Kreshmet kohë pendese, kthimi dhe faljeje - kishadhejeta.com
Kreshmet kohë pendese, kthimi dhe faljeje - kishadhejeta.com
Kreshmet kohë pendese, kthimi dhe faljeje - kishadhejeta.com
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Historia nuk e ka njohur ende atë që ka<br />
ngjarë në Shqipëri. Kështu, të dashur<br />
shqiptarë, drama juaj duhet t’i interesojë<br />
gjithë kontinentit europian! Është e<br />
domosdoshme që Europa të mos harrojë!<br />
Pa p a Gj o n Pa l i II<br />
Organ i permuajshem informacioni i METROPOLISE tIRANE-DURRES Nr. 2<br />
Sh k u r t 2008 Çmimi 30 lekë<br />
<strong>Kreshmet</strong><br />
<strong>kohë</strong> <strong>pendese</strong>,<br />
<strong>kthimi</strong> <strong>dhe</strong> <strong>faljeje</strong><br />
Kthehuni <strong>dhe</strong> besojini Ungjillit
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
2<br />
PËRMBAJTJA<br />
Mesazhi i Atit të Shenjtë<br />
Benedikti XVI,<br />
për Kreshmët 2008<br />
Të gjithë meshtarëve,<br />
rregulltarëve, rregulltareve <strong>dhe</strong><br />
besimtarëve<br />
Muaji shkurt, muaji i memories<br />
Nga Rafaeli<br />
Nën shenjën e kryqit<br />
Imzot Gjergj Frendo O.P.<br />
Unë <strong>dhe</strong> të tjerët<br />
Nga Elidon DODAJ<br />
Don Francesco Guarnati<br />
Blerina Kolndreu<br />
Të jesh i Krishtit do të thotë të<br />
mbash gjithmonë të zjarrtë në<br />
zemër një flakë të gjallë dashurie<br />
Nga Atë Bernard Caruana O.P.<br />
Dëshmitarë të Krishtit në<br />
një botë që ka frikë prej<br />
qortimit të Tij<br />
Nga: Dom Marjan Lumçi<br />
“O Atë i Shenjte, ruaji ata<br />
në emrin tënd, ata që më ke<br />
dhënë, që të jenë një, sikurse<br />
ne!”<br />
Nëse kokrra e grurit nuk vdes!<br />
Nga Alfred Matoshi<br />
“Ke kërkoni”<br />
Nga Laura Buna<br />
Fra Shtjefen Pistulli OFM<br />
(27.04.1922 – 03.02.2008)<br />
Fra Kornel (Shtjefen)<br />
Pistulli (Mgushi).<br />
Kosova asht e jona - At Gjergj Fishta<br />
faqe 3<br />
faqe 4<br />
faqe 5<br />
faqe 6<br />
faqe 6-7<br />
faqe 8<br />
faqe 9<br />
faqe 9<br />
faqe 10<br />
faqe 10<br />
faqe 11<br />
faqe 12<br />
Kalendari Liturgjik<br />
1 mars<br />
E DIELA IV E KREZHMEVE<br />
7 mars - Sh.Perpetua <strong>dhe</strong> Sh.Feliçita<br />
9 mars - E DIELA V E KREZHMEVE<br />
16 mars - E DIELA E LARIT<br />
17 mars - E hëna e Ma<strong>dhe</strong><br />
- Sh.Patriku<br />
18 mars - E marta e Ma<strong>dhe</strong><br />
- Sh.Cirili i Jeruzalemit<br />
19 mars - E mërkura e Ma<strong>dhe</strong><br />
- Sh.Jozefi<br />
20 mars - E enjtja e Ma<strong>dhe</strong><br />
- Sh.Niketa<br />
21 mars - E premtja e Ma<strong>dhe</strong><br />
22 mars - E shtuna e Ma<strong>dhe</strong><br />
23 mars<br />
E DIELA E PASHKËVE<br />
RINGJALLJA E ZOTIT<br />
24 mars – E hëna e Engjëllit<br />
25 mars – E marta e Pashkëve<br />
26 mars – E mërkura e Pashkëve<br />
27 mars – E enjtja e Pashkëve<br />
28 mars – E premtja e Pashkëve<br />
29 mars – E shtuna e Pashkëve<br />
30 mars<br />
E DIELA II E PASHKËVE<br />
31 mars<br />
LAJMËRIMI I ZOTIT<br />
Mars 2008<br />
Përgatitja e Darkës së Pashkëve<br />
(Mk 14, 1221; Lk 22, 714; 2123; Gjn 13, 2130)<br />
Të parën ditë të Bukëve të pabrume, iu afruan<br />
Jezusit nxënësit <strong>dhe</strong> e pyetën: “Ku dëshiron<br />
ta bëjmë gati darkën e Pashkëve”<br />
Ai u tha: “Shkoni në qytet te filani <strong>dhe</strong> thoni:<br />
Mësuesi thotë: koha ime është ngjat! Te ti do<br />
të kremtoj Pashkët me nxënësit e mi.”<br />
Nxënësit bënë si u urdhëroi Jezusi <strong>dhe</strong> e<br />
përgatitën darkën e Pashkëve.<br />
Kur u bë natë, Jezusi u ul në tryezë bashkë me<br />
të Dymbëdhjetët. Ndërsa po hanin, ai u tha:<br />
“Për të vërtetë po ju them: njëri prej jush do<br />
të më tradhtojë!” Të trishtuar për së tepërmi,<br />
zunë ta pyesnin njëri pas tjetrit:<br />
“A mos jam unë, Zotëri”<br />
Ai u përgjigji: “Ai që po e ngjyen kafshatën<br />
me mua në pjatë ai do të më tradhtojë. Po,<br />
Biri i njeriut patjetër po shkon sikurse është<br />
në Shkrimin shenjt për të. Porse: vaj për atë<br />
njeri që po e tradhton Birin e njeriut! Më<br />
mirë do të kishte qenë për të të mos kishte<br />
lindur aspak!”<br />
Atëherë e pyeti e<strong>dhe</strong> Juda, tradhtari i tij: “A<br />
mos jam vetë, Mësues”<br />
“E the vetë! i përgjigji Jezusi.”<br />
Drejtor i përgjithshëm:<br />
Imzot George Frendo<br />
Kryeredaktor:<br />
D. Marjan Lumçi<br />
Sekretar:<br />
Nikollë Loka<br />
Redaksia:<br />
Kolec Çefa<br />
Ana Stakaj<br />
Zef Skanjeti<br />
Alban Guri<br />
Grafika:<br />
Pjerin Sheldija<br />
Elis Gjoni<br />
Foto: Pici<br />
Adresa:<br />
Katedralja e Shën Palit,<br />
Bulevardi Zhan D’Ark,<br />
Tiranë, Shqipëri<br />
E-mail: mlumci@hotmail.<strong>com</strong><br />
http://kisha<strong>dhe</strong>jeta.googlepages.<strong>com</strong>
shkurt 2008<br />
Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
3<br />
Mesazhi i Atit të Shenjtë Benedikti XVI,<br />
për Kreshmët 2008<br />
“Krishti u bë i varfër për ju” (2 Kor 8,9)<br />
Të dashur vëllezër <strong>dhe</strong> motra,<br />
1. Çdo vit, Kreshmët na ofrojnë një rast të<br />
provnishëm për të thelluar kuptimin <strong>dhe</strong> vlerën<br />
e të qënurit tonë të krishterë, <strong>dhe</strong> na stimulon<br />
të zbulojmë mëshirën e Hyjit që ne të bëhemi<br />
më të mëshirshëm ndaj vëllezërve.<br />
Në <strong>kohë</strong>n e Kreshmëve Kisha shqetësohet<br />
që të propozojë disa angazhime specifike që<br />
t’i shoqërojnë konkretisht besimtarët në këtë<br />
proces rinovimi të brendshëm: ato janë lutja,<br />
agjërimi <strong>dhe</strong> lëmosha. Këtë vit, në Mesazhin e<br />
zakonshëm të kreshmëve, dëshiroj të ndalem<br />
të reflektoj mbi praktikën e lëmoshës, që<br />
përfaqëson një mënyrë konkrete për t’i ardhur<br />
në ndihmë atij që ka nevojë <strong>dhe</strong>, në të njëjtën<br />
<strong>kohë</strong>, një ushtrim shpirtëror për tu liruar nga<br />
lidhja me të mirat tokësore. Sa i fortë është<br />
drejtimi i pasurive materiale, <strong>dhe</strong> sa duhet të<br />
jetë vendimi ynë për të mos adhuruar, pohon Jezusi në<br />
mënyrë vendimtare: “Nuk mund t’i shërbeni Hyjit <strong>dhe</strong><br />
pasurisë” (Lk 16,13).<br />
Lëmosha na ndihmon të fitojmë këtë tundim konstant,<br />
duke na edukuar që t’i shkojmë në ndihmë nevojave<br />
të të afërmit <strong>dhe</strong> të bashkëndajmë me të tjerët atë çka<br />
zotërojmë nga mirësia hyjnore. Për këtë arsye bëhet<br />
grumbullimi i veçantë në për të varfrit, që në Kreshmë u<br />
premtohet në shumë vende të botës. Në këtë mënyrë, në<br />
pastrimin e brendshëm shtohet një gjest bashkimi kishtar,<br />
sipas asaj që ndodhte në Kishat e para të lashta. Shën<br />
Pali flet për këtë grumbullim parash në Letrat e tij për<br />
bashkësinë e Jeruzalemit. (2Kor. 8-9; Rom 15,25-27)<br />
2. Sipas mësimit ungjillor, ne nuk jemi pronarë<br />
por administratorë të të mirave që zotërojmë: kështu që<br />
ato nuk konsiderohen si pronë ekskluzive, por si mjete<br />
nëpërmjet të cilëve Zoti thërret secilin prej nesh të bëhet<br />
ndërmjetës të ndihmës së tij ndaj të afërmit. Ashtu siç<br />
kujton Katekizmi i Kishës Katolike, të mirat materiale<br />
veshin një vlerë shoqërore, sipas parimit të destinacionit<br />
të tyre universal (shih n. 2404).<br />
Në Ungjill është e qartë qortimi i Jezusit për ata që<br />
zotërojnë <strong>dhe</strong> përdorin vetëm për vete pasuritë tokësore.<br />
Përballë shumicave të cilës, i mungon gjithçka, vuajnë<br />
urinë, marrin tonin e një qortimi të rëndë fjalët e Shën<br />
Gjonit: “Kush i ka të mirat e kësaj bote <strong>dhe</strong> e sheh vëllain<br />
e vet në ngushticë <strong>dhe</strong> e mbyll zemrën vet para tij, në<br />
ç’mënyrë dashuria e Hyjit qëndron në të” (1 Gj 3,17). Me<br />
elokuencë të ma<strong>dhe</strong> tingëllon thirrja në bashkëndarjen në<br />
Vendet në të cilat popullsia është e përbërë nga shumica e<br />
të krishterëve, duke qenë akoma më e rëndë përgjegjësia<br />
e tyre përballë shumicës që vuajnë nga nevojat <strong>dhe</strong><br />
braktisja. T’i shkosh në ndihmë është më parë një detyre<br />
drejtësie sesa një vepër dashurie.<br />
3. Ungjilli vë në dritë një karakteristikë tipike të<br />
lëmoshës së krishterë: duhet të jetë e fshehur. “Të mos<br />
dijë e majta çfarë bën e djathta jote”,thotë Jezusi, “që<br />
lëmosha jote të jetë e fshehtë” (Mt 6, 3-4). Dhe pak<br />
më parë kishte thënë që nuk duhet të mburremi për<br />
veprat e mira, për të mos rrezikuar që të përjashtohemi<br />
nga shpërblimi qiellor (shih Mt 6,1-2). Shqetësimi i<br />
dishepullit është që gjithçka të shkojë në lavdërimin e<br />
madh të Hyjit. Jezusi shqyrton: “Ashtu të shndrisë e<strong>dhe</strong><br />
drita juaj para njerëzve, që t’i shohin veprat tuaja të mira<br />
e ta lëvdojnë Atin tuaj që është në qiell” (Mt 5,16).<br />
Pra gjithçka duhet të përmbushet për lavdinë e Hyjit<br />
<strong>dhe</strong> jo për lavdinë tonë. Kjo vetëdije shoqëroftë, të dashur<br />
vëllezër e motra, çdo gjest ndihme ndaj të afërmit duke<br />
shmangur që të shndërrohet në një mjet për të nxjerrë<br />
në dukje veten tonë. Nëse në plotësimin e një vepre të<br />
mirë nuk kemi si qëllim lavdinë e Hyjit <strong>dhe</strong> të mirën e<br />
vërtetë të vëllezërve, por synojmë më tepër një interes<br />
personal ose më thjeshtë një duartrokitje, vendosemi<br />
jashtë optikës ungjillore. Në shoqërinë moderne të<br />
imazhit, nevojitet që të vëzhgohet me vëmendje, sepse<br />
ky tundim është i përsëritur. Lëmosha ungjillore nuk<br />
është filantropie thjeshtë: është më shumë një shprehje<br />
konkrete e dashurisë, virtyt teologal që kërkon <strong>kthimi</strong>n<br />
e brendshëm në dashurinë e Hyjit <strong>dhe</strong> të vëllezërve, në<br />
imitimin e Jezu Krishtit, i cili duke vdekur në kryq dhuroi<br />
gjithë vetveten për ne. Si mos ta falënderosh Hyjin për<br />
të gjithë ata njerëz që në heshtje,larg nga reflektuesit e<br />
shoqërisë mediatike, përmbushin me këtë shpirt vepra<br />
bujarie mbështetëse për të varfrit në vështirësi Duhet<br />
pak për t’i dhuruar të tjerëve të mirat, sepse për këtë<br />
zemra fryhet me madhështi: ja pse nuk kërkon mirënjohje<br />
njerëzore për veprat e mëshirës që përmbush që e di<br />
që Hyji “shikon në fshehtësi” <strong>dhe</strong> në fshehtësi do të<br />
shpërblejë.<br />
4. Duke na ftuar që ta konsiderojmë lëmoshën me<br />
një shikim më të thellë, që tejkalon dimensionin material<br />
të pastër, Shkrimi na mëson se është “më i lum është ai<br />
që jep se ai që merr“ (shih Vp 20,35). Kur veprojmë<br />
me dashuri shprehim të vërtetën e qenies sonë: në fakt<br />
jemi krijuar jo për vete, por për Hyjin <strong>dhe</strong> për vëllezërit<br />
(shih 2 Kor 5,15). Çdo herë që për dashuri të Hyjit<br />
bashkëndajmë të mirat tona me të afërmin që ka nevojë,<br />
eksperimentojmë se plotësia e jetës vjen nga dashuria<br />
<strong>dhe</strong> gjithçka na kthen si bekim në formë paqeje, në<br />
kënaqësi të brendshme <strong>dhe</strong> gëzimi. Ati qiellor i shpërblen<br />
lëmoshat tona me gëzimin e tij. Dhe ka më shumë: shën<br />
Pjetri citon ndër frytet shpirtërore të lëmoshës faljen e<br />
mëkateve. “Dashuria – shkruan ai – mbulon një shumicë<br />
mëkatesh” (1 Pjt 4,8). Siç përsërit shpesh liturgjia e<br />
kreshmëve, Hyji na ofron ne mëkatarëve mundësinë që<br />
të jemi të falur. Fakti që të bashkëndajmë me të varfrit<br />
atë çka zotërojmë na rendit që të marrim një dhuratë të<br />
tillë. Mendoj, në këtë moment, sa e ndjejnë peshën e të<br />
keqes që kanë bërë <strong>dhe</strong>, pikërisht për këtë, ndjehen larg<br />
nga Hyji, të trembur <strong>dhe</strong> thuajse të paaftë për<br />
të shkuar tek Ai.<br />
Lëmosha, duke na afruar me të tjerët, na<br />
afron me Hyjin <strong>dhe</strong> mund të bëhet instrument<br />
