14 prezentowane wydarzenia, osoby i instytucje. Jednodniówki są publikacjami przeznaczonymi dla wąskiego, wyraźnie określonego kręgu odbiorców, którzy najczęściej są także sprawcami wydania. Przedmiotem analizy było 13 jednodniówek ze zbiorów Biblioteki Narodowej o „proweniencji lwowskiej”, rozumianej nie tylko jako miejsce wydania, ale i związek z tematyką lwowską, wydanych przez polską młodzież akademicką w okresie międzywojennym. Aby przybliżyć atmosferę tamtego okresu, autorka przypomniała działające w mieście uczelnie, biblioteki i towarzystwa naukowe oraz organizacje studenckie. Siedem spośród badanych jednodniówek dotyczyło kół Bratniej Pomocy studentów: <strong>Uniwersytet</strong>u Jana Kazimierza, Politechniki, Akademii Medycyny Weterynaryjnej, Medyków U.J.K., Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego, Koła Studentek Wyższych Uczelni Lwowa. Wydano je z okazji organizowanego corocznie „Tygodnia Akademika”, którego celem było zebranie funduszy na potrzeby studenckie, ale także poszukiwanie wsparcia społeczności lokalnej, środowisk uczelnianych i rządowych dla planowych działań wobec studiującej młodzieży. Chodziło m.in. o budowę domów akademickich, tworzenie bibliotek, organizację opieki zdrowotnej. Na podstawie zamieszczonych tekstów pokazano różnorodność działań podejmowanych przez koła Bratniej Pomocy (kuchnie, domy akademickie, biblioteki, sanatoria, drukarnie, kredyty, doraźna pomoc finansowa), ich organizację lokalną (sekcje) i krajową (Komitety Wojewódzkie, Rada Naczelna), zadania Akademickich Kół Prowincjonalnych i Centrali Samopomocowej. Na łamach pozostałych jednodniówek pojawiała się nieco inna tematyka, nie związana bezpośrednio z pozyskiwaniem pomocy materialnej dla studentów. Były to m.in. teksty dotyczące obchodów imienin Marszałka Piłsudskiego, związków byłych studentów ze swoimi uczelniami (Koło Jarosławian, Koło Kowlan), walki z alkoholizmem (Koło Abstynentów Studentów Teologii). Trzeba też podkreślić wyraźnie dostrzegane w tekstach akcenty patriotyczne związane z utrwalaniem polskości na Kresach Wschodnich. Autorka zwróciła też uwagę na wygląd zewnętrzny jednodniówek: format, papier, okładki, ilustracje, nakład i cenę. Dr ks. Andrzej Kaleta: Czasopiśmiennictwo urzędowe kurii biskupich metropolii krakowskiej w latach 1925-1939 W artykule zatytułowanym „Czasopiśmiennictwo urzędowe kurii biskupich metropolii krakowskiej w latach 1925-1939” dokonano charakterystyki wąskiego, ale niezwykle interesującego zjawiska na rynku prasowym okresu międzywojennego w Polsce. Zjawisko to swoimi korzeniami sięga początków XIX w., kiedy to Kościół z początku nieufnie, lecz z biegiem czasu ze wzrastającym zainteresowaniem spoglądał na rodzące się media, widząc w nich doskonałe narzędzie mogące służyć ewangelizacji. Owocem tego procesu było właśnie czasopiśmiennictwo urzędowe kurii biskupich. Piśmiennictwo to stanowiło niezwykle ważny instrument wspomagający działalność duszpasterską, realizowaną na poziomie kościołów lokalnych. Jego powstanie należy łączyć z działalnością wydawniczą konsystorzy generalnych diecezji zaboru austriackiego. Pierwszym tego rodzaju periodykiem na ziemiach polskich był organ konsystorza krakowskiego „Ex consistorio generali Cracoviensi Notificationes ad universum clerum dioecesis Cracoviensis”, ukazujący się od 1800 r. Pismo zawierało rozporządzenia władz kościelnych i państwowych, listy pasterskie i ogłoszenia. W niniejszym artykule cezurę czasową określa z jednej strony rok zawarcia konkordatu między rządem polskim a Stolicą Apostolską, zaś