Revistë mujore për fëmijë, të rinjë, prindër dhe mësues, shtator 2007 ...

Dituria,- Revistë mujore për fëmijë, të rinjë dhe prindër ,shtator 2007– faqe 17
kompenzimin e gjakderdhjes dhe marrjen e masave për reanimim. Metodat e hemostazës janë.
a)mekanike, b) spontane, c)medikamentoze, d) biologjike.
Metoda mekanike mund të jetë e përkohshme dhe definitive. Ndërprerja e gjakderdhjes
ekzekutohet në vendin e lëndimit, në atë moment kur shpetimtari vie në kontakt me të lënduarin.
Kjo realizohet me mjete doracake.
1. Fiksimi i gjymtyrëve në pozitë të detyruar. Kjo masë e hemostazës së përkohshme në
pjesët e lakuara të nyjeve sipërfaqësore. Nëse ka frakturë kockash kjo mënyrë nuk guxon të
përdoret. Kjo metodë duhet të përdoret kur nuk ka mundësi tjera të hemostazës.
2. Shtypja me gishtërinjë- kompromimi digjital
Kjo metodë e hemostazës së përkohshme përdoret në aksidente në rrugë, në fushë, mal dhe në
çdo hapësirë tjetër.
Përdoret si masë themelore që të ndërpriten gjakderdhjet e mëdha në mungesë të mjeteve
doracake. Me gishtërinjë bëhet kompromimi mbi vendin e lënduar pranë kockës. Kompromimi
bëhet me gisht ose me grusht duke puthitur enën e gjakut për kockë. Pasi që gishtërinjtë dhe
grushti shpejt lodhen për këtë duhet pasur më shume persona në menyrë që ata të ndërrohen.
Nëse janë të lenduara në të njejtën kohë arteria dhe vena, atëherë komprimimi bëhet mbi dhe nën
vendin e lëndimit. Vendet më tipike për kompromim me gishëtrinjë janë: art. temporalis, art.
supeficialis, art.carotis comunis, art. subclavia, art. brachialis, art. femoralis, art. tibialis etj.
3. Fasha kompresive – para se të vihet fasha kompresive duhet bërë shtypjen me gishtrinjë në
enën e gjakut, që është e lënduar mbi vendin e lëndimit. Në plagë vehet gaza sterile, mbi te
shtresa e trashë e mbështjellë dhe vata. E gjithë kjo mbështjellet me lidhëse dhe shtrëngohet
fortë. Nëse gjymtyra është e mavijosur dhe e ftohtë duhet menjëherë të lirohet fasha kompresive,
sepse nëse mbetet e shtrënguar pas dy orësh shifen shenjat e dëmtimeve të indeve iskemia dhe
nekroza.
4. Fasha elastike sipas Esmarch-it – kjo është një brez elastik prej gome i gjatë 40-60 cm dhe i
gjërë 10 cm e që mbyllet me ndihmen e një suste në vrimën e brezit. Kjo fashë nuk guxon të
mbahet më tepër se dy orë nga momenti i vuarjes. Në kushtet e terenit dhe rrethanat e ndryshme
mund të bëhet improvizimi me mjete rrethanore për të zavendsuar këtë fashë siç janë: pjesë të
këmishës, faculeta, rrypi, pjesë të litarit, spanga e trashë etj. Procedura e mëtejme e ndaljes së
gjakdershjes së përkohshme shkon në mënyrën si vijon: a) ngritja e gjymtyrëve ashtu që gjaku të
futet në organet më të rëndësishme, thjeshtë të bëhet autotransportimi. b) për qetësimin e
dhembjeve duhet dhënë analgjetik. c) nëse i lënduari nuk ka lëndime të trupit dhe abdomenit
mund ti jipet çaj kohë pas kohe me lugë e jo me gotë. d) personi që transportohet duhet të ketë
pozitë të shtrirë me kokë ulët dhe këmbë lartë.
Ndërprerja definitive e gjakderdhjes bëhet në Entet përkatëse shëndetsore. Hemostaza spontane
mund të bëhet te lendimet e vogla të enëve të gjakut ku formohet koagulimi, që si tampon ai
mbyllë enën e gjakut që gjakos. Metoda tjera të nderprerjes së gjakderdhjes janë si:
medikamentoze dhe biologjike e bëhen në entet adekuate shëndetsore. Gjakderdhja nga hapësirat
natyrore të organizmit janë: hunda, veshi,këlbazi me gjak, me vjellje, me të dalur jashtë, me
urinë, me të nxjerrurit të dhëmbit etj. Gjakderdhja nga hunda (epistaksis) shkaktohet nga zgjerimi
i enëve të gjakut në mukozën e hundës ose nga lëndimi. Personi që gjakderdhë nga hunda duhet
të rrijë në pozitë ulur me kokë përulur përpara. Me gishtin e madh dhe gishtin tregues me i mbyllë
vrimat e hundës. Mos me marrë frymë me hundë, mos me e zbrazë hundën me faculetë. Inspirimi i
ujit është i ndaluar. Tamponadën e hundës e bëjnë expertet-mjekët. Gjakderdhja nga veshi
(otorrhagia) shkaktohet nga fraktura e fundit e kafkës, lendimi i kanalit të jashtëm të veshit, nga
ruptura e membranës timpanike, sëmurjet e veshit. Dhënja e ndihmës së parë është të vehet gaza
sterile ose faculeta e hekurosur në veshë. Veshi që gjakon nuk guxon të inspirohet ose shpërlahet
me ujë pasi mund të infektohet. Gjakderdhjet tjera bien në domenin e lëmive të expertëve
përkatës, pasi që me dhënjen e ndihmës së parë nuk mund të bëhet asgjë dhe se nuk duhet
humbur kohë, por sa më parë dhe më shpejtë të lënduarit të transportohen në Entet adekuate
shëndetsore.