on üçüncü fəsil - Azərbaycan Tarixi Portalı

T.İ.Ter-Qriqoryan “Albaniya tarixi” əlyazmasında erməni kilsə
xadimlərinin münasibətini göstərən maraqlı faktlar gətirir. Məsələn,
Üç Müəzzin katolikosu Simeon əlyazmasının kənarlarında bu sözləri
yazmışdır: “Yalnız “Albaniya tarixi”ndə (deyilir ki,)- buna bütün
nüsxələrdə deyil, ancaq bəzi nüsxələrdə rast gəlmək olar- guya
Yeliseydən sonra (74-cü il) müqəddəs Qriqoriyədək (340-cı il)
Albaniya katolikos kürsüsündə başqa albanlar da oturmuşlar; lakin
bu yalandır və bunlar sonradan əlavə edilmişdir”. Başqa bir
yerdə: ”Bizim dırnaqla işarə etdiyimiz yerlər- yalandır və sonralar
şöhrətpərəstlər tərəfindən öz xeyirlərinə əlavə edilmişdir, çünki digər
tarixlərdə (“Albaniya tarixi”əlyazmalarında.-Z.B.) bu əsla yoxdur.
Belə güman edirəm ki, bunu katolikos Ananiyadan sonra (958-ci
il)”Alban rahibləri etmişlər”. 1
İ.P.Petruşevski haqlı olaraq göstərir ki, erməni kilsəsi
Albaniyada “ölkəni erməniləşdirmək aləti olmuşdur. Onun bu rolu
VIII əsrin başlanğıcından etibarən xüsusilə nəzərə çarpır, yəni o
zamandan sonrakı erməni monofizit katolikosu İlya xalkedonçuluq
edən Albaniya katolikosu Nersesi (Babur) ərəb xəlifəsinin köməyi ilə
devirmişdi və Albaniyada ruhanilər və knyazların bir hissəsinin,
Alban kilsəsinin erməni kilsəsindən müstəqilliyini qorumaq cəhdini
əks etdirən xalkendonçuluq (pravoslav) hərəkatı ermənipərəst
monofizitlər tərəfindən yatırılmışdır”. 2
N.Y.Marr da vaxtilə göstərmişdi ki, Albaniya ərəb
1 Erməni tarixinin arxivi,1864,s.399. T.İ.Ter- Qriqoryandan sitat gətirilib,vər.4-5.
2 И.П.Петрушевски. Dağlıq Qarabağ kəndlərinin imamları,s.8.
17