësimit, në kokë sikur po i rrokulliset, marramendje, kur
e ngritë kokën sheh errësirë para syve, zhurmë në vesh etj. 2. Shenjat objektive ku gjatë shikimit
vërehet zbehja e theksuar e lëkurës dhe mukozave të dukshme më vonë me ngjyrë të përhimt,
duar dhe kembë të ftohura, marramendje, fytyrë dhe trup të mbushur me djersë të ftohtë dhe të
ngjitura. Pulsi është i përshpejtuar, i butë, mesi preket, tonet e zemres të dobëta, bebëzat e syve
të zgjeruara. Frymëmarrja e përshpejtuar sipërfaqësore e që më vështirësi ngopet me ajrë.
Shtypja e gjakut është e ulët e nese vazhdon më tejë me këtë tempo gjakderdhja vazhdon tutje.
Në fillim pacienti është i shqetësuar, më vonë bëhet i qetë. Te gjakderdhjet e mëdha vetëdija është
e turbullt deri te humbja e vetëdijes. 3. Shenjat lokale, për rreth plagës gjejmë senzibilitet të
zvogëluar të enjtur. Prezenca e koagulimit të gjakut në plagë dhe në gjak rritet. Te gjakderdhjet në
zgavër trupore gjejmë shenjat e rrjedhes së gjakut. 4. Ekzaminimet laboratorike ku bëhet
hemogrami caktohet vlera e hematokritit.
Ndërprerja e gjakderdhjes-hemostaza.
Në rend të parë dhe sa më shpejt duhet ndërprerë gjakderdhjen dhe ta zvogëlojmë në masën e
mundshme dhe të ndërprejmë çdo nisje tjetër të gjakderdhjes. Metodat e ndërprerjes së
gjakderdhjes janë të ndryshme, por që kanë të njëjtin qëllim ndërprerjen e gjakderdhjes,