KIMIA - Media Print

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj) 

ISBN: 978-9928-08-057-8 

9 789928 080578 

Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz 

S H T Ë P I A B O T U E S E 

Libër 

mësuesi 

Irena Kotobello 

Kimia 

11 




260

www.mediaprint.al 

KLIKONI KËTU 

04 2258156


Libër mësuesi 

Kimia 11 

Teksti mësimor Kimia 11 është hartuar nga: 

Prof. Dr. Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Titulli: Libër mësuesi Kimia 11 

Autore: 


Drejtoi botimin: 

Redaktore gjuhësore: 

Anila Bisha 

Flaviola Shahinaj 

Dizajni: 

Mirela Ndrita 

Kopertina : VisiDesign 

Shtypi: Mediaprint 

ISBN: 978-9928-08-070-7 

Botimi i parë: 2012 

© Të gjitha të drejtat janë të rezervuara 

S H T Ë P I A 

B O T U E S E 

Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese 

“Mediaprint” sh.p.k.. 

Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, 

huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj 

mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese 

“Mediaprint” sh.p.k. 

Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose 

mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të 

cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k.. 

Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi. 

Kontaktet: 


Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja: 

Kutia Postare 7467 - Tiranë Tel.: 04 4500605 

Tel.: 04 4500605 

Tel.: 04 2251 614 Cel.: 069 40 44 441 

Cel.: 069 40 50 380 

Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201 

Cel.: 069 20 79 021 

botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al 

Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al

PËRMBAJTJA 

Pasqyra e lëndës ..........................................................................................................4 

Plani mësimor ......................................................................................................5 

Tema: Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit ............................................................20 

Tema: Reaksionet redoks, oksidimi dhe reduktimi ..............................................25 

Tema: Raste të elektrolizës .................................................................................28 

Tema: Ushtrime për njehsimin e forcës elektromotore dhe për elektrolizën ..............33 

Tema: Përbërjet inorganike dhe organike ...................................................................39 

Tema: Gatitja dhe vetitë kimike të alkaneve .......................................................43 

Tema: Alkinet, struktura, emërtimi .....................................................................47 

Tema: Arenet .............................................................................................................51 

Tema: Punë Laboratori. Gtitja dhe vetitë e etenit dhe etinit ......................................56 

Tema: Alkoolet ..................................................................................................59 

Tema: Gatitja dhe vetitë e alkooleve .......................................................................63 

Tema: Fenolet .....................................................................................................69 

Tema: Ketonet ..................................................................................................76 

Tema: Esteret ..........................................................................................................80 

Tema: Aminat ...................................................................................................85 

Tema: Vetitë e lyrave ......................................................................................88 

Tema: Aminoacidet ............................................................................................92 

Tema: Veprimtari praktike. Përgatitja e aspirinës dhe sapunit ...................................96 

Tema: Reaksionet e adicionit ...........................................................................100 

Kimia 11 baza 3

PASQYRA E LËNDËS 

Nr Tema Parashikimi Ndërtimi i njohurive Përforcimi 

1 Lidhjet kimike dhe 

numri i oksidimit 

2 Reaksione redoks, 

oksidimi/reduktimi 

Brain Storming 

Diskutimi i njohurive 

paraprake 

3 Rastet e elektrolizës Alfabeti i 

njëpasnjëshëm 

4 Ushtrime për 

njehsimin e fem dhe 

elektrolizës 

5 Përbërjet 

inorganike/organike 

6 Gatitja dhe vetitë 

fiziko-kimike të 

alkaneve 

7 Alkanet, struktura, 

emërtimet 

8 Vetitë fiziko-kimike 

të benzenit 

9 Gatitja dhe vetitë e 

etenit dhe etinit 

Përmbledhje 

/pohim/mbështetje 

Marrëdhënie pyetje / 

përgjigje 

Mendo/puno/shkëmbe 

mendim në dyshe 

Veprimtari praktike 

Tryezë rrethore 

Përvijimi i 

koncepteve 

Pyetja sjell pyetjen Grupet e ekspertëve Përmbledhje e 

strukturuar 

Lëviz/Ndalo/Krijo 

dyshe 

Lexim përmbledhje në 

dyshe 

Role të 

specializuara në 

diskutim 

Lapsat në mes Ditar 2 pjesësh Rishikim në dyshe 


paraprake 

Çfarë e çfarë po tani 

çfarë 

Përmbledhje e 

strukturuar 

10 Alkolet Parashikim nga 

termat 

11 Gatitja dhe vetitë e 

alkoleve 


paraprake 

Hartë koncepti 



Mbajtje e strukturuar e 

shënimeve 

Tabela e pyetjeve, 

lexim i drejtuar 

V/L/D 

Diagrama e Venit 

Tryezë e 

rrumbullakët 

Organizues grafik i 

analogjisë 

Marrëdhënie pyetje 

-përgjigje 

Harta e konceptit, 

parashikim nga 

termat 

D/D/M 

12 Fenolet Rendit / grupo / 

emërto 

D/D/M 

13 Ketonet Diskutojmë sëbashku Ditar 3 pjesësh Përvijimi i të 

menduarit 

14 Esteret Përmbledhje e V / L / D 

Harta e konceptit 

strukturuar 

15 Aminat Harta semantike Kubimi Reflekto/reflekto/re 

flekto 

16 Vetitë e lyrnave Alfabeti i 


Lexim përmbledhje në 

dyshe 

Shikimi shpejtë / 

empatia 

17 Aminoacidet Brain Storming Kubimi Përvijimi i të 

menduarit 

18 Punë laboratori, 

gatitja e sapunit dhe 

aspirinës 

Marrëdhënie pyetje / 

përgjigje 

Role të specializuara 

në grup 


strukturuar 

19 Reaksionet e 

adicionit 


strukturuar 

Puna në grup/ Role te 

specializuara 

Përvijimi i 

koncepteve 

4 

Kimia 11 baza

Plani mësimor 

...................................................... 

36 javë × 2 orë = 72 orë gjithsej 

LINJA: Struktura dhe vetitë e lëndës 

Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë nxënësit fitojnë njohuri, 

aftësi, qëndrime për lidhjen hibride, forcat ndërmolekulare, strukturën e përbërjeve 

organike, hidrokarburet, alkoolet, ketonet, aldehidet, acidet karboksilike, aminat, 

aminoacidet, polimeret, karbohidratet, yndyrat, proteinat, duke përdorur faktet, 

modelet dhe eksperimentet. 

LINJA: Reaksioni kimik 

Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë nxënësit fitojnë njohuri, 

aftësi, qëndrime për reaksionet kimike redoks dhe aplikimet e tyre në elektrokimi, 

jetën e përditshme si dhe për reaksionet karakteristike të përbërjeve organike, si: 

reaksionet e shtimit, të eliminimit, zëvendësimit radikalar, zëvendësimit elektrofilik, 

zëvendësimit nukleofilik. 

Kimia 11 baza 5

Kapitulli Objektivat e kapitullit Temat mësimore dhe objektivat përkatëse 

Kapitulli 1 

Elektrokimia 

( 14 orë) 

Elektrokimia 

Në përfundim të klasës së 11 nxënës/i,-ja: 

• të përcaktojë në shembuj të reaksioneve redoks: 

agjentin reduktues, agjentin oksidues, 

oksidimin dhe reduktimin; 

• të identifikojë në reaksionet që shprehin 

proceset e fotosintezës dhe të frymëmarrjes 

qelizore, agjentin oksidues dhe agjentin 

reduktues, oksidimin dhe reduktimin; 

• të përshkruajë në një poster zbatimin e 

reaksioneve të oksido-reduktimit në fotografi; 

• të realizojë praktikisht në rrugë të pavarur, duke 

zbatuar rregullat e sigurisë, eksperimente që 

demonstrojnë aftësinë oksiduese në zbritje të 

halogjeneve (nga klori te jodi); 

• të përcaktojë eksperimentalisht radhën e 

aktivitetit të metaleve, duke përdorur reaksione 

të zëvendësimit të metaleve; 

• të interpretojë ngjashmëritë dhe dallimet 

ndërmjet procesit në një element galvanik dhe 

atij në një elektrolizer; 

• të konstruktojë praktikisht, një element të 

thjeshtë galvanik (p.sh. elementi zink/bakër); 

• të diskutojë të dhëna të grumbulluara nga 

burime të ndryshme informacioni mbi 

evoluimin e baterive, që nga kohët e lashta deri 

në ditët e sotme; 

• të përshkruajë ndërtimin e elektrodës standarde 

të hidrogjenit; 

1.1 Lidhja kimike dhe numri i oksidimit 

Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet: 

Të përshkruajë ç’është numri i oksidimit 

Të bëjnë dallimin ndërmjet numrit të oksidimit dhe valencës 

Të përcaktojë numrin e oksidimit të elementeve në përbërje të 

ndryshme 

1.2 Oksidim, reduktim, reaksione redoks 


Të përshkruajë ç’është procesi i oksidimit 

Të përshkruajë ç’është procesi i reduktimit 

Të bëjnë dallimin e reaksioneve redoks me reaksionet që s’janë 

të tillë. 

1.3 Ushtrime për njehsimin e no dhe koeficientëve në barazimet 

e reaksioneve redoks 


Të listojnë rregullat e numrit të oksidimit 

Të përcaktojnë numrin e oksidimit të elementeve në përbërje të 

ndryshme 

Të rregullojnë barazimin kimik të një reaksioni me metodën 

elektronike. 

1.4 Punë laboratori – aftësitë oksiduese të halogjenëve 


Të demonstrojë eksperimentalisht vetitë oksiduese të atomeve 

klor. 

Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë reduktuese të joneve 

jodur 

Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë oksido-reduktuese të 

jometalit dhe joneve të tij. 

6 

Kimia 11 baza

• të përkufizojë potencialin elektrodik të një 

elementi; 

• të zgjidhë problema që kanë të bëjnë me 

njehsimin e forcës elektromotore të elementeve 

galvanike më të përdorshme në jetën e 

përditshme, duke shfrytëzuar të dhëna të tabelës 

së potencialeve elektrodike standarde; 

• të shkruajë barazimin e përgjithshëm të 

elektrolizës, kur elektroliti është në gjendje të 

shkrirë apo të tretur; 

• të japë shembuj të përdorimit praktik të 

elementit galvanik dhe të elektrolizës; 

• të kryejë njehsime stekiometrike me barazimet 

e reaksioneve redoks; 

• të përshkruajë brejtjen si proces elektrokimik; 

• të relatojë, me shkrim ose me gojë, për masat që 

merren në jetën e përditshme për mbrojtjen e 

objekteve nga brejtja; 

• të skicojë hartën e koncepteve për 

elektrokiminë; 

1.5 Radha e aktivitetit të metaleve 


Të përshkruajnë ç’është lidhja metalike. 

Të shpjegojnë si dobësohet aktiviteti i metaleve në radhën e 

aktivitetit të metaleve 

Të shpjegohet si rritet aktiviteti i joneve të metaleve në radhën 

e aktivitetit të metaleve 

1.6 Elementi galvanik 


Të përshkruajnë ç’është gjysmëelementi galvanik 

Të përshkruajnë elementin galvanik. 

Të përcaktojnë procesin e oksidoreduktimit që ndodh në 

elektroda. 

1.7 Elektroda e hidrogjenit. Potencialet elektrodike standarde 


Të përshkruajnë si formohet elektroda e hidrogjenit 

Të përcaktojnë kur elektroda e hidrogjenit luan rolin e katodës 

dhe kur atë të anodës. 

Të matin forcën elektromotore që lind në elementin galvanik me 

elektrodën e hidrogjenit. 

1.8 Elektroliza 


Të përshkruajë ndërtimin e aparatit të elektrolizës 

Të përshkruajnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në 

gjendje të shkrirë. 

Të përshkruajnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në 

tretësirë ujore. 

1.9 Elektroliza në raste të veçanta 


Të shpjegojnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në 

tretësirë ujore me mbetje oksiacide. 

Kimia 11 baza 7

8 

KAPITULLI 

2 

KAPITULLI 2 

Hibridizimi dhe bashkëveprimi ndërmolekular 


• të përcaktojë të përbashkëtat dhe ndryshimet 

ndërmjet orbitaleve atomike dhe molekulare; 

• të dallojë orbitalet molekulare sigma dhe pi; 

• të japë kuptimin hibridizim, orbital hibrid; 

Të shpjegojnë procesin e elektrolizës me anoda të tretshme. 

Të bëjnë dallimin e procesit të elektrolizës me anoda aktive dhe 

inerte. 

1.10 Ushtrime për njehsimin e forcës elektromotore dhe për 

elektrolizën 


Të njehsojnë forcën elektromotore të një elementi galvanik. 

Të përcaktojnë produktet e elektrolizës së tretësirës ujore të 

elektrolitit me mbetje hidracide. 

Të përcaktojnë produktet e elektrolizës së tretësirës ujore të 

elektrolitit me mbetje oksiacide. 

1.11 Akumilatori dhe pilat e thata 


Të përshkruajnë përse shërbejnë akumulatorët. 

Të përshkruajnë akumulatorin acid të plumbit 

Të argumentojnë reaksionet që ndodhin në katodë dhe anodë 

gjatë funksionimit të akumulatorit. 

1.12 Brejtja e metaleve 


Të përshkruajnë ç’është brejtja. 

Të përshkruajnë procesin elektrokimit të brejtjes. 

Të listojnë disa nga masat mbrojtëse 

1.13 Test 

Të kontrollohen njohuritë e marra në kapitullin e elektrokimisë. 

1.14 Projekt 

2.1 Orbitalet atomike dhe orbitalet molekulare 


Të shpjegojë ç’është orbital atomik s 

Të shpjegojnë ç’është orbital atomik p 

Të përshkruajnë formimin e orbitalit molekular 

Kimia 11 baza

Hibridizimi dhe 

bashkëveprimi 

ndërmolekular 

(13 orë) 

• të përshkruajë teorinë e Polingut për 

hibridizimin; 

• të përcaktojë tipin e hibridizimit sp, sp 2 , sp 3 në 

përbërjet inorganike (p.sh.: BeCl 2, BF 3 , SiH 4 ); 

• të përcaktojë tipin e hibridizimit sp, sp 2 , sp 3 në 

përbërjet e karbonit; 

• të realizojë modelime dhe simulime përmes 

kompjuterit, për tipat e ndryshëm të hibridizimit 

sp, sp 2 , sp 3 ; 

• të përshkruajë bashkëveprimin dipol-dipol, 

forcat e Londonit në molekulat jopolare, lidhjen 

hidrogjenore si forca të bashkëveprimit 

molekular; 

• të argumentojë forcat e bashkëveprimit 

ndërmolekular, duke u nisur nga të dhëna 

eksperimentale për pikat e vlimit të 

substancave të ndryshme; 

• të skicojë hartën e koncepteve për hibridizimin 

dhe bashkëveprimin ndërmolekular; 

• të përgatitë një referat shkencor me temë: 

“Figura të shquara dhe kontributet përkatëse në 

njohjen shkencore të strukturës kimike të 

lëndës”. ( Dalton, Tomson, deri te Poling). 