<strong>kthimi</strong> <strong>dhe</strong> pajtimi me Të <strong>dhe</strong> me vëllezërit.<br />
5. Lëmosha edukon në bujarinë e<br />
dashurisë. Shën Jozefi Benedikti Cottolengo<br />
grihet të na rekomandojë: “Mos i numëroni<br />
kurrë monedhat që jepni, sepse unë them<br />
gjithmonë kështu: të japësh lëmoshë me<br />
dorën e majtë nuk duhet ta di se çfarë bën e<br />
djathta, e<strong>dhe</strong> e djathta nuk ka pse ta dijë se<br />
çfarë bën e majta” (Thënie <strong>dhe</strong> mendime,<br />
Edilibri, n. 201). Është shumë domethënëse<br />
episodi ungjillor i vejushës që, në mjerimin<br />
e saj, hedh në thesarin e tempullit “gjithë sa<br />
pati për jetesën e vet” (Mk 12,44). Monedha e<br />
saj vogël <strong>dhe</strong> e parëndësishme bëhet një simbol elokuent:<br />
kjo vejushë i dhuron Hyjit jo nga tepricat e saj,jo çka ka,<br />
por atë çka është. Të gjithë veten e saj.<br />
Ky episod i prekshëm gjendet brenda në përshkrimin<br />
e ditëve që paraprijnë menjëherë mundimet <strong>dhe</strong> vdekjen<br />
e Jezusit, i cili, siç vëren shën Pali, u bë i varfër për të na<br />
pasuruar me varfërinë e tij (shih 2 Kor 8,9); dha gjithë<br />
vetveten për ne. Kreshmët, e<strong>dhe</strong> nëpërmjet praktikës së<br />
lëmoshës na shtyn që të ndjekim shembullin e tij. Në<br />
shkollën e tij mund të mësojmë që të bëjmë me jetën<br />
tonë tërësisht një dhuratë;duke e imituar arrijmë që të<br />
bëhemi të gatshëm, jo që të japim diçka që e zotërojmë,<br />
por më mirë veten tonë. I gjithë Ungjilli nuk përmbli<strong>dhe</strong>t<br />
ndoshta në urdhrin e vetëm të dashurisë Praktika e<br />
kreshmëve të lëmoshës bëhet ndër<strong>kohë</strong> një mjet për të<br />
thelluar thirrjen tonë të krishterë. Kur e ofron vetveten<br />
falas, i krishteri dëshmon se nuk është pasuria materiale<br />
që dikton ligjet e ekzistencës, por dashuria. Ajo pra çka<br />
i jep vlerë lëmoshës është dashuria, që frymëzon forma<br />
të ndryshme dhurimi, si pas mundësive <strong>dhe</strong> kushte vetë<br />
secilit.<br />
6. Të dashur vëllezër e motra, Kreshmët na ftojnë<br />
që të “stërvitemi” shpirtërisht, e<strong>dhe</strong> përmes praktikës së<br />
lëmoshës, për tu rritur në dashuri <strong>dhe</strong> për të njohur tek të<br />
varfrit vetë Krishtin. Në Veprat e Apostujve tregohet që<br />
apostulli Pjetër të çalit që kërkonte lëmoshë tek dera e<br />
tempullit i tha: “Unë nuk kam as argjend as ar, por po të<br />
jap çka kam: në Emër të Jezu Krishtit, Nazarenas, etj!”<br />
(V.Ap. 3,6). Me lëmoshën dhurojmë diçka materiale,<br />
shenjë e dhuratës më të ma<strong>dhe</strong> që mund t’i ofrojmë të<br />
tjerëve me shpalljen <strong>dhe</strong> dëshminë e Krishtit, në emrin<br />
e të Cilit është jeta e vërtetë. Kjo periudhë është pra e<br />
karakterizuar nga një sforcim personal <strong>dhe</strong> i bashkësisë<br />
për përqafimin me Krishtin për të qenë dëshmitarë të<br />
dashurisë së tij. Maria, Nënë <strong>dhe</strong> Shërbëtore besnike<br />
e Zotit, i ndihmoi besimtarët që të çojnë “luftimin<br />
shpirtëror” të Kreshmëve të armatosur me lutjen,<br />
agjërimin <strong>dhe</strong> me praktikën e lëmoshës, për të arritur në<br />
kremtimin e Festave të pashkëve të rinovuar në shpirt.<br />
Me këto dëshira të mëdha bashkëndajë me kënaqësi të<br />
gjithëve Bekimin Apostolik.<br />
Nga Vatikani, 30 Tetor 2007<br />
Benediktus PP XVI
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
4<br />
Të gjithë meshtarëve, rregulltarëve,<br />
rregulltareve <strong>dhe</strong> besimtarëve<br />
Imzot rrok mirdita Arqipeshkëv metropolit i tiranë-durrës<br />
Fort të dashur,<br />
në fillim të <strong>kohë</strong>s së Kreshmëve, e cila fillon të<br />
Mërkurën e Përhime më datë 6 shkurt, dëshiroj të ndaj<br />
me ju disa mendime mbi rëndësinë e saj për të gjithë ne<br />
si të krishterë.<br />
Kreshmët, Lajm i mirë<br />
Në Shkrimin e Shenjtë, në Librin e Kishtarit lexojmë:<br />
“Ka <strong>kohë</strong> për të lindur, e <strong>kohë</strong> për të vdekur” (3,<br />
2). Nëse e lexojmë këtë pjesë të Shkrimit të Shenjtë<br />
në dritën e misterit të Zotit tonë Jezu Krishtit, i cili ka<br />
vdekur për të na rilindur si bijtë <strong>dhe</strong> bijat e Zotit për<br />
jetën e amshuar, do të na zbulohet domethënia e <strong>kohë</strong>s<br />
së Kreshmëve, gjatës së cilës përmes agjërimit, flijimeve<br />
<strong>dhe</strong> lutjes tregojmë vendosmërinë tonë për t’i vdekur<br />
egoizmit, jetës së veseve, mëkateve tona, që të mund të<br />
lindim në një jetë të re.<br />
Ky është mësimi i apostullit të madh Palit, i cili na<br />
paraqet plot elokuencë dialektikën e njeriut të vjetër –<br />
njeriut mëkatar, skllav të Satanit – <strong>dhe</strong> njeriut të ri, atë<br />
të rilindur <strong>dhe</strong> të bashkuar në Krishtin. “Nëse ndokush<br />
është në Krishtin, është krijesë e re. Gjërat e vjetra shkuan<br />
<strong>dhe</strong> ja, u bënë të rejat” (2 Kor 5, 17). Prandaj në thelbin<br />
e tyre Kreshmët janë një lajm i mirë, është ftesa që na<br />
drejtohet për t’u kthyer në shtëpinë e Atit, ashtu si na e<br />
kujton shëmbëlltyra e djalit plangprishës.<br />
Prandaj besimtari përfiton nga kjo <strong>kohë</strong> duke ecur<br />
me përvujtëri në rrugën që të shpie drejt jetës. Ashtu siç<br />
na kujtonte e lumtura Nënë Tereza drama e shoqërisë<br />
sonë është indiferenca: një stil jete i rehatshëm në të<br />
cilën njeriu ndjek planet e veta <strong>dhe</strong> egoizmi bëhet masa<br />
e vlerësimit; është mbivlerësimi tërësor i vlerave ekonomike;<br />
është relativizmi moral aq magjepsës për brezin e<br />
ri; është një jetë sipërfaqësore e çorientuar, e cila mbyt<br />
çdo mundësi reflektimi rreth realiteteve më serioze <strong>dhe</strong><br />
shpall ngadhënjimin absurd të realiteteve më kalimtare<br />
<strong>dhe</strong> më banale. Por kësaj indiference i kundërvihet Hyji<br />
i dashurisë, që nuk do vdekjen <strong>dhe</strong> dënimin e mëkatarit,<br />
por që ai të kthehet e të jetojë. Pikërisht këtë ne e përjetojmë<br />
në sakramentin e rrëfimit. Të jetosh kreshmët <strong>dhe</strong><br />
të përgatitesh shpirtërisht për të kremten e ngjalljes së<br />
Zotërisë do të thotë të zbulosh hirin e faljes: të ngjallesh<br />
si njeri i ri, ku dashuria ngadhënjen mbi urrejtjen <strong>dhe</strong><br />
jeta mbi vdekjen.<br />
Shqetësimet tona<br />
Jemi të vetëdijshëm se sot identiteti <strong>dhe</strong> jeta e<br />
krishterë zhvillohet në një kontekst kulturor <strong>dhe</strong> shoqëror<br />
që shpeshherë është në kundërshtim me vlerat ungjillore;<br />
është një zgjedhje që lyp guximin, ngaqë i krishteri duhet<br />
të përballet me shumë sfida, kundërshti, pengesa, madje<br />
e<strong>dhe</strong> intolerancë.<br />
Është ende i gjallë në ne debati që ngjalli <strong>kohë</strong>t<br />
e fundit vizita e planifikuar e Papa Benediktit XVI në<br />
Universitetin e Romës “La Sapienza”, me ftesë te vetë<br />
Rektorit të tij, ku në emër të një pseudolaiciteti <strong>dhe</strong><br />
neutraliteti mes besimit <strong>dhe</strong> shoqërisë civile, u pengua<br />
Ati i Shenjtë që të mbante leksionin e vet për fillimin e<br />
vitit të ri akademik. Imazhi i shtrembëruar i kësaj marrëdhënieje<br />
mes besimit <strong>dhe</strong> arsyes (shoqërisë, botës),<br />
të një konceptimi tërësisht natyralist të jetës, në të cilin<br />
vlerat fetare hi<strong>dhe</strong>n poshtë ose vendosen në truallin e<br />
mbyllur të ndërgjegjes vetjake <strong>dhe</strong> në çastet “mistike” të<br />
jetës së kultit, pa ndikuar aspak jetën publike të njeriut,<br />
janë simptomat e një shoqërie që nuk do ta kërkojë të<br />
vërtetën, të mirën, Zotin. Ftesa e Papa Benediktit XVI<br />
“për të ruajtur të gjallë ndjeshmërinë për të vërtetën,<br />
për t’u vënë në kërkim të saj, për të qenë të aftë të dallojmë<br />
dritëzat udhëzuese që hasim gjatë historisë së<br />
krishterimit, për ta perceptuar Jezu Krishtin si dritën që<br />
ndriçon historinë <strong>dhe</strong> ndihmon për të gjetur udhën drejt<br />
së ardhmes” u prit me entuziazëm nga turma e panumërt<br />
të dielën më pas në sheshin e Shën Pjetrit, gjë që na shtyn<br />
të shohim përpara me shpresë.<br />
Na bien ndër mend ndër të tjera fjalët e mrekullueshme<br />
të Papa Palit VI, i cili duke e pyetur veten se për<br />
çfarë mund të kishte nevojë Kisha në <strong>kohë</strong>n e tij të trazuar<br />
thoshte se ajo kishte nevojë më shumë për dëshmitarë<br />
sesa për predikatarë. Vërtet Kisha ka nevojë e<strong>dhe</strong> sot<br />
për njerëz që e gjejnë veten e tyre në vlerat ungjillore, i<br />
jetojnë ato me besnikëri <strong>dhe</strong> ua shpallin njerëzve me të<br />
cilët jetojnë, pa druajtje <strong>dhe</strong> turp.<br />
E<strong>dhe</strong> në vendin<br />
tonë hasim në tregues<br />
shqetësues, që trondit<br />
pikërisht besnikërinë<br />
ndaj vlerave ungjillore<br />
si për shembull<br />
interesi për organizimin<br />
e shoqërive masonike<br />
në Shqipëri, të<br />
cilat historikisht janë<br />
të papajtueshme me<br />
doktrinën e krishterë,<br />
ngaqë ajo që na shpëton<br />
nuk është një lloj<br />
besimi racional <strong>dhe</strong><br />
ndihma që i japim<br />
njëri-tjetrit si pjesëtarë<br />
të një shoqërie hermetike<br />
ndaj botës, por<br />
besimi i ngultë në Jezu Krishtin Shpëtimtar <strong>dhe</strong> njohjen e<br />
tij përmes besimit. Kësaj i shtohen e<strong>dhe</strong> raste moskuptimi<br />
ose pengesa bërë veprimtarive të ndryshme kishtare si<br />
jeta e kultit, shkollat, ambulancat, azilet e pleqve etj.<br />
Një shqetësim shumë i madh është gjendja e shumë<br />
njerëzve të braktisur, të mënjanuar, të dënuar në një jetë<br />
në kundërshti me dinjitetin që çdo njeri ka, si i krijuar<br />
në shëmbëllesë <strong>dhe</strong> përngjasim të Hyjit. Megjithëse<br />
Kisha nuk ka reshtur kurrë t’i ndihmojë këto kategori<br />
njerëzish, ajo nuk mund ta zëvendësojë kontributin që<br />
secili duhet të japë për një shoqëri me të drejtë <strong>dhe</strong> më<br />
njerëzore. Koha e kreshmëve është një çast i volitshëm<br />
për të treguar bujarinë tonë përmes veprash konkrete<br />
bamirësie ndaj atyre që janë në nevojë.<br />
Për të përfunduar<br />
Tradita e Kishës na fton t’i fillojmë kreshmët me<br />
agjërim të Mërkurën e Përhime e më pas të Premten e<br />
Ma<strong>dhe</strong>. Mosngrënia e mishit (e detyrueshme për të gjitha<br />
të premtet e kreshmëve) dëshiron të jetë një shenjë e këtij<br />
angazhimi <strong>dhe</strong> qëndrimi të brendshëm kreshmor. Udha<br />
e Kryqit, e cila do të kremtohet në të gjitha kishat tona<br />
gjatë kësaj periu<strong>dhe</strong>, na vë përpara mundimet e një Zoti<br />
që për nuk ka hezituar ta japë jetën e vet për shpëtimin<br />
e botës. Është ky veprim shpëtimprurës që bëhet për<br />
ne aktual gjatë kremtimit të mistereve të shenjta <strong>dhe</strong><br />
që duhet ta ripërtërijmë në vetëdijen tonë gjatë këtyre<br />
<strong>kohë</strong>ve të veçanta.<br />
Kujtoj me emocion rizgjimin e Kishës në Shqipëri<br />
pas tmerrit ankthndjellës komunist <strong>dhe</strong> shugurimin tim<br />
në krye të bashkësisë sonë dioqezane, fakt që më vuri<br />
përpara shumë sfida, por që bëri të përjetoj në mënyrë<br />
më intensive veprimin e hirit të Zotit në jetën bashkësisë<br />
së tij, Kishës. Këtë çast do ta kremtojmë së bashku, duke<br />
kujtuar përvjetorin tim të XV ipeshkvnor, por qysh tani<br />
ju kërkoj të kujtoheni për mua në lutjet tuaja.<br />
Me këto mendime <strong>dhe</strong> urime ju uroj një kreshmë të<br />
frytshme <strong>dhe</strong> ju përcjell bekimin tim baritor.<br />
Dhënë nga Kuria Arqipeshkvnore, sot më 2 shkurt<br />
2005, festa e Kushtimit të Zotit<br />
+ Rrok Mirdita<br />
Arqipeshkëv Metropolit i Tiranë-Durrës
shkurt 2008<br />
Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
5<br />
Muaji shkurt, muaji i memories<br />
Nga Rafaeli<br />
Këto ditët e fundit kam menduar mbi ato gjëra<br />
që e bëjnë një aspiratë të realizueshme. Shumë<br />
prej nesh më së shumti me realizimin e saj i fshijmë nga<br />
memorja ata që punojnë apo madje <strong>dhe</strong> luftojnë për atë, <strong>dhe</strong><br />
mjaftohemi me ndonjë përkujtimore të cilën e mërmërisim<br />
në datat simbol. Por të harrosh rrënjët e ndërtimit, ngarendjes<br />
<strong>dhe</strong> ata që e bënë të realizueshme këtë aspiratë, do<br />
të thotë ti heqësh asaj kuptimin <strong>dhe</strong> ta kthesh në një veprimtari<br />
shkakore prej së cilës nuk rrjedh veçse një ekzistencë<br />
gjysmake e vetë asaj. Sepse një aspiratë pa kuptim përbën<br />
një hibrid të pavlerë, ose quasi-vlerë.<br />
Ndër një prej aspiratave të shumta të njerëzimit<br />
ndoshta ajo më e rëndësishmja është liria, e cila në vetvete<br />
përbëhet prej disa llojesh apo shprehish. Sot kam dëshirë<br />
të prek atë liri e cila është nga më jetiket, sepse li<strong>dhe</strong>t me<br />
bazën e vetë ekzistencës individuale apo të përbashkët në<br />
progresion, e pikërisht me lirinë fetare. Por gjithashtu, sot<br />
dëshiroj ti përqasem kësaj lirie nga një këndvështrim tjetër,<br />
të cilin (me keqardhje) konstatoj se e kujtojmë rrallë, <strong>dhe</strong><br />
që në fakt përbën një aspekt shumë të rëndësishëm të lirisë<br />
fetare, këndvështrimin e njerëzve të cilët punuan, luftuan e<br />
madje dhanë e<strong>dhe</strong> jetën për të.<br />
Si për çdo rast, e<strong>dhe</strong> rasti i kauzës së lirisë fetare në<br />
Shqipëri ka shenjtorët, heronjtë <strong>dhe</strong> martirët e vet.<br />
Shenjtorët zakonisht janë ata të cilët konsumohen<br />
prej pasionit të besimit e përdëllimit, ata të cilët me fjalët<br />
<strong>dhe</strong> veprat e tyre i bëjnë jehonë asaj çka besojnë duke e<br />
përqasur veten <strong>dhe</strong> të tjerët në një afërmitet e<strong>dhe</strong> më të<br />
madh me Hyjin.<br />
Heronjtë janë ata të cilët kryesisht me anë të shembullit<br />
<strong>dhe</strong> veprës së tyre ngrihen mbi konceptet e gabuara apo të<br />
zakonshme duke vënë në dukje se jo e zakonshmja ndonjëherë<br />
është rrugë drejt virtytit të së mirës. Ata konsumohen<br />
prej vetëmohimit, prej thirrjes për të dëshmuar atë që është<br />
sublime <strong>dhe</strong> që në vetvete përbën çelësin idilik të jetesës.<br />
Martirët janë ata të cilët karakterizohen prej karakteristikave<br />
të dy shembujve të mëparshëm por më kryesorja<br />
tek ta janë dy tipare të cilat dallojnë më shumë se të tjerët<br />
e këto janë dashuria <strong>dhe</strong> urtësia. Pikërisht tek këta do të<br />
ndalem sot <strong>dhe</strong> do ta përqendroj esenë time.<br />
Martirët përbëjnë një prej aspekteve më të dhimbshme<br />
të periudhës historike të komunizmit në Shqipëri.<br />
Ata i përkasin shumë sferave <strong>dhe</strong> shtresave të shoqërisë<br />
së <strong>kohë</strong>s. Nga të parët shtresa të shoqërisë shqiptare që u<br />
prekën së pari prej terrorit ishin klerikët shqiptarë. Fushata<br />
kundër tyre do të fillonte menjëherë <strong>dhe</strong> ekstreme. Regjimi<br />
donte të linte të kuptohej se me të nuk bëhej shaka, ose<br />
do të bashkëpunohej, ose vdekje. Lëvizja e parë e hapur<br />
ndaj klerit katolik ishte mospranimi nga ana e qeverisë së<br />
Tiranës së Delegatit Apostolik Imz. Leone G. B. Nigris në<br />
vitin 1945. Kur ky u zëvendësua prej Imz. Frano Gjinit i<br />
cili u emërua Zëvendës-Delegat Apostolik, atëherë Hoxha<br />
ndërroi taktikë <strong>dhe</strong> iu drejtua Imz. Gaspër Thaçit <strong>dhe</strong><br />
Vinçenc Prenushit duke i ofruar bashkëpunim me kushtin<br />
që këta të shkëpusnin lidhjen me Selinë e Shenjtë. Me<br />
këtë lëvizje Hoxha synonte që të arrinte shumë synime<br />
njëherësh. Do të shkëputej “demokratikisht” nga Vatikani,<br />
do të hidhte poshtë njëherësh autoritetin e Legatit, do të<br />
përçante klerin katolik e kështu me rradhë. Asnjëri nuk<br />
e pranoi propozimin. Hoxha thirri më pas Imz. F. Gjinin<br />
duke i bërë të njëjtën ofertë. Përgjigja e Gjinit ishte: “Unë<br />
nuk e ndaj grigjën nga Selia e Shenjtë”. Sikundër këta tre<br />
etër, as e<strong>dhe</strong> një klerik i vetëm katolik nuk do të pranonte<br />
një skizëm të tillë. Kundërpërgjigja erdhi e menjëhershme.<br />
Dom Lazër Shantoja do të pushkatohej po në të njëjtin<br />
vit, pas torturash të cilat iu demonstruan dëshmitarëve të<br />
shumtë, përfshirë këtu nënën trime të dom Lazrit e cila<br />
Martirët<br />
ofroi ta paguante vetë plumbin i cili do ti lehtësonte vuajtjet<br />
fizike të të birit. Mesazhi ishte i qartë. Kisha ishte po aq e<br />
qartë. Shpejt u arrestuan meshtarë françeskanë, si, Atë Gegë<br />
Luma, famullitar në Berishë e me radhë Atë Dioniz Makaj,<br />
në Nikaj e Mërtur, Atë Alfons Çuni, Atë Gaspër Suma e Atë<br />
Sebastian Dedaj në Theth e Gomsiqe, meshtari misionar<br />
gjerman Dom Zef Maksen.<br />
Atë Gjergj Vata, i pa shuguruar ende meshtar, <strong>dhe</strong><br />
Atë Jak Gardin-i i Shoqërisë së “Jezusit”, italian me<br />
origjinë, por me vepra, shqiptar i fortë u burgosën <strong>dhe</strong><br />
u torturuan.<br />
U arrestuan Imzot Frano Gjini, Imzot Gjergj Volaj,<br />
Imzot Nikollë Deda, Dom Tomë Laca. Që të tre do të<br />
pushkatoheshin. Në vitin 1946 zbuluan në malësi të<br />
Dukagjinit <strong>dhe</strong> pushkatuan në rrethinat e Tiranës Atë<br />
Anton Harapin.<br />
Provincialin e françeskanëve, Atë Mati Prennushin,<br />
<strong>dhe</strong> gardianin e fretenve në Shkodër, Atë Çiprian Nikën,<br />
të akuzuar se kishin futur armët te altari i kishës së<br />
Shënandout, në kishën françeskane të Gjuhadolit, mbas<br />
një qëndrimi burrëror në gjyq, u pushkatuan.<br />
Zoi Themelit, autor i inskenimit të turpshëm që çoi në<br />
arrestimin e tyre <strong>dhe</strong> shumë të tjerëve, shoktë e tij do tia<br />
paguanin me të njëjtën monedhë, me ndryshimin e vetëm<br />
se Themeli nuk do të dënohej për krimet e shumta reale<br />
që kishte kryer, por për “gabime” të rënda të ndërgjegjes<br />
komuniste!<br />
Lista e klerikëve vazhdon gjatë. E<strong>dhe</strong> motrat nuk u<br />
lanë jashtë këtij persekutimi. Ato pësuan të njëjtat tortura<br />
<strong>dhe</strong> mundime, <strong>dhe</strong> shumë prej tyre u përballën me vdekje<br />
të mundimshme, por as e<strong>dhe</strong> një prej tyre nuk pranoi të<br />
mohonte besimin <strong>dhe</strong> dashurinë për vendin.<br />
Personalisht nuk mendoj se këta njerëz donin të vdisnin.<br />
Jo për shkak të një dashurie egoiste për jetën, <strong>dhe</strong> as<br />
prej frikës. Përkundrazi, mendoj se donin të jetonin <strong>dhe</strong> ti<br />
shërbenin thirrjes hyjnore <strong>dhe</strong> at<strong>dhe</strong>tare, për tu shërbyer<br />
bashkëkombasve të shumëvuajtur. Sepse, duke perifrazuar<br />
Sh. Palin, për këta vëllezër <strong>dhe</strong> motra, “të jetosh është<br />
Krishti, <strong>dhe</strong> vdekja më është fitim”. Por secili prej tyre<br />
shihte retë e zeza që kishin mbuluar Shqipërinë, shpresën<br />
që po këlthiste e plagosur prej llahtarive të luftës që kishte<br />
shkuar, <strong>dhe</strong> të terrorit që po afronte. Fjala e ëmbël <strong>dhe</strong><br />
paqtuese e Hyjit, ndarë prej këtyre etërve <strong>dhe</strong> motrave,<br />
do të kishte ndezur zjarrin e dashurisë hyjnore, me të<br />
cilin ky komb do ta kishte gjetur tabanin ku të kapej <strong>dhe</strong><br />
ti shpëtonte erërave të atij sistemi demoniak që gati sa<br />
nuk i zhbiu. Kjo e dallon martirin prej heroit. Heroi e jep<br />
jetën për atë që ai mendon se do të vijë, martiri, për atë<br />
që e di se do të vijë.<br />
Vepra e këtyre martirëve, shumica të heshtur<br />
(shumica e tyre u munduan <strong>dhe</strong> masakruan prej xhelatëve<br />
të kuq në fshehtësi <strong>dhe</strong> shumë dëshmi erdhën prej pak të<br />
mbijetuarve por e<strong>dhe</strong> prej vetë xhelatëve, më pas viktima<br />
të të njëjtës bishë që ata kishin ushqyer <strong>dhe</strong> rritur), do të<br />
paguante me çmim të lartë kërcimet e çmendura idhujtare<br />
të brezit të mëpasëm <strong>dhe</strong> endjet e verbëra të një populli<br />
të verbuar.<br />
Secili prej tyre, në kalvarin drejt martirizimit të vet,<br />
i ngjan së tepërmi sh. Gjon Pagëzorit, i cili u martirizua<br />
jo vetëm për shkak të bindjeve fetare, por e<strong>dhe</strong> atyre<br />
për një komb e shtet të mirë, drejtuar prej njerëzish që e<br />
kishin drojë Zotin. E<strong>dhe</strong> pse Hoxha nuk ishte tetrark (si<br />
Herodi), gjithçka tjetër ishte njësoj me ndryshime të vogla<br />
në dukjen e jashtme. Kukull politike e një perandori që<br />
tani quhej Stalin. Herodiada ishte po ajo, (veçse kishte<br />
ndërruar fe), xhelatët ishin po njësoj (veçse kishin ndërruar<br />
uniformë). Prangat <strong>dhe</strong> qelitë ishin të vetmet që kishin<br />
ndryshuar. Ato ishin më të këqija sesa ato të <strong>kohë</strong>s së Gjon<br />
Pagëzorit. E<strong>dhe</strong> viktimat nuk kishin ndryshuar. Thirrja e<br />
shenjtë ishte po ajo, besimi ishte po ai, shpresa, vullneti<br />
<strong>dhe</strong> gjithçka tjetër ishte njësoj. Por mbi të gjitha, dashuria<br />
ishte po ajo. Zemrën e këtyre martirëve e konsumonte po<br />
ajo dashuri si <strong>dhe</strong> Pagëzorin apo Shtjefnin pak vite më<br />
pas, dashuri për Hyjin, dashuri për Kishën e Tij, dashuri<br />
për popullin e tij, madje <strong>dhe</strong> dashuri për xhelatët e vet. Aty<br />
ku ka Shtjefën, ka e<strong>dhe</strong> Saul. Aty ku ka Saul ka e<strong>dhe</strong> Shën<br />
Pal. Dhe nuk munguan rastet kur në pak <strong>kohë</strong>, disa prej<br />
torturuesve do të bashkoheshin me ish-viktimat e tyre, të<br />
frymëzuar nga shembulli i këtyre të fundit, <strong>dhe</strong> të prekur<br />
prej asaj dashurie që tund e<strong>dhe</strong> universin. Pati prej tyre<br />
që arritën të mbijetonin, jo prej mëshirës komuniste, por<br />
për të na dëshmuar neve, të mbijetuarve të tjerë, se sado<br />
i madh <strong>dhe</strong> gjakësor të jetë një rregjim, vullneti i Hyjit<br />
është më i fortë. Sado e ma<strong>dhe</strong> të jetë një fuqi politike,<br />
besimi <strong>dhe</strong> dashuria e Hyjit triumfon. Sado e fortë që të<br />
jetë vdekja, jeta që buron nga Hyji është e<strong>dhe</strong> më e fortë.<br />
Një prej të parëve komunistë idealistë në Shqipëri ka<br />
shkruar dikur: “Sa mirë kishe me dekë për at<strong>dhe</strong>!”. Unë<br />
them: “Sa ma mirë kishe me dekë për Fe e At<strong>dhe</strong>!” Që<br />
nga fillimi i rregjimit kanë pushonin të shtënat e armëve<br />
që merrnin jetë martirësh. Por as nuk pushonin thirrjet e<br />
tyre: “Rroftë Krishti Mbret! Rroftë Shqipëria!”.<br />
Martirët, të rënë apo të mbijetuar, flasin. Ata flasin<br />
ndër ne frymën e dashurisë që i konsumon. E pra, tani<br />
më shumë se kurrë, kemi nevojë për dashuri. Dashurinë<br />
e Hyjit e kemi, e<strong>dhe</strong> inkurajimin që martirët përçojnë<br />
drejt historisë. Le të mos i harrojmë. Ata janë historia<br />
jonë, <strong>dhe</strong> duke e harruar (nuk mendoj se e kemi harruar<br />
shembullin e tyre, por mendoj se nuk e kujtojmë aq sa<br />
ç’duhet), rrezikojmë ta përsërisim atë. Sa për xhelatët,<br />
do të dëshiroja t’iu thosha duke perifrazuar atë që një<br />
prej familjareve të njërës prej viktimave të atentatit që iu<br />
bë gjykatësit Falkone, <strong>dhe</strong> që mendoj se përmbledh atë<br />
që zemra e brezit tonë ka, po aq sa mendoj që martirët<br />
flasin nëpërmjet mesazhit të vet: “Neve ju falim! Por ama,<br />
duhet të vini në altar përpara Hyjit <strong>dhe</strong> të kërkoni falje! Të<br />
gjunjëzoheni <strong>dhe</strong> të kërkoni falje! Së bashku!”.
