DITURIA

VEPËR MJAFT E DOBISHME, PËR SHKOLLËN E PRINDËRIT DHE ÇDO LEXUES
(“Proverba, shprehje e thënie”, nga Xhavit Mëzezi)
Nga: Prof. Murat Gecaj
Publicist e studiues-Tiranë
Këto ditë doli nga shtypi e është në qarkullim vepra e arsimtarit dhe studiuesit Xhavit Mëzezi, “Proverba, shprehje e thënie”. Përgatitur nën drejtimin
dhe me redaktimin e Prof. Dr. Pavli Hazhillazi. Është një libër voluminoz, me rreth 520 faqe dhe brenda tij ngërthen afër 8.000 njësi të tilla. Për përgatitjen
e këtij botimi, autorit iu desh një periudhë kërkimi, studimi e shkrimi afër 10-vjeçare. Për mbledhjen e shoshitjen e materialit faktik, ai shkoi
në disa rrethe të Shqipërisë dhe u njoh nga afër me të dhënat e duhura, në disa krahina të Italisë. Gjithashtu, shfletoi 125 botime të kësaj fushe ose të
përafërt me të, në gjuhën shqipe e më gjuhë të tjera, si italisht, anglisht e gjermanisht.
Ishte kënaqësi për mua që këtë vepër, bashkëstudenti
Xh.Mëzezi, ma dha që në dorëshkrim
dhe unë shkrova e u botua aty recensioni
im modest. Gjithashtu, për këtë vepër dhanë
mendimet e tyre Prof.Dr. Aadriatik Kallulli e i
ndjeri, shkrimtari Gjergj Zheji. Ashtu siç e kam
nënvizuar në shkrimin tim, kjo vepër është një
“enciklopedi e vogël, me përmbajtje të madhe”.
Pra, është një botim me mjaft vlera njohëse e
formuese, si për mësuesit e pedagogët, nxënësit
e studentët dhe prindërit e moshave të ndryshme.
Ai u shërben sidomos studentëve të degëve të
mësuesisë, për gjuhën e letërsinë shqipe, por dhe
për gjuhët e huaja.
Po kështu, libri në fjalë është një mjet pune në
tavolinën e studiuesve, redaktorëve të shtypit të
shkruar dhe atij elektronik, u shërben krijuesve
të fushave të ndryshme të diturisë etj. Se, fare
mirë, një student jo vetëm njihet me pasurinë
e madhe të proverbave, shprehjeve, thënieve e
mendimeve të çmuara, por dhe ia vlen që aty të
bazohet për të hartuar temë kursi ose diplome,
për të shkruar e publikuar artikuj ose studime,
në gazeta a revista të ndryshme. Ndërsa një poet
ose shkrimtar gjen aty frymëzimin a “brumin”
për të shkruar një poezi e poemë, një tregim dhe,
pse jo, një roman ose një skenar, drame a filmi
dokumentar e artistik.
Duke i hapur faqet e kësaj vepre, të autorit
tiranas Xh.Mëzezi, gjen aty mendimin e gjenisë
popullore dhe të krijuesve të ndryshëm, që nga
Veriu e deri në Jug të Shqipërisë, por edhe nga të
gjitha trojet tona amtare, si nga Kosova, Maqedonia,
Kosova Lindore (Lugina e Preshevës) e
Mali i Zi, por edhe nga Çamëria, arbereshët e
Italisë dhe diaspora shqiptare. Shpesh herë, ato
janë dhënë në faqet e kësaj vepre në gjuhën e
huaj, duke u bërë dhe evidentuar krahasimet,
ngjashmëritë dhe ballafaqimet e nevojshme.
Kështu, në mendje të lindë menjëherë mendimi
se dituria njerëzore nuk ka kufinj të përcaktuar,
se ajo qarkullon lirshëm nga një popull te tjetri,
nga një vend në tjetrin.
Xhaviti shërbeu vite të tëra në arsim dhe në
administratën e saj, në Tiranë, por gjithnjë e
ka pasur merak të gjurmonte, të mblidhte e
sistemonte dhe pastaj të botonte nga pasuria
gjuhësore dhe e folklorike e popullit tonë. Vërtet
dërgoi e publikoi diçka në botimet e Institutit të
Folklorit, më pas Instituti i Kulturës Popullore.