2.2 Ndërprerja boshtore e orbitaleve atomike: lidhje σ 


Të shpjegojnë formimin e lidhjes σ të orbitalit molekular të 

ndërprerjes s-s 

Të shpjegojnë formimin e orbitalit molekular p-p 

Të përshkruajnë formimin e orbitalit molekular s-p 

2.3 Hibridizimi i orbitaleve atomike 


Të formulojnë ç’është hibridizimi. 

Të shpjegojnë pse disa elemente kanë valencë vetëm në gjendje 

të ngacmuar 

Të përshkruajnë tipin e hibridizimit sp nëpërmjet shembujve. 

2.4 Llojet e hibridizimit dhe forma gjeometrike e molekulave 


 

Të shpjegojnë formimin e lidhjeve në molekula të ndryshme 

nëpërmjet hibridizimit sp 2 

Të shpjegojnë formimin e lidhjeve në molekula të ndryshme të 

hibridizimit sp 3 

Të bëjnë dallimet ndërmjet tipeve të hibridizimit. 

2.5 Ndërprerja anësore e orbitaleve atomike: lidhje π (pi) 


Të shpjegojnë pse në disa molekula atomet lidhen ndërmjet tyre 

me lidhje shumëfishe 

Të përshkruajnë si formohet lidhja π. 

Të tregojnë nëpërmjet shembujve se çfarë hibridizimi krijon 

lidhja π. 

2.6 Ushtrime për formën gjeometrike të molekulave 

Gjatë orës së mësimit nxënësi duhet: 

Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës të tipit AB 2. 

Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës së tipit A 2 B 

nëpërmjet shembujve. 

Kimia 11 baza 9

Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës së tipit AB 3 


2.7 Polarizimi i lidhjes kimike dhe elektronegativiteti 


Të shpjegojnë si formohet lidhja në një molekulë me dy atome 

të të njëjtit lloj. 

Të formulojnë se çfarë është elektronegativiteti. 

Të shpjegojnë nëpërmjet shembujve se çfarë është lidhja polare. 

2.8 Forcat e bashkëveprimit ndërmolekular 


Të shpjegojnë ç’janë forcat e Van der Valsit. 

Të shpjegojnë çfarë janë forcat e Londonit. 

Të bëjnë ndryshimin e forcave të Van der Valsit ndërmjet 

molekulave polare dhe jopolare. 

2.9 Lidhja hidrogjenore 


Të shpjegojnë pse disa përbërje inorganike dyjare që përmbajnë 

hidrogjen janë në gjendje të ndryshme agregate. 

Të shpjegojnë formimin e lidhjes hidrogjenore. 

Të argumentojnë vendin që zë lidhja hidrogjenore ndërmjet 

forcave të Van Der Valsit dhe lidhjeve kimike. 

2.10 Lidhja hidrogjenore dhe vetitë fizike të substancave 


Të shpjegojnë pse uji në kushte të zakonshme është gaz, kurse 

kloruri I hidrogjenit është substancë e gaztë. 

Të shpjegojnë rritjen e temperaturave të vlimit të përbërjeve me 

lidhje hidrogjenore. 

Të shpjegojnë formimin e lidhjeve hidrogjenore nëdërmjet 

substancave me molekulat e ujit. 

10 

Kimia 11 baza

KAPITULLI 

3 

Hidrokarburet 

(12 orë) 

KAPITULLI 3 – Hidrokarburet 


• të japë kuptimet: hidrokarbur, alkan, cikloalkan, 

alken, alkin, aren; 

• të realizojë në rrugë eksperimentale, duke 

ndjekur rregullat e sigurisë, hetimin e 

elementeve përbërës në përbërjet organike; 

• të përgatitë në laborator etenin, etinin; 

• të demonstrojë në rrugë eksperimentale vetitë e 

etenit, etinit; 

• të shkruajë formulat e përgjithshme për alkanet, 

cikloalkanet, alkenet, alkinet dhe arenet; 

• të përdorë formulat molekulare dhe të strukturës 

për të paraqitur hidrokarburet me varg normal 

dhe të degëzuar, deri në 10 atome karboni; 

• të përdorë nomenklaturën e IUPAC për të 

shkruar dhe emërtuar hidrokarburet alifatike dhe 

aromatike; 

2.11 Ushtrime për momentin dipolar dhe vlerësimin e 

temperaturës së vlimit 


Të njehsojnë moment dipolar të molekulave. 

Të shpjegojnë pse temperature e vlimit të ujit është më e lartë se 

temperature e vlimit të florurit të hidrogjenit. 

Të renditin molekulat nëpërmjet shembujve sipas rritjes së 

temperaturave të vlimit. 

2.12 Test 

2.13 Projekt 

3.1 Objekti i kimisë organike 

Në fund të mësimit nxënësit duhet: 

Të shpjegojnë pse kimia organike u quajt e karbonit. 

Të listojnë ndryshimet ndërmjet përbërjeve organike dhe 

inorganike. 

Të interpretojnë nëpërmjet reaksioneve kimike ngjashmëritë 

ndërmjet përbërjeve inorganike dhe organike. 

3.2 Hetimi i elementeve C, H dhe N 


Të realizojnë me rrugë eksperimentale 

Hetimin e elementit C; 

Hetimin e elementit hidrogjen 

Hetimin e elementit azot. 

3.3 Alkanet. Emërtimi i tyre 


Të argumentojnë pse formula e përgjithshme e alkaneve është 

C n H 2n+2 . 

Të emërtojnë një alkan me varg të drejtë dhe të degëzuar. 

Të shpjegojnë ç’është izomeria e vargut dhe skeleti karbonik 

Kimia 11 baza 11

12 

• të dallojë izomerinë e vargut, të pozicionit dhe 

gjeometrike për hidrokarburet, deri në 7 atome 

karboni; 

• të shkruajë dhe emërtojë izomerët e strukturës, 

të pozicionit dhe ato gjeometrikë, deri në 7 

atome karboni; 

• të bëjë modelojë me mjete rrethanore izomerët e 

strukturës për heptanin, duke i emërtuar ato; 

• të tregojë lidhjen gjinore ndërmjet alkaneve, 

alkeneve, alkineve, areneve nëpërmjet shkrimit 

të barazimeve kimike për reaksionet përkatëse; 

• të zgjidhë situata problemore që lidhen me 

njehsime me formulat kimike të hidrokarbureve 

(të nxjerrë formulën molekulare kur jepen 

përqindjet e elementeve përbërës ose raportet në 

masë dhe anasjellas); 

• të skicojë hartën e koncepteve për 

hidrokarburet; 

• të përgatitë një esse për rolin e hidrokarbureve 

në jetën e përditshme, pakësimi i burimeve dhe 

perspektiva e ardhme energjetike; 

• të diskutojë, duke u bazuar në burime të ndryshme 

informacioni (botime, media, internet, intervista), për 

karburantet në Shqipëri dhe ndikimet në mjedis. 

3.4 Veti të e alkaneve 


Të njihen me vetitë fizike të alkaneve. 

Të listojnë mënyrën e gatitjes së alkaneve. 

Të emërtojnë izomeret e pozicionit që fitohen gjatë reaksioneve 

të zëvendësimit. 

3.5 Alkenet. Emërtimi 


Të shpjegojnë termin hidrokarbur i pangopur dhe pse formula e 

përgjithshme e alkeneve është C n H 2n . 

Të emërtojnë sipas rregullave të emërtimit alkenet me varg të 

drejtë dhe të degëzuar. 

Të shpjegojnë pse alkenet japin izomeri pozicioni, vargu dhe 

gjeometrike. 

3.6 Gatitja dhe veti të e alkeneve 


Të shkruajnë reaksionet e gatitjes së alkeneve nëpërmjet 

reaksioneve të eliminimit. 

Të shpjegojnë vetitë kimike të alkeneve nëpërmjet reaksioneve 

të adicionit. 

Të shpjegojnë adicionin nëpërmjet rregullës së Markovnikovit. 

3.7 Akadienet dhe alkinet 


Të shpjegojnë pse formula e alkadieneve është C n H 2n-2 si 

përbërje me dy lidhje dyfishe. 

Të shpjegojnë pse formula e përgjithshme e alkineve është 

C n H 2n-2 si përbërje me lidhje trefishe. 

Të emërtojnë sipas rregullave të emërtimit alkinet. 

3.8 Veti të e alkineve 


Të përshkruajnë eksperimentin e përftimit të etinit. 

Të shpjegojnë vetitë kimike të alkeneve nëpërmjet reaksioneve 

Kimia 11 baza

të adicionit. 

Të argumentojnë pse alkinet me lidhje trefishe në pozicionin – 1 

japin reaksione zëvendësimi. 

3.9 Arenet. Vetitë e tyre 


Të shpjegojnë strukturën e benzenit. 

Të emërtojnë homologët e benzenit sipas rregullave të 

emërtimit. 

Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve tipet e reaksioneve. 

3.10 Punë laboratori 


Të demonstrojnë gatitjen e etenit dhe të etinit. 

Të demonstrojnë djegien e etenit dhe të etinit dhe krahasimin 

ndërmjet tyre. 

Të provojnë pangopshmërinë e alkeneve dhe alkineve me Br 2 

dhe KMnO 4 . 

3.11 Punë e drejtuar, ushtrime të zgjidhura 


Të përcaktojnë me formulat e hidrokarbureve nëpërmjet 

njehsimeve stekiometrike. 

Të emërtojnë hidrokarburet sipas rregullave të emërtimit. 

Të njehsojnë nëpërmjet njehsimeve stekiometrike sasitë e 

substancave që përftohen nga vetitë kimike të hidrokarbureve. 

3.12 Ushtrime përmbledhëse 

Gjatë orës së mësimit nxënësit duhet: 

Të kontrollohen njohuritë e marra në kapitullin e 

hidrokarbureve. 

3.13 Test 

Kimia 11 baza 13

14 

KAPITULLI 4 

Grupet funksionore 

në përbërjet 

organike 

(12 orë) 

KAPITULLI 4 

Grupet funksionore në përbërjet organike 


• të përkufizojë grupin funksionor 

(―OH, ―CHO, 

│ 

―CO, ―COOH, ―O ―, ―NH 2 , ― COO ―) 

si përcaktues të vetive të substancave organike; 

• të argumentojë strukturën e grupit funksionor 

│ 

(―OH, ―CHO, ―CO, ―COOH, ―O ―, 

―NH 2 , ― COO ―) nga pikëpamja e lidhjes 

kimike dhe veçorive që sjell ky grup në vetitë e 

përbërjeve organike; 

• të klasifikojë alkoolet, në varësi të tipit të 

karbonit me të 

cilin lidhet grupi funksionor, acidet karboksilike 

në varësi të numrit të grupeve funksionore dhe 

të ngopshmërisë; 

• të hetojë në rrugë eksperimentale alkoolet, 

aldehidet, acidet karboksilike; 

• të përgatitë në laborator etanalin, acidin etanoik, 

aspirinën dhe sapunet; 

• të përshkruajë në rrugë eksperimentale vetitë e 

etanalit, acidit etanoik; 

• të tregojë prejardhjen e aminave nga amoniaku; 

• të klasifikojë aminat si parësore, dytësore, 

tretësore; 

• të realizojë modelime dhe simulime përmes 

kompjuterit për strukturat kimike të alkooleve, 

aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike, 

4.1 Alkoolet 


Të bëjnë klasifikimin e alkooleve në disa mënyra. 

Të emërtojnë alkoolet sipas rregullave të emërtimit. 

Të shkruajnë reaksionet e formimit të përfaqësuesve të 

alkooleve. 

4.2 Vetitë e alkooleve 


Të listojnë vetitë fizike të alkooleve. 

Të shpjegojnë mënyrën e gatitjes së alkooleve. 

Të argumentojnë vetitë fizike të alkooleve nëpërmjet 

reaksioneve të zëvendësimit. 

4.3 Eteret, gatitja dhe vetitë e tyre 


Të argumentojnë pse formula e shumës së etereve është 

( CH 

n 2n + 1) 

− O . 

2 

Të emërtojnë eteret sipas rregullave të emërtimit. 

Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve gatitjen e etereve. 

4.4 Fenolet. Vetitë e tyre 


Të shpjegojnë strukturën e fenolëve. 

Të emërtojnë homologët e fenolëve sipas rregullave të 

emërtimit. 

Të përshkruajnë vetitë kimike të fenolëve nëpërmjet 

reaksioneve. 

4.5 Aldehidet. Gatitja dhe emërtimi i tyre 


Të shpjegojnë formimin e grupit funksionor karbonilik të 

aldehideve. 

Të emërtojnë aldehidet sipas rregullave të emërtimit. 

Kimia 11 baza

etereve, estereve, aminave; 

• të bëjë emërtimin sipas IUPAC të përfaqësuesve 

të ndryshëm të alkooleve, fenoleve, etereve, 

aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike, 

estereve, aminave, kur jepet formula kimike dhe 

anasjellas, në përbërës me deri në 7 atome 

karbon; 

• të relatojë me shkrim për rëndësinë praktike të 

përfaqësuesve më të rëndësishëm të përbërjeve 

organike (metanol, etanol, glicerinë, etanal, 

propanon, acid metanoik, acid etanoik, acid 

laktik), duke u bazuar në të dhëna të 

grumbulluara nga burime të ndryshme të 

informacionit; 

• të relatojë me shkrim për historikun e zbulimit 

të një medikamenti mjekësor (p.sh., të 

aspirinës). 

Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të aldehideve 

nëpërmjet reaksioneve. 

4.6 Alkanonet ose ketonet. Gatitja dhe emërtimi i tyre 


Të shpjegojnë formimin e grupit funksionor karbonilik të 

ketoneve. 

Të emërtojnë ketonet sipas rregullave të emërtimit. 

Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të ketoneve 

nëpërmjet reaksioneve. 

4.7 Acidet karboksilike. Vetitë e tyre 


Të shpjegojnë formimin e grupit karboksilik të acideve dhe 

klasifikimin e acideve. 

Të emërtojnë acidet sipas rregullave të emërtimit. 

Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të acideve. 

4.8 Esteret 


Të shpjegojnë pse esteret janë izomere me acidet karboksilike. 

Të bëjnë emërtimin sistematik të estereve. 

Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të estereve nëpërmjet 

reaksioneve. 

4.9 Aminat 


Të klasifikojnë aminat dhe të përcaktojnë grupin funksionor të 

tyre. 

Të emërtojnë aminat sipas rregullave të emërtimit. 

Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë e aminave nëpërmjet 

reaksioneve. 

Ushtrime 


Të përshkruajnë formulat e përbërjeve organike me oksigjen 

Kimia 11 baza 15

16 

KAPITULLI 

5 

Biokimia 

(9 orë) 

KAPITULLI 5 


• të përshkruajë karbohidratet dhe lyrat; 

• të klasifikojë karbohidratet në monosakaride, 

disakaride dhe polisakaride; 

• të klasifikojë lyrat në: bimore, shtazore dhe 

sipas ngopshmërisë; 

• të shkruajë formulat molekulare dhe strukturore 

për fruktozën, glukozën dhe formulat 

molekulare për sakarozin, amidonin, celulozën; 

• të përcaktojë kuptimet: aminoacid, lidhje 

peptidike, peptid dhe proteinë; 

• të realizojë në rrugë eksperimentale hetimin dhe 

vetitë e proteinave; 

• të bëjë një esse, mbi bazën e të dhënave të 

grumbulluara nga burime të ndryshme 

nëpërmjet njehsimeve stekiometrike. 