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
6<br />
Nën shenjën e kryqit<br />
“Hyji e vuri në provë Abrahamin” (Zan 22, 1). Por kjo provë ka qenë rast për ta forcuar Abrahamin në fe.<br />
Imzot Gjergj Frendo O.P.<br />
HESHTJA E HYJIT<br />
E<strong>dhe</strong> heshtja e Hyjit e vë njeriun në provë,<br />
në mënyrë që ky tundohet që të pyesë: “Ku është<br />
Hyji im”<br />
Dy çaste të rëndësishme që shënuan fillimin<br />
<strong>dhe</strong> mbarimin e jetës tokësore të Jezusit janë e<strong>dhe</strong><br />
të cilësuar nga “heshtja e Hyjit”. Ku ishte Hyji kur<br />
Maria, në orët e fundit të shtatzënisë së saj, nuk<br />
gjeti asnjë vend të hapur përveç shpellës Dhe ku<br />
ishte Hyji kur Jezusi, i varur mbi kryq, lëshoi atë<br />
britmë: “Hyji im, Hyji im, përse hoqe dorë prej<br />
meje” Por paradoksi i madh gjendet pikërisht këtu:<br />
që në lakuriqësinë e foshnjës së Betlemit <strong>dhe</strong> në<br />
lakuriqësinë e të kryqëzuarit mbi Kalvar është dukur<br />
fuqia e Hyjit në të gjithë madhështinë e saj.<br />
Në të dyja rastet, Maria ishte afër atij. Nuk tha<br />
as një fjalë. Por ishte gruaja “kontemplative”, e cila,<br />
si e përshkruan ungjilltari Lukë, “i mbante mend<br />
me kujdes të gjitha këto ngjarje <strong>dhe</strong> i shoshiste në<br />
zemrën e vet” (Lk 2, 19). Në të dy raste, Jezusi<br />
<strong>dhe</strong> Maria bashkohen me më të vegjlit (ata që në<br />
Shkrimin e Shenjtë quhen anawim, të mënjanuar.<br />
Shoqëruesit e tyre janë të mënjanuar: në Betlem<br />
janë barinjtë, mbi Kalvar janë disa gra <strong>dhe</strong> një diel<br />
me emrin Gjon. Në të dy raste kemi Kishën embrionike<br />
e të varfërve, pa asnjë pushtet përveç asaj që<br />
vjen nga dashuria e mishëruar <strong>dhe</strong> e flijuar.<br />
DERA PËR NJË JETË TË RE<br />
Një nga drejtorët e revistës Playboy, në një<br />
intervistë që i bënë para disa vitesh, është rrëfyer:<br />
“Në Playboy nuk lejohet të flitet për fëmijë, burg,<br />
sëmundje, pleq.... Por mbi të gjithë rreptësishtë<br />
ndalohet të flitet për vdekjen”. Biseda për vdekjen<br />
pengon ata që duan ta gëzojnë jetën. E<strong>dhe</strong> ne mundohemi<br />
të shmangim biseda të tilla, <strong>dhe</strong> përdorim<br />
shumë “eufemizëm”: “Filani ka ndërruar jetën”;<br />
<strong>dhe</strong> fëmijëve u themi: “Gjyshja ka ikur tek Zoti”.<br />
Megjithatë feja e krishterë bën që ta vlerësojmë<br />
vdekjen të ndriçuar nga kryqi i Krishtit. Në<br />
fakt, sipas Ungjijve, sa herë që Jezusi parakallëzoi<br />
vdekjen a vet, atëherë paralajmëroi e<strong>dhe</strong> ringjalljen.<br />
Ashtu e<strong>dhe</strong> kur, atë ditë të ringjalljes së tij, u dëftua<br />
nxënësve të Emausit, u tha: “A nuk u desh që Mesia<br />
t’i pësojë të gjitha e kështu të hyjë në lavdinë e vet”<br />
(Lk 24, 26). Por është sidomos Ungjilli i Gjonit ai<br />
që nënvizon vdekjen e Krishtit si kalim për një jetë<br />
të re. Në fakt Gjoni e paraqet tregimin e larjes së<br />
këmbëve me fjalët: “Jezusi, duke ditur se i erdhi<br />
koha të kalojë prej kësaj bote tek Ati....”<br />
Jezusi kishte folur për vetveten si Bariu i mirë<br />
i cili jep jetën e vet për delet. “Askush nuk mund<br />
të ma marrë (jetën), por unë e jap prej vetes” (10,<br />
18). Në kopshtin e Gjetsemanit është ai që i afron<br />
ushtarët <strong>dhe</strong> i pyet: “Kë kërkoni .... Nëse pra më<br />
kërkoni mua, lëni këta të shkojnë”. Dhe kur Pilati<br />
i thotë: “A nuk e di se kam pushtet të liroj e kam<br />
pushtet të kryqëzoj”, Jezusi përgjigjet: “Kurrfarë<br />
pushteti s’do të kishe mbi mua po të mos ishte<br />
dhënë prej së larti” (19, 10-11). Prandaj vdekja<br />
nuk ishte një ngjarje që Jezusi i duhej të pësojë,<br />
por një vepër që ai pranoi vullnetarisht <strong>dhe</strong> me<br />
dashuri të plotë.<br />
EKSPERJENCA E KRYQIT<br />
Do të ishte mirë po të ishte jeta jonë gjithmonë<br />
pranverë, pa ftohtin e dimrit e pa nxehtësinë<br />
e verës. Do të ishte mirë po të kishim mundësi<br />
të jetojmë gjithmonë si në një parajsë tokësorë.<br />
Por kjo është një utopi. Dhe në fakt njeriu rritet<br />
nëpërmjet eksperiencës së vuajtjes, jo vetëm nga<br />
pikëpamja shpirtërore, por e<strong>dhe</strong> nga pikëpamja<br />
psikologjike. Dietrich Bonhoeffer (një teolog<br />
luteran i vrarë nga nazistët në moshën 39), në librin<br />
e tij Çmimi i Dishepullatit, flet për krizën në kishën<br />
e asaj kohe, sepse shumë kënaqen me “hir të lirë”,<br />
domethënë, sipas teologut, “hiri pa dishepullatin,<br />
hiri pa eksperiencën e kryqit”. Është “hir i lirë”,<br />
por i pavlefshëm!<br />
Si të krishterë, mos të harrojmë asnjëherë ato<br />
fjalë të Krishtit të ringjallur: “A nuk u desh që Mesia<br />
t’i pësojë të gjitha e kështu të hyjë në lavdinë e<br />
vet” Krishti i ringjallur është ai që, në paraqitjet e<br />
tij, u tregon shikuesve shenjat e gozhdave, që t’i kujtojë<br />
se vetëm nëpër eksperiencën e kryqit mund të<br />
arrihet tek ngadhënjimi i jetës së re. Dhe vëzhguesit<br />
e kanë njohur pasi që i panë këto shenja.<br />
Dhe në shumë mënyrë ne bëjmë këtë eksperiencë<br />
të kryqit <strong>dhe</strong> të vdekjes. Ashtu, për shembull,<br />
në luftën tonë kundër së keqes: vdesim për vetveten<br />
kur u biem mohit veseve tona, kur durojmë të tjerët<br />
(që mund të jenë shumë afër nesh: mund të jetë<br />
burri ose djali yt, mund të jetë ai apo ajo që banon<br />
me ty në komunitet), kur durojmë dhimbjet ose<br />
sëmundjet tona. Nuk mund ta shmangim kryqin.....<br />
por as mos të dëshpërohemi duke e përballuar. Një<br />
shkrimtar amerikan tha: “Jeta është një mister që<br />
duhet ta përjetojmë; nuk është një problem që duhet<br />
ta zgjidhim”. Po ta pranojmë jetën si një problem,<br />
atëherë dëshpërohemi: kot mundohemi ta zgjidhim.<br />
Ndërsa po ta pranojmë si një mister, veçanërisht<br />
nën dritën e misterit të kryqit të Krishtit, atëherë e<br />
gjejmë paqen nëpërmjet atij që tha: “Unë jam rruga,<br />
e vërteta, <strong>dhe</strong> jeta”.<br />
Unë <strong>dhe</strong> të tjerët<br />
Takimi i II i adoleshentëve të Arkidioqezës Tiranë- Durrës<br />
Nga Elidon DODAJ<br />
Tiranë, 16 shkurt 2008<br />
Ndoshta as që mund të ishte menduar! Të përgatitur<br />
për 100-150 adoleshent, animatorëve të Qendrës Sociale<br />
Dom Bosko <strong>dhe</strong> bashkësisë Saleziane, u është dashur të<br />
ndryshojnë ambientet nga salla e ma<strong>dhe</strong> e Shkollës së<br />
Mesme në atë të sallës së mëngjesit të Shkollës Profesionale.<br />
250 adoleshentët e dioqezës janë habitur e<strong>dhe</strong><br />
ato vetë kur kanë parë atë numër rekord moshatarësh,<br />
që vinin minutë pas minute <strong>dhe</strong> që mbushte ambientet e<br />
oborrit të Dom Boskos.<br />
“Ishte një njeri i lodhur duke qarë. Pa përreth<br />
<strong>dhe</strong> pa që lumturia ishte atje: zgjati atëherë një dorë<br />
për ta “kapur” . Ishte një lule…” Kjo ka qenë pjesa<br />
e një tregimi e cila ka hapur ditën e dytë të adoleshentëve<br />
të organizuar nga Komisioni Baritor Rinor <strong>dhe</strong><br />
qendra Dom Bosko me temën “Unë <strong>dhe</strong> të tjerët”. Pas<br />
prezantimit të afro njëzet grupeve <strong>dhe</strong> punëve të tyre që<br />
kishin zhvilluar në grupet prej <strong>kohë</strong>sh është pasur nga<br />
lutja <strong>dhe</strong> momentet e bukura që të dhuron ajo. Pjesa e<br />
Ungjillit, Samaritani i Mirë ka vënë në lëvizje të gjithë<br />
të pranishmit. Më pas duartrokitjet kanë pasur Ungjillin,<br />
duke vënë në qendër të takimit “Fjalën”, e cila na<br />
u zbulua nga Hyji <strong>dhe</strong> për Hyjin. Ndërsa janë ftuar adoleshentët<br />
që t’i kushtojnë vëmendje e<strong>dhe</strong> momenteve të<br />
tjera që do pasonin ditën. Lutja ka vijuar me këngë <strong>dhe</strong><br />
psalmet e <strong>kohë</strong>s së krezhmeve <strong>dhe</strong> së bashku të gjithë<br />
kanë recituar: “Mos lejo kurrë që dikush të vijë tek ti<br />
e të iki pa qenë më i mirë apo më i kënaqur. Ji shprehi<br />
e mirësisë së Hyjit, mirësi në fytyrën tënde e në sytë<br />
e tu, mirësi në buzëqeshjen tënde e në përshëndetjen.<br />
Fëmijëve, të varfëve <strong>dhe</strong> të gjithë atyre që vuajnë në<br />
mish e në shpirt dhuro gjithmonë një buzëqeshje të<br />
gëzueshme. Jepu atyre jo vetëm përkujdesjet e tua, por<br />
e<strong>dhe</strong> zemrën tënde.” Ndërsa “tjetrin”, është konsideruar<br />
pasqyra ku secili shikon vetveten, të mirat e të këqijat.<br />
Si të tillë - kanë shtuar një grup tek prezantonte punën<br />
e tyre, do të thotë se jemi të lidhur aq ngushtë me njëritjetrin<br />
si ai zinxhiri, i cili është vështirë që ta këputësh.
shkurt 2008<br />
Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
7<br />
Takimi i dytë i adoleshentëve<br />
Nga Blerina Kolndreu<br />
Nuk është shumë e lehtë të komunikojmë <strong>dhe</strong><br />
të përfshihemi me botën e adoleshentëve<br />
në këtë moshë të bukur të tyre por e<strong>dhe</strong> problematike.<br />
Por mund të themi që ata na kanë pak habitur<br />
të shtunën gjashtëmbëdhjetë shkurt te Qendra don<br />
Bosko. Ishte takimi i dytë Dioqezan i organizuar<br />
nga Komisioni Baritor Rinor në bashkëpunim më<br />
Salezianët. Para së gjithash numri i madh i pjesëmarrësve<br />
(ndoshta më shumë se 250, nuk më kujtohet<br />
mirë) i papritur nga organizuesit, me grupe rinore<br />
nga shumë famulli të Dioqezës, saqë u desh të zhvendosnim<br />
në një sallë tjetër më të ma<strong>dhe</strong>.<br />
Së dyti na bëri përshtypje aftësia e tyre të transmetojnë<br />
një mesazh nëpërmjet një drame të vogël<br />
ose një karteloni. Tema e ditës ishe: “Unë <strong>dhe</strong> të<br />
tjerët”. Ne nuk jemi ishuj <strong>dhe</strong> realizohemi së bashku.<br />
Këtë ide disa grupe e kanë zhvilluar shumë mirë <strong>dhe</strong><br />
me shumë fantazi, qoftë në prezantimin e fillimit<br />
qoftë në përfundimin e punëve të grupeve.<br />
Pas prezantimit të çdo grupi ka vijuar një moment<br />
lutjeje mbi ungjillin e Samaritanit të mirë:<br />
Kush është i afërmi im Është ai që unë takoj <strong>dhe</strong><br />
që ka nevojë për mua.<br />
Pastaj u ndamë në disa grupe të tjera: aktiviteti<br />
ishte të bëjmë një mesatare të orëve që një adoleshent<br />
normalisht përdor gjatë një jave (shkolla, sporti,<br />
grupi, gjumi etj.)<br />
E treta gjë që më bëri përshtypje ishte sinqeriteti<br />
që doli dukë përpunuar ato “statistika”, e cila<br />
na ka ndihmuar të reflektojmë më shumë mbi <strong>kohë</strong>n<br />
që duhet t’u kushtojmë të tjerëve. Sigurisht nuk<br />
kanë munguar e<strong>dhe</strong> pikë problematike, sipas meje,<br />
si për shembull momentet e kushtuara celularit<br />
<strong>dhe</strong> gjumit (të tepërta) <strong>dhe</strong> koha për politikën, me<br />
kuptim të interesit ndaj realitetit publik (gati zero),<br />
<strong>dhe</strong> e<strong>dhe</strong> pak <strong>kohë</strong> për lutjen.<br />
Unë shpresoj që e<strong>dhe</strong> nëpërmjet këtyre takimeve<br />
në dioqezë <strong>dhe</strong> duke marrë pjesë në jetën e<br />
famullive, shumë adoleshentë shqiptarë të kuptojnë<br />
<strong>dhe</strong> të ndiejnë që Kisha i do <strong>dhe</strong> dëshiron më të<br />
mirën për ata që janë e ardhmja e krishterimit <strong>dhe</strong><br />
e shoqërisë. Gjithashtu ne të gjithë edukatorë të<br />
kuptojmë më shumë dinjitetin e çdo personi e<strong>dhe</strong><br />
të kemi më shumë kujdes ndaj adoleshentëve.<br />
Takimi ka përfunduar me një moment lutjeje<br />
<strong>dhe</strong> falënderimi ndaj Zotit që na dha hirin të takohemi,<br />
<strong>dhe</strong> me bekimin e atë Giovanni Salustrit.<br />
Një falënderim të duhur animatorëve për<br />
gatishmërinë e tyre, si dom Dominikut <strong>dhe</strong> gjithë<br />
salezianëve që na kanë mirëpritur <strong>dhe</strong> udhëhequr<br />
gjatë ditës në qendrën don Bosko.<br />
Dita e rinisë më datë 31 maj në stadiumin e<br />
Lezhës do të jetë takimi i ardhshëm për të rinjtë<br />
<strong>dhe</strong> adoleshentët shqiptare.<br />
Përjetim i asaj dite<br />
Don Francesco Guarnati<br />
Ndërsa në anën e kundërt të saj është shfaqur fytyra e<br />
Zotit tonë, Jezu Krisht, që për secilin duhet të jetë një<br />
fytyrë e tij, ta shfletojmë çdo dite këtë fytyrë që është<br />
jeta jonë e më pas tu kushtojmë rëndësi e<strong>dhe</strong> asaj që na<br />
edukon familjes <strong>dhe</strong> me ato që rritemi, shoqërisë. Të<br />
gjithë të jemi të bashkuar, si këto duar - që paraqiteshin<br />
në prezantimet e tyre, e të jemi një të vetëm.<br />
Takimi ka vijuar me punën në grupe. Ku ndryshe<br />
nga herë të tjera, secili prej tyre është “detyruar” të<br />
tregohet realisht 168 orët e javës së tij. Duke filluar<br />
nga shoqëria, loja, politika e televizori, përshpirtëria,<br />
telefoni e familja, ushqimi e gjumi. Këto kanë bërë që<br />
puna të shkoj mes humorit <strong>dhe</strong> batutave të ndryshme<br />
duke nxjerrë kësaj here e<strong>dhe</strong> ato gjëra që është pak e<br />
