Download - Dk-Shqiponje.com

www.mediaprint.al 

KLIKONI KËTU

Veronika Haxhistasa 

Jalldyz Xhemalaj 

Libër mësuesi 

Kimia 7, 8, 9 

Teksti mësimor Kimia 7, 8, 9 është hartuar nga: 

Veronika Haxhistasa 

Jalldyz Xhemalaj

Titulli: Libër mësuesi Kimia 7, 8, 9 

Autore: 

Veronika Haxhistasa, Jalldyz Xhemalaj 

Drejtoi botimin: 

Redaktore: 

Anila Bisha 

Elona Qose 

Dizajni: 

Mirela Ndrita 

Kopertina : VisiDesign 

Shtypi: Mediaprint 

ISBN: 978-99956-93-31-2 

Botimi i parë: 2011 

© Të gjitha të drejtat janë të rezervuara 

S H T Ë P I A 

B O T U E S E 

Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese 

“Mediaprint” sh.p.k.. 

Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, 

huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj 

mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese 

“Mediaprint” sh.p.k. 

Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose 

mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të 

cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k.. 

Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi. 

Kontaktet: 

www.mediaprint.al 

Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja: 

Kutia Postare 7467 - Tiranë Tel.: 04 4500605 

Tel.: 04 4500605 

Tel.: 04 2258 156 Cel.: 069 40 44 441 

Cel.: 069 40 50 380 

Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201 

Cel.: 069 20 79 021 

botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al 

Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al

Përmbajtja 

Faqe 

PLANI MËSIMOR ALTERNATIV 

Kimia 7 4 

Objektivat mësimore 7 

Modele të planifikimit të një ore mësimi 

Tema 2.4 Përzierjet homogjene dhe heterogjene 10 

Tema 3.8 Metalet dhe jometalet 12 

Tema 5.2 Ligji i ruajtjes së masës 14 

Testi 1 16 

Testi 2 17 

Testi 3 19 

Testi 4 21 

Kimia 8 23 


Tema 1.2 Tretshmëria e substancave në ujë 30 

Tema 2.10 Vetitë kimike të bazave 33 

Tema 3.6 Squfuri 37 

Testi 1 40 

Testi 2 42 

Testi 3 44 

Kimia 9 46 


Tema 1.2 Reaksionet ekzotermike dhe endotermike 57 

Tema 4.9 Hidrokarburet e pangopura. Alkenet, struktura, emërtimi 60 

Tema 4.10 Vetitë kimike të alkeneve 64 

Tema 5.5 Vetitë e fenoleve dhe alkooleve (punë laboratori) 67 

Tema 5.7 Vetitë e alkanaleve. Përfaqësuesit 69 

Tema 6.8 

Lidhja gjinore ndërmjet hidrokarbureve, alkanoleve, alkanaleve, 

acideve alkanoike 

73 

Testi 1 78 

Testi 2 80 

Testi 3 82 

Testi 4 84 

Testi 5 86 

Testi 6 88 

Testi 7 90 

Metodika e zgjidhjes së ushtrimeve në lëndën e kimisë 91 

Kimia 7 – 8 – 9 

3

LIBRI I MËSUESIT 

KIMIA 7 


35 javë × 1 orë/javë = 35 orë 

Teori T 20 orë 

Punë laboratori PL 5 orë 

Ushtrime U 5 orë 

Orë të lira OL 5 orë 

4

Nr. Kapitulli Orë Tema Synimet e programit Substanca 

1 1 Historiku i kimisë 

2 Hyrje 2 Zbatime të kimisë në jetën e përditshme 

3 

5 orë 

Rëndësia e eksperimentit në kimi. 

(3 T, 2 PL) 

3 

Metodat e studimit në kimi 

4 

4 P. lab. “Pajisjet dhe mjetet në laboratorin 

e kimisë 

5 

5 

P. lab. “Matje dhe ndërtim tabelash e 

grafikësh” 

6 

Kuptimi për lëndën. Dukuritë fizike. 

1 

Lënda dhe kimia Vetitë fizike të lëndës 

7 

6 orë 

P. lab. “Përcaktimi eksperimental i disa 

2 

(4T, 2 PL) 

konstanteve fizike 

8 3 

Dukuritë kimike. Vetitë kimike të lëndës. 

Objekti i kimisë. 

9 4 Përzierjet homogjene dhe heterogjene 

10 5 Metodat e ndarjes së substancave 

11 

6 

P. lab. “Metodat e ndarjes së 

substancave” 

12 

Ndërtimi i atomit. Modeli i atomit sipas 

1 

Tabela 

Radhërfordit 

13 periodike e 2 Bërthama e atomit 

14 elementeve 3 Numri i masës. Numri atomik. Izotopet 

15 10 orë 4 Elementet kimike. Simbolet kimike 

16 (8 T, 2 U) 5 Mole. Mol atomi 

17 6 

Shpërndarja e elektroneve në shtresat 

elektronike të atomit 

18 7 Tabela periodike e elementeve 

19 Orë e lirë 8 Metalet, jometalet 

20 (1 O.L) 9 Ushtrime – simbolet kimike 

• Pajis nxënësit me njohuri për 

klasifikimin, ndërtimin, strukturën 

dhe vetitë e lëndës. 

• Edukon dhe zhvillon te nxënësit 

metodën shkencore të studimit në 

kimi. 

• Aftëson nxënësit për përdorimin e 

simbolikës së thjeshtë kimike. 

• Pajis nxënësit me njohuri fillestare 

për reaksionet kimike. 

• Mundëson nxënësit të fitojnë 

aftësitë e para praktike në 

përdorimin e pajisjeve laboratorike. 

• Mundëson nxënësit të kenë njohuri 

se si të përdorin kimikatet. 

• Nxit te nxënësit aftësi të mendimit 

kritik të zgjidhjes së problemave. 

• Nxit nxënësit të vlerësojnë 

rëndësinë e kimisë për individin dhe 

shoqërinë 

• Krijon një bazë mbështetëse të 

studimit të kimisë nga nxënësit në 

klasat pasardhëse. 

• Pajisjet laboratorike 

• Substancat: CuO, NaCl, 

KNO 3 , CuSO 4 , NaNO 3 

• Tabelë për ndarjen e 

substancave 

• Pajisje laboratorike: 

aparat distilimi, hinkë 

ndarëse etj. 

• Tabelë mbi 

eksperimentin e 

Radhërfordit 

• Tabelë mbi sistemin 

planetar të atomit 

• Tabelë mbi ndërtimin e 

bërthamës 

• Tabelë mbi shpërndarjen 

e elektroneve në atom 

• Tabelë e sistemit 

periodik të elementeve 

5

21 10 Ushtrime – mol atomi 

22 11 Testim 

23 

Molekulat e substancave të thjeshta dhe 

1 

Molekulat 

përbërjeve dyjare. Lidhja kovalente 

24 

formulat kimike Jonet e thjeshta dhe të përbëra. Përbërjet 

2 

7 orë 

jonike. Elektrovalenca 

25 (5 T, 2 U) 3 Formulat kimike 

26 4 Masa molekulare. Masa molare 

27 5 

Njehsime stekiometrike që bazohen në 

formulat kimike 

28 6 

Ushtrime. Shkrimi dhe emërtimi i 

formulave kimike 

29 

7 Ushtrime me molin dhe formulat kimike 

30 1 

Reaksionet kimike dhe llojet e tyre 

Reaksioni kimik 

31 5 orë 2 

(3 T, 1 P. L, 1 U) 

32 

1 orë e lirë 3 

33 

34 

Orë e lirë 

4 

5 

Ligji i ruajtjes së masës 

Njehsime stekiometrike me anë të 

barazimeve kimike 

Ushtrime mbi barazimet kimike 

P. lab. “Reaksionet kimike që dallohen 

nga ndryshime të jashtme” 

• Tabelë mbi njësinë 

karbonike 

• Substancat: P, Mg, 

KClO 3 , CuCl 2 , NaoH, 

ZnCl 2 , H 2 S, CaCO 3 ,HCl, 

NH 4 Cl 

• Peshore kimike 

35 

6 Testim 

6

Kapitulli I 

Historiku i kimisë 

Në fund të këtij kapitulli nxënësi/ja: 

OBJEKTIVAT MËSIMORE 

Objektivat minimale 

1. Liston etapat e historikut të kimisë. 

2. Shprehet mbi konceptin e eksperimentit kimik, metodë shkencore. 

3. Liston hapat që ndiqen në metodën shkencore. 

4. Njihet me rregullat e punës në laborator. 

5. Përpilon një grafik të thjeshtë. 

Objektivat mesatare 

1. Njeh historikun dhe zhvillimin e shkencës së kimisë. 

2. Shpjegon metodën shkencore të studimit në kimi. 

3. Interpreton zbatimin e kimisë në degët e ndryshme të industrisë. 

4. Zbaton rregullat e sigurisë gjatë punës me pajisjet dhe substancat kimike. 

6. Bën një eksperiment të thjeshtë. 

7. Plotëson tabelën me të dhënat e përftuara nga vëzhgimet gjatë eksperimentit. 

Objektivat maksimale 

1. Argumenton rëndësinë dhe zbatimet në jetën e përditshme të substancave kimike. 

2. Studion metodën shkencore të eksperimentit kimik. 

3. Jep shembuj mbi zbatimin e kimisë në industri. 

4. Argumenton rëndësinë e çdo rregulli gjatë punës në laborator. 

5. Kontrollon një eksperiment të thjeshtë. 

6. Përpilon grafikë me të dhënat e përftuara nga vëzhgimet gjatë eksperimentit. 

Kapitulli II 

Lënda dhe kimia 



1. Përkufizon lëndën, substancën, dukurinë, objektin e kimisë. 

2. Përkufizon dukurinë kimike dhe dukurinë fizike. 

3. Liston disa përzierje heterogjene dhe disa homogjene. 

4. Përkufizon termat: substancë e thjeshtë, substancë e përbërë. 

5. Liston metodat e ndarjes së substancave. 


1. Përshkruan lëndën përmes një sërë vetish karakteristike. 

2. Dallon dukuritë fizike dhe dukuritë kimike të lëndëve. 

3. Përshkruan kiminë si shkencë që lidhet me ndërtimin, vetitë e lëndës. 

4. Dallon ndryshimet midis përzierjeve homogjene, heterogjene dhe substancave 

kimike. 

5. Klasifikon një lëndë si substancë të thjeshtë, përzierje homogjene ose 

heterogjene. 

7


1. Interpreton vetitë karakteristike të lëndës. 

2. Argumenton, me anë të shembujve, dukuritë fizike dhe kimike të një substance. 

3. Dallon me anë të eksperimentit një përzierje homogjene nga një përzierje 

heterogjene. 

4. Demonstron metoda të ndryshme të ndarjes së substancave në një përzierje. 

5. Interpreton vetitë që shfrytëzohen për ndarjen e substancave. 

Kapitulli III 

Atomi. Tabela periodike e elementeve 



1. Përkufizon atomin, element kimik, substancë e thjeshtë, substancë e përbërë. 

2. Liston grimcat përbërëse të atomit dhe të bërthamës së atomit. 

3. Shkruan simbolet e disa elementeve kimike. 

4. Përkufizon molin si njësi e sasisë së lëndës. 

5. Përcakton numrin e masës, numrin atomik të një elementi. 

6. Përkufizon mbështjelljen elektronike, shtresat elektronike. 

7. Liston përpjekjet për klasifikimin e elementeve. 

8. Klasifikon substancat e thjeshta në metale dhe jometale. 


1. Përshkruan modelin atomik të Radhërfordit. 

2. Tregon masën dhe ngarkesën e çdo grimce përbërëse të atomit. 

3. Zgjidh saktë ushtrime mbi informacionin që merr nga simbolet kimike. 

4. Përcakton llojin e grimcës kur flasim për molin dhe numrin e grimcave N. 

5. Argumenton se pse vetitë fizike dhe kimike të izotopeve nuk ndryshojnë. 

6. Shkruan strukturën elektronike të atomeve të 20 elementeve të para të sistemit 

periodik. 

7. Interpreton klasifikimin e elementeve në varësi të numrit atomik (Z). 


1. Interpreton modelin planetar të ndërtimit të atomit sipas Radhërforit. 

2. Njehson me anë të shembujve numrin atomik A kur jepet Z, N apo e¯ dhe 

anasjelltas. 

3. Zgjidh ushtrime rreth molit. 

4. Argumenton plotësimin e strukturës së atomeve me elektrone duke diferencuar 

shtresat e plotësuara dhe shtresën e paplotësuar. 

5. Diskuton për punën shkencore të Mendelejevit mbi klasifikimin e elementeve. 

6. Zgjidh saktë ushtrime mbi informacionin që merr për çdo element sipas vendit që 

zë në sistemin periodik. 

7. Përshkruan vetitë e metaleve dhe jometaleve sipas vendit në sistemin periodik. 

Kapitulli IV 

Molekulat. Formulat kimike 


8


1. Përkufizon lidhjen kovalente, lidhjen jonike, rrjetën kristalore. 

2. Përcakton koeficientin, treguesin. 

3. Kupton konceptin valencë. 

4. Liston llojet e formulave kimike. 

5. Shkruan dhe emërton formula të thjeshta të substancave kimike. 

6. Përkufizon masën absolute të atomit, njësinë karbonike, masën atomike të 

krahasuar, masën molekulare të krahasuar, masën molare. 


1. Përcakton elektronet e valencës. 

2. Përshkruan lidhjet kovalente dhe jonike. 

3. Shkruan formulat e përbërjeve jonike sipas joneve të dhëna. 

4. Interpreton njehsimet me anë të formulave kimike. 

5. Llogarit masën molare dhe masën molekulare të një molekule. 

6. Aftësohet për punë të pavarur. 


1. Krahason lidhjen kovalente me lidhjen jonike. 

2. Argumenton mekanizmin e formimit të lidhjes kovalente si dhe të lidhjes jonike. 

3. Korrigjon formulat e gabuara. 

4. Kryen njehsime me mol atomin duke zbatuar lidhjet e molit me numrin e 

grimcave. 

5. Argumenton lidhjen midis masës, molit, masës molare. 

Kapitulli V 

Reaksioni kimik 



1. Liston llojet e reaksioneve kimike; 

2. Shpreh ligjin e ruajtjes së masës; 

3. Njehson lidhjet ndërmjet masës së substancës, numrin e moleve e masës molare të saj; 

4. Kryen veprime të thjeshta stekiometrike. 


1. Bën ndryshimin midis reaksionit kimik nga barazimi kimik. 

2. Dallon me anë të shembujve reaksionet e bashkimit nga reaksionet e shpërbërjes. 

3. Interpreton ligjin e ruajtjes së masës. 

4. Kryen njehsime stekiometrike bazuar në barazimet kimike. 


1. Interpreton reaksionin kimik si prishje dhe formim lidhjeje midis atomeve në 

molekulë. 

2. Argumenton me eksperimente ligjin e ruajtjes së masës. 

3. Dallon me anë të eksperimenteve ndryshimet e jashtme në reaksionet kimike. 

4. Kryen njehsime të përbashkëta rreth molit dhe masës së substancave në barazimet 

kimike. 

9

MODELE TË PLANIFIKIMIT TË NJË ORE MËSIMI 

TEMA 2.4 

PËRZIERJET HOMOGJENE DHE HETEROGJENE 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi/ja: 

- përkufizon përzierjet homogjene dhe ato heterogjene; 

- dallon mënyrat e formimit të përzierjeve homogjene nga përzierjet heterogjene; 

- interpreton duke eksperimentuar ndryshimin midis përzierjeve homogjene dhe 

atyre heterogjene. 

Konceptet kryesore: përzierje homogjene = sistem homogjen; 

përzierje heterogjene = sistem heterogjen. 

Mjetet dhe substancat: gota, thupër qelqi, kripë gjelle, kristale gur kali, naftë, rërë. 

STRUKTURA E MËSIMIT 

FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

PËRFORCIMI 

METODAT 

MËSIMORE 

Parashikimi me tema 

paraprake 

Përftimi i përzierjeve 

homogjene dhe 

heterogjene 

Kubimi 

VEPRIMTARITË E 

NXËNËSVE 

DHE KOHA 

Zhvillimi i fjalorit 

Ndërtimi i shprehive 

laboratorike 

Diskutimi i ideve 

5’ 

25’ 

15’ 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

Të gjithë nxënësit 

Grup nxënësish 

Punë me grupe 

ZHVILLIMI I MËSIMIT 

Parashikimi: Parashikimi me terma paraprakë. 

Në këtë fazë mësuesi/ja shkruan në dërrasë termat: 

- substanca të pastra; 

- përzierje. 

Në fund të kësaj faze nxënësi/ja: 

- jep shembuj substancash të pastra; 

- klasifikon përzierjet në: 

a) përzierje homogjene; 

b) përzierje heterogjene; 

- jep shembuj për përzierjet homogjene dhe heterogjene. 

Formimi i njohurive: Përftimi i përzierjeve homogjene dhe heterogjene. 

Nxënësit sipas grupeve të ndara më parë procedojnë sipas udhëzimeve të tekstit për 

përftimin e përzierjeve homogjene dhe heterogjene. 

Nxënësit vëzhgojnë me kujdes përzierjet e përftuara për të arritur në përfundime për 

ndryshimet midis tyre. 

Përforcimi: Kubim. 

Metoda e kubimit mund të përdoret në këtë fazë. Në faqet e kubit shkruhet: përshkruaj 

përzierjen heterogjene; krahaso mënyrat e përftimit të përzierjeve homogjene; analizo 

10

mënyrat e përftimit heterogjen; argumento ndryshimin e substancave të pastra dhe 

përzierjeve. 

Përshkruaj përzierjen homogjene. 

Përgjigje: Në përzierjet homogjene, përbërësit e përzierjes nuk dallohen me sy të lirë. 

Përshkruaj përbërjen heterogjene. 

Përgjigje: Në përzierjet heterogjene, përbërësit e përzierjes dallohen me sy të lirë. 

Krahaso ku ngjasojnë dhe ku ndryshojnë përzierjet homogjene nga ato 

heterogjene. 

Përgjigje: Në të dy rastet bëhet fjalë për përzierje ndërmjet substancave. 

Ndryshimi është se në përzierjet homogjene, përbërësit e përzierjes nuk 

dallohen me sy të lirë, ndërsa në përzierjet heterogjene po. 

Analizo mënyrat e përftimit të përzierjeve homogjene. 

Përgjigje: Përzierjet homogjene formohen nga: 

1. përzierja e dy lëngjeve; 

2. tretja e një substance të ngurtë në një lëng; 

3. tretja e një gazi në një lëng. 

Analizo mënyrat e përftimit të përzierjeve heterogjene. 

Përgjigje: Përzierjet heterogjene formohen: 

1. nga përzierja e dy lëngjeve që nuk treten me njëri-tjetrin; 

2. nga një substancë e ngurtë që nuk tretet në një lëng; 

3. nga një gaz që nuk tretet në lëng. 

Argumento ndryshimin e substancave të pastra nga përzierjet. 

Përgjigje: Substancat e pastra janë substancat e thjeshta dhe përbërjet kimike ku atomet 

lidhen në raporte masash të caktuara, ndërsa përzierjet formohen nga përzierja 

e dy ose më shumë substancave në raporte të çfarëdoshme. 

Pyetje dhe ushtrime 

1. Nga se dallohet një përzierje homogjene nga një përzierje heterogjene? 

Përgjigje: Në përzierjet homogjene, përbërësit e përzierjes nuk dallohen me sy të lirë, 

ndërsa në përzierjet heterogjene përbërësit dallohen me sy të lirë. 

2. Uji i shiut është përzierje apo substancë e pastër? 

Përgjigje: Uji i shiut është substancë e pastër. 

3. Cilat nga substancat e renditura më poshtë janë të pastra: ujë deti, avull uji, ujë 

burimi, ujë i distiluar, azot, oksigjen? 

Përgjigje: Substanca të pastra janë: avull uji, ujë i distiluar, azot, oksigjen. 

4. Përcakto nëse janë përzierje ose substanca të pastra: uji që përmban argjilë, H 2 , 

benzina? 

Përgjigje: Përzierje: uji me argjilë; substanca të pastra: H 2 , benzina. 

5. Në një enë kemi hedhur pluhur shkumësi, pluhur hekuri, squfur. Çfarë kemi formuar? 

Përgjigje: Në këtë rast kemi formuar një përzierje heterogjene. 

11

TEMA 3.8: 

METALET DHE JOMETALET 


- liston të dhëna të përgjithshme për metalet dhe jometalet; 

- shpjegon ndryshimin e karakterit metalik në perioda e grupe, si dhe ndryshimin e 

karakterit jometalik në këtë drejtim; 

- përshkruan përftimin e oksideve bazike dhe acide dhe gjendjen fizike të tyre. 

Konceptet kryesore: metal, jometal, okside bazike, okside acide. 

Mjetet: tabelë periodike. 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

METODAT 

MËSIMORE 

Brainstorming (“stuhi” 

mendimesh) 

Shpjegimi i përparuar 


NXËNËSVE 

DHE KOHA 

Pyetje - përgjigje 

5’ 

Të lexuarit ndërveprues 

30’ 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


Grupe treshe 

PËRFORCIMI 

Tabela e koncepteve 

dhe fjalëve kyçe 

Paraqitja grafike e 

informacionit 

10’ 



Skico një skemë të klasifikimit të lëndës. Ku pozicionohen metalet dhe jometalet? 

Përgjigje: 

Lënda 

Substanca të pastra 

Përzierje 

Substanca të thjeshta 

Substanca të përbëra 

Metale Jometale Përbërje Përbërje 

inorganike organike 

Pra metalet dhe jometalet janë substanca të thjeshta që bëjnë pjesë në substanca të pastra. 

Formimi i njohurive: Shpjegim i përparuar. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të përmendin disa sende të përbëra nga metalet. 

Më pas kalohet në gjendjen në natyrë të metaleve dhe jometaleve, ku duhet theksuar se 

metalet nuk gjenden në gjendje të lirë në natyrë, por në trajtë xeheroresh, ndërsa jometalet 

gjenden edhe të lirë, edhe të lidhur. 

12

Më pas nxënësve u drejtohet pyetja: Ç’dini për gjendjen fizike të metaleve? Po të 

jometaleve? 

Zhiva (merkuri) është i vetmi metal i lëngët. Metalet kanë shkëlqim metalik, përpunohen 

mekanikisht (telëzohen, petëzohen) përcjellin rrymën elektrike dhe nxehtësinë. 

Në sistemin periodik, metalet ndodhen në të majtë të vijës zigzage, ndërsa në të djathtë të 

saj ndodhen jometalet. 

Në dërrasën e zezë shkruhen, të ndara në grupe, formulat e disa metaleve dhe jometaleve. 

METALE 

Na 

K 

Ca 

Rb 

Mg 

Ba 

JOMETALE 

C 

Si 

O 2 

N 2 

Cl 2 

P 4 

S 8 

Ç’mund të thoni për përbërjen e molekulave të metaleve? Po të jometaleve? 

Metalet i kanë molekulat njëatomike. 

Jometalet i kanë molekulat: a) njëatomike C, Si; 

b) dyatomike O 2 , N 2 , Cl 2; 

c) shumatomike P 4 , S 8 . 

Pastaj nxënësve u drejtohet pyetja: Si ndryshojnë vetitë metalike kur zhvendosemi: a) nga 

e majta në të djathtë të periodës; b) nga lart - poshtë në grup? Po karakteri jometalik? 

Metalet dhe jometalet oksidohen si më poshtë: 

jometal + O 2 (ajri atmosferik) → formohen okside acide, që mund të jenë në gjendje të 

gaztë ose të lëngët, ose në ndonjë rast të ngurtë si P 2 O 5 ) 

Përforcimi: Tabela me fjalë kyçe. 

Për të renditur informacionin e marrë gjatë ndërtimit të njohurive mund të përdoret tabela 

e fjalëve kyçe. 

Nr. Koncepte me fjalë kyçe Metale Jometale 

1 Gjendja fizike 

2 Vendndodhja në sistemin periodik 

3 Përbërja e molekulave 

4 Vetitë në periodë si ndryshojnë 

5 Vetitë në grupe si ndryshojnë 


1. Cilat janë vetitë fizike më kryesore të metaleve? 

Përgjigje: Vetitë fizike të metaleve janë: karakterizohen nga shkëlqimi metalik, 

përcjellshmëria elektrike, nxehtësia, aftësia për t’u telëzuar, petëzuar, kanë 

ngjyrë, janë të ngurtë. 

2. Cilat janë vetitë fizike më kryesore të jometaleve? 

Përgjigje: Jometalet nuk kanë shkëlqim (përveç jodit), mund të jenë në gjendje gazi, në 

gjendje të lëngët ose të ngurtë, kanë ngjyra të ndryshme. 

13

3. Në tabelën e mëposhtme klasifikoni elementet metal ose jometal: 

Elementi Metal Jometal 

Magnez + - 

Neon - - 

Brom - + 

Argjend + - 

Nikel + - 

Ar + - 

4. Sipas vendit në sistemin periodik, përcaktoni cili nga metalet është më tipik: 

a) Na apo Al; b) Na apo K; c) K apo Li? 

Përgjigje: Metalet më tipikë janë: 

Na për çiftin e parë; K për çiftin e dytë; K për çiftin e tretë. 

5. Sipas vendit në sistemin periodik përcaktoni cili nga jometalet është më tipik. 

a) F apo Cl; b) O apo F. 

Përgjigje: Jometali më tipik për çiftin e parë është F, po kështu edhe për çiftin e dytë. 

6. Cilët nga oksidet e mëposhtme janë të ngurtë ose të gaztë: CaO, SiO 2 , CO 2 , Na 2 O, 

P 2 O 5 , NO 2 ? 

Përgjigje: 

Okside të ngurtë Okside të gaztë 

CaO 

Na 2 O 

P 2 O 5 

SiO 2 

CO 2 

NO 2 

TEMA 5.2: 

LIGJI I RUAJTJES SË MASËS 


- përkufizon ligjin e ruajtjes së masës; 

- shkruan saktë barazimet kimike; 

- argumenton mbi ligjin e ruajtjes së atomeve. 

Koncepte kryesore: reaksion kimik, masa, atome. 

Mjetet: peshore, NaOH hidroksid natriumi, HCl acid klorhidrik. 