Të emërtojnë përbërjet organike kur janë dhënë formulat dhe 

anasjelltas. 

Të njehsojnë nëpërmjet njehsimeve stekiometrike sasitë e 

substancave që marrin pjesë në reaksion dhe fitohen si 

produkte. 



Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit vetitë e fenolëve. 

Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit dhe të shkruajnë 

reaksionin për vetitë e alkooleve. 

Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit dhe të shkruajnë 

reaksionin për vetitë e acideve. 

4.11 Punë e drejtuar, problema të zgjidhura. 

4.12 Projekt 

5.1 Lyrat 


Të klasifikojnë lyrat sipas gjendje agregate dhe të bëjnë 

emërtimin e tyre. 

Të listojnë përdorimin e lyrave. 

Të përshkruajnë formimin e një trigliceridi si reaksion 

esterifikimi ndërmjet propantriolit dhe lyrave. 

5.2 Vetitë e lyrave 


Të listojnë vetitë fizike të lyrave. 

Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve kimike vetitë kimike të 

lyrave të çngjyrosjes së ujit të bromit dhe KMnO 4 . 

Të përshkruajnë reaksionin e formimit të sapunit. 

5.3 Aminoacidet 


Të përshkruajnë dhe të klasifikojnë aminat. 

Të shkruajnë reaksionin e formimit të aminoacideve. 

Kimia 11 baza

informacioni, për efektet pozitive dhe negative 

në organizmin e njeriut të karbohidrateve, 

yndyrnave, proteinave; 

Të përshkruajnë vetitë e aminoacideve sipas llojit të 

aminoacidit. 

5.4 Proteinat 

• të realizojë në grup, një projekt mësimor për 

proceset kimike në fusha të ndryshme të 


Të përshkruajnë ç’janë proteinat. 

veprimtarisë shoqërore (industri, bujqësi, Të listojnë strukturat e proteinave. 

mjekësi etj.) në vendin tonë. 

Të klasifikojne proteinat nga pikëpamja kimike dhe biologjike. 

5.5 Karbohidratet 


Të klasifikojnë karbohidratet. 

Të shkruajnë reaksionin e oksidimit të glukozës si aldoz. 

Të përshkruajnë hidrolizën e disakarideve dhe polisakarideve. 

5.6 Sapuni dhe aspirina 


Të demonstrojnë eksperimentalisht përgatitjen e aspirinës. 

Të demonstrojnë eksperimentalisht përgatitjen e sapunit. 

Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë e sapunit. 

5.7 Hetimi i proteinave 


Të demonstrojnë vetitë e proteinës me reaktivin e Bjurelit. 

Të demonstrojnë vetitë e proteinës me alkool, acid, bazë dhe 

nxehje. 

5.8 Punë e drejtuar, ushtrime të zgjidhura 

5.9 Test 1 

KAPITULLI 

KAPITULLI 6 

Tipat e reaksioneve në kiminë organike 


6.1 Reaksionet e zëvendësimit radikalor 


Të formulojnë ç’janë reaksionet e zëvendësimit. 

6 

Tipat e 

reaksioneve në 

• të formulojë kuptimet për reaksionin e shtimit, 

të eliminimit, zëvendësimit radikalar, 

zëvendësimit elektrofilik, zëvendësimit 

nukleofilik; 

Të përshkruajnë reaksionet e zëvendësimit radikalar si 

karakteristike për alkanet nëpërmjet një shembulli. 

Të përshkruajnë si formohet një radikal. 

6.2 Reaksionet e adicionit 

Kimia 11 baza 17

18 

kiminë 

organike 

(12 orë) 

• të japë kuptimin grimcë elektrofilike me 

substrakt benzenin dhe grimcë nukleofile me 

substrakt alkoolin; 

• të japë shembuj reaksionesh ku janë shtuar 

/eliminuar H 2, Cl 2 , H 2 O, HCl (pa përshkruar 

mekanizmin e reaksionit); 

• të listojë përbërjet që japin reaksione 

zëvendësimi radikalar, zëvendësim nukleofilik 

dhe zëvendësim elektrofilik; 

• të shkruajë barazimet kimike për shembuj të 

thjeshtë reaksionesh të zëvendësimit radikalar, 

zëvendësimit nukleofilik, zëvendësimit 

elektrofilik; 

• të përshkruajë reaksionet redoks në kalimet nga 

alkoolet në aldehidet (ketonet) deri tek acidet 

karboksilike dhe anasjellas, me anë të 

hidrogjenimit dhe dehidrogjenimit; 

• të përshkruajë reaksionin e polimerizimit; 

• të kryejë njehsime stekiometrike me barazimet 

kimike të reaksioneve redoks në kiminë 

organike; 

• të dallojë monomerin, njësinë strukturore në një 

polimer; 

• të shkruajë reaksionet e formimit të polimerëve 

polieten, polipropen, pvc; 

• të hartojë një esse mbi përdorimet praktike të 

polimerëve polieten, polipropen, pvc. dhe rolin 

e tyre në mjedis; 

• të realizojë një projekt kurrikular me temë: 

“Kariera në fushën e kimisë” . 


Të formulojnë ç’janë reaksionet e adicionit. 

Të shpjegojnë mekanizmin e prishjes së lidhjes shumëfishe për 

të formuar përbërje të ngopura. 

Të shpjegojnë adicionin tek alkenet dhe alkinet sipas 

Makornikovit. 

6.3 Reaksionet e eliminimit 


- Të formulojnë reaksionet e eliminimit. 

- Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve shembuj reaksionesh 

eliminimi. 

- Të përshkruajnë përftimin e alkineve në dy shkallë nëpërmjet 

eliminimit të përbërjeve organike të ngopura. 

6.4 Reaksionet e polimerizimit 


Të shpjegojnë ç’janë reaksionet e polimerizimit. 

Të përshkruajnë reaksionet e polimerizimit si tip i veçantë i 

reaksioneve të adicionit. 

Të bëjnë dallimin ndërmjet monomereve dhe polimerive përsa i 

përket ngjashmërisë. 

Të shpjegojnë kalimin nëpër tre shkallë të polimerizimit të 

etenit. 

6.5 Reaksionet e zëvendësimit elektrofilik 


Të përkufizojnë reaksionet e zëvendësimit elektrofilik. 

Të shpjegojnë ndarjen heterolitike të elektroneve. 

Të shpjegojnë mekanizmin e reaksionit të zëvendësimit 

elektrofilik. 

6.6 Reaksionet e zëvendësimit nukleofilik 


Të formulojnë ç’janë reaksionet e zëvendësimit nukleofilik. 

Të shpjegojnë ç’është reaksioni nukleofilik. 

Kimia 11 baza

Të përshkruajnë mekanizmin e reaksionit nukleofilik. 

6.7 Reaksionet e oksidimit 


Të formulojnë reaksionet e oksidimit. 

Të listojnë rregullat e përcaktimit të numrave të oksidimit. 

Të përcaktojnë nëpërmjet shembullit koeficientet në një 

reaksion redoks. 

6.8 Reaksionet e reduktimit 


Të formulojnë reaksionet e reduktimit. 

Të përcaktojnë cilët reaksione janë reaksione reduktimi 


Të identifikojnë skematikisht një reaksion reduktimi. 



Të demonstrojnë eksperimentalisht oksidimin e alkooleve me 

aldehide. 

Të provojnë eksperimentalisht reaksionin e pasqyrës. 

Të demonstrojnë eksperimentalisht gatitjen e acetonit. 

6.10 Ushtrime të zgjidhura 


Të përcaktojnë tipet e reaksioneve. 

Të gjejnë formulat e përbërjeve të reduktuara me anë të 

njehsimeve stekiometrike. 

Të kryejnë njehsime për reduktimin e substancave. 

6.11 Provoni veten 

6.12 Projekt 

Kimia 11 baza 19

TEMA: LIDHJET KIMIKE DHE NUMRI I OKSIDIMIT 

OBJEKTIVAT: 

Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë të: 

• Të tregojnë ç’është numri i oksidimit dhe ç’janë lidhjet kimike 

• Të krahasojnë numrin e oksidimit me valencën në lloje të ndryshme lidhjesh 

kimike 

• Të listojnë të gjitha llojet e lidhjeve kimike 

• Të argumentojnë mbi mënyrën e realizimit të lidhjeve kimike 

Fazat e 

strukturës 

KONCEPTET KRYESORE Lidhje kimike, lidhje kovalente, lidhje 

kovalenete polare, lidhje jonike, elktrovalencë, kovalencë, numër oksidimi 

Strategjitë 

mësimore 

Struktura e Mësimit 

Veprimtaritë e 

nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi Brain storming Diskutimi i ideve Punë me klasën 

Ndërtimi i 

njohurive 

Përmbledhje 

pohim mbështetje 

Ndërtimi i shprehive 

Studimore 

Punë me grupe 

Përforcimi 

Veprimtari 

praktike 

Nxitja e diskutimit 

Punë individuale 

Mjetet e punës:teksti, shkumësa, letra formati 

PARASHIKIMI:5’ 

Brain storming në dyshe 

Mësuesi : 

Prezantoj para nxënësve temën e mësimit 

Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit 

U kërkoj nxënësve që në grupe dyshe në letra formati të realizojnë stuhi 

mendimesh 

Mendimet e tyre në dyshe kalojnë më pas në diskutim me të gjithë klasën 

Të gjitha mendimet hidhen në tabelë 

20 

Kimia 11 baza

Bashkërenditëse 

valencë 

Çifte elektronike 

janë forca që mbajnë 

atomet në molekula 

Lidhje kimike 

Kovalente 

kovalente polare 

midis atomeve 

midis molekulave 

lidhje jonike (jone) 

NDËRTIMI I NJOHURIVE 30’ 

Pohim –mbështetje 

Mësuesi: 

Kjo teknikë synon në dhënien e pohimit bazë dhe mbështetjen e këtij pohimi me 

anë të fakteve, statistikave, analizave, të dhënave e shembujve përkatës 

Në lidhje me këtë: 

1- Ndahen nxënësit në grupe të vogla me 2-3 nxënës secili 

2- Lexojnë me kujdes informacionin e tekstit 

3-U jepen nxënësve disa tabela në një format të tillë, ku ata do të orientohen në 

mënyrën e dhënies së përgjigjeve dhe arsyetimeve përkatëse 

Pyetja kryesore Ç’është numri i oksidimit 

Pohimi përgjigjja 

Fakte 

Përbërje të ndryshme që lidhen në lidhje kimike 

Statistika 

Informacione të sakta në lidhje me lidhjen kimike 

Shembuj 

shembuj të ndryshëm 

Autoriteti i ekspertit Analizë e pohimit bazë 

Logjika dhe arsyetimi Nxjerrje konkluzionesh dhe përfundimesh 

Ju lë kohë nxënësve rreth 10’ 

Kaloj me kujdes tek secili grup dhe orientoj ata në punën e tyre 

Diskutoj së bashku me nxënësit dhe ndërkohë mendimet e tyre hidhen në tabelë 

Kimia 11 baza 21

Pyetje: Ç’është numri i oksidimit 

Numri i oksidimit është valenca e një atomi e shoqëruar me shenjë 

Valenca përfaqëson nr. e lidhjeve kimike që ka formuar një atom i lidhur 

në molekulë ose kristal 

Pohim 

Mbështetje (në lidhej me pohimin bazë ) 

Hapi 1 

Fakte : 

Atomet e H dhe O lidhen bashkë në molekulën e H 2 O 

Atomet e metaleve lidhen me atomet e jometaleve në molekula 

Atomet e H lidhen me atomet e jometaleve S, N, P, F, J, Cl etj., në 

molekula 

Atomet e metaleve lidhen me atomet e O në molekula 

Atomet e jometaleve lidhen me atomet e O në molekula etj. 

Dy ose më shumë atome lidhen me njëri-tjetrin në molekula 

Hapi 2 

Statistika: 

Lidhja kimike realizohet me: 

Çifte elektronike të përbashkët 

Midis joneve me shenjë të kundërt 

lidhje kovalente 

lidhje jonike 

kovalente polare 

kovalente e pastër 

midis dy atomeve midis dy atomeve të njëjtë 

të ndryshëm 

Hapi 3 

Shembuj 

Përbërje me lidhje kovalente të pastër 

H 2 , O 2 , N 2 , F 2 ,Cl 2 , J 2 , Br 2 ,O 3 , P 4, S 8 

Përbërje me lidhje kovalente polare. Në përgjithësi realizohet midis 

22 

Kimia 11 baza

Hapi 4 

jometaleve me njëri-tjetrin 

NH 3 , H 2 O, HCl ,PCl 3 , SF 4 , H 2 S, SO 2, P 2 O 5 etj. 

Përbërje me lidhje jonike, në përgjithësi kjo lidhje realizohet midis një 

metali tipik dhe një jometali tipik 

NaCl, NaBr, CaCl 2 , CaO, Na 2 O, NaNO 3 , K 2 SO 4 etj 

Autoriteti i ekspertit 

• Natyra e lidhjes kimike është një e vetme dhe nuk ka ndryshime parimore në 

mekanizmin e formimit të lidhjeve kovalente, kovalente polare dhe jonike. 

Këto dallohen vetëm nga shkalla e polarizimit të resw elektronike të 

përbashkët. Kur polarizimi mungon, lidhja është kovalente e pastër, kur 

polarizimi është i vogël, lidhja quhet kovalente polare dhe kur polarizimi 

është i madh lidhja quhet jonike. 