vështirë të zbulosh nga kjo moshë. Moshë që tek dëgjohet<br />
lart e poshtë, i është vënë sinonimi “e ç’thurur”,<br />
por që nuk ka dominuar aspak tek këta adoleshent.<br />
Ndërsa në fund të takimit janë paraqitur të gjitha punët<br />
e grupeve ku kësaj here si detyrë ka qenë dramatizimi<br />
i një pjese <strong>dhe</strong> grafiku i jave. Mes duartrokitjeve është<br />
bërë <strong>dhe</strong> bekimi <strong>dhe</strong> të gjithë janë nisur drejt shtëpive<br />
për tu takuar në takimin e madh të Ditës Kombëtare të<br />
të Rinjve që do të mbahet në stadiumin “Besëlidhja”<br />
në Lezhë, në 31 Maj.<br />
Përsa i përket këtij takimi jam më se e sigurt<br />
se do të ketë të tjerë që <strong>dhe</strong> të flasin mbi zhvillimin<br />
<strong>dhe</strong> kalimin e <strong>kohë</strong>s atje por dua që të theksoj diçka<br />
më personale po në lidhje me këtë. Meqenëse grupi<br />
ynë ishte nga periferia Tiranës <strong>dhe</strong> ç’është e vërteta<br />
nuk ishim të përgatitur <strong>dhe</strong> të informuar mirë për<br />
detajet e këtij takimi.<br />
Për mua ishte diçka e bukur meqenëse dita e<br />
grupit tonë filloj me kremtimin c meshës së shenjtë<br />
të cilën e kremtoi Dom Marjan Lumçi në kapelën e<br />
Motrave të Nënë Terezës te shtëpia, i cili në predikimin<br />
e tij na ftoj të kundrojmë figurën e Krishtit<br />
<strong>dhe</strong> se si ishte jeta e Moisiut në lidhje me Zotin, që<br />
ai që e pa Zotin fytyrë për fytyrë, <strong>dhe</strong> i priu popullit<br />
të zgjedhur për 40 vjet në shkretëtirë drejt tokës së<br />
premtuar, por që nuk iu gëzua faktit të shkojë në<br />
tokën i premtuar. Cili ishte mëkati më i madh që<br />
Moisiu kishte bërë që nuk ja lejonte këtë gëzim<br />
Dhe cilët janë mëkatet që na pengojnë e<strong>dhe</strong> neve që<br />
të arrijmë shpesh herë në tokën e premtuar të hirit të<br />
Zotit. Mëkati i Moisiut ishte se nuk besonte ne faktin<br />
që për Zotin asgjë nuk është e pamundur, se populli<br />
që Zoti e kishte zgjedhur, e<strong>dhe</strong> pse i padëgjueshëm,<br />
prapë se prapë do të ishte Zoti Atë, ai që do ta përcillte<br />
me dorën e tij për në tokën e premtuar. Pra<br />
Moisiu nuk i besonte më të pamundurës që Zoti<br />
mund të bënte me atë popull.<br />
Nga kjo rrjedh se <strong>dhe</strong> mëkati më i madhi joni,<br />
është atëherë kur ne besojmë më shumë në dobësitë<br />
tona <strong>dhe</strong> kemi frikë nga ato <strong>dhe</strong> ndalemi, stepemi<br />
përballë tyre, sesa në në mëshirën e Zotit.<br />
Në meshë, kapela e motrave nuk kishte ndonjë<br />
stoli të veçantë por çfarë c bëri këtë meshë më të<br />
gjallë ishte se pjesëmarrësit në të ishim ne Rinia <strong>dhe</strong><br />
Pleqtë, dy realitete të çdo kohe. Më gëzon pamasë<br />
kjo gjë, pasi tregon mënyrën se si Kisha nuk përqendron<br />
vetëm në njërën anë të jetës njerëzorë sikurse<br />
është brezi i ri, por tregon një përkujdesje për secilin<br />
person që nga ngjizja deri në vdekje.<br />
Për mua ky moment ishte një thirrje për të parë<br />
Krishtin jo vetëm në adoleshentë por e<strong>dhe</strong> në moshat<br />
e thyera, një vëmendje ti kushtohet e<strong>dhe</strong> atyre që<br />
dergjen nën vetminë e vuajtjes meqenëse e<strong>dhe</strong> këto<br />
janë pasuria e Kishës.<br />
Pra ftesa ime personale është që ti heqim ato<br />
perde që na pengojnë se më arritjen e kokës së<br />
premtuar nëpër mjet atyre që kanë nevojë për ne<br />
<strong>dhe</strong> kështu mund ta jetojmë atë që ishte në përkim<br />
me temën për të rinjtë<br />
Samaritani i mirë në çdo moshë <strong>dhe</strong> në fjalët e<br />
Krishtit shko e bëj e<strong>dhe</strong> ti ashtu.<br />
Takimi ishte i këndshëm <strong>dhe</strong> shumë këmbyes<br />
mes të rinjve të famullive të ndryshme të Arkidioqezës<br />
sonë.
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
8<br />
Të jesh i Krishtit do të thotë të mbash gjithmonë<br />
të zjarrtë në zemër një flakë të gjallë dashurie<br />
Nga Atë Bernard Caruana O.P.<br />
Në rastin e Kushtimit të Zotit, çdo dioqezë në botë<br />
është e ftuar të falënderojë Hyjin për dhuratën<br />
e të kushtuarve <strong>dhe</strong> të kushtuarave Kishës <strong>dhe</strong> botës.<br />
Në botë ka më tepër se një milion të kushtuarish, prej<br />
të cilëve 800 mijë janë gra. 2 shkurti tashmë është<br />
bërë një takim tradicional akoma më me kuptim nga<br />
konteksti liturgjik i festës së Paraqitjes së Zotit. Përse<br />
kjo lidhje<br />
Jezusi që i “paraqitet Zotit”, domethënë i ofruar <strong>dhe</strong> i<br />
dhënë Atit, jo vetëm përmbush atë që është e shkruar në<br />
Ligj: “Çdo i parëlindur mashkull le t’i kushtohet Zotit”<br />
(Lk 2, 23; khr Dal 13, 2. 11), por e<strong>dhe</strong> paraprin, duke<br />
e shëmbëllyer me qartësi, ofertën e tij të Pashkëve, në<br />
të cilën përmbushet në mënyrë të përkryer holokausti,<br />
domethënë sakrifica e përsosur, ku viktima digjet plotësisht<br />
<strong>dhe</strong> ngjitet “në nder të Zotit, erë e këndshme” (Dl<br />
29,18), “erë e këndshme” (Zn 8,21).<br />
“Gjaku i Krishtit – i cili nëpër Shpirtin e amshuar ia<br />
flijoi vetveten Hyjit porsi fli e panjollë” (Heb 9,14):<br />
e tërë Trinia është e përfshirë në këtë ofertë flijuese.<br />
Shpirti i Shenjtë, zjarr i Hyjit, konsumon ofertën e<br />
Krishtit mbi altarin e Pashkëve, Jezusi është bërë “i<br />
dëgjueshëm deri në vdekje, mu deri në vdekje në kryq”<br />
(Fil 2,8) <strong>dhe</strong> na ka dashur “deri në fund” (Gjn 13,1).<br />
Kjo bindje-dashuri, që përqafon çdo njeri, është kulti<br />
i vërtetë i pëlqyer nga Hyji, drita që ndriçon kombet<br />
<strong>dhe</strong> lavdia e Izraelit.<br />
Jeta e kushtuar në mënyrë të veçantë e bën të veten<br />
fjalën e apostullit Pal: “Po ju përbej me mëshirën e<br />
Hyjit, ta kushtoni trupin tuaj fli të gjallë, të shenjtë e<br />
të pëlqyeshme Hyjit – porsi kultin tuaj shpirtëror”<br />
(Rm 12,1). Shpirti i Shenjtë, që e ka realizuar këtë<br />
në mënyrë të përkryer në Jezusin, ta shndërrojë e<strong>dhe</strong><br />
jetën tuaj në një ofertë të bukur, të shndritshme, të<br />
pëlqyeshme nga Hyji!<br />
Në Vatikan, më 2 shkurt 2008, dita e XII-të e jetës së<br />
kushtuar, është kremtuar një meshë në Bazilikën e Vatikanit,<br />
e udhëhequr nga Kardinal Franc Rodé (prefekt<br />
i Kongregatës për Institutet e Jetës së Kushtuar <strong>dhe</strong><br />
Shoqëritë e Jetës Apostolike) për anëtarët e Instituteve<br />
të jetës së kushtuar <strong>dhe</strong> Shoqëritë e jetës apostolike.<br />
Në përfundim të liturgjisë, Papa ka zbritur në Bazilikë<br />
për t’iu drejtuar fjalën e tij të pranishmëve.<br />
Benedikti XVI ka nënvizuar që Jeta e Kushtuar, në<br />
fakt, është e rrënjosur në Ungjill; ka vazhduar t’i<br />
frymëzohet atij, si rregulla e saj më e lartë <strong>dhe</strong> tek ai<br />
është e thirrur të kthehet vazhdimisht për të qëndruar<br />
e gjallë <strong>dhe</strong> pjellore duke sjellë fryte për shpëtimin<br />
e shpirtrave.<br />
“Ka qenë Shpirti i Shenjtë – kujton Papa – që ua ka<br />
ndriçuar me dritë të re Fjalën e Hyjit themeluesve <strong>dhe</strong><br />
themelueseve. Nga ajo ka buruar çdo karizëm <strong>dhe</strong><br />
çdo rregull do që të jetë shprehja e saj”. Dhe në fakt,<br />
Shpirti i Shenjtë i tërheq disa persona të jetojnë Ungjillin<br />
në mënyrë rrënjësore <strong>dhe</strong> ta kthejnë në një stil<br />
ndjekjeje më bujare. Lind kështu një vepër, një familje<br />
rregulltare, që me vetë praninë e saj, bëhet ajo vetë<br />
“ekzegjezë” e gjallë e Fjalës së Hyjit. Ndjekshmëria e<br />
karizmave të Jetës së kushtuar, thotë Koncili Vatikan<br />
II, mundet pra të lexohet si një të shpalosur të Krishtit<br />
në shekuj, si një Ungjill i gjallë që aktualizohet gjithmonë<br />
në forma të reja. (Lumen gentium, 46).<br />
Në veprat e Themeluesve <strong>dhe</strong> të Themelueseve pasqyrohet<br />
një mister i Krishtit, një fjalë e tij, përthyhet një<br />
rreze e dritës që del nga fytyra e tij, shkëlqim i Atit<br />
(Jeta e Kushtuar, 16).<br />
Të ndjekësh Krishtin pa kompromise, siç propozohet<br />
në Ungjill, ka qenë pra norma e fundit <strong>dhe</strong> më<br />
e larta e jetës rregulltare gjatë shekujve (Perfectae<br />
caritatis, 2).<br />
• Shën Benedikti, në Rregullën e tij, e rikthen në<br />
Shkrimin e Shenjtë si “normë shumë të drejtë<br />
për jetën e njeriut”.<br />
• Shën Domeniku “kudo tregohej si një njeriu<br />
ungjillor, në fjalë ashtu si në vepra” <strong>dhe</strong> kështu<br />
donte që të ishin e<strong>dhe</strong> fretërit e tij predikatar,<br />
“njerëz ungjillorë”.<br />
• Shenjtja Kjara e Asizit rimerr plotësisht<br />
eksperiencën e Françeskut: “Forma e jetës së<br />
Urdhrit të Motrave të varfra – shkruan – është<br />
ky: të zbatojnë Ungjillin e shenjtë të Zotit tonë<br />
Jezu Krishtit”.<br />
• Shën Vinçenc Paloti pohon: “Rregulla thelbësore<br />
e Kongregatës sonë të vogël është jeta<br />
e Zotit tonë Jezu Krishtit për ta imituar me tërë<br />
përkryeshmërinë e mundur”.<br />
• Dhe Shën Luigji Orione shkruan: “Rregulla<br />
jonë e parë e jetës të jetë zbatimi i Ungjillit të<br />
Shenjtë, në përulësi të ma<strong>dhe</strong> <strong>dhe</strong> dashuri shumë<br />
të ëmbël <strong>dhe</strong> përflakur të Hyjit”.<br />
Kjo traditë shumë e pasur dëshmon që Jeta e kushtuar<br />
është “thellësisht e rrënjosur në shembujt <strong>dhe</strong> e<br />
Krishtit Zot” (Jeta e kushtuar, 1), <strong>dhe</strong> paraqitet “si një<br />
pemë me shumë degë, që i ngul rrënjët e saj në Ungjill<br />
<strong>dhe</strong> jep fryte të bollshme në çdo stinë të Kishës”.<br />
Misioni i saj është të kujtojë që të gjithë të krishterët<br />
janë të thirrur nga Fjala për të jetuar nga Fjala <strong>dhe</strong> të<br />
qëndrojnë nën zotërimin e saj. Prandaj është detyrë e<br />
rregulltarëve <strong>dhe</strong> rregulltareve “ta mbajnë të gjallë<br />
në të pagëzuarit vetëdijen e vlerave themelore të<br />
Ungjillit” (Jeta e kushtuar, 33). Duke bërë kështu,<br />
dëshmia e tyre i jep Kishës “një impuls të çmuar drejt<br />
një koherence më të ma<strong>dhe</strong> ungjillore (3) <strong>dhe</strong> përkundrazi,<br />
mund të themi: është një “predikim gojëtar i<br />
Ungjillit, e<strong>dhe</strong> pse shpesh i heshtur” (25).<br />
Papa ka tërhequr vëmendjen rreth rëndësisë së lutjes<br />
që ushqen ditën e rregulltarëve/eve me anë të meditimit<br />
<strong>dhe</strong> dëgjimit të Fjalës së Hyjit. Papa ka kujtuar që<br />
pasi rregulltarët kanë familjaritet me praktikën e lashtë<br />
të lectio divina, mund të ndihmojnë e<strong>dhe</strong> besimtarët ta<br />
vlerësojnë në ekzistencën e tyre të përditshme.<br />
“Të dinë të kthejnë në dëshmi aq sa Fjala tregon, duke<br />
i modeluar nga ajo që si farë e pranuar në tokë të mirë,<br />
sjell fryte të bollshme. Do të jenë kështu gjithmonë të<br />
dëgjueshëm ndaj Shpirtit <strong>dhe</strong> do të rriten në bashkimin<br />
me Hyjin, do të kultivojnë bashkimin vëllazëror mes<br />
tyre <strong>dhe</strong> do të jenë të gatshëm t’u shërbejnë vëllezërve<br />
me bujari, mbi të gjithë ata që gjenden në nevojë. Që<br />
njerëzit t’i shohin veprat tuaja të mira e ta lëvdojnë<br />
Atin tuaj që është në qiell (khr Mt 5, 16)!”<br />
Ati i Shenjtë në fund ka falënderuar rregulltarët/et për<br />
shërbimin e çmuar që i bëjnë Kishës <strong>dhe</strong> ndërsa thërriste<br />
mbrojtjen e Marisë <strong>dhe</strong> të shenjtërve Themelues<br />
të Instituteve, u dha me gjithë zemër Bekimin Apostolik<br />
atyre <strong>dhe</strong> Familjeve rregulltare, me një mendim<br />
të veçantë për të rinjtë <strong>dhe</strong> të rejat në formim <strong>dhe</strong> për<br />
bashkëvëllezërit <strong>dhe</strong> bashkëmotrat që janë të sëmurë,<br />
apo të moshuar apo në vështirësi. “Të gjithëve ju<br />
siguroj një kujtim në lutjen time!”.<br />
Në Tiranë rregulltarët <strong>dhe</strong> rregulltaret e gjithë dioqezës<br />
janë bashkuar me ipeshkvijtë e tyre për një gjysmë<br />
dite reflektimi <strong>dhe</strong> kremtimin e Meshës së Shenjtë.<br />
Meditimi i paraqitur nga atë Giovanni Peragine u ka<br />
kujtuar rregulltarëve të pranishëm arsyet themelore<br />
të kësaj dite:<br />
• Lavdërim <strong>dhe</strong> falënderim për dhuratën e ma<strong>dhe</strong><br />
të jetës së kushtuar që pasuron bashkësinë e<br />
krishterë me shumëllojshmërinë e karizmave<br />
të tyre…<br />
• Të nxitet njohja <strong>dhe</strong> nderimi për jetën e kushtuar<br />
nga ana e gjithë popullit të Hyjit…<br />
• Një rast për të rizbuluar me shikim feje rrezet<br />
e bukurisë hyjnore të pranishme në jetën e<br />
kushtuar…<br />
Të ndjekësh Krishtin do të thotë të rritesh në bashkëndarjen<br />
e ndjenjave <strong>dhe</strong> në përvetësimin e stilit të<br />
jetës së Jezusit. Ai jo vetëm ka mësuar <strong>dhe</strong> praktikuar<br />
këshillat ungjillore, por është e njëjta pastërti krijuese<br />
e Kishës, e njëjta varfëri çliruese nga egoizmi <strong>dhe</strong> nga<br />
mëkati, e njëjta bindje shëlbuese e botës.