14 

FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

PËRFORCIMI 

METODAT 

MËSIMORE 

Brainstorming 

(“stuhi” mendimesh) 

Shpjegimi i përparuar 

Ditari dypjesësh 


NXËNËSVE 

DHE KOHA 

Diskutim idesh 

5’ 

Diskutim idesh 

30’ 

Ndërtimi i shprehive 

studimore 10’ 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


Grupe nxënësish 

Të gjithë nxënësit


Parashikimi: Mësuesi/ja pyet nxënësit: Ç’është reaksioni kimik? Ç’ndodh me substancat 

që marrin pjesë në reaksion? Po me lidhjet e tyre? 

Formimi i njohurive: Shpjegim i përparuar. 

Për t’iu përgjigjur pyetjes nëse ndryshojnë masat e substancave gjatë një reaksioni kimik 

zhvillojmë eksperimentin dhe analizojmë vëzhgimet. 

Ky përbën ligjin e ruajtjes së masës. 

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të japin një përkufizim për ligjin e ruajtjes së masës. 

Në një reaksion kimik, masa e substancave nistore është gjithmonë e barabartë me 

masën e produkteve të reaksionit. 

Edhe njëherë evidentohet fakti që gjatë reaksioneve kimike prishen lidhjet e substancave 

nistore dhe formohen lidhjet e substancave përfundimtare. 

Natyrshëm lind pyetja: A ndryshon numri i atomeve gjatë një reaksioni kimik? 

Sugjerohet reaksioni H 2 + Cl 2 = 2HCl. 

Duke analizuar reaksionin arrijmë në përfundimin se as numri i atomeve nuk ndryshon 

gjatë një reaksioni kimik. 

H Cl H Cl 

+ 

H Cl H Cl 

Përforcimi: Ditari dypjesësh 

Pyetje/ fragment 

- Ç’ndodh gjatë një reaksioni kimik? 

- Si e vërtetojmë ligjin e ruajtjes së atomeve? 

- Vërteto ligjin e ruajtjes së atomeve duke u 

nisur nga reaksioni: 

2H 2 + O 2 = 2H 2 O 

Komenti i nxënësit 

Nxënësit plotësojnë skedën si më poshtë: 

Pyetjet 

- Ç’ndodh gjatë një reaksioni 

kimik? 

- Si e vërtetojmë ligjin e ruajtjes së 

atomeve? 

- Vërteto ligjin e ruajtjes së 

atomeve duke u nisur nga 

reaksioni: 

2H 2 + O 2 = 2H 2 O 

Përgjigjet 

− Gjatë një reaksioni kimik prishen lidhjet 

në substancat nistore dhe formohen 

lidhje të reja të substancave 

përfundimtare. 

− Ligjin e ruajtjes së masës e vërtetojmë 

duke eksperimentuar. Peshojmë gotën 

kimike dhe shtojmë në të 4 g NaOH dhe 

3.65 g HCl. Kur reaksioni përfundon, 

peshojmë gotën përsëri. Pesha nuk ka 

ndryshuar, pra masa nuk ka ndryshuar. 

− Numri i atomeve nuk ndryshon. 

H H H O H 

+ O 

H O + 

H H O H 

15

TESTI 1 

1. Hapat që ndjek kimisti deri në një zbulim janë: 

a) mbledhja informacionit, përfundimi shkencor, ngritja e hipotezave, eksperimentet; 

b) eksperimentet, mbledhja e hipotezave, përfundimi shkencor, ngritja e hipotezave; 

c) mbledhja informacionit, ngritja e hipotezave, eksperimentet, përfundimi shkencor; 

d) mbledhja informacionit, ngritja e hipotezave, përfundimi shkencor, eksperimentet. 

(3 pikë) 

2. Plotësoni fjalinë: Dukuria gjatë së cilës substanca .............. quhet dukuri kimike. 

(3 pikë) 

3. Pohimi i saktë rreth dukurisë kimike është: 

a) zierja e ujit; b) tretja e sheqerit në ujë; c) shkrirja e akullit; d) thyerja e xhamit. 

(4 pikë) 

4. Ajri është: 

a) substancë e thjeshtë; b) substancë e përbërë; c) përzierje substancash. 

(3 pikë) 

5. Përzierje homogjene është: 

a) vaj guri dhe ujë; b) alkool dhe ujë; c) rërë dhe ujë; d) pluhur hekuri dhe squfur. 

(4 pikë) 

6. Përbërësit e përzierjes naftë-ujë ndahen nga njëri-tjetri me anë të procesit të: 

a) filtrimit; b) dekantimit; c) distilimit; d) avullimit. 

(4 pikë) 

7. Substancë e thjeshtë është: 

a) uji; b) oksigjeni; c) oksid alumini; d) klorur natriumi. 

(3 pikë) 

8. Në përzierjen homogjene ujë-alkool ndahen përbërësit e përzierjes me anë të: 

a) dekantimit; b) distilimit; c) avullimit; d) filtrimit. 

(3 pikë) 

9. Pohimi i saktë mbi dukurinë fizike është: 

a) kthimi i verës në uthull; b) djegia e qymyrit; 

c) ndryshkja e hekurit; d) shkrirja e hekurit. 

(4 pikë) 

10. Për ndarjen e dy lëngjeve që nuk treten te njëri-tjetri vetia fizike që ndihmon 

është: 

a) ngjyra; b) shija; c) dendësia; d) temperatura e vlimit. 

(3 pikë) 

Tabelë vlerësimi 

Nota 4 5 6 7 8 9 10 

Pikët 0-10 11-15 16-19 20-23 24-26 27-30 31-34 

16

TESTI 2 

1. Atomi është: 

a) grimcë negative; b) grimcë pozitive; c) grimcë elektroasnjanëse. 

2. Bërthama e atomit është e përbërë nga: 

a) elektrone dhe neutrone; b) elektrone dhe protone; 

c) vetëm elektrone; d) protone dhe neutrone. 

3. Izotopet e një elementi kimik kanë: 

a) numrin e masës të njëjtë; b) numrin e neutroneve të njëjtë; 

c) numrin atomik të njëjtë; d) numrin atomik të ndryshëm. 

4. Vetitë kimike të izotopeve të një elementi janë: 

a) të ndryshme; b) të njëjta; c) të papërcaktuara; d) edhe të njëjta, edhe të ndryshme. 

5. Me simbolin Cu shprehet elementi: 

a) karbon; b) krom; c) kalcium d); bakër; e) klor; f) cezium. 

6. Moli është: 

a) njësi e masës; b) njësi e lëndës; c) njësi e kohës; d) njësi e energjisë. 

7. Numri i atomeve në 1.5 mol atome fosfor është: 

a) 18.06 10 23 atome; b) 12.04 10 23 atome; c) 9.03 10 23 atome; d) 6.02 10 23 atome. 

8. Numri i Avogradros N përmban: 

a) 60.2 10 23 grimca; b) 6.02 10 20 ; c) 6.02 10 23 grimca; d) 0.602 10 24 grimca. 

9. Elementet e së njëjtës periodë kanë: 

a) të njëjtë numrin e elektroneve; b) numër të njëjtë të elektroneve në shtresën e jashtme; 

c) të njëjtin numër atomik; d) të njëjtë numrin e shtresave elektronike. 

10. Elementet e të njëjtit grup kanë: 

a) të ndryshëm numrin e elektroneve në shtresën e jashtme elektronike; 

b) të njëjtë numrin e shtresave elektronike; 

c) të njëjtë numrin e elektroneve në shtresën e jashtme elektronike; 

d) të njëjtë numrin atomik. 

11. Plotëso tabelën: 

Numri i 

Elementi Masës Protoneve Neutroneve Elektroneve 

Be 4 5 

Na 20 10 

Mg 24 12 

Si 14 14 

P 15 16 

Shtresave 

elektronike 

Elektroneve 

në shtresën 

e jashtme 

17

12. Karakteri metalik në rritje është: 

a) Na, Al, Mg; b) Al, Mg, Na; c) Mg, Al, Na; d) Mg, Na, Al. 

13. Dobësohet karakteri jo metalik në rastin: 

a) Cl, Br, I, F; b) F, Cl, Br, I; c) I, Br, Cl, F; d) Cl, I, F, Br. 

14. Elementi me veti jo metalike tipike është: 

a) neoni; b) fluori; c) franciumi; d) jodi. 

15. Oksidi në gjendje të ngurtë është: 

a) SO 2 ; b) NO 2 ; c) CaO; d) CO 2. 

16. Në gjendje të gaztë është oksidi: 

a) K 2 O; b) MgO; c) CO; d) BaO. 


Elementi 

Simboli 

Atomik 

Fluor 9 

Kalium 19 

Squfur 16 

Kalcium 20 

Alumin 13 

Numri 

Elektroneve në 

shtresën e jashtme 

Metal 

Jometal 

18. 18.06 10 23 atome magnezi janë: 

a) 2 mol magnez; b) 3 mole magnez; c) 1.5 mole magnez; d) 4 mole magnez. 

19. Një përbërje përmban elementin azot N dhe oksigjen O. Numri i atomeve azot është 

6.02 10 23 dhe numri i atomeve oksigjen është 12.04 10 23 . Formula e oksidit është: 

a) NO b) N 2 O 3 c) NO 2 d) N 2 O 5 . 

20. Tek oksidi i natriumit Na 2 O numri i atomeve të natriumit dhe oksigjenit në 1 mol 

Na 2 O është: 

a) 6.02 10 23 atome Na, 12.04 10 23 atome O; b) 12.04 10 23 atome Na, 6.02 10 23 atome O; 

c) 9.03 10 23 atome Na, 6.02 10 23 atome O; d) 12.02 10 23 atome Na, 9.03 10 23 atome O. 

18

TESTI 3 

1. Lidhja kovalente realizohet: 

a) me anë të joneve; b) midis metalit dhe jometalit; 

c) me anë të çifteve të përbashkëta elektronike; d) midis metalit dhe jonit. 

2. Në molekulën e oksigjenit O 2 numri i çifteve që formon çdo atom oksigjen është: 

a) 1 çift elektronik; b) 3 çifte elektronike; 

c) 2 çifte elektronike; d) 4 çifte elektronike. 

3. Kur midis atomeve në një molekulë formohen tre çifte të përbashkëta, lidhja 

kovalente është: 

a) njëfishe; b) dyfishe; c) trefishe; d) katërfishe. 

4. Atomi klor Cl (Z=17) formon jonin: 

a) Cl + ; b) Cl¯; c) Cl 2- ; d) Cl 2+ . 

5. Atomi kalcium Ca (Z=20) formon jonin: 

a) Ca 2- ; b) Ca¯ ; c) Ca 2+ ; d) Ca 3+ . 

6. Joni Na + e ka shtresën e jashtme elektronike të njëjtë me atomin: 

a) Mg; b) Ne; c) Ar; d) K. 

7. Joni S 2- e ka shtresën e jashtme elektronike të njëjtë me atomin: 

a) Si; b) Ar; c) Ne; d) Cl. 

8. Numri i elektroneve që jep atomi alumin Al (Z=13) është: 

a) 2 elektrone; b) 3 elektrone; c) 1 elektron; d) zero elektrone. 

9. Atomi azot N (Z=7): 

a) merr elektrone; b) jep elektrone; c) as merr e as jep elektrone. 

10. Te molekula H 2 SO 4 treguesit renditen: 

a) 4 : 1 : 2 b) 2 : 1 : 4 c) 1: 4 : 2 d) 4 : 2 : 1 

11. Te përbërja N 2 O 5 valenca e azotit është: 

a) 2; b) 3; c) 5; d) 4. 

12. Masa molare e hidroksidit të aluminit Al(OH) 3 është: 

a) 44 g/mol; b) 61 g/mol; c) 78 g/mol; d) 70 g/mol. 

13. Përqindja e karbonit C te përbërja CO 2 është: 

a) 54.54%; b) 27.27%; c) 40.9%; d) 30.2%. 

14. Përqindja më e lartë e oksigjenit është te: 

a) NO 2 apo N 2 O 5 ; b) N 2 O 3 apo N 2 O. 

19

15. Në 20.2 g nitrat kaliumi KNO 3 ndodhen: 

a) 0.1 mol; b) 0.15 mole; c) 0.2 mole; d) 0.3 mole. 

16. Masa e 1.5 moleve acid fosforik H 3 PO 4 është: 

a) 98 g; b) 14.7 g; c) 25.4 g; d) 147 g. 

17. Numri i atomeve që ndodhen në 48 g squfur S është: 

a) 12.04 10 23 atome; b) 9.03 10 23 atome; 

c) 6.02 10 23 atome; d) 3.01 10 23 atome. 

18. Numri i molekulave në 6.8 g acid sulfurik H 2 S është: 

a) 6.02 10 23 molekula; b) 0.602 10 23 molekula; 

c) 12.04 10 23 molekula; d) 1.204 10 23 molekula. 

19. 1.5 mol i një substance e ka masën 147 g. Masa molare e substancës është: 

a) 9.8 g/mol; b) 49 g/mol; c) 98 g/mol; d) 90 g/mol. 

20

TESTI 4 

1. Me anë të reaksioneve kimike shprehim: 

a) dukuri kimike; b) dukuri fizike; c) dukuri termike; d) dukuri elektrike. 

2. Në reaksionet e shpërbërjes: 

a) nga 2 molekula substancë nistore përftohen 2 molekula substancë përfundimtare; 

b) nga 3 molekula substancë nistore përftohet 1 molekulë substancë përfundimtare; 

c) nga 1 molekulë substancë nistore përftohen 2 ose më shumë substanca përfundimtare; 

d) nga 1 molekulë substancë nistore përftohet 1 molekulë substancë përfundimtare. 

3. Në cilin rast është reaksion bashkimi? 

a) karbonat natriumi ⎯⎯→ 

nx 

oksid natriumi + dioksid karboni; 

b) hidrogjen + oksigjen ⎯⎯→ 

nx 

ujë; 

c) hidroksid alumini ⎯⎯→ 

nx 

oksid alumini + ujë; 

d) oksid kalciumi ⎯⎯→ 

nx 

kalcium + oksigjen. 

4. Plotëso fjalinë: 

Në një reaksion kimik, masa e substancave nistore është ........................................ e 

produkteve të reaksionit. 

5. Me anë të reaksionit kimik shprehet: 

a) vetëm ana cilësore; b) një dukuri fizike; c) numri i molekulave të çdo substance; 

d) numri i molekulave të çdo substance; e) masa në gram e çdo substance. 

6. Dallimi ndërmjet reaksioneve të bashkimit dhe të sintezës është: 

a) lloji i substancave që marrin pjesë në reaksion; 

b) gjendja fizike e substancave; 

c) numri i molekulave të substancave nistore dhe substancave përfundimtare; 

d) ngjyra dhe era e substancave. 

7. Në cilin rast është reaksioni shpërbërje: 

a) magnez + oksigjen ⎯⎯→ 

nx 

oksid magnezi; 

b) oksid kalciumi + ujë ⎯⎯→ 

nx 

hidroksid kalciumi; 

c) hidrogjen karbonat natriumi ⎯⎯→ 

nx 

karbonat natriumi + dioksid karboni + ujë; 

d) hidroksid squfuri + ujë ⎯⎯→ 

nx 

acid sulfurik. 


Masa Mole Molekula 

27.9 g Na 2 O 

15.75 g HNO 3 

21

9. Masa e karbonit C që përmban po atë numër atomesh që ndodhen në 8 g squfur S 

është: 

a) 6 g; b) 12 g; c) 3 g; d) 9 g. 

10. Numri i molekulave oksigjen O 2 që përftohet gjatë shpërbërjes së 5.4 g ujë sipas 

barazimit është: 

2H 2 O → 2H 2 + O 2 

a) 9.03 10 23 molekula; b) 0.903 10 23 molekula; 

c) 6.02 10 23 molekula; d) 0.602 10 23 molekula. 

11. Bakri vepron me squfurin sipas barazimit Cu + S → CuS. 

Sasia e sulfurit bakrit CuS, që përftohet gjatë bashkëveprimit të bakrit me 0.2 

mole squfur, është: 

a) 192 g; b) 19.2 g; c) 9.6 g; d) 0.192 g. 

12. Në barazimin Na 2 O + H 2 O → 2NaOH numri i molekulave të ujit H 2 O që kanë 

marrë pjesë në reaksion është 15.05 10 23 , ndërsa numri i moleve të hidroksidit të 

natriumit të përftuar është: 

a) 2.5 mole; b) 1.25 mole; c) 5 mole; d) 3 mole. 

13. Vëllimi i oksigjenit O 2 të çliruar sipas barazimit kimik: 2KClO 3 ⎯⎯→ 

nx 2KCl + 3O 2 , 

gjatë të cilit janë shpërbërë 73.5 g KClO 3 do të jetë: 

a) 201.6 l; b) 41.32 l; c) 20.16 l; d) 2.016 l. 

14. Në barazimin kimik CaCO 3 → CaO + CO 2 janë shpërbërë 34 g karbonat kalciumi 

CaCO 3. Sasia e oksidit të kalciumit CaO që përftohet është: 

a) 190.4 g; b) 19.04 g; c) 38.08 g; d) 3.808 g. 

15. Numri i moleve të një substance të gaztë që zë vëllimin 8.96 l është: 

a) 0.2 mole; b) 0.4 mole; c) 0.1 mol; d) 0.3 mole. 

22


KIMIA 8 







23

24 

Nr. Kapitulli Orë Tema Synimet e programit Substanca 

1 1 Tretësirat – karakteristikat e tyre • Kuptimi i koncepteve të • Tretësira të 

2 Përzierjet 2 Tretshmëria e substancave në ujë kapitullit. Përzierje homoheterogjene, 

llojeve të 

3 homogjene dhe 3 Përqendrimi i tretësirave 

tretësirë, ndryshme 

4 heterogjene 

5 orë 

4 Ushtrime: njehsimi i përqendrimit të 

tretësirave 

përqendrim etj. 

• Formimi i shprehive • Tabela me 

5 (3 T, 1 U, 1 PL) 5 P. lab. “Gatitja e tretësirave me teorike e praktike për formulat bazë të 

përqendrim të centruar” 

zgjidhjen e ushtrimeve përqendrimit të 

6 

6 Detyrë kontrolli 

rreth përqendrimit të tretësirave 

Orë e lirë 

tretësirave. 

7 1 Oksidet – emërtimi i tyre 

8 Komponime 2 P. lab. “Reaksionet e djegies” 

9 inorganike 3 Shpërbashkimi elektrolitik 

10 17 orë 

(11 T, 2 U, 4 PL) 

4 Ushtrime mbi shpërbashkimin 

elektrolitik 

11 3 orë të lira 5 Bazat, ndërtimi dhe emërtimi 

12 6 Acidet, ndërtimi, emërtimi 

13 7 Mjedisi acid, bazik asnjanës i 

tretësirave 

14 8 Kripërat, ndërtimi, emërtimi 

15 Orë e lirë 9 Ushtrime mbi ndërtimin, emërtimin e 

oksideve, bazave, acideve, kripërave. 

16 10 Vetitë kimike të oksideve 

17 11 Vetitë kimike të bazave 

18 12 P. lab. “Përftimi dhe vetitë e bazave” 

19 13 Vetitë kimike të acideve 

20 14 P. lab. “Përftimi dhe vetitë e acideve. 

Reaksionet e asnjanësimit”. 

21 15 Vetitë kimike të kripërave 

22 

16 P. lab. “Reaksionet e precipitimit” 

• Interpretimi i rregullave 

për emërtimin e 

përbërjeve inorganike. 

• Kuptimi i rrugëve të 

përftimit të oksideve, 

bazave, acideve, 

kripërave. 

• Hetimi për të zbuluar 

sjelljet (vetitë) e 

substancave, oksideve, 

bazave, acideve, 

kripërave. 

•Formimi i shprehive për 

shkrimin e barazimeve të 

shpërbashkimit dhe 

molarizimit të 

substancave. 

• Interpretimi dhe 

argumentimi i varësisë 

(shkak – pasojë) strukturë- 

• KClO 3 , MnO 2 , 

Na, P, S, C, Mg 

• Aparat 

përcjellshmërie 

• Hidrokside të 

ndryshme, dëftues 

• Acide inorganike 

të ndryshme, 

dëftues 

• Kripëra të 

ndryshme 

• Okside të 

ndryshme 

• Tabelë për 

lidhjen gjinore 

ndërmjet klasave të 

përbërjeve 

inorganike

23 17 Lidhja gjinore ndërmjet klasave të 

përbërjeve inorganike 

24 Orë e lirë 18 Ushtrime rreth vetive kimike mbi 

lidhjen gjinore 

25 Orë e lirë 19 Ndotja e mjedisit - “shiu acid” 

26 


27 1 Metalet e grupit I A 

28 2 Metalet e grupit II A , III A 

29 3 Metalet e grupeve B: Fe, Cu, Cr 

Njohuri për 

30 elementet kimike 4 Ushtrime rreth metaleve 

8 orë 

(6 T, 2 U) 

31 1 orë e lirë 5 Halogjenët 

32 6 Jometalet e grupit VI A 

33 7 Jometalet e grupit V A , IV A 

Orë e lirë 

34 8 Ushtrime 

35 

9 Testim 

veti kimike të substancave 

të përbërjeve inorganike. 

• Njohja me përfaqësuesit 

e metaleve dhe jometaleve 

të çdo grupi. 

• Njohja me vetitë 

(sjelljet) e metaleve dhe 

jometaleve dhe të 

përbërjeve që ato 

formojnë. 

• Formimi i shprehive 

teorike dhe praktike për 

zgjidhjen e ushtrimeve 

stekiometrike. 

•Përfaqësuesit e 

metaleve të 

grupeve A dhe B: 

Na, Ca, Al, Fe, Cr, 

Cu; 

jometaleve S, C, P. 

25

Kapitulli I 

Përzierjet homogjene dhe heterogjene 


26 

Objektivat mësimore 


1. Klasifikon përzierjet në homogjene dhe ato heterogjene. 

2. Përkufizon tretësirën si sistem homogjen. 

3. Identifikon përbërësit e tretësirës: tretësin dhe substancën e tretur. 

4. Dallon tretësit polarë (molekula e ujit) dhe tretësit jopolarë. 

5. Përkufizon tretshmërinë e një substance në ujë. 

6. Liston faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave. 

7. Përkufizon përqendrimin e tretësirave. 

8. Liston mënyrat e shprehjes së përqendrimit të tretësirave. 

9. Shkruan formulat e njehsimit të përqendrimit në përqindje dhe molar. 


1. Dallon me anë të shembujve një përzierje homogjene nga përzierja heterogjene. 

2. Interpreton tretësirën si sistem homogjen. 

3. Jep shembuj të tretësirave që ndeshen në jetën e përditshme. 

4. Përcakton kur një tretësirë quhet e ngopur, e pangopur, e mbingopur. 

5. Shpjegon tretshmërinë e substancave nga ana cilësore dhe sasiore. 

6. Argumenton faktorët që përcaktojnë tretshmërinë e substancave. 

7. Interpreton llojet e përqendrimeve. 

8. Kryen njehsime mbi përqendrimin e tretësirave. 


1. Shpjegon ujin tretës polar duke u nisur nga molekula polare e tij. 

2. Interpreton varësinë e çdo faktori që ndikon në tretshmërinë e substancave. 

3. Krahason ndikimin e temperaturës si faktor në tretshmërinë gaz – ujë; substancë e 

ngurtë – ujë. 

4. Argumenton faktin që dy substanca me lidhje kimike të njëjta treten shumë mirë. 

5. Dallon tretësirën e përqendruar nga tretësira e ngopur dhe të holluarën nga e 

pangopura. 

6. Jep shembuj me anë të eksperimentit të tretësirave: të ngopura, të pangopura, të 

përqendruara, të holluara. 

7. Përgatit eksperimentalisht tretësira me përqendrim në përqindje dhe molar. 

8. Kryen njehsime mbi përqendrimin e tretësirave. 

Kapitulli II 

Komponimet inorganike 



1. Përkufizon oksidet, bazat, acidet, kripërat. 

2. Dallon oksidet bazike nga oksidet acide. 

3. Shkruan formulat kimike të oksideve, acideve, kripërave. 

4. Emërton oksidet, bazat, acidet, kripërat.

5. Dallon një oksiacid nga një hidroacid. 

6. Jep kuptimin e termave: përcjellshmëri elektrike, elektrolit, jo elektrolit, 

shpërbashkim elektrolitik. 

7. Njeh rregullat e paraqitjes së proceseve të shpërbashkimit të përbërjeve. 

8. Shkruan barazimet e shpërbashkimit elektrolitik në ujë të acideve, bazave, 

kripërave. 

9. Dallon barazimin molekular nga barazimi jonik i një reaksioni kimik. 

10. Njeh pH si “potencë” të joneve hidrogjen. 

11. Njihet me dëftuesit e ngjyrosur. 

12. Liston mënyrën e gatitjes të oksideve bazikë, oksideve acidë, acideve, bazave dhe 

kripërave. 

13. Liston vetitë kimike të oksideve bazikë, oksideve acidë. 

14. Vrojton ndryshimin e ngjyrës të dëftuesve të ngjyrosur në mjedis acid, bazik, 

asnjanës. 


1. Evidenton karakteristikat e oksideve bazike, oksideve acide, bazave, acideve, 

kripërave. 

2. Interpreton emërtimin sistematik të klasave të përbërjeve inorganike. 

3. Emërton saktë acidet dhe mbetjet acide kur jometali ka valencë të ulët më të lartë. 

4. Analizon ngjashmërinë dhe ndryshimet midis: a) acideve dhe kripërave; b) 

bazave dhe kripërave. 

5. Përcakton valencën e mbetjeve acide. 

6. Identifikon pH si tregues të mjedisit. 

7. Njeh kufijtë e vlerave të pH në mjedis acid, bazik, asnjanës. 

8. Argumenton eksperimentalisht procesin e shpërbashkimit. 

9. Arsyeton vartësinë e vetive të përbashkëta të acideve ose të bazave me ndërtimin 

e molekulës së tyre. 

10. Formon molekulat kur jepen jonet përbërëse të molekulës. 

11. Shkruan reaksionet e formimit të oksideve bazike, oksideve acide, bazave, 

acideve, kripërave. 

12. Interpreton me anë të reaksioneve kimike vetitë e oksideve bazike, oksideve 

acide, acideve, bazave, kripërave. 

13. Shpjegon reaksionet e asnjanësimit. 

14. Trajton me anë të reaksioneve kimike lidhjen gjinore ndërmjet klasave të 

përbërjeve inorganike. 

