Sprawozdanie z działalności NIK w 2009 roku (plik PDF)

Konstytucja RP stanowi, że Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, co
oznacza, że jest wyodrębnionym funkcjonalnie organem, mającym wiodącą rolę w realizacji zadań kontrolnych
w państwie, a jej ustalenia, oceny, uwagi i wnioski mogą być weryfikowane tylko w postępowaniu
prowadzonym przez NIK. Uprawnień do dokonywania zmian w tym zakresie nie ma nawet Sejm RP,
któremu Izba podlega. W przyjętym przez Kolegium NIK dokumencie pn. Strategia NIK – misja i wizja,
który jest wieloletnim programem rozwoju określającym cel i kierunki działania Najwyższej Izby Kontroli,
za swą misję Izba przyjęła dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Rzeczypospolitej
Polskiej. Realizując swą misję identyfikuje nieprawidłowości i wskazuje zagrożenia w wykonywaniu
zadań publicznych w poszczególnych obszarach aktywności państwa. Propaguje też dbałość o porządek
prawny i najlepsze praktyki zarządzania majątkiem i środkami publicznymi. W celu zapewnienia najwyższej
jakości pracy, na bazie dotychczasowego dorobku oraz najnowszych osiągnięć w dziedzinie metodyki
kontroli, NIK doskonali techniki kontroli i metody oceny. Prowadzi również inne działania, które przyczyniają
się do lepszego funkcjonowania administracji publicznej, m.in. bierze udział w pracach komisji
sejmowych, prowadzi współpracę międzynarodową oraz działalność wydawniczą.
Podstawy prawne działalności i strategia NIK
Podstawy prawne działalności
0gólne informacje o Najwy¿szej Izbie Kontroli
Przepisy konstytucyjne stanowią, że Prezes NIK jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat i może być ponownie
powołany tylko raz. Prezes NIK nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez
uprzedniej zgody Sejmu 1 .
NIK działa na zasadzie kolegialności 2 , która ma dwa aspekty. Po pierwsze, powoływani są członkowie Kolegium NIK, do
którego kompetencji należy m.in. zatwierdzanie najważniejszych dokumentów. Po drugie, zasada ta polega na przestrzeganiu
przyjętych wewnętrznych zasad procedowania nad dokumentami kontrolnymi, które są wnikliwie, zespołowo analizowane
przez pracowników wykonujących i nadzorujących czynności kontrolne.
Organizację i tryb działania NIK określa ustawa 3 . Reguluje ona proces postępowania kontrolnego, ustala obowiązki pracowników
wykonujących lub nadzorujących czynności kontrolne oraz przysługujące im prawa, wskazuje organy, które mogą
zlecić Izbie przeprowadzenie kontroli lub wystąpić z tego rodzaju wnioskiem. Jej przepisy stanowią, że NIK podejmuje kontrole
na zlecenie Sejmu RP lub jego organów, a także na wniosek Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów. Izba podejmuje także
kontrole z własnej inicjatywy.
NIK bada wykonanie budżetu państwa, realizację ustaw oraz innych aktów prawnych, w zakresie działalności finansowej,
gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej organów i jednostek, o których mowa niżej. Zakres uprawnień kontrolnych ma
charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Zróżnicowane są też kryteria oceny, jakimi posługuje się Izba w stosunku do kontrolowanych
organów i podmiotów – publicznych i niepublicznych. Kryteria kontroli NIK ilustruje schemat nr 1.
Schemat nr 1.
Podmioty, których działalność podlega kontroli NIK, w powiązaniu z ustawowymi kryteriami kontroli
Podmioty, których
działalność podlega
kontroli NIK
Organy administracji rządowej, Narodowy Bank Polski, państwowe
osoby prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne
Organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne
i inne samorządowe jednostki organizacyjne
Inne jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze (przedsiębiorcy)
1/
Legalność, gospodarność,
celowość i rzetelność
Legalność, gospodarność
i rzetelność
Legalność i gospodarność
Kryteria
kontroli
1 / W zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.
1 Art. 202-207 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483). Przepisy konstytucyjne regulują również obowiązki NIK wobec Sejmu.
2 Tamże.
3 Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. nr 231, poz. 1701 ze zm.).
18