shkurt 2008<br />
Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
9<br />
Dëshmitarë të Krishtit në një botë që ka<br />
frikë prej qortimit të Tij<br />
Katekumenët e Famullisë së Shën Palit – Tiranë<br />
Nga: Dom Marjan Lumçi<br />
Është kjo dëshira që i shtyn sot një grup të rinjsh të<br />
Famullisë së Shën Palit në Tiranë që të ndjekin<br />
Jezusin e vuajtur, së pari nëpërmjet mësimeve të tija, e<br />
më pas e<strong>dhe</strong> një jetë, pasi duan që të jenë dëshmitarë të<br />
Krishtit në një botë që ka frikë prej qortimit të Tij.<br />
Që prej muajit shtator të viti të kaluar, një grup prej<br />
29 vetësh ndjekin rregullisht mësimin e katekizmit pranë<br />
ambienteve të Katedrales së Shën Palit në Tiranë.<br />
Është me të vërtetë një kënaqësi e jashtëzakonshme<br />
të punosh me ta, ti kesh përreth e tu transmetosh<br />
atyre dëshirën për një jetë të krishterë, për një jetë të<br />
ndryshme nga bota që i rrethon.<br />
Ata e dijnë shumë mirë se janë në botë, por në të<br />
njëjtën kohe e<strong>dhe</strong> ndjejnë nevojën urgjente që të mos i<br />
përkasin botës, pasi me pagëzimin që ata do të marrin<br />
do të bëhen njerëz të rinj, njerëz të cilët do të dinë të<br />
jetojnë ndryshe prej botës.<br />
Tashmë, ata kanë bërë hapin e parë <strong>dhe</strong> të dytë<br />
në katekumenat. Hapi i parë ka qenë <strong>dhe</strong> momenti i<br />
dorëzimit të ungjillit, Librit të Jetës, librit në të cilin<br />
gjendet çelësi i zgjidhjes së problemeve tona. Çdo<br />
njeri, jeton në këtë botë i rrethuar nga një dualizëm i<br />
vazhdueshëm, mes së mirës <strong>dhe</strong> së keqes, dritës <strong>dhe</strong><br />
errësirës, së shenjtës <strong>dhe</strong> djallëzores, <strong>dhe</strong> në mënyrë të<br />
vazhdueshme i duhet që të zgjedhë, i duhet të veprojë.<br />
“O Atë i Shenjte, ruaji ata në emrin tënd, ata<br />
që më ke dhënë, që të jenë një, sikurse ne!”<br />
Pothuajse 2000 vjet më parë, Shpëtimtari ynë, i lutej<br />
Atit që të gjithë dishepujt e tij të ishin një. Një në<br />
unitet të plotë. Ai, ndoshta më shumë se kushdo tjetër, njihte<br />
se karakteri <strong>dhe</strong> pozicioni i gjithsecilit prej tyre ndryshonte.<br />
Shpesh ndryshonte aq shumë sa nuk mungonin e<strong>dhe</strong> konfliktet<br />
(Luka 22:24). Ai e dinte se uniteti do të ishte shumë i vështirë.<br />
Se ndryshueshmëria midis tyre do të vështirësonte marrëdhëniet<br />
që ata do të kishin me njëri tjetrin. Ai e dinte se pa dashurinë,<br />
ndryshueshmëria do te thotë ndarje (Gjoni 15:17).<br />
Dhe këta të rinj gjenden në këtë ecje, pasi nuk duan që<br />
të gabojnë, pasi jeta jepet vetëm një herë, <strong>dhe</strong> e kanë<br />
fare të qatë se nuk është mirë që të bëjnë eksperimente<br />
me jetën e tyre, por duan që të zgjedhin në mënyrë të<br />
drejtë. Ata e kanë kuptuar se përzgjedhjen më të saktë<br />
do ti ndihmojë që ta bëjnë, vetëm ai i cili i ka fjalët e<br />
jetës së pasosur, Krijuesi i tyre. Në këtë ecje të këtij<br />
katekumenati, <strong>dhe</strong> në ecjen e përditshme të jetës,<br />
Krijuesi <strong>dhe</strong> krijesa, ecin krah për krah, <strong>dhe</strong> nëse nuk e<br />
braktisin njëri tjetrin ata krah për krah do të jenë e<strong>dhe</strong><br />
në amshim.<br />
Hapi i dytë është karakterizuar nga një detaj shumë<br />
i veçantë: Zgjedhja. Çdo njeri në këtë botë, sado i<br />
panjohur për turmën, ai nuk mund të jetë anonim, i<br />
panjohur, i pa vënë re. Shën Pali thotë se: -Djalli, si një<br />
luan i egër rri duke u sjellë për të zënë ndonjërin nga<br />
ne. Prandaj <strong>dhe</strong> Nëna Kishë është shumë e kujdesshme<br />
në këtë drejtim me bijtë e sajë, <strong>dhe</strong> për këtë arsye hapi<br />
i dytë i katekumenatit karakterizohet nga shkrimi i<br />
emrit në Librin e Shenjtë – Bibël. Në këtë mënyrë<br />
katekumenët tregojnë se ku duan ta kenë emrin e tyre<br />
të shkruar, <strong>dhe</strong> kanë zgjedhur pra Librin e Jetës. E ata<br />
janë, Igli, Griselda, Denada, Anxhela, Lorena, Henri,<br />
Elis, Albana, Blerta, Pirro, Vera, Dëshira, Marashi,<br />
Rajmondi, Mimoza, Suada, Nila, Afërdita, Gledis,<br />
Griseld, Altin, Argyrina, Davita, Paolo, Enkelejda,<br />
Eduina, Eni, Bjeshkë, Griselda. Këta të rinj, të cilët, jo<br />
të gjithë vijnë nga tradita e mirëfilltë katolike familjare,<br />
por <strong>dhe</strong> nga besimet e tjera e<strong>dhe</strong> pse jo të praktikuara më<br />
parë, të shndritur nga drita e Krishtit, tashmë gjenden<br />
në Librin e Jetës, <strong>dhe</strong> do të jetë vula përfundimtare e<br />
Pagëzimit e cila do të merret në Natën e Pashkëve, ajo<br />
e cila do tu dhurojë atyre përkatësinë e patjetërsueshme<br />
me Krishtin, i cili do të jetë udhërrëfyesi i tyre në çdo<br />
moment të jetës së tyre tokësore.<br />
Pra sikurse e thashë më lart nuk janë pak, por 29.<br />
Me të drejtë dikush e<strong>dhe</strong> mund të shtojë me mendjen e<br />
tij se nuk na qenkan <strong>dhe</strong> aq shumë. Po i vërtetë e<strong>dhe</strong> ky<br />
arsyetim, por të mendosh vendin ku jetojmë, periudhën<br />
nga e cila kemi dalë <strong>dhe</strong> periudhën në të vilën jetojmë,<br />
unë them se ky është një fillim premtues, pasi që prej<br />
të Dielës së Pashkëve do të kemi 29 dëshmitarë të rinj<br />
të cilët më kurajën që u jep feja <strong>dhe</strong> më dritën që u<br />
jep Krishtin, do të bëjnë që e keqja që mbizotëron në<br />
ambientin që na rrethon të zhdavaritet sado pak <strong>dhe</strong><br />
dëshmia që ata do bëjnë, do të jetë dritë <strong>dhe</strong> shpresë<br />
e<strong>dhe</strong> për ata të cilët çdo ditë i rrethojnë kudo në shtëpi,<br />
punë e shoqëri.<br />
Urime këtyre katekumenëve <strong>dhe</strong> rrugë të mbarë me<br />
Krishtin në krah.<br />
Dalë nga dalë Kisha u rrit <strong>dhe</strong> mori përmasa ‘perandorake’.<br />
Tashmë nuk bëhej fjalë për ndryshueshmëri individuale<br />
por për ndryshueshmëri kulturore. Ashtu si e<strong>dhe</strong> ne <strong>kohë</strong>n e<br />
Jezusit, Kishës i kanosej i njëjti rrezik. A do të ishte e<strong>dhe</strong> kësaj<br />
here dashuria <strong>dhe</strong> toleranca që do të fitonte mbi përçarjen<br />
Historia na përgjigjet: jo.<br />
Në fakt nuk është e lehtë të gjesh arsye. Është e vështire<br />
<strong>dhe</strong> deri diku e turpshme për ne të krishterët të jemi të ndarë.<br />
Ndërgjegjja e stërvitur mirë në Krishtin <strong>dhe</strong> në Fjalën e<br />
Perëndisë, na thotë se fryti i Shpirtit të Shenjtë është uniteti. Por<br />
atëherë pse nuk jemi një, ashtu siç Krishti dëshironte<br />
Pyetja e mësipërme duhet të na nxisë jo vetëm të meditojmë<br />
në mënyrë abstrakte por e<strong>dhe</strong> të veprojmë në mënyrë<br />
konkrete. Dhe është pikërisht nën këto kontekste që Kisha<br />
Katolike e Durrësit nën drejtimin e Vëllezërve Domenikan<br />
<strong>dhe</strong> me bashkëpunimin e ngushtë të Kishës simotër Ortodokse<br />
organizuan në datën 24 Janar lutjen e përbashkët ekumenike.<br />
Përtej ndasive <strong>dhe</strong> problemeve, atë pasdite në Kishën e<br />
Shën Domenikut në Durrës mbisundoi harmonia <strong>dhe</strong> vetëdija<br />
e një uniteti që shkon përtej dukjes. Ashtu siç ishte e kërkuar<br />
e<strong>dhe</strong> nga Ati i Shenjte, tema e takimit ishte “Lutuni pa<br />
Pushim“(Selanikasve 5:17). Në fakt, ashtu siç e<strong>dhe</strong> u tregua<br />
disa herë gjatë takimit tonë, është pikërisht në lutje që i krishteri<br />
gjen shprehjen më të lartë të unitetit, jo vetëm me Hyjin<br />
Perëndinë tonë, por e<strong>dhe</strong> me të afërmin e tij, me vëllain e tij.<br />
“Lutuni pa pushim” sepse kur lutet zemra <strong>dhe</strong> shpirti janë të<br />
drejtuara lart, tek Hyji, atje ku nuk ekziston asnjë ndasi, asnjë<br />
përçarje, sepse gjithçka atje është dashuri. Dhe lutja mbi të<br />
gjitha është shprehja më e lartë e dashurisë. Me anë të saj jo<br />
vetëm komunikojmë me Hyjin por e<strong>dhe</strong> ngjizim në shpirtin<br />
tonë vullnetin e tij.<br />
Gjatë të gjithë takimit, në të tria ndërhyrjet nga përfaqësuesit<br />
e Kishave i’u kushtua rëndësi e veçantë pikërisht kësaj<br />
teme <strong>dhe</strong> kuptimit që ajo do të thotë për ne si individ <strong>dhe</strong> për<br />
ne si komunitete. Lutja “kjo frymëmarrje shpirtërore” (prof.<br />
Vlash Plepi) është shprehja më e lartë e unitetit të krishterë.<br />
Me anë të saj, ne tregojmë se nuk jemi aspak teë ndarë në<br />
thelb. Dëshmojmë botërisht se dashuria <strong>dhe</strong> mëshira e Hyjit<br />
është e pafundme.<br />
Ndoshta kjo është arma kryesore, e<strong>dhe</strong> pse jo e vetme<br />
sigurisht, e të krishterëve për të arritur të plotësojmë vullnetin<br />
e Zotit tonë, që të gjithë të jemi një në Jezu Krishtin Mbretin<br />
tonë (Galatasve 3:28).<br />
KISHA FAMULLITARE “SH. DOMINIKU” - DURRËS
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
10<br />
Nëse kokrra e grurit nuk vdes!<br />
Nga Alfred Matoshi<br />
Po të bësh një xhiro në kryeqytet, jo vetëm duke parë<br />
me syrin fizik por duke vështruar me vëmendje<br />
atë që të del përpara, do të mendosh se, ose je në “botën e<br />
çudirave” ose se ti nuk je në rregull nga mendja. Mund te<br />
shikosh gjëra shumë të çuditshme si: Njerëz që flasin me<br />
vete, që në njërën dorë mban pjesën e mbetur të cigares<br />
së konsumuar <strong>kohë</strong> më parë, <strong>dhe</strong> me dorën tjetër animon<br />
shumë natyrshëm ato që po flet. Dhe ti normalisht mund të<br />
mendosh se ky personazh në këtë qytet të çuditshëm mund<br />
të jetë një i sëmurë mendor i cili është larguar nga spitali!...<br />
Por jo, gabohesh sepse në fakt aty pas stolit në lulishte janë<br />
dy fëmijët e tij që po lozin me njëri tjetrin pa e vënë re fare<br />
monologun e të atit. Atëherë të dashur miq u gabuam me<br />
personazhin tonë, sepse ky na qenka një baba i devotshëm<br />
i cili kujdeset për argëtimin e fëmijëve të tij. Largohemi<br />
nga kjo skenë duke i vënë një pikëçuditëse të ma<strong>dhe</strong> <strong>dhe</strong><br />
pak më tutje në rrëzë të një peme të mbjellë së fundmi, një<br />
djalosh rreth të njëzetave po bën një gjumë aq të thellë sa të<br />
mendosh që ka vdekur, në qetësinë që mund të kesh vetëm<br />
tre metra larg motorëve të makinave të cilat shumica kanë<br />
moshën e djaloshit në gjumë, <strong>dhe</strong> zhurma e tyre në kor është<br />
aq e ma<strong>dhe</strong> saqë kemi fituar e<strong>dhe</strong> një çmim të parë europian.<br />
Kushedi sa do ketë pa fjetur apo sa do ketë fjetur<br />
Ndoshta gjithë jetën!. Çudi !!! Afrohesh tek kryqëzimi, pikë<br />
strategjike! Është një i ri që është mbështetur në shtyllën<br />
e ndriçimit publik, me njërën këmbë në tokë <strong>dhe</strong> këmbën<br />
tjetër të mbështetur në kënd të drejtë me shtyllën. Këmba në<br />
tokë <strong>dhe</strong> rreth dy metra trotuar janë të mbuluara me mbetjet<br />
e farave të lulediellit të cilat i konsumon aq shpejt, sa e<strong>dhe</strong><br />
ky po të marrë pjesë në ndonjë konkurs për këtë “sport” me<br />
siguri do fitoje ndonjë çmim.<br />
Kalojmë kryqëzimin <strong>dhe</strong> përpara në bulevard të shfaqet<br />
gati gati një treg peshoresh, por kur afrohesh nuk dëgjon<br />
“hajde peshore” por “hajde pesha” <strong>dhe</strong> sheh që janë vetëm<br />
të moshuar që përpiqen të rrisin pensionin. Ndoshta një<br />
i huaj do mendonte ndryshe! Për shembull, që ky qytet<br />
nga mirëqenia e ma<strong>dhe</strong> duhet të vuaj nga mbipesha... .<br />
