Korytarze ekologiczne w województwie Ål¹skim - Instytut Biologii ...
Korytarze ekologiczne w województwie Ål¹skim - Instytut Biologii ...
Korytarze ekologiczne w województwie Ål¹skim - Instytut Biologii ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sieæ stabilnoœci <strong>ekologiczne</strong>j...<br />
systemu by³o od lat lansowane przez niektórych urbanistów i planistów przestrzennych<br />
(m.in. Mumford 1961, To³wiñski 1963, Bogdanowski i in. 1979), to zazwyczaj rozwój polskich<br />
miast podporz¹dkowany by³ jednej funkcji wiod¹cej. Po drugiej wojnie œwiatowej nast¹pi³<br />
okres wprowadzania do miast wielkiego przemys³u, po którym nasta³ czas rozwoju wielkich<br />
osiedli mieszkaniowych. Obecnie obok ¿ywio³owego rozwoju zabudowy, g³ównie jednorodzinnej,<br />
kanw¹ zaczyna byæ sieæ komunikacyjna, nierzadko wykorzystuj¹ca rezerwy terenu<br />
chronione jako ci¹gi zieleni i korytarze wymiany powietrza. Na du¿¹ skalê mo¿na to obecnie<br />
obserwowaæ w Warszawie i Krakowie. O niedocenianiu roli zieleni w planowaniu przestrzennym<br />
miast i aglomeracji miejskich œwiadcz¹ tak¿e liczne niezrealizowane koncepcje<br />
rozwoju przestrzennego wielkich miast w zakresie terenów rekreacyjnych (m.in. koncepcja<br />
Leœnego Pierœcienia Warszawy, lub budowy struktury miasta na kanwie czterech pierœcieni<br />
zieleni i czterech klinów zieleni w Krakowie, Bogdanowski 1979).<br />
Bior¹c pod uwagê istniej¹cy stan u¿ytkowania ziemi wielu du¿ych miast w Polsce, w tym<br />
Krakowa i Warszawy, które charakteryzuj¹ siê wysokim odsetkiem terenów rolniczych,<br />
z du¿ym udzia³em gruntów od³ogowanych lub ugorowanych (Degórska, Derêgowska 2008)<br />
oraz innych niezagospodarowanych terenów, stanowi¹cych niejednokrotnie cenne ekosystemy<br />
przyrodnicze o relatywnie ma³ym przekszta³ceniu antropogenicznym, teoretycznie jest jeszcze<br />
mo¿liwoœæ optymalizacji struktur terenów zieleni. Dla Krakowa i Warszawy by³by to model<br />
pierœcieniowo-klinowy. Jednak wobec niechêci do wykonywania miejscowych planów<br />
zagospodarowania przestrzennego o charakterze ochronnym oraz przy braku innych instrumentów,<br />
wolne od zabudowy przestrzenie w ostatnich latach sta³y siê miejscem olbrzymiej<br />
presji urbanizacyjnej (Degórska 2007, Degórska, Derêgowska 2008). Obecnie, kiedy o wyborze<br />
miejsca zamieszkania decyduj¹ w coraz wiêkszym stopniu walory œrodowiska przyrodniczego<br />
i krajobrazu, zagro¿one jest zarówno zachowanie funkcji ekologicznych wielu obszarów, jak<br />
i funkcjonowanie ca³ego systemu œrodowiska przyrodniczego du¿ych miast i obszarów<br />
metropolitalnych. Nasilanie siê negatywnych zjawisk przestrzennych, a szczególnie ¿ywio³owy<br />
rozwój zabudowy sprawia, ¿e skutki obecnych dzia³añ dotykaæ bêd¹ g³ównie przysz³ych<br />
pokoleñ. Chaos przestrzenny i degradacja œrodowiska w dalszej perspektywie prowadz¹ do<br />
pogorszenia jakoœci ¿ycia w mieœcie. W takiej sytuacji warunkiem koniecznym do osi¹gniêcia<br />
trwa³ej i zrównowa¿onej struktury przestrzennej du¿ych miast i regionów miejskich jest<br />
zabezpieczenie obszarów o wa¿nych funkcjach ekologicznych przed presja urbanizacyjn¹. Cel<br />
ten mo¿na osi¹gn¹æ poprzez wyznaczenie terenów trwale wy³¹czonych z zabudowy, tworz¹cych<br />
wielofunkcyjny uk³ad przestrzenny i stanowi¹cy trwa³y ruszt ekologiczny. Funkcjê<br />
tak¹ powinny pe³niæ sieci <strong>ekologiczne</strong> zapewniaj¹ce stabilnoœæ ekologiczn¹ ekosystemom<br />
w warunkach stresu miejskiego, a cz³owiekowi biologiczn¹ podstawê ¿ycia w mieœcie.<br />
G³ównym celem niniejszej pracy jest wskazanie teoretycznych mo¿liwoœci optymalizacji<br />
struktury przestrzennej terenów zieleni w du¿ym mieœcie, a jednoczeœnie wykazanie roli<br />
zieleni jako czynnika strukturotwórczego. Jako obiekt analizy wybrano Kraków – miasto,<br />
w którym walory przyrodnicze i kulturowo-przyrodnicze stanowi¹, obok dziedzictwa kulturowego,<br />
jedn¹ z g³ównych wartoœci jego przestrzeni.<br />
2. Pozaprodukcyjne funkcje terenów przyrodniczych w obszarach<br />
miejskich<br />
W warunkach du¿ego miasta do g³ównych pozaprodukcyjnych funkcji ekosystemów<br />
nale¿¹:<br />
funkcja spo³eczna – zabezpieczenie terenów rekreacyjnych w mieœcie, podniesienie<br />
jakoœci œrodowiska w miejscu zamieszkania, pracy i wypoczynku oraz zapewnienie<br />
kontaktu z zieleni¹ w pobli¿u miejsca zamieszkania, co jest szczególnie istotne dla<br />
osób starszych, maj¹cych ma³e dzieci oraz dysponuj¹cych ograniczonym czasem<br />
163
Change language