wersja PDF - Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

19
wieszczów, przede wszystkim zaś – kultu Mickiewicza (jego momentem szczytowym był pogrzeb wieszcza
na Wawelu 4 VII 1890 roku).
Zwrot ku romantyzmowi na łamach „Życia” dyktowany był również jeszcze inną okolicznością. Edycja pisma
zbiegła się w czasie z ważnymi datami w polskim kalendarzu kulturalnym, tj. pogrzebem Ujejskiego (zm. 19 IX
1897) oraz obchodami 100. rocznicy urodzin Mickiewicza (24 XII 1898), 40. rocznicy śmierci Krasińskiego (23 II
1899), 50. rocznicy śmierci Słowackiego (3 IV 1899) oraz 50. rocznicy śmierci Chopina (17 X 1899).
Ukazujące się na łamach „Życia” liczne i nierzadko dość obszerne publikacje dotyczące wymienionych
twórców (z wyjątkiem – rzecz znamienna – Krasińskiego, patronującego stańczykom) świadczą dobitnie o tym,
że redaktorów pisma w stronę romantyzmu wiodło coś więcej niż tylko dziennikarski obowiązek rejestrowania
uroczystości obchodowych i towarzyszących im inicjatyw (np. sprawa budowy pomnika Mickiewicza w Krakowie,
Warszawie i Lwowie, postulat sprowadzenia zwłok Słowackiego do kraju). Romantyzm był dla nich żywą
tradycją, którą z pasją odsłaniali i poddawali nowym odczytaniom. Rehabilitując zwłaszcza mesjanizm,
mistycyzm i towianizm, uczynili z romantycznej spuścizny ważny argument polemiczny, wykorzystywany nie
tylko w dyskusjach z przeciwnikami nowej sztuki, lecz także w sporach wewnątrzpokoleniowych.
Mgr Dorota Kamisińska: Inspiracje roślinne w motywach dekoracyjnych wybranych
numerów „Życia” pod kierownictwem artystycznym Stanisława Wyspiańskiego
„Zielnik” Stanisława Wyspiańskiego powstawał między 28 kwietnia a 20 sierpnia 1896r. Jedynie dwie karty
datowane są na 28 kwietnia następnego roku. Z 50 zachowanych, większość kart zarysowana jest dwustronnie
– portrety roślin pochodzą z wycieczek w okolice Krakowa choć niektóre wykonane zostały w krakowskich
ogrodach.
W wyniku analizy wybranych czternastu numerów krakowskiego tygodnika „Życie” z lat 1898 i 1899, podjęto
próbę odszukania wśród zamieszczonych w „Zielniku” szkiców z natury tych roślin, które stały się inspiracją dla
motywów opracowanych przez Wyspiańskiego z myślą o dekoracji stron pisma.
Następnie porównano motywy pojedyncze i zespolone z rysunkami artysty, omówiono najbardziej
charakterystyczne cechy stylizowanych roślin oraz sposób ich umieszczenia na stronach pisma. Pozwoliło to
uwypuklić rolę dekoracji w harmonijnej kompozycji stron „Życia” oraz zweryfikować nieprawidłową
nomenklaturę spotykaną w literaturze dotyczącej tego tematu.
Mgr Irena Gruchała: Pasja bibliofilska Heleny Dąbczańskiej
Referat dotyczy postaci Heleny Dąbczańskiej (1863-1956), znanej kolekcjonerki lwowskiej, która gromadziła
zbiory w czasach niewoli narodowej. Została ukształtowana przez patriotyczne tradycje domu rodzinnego
i rozpowszechnioną w jej czasach idę służby społeczeństwu. Duży wpływ na jej zbieractwo miał przykład
Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i innych bibliofilów lwowskich. Dąbczańska utrzymywała szerokie
kontakty ze zbieraczami książek i pamiątek historycznych. Niektórzy z nich byli pracownikami Ossolineum,
profesorami Uniwersytetu Lwowskiego, ziemianami lub zajmowali ważne stanowiska w instytucjach kultury. W
willi kolekcjonerki odbywały się regularnie zebrania numizmatyków, śpiewaków i aktorów, profesorów oraz
innych przyjaciół. Rolę salonu spełniały trzy pokoje biblioteki; na stołach bibliotecznych rozkładano książki i inne
kolekcje, ale także na nich kładziono poczęstunek dla gości. Dąbczańska udostępniała książki ludziom nauki,
szczególnie w przypadkach kiedy tylko u niej w zbiorach był potrzebny egzemplarz.
Kolekcjonerka zaczęła gromadzić książki jako dwunastoletnia dziewczynka; pierwsze egzemplarze otrzymała
od rodziców i przyjaciół. Następnie drogą darów i zakupów ciągle powiększała kolekcję. Kupiła między innymi
książki z bibliotek Jana Wincentego hr. Bąkowskiego w Ujściu Zielonym. Egzemplarze wyróżniały się cennymi
oprawami ze skóry cielęcej, karty nosiły znaki wcześniejszych właścicieli, np. rodziny Wielhorskich, Józefa
Andrzeja Załuskiego i innych. Nabyła także bibliotekę Ludwika i Antoniny Radziwiłów z Zagrobeli koło
Tarnopola. Wśród książek znalazła liczne egzemplarze z podpisem Jana Witte (1699-1785), generała majora
wojsk koronnych, komendanta fortecy Kamień, książki oznaczone ekslibrisem lub podpisem Korduli Potockiej
oraz Konstancji z Lubomirskich Rzewuskiej i Marii Anny ks. Lubomirskiej. Kupowała też książki ze zbiorów
zmarłych kolekcjonerów, np. znanego muzyka Władysława Wszelaczyńskiego i profesora uniwersytetu
Eustachego Skrochowskiego. Pod koniec XIX w. zakupiła u antykwariusza Józefa Tulei najcenniejsze pozycje
z księgozbioru Mniszchów pięknie oprawione w skórę i opatrzone superekslibrisem.
Kiedy z biegiem lat zaczęło brakować miejsca w jej willi, postanowiła jeszcze za życia ofiarować swoje
kolekcje kilku polskim muzeom, aby nie uległy rozproszeniu. Najszczodrzej postanowiła obdarzyć Kraków i nie
kryła dokonując kolejnych zakupów, że zbiory swoje chce przekazać na Wawel. Dokumenty dotyczące
przekazania daru podpisano we Lwowie 30 listopada 1907 roku. W akcie darowizny zapisano, że kolekcję
otrzymuje Gmina Miasta Kraków, ewentualnie Muzeum Narodowe w Krakowie. Przesyłanie książek i innych
przedmiotów trwało kilka lat. Najcenniejsze pozycje z biblioteki: inkunabuły, druki Gröllowskie i poczajowskie
posłała Dąbczańska do Krakowa w latach 1911-1915. W 1920 r. opuściła Lwów i zamieszkała na Wawelu.
Przekonała się, że jej zbiory nie były należycie przechowywane. Aby ustrzec księgozbiór przed dalszym
niszczeniem, na początku 1922 roku na prośbę Heleny Dąbczańskiej gmina Kraków ofiarowała go wraz
z rycinami i sztychami Bibliotece Miejskiego Muzeum Przemysłowego im. dra A. Baranieckiego. Obecnie książki
te są w Bibliotece Głównej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie i Bibliotece Jagiellońskiej.
Zachowane księgi inwentarzowe i książki świadczą, że kolekcja była starannie opracowywana i przechowywana.
Częściowo zachowały się w książkach numery inwentarzowe i papierowe nalepki zawierające informacje