15. Interpreton radhën e aktivitetit të metaleve. 

16. Dallon reaksionin e asnjanësimit nga reaksioni i precipitimit. 

17. Zgjidh ushtrime për gjetjen e pH. 


1. Argumenton ndërtimin e oksideve bazike, oksideve acide, bazave, acideve, 

kripërave. 

2. Shkruan saktë formulat duke u nisur nga emërtimi dhe anasjelltas. 

3. Korrigjon formulat kimike të shkruara gabim duke i arsyetuar. 

4. Argumenton vetitë e çdo klase në lidhje me strukturën e tyre. 

5. Interpreton eksperimentalisht vetitë e çdo klase të përbërjeve inorganike. 

6. Evidenton nga pikëpamja cilësore rrugët e formimit të kripërave. 

7. Zbaton nga ana cilësore dhe sasiore një reaksion asnjanësimi. 

27

8. Interpreton rastet kur ndodh reaksion ndërmjet elektroliteve me anë të shembujve. 

9. Trajton lidhjen midis përqendrimit të jonit H + ose OH - me pH e tretësirës. 

10. Argumenton formimin e jonit H 3 O + si proton që lidhet me molekulën e ujit dhe 

që e paraqitim edhe H + . 

11. Shkruan barazimin jonik të reaksioneve ndërmjet elektroliteve. 

12. Përcakton mjedisin e një tretësire kur jepen vlerat e pH. 

13. Gjen pH e elektrolitit të fortë (acid ose bazë) kur jepet përqendrimi i tij. 

14. Tregon zbatimin praktik të mjedisit acid apo bazik në lidhje me shëndetin, 

ushqimin etj. 

15. Sjell shembuj mbi ndikimet negative të pranisë së acideve në atmosferë, “shiu 

acid”. 

Kapitulli III 

Njohuri mbi elementet kimike 



1. Njeh metalet sipas vendit që zënë në sistemin periodik. 

2. Njeh metalet që përdor më tepër në elementet e G I A , II A , III A te grupet B: hekuri, 

bakri dhe kromi. 

3. Shkruan simbolet e metaleve. 

4. Liston vetitë e këtyre metaleve. 

5. Liston vetitë kimike të metaleve për çdo grup. 

6. Njeh përdorimet praktike të secilit metal. 

7. Liston halogjenët në elementet e G VII, elementet e G VI A , V A , IV A . 

8. Njeh përfaqësuesit e çdo grupi. 

9. Liston vetitë fizike të halogjenëve, oksigjenit, squfurit, azotit dhe fosforit, 

karbonit. 

10. Njeh alotropinë e fosforit dhe të karbonit. 

11. Liston vetitë kimike të jometaleve. 

12. Njihet me rëndësinë dhe përdorimet e përfaqësuesve të jo metaleve. 

13. Shkruan formulat e përbërjeve më të rëndësishme të metaleve dhe jometaleve. 


1. Interpreton vetitë e metaleve të grupeve A dhe B. 

2. Dallon nëpërmjet eksperimentit veprimin e elementeve të grupeve A dhe B me 

ujin, si dhe me tretësirat e holluara të acideve. 

3. Trajton përbërjet që formojnë metalet dhe vetitë që shfaqin ato. 

4. Interpreton vetitë e çdo jometali duke u nisur nga vendi në sistemin periodik. 

5. Dallon përbërjet e squfurit, oksidet dhe acidet që ai formon. 

6. Interpreton përbërjet e azotit e të fosforit që ato formojnë. 

7. Përfton oksigjenin me anë të eksperimentit. 

8. Trajton ngjashmëritë dhe ndryshimet ndërmjet halogjenëve. 

9. Interpreton vetitë oksiduese të halogjenëve. 

10. Komenton acidet që formojnë halogjenët. 

11. Trajton ndryshimet e vetive fizike të formave alotropike të karbonit dhe fosforit. 

12. Bën njehsime stekiometrike në reaksionet e vetive të metaleve dhe jometaleve. 

28


1. Krahason vetitë e metaleve të grupeve A dhe B. 

2. Eksperimenton rreth vetive reduktuese të elementeve të grupit I A , II A , III A . 

3. Trajton përdorimet praktike të metaleve dhe përbërjeve të tyre. 

4. Argumenton vendin e çdo jometali në sistemin periodik dhe vetitë oksiduese të 

tij. 

5. Krahason vetitë acide të SO 2 dhe SO 3 , të H 2 SO 3 dhe H 2 SO 4 . 

6. Argumenton plogështinë e azotit në temperaturë të zakonshme. 

7. Interpreton ajrin si përzierje gazesh N 2 , O 2 që nuk veprojnë ndërmjet tyre në 

temperaturë të zakonshme. 

8. Argumenton strukturën e molekulës O 2 dhe N 2 , rrjedhimisht edhe vetitë e tyre. 

9. Argumenton dobësimin e vetive oksiduese nga fluori deri te jodi. 

10. Krahason me anë të eksperimentit vetitë e HCl, HBr, HI. 

11. Njehson reaksionet që lidhen me vetitë e metaleve dhe jo metaleve, vëllimin 

molar për substancat e gazta në kushte normale, masën, molin etj. 

12. Argumenton pse nuk ndryshojnë vetitë kimike në format alotropike të karbonit 

dhe fosforit, por vetëm vetitë fizike të tyre ndryshojnë. 

29


TEMA 1.2 

TRETSHMËRIA E SUBSTANCAVE NË UJË 


- përkufizon tretshmërinë; 

- klasifikon tretësirat ( e ngopura e të pangopura); 

- analizon faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave në ujë. 

Konceptet kryesore: tretësirë, tretshmëri, tretësirë e ngopur, tretësirë e pangopur. 

FAZAT E 

STRUKTURËS 


METODAT 

MËSIMORE 


NXËNËSVE 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

PARASHIKIMI Di Diskutimi i ideve Punë në dyshe 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

Dua të di 

(Harta e koncepteve) 


informacionit 

Punë në dyshe 

PËRFORCIMI 

Mësova më shumë 

(Rishikimi në dyshe) 

Të mësuarit 

bashkëveprues 



Parashikimi: Di. 

Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash që përdoret në tabelën e zezë dhe fletë pune. 

Shkruhet tema e re: “Tretshmëria e substancave në ujë”. U kërkohet nxënësve të thonë atë 

që dinë ose mendojnë për temën e re dhe të shënojnë në kolonën e parë se çfarë dinë. 

Nxënësit në këtë kohë lexojnë informacionin e ri mbi “Tretshmërinë e substancave në ujë” 

dhe u kërkohet të formulojnë pyetjet, duke i shkruar në kolonën e dytë, çfarë duan të dinë. 

Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë dhe pyetjet e 

tyre duke filluar nga kuptimi mbi tretësirat e ngopura e të pangopura, tretshmërinë, 

faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave në ujë. Pasi kanë përfunduar leximin e 

temës së re përqendrohen te kolona e tretë. Nxënësit pyeten për informacionin e ri që 

mësojnë, duke iu përgjigjur pyetjeve të kolonës së dytë. Nxënësit në mënyrë të pavarur 

plotësojnë kolonën e tretë (organizuesi grafik) si më poshtë: 

1. Tretësirat janë sisteme 

homogjene të përbëra nga një 

substancë e tretur dhe tretësi. 

2. Tretësi është një i vetëm, 

substancë e tretur mund të jetë 

1, 2 ose më shumë. 

3. Substanca në sasi më të 

vogël është substancë e tretur, 

ndërsa substanca në sasi më të 

30 

TRETSHMËRIA E SUBSTANCAVE NË UJË 

Di Dua të di Mësova 

1. Kur tretësira është e 

pangopur? 

2. Kur tretësira është e 

ngopur? 

3. Ç’është tretshmëria? 

4. Si shprehet tretshmëria? 

5. Cilët janë faktorët që 

ndikojnë në tretshmërinë e 

substancave në ujë? 

1. Kur tretësira vazhdon të 

tresë akoma substancë të 

tretur, tretësira është e 

pangopur. 

2. Kur tretësira nuk tret më 

substancë të tretur, tretësira 

është e ngopur. 

3. Tretshmëri quhet aftësia e 

një substance për t’u tretur në

madhe është tretësi. 

4. Në tretësirë, substanca e 

tretur mund të jetë në tri 

gjendje fizike: të ngurtë, të 

gaztë, të lëngët. 

6. A ka rëndësi gjendja fizike e 

substancës së tretur për të 

përcaktuar se cili faktor ndikon 

në tretshmëri? 

një tretës të caktuar. 

4. Tretshmëria e një substance 

shprehet me sasinë në gram të 

një substance të tretur në 100 g 

tretës në një temperaturë të 

caktuar. 

5. Faktorët që ndikojnë në 

tretshmëri janë: temperatura, 

trysnia, natyra kimike e tretësit 

dhe natyra kimike e substancës 

së tretur. 

6. Në tretshmërinë e gazeve në 

ujë ndikon edhe trysnia, ndërsa 

në tretjen e substancave të 

ngurta e të lëngëta në ujë 

ndikon temperatura. 

Formimi i njohurive: Dua të di (harta e konceptit) 

Plotësohet nga nxënësit harta e koncepteve me njohuritë e përfituara (di – dua të di – 

mësova paraqitet grafikisht). 

Shprehet me 

sasinë në gram të 

një substance në 

100 g tretës 

Është aftësia e një 

substance për t’u 

tretur në një tretës 

të caktuar 

Tretshmëria 

e substancave 

në ujë 

E substancave të 

gazta; 

varet edhe nga 

trysnia 

Varet nga natyra 

kimike e tretësit 

dhe substancës së 

tretur 

E substancave të 

ngurta, të lëngëta e të 

gazta; varet nga 

temperatura 

Përforcimi: Mësova (rishikim në dyshe) 

Për të përforcuar shprehitë dhe për përmbledhur ato që kanë mësuar nxënësit ngremë 

pyetje rreth çështjeve që i kanë të paqarta ose nuk i kuptojnë. Për këtë u drejtohet pyetja: 

Pse rritja e temperaturës nuk e rrit tretshmërinë e gazeve në ujë? (E rëndësishme është që 

nxënësit të përfshihen në mirëkuptim apo argumentimin e një pozicioni kundërshtues). 

Vlerësimi i nxënësve 

Nxënësit vlerësohen për përvetësimin e njohurive dhe përkushtimin e tyre gjatë punës në 

paraqitjen grafike të informacionit. 

31


1. Ç’quajmë tretshmëri? 

Përgjigje: Tretshmëri quhet aftësia e një substance për t’u tretur në një tretës të caktuar. 

2. Kur një tretësirë është e pangopur? Po e ngopur? 

Përgjigje: Tretësira që tret akoma substancë të tretur është e pangopur. Kur tretësira nuk 

tret më substancë të tretur, tretësira është e ngopur. 

3. Cilët janë faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave të gazta dhe të 

ngurta në ujë? 

Përgjigje: Në tretshmërinë e substancave të gazta në ujë ndikon trysnia, ndërsa në 

tretshmërinë e substancave të ngurta në ujë ndikon temperatura. 

4. Kemi një tretësirë të nitratit të natriumit NaNO 3 . Kur kjo tretësirë quhet e 

ngopur, e pangopur dhe e mbingopur? 

Përgjigje: Tretësira e NaNO 3 quhet e ngopur kur nuk tret më, kur tret akoma quhet e 

pangopur dhe kur ka më shumë substanca se tretësira e ngopur quhet e mbingopur. 

5. Në 100 g H 2 O në 20ºC treten 50 g NaBr (bromur natriumi). Në 100 g ujë burimi 

gjendet i tretur 0.2 g NaBr. Ç’lloj tretësire është kjo? 

Përgjigje: Kjo tretësirë është e pangopur. 

6. Tretësira e ngopur e klorurit të natriumit NaCl fitohet duke tretur 36 g NaCl në 

100 g ujë. Sa klorur natriumi NaCl duhen tretur për të përftuar tretësirë të 

ngopur në: a. 50 g H 2 O; b. 10 g H 2 O? 

Zgjidhje: 

a. 

100gH 

2O 

36gNaCl 

= 

50gH 2 

O 

x 

x = 18 g NaCl 

b. 

100gH 

2O 

36gNaCl 

= 

10gH 2 

O 

x 

x = 3.6 g NaCl 

7. Tretësira e ngopur e klorurit zinkut ZnCl 2 përftohet duke tretur 210 g ZnCl 2 në 

100 g H 2 O me temperaturën 18ºC. Çfarë tretësire përftohet në qoftë se: 

a. shtohen në të 100 g H 2 O; b. në 100 g H 2 O shtohen 250 g ZnCl 2 ? 

Përgjigje: 

a. Nga shtimi i 100 g H 2 O përftohet një tretësirë e pangopur meqë sasia e 

ZnCl 2 nuk ndryshon. 

b. Nga tretja e 250 g ZnCl 2 në 100 g H 2 O përftohet tretësirë e mbingopur. 

8. Pse nuk mund të jetojnë peshqit në ujin që ka valuar? 

Përgjigje: Nga uji është larguar oksigjeni, sepse tretshmëria e gazeve në ujë është në 

përpjesëtim të zhdrejtë me temperaturën, prandaj peshqit nuk jetojnë në këtë ujë. 

9. Ngrohim pak ujë deri në 40ºC. Megjithëse temperatura e ujit që ngrohet nuk 

është e lartë, herë pas here prej tij dalin flluska që shpërthejnë në sipërfaqe. Si 

shpjegohet kjo dukuri? 

Përgjigje: Rritja e temperaturës ul tretshmërinë e gazeve në ujë. Tretshmëria e 

substancave të gazta në ujë është në përpjesëtim të zhdrejtë me temperaturën. 

32

Prandaj oksigjeni largohet nga uji ku ishte tretur duke ulur tretshmërinë e 

oksigjenit në të. 

10. Si shpjegohet që, kur hapet shishja e pijes freskuese, uji duket sikur zien nga 

dalja e flluskave. 

Përgjigje: Tretshmëria e substancave të gazta në ujë është në përpjesëtim të drejtë me 

trysninë. Kur shishja është e mbyllur trysnia është e lartë dhe gazi del në 

sipërfaqe duke zvogëluar tretshmërinë. 

11. Pse nuk duhet të mbahen në vende të ngrohta shishet me pije freskuese? 

Përgjigje: Shishet me pije freskuese nuk mbahen në vende të ngrohta sepse temperatura e 

lartë bën që pijet të humbasin gazin e tretur në të, sepse tretshmëria e gazeve 

ulet me rritjen e temperaturës. 

TEMA 2.10 

VETITË KIMIKE TË BAZAVE 


- përkufizon reaksionet e asnjanësimit; 

- shkruan reaksionet kimike që shprehin vetitë e bazave; 

- harton një hartë me konceptet kryesore mbi bazat. 

Konceptet kryesore: bazë, jon hidroksid, reaksion asnjanësimi, oksid bazik. 

Mjetet: KOH, HCl, fenolftaleinë, Ca (OH) 2 , CuCl 2 , Cu (OH) 2 , gotë kimike, stativ, byretë. 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

METODAT 

MËSIMORE 

“Stuhi” mendimesh në 

grupe 

Të mësuarit me grupe 


NXËNËSVE 

Nxitja e diskutimit 

Të mësuarit bashkëveprues 

5’ 

30’ 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

Punë në grupe dyshe 

Punë me grupet 

eksperte 

PËRFORCIMI 

Diagrami piramidal 

Paraqitja grafike e informacionit 

10’ 



Parashikimi: “Stuhi” mendimesh në dyshe. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë çfarë dinë për bazat, më pas u kërkon të 

krijojnë grupe dyshe, të shkëmbejnë mendimet dhe të shtojnë në listat e tyre edhe 

mendimet e të tjerëve. 

Ndërkohë që nxënësit thonë mendimet e tyre, mësuesi/ja shkuan në dërrasën e zezë. 

- Bazat formohen nga kation metali dhe anion hidroksid OH - . 

- Mbartëse të vetive të bazave janë jonet OH - . 

33

- Bazat përcjellin rrymën elektrike. 

- Lakmuesi në tretësirat bazike merr ngjyrë blu. 

- Baza quajmë ato substanca që në tretësirë ujore rrisin përqendrimin e jonit 

hidroksid (OH - ). 

- Formula e përgjithshme e një baze është M (OH)n. 

Formimi i njohurive: Të mësuarit me këmbime. 

Ndahen nxënësit në katër grupe dhe udhëzohen të lexojnë pjesët e përcaktuara, të 

eksperimentojnë sipas udhëzimeve të tekstit dhe më pas të shkëmbejnë me njëri-tjetrin 

ato që kanë mësuar. 

Çështjet për secilin grup: 

Grupi I: Ç’janë reaksionet e asnjanësimit? Pse letra e lakmuesit ndryshon ngjyrë kur mbi 

hidroksidin e kaliumit shtohet acid klorhidrik? Cili do të jetë reaksioni që ndodh? 

Grupi II: Cili është reaksioni i bashkimit të oksidit të karbonit (IV) me hidroksidin e 

kalciumit? Oksidi i karboni (IV) a është oksid acid? Ç’formon ai në bashkëveprim me bazat? 

Grupi III: Duke eksperimentuar konkludoni mbi afrinë kimike të bazave me kripërat. 

Cilët janë produktet e përftuara? Vrojtoni ndryshimet që ndodhin. 

Grupi IV: Si shpërbashkohen me nxehje hidroksidet e patretshme? Duke eksperimentuar 

konkludoni për produktet që përftohen. Cili është barazimi përkatës për shpërbërjen e 

hidroksidit të bakrit? 

Përforcimi: Diagrami piramidal. 

Nga tema e re e lexuar, mësuesi/ja pyet nxënësit: 

- Cila është çështja që po analizojmë? 

Përgjigje: Vetitë kimike të bazave. 

Nxënësit plotësojnë modelin e përgatitur më parë nga mësuesja sipas grupeve. 

Si vepron? 

1. Po të vendosim një letër lakmuesi në një 

gotë kimike ku kemi hedhur hidroksid kaliumi, 

letra e lakmuesit merr ngjyrë blu. Kur shtojmë 

acid klorhidrik ngjyra e letrës së lakmuesit 

ndryshon sepse ndodh asnjanësimi. 

2. Dioksidi i karbonit, që është oksid acid, ka afri 

kimike për hidroksidin e kalciumit që është bazë. 

3. Gjatë bashkëveprimi të bazave (NaOH) me 

kripërat (CuCl 2 ) vërejmë formimin e hidroksidit 

të bakrit të patretshëm me ngjyrë të kaltër. 

Bazat 

Vetitë kimike 

Çfarë formon? 

1. Bazat veprojnë me acidet dhe formojnë 

kripë dhe ujë, pra japin reaksion 

asnjanësimi. 

KOH + HCl = KCl + H 2 O 

2. Produkti i përftuar nga bashkëveprimi i 

oksideve acid me bazat është kripë dhe ujë. 

Në rastin tonë: 

Ca(OH) 2 + CO 2 = CaCO 3 + H 2 O 

3. Përveç hidroksidit të bakrit formohet edhe 

klorur natriumi sipas barazimit: 

CuCl 2 + 2NaOH = Cu (OH) 2 ↓ + 2 NaCl 

4. Hidroksidet e patretshme me ngrohje 

shpërbëhen në oksidin përkatës dhe ujë. 

4. Nga shpërbërja e hidroksidit të bakrit 

përftohen oksid bakri dhe uji. 

Cu(OH)2 ⎯ nxehtësi ⎯⎯→ 

CuO + H 2 O 

Pas kësaj veprimtarie, përfaqësuesit e grupeve, të ndarë që në veprimtarinë e parë, lexojnë 

plotësimet në diagramet e tyre dhe mësuesi/ja plotëson në tabelën e zezë duke shkëmbyer 

mendime. 

34

Vlerësimi i nxënësit 

Nxënësit vlerësohen për: 

- përvetësimin e njohurive; 

- mënyrën si demonstruan eksperimentet; 

- argumentimin e pyetjeve; 

- paraqitjen grafike. 


1. Hidroksidi i kaliumit fitohet nga: 

a. veprimi i kaliumit me ujin; b. veprimi i oksidit të kaliumit me ujin. 

Shkruani barazimet e reaksioneve kimike. 

Përgjigje: 

a. 2K + 2H 2 O = 2KOH + H 2 

b. K 2 O + H 2 O = 2KOH 

2. Shkruani formulat e oksideve që përftohen nga shpërbërja e këtyre bazave. 

a) Cu(OH) 2; b) Cr(OH) 3 ; c) Fe(OH) 3. 

Bëni emërtimin e tyre. 

Përgjigje: 

a) Cu(OH) 2 ⎯ nxehtësi ⎯⎯→ 

CuO + H 2 O 

hidroksid bakri (II) oksid bakri (II) 

b) 2 Cr(OH) 3 ⎯ nxehtësi ⎯⎯→Cr 2 O 3 + 3H 2 O 

hidroksid kromi (III) oksid kromi (III) 

c) 2Fe(OH) 3 ⎯ nxehtësi ⎯⎯→Fe 2 O 3 + 3H 2 O 

hidroksid hekuri (III) oksid hekuri (III) 

3. Me cilën nga substancat e mëposhtme mund të veprojë hidroksidi i kaliumit KOH? 

a) H 2 SO 4; b) HBr; c) CaO; d) SO 2 ; e) MgSO 4 

Përgjigje: Hidroksidi i kaliumit vepron me H 2 SO 4 , HBr, SO 2 , MgSO 4 . 

2KOH + H 2 SO 4 → K 2 SO 4 + 2H 2 O 

KOH + HBr → KBr + H 2 O 

2KOH + SO 2 → K 2 SO 3 + H 2 O 

2KOH + MgSO 4 → K 2 SO 4 + Mg (OH) 2 

4. Shkruani barazimet për shndërrimet e mëposhtme: 

a. BaO → BaCl 2 → Ba(OH) 2 b. Al → Al 2 O 3 → AlCl 3 → Al(OH) 3 → Al 2 O 3 

c. Cu → CuO → CuSO 4 → Cu(OH) 2 → CuO 

Përgjigje: 

a. BaO + 2HCl = BaCl 2 + H 2 O 

BaCl 2 + 2AgOH = Ba(OH) 2 + 2AgCl↓ 

b. 4Al + 3O 2 = 2Al 2 O 3 

Al 2 O 3 + 6HCl = 2AlCl 3 + 3H 2 O 

AlCl 3 + 3NaOH = Al(OH) 3 ↓ + 3NaCl 

⎯ nxehtësi 

2Al(OH) 3 

c. 2Cu + O 2 = 2CuO 

⎯⎯→ 

Al 2 O 3 + 3H 2 O 

35

CuO + SO 3 = CuSO 4 

CuSO 4 + 2NaOH = Cu(OH) 2 ↓ + Na 2 SO 4 

⎯ nxehtësi 

⎯⎯→ 

Cu(OH) 2 

CuO + H 2 O 

5. Plotësoni barazimet: 

a. Zn(OH) 2 → ZnO + ? b. Cr(OH) 3 → Cr 2 O 3 + ? 

c. Mg(OH) 2 + ? → MgCO 3 + H 2 O d. Mg(OH) 2 + CO 2 → ? + H 2 O 

Përgjigje: 

a. Zn(OH) 2 = ZnO + H 2 O b. 2Cr(OH) 3 = Cr 2 O 3 + 3H 2 O 

c. Mg(OH) 2 + H 2 CO 3 = MgCO 3 + 2H 2 O d. Mg(OH) 2 + CO 2 = MgCO 3 + H 2 O 

6. Sa gramë natrium Na duhet të veprojë me ujin H 2 O për të përftuar 80 gramë 

hidroksid natriumi NaOH? 

Zgjidhje: 

Të dhënat: 

Reaksioni: 

m Na = ? 2Na + 2H 2 O = 2NaOH + H 2 

m NaOH = 80 g 2 mol 2 mol 2 mol 1 mol 

Ar Na = 23 

Ndërtojmë përpjesëtimin 

M NaOH = 40g/mol 

2⋅ 

23gNa 

xgNa 

= 

2⋅ 

40gNaOH 

80gNaOH 

x = 46 g Na 

7. Sa gramë hidroksid hekuri (II) Fe(OH) 2 duhet për të përftuar 7.2 g oksid hekuri (II) 

FeO? 

Zgjidhje: 

Të dhënat: 

Reaksioni: 

m Fe(OH)2 = ? Fe(OH) 2 ⎯ nxehtësi ⎯⎯→ 

FeO + H 2 O 

M FeO = 7.2 g 1 mol 1 mol 1 mol 

M Fe(OH)2 = 90g/mol 

1⋅90gFe( 

OH) 

2 

xgFe( OH) 

2 

= 

1⋅72gFeO 

7.2gFeO 

M FeO = 72 g/mol x = 9 g Fe(OH) 2 

8. Sa mole përmbahen në: a) 80 g hidroksid natriumi; b) 5.8 g hidroksid magnezi 

Mg(OH) 2 ; c) 14.8 g hidroksid kalciumi Ca(OH) 2 ? 

Përgjigje: 

m 

n = M 

⎧mNaOH 

= 80g 

a) ⎨ 

⎩MNaOH 

= 40g 

/ mol 

⎧mMg( 

OH) 

2 

= 5.8g 

b) ⎨ 

⎩MMg( 

OH) 

2 

= 58g 

/ mol 

⎧mCa( 

OH ) 

2 

= 14.8g 

c) ⎨ 

⎩MCa( 

OH ) 

2 

= 74gr 

80g 

n = 

= 2 mol NaOH 

40g 

/ mol 

n = 

n = 

5.8g 

= 0.1 mole Mg(OH) 2 

58g 

/ mol 

14.8g 

= 0.2 mole Ca(OH) 2 

74g 

/ mol 

36

TEMA 3.6 

SQUFURI 


- përshkruan karakteristikat e squfurit si element i grupit VI A ; 

- shpjegon vetitë e squfurit si jometal; 

- harton një grafik informues për konceptet bazë. 

Konceptet kryesore: : jometal, element elektronegativ, veti oksiduese, oksid acid, 

elektron valentor, afria për elektronin, acid. 

Mjetet: tabela periodike, dërrasa e zezë. 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

METODAT 

MËSIMORE 

D.D.M 


NXËNËSVE 

Diskutim 

5’ 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

Çdo nxënës 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

D.D.M 

Diskutim 

30’ 

Çdo nxënës 

PËRFORCIMI 

Hartë koncepti 

Përmbledh materialet bazë 

10’ 

Çdo nxënës 


Parashikimi: Di/Dua të di/Mësova 

Në tabelën e ndërtuar me tri kolona - Di/Dua të di/Mësova - nxënësve u jepen udhëzime 

për të plotësuar rubrikën “Di”, duke i evokuar informacionet e njohura, si element i grupit 

VI A , shtresë elektronike, veti oksiduese, elektron valentor. 

