Korytarze ekologiczne w województwie œl¹skim - Instytut Biologii ...

B. Kolipiñski
dotycz¹ce zagospodarowania terenów (lokalizacji inwestycji) w sposób pozwalaj¹cy chroniæ
cenne przyrodniczo obszary przed zabudow¹. Próba odpowiedzi na tak postawione pytanie –
na podstawie doœwiadczeñ autora zwi¹zanych z realizacj¹ uchwalonego w 2004 r. planu
zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego – nie sk³ania do optymizmu.
Nale¿y nadmieniæ, ¿e jest to problem ogólnopolski, bêd¹cy bardziej pochodn¹ rozwi¹zañ
systemowych planowania przestrzennego, ni¿ zale¿ny od jakoœci merytorycznej i poprawnoœci
metodologicznej samych planów.
2. HierarchicznoϾ planowania
W 1998 roku na seminarium z okazji 75-lecia Towarzystwa Urbanistów Polskich
profesor Jerzy Ko³odziejski wyrazi³ nastêpuj¹c¹ myœl: „Systemy przestrzenne maj¹ strukturê
hierarchiczn¹. Przyroda funkcjonuje jako system hierarchiczny w znaczeniu wspó³zale¿noœci
ca³oœci i czêœci, a jest to zawsze zale¿noœæ czêœci od ca³oœci”. Obecny system planowania
przestrzennego w Polsce charakteryzuje siê odmienn¹ filozofi¹. Po roku 1990 przyjêto
bowiem, ¿e w odró¿nieniu od okresu minionego, plany zagospodarowania przestrzennego nie
bêd¹ tworzy³y struktury hierarchicznej. Jednoczeœnie przyjêto, ¿e jedyn¹ podstaw¹ decyzji
lokalizacyjnych bêdzie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, którego
sporz¹dzanie nale¿y do zadañ w³asnych gminy. Przyjêcie takich za³o¿eñ oznacza, ¿e
warunkiem realizacji ustaleñ planu województwa jest przeniesienie jego ustaleñ do planu
miejscowego. Zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami s¹, teoretycznie, dwa tego sposoby:
pierwszy, polegaj¹cy na wymogu zapewnienia zgodnoœci studium gminy z planem
województwa oraz planu miejscowego ze studium gminy; drugi, polegaj¹cy na wprowadzaniu
zadañ ponadlokalnych do planów miejscowych w trybie negocjacji – pomiêdzy marsza³kiem
województwa a w³adzami gminy – dotycz¹cych m.in. skutków finansowych dla w³aœcicieli
nieruchomoœci z tytu³u rezerwowania terenów pod zamierzone zadania ponadlokalne.
W praktyce te dwa sposoby, niezale¿nie od zasadniczych w¹tpliwoœci interpretacyjnych,
s¹ rozwi¹zaniami ma³o skutecznymi. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze stanem,
i¿ najpierw pojawi³y siê studia gmin, a dopiero kilka lat póŸniej (po drugim etapie reformy
samorz¹dowej) plany zagospodarowania województw. Tymczasem obowi¹zuj¹ce przepisy nie
nak³adaj¹ na gminy obowi¹zku aktualizacji studiów gmin w przypadku, gdy ich ustalenia s¹
niezgodne z ustaleniami póŸniej sporz¹dzonych planów województw. To powoduje, ¿e studia
gmin, wbrew powy¿szej zasadzie, niejednokrotnie nie s¹ powi¹zane z planami województw.
W drugim przypadku nieskutecznoœæ polega na tym, ¿e przewidziana zasada negocjowania
warunków finansowych zak³ada istnienie d³ugofalowych programów inwestycyjnych w ujêciu
rzeczowo-finansowym, co jest w obecnym stanie rzeczy za³o¿eniem nierealnym.
Odnosz¹c powy¿sze uwagi do problematyki przyrodniczej nale¿y stwierdziæ, co nastêpuje:
Brak hierarchicznoœci planowania przestrzennego z formalnego punktu widzenia jest
neutralizowany poprzez ustanawianie prawnych form ochrony przyrody w postaci
parków narodowych i krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu itd.
W takich przypadkach w trybie ustawy o ochronie przyrody ustanawiane s¹ nakazy i zakazy,
obowi¹zuj¹ce zarówno przy sporz¹dzaniu studium gminy, planu miejscowego,
a tak¿e decyzji o warunkach zabudowy (decyzji lokalizacyjnej). Nale¿y jednak pamiêtaæ,
¿e w tym trybie nie mog¹ byæ ustanawiane zakazy i nakazy dla otulin obszarów
chronionych.
W innych przypadkach ni¿ wy¿ej opisany, tzn. dla obszarów prawnie niechronionych,
ustalenia planów województw dotycz¹ce ochrony przyrody s¹ pozbawione œrodków
egzekucyjnych. Maj¹ one charakter postulatywny, a nie w³adczy. Dotyczy to m.in.
prawnie nieuregulowanej kategorii, jakimi s¹ korytarze ekologiczne.
122