wersja PDF - Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

17
Dr Jerzy Reizes-Dzieduszycki: Działalność Biblioteki Poturzyckiej w okresie
dwudziestolecia międzywojennego
Lwów już w okresie zaborów był ważnym ośrodkiem działalności polskich publicznych bibliotek naukowych.
Oprócz Biblioteki Uniwersyteckiej, kontynuującej sięgające XVII w. tradycje kolegium jezuickiego, czy
przewiezionej do Lwowa w 1817 r., późniejszej Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich,
do najdawniejszych książnic zaliczyć można Bibliotekę Poturzycką, przeniesioną do Lwowa przez Włodzimierza
Dzieduszyckiego w roku 1857. Pozostała ona jedyną samoistnie istniejącą we Lwowie polską placówką
bibliotekarską o charakterze prywatnym, utrzymywaną ze środków zabezpieczonych przez Włodzimierza
Dzieduszyckiego, która udostępniała swoje zbiory na potrzeby społeczeństwa. Wymieniona książnica działała
z przerwami aż do wybuchu II wojny światowej, a jej zbiory nie zostały objęte poważniejszymi pracami
dokumentacyjnymi i księgoznawczymi. Zgodnie z wolą właściciela, Biblioteka Poturzycka przeznaczona była
głównie dla osób studiujących i kształcących się, a także pełniła funkcję warsztatu naukowego dla wielu
lwowskich uczonych. Wł. Dzieduszycki zabezpieczył finansowo Muzeum im. Dzieduszyckich poprzez utworzenie
Ordynacji Poturzycko-Zarzeckiej, która w następnych latach finansowała także działalność Biblioteki
Poturzyckiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego pod kierunkiem Marii Zajączkowskiej, a następnie
Mariana Des Loges’a Biblioteka Poturzycka funkcjonowała w budynku przy ul. Kurkowej 17. Po zajęciu Lwowa
przez Armię Czerwoną zbiory biblioteczne zostały włączone do zasobu Biblioteki Zakładu Narodowego im.
Ossolińskich, a następnie Biblioteki Ukraińskiej Akademii Nauk i Archiwum Historycznego m. Lwowa.
Po zakończeniu II wojny światowej część dokumentów rękopiśmiennych została przewieziona do kraju.
Przedstawiono wybrane aspekty działalności książnicy w okresie dwudziestolecia w oparciu o dokumentację
archiwalną zachowaną w zbiorach lwowskich.
Dr Barbara Maresz: Lwowskie Ossolineum – Bibliotece Sejmu Śląskiego. Z dziejów
kresowej współpracy
Lwów i Katowice (kresy wschodnie i zachodnie Drugiej Rzeczypospolitej) w latach dwudziestych
i trzydziestych ubiegłego stulecia łączyły więzy szczególne. Już u progu niepodległości, w czasie powstań
i plebiscytu, właśnie lwowianie najwcześniej organizowali pomoc dla Śląska. We Lwowie działały: Komitet
Obrony Kresów Zachodnich, Towarzystwo Przyjaciół Górnego Śląska, a w Katowicach Koło Lwowian na Śląsku.
Udział Lwowa w organizacji polskiego życia naukowego i kulturalnego Górnego Śląska w dwudziestoleciu
międzywojennym był olbrzymi, bodaj czy nie większy niż położonego bliżej Krakowa.
Lwów zasobny w cenne polskie księgozbiory wspomagał Śląsk, a przede wszystkim Bibliotekę Sejmu
Śląskiego licznymi darami. Najwięcej książek trafiło do Katowic w latach 1934-36, kiedy szczególną opiekę nad
Biblioteką Sejmu Śląskiego roztoczyło lwowskie Ossolineum i jego dyrektor Ludwik Bernacki (zaprzyjaźniony z
marszałkiem Sejmu Śląskiego Konstantym Wolnym). Do Katowic przekazano najpierw część księgozbioru
profesora Oswalda Balzera, później pokaźny fragment kolekcji Józefa Brodowicza, a wreszcie, wydzieloną przez
samego Bernackiego, część jego prywatnego księgozbioru. Ossolineum uzupełniało również swoimi dubletami
czasopisma Biblioteki Sejmu Śląskiego. W ten sposób katowicka książnica pozyskała wiele
dziewiętnastowiecznych tytułów (np. „Bluszcz” i „Kłosy”).
Za te cenne dary bogate, autonomiczne województwo śląskie rewanżowało się pomocą materialną. Sejm
Śląski wspierał subwencjami lwowskie Ossolineum, a sprawą bez precedensu była olbrzymia dotacja (14000
złotych), jaką Sejm Śląski przyznał (w 1934 i 1935 roku) na opracowanie i wydanie monografii „najstarszego,
niemal całkowicie dochowanego zabytku piśmiennictwa polskiego” oraz „pomnika kultury śląskiej” - Psałterza
Floriańskiego. Tak znaczną subwencję pozyskano dzięki zabiegom dyrektora Ossolineum, a zarazem redaktora
edycji, Ludwika Bernackiego oraz życzliwości marszałka Sejmu Śląskiego Konstantego Wolnego.
Dzięki tej kresowej współpracy w Bibliotece Śląskiej (największej bibliotece naukowej na Górnym Śląsku)
znajdują się dziś nie tylko ciekawe silesiaca, ale również wiele cennych publikacji wydawanych we Lwowie,
Stanisławowie czy Złoczowie.