Ndërkohë mësuesi/ja punon në dërrasën e zezë. 


- Squfuri është element i grupit VI A . 

- Simboli squfurit është S. 

- Shtresat elektronike të S: 2, 8, 6. 

- Ka 6 e - valentorë. 

- Formon anion me 2 ngarkesa negative S 2- 

- Elektronegativ. 

- Shfaq valenca të ndryshme 

Formimi i njohurive: Di/ Dua të di/ Mësova 


1. Squfuri është element i grupit VI A . 

2. Simboli squfurit është S. 

3. Shtresat elektronike të S: 2, 4, 6. 

1. Cila është gjendja në natyrë e S? 

2. Cilat janë vetitë fizike të S? 

3. Pse S ka disa valenca? 

37

4. Ka 6 e - valentorë. 

5. Formon anion me 2 ngarkesa 

negative S 2- 

6. Elektronegativ. 

7. Shfaq valenca të ndryshme 

4. A ka ndryshime karakteri oksidues i 

squfurit nga ai i oksigjenit? 

5. A jep S po ato reaksione kimike që 

jep oksigjeni me metalet, jometalet? 

6. Ç’lloj oksidesh formon squfuri? 

7. Ç’lloj acidesh formojnë oksidet e tij 

me ujin? 

Më pas plotësohet rubrika “Mësova”. 


1. Squfuri është element i 

grupit VI A . 

2. Simboli squfurit është S. 

3. Shtresat elektronike të S: 2, 

8, 6. 

1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p 4 

4. Ka 6 e - valentorë. 

5. Formon anion me 2 ngarkesa 

negative S 2- 

6. Elektronegativ. 

7. Shfaq valenca të ndryshme 

1. Cila është gjendja në natyrë 

e S? 

2. Cilat janë vetitë fizike të S? 

3. Pse S ka disa valenca? 

4. A ka ndryshime karakteri 

oksidues i squfurit nga 

oksigjeni? 

5. A jep S po ato reaksione 

kimike që jep oksigjeni me 

metalet, jometalet? 

6. Ç’lloj oksidesh formoi 

squfuri? 

7. Ç’lloj acidesh formojnë 

oksidet e tij me ujin? 

Përforcimi: Hartë koncepti. 

Nxënësit hartojnë hartën e koncepteve që mësuan. 

1. Mësova elektronet 

valentore, numrin e oksidimit 

dhe strukturën e jonit. 

2. Squfuri është jometal më 

pak tipik se oksigjeni. 

3. Squfuri ka veti oksiduese 

më të dobëta se oksigjeni. 

4. Oksidet e tij kanë veti të 

oksideve acide. 

5. Tretësirat ujore të tij 

formojnë acide. 

6. Në natyrë gjendet i lirë dhe 

i lidhur. 

7. Mësova vetitë fizike dhe 

vetitë kimike të squfurit. 

I ngurtë, me 

ngjyrë të 

verdhë 

Shtresat 

elektronike 

2, 8, 6. 

6 elektrone 

valentorë. 

Oksidet SO 2 , 

SO 3 formojnë 

acidet H 2 SO 3 , 

H 2 SO 4 

S 

jometal 

Shfaq 

valencat 

II, IV, VI 

Formon 

okside acide 

SO 2 , SO 3 

Ka veti 

oksiduese 

Formon jonin 

S 2- 

38

Vlerësimi i nxënësit 

Nxënësit vlerësohen për: 

- kontributin që japin në punën me grupe; 

- argumentin që përdorin për shpjegimin e vetive; 

- përdorimin e koncepteve, faktorëve; 

- diskutimin dhe informacionin. 


1. Bëni krahasimin e vetive të squfurit S me oksigjenin O. 

Përgjigje: Squfuri dhe oksigjeni kanë strukturë të shtresës së jashtme të njëjtë, kanë 6e - . 

- Squfuri shfaq valencën II, IV, VI, ndërsa oksigjeni vetëm II. 

- Squfuri ka veti oksiduese më të dobëta se oksigjeni. 

- Squfuri është më pak jometal se oksigjeni. 

- Jonet kanë ngarkesë -2, S 2- , O 2- . 

- Molekula e oksigjenit O 2 është dyatomike, e squfurit S 8 është tetëatomike. 

2. Si gjenden në natyrë squfuri S dhe oksigjeni O 2 ? 

Përgjigje: oksigjeni dhe squfuri gjenden në natyrë në gjendje të lirë ose në trajtë 

përbërjesh. Oksigjeni në gjendje të lirë ndodhet në trajtë O 2 , O 3 në trajtë 

përbërje tek H 2 O, mineralet, oksidet, kripërat. Squfuri gjendet si galena PbS, 

blenda ZnS, piriti FeS 2 , gipsi CaSO 4 ; 2H 2 O. 

3. Si bëhen kalimet: S → SO 2 → H 2 SO 3 → K 2 SO 3 ? 

Përgjigje: S + O 2 = SO 2 

SO 2 + H 2 O = H 2 SO 3 

H 2 SO 3 + 2KOH = K 2 SO 3 + H 2 O↑ 

4. Gjej valencën e squfurit në përbërjet H 2 S, SO 3 , SO 2 , K 2 S. 

I II VI II IV III I II 

Përgjigje: H 2 

S ; S O 3 

; S O 2 ; K 2 

S 

5. Sa mole oksigjen O 2 nevojiten për djegien e 6.4 squfur S? 

Përgjigje: 

Të dhëna: 

Reaksioni: 

n O2 = ? S + O 2 = SO 2 

m S = 6.4 g 

1 mol 1 mol 1 mol 

Ar S = 32 

Zgjidhje: 

- Gjej numrin e moleve të S që përmbahen në 6.4 g S. 

m 6.4g 

n = = 

= 0.2 mole S 

M 32g 

/ mol 

Ndërtojmë përpjesëtimin: 

1molS 0.2molS 

= x = 0.2 mol O 2 

1molO2 

xmolO2 

6. Elementet Na, Ba, Ca, Al i kanë valencat I, II, II, III. Shkruaj formulat e 

komponimeve që jep squfuri me to. 

Përgjigje: Na 2 S, BaS, CaS, Al 2 S 3 . 

39

TESTI 1 

1. Pohimi jo i saktë për tretësirat është: 

a. tretësira është përzierje homogjene; 

b. përbëhet nga tretësi dhe substanca e tretur; 

c. formohet nga dy substanca që nuk treten te njëra-tjetra. 

2. Pohimi është i vërtetë (V) apo i gabuar (G)? 

Në një tretësirë: 

a. tretësi ndodhet në sasi më të vogël se substanca e tretur; 

b. substanca e tretur mund të jetë më shumë se një; 

c. substanca e tretur ndodhet vetëm në një gjendje fizike; 

d. tretësi ka të njëjtën gjendje fizike si tretësirë. 

3. Tretësira është e ngopur kur: 

a. përmban sasi të madhe substance të tretur; 

b. tret akoma substancë; 

c. nuk tret më substancë në një sasi tretësi; 

d. përmban sasi të vogël të substancës së tretur. 

4. Tretësira është e holluar kur: 

a. përmban sasi të vogël substance të tretur; 

b. nuk tret akoma substancë; 

c. përmban sasi të madhe substance të tretur. 

5. Sasia e substancës së tretur në 250 g tretësirë 8% është: 

a. 40 g; b. 20 g; c. 30 g; d. 60 g. 

(1 pikë) 

(1 pikë) 

(1 pikë) 

(1 pikë) 

(2 pikë) 

6. Sasia e ujit që nevojitet për të përftuar 300 g tretësirë 10% është: 

a. 250 g; b. 210 g; c. 270 g; d. 130 g. 

(2 pikë) 

7. Një tretësirë e klorurit të natriumit NaCl me vëllim 400 ml, dendësi 1.2 g/ml dhe 

përqendrim 15% përmban substancë të tretur me masë: 

a. 36 g; b. 72 g; c. 144 g; d. 18 g. 

(3 pikë) 

8. Masa e ujit që përmban tretësira e hidroksidit të kaliumit KOH me përqendrim 

7%, vëllim 800 ml e dendësi 1.15 g/ml është: 

a. 855.6 g; b. 85.56 g; c. 64.4 g; d. 171.12 g. 

(3 pikë) 

9. Numri i moleve në tretësirën 0.2 M të hidroksidit të kalciumit Ca(OH) 2 në 3 l të 

saj është: 

a. 0.3 mole; b. 0.6 mole; c. 0.9 mole; d. 0.15 mole. 

(2 pikë) 

10. Përqendrimi molar i tretësirës së acidit fosforik H 3 PO 4 që përmban 33.2 g në 2 l 

të saj është: 

a. 0.4 M; b. 0.2 M; c. 0.1 M; d. 2 M. 

(3 pikë) 

40

11. 17.4 g substancë ndodhen në 1.5 l tretësirë 0.2 molare. Masa molare e substancës 

është: 

a. 98 g/mol; b. 101 g/mol; c. 58 g/mol; d. 120 g/mol. 

(2 pikë) 

12. Masa e substancës së tretur në 500 ml tretësirë klorur zinku ZnCl 2 0.3 M është: 

a. 20.4 g; b. 40.8 g; c. 60 g; d. 120 g. 

(3 pikë) 

13. Përzihen 200 g tretësirë 2% me 500 g tretësirë 8% të hidroksidit të natriumit 

NaOH. Tretësira e përftuar e ka përqendrimin: 

a. 5%; b. 6.28%; c. 8%; d. 6% 

(3 pikë) 

14. 1.2 l tretësirë 0.1 M NaOH përzihen me 900 ml tretësirë 0.2 M NaOH. 

Përqendrimi molar i tretësirës së përftuar është: 

a. 0.3 M; b. 0.28 M; c. 0.14 M; d. 1.4 M 

(3 pikë) 

15. Sasia e hidroksidit natriumit NaOH që vepron me 300 g tretësirë 2% të acidit 

klorhidrik të HCl është: 

a. 13 g; b. 20 g; c. 6.57 g; d. 13.15 g. 

(3 pikë) 

Nota 4 5 6 7 8 8 10 

Pikët 0-10 11-15 16-19 20-23 24-26 27-30 31-34 

41

TESTI 2 

1. Molekula e oksidit bazik është e ndërtuar nga: 

a. kation metal dhe anion mbetje acide; 

b. jometal dhe oksigjen; 

c. metal dhe oksigjen; 

d. kation metal dhe anion hidroksil. 

2. Gjatë djegies së jometalit me oksigjenin formohet: 

a. acid; b. oksid bazik; c. oksid acid; d. kripë. 

3. Karakteristikë e elektroliteve është: 

a. përcjellshmëria elektrike; b. përcjellshmëria elektronike; c. përcjellshmëria termike. 

4. Vetitë e përbashkëta të bazave shpjegohen: 

a. nga prania kationit të metaleve; c. nga prania e anionit hidroksil; 

b. nga ngarkesa e kationit; d. nga numri i anioneve hidroksil. 

5. Gjatë procesit të shpërbashkimit molekula elektrolitit ndahet në: 

a. atome; c. elektrone dhe protone; 

b. molekula; d. jone me ngarkesa të kundërta elektrike. 

6. Gjatë reaksionit të asnjanësimit ndodh bashkëveprimi ndërmjet: 

a. oksid bazik + oksid acid; c. bazë + kripë; 

b. acid + kripë; d. acid + bazë. 

7. Përbërja me formulë të përgjithshme H n XO m shpreh: 

a. oksid acid; b. hidracid; c. oksiacid; d. kripë; e. bazë. 

8. Reaksioni që nuk mund të ndodhë është: 

a. HCl + CaO → c. HCl + Zn → 

b. HCl + NaCl → d. HCl + KOH → 

9. Vlera e pH=6 shpreh që tretësira është: 

a. acid i fortë; b. bazë e fortë; c. acid i dobët; d. bazë e dobët. 


Në një tretësirë mjedisi është bazik kur përqendrimi i joneve H + është ........................... 

se përqendrimi i joneve .............................. 

11. Oksidi i aluminit Al 2 O 3 nuk vepron me: 

a. H 2 O; b. HNO 3 ; c. CO 2 ; d. H 2 SO 4 

12. Reaksioni që ndodh është: 

a. Na 2 SO 4 + H 2 SO 4 → c. Na 2 SO 4 + CaO → 

b. Na 2 SO 4 + Na 3 PO 4 → d. Na 2 SO 4 + BaCl 2 → 

42

13. Reaksioni HCl + KOH → KCl + H2O është: 

a. reaksion sinteze; c. reaksion asnjanësimi; 

b. reaksion precipitimi; d. reaksion shpërbërjeje. 

14. Tretësira e acidit nitrik HNO 3 e ka pH=3. Përqendrimi joneve hidrogjen [H + ] dhe 

i joneve hidroksid [OH + ] do të jetë: 

a. [H + ] = 10 -3 dhe [OH + ] = 10 -3 b. [H + ]= 10 -11 dhe [OH + ] = 10 -11 

c. [H + ] = 10 -3 dhe [OH + ] = 10 -11 d. [H + ] = 10 -11 dhe [OH + ] = 10 -3 

15. Sasia më e madhe e hidrogjenit H 2 përftohet kur veprojnë me ujin H 2 O: 

a. 3 mole Na; b. 1.5 mole K; c. 2.5 mole Ca. 

16. Masa e acidit sulfurik H 2 SO 4 që vepron me 200 ml tretësirë 0.2 M hidroksid 

natriumi NaOH do të jetë: 

a. 3.92 g; b. 1.96 g; c. 0.98 g; d. 2. 94 g. 

17. Numri i moleve të nitratit natriumit NaNO 3 që veprojnë me 300 ml tretësirë, 2% 

acid fosforik H 3 PO 4 me dendësi 1.2 g/ml do të jetë: 


43

TESTI 3 

1. Për metalet e grupit I A pohim i gabuar është: 

a. kanë një elektron në shtresën e jashtme; 

b. kur japin elektronin shndërrohen në kation me një ngarkesë pozitive; 

c. formojnë okside acide; 

d. janë metale tepër aktivë. 

2. Pohim i saktë është: 

a. kalciumi është metal më pak aktiv se zinku; 

b. kalciumi është metal më pak aktiv se hekuri; 

c. kalciumi është më aktiv se kromi; 

d. kalciumi është më pak aktiv se kaliumi. 

3. Alumini shfaq veti: 

a. metalike; b. jo metalike; c. amfotere; d. asnjanëse. 

4. Pohimi i gabuar për elementet e grupit VII A është: 

a. quhen halogjenë; 

b. kanë 7 elektrone në shtresën e jashtme; 

c. marrin një elektron;. 

d. molekulat e tyre janë njëatomike. 

5. Në cilin rast janë renditur vetëm jometale: 

a. K, Ca, Mg, F, P c. N, C, O, Si, Cl 

b. I, S, Ba, Al, Fe d. Cr, Cu, Br, N, Li 

6. Pohimi i gabuar është: 

a. metalet përcjellin rrymën elektrike; 

b. metalet përcjellin nxehtësinë; 

c. metalet janë në tri gjendje fizike: të ngurtë, të lëngët dhe të gaztë; 

d. metalet petëzohen, telëzohen. 

7. Pohimi i gabuar për jodin: 

a. është në gjendje të ngurtë; b. sublimohet; 

c. ka 7 elektrone në shtresën e jashtme; d. zhvendos fluorin nga kripërat e tij. 

8. Pohim i saktë për azotin: 

a. molekula e azotit është njëatomike; 

b. azoti ndihmon djegien; 

c. molekula e tij është e paqëndrueshme; 

d. 4/5 e vëllimit të ajrit është azot. 

9. Pohim i gabuar për jometalet: 

a. kanë 4-7 elektrone në shtresën e jashtme; 

b. formojnë anione; 

c. me oksigjenin formojnë okside acide; 

d. janë në tri gjendje: të ngurtë, të gaztë e të lëngët; 

e. përcjellin mirë rrymën elektrike. 

44

10. Pohim i saktë për oksigjenin: 

a. molekula e oksigjenit është njëatomike; 

b. nuk ndihmon djegien; 

c. është më pak aktiv se squfuri; 

d. 1/5 e vëllimit të ajrit është oksigjen. 


a. Na + H 2 O → Ca + H 2 O → 

b. Li + H 2 O → Cr + H 2 O → 

12. Reaksioni që ndodh është: 

a. Cr 2 O 3 + H 2 O → K 2 O + H 2 O → 

b. CuO + H 2 O → Fe 2 O 3 + H 2 O → 

13. Kur digjen 18.06 10 23 molekula magnez, numri i moleve oksigjen që nevojiten 

është: 

a. 2.5 mole; b. 1.5 mole; c. 3 mole; d. 1 mol. 


a. NaI + Cl 2 → c. NaCl + I 2 → 

b. NaBr + Cl 2 → d. NaI + Br 2 → 

15. Vëllimi i oksigjenit që nevojitet për djegien e 6.2 g fosfor është: 

a. 22.4 l; b. 11.2 l; c. 5.6 l; d. 4.48 l. 

16. Përqindja më e lartë e oksigjenit gjendet te: 

a. N 2 O 5 ; b. N 2 O 3 ; c. NO 2 ; d. NO 

17. Masa e 8 moleve fosfor është 248 g. Masa molare e fosforit është: 

a. 62g/mol; b. 31g/mol; c. 15.5 g/mol; d. 15g/mol. 

18. Sasia më e madhe e oksigjenit ndodhet në: 

a. 2 mole Fe 2 O 3 ; b. 4 mole Na 2 O; c. 0.5 mole N 2 O 5 ; d. 1.3 mole SO 3 . 

19. Kur vepron kalciumi Ca me 300 g tretësirë acid klorhidrik HCl 12% vëllimi i 

hidrogjenit që çlirohet është: 

a. 5.67 l; b. 22.08 l; c. 11.04 l; d. 22.7 l 

45


KIMIA 9 






Detyrë kontrolli DK 2 orë 


46

Nr. Kapitulli Orë Temat Synimet e programit Substancat 

1 Energjia 1 Energjia dhe barazimet kimike • Njohja dhe kuptimi i •Materiale të 

2 Barazimet 

termokimike 

2 Reaksionet ekzo dhe 

endotermike 

koncepteve kryesore të 

kapitullit. 

grumbulluara nga 

burime të ndryshme 

3 3 orë 

(2 T, 1 detyrë 

eksperimentale) 

3 Detyrë eksperimentale “Efekti 

termik në reaksionet kimike” 

• Formimi i shprehive 

teorike dhe praktike, 

përdorimi i tyre në 

informacioni. 

Substanca: Ca, CaO, 

NH 4 Cl 

4 1 Kuptimi mbi numrin e oksidimit 

Reaksionet 

(n.o) 

5 redoks 2 Rregullat për caktimin e n.o. 

6 7 orë 3 Njehsimi mbi n.o. 

7 (5T, 1U, 1 PL) 4 Reaksionet e oksido-reduktimit 

8 5 Caktimi i koeficienteve në 

reaksionet redoks 

9 6 P. lab. “Reaksionet redoks” 

10 

7 Ushtrime 

11 1 Elementi galvanik 

12 Elektrokimia 2 Radha e aktivitetit të metaleve 

13 9 orë 3 Bateritë 

14 (6T, 1U, 1PL, 4 Elektroliza 

15 1DK) 5 Shembuj elektrolize 

16 6 Elektroliza me anodë të 

tretshme 

17 

7 Ushtrime 

zgjidhjen e ushtrimeve. 

• Njohja me konceptet 

n.o. oksidim, reduktim, 

substancë oksiduese, sub. 

reduktuese. 

• Zbatimi i rregullave për 

njehsimin e n.o. 

• Argumentimi i procesit 

të oksidimit dhe 

reduktimit. 

• Zbatimi i rregullave në 

vendosjen e koeficienteve 

në reaksionet redoks. 

• Njohja me ndërtimin e 

elementit galvanik, 

elektrolizierit. 

• Përcaktimi i barazimeve 

elektrodike dhe reaksionit 

të përgjithshëm. 

• Zbatimi i rregullave të 

shkarkimit të joneve në 

lk d 

• Tabelë mbi vlerat 

E N të disa elementeve 

• Tabelë mbi n.o. të 

joneve të thjeshta dhe 

të përbëra 

Substanca: Cu, Zn, 

CuSO 4 , CuCl 2 , Al. 

• Elektrolizier 

përcjellësa, aparat i 

përcjellshmërisë 

elektrike, voltametër. 

Substanca CuSO 4 , 

ZnSO 4 , Cu, Zn. 

• Tabelë mbi vlerat e 

potencialeve 

lk dik d d 

47

18 8 P. lab. “Elektroliza e ujit” 

19 9 Bateritë dhe dëmet e tyre në 

mjedis 

20 


Orë e lirë 

21 1 Objekti i kimisë organike 

22 Përbërjet 

organike, 

2 Elementet përbërëse të 

përbërjeve organike 

23 hidrokarburet 

18 orë 

3 Lidhjet kimike në përbërjet 

organike 

24 (14T, 2PL, 1U, 

1DK) 

4 Formulat molekulare dhe të 

strukturës 

25 5 Hidrokarburet e ngopura, 

2 orë të lira 

alkanet 

26 6 Hidrokarburet e ngopura me 

varg të degëzuar. 

27 7 Gatitja. Vetitë kimike të 

alkaneve 

28 8 P. lab. “Gatitja dhe vetitë e 

metanit” 

29 9 Hidrokarburet e pangopura – 

alkanet 

30 10 Vetitë fizike dhe kimike të 

alkeneve 

31 11 Alkinet, struktura dhe emërtimi 

32 12 Vetitë kimike të alkineve. 

33 13 Ushtrime 

34 

14 P. lab. “Gatitje dhe vetitë kimike 

të alkeneve, alkineve” 

elektroda. 

• Krahasimi i elementit 

galvanik dhe elektrolizës. 

• Njohja me zbatimet 

praktike të elementit 

galvanik dhe elektrolizës. 

•Evidentimi i elementit 

karbon përbërës i 

përbërjeve organike. 

• Klasifikimi i 

hidrokarbureve sipas: 

a)skeletit karbonik; b) 

llojit të lidhjeve në 

molekulën e tyre. 

• Njehsimi i rregullave 

për emërtimin e alkaneve, 

alkeneve, alkineve. 

•Krahasimi i vetive fizike 

të hidrokarbureve. 

•Përcaktimi i tipeve të 

reaksioneve kimike 

karakteristike për klasat e 

hidrokarbureve. 

• Njehsimi i rëndësisë 

praktike të 

hidrokarbureve. 

•Edukimi i edukatës 

qytetare për ruajtjen e 

mjedisit nga ndotja. 

elektrodike standarde. 

• Modele baterish. 

48

35 15 Nafta dhe gazi natyror 

36 16 Ndotja e mjedisit – shkatërrimi i 

Orë e lirë 

shtresës së ozonit 

37 17 Arenet – benzeni 

38 18 Arenet policiklike 

39 19 Përsëritje 

40 Orë e lirë 20 Detyrë kontrolli 

41 1 Alkoolet – struktura, emërtimi 

42 Përbërjet 2 Vetitë fizike të alkooleve 

43 organike që 3 Përfaqësues të alkooleve, eteret 

44 përmbajnë 4 Alkoolet aromatike, fenolet 

45 oksigjen 5 P. lab. “Vetitë e alkooleve e 

23 orë 

fenoleve 

46 (18T, 2U, 3PL) 6 Alkanalet dhe alkanonet 

47 7 Vetitë e alkanaleve 

48 8 Vetitë e alkanoneve 

49. 9 Ushtrime mbi emërtimin e 

alkanaleve e alkanoneve 

50 10 P. lab. “Vetitë e alkanaleve dhe 

alkanoneve” 

51 11 Acidet karboksilike, struktura, 

emërtimi 

52 12 Vetitë e acideve karboksilike 

53 13 Përfaqësues të acideve 

karboksilike 

54 14 Esteret 

55 15 Lyrat, ngurtësimi i lyrave. 

56 

16 Sapunët – detergjentet dhe 

• Evidentimi i grupit 

funksionor përgjegjës për 

vetitë fiziko-kimike të 

përbërjes. 

•Listimi i grupeve 

funksionore sipas klasave 

të përbërjeve organike. 

•Njehsimi i rregullave për 

emërtimin sistematik të 

klasave të përbërjeve 

organike. 

•Njehsimi i vetive fizike 

të përbërjeve organike. 

• Interpretimi i vetive 

kimike të klasave të 

përbërjeve organike të 

oksigjemave. 

•Tabela mbi 

parametrat fizike të 

përfaqësuesve të 

alkooleve, 

aldehideve, ketoneve, 

acideve karboksilike. 

Substanca: C 2 H 5 OH, 

C 6 H 5 OH, NaOH, Na, 

dëftues, Cu, 

Ag(NH 3 ) 2 OH, 

NH 4 OH, AgNO 3 , 

CH 3 -C-CH 3 , 

║ 

O 

I 2 (u), CH 3 COOH, 

Mg, CaO, NaHCO 3 , 

C 6 H 6 , C 2 H 5 -OC 2 H 5 , 

Vaj ushqimor, acid 

oleik, dhjamë derri. 

49

ndotja e mjedisit prej tyre 

57 17 P. lab. “Vetitë e lyrave – gatitja 

e sapunit” 

58 18 Lidhja gjinore ndërmjet 

hidrokarbureve, alkooleve dhe 

aldehideve, ketoneve, acideve 

karboksilike 

59 19 Ushtrime mbi acidet 

karboksilike dhe eteret 

60 20 Përsëritje 

61 21 Detyrë kontrolli 

62 22 Karbohidratet – monosakaridet 

63 Orë e lirë 23 Disakaridet – polisakaridet 

64 Orë e lirë 24 Përbërjet e azotuara. 

Aminoacidet. Struktura dhe 

emërtimi 

65 25 Peptidet. Roli i proteinave në 

jetë 

66-67 

Orë e lirë 

26-27 Konkurs tematik 

Orë e lirë 

68-69 28-29 Vizitë në rafinerinë e naftës në 

Orë e lirë 

Ballsh. 