Llogjika dhe arsyetimi 

Numri i oksidimit është nr. i çifteve elektronike që zhvendosen pjesërisht ose 

plotësisht nga një atom tek tjetri 

Lidhje kovalente e pastër Lidhje kovalente polare Lidhje jonike 

Midis çifteve të 

përbashkët 

Dy atomeve të njëjtë 

Midis çifteve të 

përbashkët 

Dy atomeve të ndryshëm 

që kanë shumë elektrone 

në shtresën e jashtme 

Midis joneve 

Dy atomeve që kanë 

ndryshim të madh në 

numrin e elektroneve në 

shtresën e jashtëme 

Dy jometale të njëjtë 

∆ En =0 

Molekula polare 

Çifti vendoset në mes 

dhe i takon njëkohësisht 

të dy atomeve 

H| 

H 

Kovalenca = 0 

n.o = 0 

Dy jometale të ndryshëm 

∆En 

≤1.7 

Molekula e polarizuar 

drejt elementit më 

elektronegativ 

Çifti zhvendoset pjesërisht 

drejt elementit më 

elektronegativ 

H 

Cl 

+ δ −δ 

+ − 

H ⎯ Cl 

Valenca =Kovalencën= 1 

(nr. i çifteve të përbashkët 

që krijohen gjatë lidhjes ) 

Një metali dhe një 

jometal 

∆En 

≥1.7 

Molekula shume e 

polarizuar, formohen 

jonet 

Çifti zhvendoset 

plotësisht drejt 

elementit elektronegativ 

Na 

 

Cl 

+ − 

Valenca=Elektrovalencën =1 

(nr. i elektroneve që jepen 

dhe merren ) 

Kimia 11 baza 23

PËRFORCIMI 5’ 

veprimtari praktike: 

Mësuesi: 

Duke patur parasysh që numri i oksidimit është valenca e shoqëruar me shenjë 

dhe shpreh numrin e çifteve elektronikë që zhvendosen pjesërisht ose 

plotësisht, përcaktoni numrat e oksidimit në përbërjet e mëposhtme: 

H 2 O, CaF 2 , H 2 S, KCl, MgCl 2 

Cl - Ca 2+ Cl - ∑ no = 0 

H + O 2- 

∑ no =+ 2 − 2 = 0 

H + 

Vlerësimi i nxënësve 

Për përgjegjësinë e punës në grup 

Nxënësit i vlerësoj për aftësinë e tyre për të konceptuar numrin e oksidimit 

dhe lidhjen kimike 

Aftësia për të krahasuar dhe analizuar lidhjet kimike me njëra-tjetrën 

24 

Kimia 11 baza

TEMA: REAKSIONET REDOKS, OKSIDIMI DHE REDUKTIMI 

OBJEKTIVAT: 

Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë: 

• Të identifikojnë një reaksion redoks nga një reaksion jo redoks 

• Të përshkruajnë procesin e oksidimit dhe procesin e reduktimit 

• Të specifikojnë saktë agjentët oksidues dhe agjentët reduktues 

KONCEPTET KRYESORE Oksidim, reduktim, agjent oksidues, agjent 

reduktues, reaksion redoks 

Fazat e 

strukturës 

Parashikimi 

Ndërtimi i 

njohurive 

Strategjitë 

mësimore 

Diskutimi i 

njohurive 

paraprake 

Marrëdhënie 

pyetje-përgjigje 



nxënësve 

Diskutimi i ideve 


Studimore 

Organizimi i 

nxënësve 

Punë me klasën 


Përforcimi Tryezë rrethore Nxitja e diskutimit Punë individuale 

Mjetet e punës:lapsa me ngjyra, letra formati, libri 

PARASHIKIMI: 5’ 

Diskutimi i njohurive paraprake 

Mësuesi: 

Kërkoj nga nxënësit që të grupohen në dyshe 

Përgatis disa fletë pune për secilën dyshe 

Në secilën fletë pune paqes dy grupe reaksionesh 

0 0 3 2 

Fe + O → Fe + O 

− 

NaOH + HCl → NaCl + H2O 

2 2 3 

Zn HCl ZnCl2 H2 

+ → + CaO + H O → Ca ( OH) 

2 2 

NH3 → N2 + H2 

H2SO3 → SO2 + H2O 

Kimia 11 baza 25

Ndarja në dy grupe e reaksioneve kimike, sigurisht është me një synim të 

caktuar 

Vazhdoj më tej në fazën e ndërtimit të njohurive 


Marrëdhënie pyetje-përgjigje 

Mësuesi: 

Kërkoj nga nxënësit të përcaktojnë numrat e oksidimit të reaksioneve kimikë 

Ju jap mundësinë nxënësve të punojnë për rreth 10’ 

Më pas fillojmë të diskutojmë së bashku 

Përcaktojmë së bashku numrat e oksidimit duke i paraqitur në dërrasën e zezë 

Fe + O → Fe O 

0 0 + 3 − 2 

2 2 3 

Zn H Cl Zn Cl H 

0 + 1 − 1 + 2 −1 0 

2 2 

Na OH + H Cl → Na Cl + H O 

+ 1 − 1 + 1 − 1 + 1 − 1 + 1 −2 

2 

+ 2 − 2 + 1 − 2 + 2 

+ → + + → ( ) 1 

Ca O H O Ca OH − 

2 2 

− 3 1 0 0 

N H + + 1 + 4 − 2 + 4 − 2 + 1 −2 

→ N + H 

H S O → S O + H O 

3 2 2 

2 4 2 2 

Mësuesi: 

Çfarë vini re 

Nxënësi: 

Vëmë re se ka dy grupe reaksionesh, reaksione në të cilat nuk ndryshon numri i 

oksidimit dhe reaksione në të cilat ndryshon numri i oksidimit 

Mësuesi: 

Si do quhen këto reaksione kimikë 

Nxënësi: 

Reaksionet të cilat shoqërohen me ndryshim të numrit të oksidimit quhen “reaksione 

redoks”. 

Mësuesi: 

Çfarë ndodh në një reaksion redoks, le të marrim një shembull 

Zn + H Cl → Zn Cl + H 

0 + 1 − 1 + 2 −1 0 

2 2 

o − 2+ 

Zn −2e → Zn oksidim, agjenti reduktues 

2H 2e H 2 

+ − 0 

+ → reduktim, agjenti oksidues 

Mësuesi: 

Ka rëndësi nr. i elektroneve që jepen dhe merren gjatë reaksionit redoks 

26 

Kimia 11 baza

Nxënësi: 

Nr. i elektroneve që jepen të jetë i barabartë me ato që merren. 

Po është e rëndësishme që në një reaksion redoks numri i elektroneve të dhëna 

nga agjenti reduktues gjatë procesit të oksidimit të jetë i barabartë me nr. e 

elektroneve të marra nga agjenti oksidues gjatë procesit të reduktimit 

0 

Zn 

−2e − 

2 

Zn + 2H + + 2e − 

0 

H 2 

Pra, është e rëndësishme të themi që oksidimi dhe reduktimi janë dy procese të lidhur 

fort midis tyre, pa oksidim s’ka reduktim dhe anasjellas, pa reduktim s’ka oksidim. 


Tryeza rrethore 

Mësuesi: 

Ndaj klasën në disa grupe në varësi të rreshtave (ose i vendos në formë 

rrumbullake) 

Kërkoj që loja duhet të mbështetet në reaksionet redoks 

Vendos në secilin grup një nxënës që do të fillojë lojën i pari, i jap një letër dhe 

laps, dhe kërkoj të shkruajnë një substancë kimike p.sh. hekur, squfur, azot 

Pasi plotësohet nga nxënësi i parë, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhës në 

mënyrë që të vazhdojë në plotësimin e idesë (që duhet të jetë reaksion kimik) 

Në fund të kësaj loje nxënësi i fundit hap letrën dhe lexon të gjitha shënimet e 

paraqitura 

I takon nxënësit të fundit të tregojë nëse reaksioni do të jetë apo jo redoks 

Minitest: 

Tregoni nëse reaksionet e mëposhtme janë apo jo redoks 

K2S + H2O → KOH + H2S 

Cu + H2SO4 → CuSO4 + H2 

Na 

2O + CO2 → Na 

2CO3 



Për përcaktimin e saktë të numrave të oksidimit 

Aftësia për të dalluar një reaksion redoks nga një reaksion joredoks 

Aftësia për të përshkruar një gjysmë reaksion oksidimi dhe reduktimi 

Kimia 11 baza 27

TEMA: RASTE TË ELEKTROLIZËS 

Objektivat: 

Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë në gjendje: 

• Të shkruajnë reaksionet për secilën elktrodë 

• Të përshkruajnë produktet e elektrolizës për raste të ndryshme 

• Të shkruajnë saktë reaksionin e përgjithshëm të elektrolizës 

• Të argumentojnë mbi mjedisin që përftohet gjatë elektrolizës së tretësirave 

ujore të elektrolitëve të ndryshëm 

KONCEPTET KRYESORE: elektrolizë, elektrolit, mbitension, radhë 

aktiviteti, elektrodë 


Fazat e 

strukturës 

Strategjitë mësimore 


nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Alfabeti i 


Zhvillimi i fjalorit 


Ndërtimi i 

njohurive 



Nxit ndërtimin e 

shprehive të të 

shkruarit 


Përforcimi 

Përvijimi i 

koncepteve 


studimore 

Punë me dyshe 

Mjetet e punës fletë të bardha, lapsa me ngjyra, teksti 


Alfabeti i njëpasnjëshëm 

I jepet secilit nxënës një kopje e alfabetit të njëpasnjëshëm i paplotësuar 

Kërkoj nga nxënësit që të shkruajnë një term, një fjalë, një veti në mënyre 

rastësore sipas shkronjave të alfabetit 

Pasi secili e plotëson, e këmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim 

përsëritet disa herë zinxhir për rreth 5 min 

28 

Kimia 11 baza

A 

Anodë 

Anione 

Aktiv 

E 

Elektroda 

Elektrolit 

Elektrolizier 

Energji 

L 

Lëvizje e 

drejtuar 

Sh 

Shkrirë 

Shpërbashkim 

Shkarkohet 

B 

Burim rryme 

R 

Reaksion 

Radhë 

aktivitet 

Reduktim 

K 

Katodë 

Katione 

Z 

Zink 

P 

Platini 

Përcjellës 

F 

Fortë 

P 

Produkt 

elektrolize 

V 

Volt 

O 

Oksidim 

Gj 

Gjysmë 

reaksion 

D 

H 

Hidrogjen 

DH 

J 

Jone 

pozitivë 

negativë 

G T Q 

Qark i 

jashtëm 

brendshëm 

N M Y 

Mbitension 

Ndërtimi i njohurive 

Mendo /shkëmbe mendim /puno në dyshe 

Mësuesi: 

Organizoj nxënësit në dyshe 

Përgatis fletë pune për secilën dyshe 

Secila fletë pune përmban një pyetje, e cila kërkon përgjigje nga nxënësit 

Pyetja 

Përgjigjja përkatëse 

Elektroliza e 

ZnSO 

4( t) 

Pyetja 

Elektroliza e 

CaCl 

2( t) 

Pyetja 

Elektroliza e 

H SO 

2 4( t) 



Orientoj nxënësit për gjithçka që ata mund të jenë të paqartë 

Nxënësit duke punuar me tekstin dhe duke u bazuar në njohuritë e mësimit të 

kaluar japin përgjigjet përkatëse 

Në fund nxënës të ndryshëm paraqesin punët e tyre 

Kimia 11 baza 29

DYSHJA E PARË 

Pyetja 


Elektroliza e 

ZnSO 

4( t) 

A(+) 

K(-) 

K H + , 

A OH − , 

K(−) 

2 

Zn + 

2 

SO − 

4 

2+ − 

Zn + 4e → 2Zn 

− 

A(+) 4OH − 4e − → 2H2O + O2 

⎯→ H 2 O→ H + + OH - 

⎯→ ZnSO 4 →Zn 2+ + SO 4 2- 

për shkak të efektit mbitension në katodë veçohet Zn 

në anodë shkarkohen jonet sepse janë më pak aktive 

(ka më pak oksigjen) 

2+ − 

2Zn + 4OH → 2Zn + 2H2O + O2 

2ZnSO + 4H O → 2Zn + 2H O + O + 2H SO 

4 2 2 2 2 4 

2ZnSO4 + 2H2O → 2Zn + O2 + 2H2SO4 

mjedis acid 

DYSHJA E DYTË 

Pyetja 


Elektroliza e 

CaCl 

2( t) 

A(+) 

K(-) 

⎯→ H 2 O→ H + + OH - 

⎯→ CaCl 2 →Ca 2+ + 2Cl - 

K H + 2 

, Ca + në katodë veçohen jonet më aktiv të cilat janë jonet H + 

A Cl − , OH − Në anodë veçohen jonet Cl − si më pak aktive 

( − ) 

+ − 

+ → 

2 

( + ) 

− − 

2Cl − 2e → Cl2 

K 2H 2e H 

A 

+ − 

2H + 2Cl → H + Cl 

2 2 

( ) 

2H O + CaCl → H + Cl + Ca OH mjedis bazik 

2 2 2 2 2 

30 

Kimia 11 baza

Pyetja 

Elektroliza e 

H SO 

2 4( t) 

DYSHJA E TRETË 


A(+) 

K(-) 

⎯→ H 2 O→ H + + OH - 

⎯→ H 2 SO 4 →2H + 2- 

+ SO 4 

K 2H + , H + Në katodë veçohen jonet H + që vinë nga acidi 

A OH − 2 

, SO − 4 

Në anodë shkarkohen jonet OH − sepse janë më 

pak aktive (ka më pak oksigjen) 

K − 

+ − 

2H + 2e → H 

2 ( ) 2 

− − 

A + 4OH − 4e → 2H O + O 

1. ( ) 2 2 

+ − 

2H + 4OH → 2H O + O + 2H 

2 2 2 

H SO + 2H O→ H SO + 2H O + O + H 

2 4 2 2 4 2 2 2 

thjeshtoj subsatncat në të dyja anët e barazimit 

2H2O → 2H2 + O2 

Ndodh elektroliza e ujit ,mjedisi që përftohet është asnjanës 

PËRFORCIMI: 

Përvijimi i koncepteve 

Mësuesi: 

Bashkë me nxënësit realizojmë një sintezë të elektrolizës 

Elektroliza është procesi që shndërron energjinë elektrike në kimike 

Elektroliza ndodh në elektrolizier 

Elektrolizieri është i ndërtuar nga: 

o Qarku i jashtëm (lëvizje e drejtuar e elektroneve) 

o Qarku i brendshëm (lëvizje e drejtuar e joneve: Jonet pozitive drejt katodës. 

Jonet negative drejt anodës) 

o Dy elektroda anoda (+) oksidimi; Katoda (-) reduktimi 

Elektroliza mund të ndodhë: 

Në elektrolit në gjendje të shkrirë 

Në elektrolit në tretësirë ujore 

Elektroliza me anodë të tretshme 

Kimia 11 baza 31

Gjatë elektrolizës në gjendje të shkrirë (elektroda inerte) 

në katodë depozitohen jonet pozitivë 

në anodë depozitohen jonet negative 

Gjatë elektrolizës në tretësirë ujore (elektroda inerte) 

Në katodë depozitohet H 2 kur shkon një metal aktiv dhe hidrogjeni 

Në katodë depozitohet metali kur shkon hidrogjeni dhe një metal kalimtar 

Është e rëndësishme që të dimë që në katodë depozitohet joni më aktiv 

Në anodë depozitohet jonet negative që janë më pak aktivë në radhën e 

aktivitetit ose kanë më pak oksigjene 

Gjatë elektrolizës me anodë aktive 

Anoda përfaqësohet nga një pllakë metali 

(aktiv që merr pjesë realisht në elektrolizë ) 

Katodë Elektrodë inerte 

Vlerësimi i nxënësve: 

Bazohet në aktivizimin e tyre në orën e mësimit 

Saktësinë në aftësinë e të shkruarit të gjysmë reaksioneve në elektroda 

Shkrimin saktë të reaksionit të përgjithshëm 

32 

Kimia 11 baza

TEMA: USHTRIME PËR NJEHSIMIN E FORCËS ELEKTROMOTORE DHE 

PËR ELEKTROLIZËN 

Objektivat: 


• Të shkruajnë reaksionet redoks që ndodhin në elektroda gjatë elektrolizës dhe 

elementit galvanik 

• Të shkruajnë reaksionin e përgjithshëm të elektrolizës dhe elementit galvanik 

• Të njehsojnë forcën elektromotore të një elementi galvanik 

• Të realizojnë lidhjen midis elektrokimisë dhe njehsimeve stekiometrike 

KONCEPTET KRYESORE: element galvanik, elektrolizë, elektroda, oksidim, 

reduktim etj. 