Por ai nuk u nxitua, pra e vijoi punën parapërgatitore
të botimit me pasion e durim, për vite të
tëra. Kështu, i mbushi fletoret me proverba, fjalë
të urta e mendime të çmuara nga goja e popullit.
Por shfletoi dhe mjaft botime të ndryshme,
prej të cilave zgjodhi ose t’harri shpehjet më të
bukura e më të qëlluara.
Në kato vitet e fundit atij iu dha mundësia të
jetonte në Itali, te djali emigrant dhe përsëri në
mendje i rrihte si çekan synimi për ta pasuruar
arkivin e tij me proverba e fjalë të urta nga
popuj të tjerë, si Italia, Franca, Anglia e Gjermania.
Ato i mblodhi në original, nga librat e
goja e folësve të atyre gjuhëve dhe për lexuesit
shqiptarë i përktheu në gjuhën tonë amtare.
Të gjitha ato, që përmenda më lart e të tjera,
i shërbyen Xhavitit që të ulej e ta sistemonte
përfundimisht materialin e mbledhur, me
kritere të rrepta shkencore. Pastaj i daktilografoi
në makinë shkrimi dhe më tej i hodhi në
kompjuter. Kështu, doli një material i gjërë
faktik për proverbat ose fjalët e urta dhe thëniet
e mençura.
Për vlerat e veçanta të këtij punimi, mjaft serioz
e të dobishëm për të gjithë lexuesit shqiptarë,
ka shkruar vetë edhe Xhavit Mëzezi në hyrjen
e librit të tij. Pra, nuk e quaj të nevojshme që
të ndalem hollësisht për ato. Por dëshiroj të
nënvizoj, posaçërisht, se materiali i publikuar
është me interes të veçantë dhe mjaft i dobishme
për të gjithë ne, sepse lidhet me arsimin
e shkollën, me dituritë, shkencën e kulturën,
pra me tërë jetën tonë. Proverbat, shprehjet e
bukura e thëniet e mençura etj. janë qëmtuar me
kujdes dhe prandaj na rrënjosen në mendje, kur
i lexojmë.
Mund të shkruaja më shumë dhe të shprehesha
më gjatë për vlerat e shumanshme të këtij
punimi enciklopedik, mendoj tepër i veçantë
në botimet tek ne. Se, për shembull, ia vlen të
theksojmë se në faqet e e tij është shprehur
bukur dhe në mënyrë të përmbledhur filozofia
14
e jetës, por dhe optimizmi i saj. Ai na mëson
e na këshillon se si të sillemi, të mendojmë, të
flasim e të veprojmë, në familje, në punë dhe
në shoqëri e kudo ndodhemi.
Na mbyllje, e uroj këtë autor këmbëngulës dhe
serioz në kërkimet e studimet e tij; e përgëzoj
bashkëstudentin, kolegun e mikun tim të mirë,
Xhavit Mëzezi, për publikimin e kësaj vepre
të arrirë. Ai më tregoi se para pak ditësh kishte
organizuar një përurim modest, me jo shumë
veta, pra me familjarë, ish-studentë e kolegë
të tij. Por, ndoshta, ai do të bëhet më i njohur
përmes publikimeve në shtypin e shkruar dhe
atë elektronik, me qëllim që lexuesi i interesuar
t’i marrë e shijojë nga afër vlerat e tij të
shumanshme.
Gjithashtu, këtu gjej rastin të zbuloj edhe një
“sekret” ose mendim, që ai ma shprehu në
mirëbesim e me pak mëdyshje. Pra, dëshiron
të grumbullojë të dhënat e nevojshme, me
ndihmën e pakursyer edhe të kolegëve tjerë,
që me rastin e 50-vjetorit të diplomimit tonë
(qershor 2012), të publikojmë një libër, ku të
shprehet dashuria dhe nderimi i merituar për
bashkëstudentët e fillimeve të Universitetit të
Tiranës, në Fakultetin Histori-Filologji të tij.
Se të gjithë iu përkushtuam plotësisht arsimit,
kulturës, shkencës, letersisë e botimeve etj. dhe
nuk kursyem as nuk kursejmë energjitë mendore
e fizike, për të mirën e Shqipërisë së dashur.
Tiranë, 3 nëntor 2011