Kush e di çfarë do mendonin! Nejse ecim përpara <strong>dhe</strong> në<br />
fund të bulevardit, më në fund një pamje e bukur, një grup<br />
vajzash, plot hare, plot ngjyra, plot jetë, të veshura shumë<br />
bukur, ndoshta ndoshta tepër bukur, me një stil të sezonit<br />
të ardhshëm, sidomos njëra e cila qëndronte në mes sikur<br />
po udhëhiqte grupin. I lëmë pas disa metra <strong>dhe</strong> duke u përpjekur<br />
të li<strong>dhe</strong>sh skenat që nuk li<strong>dhe</strong>shin, bëhesh lëmsh <strong>dhe</strong><br />
instinktivisht kthen kokën prapa për të shikuar e<strong>dhe</strong> një herë,<br />
<strong>dhe</strong> shikon një skenë interesante, dy nga ato vajzat e grupit,<br />
ajo e veçanta <strong>dhe</strong> një tjetër shmangin “tregun e peshoreve”<br />
për tu bashkuar me grupin përtej kryqëzimit, kushedi përse<br />
Dhe mund të të vij në mendje një mendim shumë primitiv,<br />
ndoshta të moshuarve nuk ju del pensioni se i shpenzojnë<br />
lekët duke blerë rroba firmato! Kush e di!!! Nejse “nuk<br />
është punë e jona”, vazhdojmë rrugën <strong>dhe</strong> përpara na del<br />
një i njohur i vjetër, që kemi shumë <strong>kohë</strong> pa e parë, <strong>dhe</strong> nuk<br />
është aspak çudi të jeni pjesë e bashkëbisedimit që në Tiranë<br />
përdoret si refren ne çdo takim <strong>dhe</strong> është si më poshtë:<br />
A – oooo çkemi<br />
B –hiç ja ktej.<br />
A –ku ke qenë<br />
B –ktej mo verdall.<br />
A –po me se ja marrë<br />
B –hiç ma as nji gjo.<br />
A –po mire, po a shtyhet<br />
B –hec ma, shtyje të shtyjm.<br />
A –hajt pra se te po shifena!<br />
B –hajt tung, duku naj herë.<br />
Mund te jetë ndoshta ndër bashkëbisedimet më të radha<br />
në botë, <strong>dhe</strong> nuk besoj që mund të përkthehet në ndonjë<br />
gjuhë, <strong>dhe</strong> te dalë me kuptim, por nejse le ti vëmë e<strong>dhe</strong><br />
kësaj një pikëçuditëse.<br />
Të gjitha këto ngjarje nuk janë një trillim artistik, por<br />
janë skena nga realiteti i hidhur në të cilin ne jetojmë çdo<br />
ditë. Vetëm me një xhiro në bulevard <strong>dhe</strong> pa kaluar fare në<br />
periferi, mund të shikosh fytyra të vrara, të zbehta, të lodhura<br />
që ecin ne drejtime të çrregullta, pa një pikë referimi, njerëz<br />
që nuk e dine se kush janë, nga vijnë <strong>dhe</strong> ku shkojnë, qe<br />
nuk e dinë se çfarë duan <strong>dhe</strong> aq me tepër se si ta arrijnë atë<br />
që si nëpër tym duan. Shikon pasurinë <strong>dhe</strong> varfërinë që si<br />
për ironi, ushqejnë njëra tjetrën. Dhe ç’është më e rëndësishmja,<br />
shikon qenien njerëzore, krijesën e Zotit, të cilës<br />
i dha statusin me te lartë ndër të gjitha krijesat e tjera, deri<br />
aty sa e krijoi në përngjasimin e vet, e shikon të shndërruar<br />
në shërbëtor apo skllav të elementeve <strong>dhe</strong> gjerave të cilat<br />
Zoti i ka krijuar për të qenë në shërbim të njeriut, <strong>dhe</strong> e<br />
gjithë kjo ka marrë formën e një “fenomeni të natyrshëm”i<br />
cili po na han të gjallë se bashku me injorancën tonë. Në<br />
ndonjë bisedë sporadike mund të dëgjosh ndonjë argument<br />
që përpiqet të justifikojë këtë “prapambetje” si p.sh. 500<br />
vjet turku apo 50 vjet komunizëm, <strong>dhe</strong> me gjithë ndikimin<br />
që kanë pasur këto dy argumente, ky qytet ndoshta duhet të<br />
kërkojë përgjigje më thellë, më larg. Ne që jetojmë në këtë<br />
qytet, ndoshta akoma nuk e dimë ose e injorojmë faktin se<br />
para rreth 2000 vjetësh, vetë krijuesi i gjithçkaje u mishërua<br />
<strong>dhe</strong> u bë njeri, erdhi atëherë kur “ishte mbushur kupa” për<br />
të shlyer mëkatet e të gjithë botës, <strong>dhe</strong> për të na dhënë<br />
Besëlidhjen e Re, të cilën ne e kemi në dorë por nuk dimë<br />
ta lexojmë, <strong>dhe</strong> aq më tepër ta jetojmë. Ai erdhi <strong>dhe</strong> foli<br />
qartë: “Përnjëmend, përnjëmend po ju them: nëse kokrra e<br />
grurit e mbjellë në <strong>dhe</strong> nuk vdes, jet e vetme; po nëse vdes<br />
jep shumë fryt! Kush e do jetën e vet, do ta humbë. Ai që e<br />
urren jetën e vet në këtë botë, ai do ta ruajë për jetën e pasosur.<br />
Kush do të më shërbejë, le të vijë mbas meje. Ku jam unë,<br />
atje do të jetë e<strong>dhe</strong> shërbëtori im. Atë që do të më shërbejë,<br />
do ta nderojë Ati im.”Gjn.12.24-26)<br />
Besoj se të gjithë biem dakord se ardhja jonë në këtë<br />
botë nuk është e varur nga vullneti ynë, pra ne jemi “mbjellë”<br />
nga dikush, <strong>dhe</strong> ne e dimë se ai qe mbjell nuk mbjell<br />
se i ka tepruar fara por mbjell me qëllim që fara të mbijë<br />
<strong>dhe</strong> të korri nga kjo farë frytet e veta. Nga këtu del qartë,<br />
për kush do që të kuptojë, se ne të gjithë jemi të mbjellë nga<br />
dikush me një qëllim, të cilin secili prej nesh duhet ta zbulojë<br />
në vetvete në mënyre që të japi frytet e veta. Qëllim i cili<br />
do të ishte i pamundur të zbulohej nëse ai që na ka mbjellë<br />
nuk do te vinte të na mësonte se si ta gjejmë .<br />
Por ai vetë erdhi <strong>dhe</strong> banoi ndër ne <strong>dhe</strong> na dha shembullin<br />
e tij duke dhënë jetën e tij për ne, për të na treguar<br />
dashurinë më të ma<strong>dhe</strong>. Po ne Ne nuk duhet të “shpikim”<br />
asgjë, ne vetëm duhet të imitojmë atë, në të kundërt nëse ne<br />
nuk duam të pranojmë vullnetin e zotit, <strong>dhe</strong> bëhemi skllevër<br />
të jetës tonë tokësore, do të përfundojmë duke bërë gjiro në<br />
“qytetin e çuditshëm” duke paguar një çmim më të shtrenjtë<br />
të jetës, cili do vazhdoje të rritet.<br />
Nga Laura Buna<br />
Këto ishin fjalët që Jezusi ma tha nëpërmjet<br />
ungjillit sipas Gjonit ditën e premte të datës<br />
4 Janar gjatë udhëtimit tonë për në Shkodër ose<br />
më mirë të themi, shtegtimit tonë për në Shkodër,<br />
shtegtim besimi i të gjithë grupit të të rinjve të<br />
Katedrales <strong>dhe</strong> grupit që po përgatitet për krezmim.<br />
Ky shtegtim besimi ishte një frymëzim për ta përqafuar<br />
fenë tonë me një entuziazëm rinor të nxitur<br />
me mbështetjen e atyre të cilët e mundësuan këtë<br />
udhëtim, Motrat e Nënë Terezës <strong>dhe</strong> Dom Marjan<br />
Lumçi. Në ndalesën tonë të parë tek Zoja Nunciatë<br />
në Lezhë ajo që na bëri shumë përshtypje ishte<br />
Betlehemi i bukur, ndërtimi mjeshtëror i të cilit na<br />
përcillte mesazhin e Krishtit i cili ka hyrë në histori,<br />
<strong>dhe</strong> jo vetëm në historinë e Hebrenjve por në<br />
historinë e të gjithë botës, pse jo e<strong>dhe</strong> në historinë e<br />
popullit shqiptar me karakteristikat tradicionale të<br />
“Ke kërkoni”<br />
tij. Krishti ka hyrë në kulturën e popujve por e<strong>dhe</strong><br />
në historinë tonë personale <strong>dhe</strong> me këto ndjenja<br />
vazhduam shtegtimin tonë drejt kishës së Zojës<br />
së Shkodrës, vatra e Shqipërisë <strong>dhe</strong> e shqiptarëve.<br />
Rrugës për atje morëm guximin të kërkonim<br />
përgjigje për atë që na bën të dyshojë. Pyetjet tona e<br />
gjetën atë përgjigje tek Dom Marjani i cili në mënyrë<br />
të palodhur na shpjegoi deri në detaj çdo gjë për të<br />
cilën kishim nevojë duke e kuptuar që në fjalën e<br />
parë që thonim atë që na mundonte. Përgjigjet e tij<br />
u bënë drita që ndriçonin rrugën tonë drejt Krishtit.<br />
Meshën e kremtuam në kishën e Zojës së Shkodrës<br />
në predikimin e së cilës Dom Marjani e futi thellë<br />
fjalën e Zotit në zemrën tonë.<br />
“Çka kërkoni”<br />
Dhe vërtetë ...: ai ishte Krishti ai që ne po<br />
kërkonim
shkurt 2008<br />
Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
11<br />
Në ato momente desha që t’i përgjigjesha: Po,<br />
po ti je ai që ne po kërkojmë! Por ai me butësinë<br />
e tij më kujtoi se sa e sa herë në jetën tonë retë e<br />
kishin zënë ndriçimin e atij ylli që ua ndriçoi rrugën<br />
për tek Krishti fëmijë tre mbretërve dijetarë. Këto<br />
re frike, pasigurie, mëdyshjeje, fryte të tundimeve<br />
të botës ku ne jetojmë, kanë bërë shpesh herë që<br />
ne të devijojmë nga rruga që të çon tek Jezusi. Mos<br />
ndoshta ato re nuk ishin larguar akoma!<br />
Aty e kuptova se sa të etur jemi ne për Krishtin,<br />
se sa të etur jemi për dashurinë që buron nga zemra<br />
e tij <strong>dhe</strong> se sa i etur është ai për ne. Në këtë etje<br />
reciproke duhet të jemi vazhdimisht në kërkim të<br />
njëri-tjetrit. Por, në të vërtetë, ai që nuk pushon<br />
së kërkuari është vetëm Jezusi. Troket, troket pa<br />
pushim në derën e zemrës sonë <strong>dhe</strong> ne, jo gjithmonë<br />
e hapim pasi çelësi na humbet në errësirën e<br />
mëkatit. Sa i lumtur do të ishte Krishti nëse ne të<br />
rinjtë këtë Krishtlindje nuk e kemi lejuar të lindë<br />
në grazhd por e kemi ftuar të lindë në zemrën tonë<br />
<strong>dhe</strong> kemi pranuar që ai të rritet aty bashkë me ne.<br />
Shpresoj që kjo gjë të ketë ndodhur, <strong>dhe</strong> nëse jo,<br />
uroj që të ndodhë sa më shpejt në zemrat e gjithsecilit<br />
prej nesh.<br />
Ata iu përgjigjën:<br />
“Rabbi (që do të thotë mësues), ku banon”<br />
“Ejani e shihni: - iu përgjigj”-vijoi më tej<br />
ungjilli sipas Gjonit. Pra, Jezusi nëpërmjet këtyre<br />
fjalëve na ftoi të shkonim në shtëpinë e tij.<br />
Gjatë udhëtimit tonë shkuam të vizitonim<br />
shtëpinë e Misionarëve të Bamirësisë në Shkodër.<br />
Aty takova fëmijë <strong>dhe</strong> vajza të reja të cilat jeta<br />
i kishte rrahur përpara kohe <strong>dhe</strong> askush nuk kujtohej<br />
më për to përveç ... Zotit i cili nëpërmjet<br />
këtyre motrave iu dhuron një dashuri të pafundme.<br />
Tashmë, kishim arritur aty ku banonte Jezusi. Sapo<br />
mbërritëm ai pëshpëriti në zemrën time këto fjalë:<br />
- “Çdo gjë që bëni për më të voglin ndër vëllezërit<br />
e mi e keni bërë për mua”. Çfarë mund të bëja<br />
unë në ato momente për ato vajza U përpoqa tu<br />
dhuroja sa më shumë dashuri, pavarësisht se si<br />
njeri i dobët që jam dashuria në zemrën time është<br />
shumë e vakët. Ndërsa po përshëndesja <strong>dhe</strong> po<br />
përqafoja ato vajza të mrekullueshme thashë me<br />
veten time: -Asnjëherë nuk kam provuar përqafime<br />
U lind në Pistull më 27.04.1922,<br />
u pagëzua po atë ditë <strong>dhe</strong> mori krezmimin<br />
në ditën e Rrëshajëve të vitit 1928.<br />
Hyri në Kolegjin Françeskan më 1930 ku përfundoi<br />
të gjitha klasat fillore deri më 1938.<br />
Më 13.07.1938 hyri në Noviciatë në Kuvendin e<br />
Lindjes së Zojës në Troshan, <strong>dhe</strong> më 14.07.1939<br />
bëri kushtet e përkohshme po në këtë Kuvend. Ndoqi<br />
shkollën e mesme në Liceun Illyricum nga 1939<br />
deri më 1943. Kushtet e përjetshme i bëri në Kuvendin<br />
e Shën Françeskut në Gjuhadol më 29.06.1943.<br />
Studioi teologjinë prej vitit 1943 deri në vitin 1946.<br />
U shugurua Diakon në vitin 1955 <strong>dhe</strong> meshtar<br />
nga Imzot Ernesto M. Çoba në Kishën Katedrale<br />
të Shën Shtjefnit në Shkodër, më 08.04.1956.<br />
Shërbeu për një <strong>kohë</strong> të gjatë në famullitë e Selcës<br />
(Maj 1956 – Nëntor 1961), Nikaj Mërtur (1961),<br />
Shalës (1962 – 1967).<br />
Gjatë viteve të komunizmit bëri punë të<br />
sforcueme fizike, por pas pak vitesh, në bazë të<br />
gjykimit të një komisioni mjeko-ligjorë, u cilësua<br />
më të ngrohta! Ato përqafime i dhanë zemrës sime<br />
një gëzim të jashtëzakonshëm sepse në të vërtetë<br />
ishte Jezusi ai që po përqafoja. Nga ana tjetër ai më<br />
dhuroi mike të reja ose më saktë më njohu me disa<br />