Fazat e 

strukturës 




nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutimi i ideve Punë me klasën 

Ndërtimi i 

njohurive 

Grupet e ekspertëve 


Studimore 


Përforcimi 


strukturuar 



Mjetet e punës: tabela, kompjuter, letra të bardha, lapustina 


Pyetja sjell pyetjen 

Mësuesi: 

A mund të hartoni disa pyetje për njeri-tjetrin në lidhje me elektrokiminë 

Nxënësi 1 

Ç’është elektrokimia 

Nxënësi 2 

Një degë ndërmjet kimisë dhe fizikës. 

Nxënësi 3 

Çfarë studion ajo 

Kimia 11 baza 33

Nxënësi 4 

Objekti i studimit të elektrokimisë është elektroliza dhe elementi galvanik. 

Nxënësi 5 

A mund të konceptojmë elektrolizën dhe elementin galvanic 

Nxënësi 6 

Elektroliza është procesi fiziko-kimik gjatë të cilit energjia elektrike kthehet në energji 

kimike si pasojë e ndodhjes së reaksioneve redoks në tretësirën ujore të një elektroliti 

Nxënësi 7 

Po elementin galvanik 

Nxënësi 8 

Elementi galvanik është një proces fiziko-kimik ku energjia kimike kthehet në energji 

elektrike në sajë të ndodhjes së reaksioneve redoks në tretësirat ujore të dy elektroliteve. 

Nxënësi 9 

Ku ndodhin këto procese 

Nxënësi 10 

Elektroliza ndodh në elektrolizier, ndërsa elementi galvanik ndodh në një aparat të 

ndërtuar nga dy elektroda të ndara nga njëra-tjetra. 

Nxënësi 11 

Si janë të ndërtuara këto aparate 

Nxënësi 12 

Aparati për funksionimin e elementit është i ndërtuar nga tre pjesë: 

qarku i jashtëm (përcjellës i lidhur me një llambë ) 

qarku i brendshëm ( ura prej qelqi ) 

dy elektrodat ( pllaka metalike të zhytura në tretësirën e elektrolitit përkatës) 

Nxënësi 13 

Po elektrolizieri ka të njëjtin ndërtim 

Nxënësi 14 

Po, kanë të njëjtin ndërtim, pra: 

qarku i jashtëm 

qarku i brendshëm 

dy elektrodat 

Ndryshimi qëndron në faktin se tek elektroliza, elektrodat nuk janë të veçuara nga 

njëra-tjetra 

Nxënësi 15 

Si funksionon elektroliza Po elementi galvanik......... 

34 

Kimia 11 baza

Ndërhyn mësuesi: 

Më pëlqen që jeni të aftë të ndërtoni pyetje dhe të përgjigjeni njëkohësisht, por për 

këto do të diskutojmë më gjerë së bashku në pjesën tjetër. 


Grupet e ekspertëve 35’ ; 

Mësuesi: 

Tani do të realizojmë një veprimtari me të ndryshuar vendet. 

Do të numëroj nga 1 tek 5, ku çdo numër i korrespondon një eksperti. 

Do t’ju jap në tavolinat tuaja pesë pyetje, për secilin ekspert. 

Eksperti nr. 2 

Si ndodh elektoliza 


Ca Cl 2 (t) 

Si funksionon elementi galvanik 

Mg/Mg 2+ // Cu 2+ /Cu Me sa 

gram do të rritet masa e katodës 

n,q,s anoda do të tretet me 2,4 gr. 


Gjeni f.e.m. në temperaturën 25°c të 

elementit galvanik të përbërë nga 

një elektrodë zinku e zhytur në një 

tretësirë 1M Zn(NO 3 ) 2 dhe një 

elktrodë bakri zhytur në tretësirën 

1MCu(NO 3 ) 2 


N.q.s. duam të veshim një enë me 

baker, atëherë çfarë roli do 

të luajë ky metal në elementin 

galvanik dhe në elektrolizë 


5oo ml tretësirë 2,5M ZnSO 4 i 

nënshtrohen procesit të 

elektrolizës. Gjeni sa litra gaz 

do të veçohen në anode. 

Secili prej jush duhet të jetë në gjendje të japë një përgjigje të sakte për secilën prej tyre. 

Në këtë moment në tavolinën e parë mblidhen vetëm 1-shat; në të dytën vetëm 2-shat; 

në të tretën vetëm 3-shat; në të katërtën vetëm 4-rat dhe në të pestën vetëm 5-sat 

Secili grup do të jetë përgjegjës për pyetjen e tij. Diskutoni në grup përgjigjen 

dhe vendoseni sesi t’i përgjigjeni. Duhet ta mësoni këtë përgjigje sepse do t’ia 

mësoni grupit bazë. Keni 8 minuta kohë për ta mësuar secili anëtar i grupit 

Pasi ta keni mësuar, secili prej jush do të kthehet në grupet bazë ku keni 

përgjegjësinë të mësoni njëri-tjetrin. 

Përfaqësues të ekspertëve do të shkruajnë në tabelë konkluzionet përkatëse p.sh., 

eksperti me numrin 1 jep përgjigjen e ekspertit 3 etj. 

Kimia 11 baza 35

Përfaqësuesi i ekspertit nr. 1 

A (−) K ( +) 

Mg/Mg 2 + 

Cu 2+ /Cu 

( ) 

− 2+ 

− − → ( procesi i oksidimit, reagenti oksidues ) 

A Mg 2e Mg 

( ) 

2+ − 

K Cu 2e Cu 

+ + → ( procesi i reduktimit, reagenti reduktues) 

2+ 2+ 

Mg Cu Mg Cu 

+ → + ( reaksioni i përgjithshëm ) 

N.q.s. anoda do të tretet me 2,4 gr., sasia e katodës do të rritet me: 

Nga barazimi arsyetoj : 

1 mol Mg 24gr Mg 2,4gr Mg 

= = = 6,4gr Cu 

1 mol Cu 64gr Cu x 


A(+) 

K(-) 

⎯→ H2O → H + OH 

+ − 

⎯→ 

2+ − 

CaCl2 

→ Ca + 2Cl 

+ − 

( − ) + → 

2 

− 

( + ) − → 

2 

K 2H 2e H 

A 2Cl 2e Cl 

+ − 

2H + 2Cl → H + Cl 

2 2 

( ) 

2H O + CaCl → H + Cl + Ca OH 

2 2 2 2 2 


A(-) 

K(+) 

2 

Zn Zn + Cu 

2 + 

Cu 

( ) 

( ) 

A − Zn −2e → Zn 

− 2+ 

K + Cu + 2e → Cu 

2+ − 

0 

2+ 2+ 

Zn + Cu → Zn + Cu 

K A Cu Cu Zn Zn 

2 2 

+ + 

( ) 

fem = E − E = E − E = 0.34V − − 0.76V = 1.1V 

36 

Kimia 11 baza


⎯→ H2O → H + OH 

+ − 

⎯→ 

ZnSO → Zn + SO 

2+ 2− 

4 4 

H1. Gjejmë produktet e elektrolizës të ZnSO 4 

2+ − 

( − ) + → 

− − 

( + ) − → 

2 

+ 

2 

K 2Zn 4e 2Zn 

A 4OH 4e 2H O O 

2+ − 

2Zn + 4OH → 2Zn + 2H O + O 

2 2 

2ZnSO + 4H O → 2Zn + 2H O + O + 2H SO 

4 2 2 2 2 4 

2ZnSO4 + 2H2O → 2Zn + O2 + 2H2SO4 

H2. Gjejmë vëllimin e oksigjenit të çliruar gjatë elektrolizës 

V = 5ooml= 0,5l 

C M =2,5 V O2 = 

n 

M 

C = ⇒ n = C × V = 2.5 × 0.5L = 1.25 mole 

M 

M 

V 

L 

2 mole ZnSO 2 mole 1.25 mole 

4 

Nga barazimi 

= = = 14 l O2 

1 mol O 22.4 l x 

2 


Që të veshim një metal me një metal tjetër, si në elektrolizë edhe në elementin galvanik do të 

luajë rolin e katodës sepse në të dyja rastet anoda tretet, ndërsa katoda trashet 

A) Elktroliza me anodë të tretshme 

Ky proces në industri njihet me emrin 

‘Galvanostegji’, sepse funksionon njëlloj si elementi galvanik 

Nikelimi 

Kromimi 

Bakërimi 

………….. 

etj. 

Kimia 11 baza 37

PËRFORCIMI: 

Përmbledhje e strukturuar 

Mësuesi: 

Me dy tre fjali përmbledh pikat kryesore në të cilat kaloi mësimi i ditës 

Theksoj momentet në të cilat nxënësit duhet të synojnë më fort 

Insistoj në atë që duhet të ushtrohen sa më shumë në punimin e ushtrimeve 

Jap detyrat përkatëse 


Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se sa: 

- U aktivizuan dhe morën pjesë në orën e mësimit, sa origjinalë ishin. 

- Sa dhanë mendime të sakta dhe të pjekura në lidhje me problemet e trajtuara gjatë 

punës në grup, ku vlerësoj nxënësin më aktiv të grupit. 

- Sa janë të afte të krahasojnë elektrolizën me elementin galvanik. 

38 

Kimia 11 baza

TEMA: PËRBËRJET INORGANIKE DHE ORGANIKE 

Objektivat: 


• Të përshkruajnë përbërjet organike si përbërje të karbonit 

• Të identifikojnë elementet kryesorë të përbërjeve organike 

• Të listojnë disa nga karakteristikat kryesore të përbërjeve organike 

• Të krahasojnë përbërjet organike me ato inorganike 

• Të rendisin disa nga dallimet midis përbërjeve organike dhe atyre inorganike 

• Të argumentojë në bazë të veçorive unitetin e përbërjeve inorganike me ato 

organike 

KONCEPTET KRYESORE: përbërje organike, kimi organike, kimia e 

karbonit 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Lëviz /ndalo /krijo 

dyshe 




Ndërtimi i 

njohurive 

Lexim përmbledhje 

në dyshe 



shkruarit 


Përforcimi 


në diskutim 

Nxitja për të 

përsosur të 

shkruarit 


Mjetet e punës: tabela, letra të bardha, shkumësa 

PARASHIKIMI: 

Lëviz/ndalo / krijo dyshe 

Mësuesi : 

Ju bëj të njohur nxënësve se do hyjmë në studimin e një pjese të re të kimisë, e 

cila është ‘Kimia organike’ 

Në këtë fazë të mësimit zbatoj teknikën lëviz/ndalo /krijo/ dyshe 

Kimia 11 baza 39

Nxënësit lëvizin në klasë dhe me dhënien e komandës ‘ngrij’ ata në mënyrë të 

rastësishme bëhen partnerë dhe diskutojnë në dyshe me shokun /shoqen që kanë 

pranë në lidhje me pyetjen 

Çfarë dini ju për përbërjet organike 

Nxënësit marrin kohën e duhur për të diskutuar me njëri-tjetrin 

Me komandën ‘shkrij’ të gjithë nxënësit shkojnë nëpër vendet e tyre 

Në dyshe, secili nxënës tregon për mendimin e thëne nga shoku përkatës 

Disa nga opinionet dhe mendimet e tyre në dyshe i paraqesim më poshtë 

Dyshja e parë 

Janë përbërje kimike thotë ANA 

Fjala organike i kujton të gjallën, kështu që IRA mendon se përbërjet organike 

janë brenda së gjallës 

Dyshja e dyte 

Në biologji ne kemi përmendur si përbërje të tilla: lyrat, karbohidratet, 

proteinat dhe acidet nukleike, tha ENDRI 

Ndërsa DANIELI mendon se këto përbërje duhet t’i studiojë kimia organike, 

që ju mësuese përmendët në fillim të orës së mësimit 

Dyshja e tretë 

Dyshja jonë kishte mendimin që përbërjet organike prodhojnë ose janë burim 

energjie 

Dyshja e katërt 

Krista më tregoi se në lidhje me përbërjet organike në një emision në TV, 

kishte kuptuar që gjithçka që ne konsumojmë në jetën e përditshme është me 

natyrë organike ………………………….. 

Po është e vërtetë, edhe pijet, parfumet, detergjentet, kremrat, esencat etj... 

NDËRTIMI I NJOHURIVE 

Lexim përmbledhje në dyshe 

Mësuesi: 

Synoj në marrjen e njohurive mbi përbërjet organike, për 

këtë realizoj teknikën ‘lexim përmbledhje në dyshe’ 

Mësimi ndahet në paragrafë ku nxënësit në dysh, njëri bën pyetjen, tjetri 

përmbledh me fjalët e veta 

Për secilin paragraf synoj të aktivizoj disa dyshe 

40 

Kimia 11 baza

PARAGRAFI I PARË (Dyshja e parë) 

Nx. 1 Si i grupojmë përbërjet në natyrë 

Nx. 2 Përbërjet në natyrë i grupojmë në inorganike dhe organike. 

Nx. 3 Cilat u quajtën substanca organike 

Nx. 4 Substanca organike janë ato që merreshin nga e gjalla. 

PARAGRAFI I DYTË (Dyshja e dytë) 

Nx. 5 Ç’janë përbërjet organike 

Nx. 6 Përbërjet organike janë të gjitha ato përbërje që kanë elementin karbon, atomet 

e të cilit lidhen me njeri-tjetrin për të formuar vargje karbonik. 

Mësuesi: 

Kërkoj që nxënës të tjerë të përsërisin konceptin në formën e një loje, ku secili 

nxënës i lë ‘pas’ shokut ose shoqes së vet konceptin “përbërje organike”. 

Nx. 7 Përbërjet organike ndodhen vetëm tek organizmat e gjalla 

Nx. 8 Jo, në ditët e sotme me zhvillimin e shkencës dhe teknikës ato mund të 

prodhohen në mënyrë sintetike. 

Dyshja e tretë PARAGRAFI I TRETË 

Nx. 9 Si mund të dallojmë përbërjet organike nga ato inorganike 

Nx. 10 Janë disa veti që bëjnë dallimin midis këtyre përbërjeve 

Nx. 11 Përbërjet organike: 

janë vetëm të përbëra 

Kanë një numër të vogël elementësh (C, H,O,N,S,P,Cl..) 

