Sprawozdanie z działalności NIK w 2009 roku (plik PDF)

0gólne informacje o Najwy¿szej Izbie Kontroli
uprawnienie w wyniku własnego zaniechania. Jest to – stwierdził Prezes NIK – rozwiązanie niespotykane. Odejście od obowiązującej
zasady, że wiceprezesów powołuje Marszałek Sejmu na wniosek prezesa, co z definicji oznacza potrzebę uzgodnienia
kandydatur, może prowadzić do upolitycznienia tej procedury, a w konsekwencji pracy NIK. Politycznie umocowani
wiceprezesi będą przecież nie tylko współkierowali Izbą, ale również podpisywali – tak jak dotychczas – wystąpienia pokontrolne
i informacje o wynikach kontroli, czyli będą w ostateczny sposób decydowali o ocenie kontrolowanych. W projekcie nie
uwzględniono jednak przesłanek do odwołania wiceprezesa, gdyby nie wywiązywał się z obowiązków. Nawet niewykonywanie
poleceń Prezesa NIK nie dawałoby takiej możliwości, mimo iż pełną odpowiedzialność za funkcjonowanie Izby przed Sejmem
ponosi Prezes NIK. Z kolei przepis przejściowy przewidujący wygaśnięcie stosunku pracy wszystkich dotychczasowych wiceprezesów
nie ma uzasadnienia merytorycznego i w zasadzie służy tylko temu, aby stworzyć możliwość powołania trzech – bo
tak ustalają proponowane przepisy – kolejnych wiceprezesów. Zapewne według nowych zasad.
Również proponowany udział przedstawiciela Marszałka Sejmu w komisjach konkursowych wyłaniających kandydatów
na dyrektorów i wicedyrektorów – w ocenie Prezesa NIK – wydaje się stwarzać możliwość wprowadzenia świata polityki do
procedury, która powinna być jak najdalsza od takiego rozwiązania. Łatwo sobie wyobrazić, że pod koniec kadencji kandydaci
do nominacji będą chcieli zabiegać o, nazwijmy to, przychylność takiego przedstawiciela, którym może być aktywny polityk
partyjny sejmowej większości. W związku z tym – nawet gdyby przedstawiciel marszałka w komisji konkursowej formalnie nie
miał prawa głosowania, a był tylko obserwatorem – to sam mechanizm wprowadzenia świata polityki do procedury naboru jest
w najwyższym stopniu kontrowersyjny. Podważałby przy tym wiarygodność przyszłego dyrektora lub wicedyrektora powołanego
przy takiej protekcji. Zawsze można byłoby mu zarzucić, że został wybrany pod wpływem politycznych nacisków.
Odnosząc się do zamiaru wprowadzenia audytu zewnętrznego NIK, Prezes zaznaczył, że nie został on w projekcie zdefiniowany
co do zakresu, wobec czego nie można wykluczyć, że mógłby być wykorzystywany do badania działalności kontrolnej
Izby. Jeżeli miałoby to miejsce, działanie takie pozostawałoby w jaskrawej sprzeczności z konstytucyjną zasadą naczelności
NIK. Izba straciłaby cechę organu naczelnego, ponieważ byłaby poddawana osądowi jakiegoś innego podmiotu. Podczas
prac nad projektem nowelizacji, Biuro Legislacyjne Sejmu, niektórzy posłowie, ale też przedstawiciele NIK i ja osobiście,
zwracaliśmy uwagę na potrzebę doprecyzowania pojęcia audytu, aby mógł dotyczyć wyłącznie działalności finansowej, czyli
wykonania budżetu NIK.
Prezes NIK odniósł się następnie do propozycji zmian w ustawie, niemających wprawdzie – jak zaznaczył – znaczenia
ustrojowego, ale istotnych dla sprawnego funkcjonowania Izby. Niekorzystny dla procedur kontrolnych jest projekt mechanicznego
połączenia dzisiejszego protokołu kontroli z wystąpieniem pokontrolnym. Najważniejszym mankamentem podstawowego
dokumentu z kontroli w jego nowym kształcie jest brak podpisu kontrolowanego pod ustalonym stanem faktycznym. Może
to prowadzić do sytuacji, w której to, co ustali kontroler, będzie odbiegać od rzeczywistego stanu faktycznego, a kontrolowany
dopiero na etapie zastrzeżeń będzie miał możliwość jego skorygowania. Łatwo więc jest sobie wyobrazić, że jedynym wyjściem
z takiej sytuacji będzie wznowienie czynności kontrolnych, co w oczywisty sposób nie tylko nie skróci postępowania,
ale je znacząco wydłuży.
Kolejna kwestia – podkreślił Prezes NIK – dotyczy kadencyjności stanowisk dyrektorów i wicedyrektorów. Rozwiązanie
to ma zdecydowanie więcej wad niż zalet. Łatwo sobie wyobrazić, że pod koniec kadencji będzie trudno dyrektorom
podejmować konieczne decyzje, zarówno dotyczące sfery kontrolowanej, jak i zarządzania wewnętrznego. Kadencyjność
nie rozwiązuje też problemu niezadowalającego wykonywania obowiązków przez osoby pełniące te funkcje. Przeciwnie,
na okres 5 lat zamraża taką sytuację, nie dając praktycznie możliwości odwołania źle pracującego dyrektora czy
wicedyrektora. Z kolei po upływie kadencji kolejny prezes będzie miał zbyt dużą swobodę w dokonywaniu zmian na tych
stanowiskach, co w powiązaniu z udziałem przedstawiciela Marszałka Sejmu w komisjach konkursowych oraz proponowanym
sposobem wybierania wiceprezesów, może doprowadzić do podzielenia Izby na swoiste „księstwa”, które będą
kierowane niezależnie od Prezesa NIK.
W dyskusji 12 , jej uczestnicy nawiązywali do tez przedstawionych w wystąpieniu Prezesa NIK. Podejmowali też rozważania
ogólniejszej natury. Przypomniano, iż NIK jest instytucją konstytucyjną, poczynając od Konstytucji Marcowej z 1921 r.,
12 Po wystąpieniu Prezesa NIK, w dyskusji wzięli udział: Poseł sprawozdawca projektu zmian w ustawie o NIK, Wiceprzewodniczący Komisji ds. Kontroli Państwowej,
były Prezes NIK M. Sekuła; Poseł do Parlamentu Europejskiego, były Prezes NIK J. Wojciechowski; Przewodniczący Komisji ds. Kontroli Państwowej A. Czartoryski
oraz posłowie z tej Komisji: M. Cebula, J. Krasoń (zastępca Przewodniczącego), J. Religa i J. Wiśniewska; prof. W. Katner; prof. P. Sarnecki; dr R. Piotrowski; prof.
A. Sylwestrzak; dyrektorzy i wicedyrektorzy departamentów i delegatur NIK: G. Buczyński, P. Biedziak (rzecznik prasowy NIK), A. Donigiewicz, A. Sowiński, A. Myrta
oraz doradca Prezesa NIK dr W. Misiąg.
30