nga motrat e mia të cilat nuk i kisha takuar akoma.<br />
Shëtitjen tonë e pasoi vizita në katedralen e Shën<br />
Shtjefnit në Shkodër. Për mua personalisht ishte<br />
hera e parë që vija këmbë në atë kishë madhështore.<br />
Disa fotografi jo shumë të njohura për ne të cilat<br />
ndo<strong>dhe</strong>shin në njërën anë të katedrales e tërhoqën<br />
vëmendjen tonë. Ato ishin fotot e martirëve shqiptarë,<br />
dëshmitarë të denjë të Krishtit. Gjaku i tyre<br />
është fara e krishterimit tonë. Po ne, a e dëshmojmë<br />
Krishtin! Të paktën, duke e pranuar se jemi të<br />
krishterë përpara atyre që i përkasin një feje tjetër,<br />
përpara atyre që nuk besojnë apo që janë ateistë apo<br />
që thjesht na vjen turp! Aty e kuptova se çdo herë<br />
që ne mund të kemi mohuar faktin se jemi katolikë,<br />
sepse kishim frikë se të tjerët do të na tallnin, kemi<br />
shkelur me këmbë gjakun e këtyre martirëve. Mes<br />
tyre dallova foton e një vajze të re. U emocionova<br />
shumë sidomos kur dëgjova historinë e kësaj dëshmitareje<br />
të Krishtit. Në mendjen time filloi të lindë<br />
pyetja: - Kur këta ia arritën të bëhen të shenjtë çfarë<br />
Fra Shtjefen Pistulli OFM<br />
(27.04.1922 – 03.02.2008)<br />
Fra Kornel (Shtjefen) Pistulli (Mgushi).<br />
na pengon ne Asgjë përveç vetes sonë, sepse jemi<br />
ne ata që vendosin ta ndjekim planin që Zoti ka për<br />
ne, ose jo. Në anën tjetër të katedrales ishte kopja<br />
e çarçafit me të cilin Jezu Krishti qe varrosur. Në<br />
momentin kur e pashë ai menjëherë e mbështolli<br />
zemrën time. Ishte i mbushur me dashuri, dashuri<br />
në saj të së cilës Krishti vdiq për ne. Vala e gjakut<br />
të martirëve vazhdoi kur ne shkuam të vizitonim<br />
kishën e Shën Françeskut. Aty ndo<strong>dhe</strong>j varri i At<br />
Gjergj Fishtës i cili nuk ishte një varr i mirëfilltë por<br />
një relike e tij, relike e një njeriu të madh të Krishtit.<br />
Do t’u lutem gjithmonë këtyre dëshmorëve të fesë<br />
që të na mësojnë e<strong>dhe</strong> ne të ecim në rrugën nëpër të<br />
cilën ata ecën drejt shenjtërisë. Emocionuese ishte<br />
e <strong>dhe</strong> vizita në Radio Marinë e Shkodrës. Gjatë<br />
<strong>kohë</strong>s që isha aty mahnitesha nga fakti se si Zoti<br />
përdor mënyra nga më të ndryshmet që zëri i tij të<br />
dëgjohet deri në skutat më të thella. Atë ditë Zoti<br />
më ka folur gjatë gjithë <strong>kohë</strong>s, ose më mirë të them<br />
atë ditë zemra ime e dëgjoi për herë të parë zërin<br />
e Zotit i cili nuk ka reshtur së foluri për asnjë ditë<br />
të jetës sime. Le ta dëgjojmë pra çdo ditë atë që na<br />
thotë Hyji <strong>dhe</strong> le t’ia japim shpirtin tonë Krishtit i<br />
cili e blen atë me gjakun e tij.<br />
i paaftë për punë fizike.<br />
Prej vitit 1967 deri në vitin 1991 ka qëndruar<br />
në familjen e vëllait të tij, Zef Kini<br />
(Mgushi) <strong>dhe</strong> ushtroi shërbimin meshtarak në<br />
fshehtësi duke rrëfyer <strong>dhe</strong> kunguar besimtarët.<br />
Mbas ramjes së komunizmit u vu në shërbim<br />
të Provincës, ku u dallua për bindje ndaj<br />
Eprorëve të tij. Kje Guardian i Kuvendit të<br />
Shën Mhillit në Laç <strong>dhe</strong> Definitorë i Provincës.<br />
Vitet e fundit i kaloi duke shërbye me zell e devocion<br />
të madh në Kishën e Shën Ndout në Laç.<br />
Në këtë Kishë shërbeu me devotshmëri për<br />
më se 15 vjet. Pati për zemër pajtimin e shpirtrave<br />
me Zotin, ku për orë e orë ndeji në rrëfyestore<br />
deri para pak ditëve ku gjendja shëndetësore nuk<br />
ia lejoi. Njerëzit e njohën si “Frati i Laçit” ose<br />
“Rrëfyesi i Shejtnores së Shën Ndout”.<br />
Ndërroi jetë në moshën 86 vjeçare, ditën e diele<br />
më 03.02.2008.<br />
Pushoftë në paqe!
shkurt 2008 Kisha <strong>dhe</strong> jeta<br />
12<br />
Kosova asht e jona<br />
At Gjergj Fishta<br />
SHQYPNIJA E LIRE<br />
Viti 1921 ( MRIZI i ZANAVE)<br />
(Fragment)<br />
… Po, por nesër me ndihme te Zotit,<br />
Do ta bajmë prap Shqypni t’lire<br />
Prej Prevezet n’Leqe t’Hotit,<br />
Prej Tivarit n’Manastir:<br />
E<strong>dhe</strong> Flamuri i Shqypnisè<br />
Si flake mnije t’Perendisè<br />
Do t’valvitet n’Kaçanik,<br />
M‘Kaçanik, po do të valvitet<br />
Kuq e Zi Flamuri i shqyptarve,<br />
Përse toka shqyp ku flitet<br />
Ajo vete asht që prej t’Parve<br />
Trashëgim na e kemi pasë:<br />
Mbrende i huej, jo ma s’do t’shklasë<br />
Posë atëherë kur vjen për mik.<br />
Jo. Po: na sod ktu sundojmë,<br />
Ktu s’ ece fjale e tejterkujt<br />
Gjallë lirinë na nuk e lshojmë,<br />
S’njohim mbret as krajl të huej<br />
Zoti n’Qiell e na mbi tokë;<br />
Me gjithkend vllazen e shokë,<br />
Por seicili m’cak te vet…<br />
KOSOVA ASHT E JONA<br />
(Botuar në vitin 1918)<br />
Serbët i janë vu punës seriozisht. Duen me<br />
çdo mjet e me çdo mënyrë ta bëjnë të tyren<br />
përgjithmonë Kosovën tonë. Nuk gjendet në<br />
tanë Evropën një tjetër minoritet që të vuajë<br />
aq sa vuajnë kosovarët në Serbi. Asnjë e drejtë<br />
nga sa janë të parapame në traktatet e gatituna<br />
posaçërisht për minoritetet, nuk respektohet<br />
kur është fjala për shqiptarët e Kosovës, të<br />
cilët Serbisë i pëlqen t’i trajtojë si turq e jo<br />
si shqiptarë, që të bajë të humbasë gjurma e<br />
kombësisë së tyre. Që tash e gjashtë vite serbët<br />
po përpiqen t’i shuajnë Kosovës karakterin<br />
krejt shqiptar. Një aktivitet i madh asht zhvillue<br />
nga ana e Belgradit në këtë drejtim <strong>dhe</strong> frutat<br />
e këtij aktiviteti janë mjaft të kënaqshme për<br />
serbët <strong>dhe</strong> shumë të hidhura për ne. Ata kanë<br />
dashtë, me të mirë a me të keqe, t’i shtrëngojnë<br />
kosovarët të ngrihen me gjithsej nga vendi i tyre<br />
<strong>dhe</strong> të vendosen në Turqi ose gjetkë.<br />
Në fillim për t’i mbërritur këtij qëllimi, banë<br />
vegla të tyre disa hoxhallarë turçelinj, të cilët<br />
barisnin fshat më fshat e banin propagandë që<br />
popullsia të ngriheshe të shkojë për në Turqi, ku,<br />
thoshin, e presin të mirat e Parajsës. Përmbi 100<br />
mijë shqiptarë, burra, pleq <strong>dhe</strong> çuna, meshkuj<br />
<strong>dhe</strong> femra, u bindën nga fjalët e hoxhallarëve, që<br />
merrnin 1 mijë dinarë për çdo krye të emigruar,<br />
<strong>dhe</strong> u nisën për në Azi të Vogël. Disa syresh<br />
humbën rrugës, të tjerë u arratisën nëpër malet<br />
e Bullgarisë <strong>dhe</strong> një pjesë mbërriti në Turqi, ku<br />
po shuhet dita-ditës nga shkaku i fukarallëkut<br />
<strong>dhe</strong> i klimës. Në vatrat e shqiptarëve që shkuan<br />
kësisoj, u vendosën serbë <strong>dhe</strong> malazias. U çelën<br />
burgjet <strong>dhe</strong> gjithë pensionarët e tyre u kolonizuan<br />
në Kosovë, që ta serbizojnë. Haberet e vuajtjeve<br />
të atyre që shkuan, u dëgjuan e<strong>dhe</strong> te kosovarët<br />
tanë, të cilët filluan të mos kenë më besim në<br />
hoxhallarët sharlatanë. Por <strong>dhe</strong> serbët e këmbyen<br />
sistemin e veprimit.<br />
Me ndihmën e katilëve të kolonizuar në<br />
Kosovë, formuan çeta kusarësh të përkrahura<br />
prej organeve qeveritare, <strong>dhe</strong> me anën e tyre po<br />
vazhdojnë të terrorizojnë popullsinë shqiptare.<br />
Qëllimi i tyre asht një: t’i shtrëngojnë me hir a<br />
me pahir të shkojnë ose të shpërndahen në gjithë<br />
Jugosllavinë. Këto radhë nuk i shkruajmë as për<br />
qeverinë tonë, që i di të tana e s’ka gja në dorë<br />
tash për tash, as për Europën, që bëhet e shurdhër<br />
sa herë vjen fjala për popuj të vegjël; i shkruajmë<br />
vetëm për burrat e Kosovës trime, për kosovarët<br />
patriotë, që të mos lëvizin nga vendi i tyre, sado<br />
i madh qoftë terrori <strong>dhe</strong> sado e vështirë jetesa e<br />
tyre.<br />
Të mbeten atje në truallin e stërgjyshërve, në<br />
postin e detyrës, se dita e bardhë e lirisë nuk do<br />
vonojë të lindë e<strong>dhe</strong> mbi Kosovën kreshnike, q’e<br />
jona ka qenë dh’e jona do mbetet. Se të der<strong>dhe</strong>t<br />
gjaku i shqiptarit, kjo nuk asht nji punë e re në<br />
jetë, historija e jonë me gjak asht shkrue, Shqipnia<br />
e jonë me gjak asht la. Nuk ka në mal nji gur, nuk<br />
ka në fushë nji buce që t’mos të kisht kenë ri, me<br />
gjak të ndonji fatosit, të ndonji nierit të shkretë<br />
ose të ndonji trathtori të huej.<br />
Kush ka le e asht rrit me pushke në dorë,<br />
ma të shumtën e herës, s’mund të presin se<br />
des me krye mbi pupla. Prandaj lajmi i zi që<br />
mija e mija shqiptarësh kane kenë mbyte prej<br />
armikut, sadoqë nja për nja do të ma depërtonte<br />
zemrën prej dhimet, nuk do të na kishte çuditë<br />
aq e fort, po t’ishte kenë që kan ra në luftë me<br />
pushkë në dorë e ballë për ballë t’armiku. Por<br />
këto mija shqiptaresh të bamun flije në fushë<br />
të Kosovës nuk janë ato pikat e djelmnis që<br />
e<strong>dhe</strong> sot me armë në dorë luftuen n’ ato vise<br />
për lirin e për nam të Shqipnis: ato janë pleq të<br />
mbetun, gra të mjera e foshnje të njomë, gjind<br />
e paqet që, tue u shtrue ligjve nen të cilat fati<br />
i zi i tyne e i Shqipnis desht me i citun, janë<br />
orvatun me emnue gjallë me punë e me ndere.<br />
Pra vepra rrënuese e Sllavëvet në Kosovë, nji<br />
mizori, që kur ato nipa e stërnipa tonë ta lexojnë<br />
atje me vonë ndër libra historije, pa dyshim se<br />
atyne ka për tju dridh këmisha në shtat prej<br />
mneret e prej trishtimit e parlamenti shqiptar,<br />
jo veçse ka pasë të gjithë të drejtat, por ka pasë<br />
<strong>dhe</strong> detyrë me u ankue përpara parlamentit të<br />
Beligradit, e prandaj të përgjegjunit e kryetarit<br />
t’atij parlamenti asht krejt i pa ndjerzishëm e<br />
i pahishëm, e ma tepër asht cinike, i vrashtë e<br />
krejt jashtë vendit, por shkja se asht të shprehunit<br />
e psiches sllave, e cila sadoqë për 100 e 100<br />
vjetësh vuejti nën zgjedhje të nji autokrati e nën<br />
kamë të ndonji <strong>dhe</strong>spoti, me gjithë këtë nuk ka<br />
mujt m’u kursye.<br />
Por une që kam pa mjetet barbare e mënyrat<br />
e shpenzueme, më të cilat kombet që mbaheshin<br />
ma të qytetnuemt të këtij shekullit, kan nisë e<br />
kan vijue luftën e përbotshme, nuk mnerohen aq<br />
fort për mizorit që ndo<strong>dhe</strong>n në tokë të Ballkanit.<br />
Mue ma fort se mizorinat e Sllavëvet me mneren<br />
shkaku, për të cilën u ban flije këto mija e mija<br />
vllaznish t’onë andej kufinin e 1913. Këta burra,<br />
këto gra e fëmi a u grinë pse dogjën e poqen, pse<br />
vodhne a grabitnen e pse thynë rrugën e ma<strong>dhe</strong> e<br />
turbulluan paqen e vendit Jo, faji për të cilin këto<br />
të mjerë u shkrin n’atë mënyre barbare, kje pse<br />
këto u dishmuen shqiptarë e pse tue pas ndi se ka<br />
diku nji Shqipnie të lirë të pamvarshme, shtet me<br />
vedi, ju luten ma të bukurit të qiellit për lulëzimin<br />
e veprimin e shtetit të vllazënvet të vet e n’atë<br />
shtet të vllazënve të vet.<br />
Se sa do t’a mbajnë Pushtetet e mdha fjalën<br />
e vet, cilsija e jeme si deputet nuk me len t’a diftoj<br />
në kët lok të naltueshëm të Kuvendit kombtar me<br />
atë liri fjale, me të cilën e kam pasë diftue motit,<br />
prandaj gjyqën po i a la mendjes së kthjelltë të<br />
Zotnis S’uej, vetëm tham se Shqipnia e lirë ka me<br />
detyrë të përkujdeset për fatin e këtyne bijve të<br />
vet të mjeruem. Shqiptari asht i përmenudun an<br />
e kand mbi botë për punë që ky asht i zoti të bajë<br />
deken <strong>dhe</strong> për njeri të huej, kur te jetë struke nën<br />
mbrojtje të tij!