70 

30 Bisedë e lirë “Ne dhe mjedisi” 

•Argumentimi i lidhjeve 

gjinore midis klasave të 

përbërjeve organike 

nëpërmjet reaksioneve 

kimike. 

•Eksperimentimi i vetive 

kimike të klasave të 

përbërjeve organike. 

•Interpretimi i rolit të 

rëndësishëm të përbërjeve 

organike (lyrave, 

karbohidrateve, 

proteinave) për jetën e 

njeriut. 

50

Kapitulli I 

Energjia. Barazimet termokimike 


OBJEKTIVAT MËSIMORE 


1. Konkretizon me anë të shembujve harxhimin e energjisë për të kryer punë. 

2. Dallon energjinë kinetike nga energjia potenciale. 

3. Përkufizon energjinë e brendshme. 

4. Dallon reaksionet endotermike nga reaksionet ekzotermike. 

5. Shkruan barazime të thjeshta termokimike. 


1. Interpreton reaksionet e djegies si burime të energjisë kimike. 

2. Interpreton reaksionet endotermike dhe reaksionet ekzotermike. 

3. Dallon barazimin kimik nga barazimi termokimik. 

4. Bën ndryshimin e efektit kimik në reaksionet endotermike nga reaksionet ekzotermike. 


1. Interpreton nxehtësinë që thithet ose që çlirohet në një reaksion si ndryshim i 

energjisë së produkteve dhe reaktantëve. 

2. Interpreton parimin e ruajtjes dhe shndërrimit të energjisë. 

3. Bën interpretimin molar në barazimet termokimike. 

4. Analizon eksperimentalisht vlerat e efektit energjetik (∆H) të reaksioneve kimike. 

Kapitulli II 

Reaksionet e oksido-reduktimit 



1. Dallon një reaksion redoks nga një reaksion jo redoks. 

2. Përkufizon termin numër oksidimi. 

3. Njeh rregullat për përcaktimin e numrit të oksidimit. 

4. Përcakton numrat e oksidimit në përbërjet dyjare. 

5. Barazon reaksione redoks të thjeshta. 


1. Bën dallimet midis valencës së një elementi dhe n.o. të tij. 

2. Interpreton n.o. të një elementi në një përbërje dhe lidhjet që realizon ai në këtë përbërje. 

3. Përcakton n.o. në përbërjet dyjare dhe trejare. 

4. Shkruan barazimet elektronike të një reaksioni kimik. 

5. Bën ndryshimin midis procesit të oksidimit dhe procesit të reduktimit në termat e 

ndryshimit të n.o. 

6. Trajton ndryshimin midis substancave oksiduese dhe substancave reduktuese në 

termat e dhënies dhe marrjes së elektroneve. 

7. Rregullon koeficientet në reaksionet redoks me metodën e ndryshimit të numrit të 

oksidimit. 

51

52 


1. Analizon dallimet ndërmjet: valencës, ngarkesës dhe n.o. të një elementi. 

2. Përkufizon agjentin oksidues dhe agjentin reduktues në një reaksion redoks. 

3. Argumenton unitetin dhe të kundërtat e procesit të oksidimit dhe të reduktimit. 

4. Përcakton agjentët oksidues dhe reduktues në një reaksion redoks. 

5. Interpreton në kontekstin molar një barazim redoks. 

6. Analizon dukuritë e vërejtura në eksperimentet e reaksioneve redoks. 

7. Komenton proceset redoks që ndodhin në natyrë. 

Kapitulli III 

Elektrokimia 



1. Përshkruan objektin e elektrokimisë si degë të kimisë që studion përdorimin e 

reaksioneve kimike për përftimin e rrymës elektrike dhe anasjelltas. 

2. Njeh radhën e aktivitetit të metaleve. 

3. Njeh termat: qarku i jashtëm, qarku i brendshëm, elektrodë, elektrolizier, përcjellës etj. 

4. Paraqet sistematikisht një element galvanik. 

5. Njeh funksionin e elementit galvanik. 

6. Përshkruan elektrolizierin – ndërtimin e tij. 

7. Njeh llojet e baterive dhe përdorimet e tyre. 

8. Bën dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet elementit galvanik dhe elektrolizës. 


1. Interpreton radhën e aktivitetit të metaleve. 

2. Bën dallimin midis vetive reduktuese të metalit dhe vetive oksiduese të jonit të tij. 

3. Shkruan barazimet elektrodike që ndodhin gjatë funksionimit të elementit galvanik. 

4. Përcakton drejt lëvizjen e elektroneve dhe të joneve gjatë funksionimit të elementit 

galvanik. 

5. Interpreton ndryshimin e masës së elektrodave gjatë funksionimit të elementit 

galvanik. 

6. Dallon elektrolizën me elektroda inerte dhe anodë të tretshme. 

7. Njeh rregullat e shkarkimit të joneve gjatë elektrolizës së tretësirave ujore. 

8. Përshkruan barazimet elektrodike dhe reaksionin e përgjithshëm gjatë elektrolizës. 

9. Krahason elektrolizën e një elektroliti në gjendje të shkrirë dhe në tretësirën ujore të tij. 

10. Zgjidh ushtrime e problema mbi anën sasiore të elektrolizës dhe elementit galvanik. 


1. Konkludon mbi vetitë reduktuese të metaleve, duke u nisur nga radha e aktivitetit të tyre. 

2. Realizon ndërtimin dhe funksionimin e një elementi galvanik. 

3. Vlerëson rrezikun mjedisor që sjell hedhja në mjedis e baterive të konsumuara. 

4. Parashikon produktet e elektrolizës së një tretësire ujore të një kripe. 

5. Argumenton ngjashmërinë dhe ndryshimet ndërmjet elektrolizës dhe elementit 

galvanik. 

6. Përshkruan përdorimet e elektrolizës për veshje elektrolitike, për përftimin e 

metaleve aktive. 

7. Realizon elektrolizën e tretësirës ujore të klorurit të bakrit ose elektrolizën e ujit. 

8. Interpreton nga ana cilësore dhe nga sasiore elementin galvanik dhe elektrolizën.

Kapitulli IV 

Kimia organike 



1. Kupton përbërjet organike si përbërje të karbonit. 

2. Liston elementet përbërëse të përbërjeve organike. 

3. Dallon përbërjet inorganike nga ato organike. 

4. Njeh strukturën elektronike të atomit karbon. 

5. Dallon formulat molekulare nga formulat e strukturës. 

6. Klasifikon hidrokarburet sipas llojit të lidhjeve. 

7. Jep kuptimin mbi alkanet, formulën e përgjithshme të tyre. 

8. Njeh rregullat për emërtimin e alkaneve. 

9. Jep kuptimin mbi radikalet, dukurinë e izomerisë dhe përbërjet izomere. 

10. Ndërton dhe emërton formulat e alkaneve. 

11. Ndërton dhe emërton izomerët e vargut dhe izomerët e pozicionit. 

12. Shkruan reaksionet e zëvendësimit të alkaneve. 

13. Liston vetitë fizike të alkaneve. 

14. Shkruan formulën e përgjithshme të alkeneve, alkineve dhe areneve. 

15. Dallon lidhjet midis atomeve karbon tek alkenet dhe alkinet. 

16. Shkruan dhe emërton saktë alkenet dhe alkinet sipas rregullave të emërtesës. 

17. Shkruan saktë formulën e strukturës së benzenit. 

18. Liston vetitë fizike të alkeneve, alkineve dhe benzenit. 

19. Përkufizon reaksion adicioni, eliminimi, polimerizimi. 

20. Trajton vetitë kimike të benzenit. 

21. Njeh hidrokarburet aromatike policiklike. 

22. Liston përbërësit e naftës. 

23. Njihet me efektet negative të ndotjes së mjedisit nga nafta dhe produktet e saj. 


1. Njeh parimet bazë mbi të cilat mbështetet kimia e përbërjeve të karbonit. 

2. Dallon përbërjet me strukturë vargore dhe me strukturë ciklike. 

3. Shkruan formulat molekulare duke u nisur nga formulat e strukturës dhe anasjelltas. 

4. Argumenton formulat e përgjithshme për alkanet, alkenet dhe alkinet. 

5. Emërton saktë alkanet, alkenet, alkinet me vargje të degëzuara. 

6. Interpreton serinë homologe të alkaneve, alkeneve dhe alkineve. 

7. Tregon mënyrat e përftimit të alkaneve, alkeneve, alkineve. 

8. Bën dallimin midis reaksionit të eliminimit dhe reaksionit të adicionit. 

9. Shkruan reaksionet që karakterizojnë vetitë kimike të alkaneve, alkeneve dhe alkineve. 

10. Përgatit eksperimentalisht etanin, etenin dhe etinin. 

11. Njeh produktet e naftës dhe gazit natyror, vlerat e përdorimit të tyre. 

12. Diskuton rreth ndotjes së mjedisit dhe shkatërrimit të shtresës së ozonit. 

13. Interpreton strukturën e benzenit. 

14. Tregon mënyrat e përftimit të benzenit. 

15. Shpjegon vetitë kimike të benzenit, reaksionet karakteristike të tij. 

16. Diskuton strukturën e disa përfaqësuesve të areneve policiklike. 

17. Kryen njehsime stekiometrike në barazimet e reaksioneve organike. 

53

54 


1. Argumenton me fakte unitetin e përbërjeve inorganike me ato organike. 

2. Interpreton lidhjet që formon atomi i karbonit sipas strukturës që ka. 

3. Shpjegon formimin e skeleteve karbonike si aftësi të atomit të karbonit. 

4. Korrekton emërtimet e gabuara të alkaneve, duke i argumentuar gabimet. 

5. Bën lidhje ndërmjet strukturës së alkaneve dhe vetive kimike të tyre. 

6. Interpreton përftimin e halogjenë alkaneve me anë të reaksioneve të zëvendësimit zinxhir. 

7. Krahason strukturën e alkeneve, alkineve me strukturën e alkaneve si dhe 

formulat e përgjithshme të tyre. 

8. Argumenton pangopshmërinë e alkeneve dhe alkineve me strukturën e tyre. 

9. Shpjegon rezultatet e eksperimenteve, vetitë e metanit, etenit, etinit. 

10. Shkruan reaksionet e adicionit dhe polimerizimit të alkeneve. 

11. Dallon reaksionet e adicionit tek alkenet dhe alkinet. 

12. Argumenton rëndësinë e zhvillimit të industrisë së naftës. 

13. Interpreton qëndrueshmërinë e strukturës së benzenit dhe jo pangopshmërinë e tij. 

14. Shkruan reaksionet e zëvendësimit të benzenit. 

15. Shpjegon ndikimin e C F C në hollimin e shtresës së ozonit. 

16. Kryen njehsime për përcaktimin e formulave kimike. 

Kapitulli V 

Përbërjet organike që përmbajnë oksigjen 



1. Përkufizon grupin funksionor. 

2. Liston grupet funksionor të përbërjeve organike. 

3. Klasifikon dhe emërton alkoolet. 

4. Liston vetitë fizike të alkooleve. 

5. Shkruan reaksionet e përftimit të alkooleve. 

6. Trajton vetitë kimike të alkooleve. 

7. Tregon përdorimet e përfaqësuesve të alkooleve në industri. 

8. Përcakton grupin funksionor të etereve. 

9. Emërton eteret sipas mënyrës sistematike. 

10. Shkruan reaksionin e gatitjes së etereve. 

11. Shkruan strukturën e fenolit. 

12. Shkruan reaksionet e gatitjes dhe të vetive kimike të fenolit. 

13. Dallon grupin funksionor karbonil të alkanaleve nga alkanonet. 


1. Trajton ndryshimet ndërmjet grupeve funksionore. 

2. Klasifikon përbërjet organike sipas grupeve funksionore. 

3. Bën ndryshimet e grupit hidroksil tek alkoolet dhe alkalet. 

4. Argumenton temperaturën e lartë të vlimit të alkooleve dhe tretshmërinë e tyre në ujë. 

5. Krahason strukturën e alkoolit alifatik me fenolin. 

6. Bën klasifikimet e alkooleve. 

7. Provon eksperimentalisht vetitë kimike të alkooleve dhe fenolit. 

8. Trajton eksperimentalisht përftimin e etereve. 

9. Interpreton grupin karboksilik të aldehideve dhe të ketoneve. 

10. Krahason grupin hidroksil të alkooleve dhe grupin karbonil të aldehideve e ketoneve.

11. Jep shembuj të oksidimit të alkooleve parësore dhe dytësore. 

12. Provon eksperimentalisht gatitjen e aldehideve dhe të ketoneve. 

13. Shkruan reaksionet e oksidimit të aldehideve dhe të ketoneve. 

14. Liston vlerat e përdorimit të përfaqësuesve të aldehideve dhe ketoneve. 


1. Interpreton ndikimin e grupit funksionor në vetitë e përbërjeve organike. 

2. Grupon klasat e përbërjeve të oksigjenuara izomere ndërmjet tyre. 

3. Argumenton lidhjen gjinore ndërmjet klasave të përbërjeve organike të oksigjenuara. 

4. Interpreton vetitë fizike të alkooleve dhe fenoleve mbi bazë të strukturës. 

5. Krahason vetitë acide të alkooleve alifatike dhe fenoleve në rrugë eksperimentale. 

6. Emërton sipas emërtimit sistematik dhe atij të vjetër përbërjet e oksigjenuara. 

7. Gatit eksperimentalisht aldehide dhe ketone. 

8. Ndërton formulat strukturore të aldehideve dhe ketoneve izomere. 

9. Përshkruan aldehidin formik dhe rëndësinë praktike të tij. 

10. Krahason vetitë reduktuese të aldehideve dhe ketoneve. 

11. Interpreton zgjidhjen e ushtrimeve të kalimit nga njëra klasë në tjetrën. 

12. Zgjidh ushtrime stekiometrike për gjetjen e formulave molekulare dhe strukturore. 

Kapitulli VI 

Acidet karboksilike 



1. Përcakton grupin funksionor karboksilik. 

2. Shkruan dhe emërton formulat e acideve karboksilike. 

3. Liston përfaqësuesit e serisë homologe të acideve karboksilike. 

4. Përshkruan vetitë fizike të acideve karboksilike. 

5. Liston vetitë kimike të acideve karboksilike. 

6. Emërton estere të thjeshta. 

7. Shkruan formulat e disa acideve lyrore. 

8. Klasifikon lyrat sipas prejardhjes. 

9. Shpreh reaksionin e sapunifikimit. 

10. Liston disa detergjente dhe përdorimet e tyre. 


1. Interpreton grupin karboksilik si grup hidroksil dhe karbonil. 

2. Shkruan reaksionet e përftimit të acideve karboksilike. 

3. Argumenton vetitë kimike të acideve karboksilike. 

4. Krahason vetitë acide të alkooleve, fenoleve, acideve organike dhe inorganike. 

5. Interpreton reaksionin e esterifikimit dhe hidrolizës. 

6. Përcakton strukturën e lyrës. 

7. Shpjegon me anë të eksperimentit vetitë e lyrave. 

8. Shkruan strukturën e molekulës së një detergjenti sintetik. 

9. Gatit eksperimentalisht sapunin. 

10. Zgjidh ushtrime stekiometrike për gjetje formule. 


1. Argumenton vetitë e acideve karboksilike lidhur me grupin funksionor. 

55

2. Interpreton etapat e oksidimit të alkooleve deri në përftimin e acideve karboksilike. 

3. Bën lidhjen gjinore nëpërmjet reaksioneve kimike nga alkanet deri tek acidet 

karboksilike. 

4. Emërton acidet karboksilike me grupe të tjera funksionore. 

5. Argumenton ndryshimin ndërmjet reaksionit të hidrolizës dhe sapunifikimit. 

6. Gatit eksperimentalisht lyrën. 

7. Shkruan reaksionin e përftimit të lyrave. 

8. Interpreton vetitë larëse të sapunit. 

9. Heton sjelljen e sapunit në ujë të butë dhe ujë të fortë. 

Kapitulli VII 

Karbohidratet 



1. Kupton emërtimin karbohidrat. 

2. Klasifikon karbohidratet sipas hidrolizës së tyre. 

3. Klasifikon monosakaridet. 

4. Emërton monosakaridet. 

5. Njihet me përdorimin e karbohidrateve. 

6. Njeh elementet përbërëse të aminoacideve dhe proteinave. 

7. Përcakton grupin funksionor të aminoacideve dhe proteinave. 

8. Shkruan formulën e strukturës së aminoacideve. 

9. Emërton aminoacidet. 

10. Njeh strukturën e proteinave. 


1. Klasifikon monosakaridet sipas grupit funksionor. 

2. Argumenton emërtimin e monosakarideve sipas grupit funksionor. 

3. Shkruan reaksionin e hidrolizës të disakarideve dhe polisakarideve. 

4. Krahason ndryshimet midis amidonit dhe celulozës. 

5. Përshkruan vetitë dhe përdorimet e karbohidrateve. 

6. Shkruan formulat e strukturës vargore e ciklike të glukozës dhe fruktozës. 

7. Interpreton strukturën e aminoacideve. 

8. Përshkruan lidhjen peptidike në një molekulë proteine. 

9. Interpreton strukturat e proteinave. 


1. Argumenton vetitë e monosakarideve sipas grupit funksionor. 

2. Krahason ngjashmëritë dhe ndryshimet midis monosakarideve. 

3. Interpreton vetitë amfotere të aminoacideve. 

4. Paraqet mekanizmin e formimit të lidhjes peptidike. 

5. Shpjegon kuptimet makromolekulë, monomer, polimer. 

6. Interpreton emërtimin “proteinë”. 

7. Paraqet lidhjet që formohen në proteinat me strukturë parësore, dytësore, tretësore. 

8. Klasifikon proteinat sipas përbërjes së tyre. 

9. Tregon rolin jetik të proteinave për gjallesat bimore dhe shtazore. 

56


TEMA 1.2 

REAKSIONET EKZOTERMIKE DHE ENDOTERMIKE 


- përkufizon dhe shkruan barazimet termokimike; 

- dallon reaksionet ekzotermike nga reaksionet endotermike; 

- njehson duke përdorur barazimet termokimike. 

Konceptet kryesore: barazim termokimik, reaksion ekzotermik, reaksion endotermik, 

reaksion djegie, sintezë, shpërbërje 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

METODAT 

MËSIMORE 


dyshe 


NXËNËSVE 


ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


FORMIMI I 

NJOHURIVE 

Të nxënit me këmbime 

Të mësuarit 

bashkëpunues 


PËRFORCIMI Harta e koncepteve Zhvillimi i fjalorit Punë në dyshe 


Parashikimi: “Stuhi” mendimesh 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë idetë e tyre për reaksionet ekzotermike dhe 

endotermike, pastaj të formojnë dyshe e të shprehin mendimet e tyre dhe më vonë të 

këmbejnë mendime edhe me të tjerët. Idetë e nxënësve, mësuesi/ja i shkruan në dërrasën 

e zezë. 

- Barazimet termokimike janë reaksione ku, përveç substancave nistore dhe 

përfundimtare, shprehet edhe efekti termik i tyre. 

- Reaksionet ekzotermike shoqërohen me çlirim energjie. 

- Reaksionet endotermike shoqërohen me thithje energjie. 

Formimi i njohurive: Të nxënit me këmbime 

Klasa ndahet në grupe. Pasi lexojnë materialin, nxënësit këmbejnë mendime ndërmjet 

tyre nga ç’kanë mësuar. 

Pyetjet për secilin grup: 

Grupi i parë: Kur një barazim kimik kthehet në barazim termokimik dhe si klasifikohen ato? 

Grupi i dytë: Ç’është efekti termik i reaksionit, si matet dhe nga se varet vlera e efektit termik? 

Grupi i tretë: Kur një reaksion është ekzotermik dhe si paraqitet bilanci i energjive të 

substancave nistore dhe atyre përfundimtare? 

Grupi i katërt: Kur një reaksion është endotermik dhe si paraqitet bilanci i energjive të 

substancave nistore dhe përfundimtare? 

57

Pas këmbimit të mendimeve me njëri-tjetrin, ekspertët e grupeve kthehen në grupet e tyre 

me ide të plotësuara dhe të gatshëm për të bërë diskutimin me të gjithë klasën. 

Përforcimi: Harta e koncepteve 

Nxënësit punojnë në dyshe për të krijuar hartën e koncepteve. Ata udhëzohen nga 

mësuesi për përdorimin e informacionit nga teksti. Pasi kanë lexuar tekstin, shënojnë në 

hartën e konceptit. 

Shoqërohet 

me çlirim 

energjie 

Reaksionet e 

djegies 

Ekzotermik 

Reaksionet 

sintezë 

∆H < 0 

Reaksion 

Endotermik 

∆H > 0 

Reaksione 

shpërbërje 

Shoqërohet me 

thithje energjie 


Mësuesi, për të bërë vlerësimin për këtë orë mësimi, duhet të ketë parasysh se cilët ishin 

më aktivë. Nxënësit që punojnë në grupe mund të vlerësojnë ecurinë e njëri-tjetrit. 


1. Nga se ndryshojnë barazimet kimike nga reaksionet termokimike? 

Përgjigje: Në barazimet kimike shënohen substancat nistore dhe përfundimtare, ndërsa në 

barazimet termokimike shënohet edhe efekti termik. 

2. Nga se ndryshojnë reaksionet ekzotermike nga reaksionet endotermike? 

Përgjigje: Reaksionet ekzotermike shoqërohen me çlirim energjie. Ato mund të jenë 

reaksione me djegie ose sintezë. Ndërsa reaksionet endotermike shoqërohen 

me thithje energjie dhe përgjithësisht janë reaksione shpërbërjeje. 

3. Gjatë djegies së 12 g karbon çlirohet 393.5 kJ nxehtësi. Shkruaj barazimin 

termokimik për djegien e 6 g karbon. 

Përgjigje: Meqenëse energjia e thithur ose e çliruar është në përpjesëtim të drejtë me 

sasinë e substancave nistore ose përfundimtare, ndërtojmë përpjesëtimin: 

58

12gC 

6g 

= 

− 393,5kJ 

xkJ 

6g 

⋅( 

−393,5kJ) 

x = 

= -196.75 kJ 

12g 

1 1 1 C + O2 = CO2 ∆H = - 196.75 kJ 

2 2 2 

4. Sinteza e amoniakut ndodh sipas barazimit termokimik: 

N 2 + 3H 2 = 2NH 3 ∆H = -46 kJ (1) 

Sa është sasia e nxehtësisë së çliruar kur në reaksion hyjnë 2 mol azot? 

Përgjigje: Përsëri shfrytëzojmë faktin që sasia e substancave nistore është në përpjesëtim 

të drejtë me sasinë e energjisë. 

Reaksioni (1) kryhet nga një mol azot. 

1molN 

2 

2moleN 

= 

2 

x = - 92 kJ 

− 46kJ 

x 

5. Në reaksionin: 

H 2 (g) + 2 

1 

O2 (g) = H 2 O (l) 

∆H = -286 kJ 

Sa është sasia e hidrogjenit që duhet djegur, kur sasia e nxehtësisë së çliruar është 

71.5 kJ? 

Përgjigje: 

M H2 = 2 g/mol 

∆H = -286 kJ 

m H2 = ? 

∆H = -71.5 kJ 

12gH 

2 xgH 2 

= 

− 286kJ 

− 71.5kJ 

− 71.5kJ.2g 

x = 

= 0.5 g hidrogjen duhen djegur. 

− 286kJ 

59

TEMA 4.9: 

HIDROKARBURET E PANGOPURA. ALKENET, STRUKTURA, 

EMËRTIMI 


- liston karakteristikat e përgjithshme të alkeneve; 

- zbaton rregullat për emërtimin e alkeneve; 

- shkruan reaksionet e përftimit të alkeneve dhe kryen njehsime të ndryshme me to. 

Konceptet kryesore: alkene, hidrokarbur i pangopur, lidhje dyfishe, reaksion eliminimi, 

izomer gjeometrik. 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

METODAT 

MËSIMORE 

Harta e konceptit 


NXËNËSVE 

Paraqitje grafike e 

informacionit 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


FORMIMI I 

NJOHURIVE 

Të nxënit me këmbime 

Të mësuarit 

bashkëpunues 


eksperte 

PËRFORCIMI 



informacionit 

Punë me dyshe 


Parashikimi: Harta e konceptit 

Jepet tema “Hidrokarburet e pangopura, alkenet, struktura, emërtimi” dhe nxënësit 

ndahen në grupe me 5-6 veta, lexojnë pjesët mbi vetitë e përgjithshme të alkeneve, 

emërtimin, izomerinë gjeometrike dhe gatitjen. Grupeve u jepet modeli i hartës së 

koncepteve, që do të plotësohet në bazë të pjesëve të lexuara nga nxënësit. 

Modeli i hartës së konceptit i plotësuar si më poshtë: 

Veti të përgjithshme 

- mbi lidhje 

- formula të përgjithshme 

Izomeri gjeometrike. 

Kushtet e formimit të 

izomerëve gjeometrikë. 

ALKENET 

Emërtimi 

Rregullat e emërtimit 

të alkeneve 

Gatitja me reaksione 

eliminimi 

60

Formimi i njohurive: 

Nxënësit ndahen në katër grupe të mëdha, udhëzohen të lexojnë pjesët e përcaktuara dhe 

më pas shkëmbejnë me njëri-tjetrin ato që kanë mësuar. 

Pyetjet për secilin grup 

Grupi I: Vetitë e përgjithshme të alkeneve. Pse formula e përgjithshme me CnH 2 n 

përmban dy atome hidrogjen më pak se alkanet? 

Grupi II: Përshkruani njëpasnjëshmërinë e rregullave për emërtimin e alkeneve sipas 

IUPAC. 

Grupi III: Cilat kushte duhen plotësuar që përbërja të shfaqë izomeri gjeometrike? 

Grupi IV: Cili është tipi i reaksionit me anë të të cilit përftohen alkenet? 

Çdo përgjegjës grupi shkruan përgjigjet në një fletë dhe këmben mendime me grupet e tjera. 

Pasi plotëson idetë kthehet në grupin e vet dhe është i gatshëm për të diskutuar në klasë. 

Përforcimi: Diagrami piramidal 

Mësuesi/ja pyet nxënësit: Cila është çështja që po analizojmë? 

Përgjigje: Alkenet: emërtimi, gatitja. 

ALKENET 

Emërtimi, gatitja 

Si vepron? 

1. Rregullat e emërtimit sipas IUPAC 

janë: 

- Zgjidhet vargu më i gjatë që përmban 

lidhjen dyfishe. 