Numri i tyre arrin deri në pesë milion 

Kanë lidhje kovalente polare dhe kovalente 

Mund të denatyrohen në mënyrë të parikthyeshme 

Ndodhen shume pak në gjallesa dhe shumë në gjallesa 

Kanë pikë vlimi të ulët 

Shumica treten në alkal eter disa në ujë 

Reaksionet kimike zhvillohen ngadalë 

PËRFORCIMI: 

Role të specializuara në diskutim 

Mësuesi: 

Organizoj nxënësit në grupe sipas inteligjencave dhe aftësive të tyre 

Kimia 11 baza 41

Gr. gjykues (Gjykatësi dhe dy ndihmës gjyqtarë) 

Roli i tyre është të përcaktojnë se kush janë më të domosdoshme për njeriun: 

përbërjet organike apo ato inorganike, pra japin vendimin 

Gr. i hetimit (Hetuesit dhe ndihmësit e tij) 

Grumbullojnë informacione dhe ja japin trupit gjykues 

Gr. i të drejtave (të përbërjeve organike dhe inorganike) 

Evidenton anët pozitive të përbërjeve organike dhe inorganike 

Gr. i krijuesve luajnë rolin e dëshmitarëve 

Gjykatësi me ndihmës gjyqtarët 

Gr. i letrarëve 

(dëshmitarë) 

Gr. i Hetuesve 

P organike 

Janë vetëm të përbëra 

Kanë një numër të vogël elementësh 

(C,H,O,N,S,P,Cl..) 

Numri i tyre arrin deri në pesë milion. 

Kanë lidhje kovalente polare dhe 

kovalente 

Mund të denatyrohen në mënyrë të 

parikthyeshme 

-Ndodhen më shumë në gjallesa 

Kanë pikë vlimi të ulët 

Shumica treten në alkol eter, disa në 

ujë 

Reaksionet kimike zhvillohen ngadalë 

Substancat organike shndërrohen në 

inorganike. 

Shndërrimet kimike ju nënshtrohen të 

njëjtave ligje. 

P inorganike 

-Janë të thjeshta dhe të përbëra 

-Kanë një numër të madh elementesh 

(C,,O,N,S,P,Cl,Na,Zn,K Cu, Fe, Cr) 

Numri i tyre arrin deri në 800 mijë 

-mbizotëron lidhja jonike 

- Mund të shndërrohen nga njëra 

formë në tjetrën në mënyrë të 

rikthyeshme. 

Ndodhen më shumë te jo e gjalla. 

Kanë pikë vlimi të lartë. 

Shumica treten në ujë, disa në alkol 

eter 

Reaksionet kimike zhvillohen shpejt 

Substancat inorganike shndërrohen në 

organike. 

Shndërrimet kimike ju nënshtrohen të 

njëjtave ligje 

Mësuesi: 

Është roli i gjykatësit që të përcaktojnë se cilat përbërje jnaë më të 

rëndësishme për njeriun 

Pasi dëgjohen me vëmendje të gjithë dëshmitarët, analizojnë të gjitha 

informacionet, arrijnë në konkluzionin se: 

‘’Të gjitha përbërjet kimike janë të rëndësishme, qofshin këto organike apo 

inorganike’’ 

42 

Kimia 11 baza

TEMA: GATITJA DHE VETITË KIMIKE TË ALKANEVE 

Objektivat: 


• Të rendisin vetitë fizike të alkaneve 

• Të përshkruajnë disa prej këtyre vetive 

• Të shkruajnë reaksionet e gatitjes të alkaneve 

• Të japin informacion mbi aktivitetin kimik të alkaneve 

• Të argumentojnë mbi vetitë kimike të alkaneve me anë të reaksioneve kimikë 

KONCEPTET KRYESORE: veti fizike, veti kimike, temperature vlimi, 

reaksion zëvendësimi radikalor, izomerë pozicioni 

Fazat e 

strukturës 




nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi Lapsat në mes Zhvillimi i fjalorit Punë me klasën 

Ndërtimi i 

njohurive 

Ditar dy pjesësh 



shkruarit 

Përforcimi Rishikimi në dyshe Ndërtimi i shprehive 

studimore 



Mjetet e punës: dërrasë e zezë, shkumës, tabela të gatshme 

PARASHIKIMI: 

Lapsat në mes 

Mësuesi: 

Nxënësit i grupojmë në grupe të vogla me tre-katër nxënës 

Shkruaj në tabelë disa përfaqësues të alkaneve 

CH 3 

CH 2 

CH 2 

CH 2 

CH 2 

CH 3 

CH 3 CH CH 2 CH 2 CH CH 2 CH 3 

CH 3 

CH 3 CH CH 3 

Kimia 11 baza 43

Kërkoj të emërtojnë alkanet e mësipërme 

Nxënësi 1 kërkon të thotë idenë e tij dhe ngre lapsin 

Ky nxënës nuk duhet të flasë derisa të gjithë të tjerët të vënë lapsat mbi tavolinë 

Në momentin kur nxënësi nuk ka më gjë për të thënë, thotë ‘PAS’ duke ulur lapsin 

Kaloj në të gjitha grupet, zgjedh një laps dhe pyes të zotin 

Vazhdohet kështu duke kaluar në të tëra grupet. 


Ditar dy pjesësh 

Mësuesi: 

Përgatis fletë pune për nxënësit në çdo grup 

Ç’do fletë ka një pyetje dhe kërkon komentin nga ana e nxënësit 

Nxënësit plotësojnë kolonën komente me njohuritë e marra nga teksti 

Fletët e punës të përgatitura për nxënësit janë si më poshtë. 

Pyetja 

Komenti i nxënësve 

Vetitë fizike të 

alkaneve 

Pyetja 


Gatitja e 

alkaneve 

Pyetja 


Veti kimike të 

alkaneve 

Mendimet e nxënësve nga grupe të ndryshëm pasi diskutohen dhe përpunohen 

më tej, paraqiten në dërrasën e zezë në formë të tillë. 

Një rol të rëndësishëm në përmbledhjen e materialit ka sigurisht mësuesi. 

Pyetja 


Vetitë fizike të Janë në gjendje të ndryshme agregate 

alkaneve 

C1 − C4 të gaztë 

C5 − C16 të lëngët 

C16 − të ngurtë 

Temperatura e vlimit në përpjesëtim të drejtë me masën molare 

Nuk treten në ujë (sepse janë molekula apolare) 

Treten në tretësa organikë 

44 

Kimia 11 baza

Pyetja 

Gatitja e 

alkaneve 


M1:Nga hidrogjenimi i alkeneve 

R − CH = CH − R ' + H →R −CH −CH − R ' 

2 2 2 

M2:Duke u nisur nga kripërat e acideve karboksilikë (piroliza e kripërave ) 

R − COONa + NaOH →R − H + Na 

2CO3 

psh: 

CH3 −CH2 −CH2 − COONa + NaOH →CH3 −CH2 − CH3 + Na 

2CO3 

M3:Sinteza e Wurcit (bazohet në bashkëveprimin e halogjen alkaneve me Na) 

R − Cl + Na + Cl −R ' →R − R ' + NaCl R= R' → 1 izomerë 

CH3 − Cl + Na + Cl −CH3 →CH3 − CH3 

+ NaCl 

R≠ 

R' →3izomerë p.sh. 

Pyetja 

Veti kimike të 

alkaneve 


Nuk janë shumë aktivë sepse kanë lidhje të qëndrueshme midis C dhe 

H 

Japin reaksione djegie: 

CH4 + 202 → CO2 + 2H20 

C4H10 + 13 O2 = 4CO2 + 5H2O 

2 

3n + 1 

CnH2n+ 

2 

+ O2 = nCO2 + ( n + 1) 

H2O 

2 

Japin reaksione zëvendësimi radikalor 

CH + Cl ⎯ ⎯→ CH Cl + HCl 

hλ 

4 2 3 

C H + Cl ⎯ ⎯→ C H Cl + HCl 

hλ 

2 6 2 2 5 

C H + Cl → C H Cl + HCl 

n 2n+ 2 2 n 2n+ 

1 

Alkanet me më shumë karbone në vargun kryesor gjatë zëvendësimit 

të atomeve të hidrogjenit me atome klor japin izomerët e pozicionit 

p.sh.: 

CH3 −CH2 −CH2 − CH3 + Cl2 →CH3 −CH2 −CH2 − CH2Cl 

S 

R 

Klor-1butan 

CH3 −CH2 −CH2 − CH3 + Cl2 →CH3 −CH2 −CHCl − CH3 

Klor -2 butan 

Kimia 11 baza 45

PËRFORCIMI: 

Rishikimi në dyshe 

Mësuesi : 

U jap nxënësve dy ushtrime: 

Ushtrimi 1: Gatisni metil 2 butan 

dimetil 2,5 hegzan 

Ushtrimi 2: Si vepron butani dhe metil 3 pentan me a) O2 

b) Cl2 

Nxënësit lejohen të diskutojnë në dyshe për ushtrimet e mësipërme pas punës 

individuale 

Pas diskutimit që zgjat rreth 5 minuta, ftoj nxënësit në një diskutim të 

përbashkët në zgjidhjen e dy ushtrimeve 


Bazohet në aktivizimin e tyre në orën e mësimit 

Saktësinë në aftësinë e të shkruarit të reaksioneve kimike 

Nga përvoja 

Dhënia e ushtrimeve mbi gatitjet dhe vetitë e alkaneve është mënyrë shumë 

efikase 

për të fiksuar reaksionet kimikë 

46 

Kimia 11 baza

TEMA ALKINET, STRUKTURA, EMËRTIMI 

Objektivat: 


• Të shkruajnë formulën molekulare të alkineve 

• Të përcaktojnë strukturën e alkineve dhe tipin e hibridizimit 

• Të emërtojnë përbërje të alkineve kur jepet struktura 

• Të ndërtojnë strukturen e një alkini kur jepet emri 

KONCEPTET KRYESORE: Alkin, lidhje trefishe, hibridizim sp 


Fazat e 

strukturës 

Parashikimi 

Ndërtimi i 

njohurive 



paraprake 



nxënësve 





shkruarit 

Përforcimi Diagarami i Venit Nxitja për të përsosur 

të shkruarit 

Organizimi i 

nxënësve 




PARASHIKIMI 

Diskutim për njohuritë paraprake 

• Shënoj në tabele temën e mësimit 

• Hartoj pyetje që mbështeten në studimin në pamje të 

parë të një alkani, alkeni apo alkini: 

Mësuesi: Analizoni nga ana cilësore këto përbërje, çfarë vini re 

CH3 −CH2 − CH3 

CH2 = CH2 

CH3 − CH = CH − CH3 

CH ≡C −CH2 −CH2 − CH3 

Nxënësi:Vëmë re se të treja këto përbërje kanë në strukturën e tyre elementet C, H, O 

Mësuesi: Atëherë si i quajmë këto përbërje 

Nxënësi :Hidrokarbure 

Mësuesi: A mund të shkruajmë formulën molekulare për secilin komponim 

Nxënësi: Po, ne i njohim formulat molekulare për secilin komponim dhe ato janë 

respektivisht: C n H 2n+2 , C n H 2n , C n H 2n -2 

Kimia 11 baza 47

Mësuesi: A mund të flasim për grup funksionor tek alkinet 

Nxënësi: Po, ashtu si tek alkenet që lidhjen dyfishe e konsideruam si grup funksionor 

(përgjegjës për vetitë fizike dhe kimike ), edhe tek alkinet lidhjen trefishe mund ta 

konsiderojmë si grup funksionor. 

Mësuesi: Ç’mund të thoni për lidhjen trefishe 

Analizojmë etinin si përfaqësuesin më të thjeshtë 

CH 

≡ CH lidhja trefishe → realizohet midis dy karboneve të hibridizimt sp 

Lidhja përbëhet nga një lidhje ∂ dhe dy lidhje π 

π y dhe π z 



Mësuesi: 

Klasa organizohet në tre grupe të mëdha 

Çdo grup do zhvillojë praktikisht zbërthimin e një pyetjeje të caktuar 

Pyetjet: - Si emërtohen alkinet 

- Si paraqitet izomeria tek alkinet 

- Ç’mund të themi për vetitë fizike të alkineve 

Për rreth 10’ nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për t’ju përgjigjur 

pyetjeve të mësipërme 

Duke marrë mendimet e nxënësve plotësojmë tabelën e mëposhtme 

Emërtimi Izomeria Vetitë fizike 

Ndjek të njëjtat rregulla si për tek 

alkenet, por vetëm se ndryshon 

prapashtesa nga en → in 

• Gjejmë vargun më të gjatë 

• Përcaktojmë radikalet 

• Fillojmë numërimin nga është lidhja 

trefishe më afer 

• Jap emrin 

Radikal + pozicioni i radikait + rrënje 

+ in + pozicioni i lidhje shumëfishe 

CH 3 CH CH 2 C CH 

C 2 

H 5 

Metil 4 hegzin 

B) emërtimi i vjetër 

CH ≡ CH CH3 

−C ≡ CH 

acetilen metil acetilen 

CH3 −C ≡C − CH3 

dimetil acetilen 

-Shfaqin izomeri vargu dhe 

pozicioni 

P.sh.:paraqesim izomerët e : 

CH 

5 8 

CH3 −CH2 −CH2 

−C ≡ CH 

pentin- 1 

CH3 −CH2 −C ≡C − CH3 

Pentin -2 

CH 3 CH C CH 

CH 3 

Metil3 butin (1) 

PS: në karbonet e lidhjes 

trefishe nuk vihen radikale 

Nuk shfaqin izomeri 

gjeometrike 

- Janë gaze (me pak 

C në varg ) 

- Tvl , Tsh janë pak 

më të larta se tek 

alkenet 

48 

Kimia 11 baza

PËRFORCIMI: 

Diagrami i Venit 

Orientoj nxënësit në grupet bazë dhe kërkoj prej tyre të ndërtojnë 

‘Diagramin e Venit’ ku të krahasojnë alkanet me alkenet dhe alkinet në bazë të të 

dhënave që morën deri në këtë moment dhe njohurive nga mësimet e kaluara. 