z drugiej – data wybuchu drugiej wojny światowej. Na mocy porozumień konkordatowych, dostosowując podział administracyjny Kościoła do nowych granic Polski, powołano do życia m.in. metropolię krakowską, do której weszły: archidiecezja krakowska oraz diecezje tarnowska, kielecka, częstochowska i katowicka. Organy prasowe kurii wymienionych diecezji różnią się czasem trwania na rynku czytelniczym, a także środowiskami i tradycjami, z których wyrastały. Należy pamiętać o tym, że diecezje krakowska i tarnowska, które w 1925 r. zyskały nowe granice, to obszar należący niegdyś do zaboru austriackiego; teren diecezji kieleckiej i częstochowskiej to w większości fragmenty byłego zaboru rosyjskiego, a wreszcie diecezja katowicka utworzona została w dużej mierze z części zaboru pruskiego. Wywarło to wpływ na zawartość i kształt tych pism. W artykule zaprezentowane zostały cechy wspólne periodyków, jak również te, które je wyróżniają. Podkreślone zostały pełnione przez nie funkcje, a wśród nich religijna i społeczna. Obecnie ta grupa pism stanowi niezwykle cenne źródło do badań historycznych. Dr Artur Trudzik: Kraków i Lwów w życiorysach redaktorów i współpracowników londyńskiej „Trybuny” oraz działaczy Polskiego Ruchu Wolnościowego „Niepodległość i Demokracja” Dla badaczy dziejów polskiego uchodźstwa i prasy emigracyjnej, historia PRW „NiD”, oraz „Trybuny” stają się obecnie coraz lepiej znane i zbadane, aczkolwiek nadal wiele kwestii jawi się, jako tabula rasa. Jedną z nich wydaje się być potrzeba rekonstrukcji śladów lwowsko-krakowskich w życiu i biografiach osób, które tworzyły jedno z najważniejszych ugrupowań powojennej polskiej emigracji, tj. Polski Ruch Wolnościowy „Niepodległość i Demokracja” (PRW „NiD”), lub były związane z organem prasowym Ruchu – „Trybuną”. Znaczna część (ok. ¼) czołowych emigracyjnych działaczy walczących o wolną, niepodległą i demokratyczną Polskę, związanych z Ruchem i jego pismem, posiadała związki z Krakowem i Lwowem. Z oczywistych względów personalne kontakty Nidowców ze Lwowem i Krakowem w aspekcie czasowym ograniczały się do okresu II Rzeczypospolitej, czasów okupacji niemiecko-sowieckiej, oraz lat po odzyskaniu pełnej wolności w 1989 r. Efektem tego było m.in. to, iż najczęściej relacje te sprowadzały się do kilku specyficznych rodzajów: miejsca urodzenia, nauki w szkołach powszechnych i gimnazjach, studiów uniwersyteckich, oraz powrotami, lub wizytami w Kraju po 1989 r. (często jako wykładowcy, osoby nagradzane, lub odnoszące się do tych terenów w swojej działalności naukowej, dziennikarskiej, czy literackiej).
15 Wśród najbardziej znanych członków „NiD” i współpracowników „Trybuny”, mających związki z wspomnianymi miastami, znalazło się wielu uchodźczych polityków, działaczy społeczno-kulturalnych, naukowców, dziennikarzy, pisarzy, publicystów, redaktorów, radiowców, artystów, i in., m.in.: Zbigniew Błażyński, Andrzej Bobkowski, Zbigniew Brzeziński, Wiktor Budzyński, Roman Czerniawski, Jan Drewnowski, Marian Kamil Dziewanowski, Jerzy Gawenda, Stanisław Gierat, Stanisław Gomułka, Zbigniew Grabowski, Jan Jankowski, Stanisław Jordanowski, Tola Korian-Terlecka, Stefan Legeżyński, Jerzy Lerski, Bolesław Łaszewski, Zygmunt Michałowski, Zygmunt Nagórski jun., Jan Nowak-Jeziorański, Rowmund Piłsudski, Maciej Przedrzymirski, Jan Radomyski, Marian Emil Rojek, Tadeusz Siuta, Tymon Terlecki, Roman Wajda, Piotr Wandycz, Stanisław Wąsik, Wiktor Weintraub, Aleksandra Weston, Bolesław Wierzbiański, Stefania Zahorska, Konstantyn Zełenko, Jerzy Zubrzycki.
Change language