- Numërtohet vargu duke filluar nga 

lidhja dyfishe që është më pranë. 

- Lexohet rrënja “alk” duke shtuar 

prapashtesën “en”. 

- Shoqërohet emri me një numër që 

tregon pozicionin e lidhjes dyfishe. 

- Nëse ka radikale, emërtohen dhe 

pozicionohen duke i paraprirë emrit të 

përcaktuar më parë. 

2. Gatitja. 

Një nga mënyrat e përftimit të 

alkeneve bazohet në reaksionet e 

eliminimit, p.sh: 

a – eliminimi i një molekule H 2 O nga 

alkoolet; 

b – nga halogjenalkanet me alkale. 


1. Duke zbatuar këto rregulla marrim emërtimin 

sistematik të alkenit (sipas IUPAC) p.sh: 

H 2 C C CH 2 

1 2 

CH 3 

3 

CH 3 

4 

metil 2 buten 1 

2. Sipas a e b përftohen alkenet, p.sh: 

a) 

CH 3 

H 3 C C C 

CH OH 3 

b) 

H 3 C CH 2 CH 2 

Cl 

CH 3 

H H 2 SO 4 

NaOH 

etanol 

C H 2 

CH 2 + H 2 O 

H 3 C CH CH 2 

+ NaCl+ H 2 O 


Nxënësit vlerësohen për pjesëmarrjen e tyre në veprimtari për përvetësimin e njohurive 

dhe përkushtimin e tyre në punën me grup, për argumentimin e pyetjeve dhe për mënyrën 

se si demonstrojnë shprehitë e të menduarit dhe paraqitjes grafike. 


1. Cili është ndryshimi në strukturë mes alkaneve dhe alkeneve? 

Përgjigje: Në strukturën e alkeneve ka, veç lidhjeve C-C, edhe lidhje dyfishe dhe në 

molekulën e alkeneve ka 2 atome hidrogjen më pak. 

61

2. Cili është kushti që një alken të shfaqë izomeri gjeometrike? 

Përgjigje: Kusht që një alken të shfaqë izomeri gjeometrike është që çdo atom karbon i 

lidhjes dyfishe të lidhet me atome ose grupime atomike të ndryshme. 

3. Çfarë janë reaksionet e eliminimit? Jepni shembuj. 

Përgjigje: Reaksion eliminimi quhet reaksioni ku nga dy atome karboni fqinjë të një 

molekule substance nistore largohen atome ose grupime atomike dhe formohen 

dy molekula, njëra prej të cilave me lidhje shumëfishe. 

P.sh: 

a) 

H H H 

b) 

H 3 

C C C C CH 3 

OH 

H 

H 

H 

H 

H 3 C C C CH 3 

KOH 

H 2 SO 4 

H Cl 

etanol 

4. Si mund të gatitet buten 2 duke u nisur nga: 

a) butanol 2; b) klor 2 butani; 

Përgjigje: 

a) 

b) 

H 

H 3 C C C C 

H 

H 

H 

OH 

H 

H 

H 3 C C C C 

H 

H 

OH 

H 

H 

H 

C 

H 

H 

C 

H 

H 

H 

H 2 

C CH CH 3 

+ 

H 2 C CH 2 + KCl+ 

H 2 O 

H 2 SO 4 

KOH 

etanol 

H 2 

O 

H 2 C CH CH 2 CH 3 + 

buten 1 

H 3 C CH CH CH 3 + 

buten 2 

H 2 O 

H 2 O 

H 2 C CH CH 2 CH 3 + KCl + H 2 O 

H 3 

C CH CH CH 3 + KCl+ 

H 2 O 

5. Cilët nga alkenet e mëposhtme shfaqin izomeri gjeometrike: 

a) metil 2 propen; c) buten 1; b) buten 2; d) metil 2 buten 1. 

Përgjigje: 

a) H 2 C C CH 3 

c) 

CH 3 

C C 

H 

H 

(jo) 

H CH 2 

(jo) 

CH 3 

62

) H H 

H CH 3 

d) H CH 3 

C C 

C C 

C C 

H 3 C CH 3 H 3 C H 

H CH 2 CH 3 

buten 2 "cis" 

buten 2 "trans" 

a), c), d) nuk plotësojnë kushtin për të shfaqur izomeri gjeometrike, sepse te 

karbonet e lidhjes dyfishe janë lidhur atome të njëjtë, jo të ndryshëm. 

6. Shkruaj formulën e strukturës së alkeneve dhe alkadieneve: 

Përgjigje: 

a) trimetil 2.5 etil 3 hekzen 1 b) trimetil 2.3.3 pentadien 1.4 

CH 3 

(jo) 

H 2 C C CH CH 2 

1 2 3 4 

CH CH 3 

5 6 

H 2 C 

1 

C 

2 

C 

3 

CH 

4 

CH 

5 

CH 3 C 2 H 5 CH 3 

CH 3 CH 3 CH 3 

c) metil 3 etil 3 penten 1 d) trimetil 2.3.4 penten 1 

CH 3 

H 2 C 

1 

CH C CH 2 

2 3 4 

CH 3 

5 

H 2 C C CH CH CH 3 

1 2 3 4 5 

CH 3 CH CH 3 3 

C 2 H 5 

7. Shkruani dhe emërtoni alkenet izomere me 5 atome karboni në molekulë. Cilët 

kanë izomerë gjeometrikë? Emërtoji ata. 

Përgjigje: 

a) 

b) 

H 2 C CH CH 2 CH 2 CH 3 

penten 1 

H 3 C CH CH CH 2 CH 3 

penten 2 

H 2 C C CH 2 CH 3 

Izomerë pozicioni 

H 2 C 1 

CH 3 


C CH CH 3 

2 3 4 

CH 3 


Izomerë vargu 

H 3 C C CH CH 3 

CH 3 


Penten 2 shfaq izomeri gjeometrike. 

H 3 C CH 3 H 3 C CH 2 CH 3 

C C 

C C 

C 

CH 3 C 

H 3 CH 2 

penten 2 “cis” 

H 3 CH 3 

penten 2 “trans” 

63

8. Emërtoni alkenet e mëposhtme. 

Përgjigje: 

a) b) c) 

H 3 C 

H 3 C C C CH 4 

3 

1 2 3 4 

CH CH CH H 

2 

2 C CH CH 2 

6 5 4 

3 2 1 

CH 3 CH 3 

H 3 C 

dimetil 2.3 buten 2 metil 3 buten 1 metil 3 hekzadien 1.5 

CH CH CH 2 

3 2 1 

CH 3 

TEMA 4.10: 

VETITË KIMIKE TË ALKENEVE 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja: 

- argumenton ndryshimin ndërmjet reaksioneve të adicionit dhe të eliminimit; 

- krahason reaksionet e adicionit dhe polimerizmit duke treguar ngjashmërinë dhe 

ndryshimet mes tyre; 

- realizon shndërrime të njëpasnjëshme duke shfrytëzuar vetitë e alkeneve, 

alkadieneve. 

Konceptet kryesore: reaksion adicioni, reaksion polimerizimi, rregulla Markovnikob, 

alkadiene, ndarje heterolitike. 

FAZAT E 

STRUKTURËS 


METODAT 

MËSIMORE 


NXËNËSVE 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

PARASHIKIMI “Stuhi” mendimesh Nxitja e diskutimit Punë dyshe 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 



informacionit 

Punë dyshe 

PËRFORCIMI 

Shkrim i lirë 

Nxitja për të përsosur të 

shkruarit 

Punë me gjithë 

klasën 


Parashikimi: 

Mësuesi/ja orienton nxënësit në formimin e grupeve dyshe dhe konceptimin e ideve nga 

ata. Ndërkohë që nxënësit thonë idenë e tyre, mësuesi shkruan në dërrasën e zezë. 

- Alkenet janë hidrokarbure të pangopura. 

- Lidhja dyfishe përbëhet nga lidhja sigma dhe ajo pi. 

- Lidhja dyfishe përcakton vetitë kimike të alkeneve. 

Formimi i njohurive: Nga tema e re e lexuar mësuesi pyet nxënësit: Cila është çështja që 

po analizojmë? 

64

Përgjigje: Vetitë kimike të alkeneve. 

Plotësohet modeli i përgatitur më parë nga mësuesja sipas grupeve: 

Si vepron? 

1. Alkenet japin reaksione adicioni (shtimi), 

gjatë të cilave dy përbërje (njëra na të cilat me 

lidhje shumëfishe) formojnë një përbërje e 

vetme. 

2. Alkenet kanë aftësi të japin reaksione 

polimerizimi, duke bashkuar disa molekula 

monomerësh. 

3. Gjatë adicionit të alkenit me një reagjent 

asimetrik, grimca me ngarkesë pozitive lidhet 

me karbonin e lidhjes dyfishe që ka më shumë 

hidrogjen, grimca me ngarkesë negative lidhet 

me karbonin që ka më pak hidrogjen. 

4. Alkadienet janë hidrokarbure të pangopura 

me dy lidhje dyfishe që klasifikohen: 

a. alkadiene të akumuluara; 

b. alkadiene të izoluara; 

c. alkadiene të konjuguara. 

ALKENET 

Vetitë kimike të alkeneve 


1. Formon një alkan 

H 2 C = CH 2 + H 2 ⎯⎯ 

NiosePt ⎯→H 3 C – CH 3 

H 2 C = CH 2 + Cl 2 ⎯→ 

H 2 C – CH 2 

| | 

Cl Cl 

⎯⎯⎯→ 

2.(H 2 C = CH 2 )n 

temp / p (- CH 2 –CH 2 -)n 

monomer 

polimer 

(H 2 C = CH)n ⎯ ⎯→ (- CH 2 – CH -)n 

| | 

Cl 

Cl 

3. H 3 C–CH = CH 2 + HCl → H 3 C–CH– CH 3 

| 

Cl 

propen 

klor 2 propan 

4. 

a) H 2 C = C = CH – CH 2 – CH 3 

pentadien 1.2 

b) H 2 C = CH – CH 2 – CH = CH 2 

pentadien 1.4 

c) H 2 C = CH – CH = CH – CH 3 

pentadien 1.3 

Përforcimi: Shkrim i lirë 

Pasi shkruan në dërrasën e zezë, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin idetë e tyre rreth 

çështjes me shkrim të lirë. Punohet për 5-10 minuta. 

- Pse lidhja dyfishe përcakton vetitë kimike të alkeneve? 

- Krahasoni alkenet dhe alkadienet mbi pangopshmërinë. 

- A ndodhin tek alkadienet reaksione të adicionit e të polimerizimit? 


- Nxënësit vlerësohen për mënyrën se si i paraqesin me barazime reaksionesh ato që 

interpretojnë. 

- Nga lloji i pyetjeve që bëjnë, të nivelit të lartë apo të ulët. 

- Si i përdorin konceptet, faktet në diskutim. 


1. Cili është ndryshimi ndërmjet reaksioneve të adicionit dhe atyre të zëvendësimit. 

Argumentoni përgjigjen me shembuj. 

Përgjigje: Reaksionet e adicionit ndodhin në hidrokarburet e pangopura dhe janë 

reaksionet ku molekula të vogla të tipit H 2 , HCl, H 2 O, Cl 2 i shtohen substratit 

(substancës nistore) p.sh.: 

65

CH 2 = CH – CH 2 – CH 3 + H 2 ⎯⎯ 

NIosePt ⎯→CH 3 – CH 2 – CH 2 - CH 3 (butan) 

Ndërsa reaksionet e zëvendësimit ndodhin kur një atom ose grupim atomik 

zëvendësohet me një atom ose grupim atomik tjetër, p.sh: 

H 3 C – CH 2 – CH 3 + Cl – Cl ⎯⎯ energjidiellore ⎯ ⎯⎯ →H 3 C – CH 2 – CH 2 Cl + HCl 

propan 

klor 1 propani 

(hidrokarbur i ngopur) 

Në rastin e parë ndodh shtimi i një molekule të vogël në hidrokarburin e 

pangopur duke e kthyer në hidrokarbur të ngopur, ndërsa rastin e dytë ndodh një 

reaksion zëvendësimi. 

2. Cili është ndryshimi dhe ngjashmëria midis reaksionit të adicionit dhe atij të 

polimerizimit? 

Përgjigje: 

- Në të dy rastet ndodh shtimi. 

- Në të dy rastet substanca përfundimtare është më e ngopur sesa substanca 

nistore. 

- Në të dy rastet në produkt përftohet një molekulë e vetme. 

Ndërsa: 

- Në reaksionet e adicionit shtohen molekula të vogla, në reaksionet e 

polimerizimit shtohen monomerë aq herë sa është shkalla e polimerizimit. 

- Molekula polimere është molekulë gjigante (makromolekulë), molekula e 

reaksionit të adicionit jo. 

3. Shkruaj reaksionet e bashkëveprimit të buten 1 me: 

a) një molekulë H 2 ; b) një molekulë Br 2 ; c) një molekulë jodur hidrogjeni HI. 

Përgjigje: 

a) H 2 C = CH – CH 2 – CH 3 + H 2 ⎯⎯ 

NiosePt ⎯→H 3 C – CH 2 – CH 2 – CH 3 

buten 1 

butan 

b) H 2 C = CH – CH 2 – CH 3 + Br 2 ⎯⎯→ 

H 2 C – CH – CH 2 – CH 3 

| | 

Br Br 

buten 1 

dibrom 1.2 butani 

c) H 2 C = CH – CH 2 – CH 3 + HI ⎯⎯→ 

H 2 C – CH – CH 2 – CH 3 

| | 

H I 

buten 1 

jod 2 butani 

Adicioni ndodh sipas rregullës Markovnikov. 

4. Si bëhen kalimet? 

Përgjigje: 

Cl 

propen ⎯⎯→ 

2 

A ⎯⎯→ 

Zn B ⎯⎯→ 

HCl C ⎯ KOH ⎯⎯ →D ⎯ 

⎯⎯ →E 

etanol 

H 2 C = CH – CH 3 + Cl 2 ⎯ → H 2 C – CH – CH 3 (A) 

| | 

Cl Cl 

propen 

diklor 1.2 propani 

66

CH 2 – CH – CH 3 + Zn 

⎯⎯→ 

CH2 = CH – CH 3 + ZnCl 2 (B) 

| | 

Cl Cl propen 

H 2 C = CH – CH 3 + HCl 

CH 3 – CH – CH 3 

⎯⎯→ 

H3 C – CH – CH 3 (C) 

| 

Cl 


⎯ KOH ⎯⎯ →CH 2 = CH – CH 3 + KCl + H 2 O (D) 

| etanol propen 

Cl 

H 2 C = CH – CH 3 + H 2 O 

⎯⎯→ 

H3 C – CH – CH 3 (E) 

| 

OH 

propanol 2 

5. Si mund të përftohet penten 1 duke u nisur nga: 

a) pentanol 1; b) klor 2 pentani; c) diklor 1.2 pentani 

a) 

CH 2 –CH 2 –CH 2 –CH 2 – CH 3 ⎯⎯ 

⎯ 

→CH 2 = CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 +H 2 O 

| 

OH pentanol 1 penten 1 

b) 

H 3 C – CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 + ⎯ KOH ⎯⎯→H 2 C = CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 + KCl + H 2 O 

| etanol penten 1 

Cl klor 2 pentani 

c) 

CH 2 – CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 + ⎯⎯→ 

Zn H 2 C = CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 + ZnCl 2 

| | penten 1 

Cl Cl 

diklor 1.2 pentani 

TEMA 5.5: 

VETITË E FENOLEVE DHE ALKOOLEVE (PUNË LABORATORI) 


- identifikon reagjentët kryesorë që nevojiten për zhvillimin e punës; 

- ndërton aparate dhe eksperimenton sipas udhëzimeve të tekstit; 

- argumenton vetitë e fenolëve e alkooleve dhe i krahason ato. 

Konceptet kryesore: sintezë, grup funksionor. 

Mjetet dhe substanca: provëza, gyp zhvillimi, fenolftaleinë, fenol, ujë i distiluar, llambë 

me alkool, ujë bromi. 

67


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

METODAT 

MËSIMORE 

Parashikimi me terma 

paraprakë 


NXËNËSVE 

Zhvillimi i fjalorit 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


FORMIMI I 

NJOHURIVE 

Eksperimenti në 

laborator 

Aftësim e shprehi për 

punë të pavarur 


PËRFORCIMI Kubimi Diskutim i ideve Punë me grupe 


Parashikimi: 

Shënohen fjalët: fenol, alkool, Na, H 2 O, fenolftalinë 

Në fund të fazës nxënësit do të kenë shkruar edhe reaksionet që ndodhin, p.sh. 

bashkëveprimi i fenolit me Na, si dhe i alkoolit me natriumin. 


Në këtë fazë, nxënësit e ndarë me grupe zhvillojnë eksperimentin sipas udhëzimeve të 

dhëna në tekst. 

Ata duhet të jenë të vëmendshëm në vëzhgimin e eksperimenteve të kryera, për të parë 

nëse ka ndryshime fizike ose kimike. 

Puna mund të kryhet edhe demonstrative (sipas kushteve të shkollës). 

Përforcimi: Kubimi 

Në gjashtë faqet e kubit të përgatitur që më parë shkruhen: përshkruaje, krahasoje, 

shoqëroje, analizoje, zbatoje, argumentoje dhe pyetje të tjera të mundshme për t’i shënuar 

në faqet e kubit. 

Përshkruaje: Ç’vini re gjatë veprimit të fenoftaleinës me NaOH? Po me C 2 H 5 OH? 

Përgjigje: NaOH + fenoftaleinë = ngjyrë të kuqe. 

C 2 H 5 OH + fenoftaleinë = pa ngjyrë. 

Krahasoje: A ka të njëjtin karakter mjedisi i NaOH me C 2 H 5 OH? 

Përgjigje: Ngjyra e kuqe në rastin e parë tregon karakter bazik të mjedisit, ndërsa mjedisi 

pa ngjyrë në rastin e dytë tregon mjedis acid. 

Shoqëroje: Çfarë ju shkon në mendje kur shihni ngjyra të ndryshme në provëzat kur 

dimë se NaOH dhe C 2 H 5 OH kanë të përbashkët grupin “OH”? 

Përgjigje: Grupet “OH” në këto dy raste nuk shprehin të njëjtën gjë. 

Analizoje: Gjatë bashkëveprimit të fenolit dhe alkoolit me Na metalik çlirohet i njëjti gaz? 

Përgjigje: Pasi shkruajnë barazimet e reaksioneve të bashkëveprimit me Na, nxënësit 

shprehin se gazi i çliruar në të dy rastet është i njëjtë. 

Zbatoje: Ku përdoret alkooli? 

Përgjigje: Alkooli përdoret në mjekësi për dezinfektim dhe për sintezën e aldehideve, 

ketoneve, acideve karboksilike. 

Argumentoje: Kujt i detyrohet çlirimi i hidrogjenit nga veprimi i fenolit me ujin dhe 

alkoolit me natriumin? 

Përgjigje: Ata kanë të njëjtin grup funksionor. Fenoli dhe alkooli janë acide të dobët, 

prandaj me metalet aktivë ata formojnë kripërat përkatëse dhe zhvendosin hidrogjen. 

68


Nxënësit mund të vlerësohen për: 

- saktësinë e eksperimentit të tyre gjatë punës së laboratorit; 

- përgjigjet e dhëna në fazën e përforcimit; 

- aftësitë dhe shprehitë për punë të pavarur që treguan gjatë eksperimentimit në grup. 

TEMA 5.7: 

VETITË E ALKANALEVE. PËRFAQËSUESIT 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja: 

- përshkruan vetitë fizike të alkanaleve; 

- shkruan reaksionet kimike që shprehin vetitë e aldehideve; 

- liston përfaqësuesit e alkanaleve. 

Konceptet kryesore: Veti reduktuese, reaktiv Tollens, reaksion pasqyrë. 

FAZAT E 

STRUKTURËS 


METODAT 

MËSIMORE 


NXËNËSVE 

ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 

PARASHIKIMI “Stuhi” mendimesh Nxitja e diskutimit Të gjithë nxënësit 

FORMIMI I 

NJOHURIVE 

PËRFORCIMI 

Shpjegim i përparuar Të lexuar ndërveprues Punë me grupe 



informacionit 




Në këtë fazë, nxënësit ndërtojnë idetë e tyre dhe i këmbejnë ato me të gjithë nxënësit e 

klasës në formë diskutimi në lidhje me: 

- vetitë fizike të alkanaleve; 

- vetitë kimike të alkanaleve, mbartës të të cilave është grupi funksionor; 

- përfaqësuesit më të rëndësishëm të alkanaleve. 


Pasi lexojnë materiale, nxënësit diskutojnë për vetitë fizike të alkanaleve, si gjendja fizike e 

tyre që ndryshon me rritjen e numrit të karboneve. Aldehidet me nga 1–4 atome karboni 

treten mirë në ujë, por me rritjen e numrit të atomeve karbon zvogëlohet tretshmëria në ujë. 

Më pas, nga mësuesi/ja drejtohet pyetja: Si e provojmë që alkanalet kanë veti reduktuese? 

- Si sillen alkanalet ndaj reaktivit Tollens? 

- Cili është reaksioni për hetimin e alkanaleve? 

- Cilët janë përfaqësuesit më të rëndësishëm të alkanaleve? 

Diskutohet në klasë rreth këtyre çështjeve dhe në dërrasën e zezë shkruhet reaksioni i 

pasqyrës. 

69

Si mund t’i shprehim reaksionet e përftimit të metanalit dhe etanalit duke u nisur nga 

alkoolet përkatëse? 

Cili është përfaqësuesi i aldehideve aromatike? Ç’dini për të? 

Përforcimi: 

Si vepron? 

1. Vepron me substanca oksiduese si reaktivi i 

Tollensit. Ç’ndodh me reaktivin Tollens? 

2. Metanali ka formulën: 

O 

H C 

H 

Çfarë tërheq vëmendjen në këtë strukturë? 

3. Metanali dhe etanali fitohen nga alkoolet 

përkatëse. 


Nxënësit në këtë orë mësimi vlerësohen për: 

- idetë e dhëna dhe argumentet e përdorura gjatë fazave. 

- saktësinë me të cilën shprehin vetitë përmes reaksioneve kimike. 

- shprehitë e fituara për punë të pavarur gjatë zgjidhjes së ushtrimeve. 


1. Shkruaj barazimin e reaksionit të formimit të pasqyrës së argjendit duke 

përdorur propanalin. 

Përgjigje: 

O 

O 

H 3 C CH 2 C + 2AG(NH 3 ) 2 OH H 3 C CH 2 C + 2Ag + 4NH 3 

+ H 2 O 

H 

OH 

2. Shkruaj reaksionin e bashkëveprimit të butanalit me reaktivin e Tollensit. 

Përgjigje: 

O 

O 

H 3 C CH 2 CH 2 C + 2AG(NH 3 ) 2 OH H 3 C CH 2 CH 2 C + 2Ag + 4NH 3 + H 2 O 

H 

OH 

3. Sa gram acid etanoik përftohet gjatë oksidimit të etanalit me 4.4 g etanal? 

Përgjigje: 

Të dhënat: 

m C2H4O = 4.4 g M C2H4O = 44 g/mol 

m CH3COOH = ? 

M CH3COOH = 60 g/mol 

Zgjidhje: 

70 

C H 3 

HC 

OH 

+ 

H 

ALDEHIDET 

Vetitë kimike të aldehideve 

(O) 


Alkanalet (aldehidet) oksidohen duke formuar 

acide alkanoike. 

Reaktivi i Tollensit reduktohet deri në argjend të lirë. 

Pra alkanalet kanë veti reduktuese. 

Metanali është alkanali më i thjeshtë. Ai s’ka 

radikal, por 2 atome H që lidhen me karbonin. 

O 

CH 3 OH + CuO H C + Cu + H 2 O 

H 

O 

C 2 H 5 OH+ CuO H 3 C C + Cu + H 2 O 

H 

C H 3 

COOH

1⋅ 

44grC2H 

4O 

4,4grC = 

2 

H 4 

O 

1⋅60grC2H 

4O 

x 

60⋅ 4,4 

x = = 6 g CH 3 COOH përftohen nga oksidimi i 4.4 g etanol. 

44 

4. Si bëhen kalimet? 

CH 3 – CH 2 – CH 2 Cl ⎯ KOH ⎯⎯ →A ⎯⎯→ 

HBr B ⎯⎯ NaOH →C ⎯ CuO ⎯→D ⎯ oksid ⎯⎯ →E 1 + E 2 ? 

etanol 

Përgjigje: 

CH 3 – CH 2 – CH 2 Cl ⎯ KOH ⎯⎯ →CH 3 – CH = CH 2 + KCl + H 2 O (A) 

etanol 

CH 3 – CH = CH 2 + HBr → CH 3 – CH – CH 3 

(B) 

| 

Br 

CH 3 

CH3 – CH – CH3 ⎯ CuO ⎯→ C = O + Cu + H 2 O (D) 

| CH 3 

Br 

CH3 – C – CH3 ⎯ ⎯→ 

CH 3 COOH + HCOOH 

║ (E 1 ) (E 2 ) 

O 

5. Sa gramë acid propanoik përftohen nga oksidimi i 5.6 g propanol? 

Përgjigje: 

Të dhënat: 

m C3H6O2 = ? m C3H6O = 5,6 g 

M C3H6O2 = 74 g/mol M C3H6O = 58 g/mol 

Zgjidhje: 

CH 3 

H 3 C CH 2 HC 

(O) 

CH 3 

185gC3H 

6O 

5,6gC3H 

6O 

= 

174C 

H O xgC H O 

3 

6 

2 

3 

6 

2 

2 

H 3 

C CH 2 

COOH 

5,6g 

⋅74g 

x = 

= 7,14 g C 3 H 6 O 2 përftohen nga oksidimi i 5,6 g propanal. 

58g 

6. Sa litër ajër nevojiten për djegien e 7.2 g butanal? 

Të dhënat: 

V ajrit = ? 

m C4HgO = 7,2 g M C4H8O = 72 g/mol 

Përgjigje: 

Zgjidhja: 

H 3 C CH 2 CH 2 C O H 

+ 6O 2 = 4O 2 + 4H 2 O 

71

Gjej vëllimin e O 2. 