Të ngopur 

Lidhje njëfishe 

sp 3 

S’kanë izomeri 

gjeometrike 

Alkan 

S’kanë grup funksionor 

Janë 

hidrokarbure 

Kanë 

hibridizim 

+ O2 → CO2 + H2O 

Kanë izomeri strukture 

dhe pozicioni 

Kanë temperatura të 

ulëta vlimi 

Alken – Alkin 

Të pangopur 

Lidhje dyfishe dhe trefishe 

sp 2 dhe sp 

Kanë izomeri gjeometrike 

(alkenet) 

Kanë grup funksionor 

Detyrë 

Paraqisni të gjithë izomerët e mundshëm të përbërjes me formulë CH 

6 10 

dhe CH 

5 10 

Përcaktoni izomerët e strukturës dhe të pozicionit 

Vlerësimi i nxënësit 

Nxënësit i vlerësoj në lidhje me faktin sesa janë të aftë ata të 

krahasojnë grupe të ndryshme përbërjesh, (pra alkanet alkenet, alkanet) 

Kimia 11 baza 49

Tabelë koncepti 

Alkan Alken Alkin 

CH 

n 2n 

sp 2 

Të pangopur 

Lidhja dyfishe 

Rrënja + en 

Kanë izomeri vargu, 

pozicioni, gjeometrike 

CH 

n 2n + 2 

sp 3 

Të ngopur 

------ 

Rrënja + an 

Kanë izomeri vargu dhe 

pozicioni 

CH 

n 2n − 2 

sp 

Të pangopur 

Lidhja trefishe 

Rrënja + in 

Kanë izomeri vargu dhe 

pozicioni 

M1:Nga hidrogjenimi i 

alkeneve 

CH = CH + H → CH − CH 

2 2 2 3 3 

M2: Duke u nisur nga kripërat 

e acideve karboksilikë 

R − COONa + NaOH 

→ RH + Na CO 

2 3 

M3: Sinteza e wurcit 

(bazohet në bashkëveprimin e 

R-Cl +Na) 

R − Cl + Na + Cl −R ' 

→ R − R ' + NaCl 

R = R' → 1izomerë 

R ≠ R' →3izomerë 

I) Djegia e alkaneve 

CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O 

II) Reaksione të zëvendësimit 

radikalor 

h 

CH + Cl ⎯ ⎯→ 

λ CH Cl + HCl 

4 2 3 

M1 Duke u nisur nga alkolet 

CH 

− CH OH 

3 2 

H SO 2 4 

⎯ ⎯ ⎯→ CH 

2 

+ 

4 2 

HO 

M2 Duke u nisur nga R-Cl 

KOH 

CH 3 

CH 2 Et 

Cl 

C 2 

H 4 + KCl+ 

H 2 

M3 Duke u nisur nga R-Cl 2 

CH 2 

CH 2 

Cl Cl 

Zn 

C 2 

H 4 + ZnCl 2 

Adicioni 

CH = CH + H →CH − CH 

O 

2 2 2 3 3 

CH 2 

CH 2 + Cl 2 

CH 2 

CH 2 

Cl Cl 

CH 2 

CH 2 + HCl CH 3 

CH 2 

Cl 

CH 2 

CH 2 + H 2 

O CH 3 

CH 2 

OH 

II) Oksidimi 

CH2 = CH2 + KMnO4 + H2O 

→ 

CH OH − CH OH + MnO + KOH 

2 2 2 

KMnO 

⎯⎯⎯→ 4 

− 

OH 

R − CH = CH − R 2RCOOH 

III) Polimerizimi 

POL 

CH2 = CH2 ⎯ ⎯ ⎯→ [ −CH2 −CH2 

−] 

n - polieten 

M1 Në industri: (etini) 

CaCO3 → CaO + CO2 

CaO + C → CaC2 

+ CO 

CaC + H O → C H + Ca(OH) 

M2 Në laborator : 

2 2 2 2 2 

CH 2 

KOH 

CH 2 Et 

Cl Cl 

C 2 

H 2 +2KCl + 2H 2 

O 

I) Adicioni 

CH ≡ CH + 2H →CH −CH 

2 3 3 

CH ≡ CH + 2Cl →CHCl −CHCl 

CH ≡ CH + 2HCl →CHCl −CH 

2 2 2 

2 3 

CH 2 

Hg 2+ 

CH 2 + H 2 

O CH 2 

CH 2 

OH H 

II) Oksidimi 

R −CH ≡CH − R ' + KMnO4 

− 

OH 

⎯ ⎯ ⎯→ 2RCOOH 

III) Polimerizimi 

pol 

CH ≡ CH ⎯⎯→ C6H6 

IV )Aciditeti 

R −C ≡ CH + Ag ( NH3 ) OH 

2 

→↓ R − C ≡ CAg + + 2NH + H O 

3 2 

50 

Kimia 11 baza

TEMA: ARENET 

Objektivat: 


• Të tregojnë pse quhen hidrokarbure aromatike 

• Të shkruajnë formulën molekulare të areneve 

• Të identifikojë rrjedhësit e benzenit dhe të realizojë emërtimin e tyre 

• Me anë të reaksioneve kimike të përshkruajë gatitjen dhe vetitë kimike të 

benzenit 

• Të argumentojë se pse arenet japin reaksione zëvendësimi elektrofilik dhe 

adicioni 

KONCEPTET KRYESORE: Arene, homologë të benzenit, reaksion 

zëvendësimi elektrofilik, lidhje δ , lidhje π , ç’ lokalizim, hibridizim 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Çfarë dimë /ç’farë 

duam të dimë / 


studimore 


Ndërtimi i 

njohurive 

çfarë mësuam & 

mendo, puno, 

shkëmbe mendim në 

dyshe 



shkruarit 


Përforcimi 

Tryezë e 

rrumbullakët 

Nxitja për të përsosur 

të shkruarit 


Mjetet e punës: Librat, tabela të ndryshme 

PARASHIKIMI: 

Çfarë dimë /çfarë duam të dimë / 

Mësuesi: 

Duke synuar nxitjen dhe përfitimin e sa më shumë ideve në lidhje me temën e re hartoj 

pyetjen: 

Çfarë dini për arenet 

-Janë hidrokarbure 

-Janë aromatike sepse kanë aromë 

Kimia 11 baza 51

-Përfaqësues kryesorë benzeni me formulë C 6 H 6 ⎯→ Raporti C me H është 1:1 

-Kanë strukturë të ç’lokalizuar , 

2 

- → 

2 

C sp ( s + 2p →3sp 

) 

-Një orbital pz i secilit karbon shërben për të formuar lidhjet π 

- Pra, në ciklin e benzenit kemi tre lidhje dyfishe dhe elektronet e lidhjet π i 

takojnë njëkohësisht të gjashtë karboneve të ciklit 

Mësuesi: 

Si emërtohen arenet 

Nxënësi 

Në të njëjtën mënyrë si cikloalkanet 

Mësuesi: 

Emërtoni këto përbërje / Nxënësit emërtojnë të pavarur nga njëri-tjetri dhe japin 

përgjigjet përkatëse: 

CH 3 

CH 3 

CH 3 

CH 3 

CH 3 

C H 3 

Metil benzene dimetil 1,3benzen trimeti 1, 3, 5 benzen 

(toluene) 

meta ksilen 

H 3 C 

CH 3 

CH 3 

CH 3 

CH 3 

t-butil beneni 

izopropil benzeni 

Mësuesi: 

E çfarë duhet të dimë më shumë për arenet 

Përfaqësuesit kryesorë 

Vetitë e tyre fizike dhe kimike 

Reaksionet e gatitjes 

Çfarë reaksionesh karakteristikë japin 

………………………….. 

Trajtimi i tyre bëhet në fazën e ndërtimit të njohurive 

52 

Kimia 11 baza


Çfarë mësuam & Mendo / puno në dyshe / shkëmbe mendim 

Mësuesi/udhëzoj 

Të organizuar në dyshe, duke lexuar tekstin gjeni përgjigjet e pyetjeve që hartuat 

më sipër 

Në punën në dyshe njëri nga ju duhet të marrë rolin e “udhëzuesit"dhe tjetri 

rolin e “dëgjuesit” 

Është e rëndësishme që të ndërrohen rolet brenda dyshes nga njëra pyetje tek 

tjetra 

Mësuesi:/ Veprimtaritë që do kryeni 

Orientoj nxënësit që të japin përgjigje për pyetjen e parë 

N.q.s mbaruat me pyetjen e parë, kaloni në pyetjen e dytë duke ndërruar 

njëkohësisht edhe rolet 

Kështu vazhdoj të ndërhyj në momentet e ndërrimit të pyetjeve duke ju lënë 

kohën e duhur për secilën pyetje 

Është e rëndësishme që brenda secilës dyshe të ketë diskutim dhe shkëmbim 

mendimesh 

Pyetjet në të cilat do të përqendrohen nxënësit janë: 

Përfaqësuesit kryesorë 

Vetitë e tyre fizike 


Vetitë e tyre kimike 

Me përgjigjet e marra nga nxënësit dhe sugjerimet e mësuesit plotësoj kolonën 

“Çfarë mësuam” 

Insistoj që të gjithë nxënësit të jenë pjesëmarrës dhe të japin mendimet e tyre 

Pas plotësimit, tabela duhet të ketë një formë të tillë paraqitje 

Çfarë mësuam 

Përfaqësues kryesorë të areneve 

CH 3 

figurat 

Toluen ksilen orto meta para 

Kimia 11 baza 53

Vetitë e tyre fizike 

Lëng pa ngjyrë 

Ka erë karakteristike 

Dendësi më të vogël se uji 

Treten pak në ujë, por treten në tretësa organikë 

Janë tretësa shumë të mire 

Avujt e benzenit janë të dëmshëm 

Kujdes, benzeni mund të marrë flakë gjatë punës 


M1 Duke u nisur nga etini 

pol 

3CH ≡ CH ⎯⎯→ C6H6 

M2 Duke u nisur nga ciklohegzani 

−3H CH 

2 

6 12 

⎯ ⎯ ⎯→ CH 

6 6 

M3 Duke u nisur nga kripërat e acideve karboksilikë RCOONa 

Ar − COONa + NaOH →Ar − H + Na 

2CO3 

Mund të përmendim edhe: 

a) nga produktet e përpunimit të naftës 

b) nga produktet e distilimit të thatë të qymyrgurit 

Vetitë e tyre kimike 

Japin reaksione zëvendësimi elektrofilik 

(për shkak të strukturës së ç‘lokalizuar nuk sillen si hidrokarbure të pangopur) 

AlCl3 

o Halogjenimi i benzenit C H ⎯ ⎯ ⎯→ C H Cl + HCl 

FeBr3 

o 

6 6 2 6 5 

C H + Br ⎯ ⎯ ⎯→ C H Br + HBr 

6 6 6 5 

H2SO4 

o Nitrimi i benzenit C H + HNO ⎯ ⎯ ⎯→ C H NO + H O 

6 6 3 6 5 3 2 

o Sulfonimi i benzenit C6H6 + H2SO4 → C6H5SO3H + H2O 

Në disa raste mund të japin reaksione adicion 

Pt /Pd 

Hidrogjenimi i benzenit CH + 3H ⎯ ⎯ ⎯→ CH 

6 6 2 6 12 

Halogjenimi në prani të dritës h λ 

C H + 3Cl ⎯ ⎯→ C H Cl ( lindan) 

Japin reaksione djegie 

C6H6 + 15 O2 → 6CO2 + 3H2O 

2 

Mund të oksidohen 

KMnO 

C 4 

6H5 − CH3 ⎯⎯⎯→ C6H5COOH 

Metil benzen ac benzoik 

C H − R ⎯⎯⎯→ C H − COOH 

KMnO 4 

6 5 6 5 

6 6 2 6 6 6 

54 

Kimia 11 baza

PËRFORCIMI: 

Tryeza rrethore 

Ndaj klasën në disa grupe në varësi të rreshtave 

(ose i vendos në formë rrumbullake) 

Vendos në secilin grup një nxënës që do të fillojë lojën i pari, i jap një letër 

dhe laps dhe kërkoj të shkruaj një veti, një karakteristikë apo një përbërje të 

benzenit 

Pasi plotësohet nga nxënësi i parë, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhës 

në mënyrë të vazhdueshme derisa të mbarojnë të gjithë personat e grupit 

Në fund të kësaj loje nxënësi i fundit hap letrën dhe lexon të gjitha shënimet e 

paraqitura në letër 

Vlerësime 

Sa të gatshëm janë treguar nxënësit në orën e mësimit 

Sa janë të aftë të emërtojnë arene të ndryshme 

Sa janë të aftë të kuptojnë dhe shkruajnë reaksionet kimikë 

Kimia 11 baza 55

TEMA: PUNË LABORATORI. GATITJA DHE VETITË E ETENIT DHE 

ETINIT 

Objektivat: 


• Të aftësohen në përgatitjen dhe përdorimin e mjeteve laboratorike 

• Të përshkruajnë mënyrën e gatitjes së etenit dhe etinit 

• Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit gatitjen e etenit dhe etinit 

• Të identifikojnë vetitë kimike të etenit dhe etinit 

KONCEPTET KRYESORE: Reaksion test, veti kimike, gatitje, 


Fazat e 

strukturës 

Parashikimi 

Ndërtimi i 

njohurive 

Përforcimi 



strukturuar 

Mbajtja e 

strukturuar e 

shënimeve 

Organizues grafik i 

analogjisë 


nxënësve 


studimore 



shkruarit 


të shkruarit 

Organizimi i 

nxënësve 




Mjetet e punës: mbajtëse metalike, ballon me gyp zhvillimi, 

cilindri i shkallëzuar, pipetë, kristalizator, rrjetë azbesti, llamba 

alkooli, mbajtëse me provëza, tretësire e KMnO 4 , H 2 SO 4 , karbit 

(CaC 2 ) 

PARASHIKIMI: 


Mësuesi: 

Njoh nxënësit me temën e punës së laboratorit 

Citoj shkurtimisht katër eksperimentet që do të zhvillohen gjatë kësaj ore 

Paraqes disa nga objektivat e kësaj pune laboratori 

Kërkoj vëmendje dhe përgjegjësi në realizimin e punës 

NDËRTIMI I NJOHURIVE: 

Mbajtja e strukturuar e shënimeve 

Mësuesi: 

Pas etapës së parashikimit kalojmë në etapën e ndërtimit 

të njohurive me anë të mbajtjes se strukturuar të shënimeve 

56 

Kimia 11 baza

Ndaj klasën në tetë grupe me nga tre–katër nxënës secili 

Duke patur parasysh që janë katër eksperimente, theksoj se çdo eksperiment do të 

kryhet nga dy grupe njëkohësisht 

Grupet në mënyrë paralele punojnë për eksperimentet përkatëse 

Gr 3 

Gr 4 

Gr 

Gr6 

Gr 2 

Gr 7 

Gr 1 

Gr 8 

Eksp 1 

Eksp 2 

Eksp 1 

Eksp 4 

Kujdes! 