172gC4H 

8O 

7,2gC4H 

8O 

6⋅ 

22.4l 

⋅7,2g 

= 

x = 

= 13,44 l O 2 

6⋅ 

22,1O 

2 

xlO2 

72g 

V ajrit = 5 · V O2 = 13,44 l · 5 = 67,2 l ajër 

7. Sa është sasia e dioksidit të karbonit të fituar nga djegia e 4.4 g etanal? 

Të dhënat: 

m C2H4O = 4,4 g 

M C2H4O = 44 g/mol 

M CO2 = 44 g/mol m CO2 = ? 

Përgjigje: 

Zgjidhja: 

C 2 H 4 O + 3O 2 = 2CO 2 + 2H 2 O 

1⋅ 

44gC2H 

4O 

4,4gC2H 

4O 

1⋅ 

44gC2H 

4O 

4,4 

= 

= 

2⋅ 

44CO2 

xgCO2 

2⋅ 

44grCO2 

x 

2⋅ 

44⋅ 

4,4 

x= = 8.8 g CO 2 përftohen nga djegia e 4.4 g metanol. 

44 

8. Gjatë oksidimit të 800 ml tretësirë me përqendrim 10% dhe dendësi 1.2 g/ml 

etanol përftohet etanali. Gjeni sa g etanal përftohet: 

Të dhënat: 

C% = 10% d = 1,2 g/ml etanol 

m C2H4O = ? 

M C2H4O = 44 g/mol 

Përgjigje: 

Zgjidhja: 

C 2 H 5 OH + CuO → C 2 H 4 O + H 2 O + Cu 

Gjejmë sa gramë etanol ka në tretësirën 10% me d= 1.2 g/ml 

m1 C%Vd 10%800ml1.2gr 

/ ml 

C% = . 100 ⇒ m1 = ⇒ m 1 = 

= 96 gr etanol. 

Vd 

100 

100% 

Gjej mC 2 H 4 O që përftohet nga oksidimi i 96 g etanol. 

146getanol 

96getanol 

Nga barazimi: 

= 

144getan 

al xgetan 

al 

x = 91,82 g etanol përftohet nga oksidimi i 96 g etanol. 

9. Sa gramë oksid bakri CuO nevojiten për të oksiduar 50 g butanal? 

Të dhënat: 

m CuO = ? 

M CuO = 80 g/ mol 

m C4H9OH = 50g 

M C4H9OH = 74 g/mol 

Zgjidhja: 

C 4 H 9 O 4 + CuO → C 4 H 8 O + Cu + H 2 O 

1⋅74gC4H 

9O 

50gC = 4 

H 9 

O 

1⋅80gCuO 

xgCuO 

50 ⋅80 

x = = 54 g CuO nevojiten për të oksiduar 50 g C 4 H 9 OH. 

74 

72

TEMA 6.8: 

LIDHJA GJINORE NDËRMJET HIDROKARBUREVE, 

ALKANOLEVE, ALKANALEVE, ACIDEVE ALKANOIKE 


- shkruan reaksionet e përftimit të përfaqësuesve të klasave të ndryshme organike; 

- evidenton lidhjen ndërmjet klasave duke shqyrtuar mënyrat e përftimit; 

- argumenton lidhjen gjinore ndërmjet hidrokarbureve, alkooleve, aldehideve, 

ketoneve, acideve karboksilike. 

Konceptet kryesore: halogjenim, oksidim, hidrokarbur, alkool, aldehid, keton, acid 

alkanoik. 


FAZAT E 

STRUKTURËS 

PARASHIKIMI 

METODAT 

MËSIMORE 


dyshe 


NXËNËSVE 


ORGANIZIMI I 

NXËNËSVE 


FORMIMI I 

NJOHURIVE 

Shkëmbe një problem 

Të mësuarit 

bashkëpunues 


PËRFORCIMI Rrjeti i diskutimeve Nxitja e diskutimit Të gjithë nxënësit 



Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë idetë e tyre për lidhjen gjinore ndërmjet 

hidrokarbureve, alkooleve, aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike e më pas të 

krijojnë dyshe për shkëmbim mendimesh dhe të shtojnë në fund edhe mendimet e të 

tjerëve. Idetë e nxënësve mësuesi/ja i shkruan në dërrasën e zezë. 

- Përftimi i alkanaleve nga alkanet bëhet me rrugë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë? 

Cila është rruga e përftimit? 

- Përftimi i aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike, bëhet me rrugë tërthore apo të 

drejtpërdrejtë? Cili është lloji i reaksionit me anë të të cilit përftohen këto përbërje? 

Formimi i njohurive: Shkëmbe një problem 

Kjo teknikë i mëson nxënësit të identifikojnë çështje të rëndësishme në temën e mësimit, 

të formulojnë problemet dhe të ndërveprojnë me të tjerët. Klasa ndahet në 5 grupe. Pasi 

kanë lexuar temën, çdo grup shkruan një problem dhe ia japin një grupi tjetër që duhet ta 

zgjidhë problemin brenda një kohe të caktuar. 

Grupi që merr problemin ia paraqet zgjidhjen grupit tjetër. 

Mësuesi drejton punën e grupeve. 

Disa nga problemet e grupeve: 

- Si mund të përftojmë alkoole duke u nisur nga alkanet? 

- Si përftohen acidet? Cili lloj reaksioni e mundëson përftimin e acidit? 

- Cilat janë produktet e djegies së përbërjeve organike? 

Çdo grup zgjidh problemin dhe diskuton përgjigjet. 

73

Përforcimi: 

Si bëhen kalimet: 

alkan → halogjen alkan → alkool → aldehid → acid alkanoik. 

Vërehet lidhja ndërmjet klasave. Çdo produkt përftohet nga substanca nistore paraardhëse 

e kështu me radhë. 

Përbërja organike kur digjet përfton dioksid karboni dhe ujë. 

ALKAN 

HALOGJEN 

ALKAN 

ALKANOL 

+ O 2 →CO 2 + H 2 O 

ALKANAL 

ALKANON 

A vërtetojnë këto fakte për një lidhje gjinore ndërmjet alkaneve, alkooleve, aldehideve, 

ketoneve e acideve karboksilike? 

Vlerësimi i nxënësve: 

Nxënësit vlerësohen: 

- për përcaktimin e saktë të llojeve të reaksioneve të përftimit të alkooleve, 

aldehideve, ketoneve, acideve; 

- për analizën dhe gjykimin e fakteve konkrete që vërtetojnë lidhjen gjinore ndërmjet 

këtyre klasave; 

- për mënyrën se si ata trajtojnë problematikat e ndryshme. 


1. Si bëhen kalimet: 

C 4 H 10 ⎯⎯→ 

Br2 

A ⎯ KOH ⎯⎯ →B ⎯ CuO ⎯→ C ⎯ 

oksi ⎯ 

dim ⎯→ 

etanol 

Përgjigje: 

H 3 C CH 2 CH 2 CH 3 + Br 2 H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 Br + HBr 

74 

ACID 

ALKANOIK 

KOH 

D 

(A) brom 1 butani 

H 3 C CH 2 CH 2 CHBr + H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 OH + KBr 

H 2 O 

(B) butanol 1

O 

H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 OH + CuO H 3 C CH 2 CH 2 C + Cu + H 2 O 

H 

(C) butanal 

O 

O 

oksidim 

H 3 C CH 2 CH 2 C 

H 3 C CH 2 CH 2 C 

CH H 

3 

(D) acid butanoik 

2. Si kryen veprimet: 

C 2 H 4 ⎯ ⎯→ 

? 

Përgjigje: 

C 2 H 5 I ⎯ ⎯→ 

? 

C 2 H 5 OH ⎯ ⎯→ 

? 

H 2 C = CH 2 + HI → C 2 H 5 I 

jod etan 

C 2 H 5 I + ⎯ KOH ⎯⎯ → 

C 2 H 5 OH + Kl 

H 2 O 

C 2 H 5 OH + CuO → C 2 H 4 O + Cu + H 2 O 

etanal 

O 

C 2 H 4 O ⎯ ⎯→ 

? C 2 O 4 O 2 

CuO C 

CH 3 

H 

H 3 C C 

oksidim 

H 3 C C 

H 

OH ose CH 3 COOH 

3. Nga cilat alkoole me anë të oksidimit mund të përftohen aldehidet e mëposhtme: 

a. metil 3 butanal; b. Pentanali; c. dimetil 3.3 hekzanal. 

a) 

O 

H 3 C CH CH 2 CH 2 OH + H 3 CH CH 2 C + Cu + H 2 O 

CH 3 CH 3 

H 

metil 3 butanol 1 

metil 3 butanal 

b) 

O 


H 

pentanol 1 

pentanal 

c) 

CH 3 

O 

3 C CH 2 CH 2 

C CH 2 

CH 2 

OH + CuO H 3 C CH 2 

CH 2 C CH 2 C + Cu + H 2 

O 

CH 3 

CH 3 

H 

dimetil 3.3 hekzanol 1 

dimetil 3.3 hekzanal 

4. Duke u nisur nga propani, si mund të përftohet acidi propanoik? 

Përgjigje: 

H 3 C – CH 2 – CH 3 + Cl 2 → CH 3 – CH 2 – CH 2 Cl + HCl 

propan 


CH 3 – CH 2 – CH 2 – Cl + KOH → CH 3 – CH 2 – CH 2 OH + KCl 

propanol 1 

O 

75

O 

H 3 C CH 2 CH 2 OH + CuO H 3 C CH 2 C + Cu + H 2 O 

H 

propanol 1 

propanal 

O 

H 3 C CH 2 C 

(O) 

H 3 C CH 2 COOH 

H 

ose CH 3 – CH 2 - C 

acid propanoik 

5. Cilat acide karboksilike përftohen nga oksidimi deri në fund i alkooleve: 

a) etanol; b) butanol 1; c) metil 4 pentanol 1? 

Përgjigje: 

a) 

O 

C 2 H 5 OH 

H 3 C C 

H 

etanol → etanal → acid etanoik 

b) 

76 

CuO 

CuO 

(O) 

C H 3 

COOH 

H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 O 4 

H 3 C CH 2 CH 2 C 

H 3 C CH 2 CH 2 

H 

butanol 1 butanal acid butanoik 

c) 

O 

CuO 

H 3 C CH CH 2 CH 2 CH 2 O 4 

H 3 C CH CH 2 CH 2 C 

H 3 C 

CH H 

3 

O 

(O) 

(O) 

C H 3 

C H 3 

CH 

CH 2 

CH 2 

COOH 

COOH 

metil 4 pentanol 1 metil 4 pentanal acid metil 4 pentanoik 

6. Si mund të përftohet acidi butanoik duke u nisur nga buten 1? Shkruaj barazimet 

e reaksioneve. 

Përgjigje: 

H 2 C = CH – CH 2 – CH 3 + H 2 ⎯⎯ 

NiosePt ⎯→H 3 C – CH 2 – CH 2 – CH 3 

butan 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 3 + Cl 2 → H 2 C – CH 2 – CH 2 - CH 3 + HCl 

| 

Cl klor 1 butani 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 Cl + KOH → CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 OH + KCl 

butanol 1 

O 


H 

butanal 

O 

H 3 C CH 2 CH 2 C 

H 

(O) 

H 3 C 

CH 2 

CH 2 

acid butanoik 

COOH

7. Sa g etanol nevojiten për përftimin e 60 g acid etanoik? 

Të dhënat: 

m C2H5OH = ? 

M C2H5OH = 46 g/mol 

m CH3COOH = 60 g. 

M CH3COOH = 60 g/mol 

CH 3 – CH 2 OH + CuO → CH 3 – C ⎯ ⎯→ 

Zgjidhje: 

Gjej n CH3COOH 

n 60g 

n = = m 60g 

/ mol 

= 1 mol 

Gjej m C2H5OH. 

Meqë raporti alkool : acid është 1: 1, atëherë: 

m C2H5OH = n C2H5OH · M C2H5OH = 1 mol × 46 g/mol = 46 g. 

77

TESTI 1 

1. Gjej pohimin e gabuar. 

a. Substancat që veprojnë me oksigjen quhen të djegshme. 

b. Reaksionet e djegies janë të gjitha ekzotermike. 

c. Njëra nga substancat që digjet quhet e djegshme. 

d. Një produkt i reaksionit të djegies është nxehtësia. 

e. Kur substanca që digjet përmban squfur dhe hidrogjen, produktet e djegies së saj 

janë ujë dhe amoniak. 

(2 pikë) 


a. Reaksionet e djegies janë reaksione që shoqërohen me .................... 

b. Reaksionet e shpërbërjes janë reaksione që shoqërohen me................ 

(2 pikë) 

3. Reaksioni D + E → C + B që zhvillohet sipas skemës është: 

E 

D + E 

C + B 

a) reaksion endotermik; 

b) reaksion ekzotermik; 

c) reaksion që ndodh pa shkëmbim energjie. 

E energjia kimike 

(3 pikë) 

4. Gjej pohimin e gabuar. Një reaksion ekzotermik shoqërohet me: 

a) thithje nxehtësie; b) ulje nxehtësie; c) pa ndryshime të temperaturës. 

(2 pikë) 

5. Gjej përgjigjen e saktë. Në një reaksion endotermik: 

a) energjia e substancës nistore është më e madhe sesa energjia e substancave 

përfundimtare; 

b) energjia e substancës nistore është e barabartë me energjinë e substancës 

përfundimtare; 

c) energjia e substancave nistore është më e vogël se energjia e substancave 

përfundimtare. 

(2 pikë) 

6. Efekti energjetik (∆H) ka vlerë negative: 

a) në reaksionet ekzotermike; b) në reaksionet endotermike; 

c) në reaksionet pa shkëmbim energjetik. 

(2 pikë) 

7. Gjatë bashkëveprimit të dy substancave në mjedis vërehet rritje e temperaturës: 

a. mjedisi ka thithur nxehtësi nga sistemi; 

b. sistemi ka thithur nxehtësi nga mjedisi; 

c. mjedisi as nuk i ka dhënë dhe as nuk i ka marrë nxehtësi sistemit; 

d. sistemi as nuk i ka dhënë dhe as nuk i ka marrë nxehtësi mjedisit. 

(2 pikë) 

8. Shndërrimi energjetik që ndodh gjatë shkrirjes së një cope akulli në temperaturë 

deri 0ºC është: 

a. sistemi e shndërron energjinë kimike në energji termike; 

b. sistemi nuk merr e nuk jep energji; 

78

c. sistemi merr energji termike nga mjedisi; 

d. sistemi i jep energji termike mjedisit. 

9. Njësia e matjes së energjisë është: 

a) Wat; b) kalori; c) kilokalori; d) mol; e) kiloxhaul. 

10. Barazim termokimik është: 

(2 pikë) 

(1 pikë) 

a) CaO + H 2 O → Ca (OH) 2 b) H 2 (g) + 2 

1 

O2 (g) →H 2 O(l) ∆H = -286 kJ 

c) NaOH + HCl →NaCl + H 2 O d) 2Na + 2H 2 O → 2 NaOH + H 2 

(3 pikë) 

11. Kur digjen 0.2 mole metan CH 4 çlirohet një nxehtësi prej 178 kJ, reaksioni 

termokimik i djegies do të jetë: 

a) CH 4 (g) + 2O 2 (g) → CO 2 (g) + 2 H 2 O (l) ∆H = + 178 kJ 

b) CH 4 (g) + 2O 2 (g) → CO 2 (g) + 2 H 2 O (l) ∆H = + 890 kJ 

c) CH 4 (g) + 2O 2 (g) → CO 2 (g) + 2 H 2 O (l) ∆H = - 890 kJ 

d) CH 4 (g) + 2O 2 (g) → CO 2 (g) + 2 H 2 O (l) ∆H = - 178 kJ 

(2 pikë) 

12. Për reaksionin H 2 (g)+F 2 (g)→2HF(g) shkruaj barazimin termokimik për 

reaksionin e formimit të 1 moli HF. 

(2 pikë) 

13. Sa litra oksigjen nevojiten gjatë djegies së bakrit nëse gjatë reaksionit çlirohet 

24.795 kJ? 

Reaksioni i djegies së bakrit është 2Cu (ng) + O 2 (g) → 2CuO(ng) ∆H = - 165.3 kJ. 

(3 pikë) 

14. Shkruaj barazimet termokimike për reaksionet e mëposhtme: 

a) SO 2 (g) + O 2 (g) → SO 3 (g) b) C(ng) + O 2 (g) → CO(g) 

c) C 2 H 6 (g) + O 2 (g) → CO 2 (g) + H 2 O(g) 

(2 pikë) 

15. 15. Gjatë veprimit të një moli oksid squfuri (VI) SO 3 me ujin çlirohet 79.3 kJ 

nxehtësi sipas reaksionit: SO 3 (g)+H 2 O(l) → H 2 SO 4 ∆H = - 79.3 kJ. Gjej sasinë 

e nxehtësisë që çlirohet kur veprojnë 120 g SO 3 me ujin. 

(4 pikë) 

Tabelë vlerësimi 

Nota 4 5 6 7 8 9 10 

Pikët 0-10 11-15 16-19 20-23 24-26 27-30 31-34 

79

80 

TESTI 2 

1. Në reaksionet e oksido-reduktimit ndodhin: 

a. vetëm reaksione të oksidimit; 

b. vetëm reaksione të reduktimit; 

c. njëkohësisht edhe reaksionet e oksidimit, edhe reaksionet e reduktimit; 

d. nuk ndodhin as reaksionet e oksidimit, as reaksionet e reduktimit. 

2. Substanca oksiduese: 

a. merr elektrone; b. jep elektrone; c. merr jone; d. jep jone. 

3. Procesi i oksidimit shoqërohet me: 

a. marrje të elektroneve; b. dhënie të elektroneve; c. zvogëlim të numrit të oksidimit. 

4. Gjatë reduktimit të një atomi në një reaksion redoks numri i elektroneve të tij: 

a. nuk ndryshon; b. rritet; c. zvogëlohet; d. është i njëjtë me numrin e protoneve. 

5. Cili nga reaksionet e mëposhtme është reaksion redoks? 

a. FeO + 2HCl → FeCl 2 + H 2 O c. H 2 SO 4 + 2NaOH →Na 2 SO 4 + 2H 2 O 

b. 2H 2 S + 3O 2 → 2SO 2 + 2H 2 O d. 2HCl + ZnS → ZnCl 2 + H 2 S 

6. Reaksionet e oksido-reduktimit janë reaksione që shoqërohen: 

a. me kalim të elektroneve nga një element tek elementi tjetër; 

b. pa kalim të elektroneve nga njëri element te tjetri; 

c. me formim precipitati; 

d. me formim të një gazi. 

7. Numri i oksidimit të squfurit në përbërjen Fe 2 (SO 4 ) 3 është: 

a. -6; b. +3; c. +6; d. +4; e. +2 

8. Atomet e metaleve në reaksionet redoks sillen si: 

a. oksidues; b. reduktues; c. edhe si oksidues, edhe si reduktues. 

8. Në reaksion NH 3 + O 2 → N 2 + H 2 O oksidohet: 

a. hidrogjeni; b. azoti; c. oksigjeni. 

9. Në cilën nga përbërjet numri oksidimit të hidrogjenit është -1: 

a. H 2 O; b. H 2 SO 4 ; c. NaHSO 4 ; d. CaH 2 

10. Numri i oksidimit të squfurit S te joni sulfit SO 3 2- është: 

a. 0; b. -2; c. +4; d. +6; e. – 6 

11. Sa elektrone nevojiten për të oksiduar azotin N me numër oksidimi nga N -3 deri 

në N +5 : 

a. 3e ⎯ ; b. 5 e ⎯ ; c. 8 e ⎯ ; d. 10 e ⎯ 

12. Në reaksionin H 2 S + SO 2 → S + H 2 O koeficienti i parë S është: 

a. 2 ; b. 1; c. 3; d. 4

13. Në reaksionin HNO 3 + C → SO 2 + NO 2 + H 2 O reduktuesi është elementi: 

a. azot; b. oksigjen; c. karbon; d. squfur; e. hidrogjen. 

14. Elementi azot N me numër oksidimi zero në reaksionet redoks sillet: 

a. vetëm si oksidues; b. vetëm si reduktues; c. edhe si oksidues, edhe si reduktues. 

15. Vendos koeficientet në reaksionin redoks: 

? KMnO 4 + ? KNO 2 + ? H 2 SO 4 → ?KNO 3 + ? K 2 SO 4 + ?MnSO 4 + ? H 2 O 

16. Në reaksionin H 2 S + H 2 SO 4 → S + H 2 O, sasia e squfurit që formohet kur 

veprojnë 3.4 g H 2 S është: 

a. 42.66 g; b. 4.266 g; c. 8.53 g; d. 2.133 g; e. 12.798 g. 

17. Në reaksionin CO(g) + O 2 (g) → CO 2 (g) vëllimi i oksigjenit që nevojitet për të 

përftuar 112 l dioksid karboni në kushte normale (KN) është: 

a. 44.8 l; b. 56 l; c. 112 l; d. 67.2 l; e. 78.4 l 

81

TESTI 3 

1. Në një element galvanik ndodh shndërrimi i: 

a. energjisë kimike në energji elektrike; b. energjisë kimike në energji termike; 

c. energjisë termike në nxehtësi; d. energjisë elektrike në energji kimike. 

2. Anoda në elementin galvanik është: 

a. elektrodë e ngarkuar pozitivisht; 

b. elektrodë në të cilën ndodh procesi i oksidimit; 

c. elektrodë në të cilën ndodh reaksioni i reduktimit; 

d. elektrodë me një sipërfaqe të madhe. 

3. Ura e kripës në elementin galvanik shërben: 

a. për të lehtësuar lëvizjen e elektroneve ndërmjet dy tretësirave; 

b. për të lidhur dy tretësirat, duke bërë të mundur kalimin e rrymës elektrike; 

c. krijon mundësinë e lëvizjes së joneve për të mbajtur asnjanësinë elektrike të 

tretësirave; 

d. për të mundësuar një reaksion redoks. 

4. Gjatë funksionit të elementit galvanik masa e katodës: 

a. rritet; b. zvogëlohet; c. nuk ndryshon. 

5. Forca elektromotore e një elementi galvanik shpreh: 

a. aftësinë e urës së kripës për të shtyrë jonet; 

b. diferencën e potencialeve ndërmjet dy elektrodave të elementit galvanik; 

c. shpejtësinë në të cilën ndodh reaksioni i oksidimit dhe ai i reduktimit; 

d. ekuilibrin e arritur nga gjysmë-reaksionet e oksidimit dhe të reduktimit. 

6. Gjej pohimin jo të saktë: 

a. elektroliza është procesi në të cilin rryma elektrike shkakton një reaksion redoks në 

tretësirën ujore të një elektroliti; 

b. anoda është elektroda ku ndodh procesi i oksidimit; 

c. anoda gjatë elektrolizës ngarkohet negativisht. 


Gjatë elektrolizës anoda lidhet me polin ......................... të burimit të rrymës, ndërsa 

katoda lidhet me polin ............................... të burimit të rrymës. 

8. Gjatë elektrolizës të tretësirës ujore të klorurit të zinkut ZnCl 2 me elektroda inerte 

do të veçohen në elektroda: 

a. H 2 , Cl 2 ; b. H 2 , O 2 ; c. Zn, Cl 2 ; d. Zn, O 2 

9. Produktet e elektrolizës të tretësirës ujore të klorurit të kalciumit CaCl 2 janë: 

a. Ca, Cl 2 ; b. H 2 , Cl 2, Ca(OH) 2 ; c. Ca, Cl 2, Ca(OH) 2 

10. Në elementin galvanik Fe |Fe 2+ //Mg 2+ |Mg elektronet lëvizin: 

a. nga elektroda Mg |Mg 2+ në elektrodën Fe |Fe 2+ ; 

b. nga elektroda Fe |Fe 2+ në elektrodën Mg|Mg 2+ ; 

c. nga elektroda Fe 2+ në tretësirën Mg 2+ 

82

11. Cili nga reaksionet nuk mund të ndodhë: 

a. Ca + Cr 3 + → b. Al + Zn 2+ → c. Ag + H + → d. Zn + H + → 

12. Gjatë elektrolizës së tretësirës ujore të nitratit të argjendit AgNO 3 u çliruan 6.72 l 

gaz. Sasia e argjendit e depozituar në katodë është: 

a. 12.96 g; b. 129.6 g; c. 259.2 g; d. 25.92 g. 

13. Sasia e bakrit që veçohet gjatë elektrolizës 25 g të klorurit të bakrit CuCl 2 është: 

a. 128 g; b. 25.6 g; c. 12.8 g; d. 6.4 g. 

14. Në elementin galvanik Cr |Cr 3+ // Ag |Ag + me potenciale elektrodike E° Cr|Cr3+ 

= - 0.7 V; E°Ag |Ag + = 0.799 V mund të themi: 

a. elektroda e kromit shërben si katodë; 

b. elektroda e kromit shërben si anodë; 

c. elektroda e argjendit shërben si anodë. 

15. Në elementin galvanik Fe |Fe 2+ // H + |H° forca elektromotore është 0.44 v. 

Potenciali elektrodik standard i hekurit është: 

a. 0.44 V; b. 0.22 V; c.-0.22 V; d.-0.44 V 

16. Sasia e hekurit dhe vëllimi i klorit që veçohen gjatë elektrolizës së 12.7 klorur 

hekuri FeCl 2 të shkrirë do të jetë: 

a. 56 g Fe, 22. 4 l Cl 2 ; b. 0.56 g Fe, 0.224 l Cl 2 ; 

c. 5.6 g Fe, 2.24 l Cl 2 ; d. 112 g Fe, 44.8 l Cl 2 

83

TESTI 4 

1. Elementi përbërës i çdo përbërjeje organike është: 

a. oksigjeni; b. hidrogjeni; c. karboni; d. azoti. 

2. Në cilin rast emërtimi është jo i saktë: 

a. metil 2 butan; b. dimetil 2.3 butan; c. dimetin 2.2 butan; d. etil 2 butan. 

3. Nuk është izomer me pentanin 

a. metil butani b.dimetil propani c.metil 2 pentani 

4. Numri i izomereve të pozicionit të përbërjes C 3 H 6 Cl 2 është: 

a. 2; b. 3; c. 4; d. 5; e. 6 

5. Alkan është përbërja me formulë molekulare: 

a. C 6 H 12 ; b. C 6 H 10 ; c.C 6 H 14 ; d. C 5 H 8 

6. Shfaq izomeri gjeometrike: 

a. buten 1; b. buten 2; c. metil 2 buten 2; d. penten 1. 

7. Alkinet janë: 

a. hidrokarbure me një lidhje dyfishe; 

b. hidrokarbure me dy lidhje dyfishe; 

c. hidrokarbure me një lidhje trefishe. 

8. Gjatë veprimit të buten 1 me klorurin e hidrogjenit HCl (g) ndodh një reaksion: 

a. zëvendësimi; b. edicioni; c. eliminimi; d. polimerizimi. 

9. Gjej pohimin jo të saktë për benzenin: 

a. molekula e tij është e ndërtuar prej një unaze të përbërë nga 6 atome karboni; 

b. çdo atom karboni është i lidhur me një atom hidrogjen; 

c. çdo atom karboni është i lidhur me dy atome hidrogjen. 

10. Përbërja që mund të ketë dy lidhje dyfishe: 

a. C 5 H 10 ; b. C 6 H 14 ; c. C 8 H 16 ; d. C 4 H 6 ; e. C 6 H 6 

11. Emërtesa e përbërjes me formulë strukture është: 

CH 3 

| 

CH 3 – CH – CH 3 CH 2 – CH 3 

| | 

CH 3 – CH – CH – CH 2 – CH – CH 3 

| 

CH – CH 3 

| 

CH 3 

a. metil 6, dimetil 2.2, metil 3, oktan; 

b. tetrametil 2.2.3.6 izopropil 4, oktan; 

c. dimetil 2.2, metil 6 izopropil 4, oktan; 

84

d. trimetil 2,2,3 izopropil 4, oktan. 

12. Nga eliminimi i një moli HBr nga brom 2 pentani përfitohet: 

a. vetëm penten 2; b. vetëm penten 1; c. vetëm penten 3; d. penten 1 dhe penten 2. 

13. Propeni adicionon: 

a. 1 molekulë Cl 2 ; b. 2 molekula Cl 2 ; c. 2 molekula HCl; d. 3 molekula Cl 2 

14. Alkinet japin reaksione: 

a. zëvendësimi; b. eliminimi; c. polimerizimi; d. adicioni. 

15. Në cilin rast ka ndodhur reaksion zëvendësimi? 

a. CH 2 =CH–CH 3 + H 2 →CH 3 –CH 2 –CH 3 

b. CH 3 –CH 2 –CH 2 Cl→CH 3 -CH=CH 2 +HCl 

c. nCH 2 = CH 2 → (- CH 2 – CH2 -) 

d. CH 3 – CH 2 – CH 3 + Cl 2 → CH 3 – CH 2 –CH 2 Cl + HCl 

e. 2C 6 H 6 + 2 

7 

O2 → 6O 2 + 3H 2 O 

16. Vëllimi i klorit që adicionohet nga 8.4 g propen është: 

a. 2.24 l; b. 22.4 l; c. 4.48 l; d. 44.8 l 

17. Sasia e benzenit që digjet në 8.96 l oksigjen është: 

a. 89.1 g; b. 31.27 g; c. 8.32 g; d. 4.16 g. 

18. Vëllimi i ajrit që nevojitet për të djegur 10.4 g etin është: 

a. 11.2 l; b. 112 l; c. 22.4 l; d. 33.6 l. 

19. 0.1 mol alkan e ka masën 1.6 g – formula molekulare e alkanit është 

a. C 2 H 6 ; b. CH 4 ; c. C 3 M 8 ; d. C 4 H 10 

20. Nga trimerizimi i etinit përftohet: 

a. benzen; b. hekzan; c. hekzin; d. hekzen. 

85

TESTI 5 

86 

1. Alkool është përbërja: 

a. C 6 H 6 

b. CH 3 – C – C 2 H 5 

c. C 2 H 5 –O – C 2 H 5 

d. CH 3 – C – C 2 H 5 

║ | 

O OH 

2. Alkoolet janë izomerë me: 

a. fenolin; b. eteret; c. alkanalet; d. alkanonet 

O 

3. Grupi funksionor – C 

emërtohet: 

H 

a. grup hidroksil; b. grup karbonil; c. grup karboksilik; d. grup aminik. 

4. Alkanonet janë izomerë me: 

a. alkoolet; b. acidet alkanoike; c. alkanalet; d. eteret. 

5. Emërtimi i saktë i përbërjes me formulë: C 2 H 5 -O-CH 2 -CH 2 -CH 3 është: 

a. propoksi etan; b. etoksi 2 propan; c. etoksi 1 propan; d. etoksietan. 

6. Nga oksidimi i alkooleve parësore përftohen: 

a. alkanone; b. alkanale; c. etere; d. estere. 

7. Eteri metoksietan përftohet nga bashkëveprimi në prani të H 2 SO 4 ç ndërmjet: 

a. metanol + metanol; b. etanol + etanol; 

c. metanol + etanol; d. metanol + propanol. 

8. Propanoni përftohet nga oksidimi i: 

a. propanol 1; b. acidit propanoik; c. propanol 2; d. propanoet metili. 

9. Provën e Lukasit e jep: 

a. butanol 2; b. metoksi 1 buten; c. butanal; d. butanon. 

10. Gjatë oksidimit të butanalit përftohet: 

a. butanon; b. përzierje acidesh; c. butanol 1; d. acid butanoik. 

11. Gjej pohimin e saktë për fenolin: 

a. çngjyros tretësirën ujore të permanganatit të kaliumit KMnO 4; 

b. çngjyros tretësirën ujore të bromit Br 2; 

c. vepron me 3 molekula brom, njëra nga substancat përfundimtare është e patretshme; 

d. nuk vepron me hidroksidin e natriumit NaOH. 

12. Gjatë oksidimit të pentanon 2 përftohen: 

a. 3 lloje acidesh karboksilike; b. 2 lloje acidesh karboksilike; 

c. 4 lloje acidesh karboksilike; d. 1 lloj acidi karboksilik.

13. Sasia e fenolit që vepron me 4.6 g natrium do të jetë: 

a. 9.4 g; b. 18.8 g; c. 37.6 g; d. 4.7 g. 

14. Nga veprimi i propanol 1 me natrium çlirohen 5.6 l hidrogjen. Sasia e propanol 1 

që ka vepruar do të jetë: 

a. 60 g; b. 30 g; c. 120 g; d. 15g 

15. 0.5 mole alkanal e kanë masën 43 g. Formula molekulare e alkanalit është 

a. C 5 H 10 O; b. C 4 M 8 O; c. C 3 H 6 O; d. C 6 H 12 O 

16. Gjatë veprimit të etanalit me reaktivin e Tollensit veçohen 5.4 g argjend, masa e 

etanalit që ka vepruar është: 

a. 2.2 g; b. 3.3 g; c. 1.1 g; d. 4.4 g. 

87

TESTI 6 

1. Grupi funksionor i acideve karboksilike është grupi: 

a. karbonil; b. hidroksil; c. karboksilik; d. aminik. 

2. Nga oksidimi deri në fund i një molekule alkooli parësor formohet: 

a. acid karboksilik; b. ester; c. alkanon; d. eter. 

3. Esteret janë përbërje izomere me: 

a. alkoolet; b. alkanolet; c. acidet karboksilike; d. alkanonet. 

4. Esteri me formulë C 2 H 5 – COO – C 2 H 5 emërtohet: 

a. etanoet etili; b. etanoat propili; c. propanoat etili; d. etoksietan. 

5. Acidi benzoik përftohet nga oksidimi i: 

a. benzenit; b. toluenit; c. hekzanol 1; d. hekzanol 2 

6. Lyrat përftohen nga veprimi i: 

a. 3 molekula propantriol 1, 2, 3 me 1 molekulë acid lyror; 

b. 1 molekulë propantriol 1, 2, 3 me 1 molekulë acid lyror; 

c. 1 molekulë propantriol 1, 2, 3 me 3 molekula acide lyrore; 

d. 2 molekula propantriol 1, 2, 3 me 1 molekulë acid lyror. 

7. Emërtimi i saktë i përbërjes CH 3 – CH – CH – CH 2 – COOH është: 

| | 

CH 3 CH 3 

a. acid heptanoik; b. dimetil acid heptanoik; 

c. acid dimetil 3.4 pentanoik; d. acid 2.3 butanoik. 

8. Janë izomerë ndërmjet tyre: 

a. acid propanoik dhe propanoat metili; 

b. propanoat metili dhe butanoli; 

c. acid propanoik dhe etanoat metili; 

d. propanoat metili dhe metanoat etili. 

9. Acidet karboksilike janë: 

a. dhënës protonesh; b. marrës protonesh; 

c. marrës dhe dhënës protonesh; d. as dhënës dhe as marrës protonesh. 

10. Esteri propanoat etili përftohet nga veprimi në prani të H 2 SO 4 ç të: 

a. propanol 1 me acid etanoik; b. propanol 1 me etanol; 

c. acid propanoik me etanol; d. propanal me etanol. 

11. Gjatë hidrolizës të esterit etanoat metili përftohen: 

a. etanol + acid metanoik; b. acid etanoik + metanol; 

c. etanol + acid metanoik d. acid etanoik + metanol. 

12. 0.3 mol acid karboksilik e ka masën 18 g, formula molekulare e tij është: 

a. HCOOH; b. CH 3 COOH; c. C 2 H 5 COOH; d. C 3 H 7 COOH 

88

13. Formula molekulare e esterit me masë molare 102 g/mol është: 

a. C 4 H 8 O 2 ; b. C 5 H 10 O 2 ; c. C 6 H 12 O 2 ; d. C 3 H 6 O 2 

14. Vëllimi i hidrogjenit të çliruar nga veprimi i 12 g acid etanoik me natriumin 

është: 

a. 11.2 l ; b. 22.4 l ; c. 2.24l ; d. 4.48 l 

15. Sasia e hidroksidit të kaliumit KOH që vepron me 300 ml tretësirë 0.2 M të acidit 

metanoik HCOOH është: 

a. 33.6 g; b. 3.36 g; c. 6.72 g; d. 13.44 g. 

16. 9.2 g hidroksid natriumi NaOH përdoren për të sapunifikuar esterin etanoat 

metili. Numri i moleve të esterit do të jetë: 


89

TESTI 7 

1. Karbohidratet kanë në përbërjen e tyre elementet: 

a. karbon, hidrogjen; b. karbon, hidrogjen, oksigjen, azot; 

c. karbon, hidrogjen, oksigjen; d. karbon, hidrogjen, azot. 

2. Numri i monosakarideve që përmbahen në një molekulë disakaridi është: 

a. 1 molekulë; b. 2 molekula; c. 7 molekula; d. 1000 molekula. 

3. Glukoza është: 

a. alkool; b. aldehid; c. keton; d. aldohekzoz. 

4. Fruktoza është izomer me: 

a. maltozën; b. sakarozën; c. glukozën; d. celulozën. 

5. Maltoza formohet nga: 

a. 2 molekula glukozë; b. 3 molekula glukozë; 

c. 1 molekulë glukozë; d. 10 molekula glukozë. 

6. Aminoacidet bëjnë pjesë në: 

a. hidrokarbure; b. përbërjet e oksigjenuara; c. përbërjet e azotuara. 

7. Grupi funksionor i aminoacideve është: 

a. grupi karbonil; b. grupi karboksilik; 

c. grupi aminik; d. grupi karboksilik dhe grupi aminik. 

8. Numri i mbetjeve aminoacide te proteinat është: 

a. më i vogël se 10 mbetje aminoacide; b. më i vogël se 100 mbetje aminoacide; 

c. më i madh se 10 dhe më i vogël se 100 mbetje aminoacide; 

d. më i madh se 100 mbetje aminoacide. 

9. Aminoacidet shfaqin veti: 

a. acide; b. bazike; c. edhe veti acide, edhe veti bazike; d. as veti acide dhe as veti bazike. 

10. Aminoacidet lidhen ndërmjet tyre me lidhje: 

a. lidhje hidrogjenore; b. lidhje glukozidike; c. lidhje peptidike. 

11. Tharmimi i glukozës çon në formimin e: 

a. propanolit; b. metanolit; c. etanolit; d. etanalit. 

12. Një pentapeptid është formuar nga: 

a. 3 aminoacide; b. 2 aminoacide; c. 4 aminoacide; d. 5 aminoacide. 

13. Gjatë tharmimit të glukozës u formuan 4.48 l CO 2 , masa e glukozës së tharmuar është: 

a. 36 g; b. 18 g; c. 54 g; d. 9 g; e. 36 g. 

14. Sasia e ujit që nevojitet për të hidrolizuar 51.3 g maltozë C 12 H 22 O 11 është: 

a. 18 g; b. 2.7 g; c. 27 g; d. 1.8 g. 

15. Molekula e amidonit me masë molare 243000 përmban mbetje glukoze që kanë 

marrë pjesë në ndërtimin e molekulës. Numri i mbetjeve glukoze është: 

a. 1500 mbetje glukoze; b. 2000 mbetje glukoze; 

c. 150 mbetje glukoze; d. 1000 mbetje glukoze. 

90

METODIKA E ZGJIDHJES SË USHTRIMEVE NË LËNDËN E KIMISË 

KIMIA 7 – 8 – 9 

Zgjidhja e ushtrimeve në lëndën e kimisë, ashtu si në lëndën e fizikës dhe matematikës, ka për 

qëllim t’u mësojë nxënësve të arsyetojnë, të mendojnë, t’i ushtrojnë njohuritë teorike të 

fituara. Nëpërmjet ushtrimeve nxënësit bëjnë lidhjen midis dukurive të ndryshme të kimisë, si 

dhe midis dukurive kimike dhe dukurive të disiplinave të tjera të afërta me kiminë. 

Mësuesi/ja me anë të ushtrimeve kontrollon aftësitë për të zbatuar njohuritë teorike të 

nxënësit. Gjatë zgjidhjes së ushtrimeve, nxënësi kryen veprime matematikore, por 

gjithmonë duhet pasur kujdes që të nxitim arsyetimin logjik që nxënësi të vërë në dukje 

zbatimin e ligjit ose të ndonjë nocioni tjetër teorik mbi të cilin duhet të mbështetet për të 

shkruar shprehjen matematikore. 

Pra, pa një arsyetim logjik të ushtrimit nuk mund të bëhet zgjidhja e drejtë e tij ose nuk 

duhet lejuar një zgjidhje mekanike e ushtrimit. 

Nisur nga rëndësia e ushtrimeve në lëndën e kimisë po japim metodikën (mënyrën e 

zgjidhjes) e zgjidhjes së ushtrimeve. 

Hapat për zgjidhjen e ushtrimeve janë: 

Hapi I: Lexoni disa herë me kujdes ushtrimin dhe, pasi ta keni kuptuar atë, qartësoni çfarë 

është dhënë dhe çfarë kërkohet (mund të jetë më shumë se një e kërkuar). 

Hapi II: Pasi të keni përcaktuar të dhënën dhe të kërkuarën, njësitë përkatëse të secilës, 

arsyetoni lidhjet që ekzistojnë ndërmjet tyre. 

Hapi III: Në qoftë se ushtrimi ka të bëjë me një dukuri kimike (reaksion kimik), shkruani 

reaksionin kimik. 

Hapi IV: Kthejeni reaksionin kimik në barazim kimik duke rregulluar koeficientet. 

Hapi V: Punoni me të dhënën dhe të kërkuarën (p.sh., në qoftë se është dhënë me g 

gjejmë masën molare të substancës dhe sipas formulës m = n · M gjejmë masën e saj). 

Hapi VI: Në qoftë se ushtrimi ka më shumë se një të kërkuar, ndajini ato me kujdes. 

edhënë 

Hapi VII: Bëni shtrimin duke arsyetuar sipas barazimit dhe 

ekërkuar 

ushtrimit. 

edhënë edhënë 

Pra: = ekërkuar x 

edhënë sipas 

x 

Hapi VIII: Jepni përgjigjen për kërkesën e ushtrimit. 

Ushtrimi 1 

Një përbërje e azotit përmban 12.04·10 23 atome azot dhe 30.01·10 23 atome oksigjen. Cila 

është formula e përbërjes? 

Zgjidhje: 

Hapi I: Përcaktohet e dhëna dhe e kërkuara. 

a. nrA° N = 12.04·10 23 b. nA° O = 30.01·10 23 formula kimike = ? 

Hapi II: Përcaktojmë lidhjen që ekziston mes numrit të atomeve→mole. 

Dimë që 1 mol azot përmban 6.02·10 23 atome (numri i Avogadros). 

Hapi III: Bëjmë shtrimin duke arsyetuar. 

1mol 

xa 

a. 

= 

23 

23 

6,02⋅10 

atome 12,04⋅10 

atome 

91

23 

1mol 

⋅12⋅0,6 

⋅10 

atome 

x a = 

23 

6,02⋅10 

atome 

1mol 

xb 

b. 

= 

23 

23 

6,02⋅10 

atome 30,01⋅10 

atome 

23 

1mol 

⋅30,01⋅10 

atome 

x b = 

23 

6,02⋅10 

atome 

x a = 2 mole azot 

x b = 5 mole oksigjen. 

92 

x a 

x b 

2 : 5 formula N 2 O 5 

Përgjigje: Përbërja e ka formulën kimike N 2 O 5 

Ushtrimi 2 

Në cilin nga oksidet e hekurit FeO apo Fe 2 O 3 përqindja e oksigjenit është më e madhe? 

Zgjidhje: 

Hapi I: Përcaktohet e dhëna dhe e kërkuara. 

a. FeO b. Fe 2 O 3 % oksigjenit = ? 

Hapi II: 

Përcaktohet formula me anë të së cilës gjendet përqindja e elementit në një përbërje: 

m( 

elementit) 

% elementit = 

· 100% 

M ( përbërjes) 

Hapi III: Gjejmë masën molare të përbërjeve: 

a. M FeO = 1· 56 + 1· 16 = 72 g/mol b. M Fe2O3 = 2· 56 + 3· 16 = 160 g/mol 

Hapi IV: Gjejmë përqindjen e oksigjenit në secilin oksid. 

16gr 

48gr 

a. te FeO % O= · 100% = 22.22 % b. te Fe 2 O 3 %O = · 100% = 30 % 

72gr 

160gr 

Përgjigje: Përqindja më e lartë e oksigjenit ndodhet te Fe 2 O 3 . 

Ushtrimi 3 

Sa litra amoniak NH 3 formohen gjatë veprimit të 0.7 g azot N 2 me hidrogjenin H 2 ? Sa 

litra hidrogjen kanë marrë pjesë në reaksion? 

Zgjidhje: 

Hapi I: 

a.V NH3 = ? b.V H2 = ? 

Hapi II: Shkruajmë reaksionin kimik: 

N 2 + H 2 → NH 3 

Hapi III: Rregullojmë koeficientet, pra e kthejmë në barazim kimik. 

N 2 + 3H 2 → 2NH 3 

1 mol 3 mole 2 mole 

Hapi IV: Punojmë me të dhënën dhe të kërkuarat sipas njësive. Meqë azoti jepet në g 

gjejmë masën molare të tij. 

M N2 = 2 · 14 = 28 g/mol m = n · M m N2 = 1 mol · 28 g/mol = 28 g, 

ndërsa kërkohet vëllimi i amoniakut dhe hidrogjenit. Vëllimi molar i çdo substance të 

gaztë është 22.4 l/mol. 

Vl = n · Vm V N2 = 3 mol · 22.4 l/mol = 67. 2 l 

V NH3 = 2 mol · 22.4 l/mol = 44.8 l 

Hapi V: Bëjmë shtrimin duke arsyetuar:

a. 

1,28gN 

2 

2⋅ 

22,4lNH 

3 

= 

0,7gN 2 

xa 

x a =1,12 l NH 3 

1,28gN 

2 

0,7gN 

b. 

= 2 

x b = 1,68 l H 2 

3⋅ 

22,4lH 

2 

xb 

Përgjigje: Kur veprojnë 0,7 g azot dhe 1,68 litra hidrogjen përftohen 1,12 l amoniak. 

Ushtrimi 4 

Gjej përqendrimin në përqindje dhe atë molar të tretësirës së acidit nitrik HNO 3 që 

përmban 15,75 g substancë në 200 ml të saj në dendësi 1,044 g/ml. 

Zgjidhje: 

Hapi I: 

m1 = 15.75 g V = 200 ml d = 1,044 g/ml 

a. C% = ? b. C M = ? 

Hapi II: Për të zgjidhur ushtrimin përdorim formulat për gjetjen e përqendrimit. 

m1 

m1 

C M = C% = · 100 

MV 

Vd 

Hapi III: Gjejmë masën molare të HNO 3 dhe bëjmë zëvendësimet te formulat 

M HNO3 = 1 · 1 + 1 · 14 + 3 · 16 = 63 g/mol. 

15,75gr 

a. C% = 

· 100% = 7,54 % 

200ml 

⋅1,044g 

/ ml 

15,75g 

b. C M = 

= 1,25 mol/ l ose 1,25 M 

63g 

/ mol ⋅0,2l 

Përgjigje: Tretësira është 1,25 M dhe 7,55 %. 

Ushtrimi 5 

Sa gramë dhe sa mole hidroksid natriumi NaOH duhet të veprojnë me 150 ml tretësirë 5 

% të acidit sulfurik H 2 SO 4 e dendësi 1.14 g/ml. 

Zgjidhje: 

Hapi I: 

V = 150 ml H 2 SO 4 C = 5% d = 1.14 g/ml 

a. m NaOH = ? M NaOH = 40g/mol b. n NaOH = ? M H2SO4 = 98g/mol 

Hapi II: Shkruajmë reaksionin kimik: 

NaOH + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + H 2 O 

Hapi III: Rregullojmë koeficientet 

2NaOH + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + 2H 2 O 

2 mole 1 mol 1 mol 2 mol 

Hapi IV: Gjejmë sasinë e H 2 SO 4 (m 1 ) që ka tretësira duke zbatuar formulën e 

përqendrimit në përqindje: 

m 

C%= 1 C%Vd 

5% ⋅150g 

/ ml⋅1,14g 

/ ml 

100, nga ku m 1 = zëvendësojmë m 1 = 

= 8.55 g H 2 SO 4 

Vd 

100 

100% 

Hapi V: Bëjmë shtrimin duke arsyetuar: 

1⋅98gH 

2SO4 

8,55gH 2SO4 

a. 

= 

x a = 6,97 g NaOH 

2⋅ 

40gNaOH 

xa 

93

. Për të gjetur numrin e moleve të NaOH zbatojmë formulën n = m 

n 

6.97gr 

n = = 0.174 mole 

40g 

/ mol 

Përgjigje: 6.97 g; 0.174 mole NaOH veprojnë me tretësirën e H 2 SO 4 

Ushtrimi 6 

Caktoni koeficientet në reaksionin redoks: 

NaBr + MnO 2 + H 2 SO 4 → MnSO 4 + Na 2 SO 4 + Br 2 + H 2 O 

Hapi I: Duke zbatuar rregullat caktojmë n.o. për çdo element. 

+1 -1 +4 -2 +1 +6 -2 +2 +6 -2 +1 +6 -2 0 +1 -2 

NaBr + MnO 2 + H 2 SO 4 → MnSO 4 + Na 2 SO 4 + Br 2 + H 2 O 

Hapi II: Shkruajmë gjysmë barazimet: 

2Br -1 ⎯ 

− ⎯→ 

2e− 

Br 2 (oksidim) 

Mn +4 ⎯ 

+ ⎯→ 

2e− 

Mn +2 (reduktim) 

Hapi III: Caktojmë faktorët pasi gjejmë SH.V.P: 

1 2Br -1 ⎯ 

− ⎯→ 

2e− 

Br 2 (oksidim) 

1 Mn +4 ⎯ 

+ ⎯→ 

2e− 

Mn +2 (reduktim) 

Hapi IV: Kontrollojmë numrin e atomeve pasi janë vendosur koeficientet, që në rastin 

tonë është 1 dhe që nuk e shkruajmë. 

NaBr + MnO 2 + H 2 SO 4 → MnSO 4 + Na 2 SO 4 + Br 2 + 2H 2 O 

Ushtrimi 7 

A janë të sakta emërtimet e mëposhtme? Në rast të kundërt shkruaj emrin e saktë: 

a. metil 4 butan; b. propil 2 pentan. 

Zgjidhje: Analizojmë rastin e parë: 

Shkruajmë strukturën e përbërjes duke vendosur numrat mbi atomet e karbonit. Në 

karbonin e katërt shkruajmë radikalin –CH 3 . 

a. 1 2 3 4 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 

| 

CH 3 

metil 4 butan 

Ky emërtim nuk është i saktë, sepse radikali bën pjesë në vargun e përbërjes. Pra, radikale 

në karbonet skajore të vargut nuk ka. Por emërtimi i saktë do të jetë: 

1 2 3 4 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 

| 5 

CH 3 

n pentan 

b. Shkruajmë strukturën e përbërjes sipas emërtimit të dhënë: 

1 2 3 4 5 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 – CH 3 

| 

C 3 H 7 

propil 2 pentan 

94

Ky emërtim nuk është i saktë sepse numri fillon si më poshtë: 

4 5 6 7 

CH 3 – CH – CH 2 – CH 2 – CH 3 

3 | 

CH 2 

2 | 

CH 2 

1| 

CH 3 

Emërtimi i saktë është metil 4 heptan. 

Ushtrimi 8 

Gjatë analizës së një përbërjeje organike u morën këto përfundime: 

69.73% karbon, 11.63% hidrogjen, 18.64% oksigjen. Masa molare e përbërjes është 86 

g/mol. Gjej formulën molekulare të përbërjes. 

Zgjidhje: 

Hapi I: 

% C = 69. 73 % H = 11.63 % O = 18.64 Mp.o = 86 g/mol 

Formula molekulare? 

Hapi II: Gjejmë masën e çdo elementi duke ditur që 86 g përbërje është 100% (ose e 

tëra). Atëherë: 

86g x = x= 59.96 g C 

100% 69.73% 

86g y 

86g z 

= y = 10 g H 

= z=16.03 g O 

100% 11.63% 

100% 18.64% 

Ose: m C = 86 · 0.6973 = 59.96 g 

m H = 86 · 0.1163 = 10 g 

m O = 86 · 0.1864 = 16.03 g 

m 

Hapi III: Gjejmë numrin e moleve duke zbatuar formulën n= M 

59.96gr 

10gr 

n C = 

= 5 mole n H = 

12gr 

/ mol 

1gr 

/ mol 

16.03gr 

n O = = 1 mol 

16gr 

/ mol 

= 10 mole 

Përgjigje: Formula molekulare e përbërjes organike është C 5 H 10 O. 

95

Download - Dk-Shqiponje.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?