Çdo grup realizon eksperimentin dhe mban shënime të kujdesshme në 

përfundim të tij 

Eks. 1 gatitja e etenit (gr 1+5) 

Mësuesi: 

Përgatisni aparatin 

Zhvilloni eksperimentin 

çfarë pyetjesh ju lindin 

mbani me kujdes shënimet 

përkatëse 

Nxënësi: 

PseH 2 SO 4 gjatë zhvillimit të 

eksperimentit shtohet me ngadalë 

Eks. 2 Gatitja e etinit (Gr 2+5) 

Mësuesi: 

Hidhni karbitin në një ballon 

Shtoni me kujdes ujin 

Çfarë vini re 

Shënoni gjithçka që vini re 

Nxënësi: 

Pse duhet të kemi shumë kujdes gjatë 

zhvillimit të reaksionit 

Mësuesi: përgjigjen do ta zbuloni vetë gjatë 

eksperimentit 

Eks. 3 djegia e etenit dhe etinit (gr 3+7) 

Mësuesi: 

Zhvilloni me kujdes eksperimentin 

Çfarë vini re 

Si digjet gazi eten dhe etin 

Nxënësi: 

Pse eteni dhe etini digjen në flakë 

të ndyshme 

Eks. 4 ç’ngjyrosja e KMnO 4 (Gr 4+8) 

Mësuesi: 

Si reagojnë këto dy gaze me KMnO 4 

A ç’ngjyroset KMnO 4 

Nxënësi : 

Vemë re se KMnO 4 ç’ngjyroset, por 

a mund ta paraqesim këtë me anë të 

reaksioneve 

Kimia 11 baza 57

Gatitja dhe vetitë e 

etenit dhe etinit 

Eteni 

Etini 

Acidi luan rolin 

e katalizatorit 

reaksioni është 

shumë egzotermik 

− − ⎯ ⎯ ⎯→ = + CaC + H O →CH ≡ CH + Ca ( OH) 

CH CH OH CH CH H O 

H 2 SO 4 

3 2 2 2 2 

2 2 2 

+O 2 

ngjyrë të kaltër 

flakë të errët 

C2H4 + O2 → CO2 + H2O 

C2H2 + O2 → CO2 + H2O 

KMnO 4 

Ç’ngjyrosin KMnO 4 Ç’ngjyrosin KMnO 4 

R CH CH R' + KMnO 4 

+ H 2 

O R CH CH R' 

OH OH 

+ MNO 2 

+ KOH 

Vlerësimi i nxënësve : 

Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se sa: 

- U aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit 

- Sa dhanë mendime të sakta në lidhje me problemet e trajtuara gjatë punës në grup, 

ku vlerësoj nxënësin me aktiv të grupit 

-Sa origjinalë ishin në punën tyre dhe me sa lehtësi përdorën mjetet laboratorike 

58 

Kimia 11 baza

TEMA: ALKOLET 

Objektivat: 

Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë në gjendje të 

• Të konceptojë drejt grupin funksionor 

• Të përshkruajë ç’janë alkolet dhe të indetifikojë grupin funksionor të tyre 

• Të emërtojnë alkole me të paktën 7C në vargun kryesor 

• Të shkruajë formulat strukturore të alkooleve të ndryshme në bazë të emrit 

të dhënë 

KONCEPTET KRYESORE: grupfunksionor, alkole, diole, triole, alkole 

parësorë, dytësorë, tretësorë 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Parashikim nga 

termat 




Ndërtimi i 

njohurive 

Lexim i drejtuar 

/tabela e pyetjeve 



shkruarit 


Përforcimi 

Marrëdhëniet pyetje 

përgjigje 


të shkruarit 


PARASHIKIMI 

-Parashikim nga termat paraprakë 

Mësuesi: 

.-Synoj që në këtë fazë të ngacmoj imagjinatën e nxënësve në lidhje me temat që do të 

trajtohen në mësimet që do të vijnë 

Në lidhje me këtë, me fjalët: 

alkool 

industri 

udhëtim 

helmues 

-Udhëzoj nxënësit të hartojnë një tregim të shkurtër ku të përdorin këto fjalë 

-Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për rreth 3’ 

Kimia 11 baza 59

-Dëgjohen disa nga krijimet më të mira 

Në fund të kësaj faze është e rëndësishme të theksohet ideja se do hyjmë në një 

pjesë të re të përbërjeve organike, të përbërjeve që në strukturën e tyre kanë 

oksigjen dhe përfaqësuesit e parë që do studiohen janë pikërisht alkoolet 


Lexim i drejtuar / tabela e pyetjeve 

Mësuesi: 

Në lidhje me alkoolet, çfarë do të dëshironit të dinit 

Të gjitha pyetjet e hartuara nga nxënësit shënohen në një kënd të klasës dhe 

përfaqësojnë atë që quhet tabela e pyetjeve. 

Kjo tabelë mund të plotësohet në vazhdimësi gjatë mësimit ose edhe gjatë 

orëve të tjera. 

Disa nga pyetjet e formuluara nga nxënësit janë: 

TABELA E PYETJEVE 

1-Ç’janë alkoolet 

2-Ç’përfaqëson grupi –OH 

3-Si i klasifikojmë alkoolet 

4-A ndiqen të njëjtat rregulla për emërtimin e alkooleve, si dhe për hidrokarburet 

5-Si gatiten 

6-Veti fizike, kimike …………………………………etj. 

Mësuesi: 

Lexoni me vëmendje tekstin dhe gjeni përgjigjet e pyetjeve tuaja 

Në këtë orë mësimi ju do ti përgjigjeni vetëm katër pyetjeve të para 

Kjo veprimtari duhet të zgjasë rreth 10’ 

Mësuesi kontrollon në vazhdimësi punën e secilit nxënës 

PËRFORCIMI: 

Marrëdhëniet pyetje-përgjigje 

Mësuesi: 

Është e rëndësishme të theksohet fakti se kjo fazë si më e rëndësishmja në këtë 

orë mësimi duhet të zhvillohet midis jush në formën e pyetjeve dhe përgjigjeve. 

Ç’janë alkoolet 

Alkoolet janë përbërje organike me oksigjen që në strukturën ë tyre kanë grupin –OH 

60 

Kimia 11 baza

Ç’ përfaqëson grupi –OH 

Grupi –OH përfaqëson një grup atomesh që i japin përbërjes veti fizike kimike te ngjashme 

Përbërje të ndryshme kanë grup të ndryshëm funksionor 

Ç’mund të themi për alkoolet 

Janë përbërje organike 

Përveç C dhe H kanë edhe elementin O 

Kanë formulë C n H 2n +O 

Përftohen kur një hidrogjen i alkaneve zëvendësohet nga një grup OH 

A mund t`i grupojmë alkoolet 

Po, alkoolet mund t’i grupojmë në varësi të: A) strukturës së tyre 

B) pozicionit të grupit –OH 

C) nr. të grupeve -OH 

Si i klasifikojmë në varësi të strukturës 

Në alkoole të ngopura ALKANOLE C n H 2n! OH CH3 −CH2 −CH2 

− OH 

Propanol -1 

Në alkoole të pangopura 1- ALKENOLE C n H 2n−1 OH 

CH 3 

1 

CH 

2 

OH 

CH 

3 

Penten3,ol2 

2- ALKINOLE C n H 2n−3 OH CH 

5 

CH 

4 

C 

4 

CH 3 

5 

CH 2 

3 

Po në varësi të pozicionit të grupit – OH 

Kemi alkoole parësore, dytësore, tretësore 

CH 

2 

OH 

CH 3 

1 

CH 

− CH OH 

3 2 

Etanol CH 3 

1 

CH 

2 

OH 

Propanol 2 

CH 3 

3 

CH 3 

1 

CH 2 

2 

CH 3 

3 

C CH 2 

4 

OH 

Metil 3, pentanol 3 

CH 3 

5 

Kimia 11 baza 61

Në varësi të nr. të grupeve OH i klasifikojmë në: 

Alkoole me një grup OH Alkoole me dy grupe OH Alkoole me tre grupe 

OH 

CH −CH −CH − OH 

3 2 2 

CH 

− CH OH 

3 2 

1 2 3 

CH3−CH− 

CH3 

| 

OH 

CH −CH−CH− 

CH 

3 3 

| | 

OH OH 

Butan diol 2,3 

CH −CH− 

CH 

2 2 

| 

| 

| 

OH 

OH 

OH 

Propantriol 1,2,3 

Detyrë: 

Shkruaj në dërrasën e zezë formulën molekulare të CH 

6 14O 

Kërkoj nga nxënësit që duke u mbështetur në njohuritë e marra tek hidrokarburet të: 

a) japin format izomere të alkooleve me gjashtë atome karboni 

b) emërtojnë secilën prej tyre 

62 

Kimia 11 baza

TEMA: GATITJA DHE VETITË E ALKOOLEVE 

Objektivat: 


• Të përgjithësojnë vetitë fizike të alkooleve me numër të ndryshëm atomesh 

karboni 

• Të krahasojnë dhe shpjegojnë vetitë fizike të alkooleve me ato të 

hidrokarbureve me masa molare të përafërta me to 

• Të shkruajnë reaksionet që paraqesin vetitë kimike të alkooleve 

• Të njohin reaksionet e gatitjes të alkooleve 

• Të zbatojnë në praktike gatitjen e alkooleve të ndryshme 

KONCEPTET KRYESORE: lidhje hidrogjenore, veti fizike, veti kimike 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Diskutim për 

njohuritë paraprake 




Ndërtimi i 

njohurive 

Veprimtari e leximit 

të drejtuar 



shkruarit 


Përforcimi 


Parashikimi me 

terma paraprake 


të shkruarit 


Mjetet e punës: tabela, letra të bardha, shkumësa 

PARASHIKIMI: 

Diskutimi i njohurive paraprake 

Mësuesi: 

Në tabelë shkruhen formulat strukturore të disa alkooleve 

Nga nxënësit kërkoj: 

Të emërtojnë këto përbërje 

Të grupojnë alkoolet në varësi të strukturës, pozicionit të grupit –OH dhe nr. të 

grupeve -OH 

Kimia 11 baza 63


Veprimtari e leximit të drejtuar (V/L/D) 

Mësuesi: 

• Pas etapës së parashikimit kaloj në etapën e ndërtimit të njohurive me 

veprimtarinë e leximit të drejtuar 

• Ndaj klasën në tre grupe të mëdha dhe përgatis nga një pyetje për secilin grup 

Grupi i parë 

Vetitë fizike të alkooleve 

Grupi i dytë 

Vetitë kimike të alkooleve 

Grupi i tretë 

Gatitja e alkoleve 

Mësuesi: 

-Mbasi ndaj mësimin në tre paragrafë kryesore, rekomandoj nxënësit të lexojnë në 

heshtje, secili grup paragrafin përkatës për t’ju dhënë përgjigje pyetjeve të hartuara. 

-Një ose disa përfaqësues nga secili grup duke plotësuar mendimin e njeri-tjetrit japin 

përgjigje për pyetjet e parashtruara më sipër. 

Mësuesi: Cilat janë vetitë fizike të alkoleve 

Nxënësi 1: ( Përfaqësues i grupit të parë ) 

Pasi diskutuam së bashku në grup menduam të listojmë disa nga vetitë fizike të 

alkooleve 

1) Alkoolet me nr. të vogël karbonesh 1-3 treten mirë në uje 

2) Me rritjen e nr. të karboneve në varg tretshmëria e tyre ulet 

3) Alkoolet janë në gjendje agregate të ndryshme 

C 1 - C 11 janë lëngje 

C 11 e sipër janë të ngurta 

Mësuesi: 

Pyes nxënësit nëse kanë paqartësi dhe ftoj një nxënës tjetër të vazhdojë 

mendimin e shokut 

Nxënësi 2: (Përfaqësues i grupit të parë ) 

4) temperaturat e vlimit dhe të shkrirjes të alkooleve janë më të mëdha se të 

hidrokarbureve me masë të përafërt me to, p.sh. etanoli me masë molare 46g/mol vlon 

në 78 0 C , ndërsa propani me masë molare 44g/mol është gaz 

64 

Kimia 11 baza

5) alkolet shërbejnë si tretësa të përbërjeve organike 

Mësuesi: 

Pse ndodh një dukuri e tillë 

Nxënësi 2: 

Sepse molekulat e alkooleve lidhen me lidhje hidrogjenore, arsye kjo që ndikon dhe 

në tretjen e alkooleve në ujë 

Mësuesi:Si paraqiten alkoolet përsa i takon vetive kimik 

Nxënësi 3: (Përfaqësues i grupit të dytë) 

Po, mund të themi se vetitë kimike të alkooleve i dedikohen grupit –OH Alkoolet 

janë aktivë nga pikëpamja kimike dhe shfaqin disa lloj reaksionesh 

1) veprimi i alkooleve me metalet tregon aciditet 

1 

CH OH + Na → CH ONa + H 

3 3 2 

2 

Mësuesi: 

Nxënësi 3: 

Si shfaqen vetitë acide tek alkoolet 

Vetitë acide janë shumë të dobëta, kripa e formuar mund të shpërbëhet nga uji 

CH ONa + H O → CH OH + NaOH 

3 2 3 

Mësuesi: Mund të vazhdojë një nxënës tjetër 

Nxënësi 4: (Përfaqësues i grupit të dytë) 

Në lidhje me mendimin e shokut mund të themi: 

2) Meqë kanë veti acide të dobëta alkoolet nuk mund të veprojnë me bazat 

CH OH + NaOH → s ' vepron 

3 

3) Por alkoolet mund të veprojnë me acidet 

CH OH + HCl ⎯ ⎯ ⎯→ CH Cl + H O 

H 2 SO 4 

3 3 2 

Mësuesi: A japin alkoolet reaksione djegie 

Nxënësi 4: 

4) Po, alkoolet japin reaksione djegie 

3 

CH OH + O → CO + 2H O 

3 2 2 2 

2 

5) Alkoolet mund të oksidohen dhe të japin aldehide dhe ketone 

CH −CH − OH + CuO → CH − C = O + Cu + H O 

3 2 3 | 

2 

etanol 

H 

etanal 

Kimia 11 baza 65

CH −CH− CH ' + CuO → CH −C− CH + Cu + H O 

3 | 3 3 3 2 

OH 

propanol 

O 

propanon 

Mësuesi: si gatiten alkoolet 

Nxënësi 5: (Përfaqësues i grupit të tretë) 

Alkoolet mund t’i përftojmë në dy mënyra kryesore: 

M 1 Duke u nisur nga halogjen alkanet me baza alkaline 

CH3 − Cl + Na OH →CH3 

− OH + NaCl 

R − Cl + NaOH → ROH + NaCl 

M2: hidratimi i alkeneve 

H2SO4 

− = + ←⎯⎯⎯ − − 

3 2 2 3 3 

CH CH CH H O CH CH CH 

⏐ 

OH 

PËRFORCIMI: 


Parashikim me terma paraprake 

Mësuesi: 

Gjatë kësaj faze u kërkoj nxënësve të plotësojnë tabelën e mëposhtme. Pas 

plotësimit nga ana e nxënësve, tabela duhet të ketë këtë pamje 

66 

Kimia 11 baza

Vetitë fizike Vetitë kimike Gatitja 

1) Alkoolet me 

nr. të vogël 

karbonesh 1-3 

treten mirë në 

ujë 

2) Me rritjen e 

nr. të karboneve 

në varg 

tretshmëria e 

tyre ulet 

3) Alkoolet 

janë në gjendje 

agregate të 

ndryshme të 

lëngët ngurtë 

4) temperaturat 

e vlimit dhe të 

shkrirjes të 

alkooleve janë 

më të mëdha se 

të 

hidrokarbureve 

më masë të 

përafërt me to 

për shkak të 

lidhjes 

hidrogjenore 

5) alkoolet 

shërbejnë si 

tretësa të 

përbërjeve 

organike 

1) veprimi i alkooleve me metalet 

1 

CH3OH + Na → CH3ONa + H2 

2 

2) veprimi i alkooleve me bazat 

CH3OH + NaOH → s 'vepron 

3) veprimi i alkooleve me acidet 

H 2 SO 4 

CH3OH + HCl ⎯ ⎯ ⎯→ CH3Cl + H2O 

4) djegia e alkooleve 

CH3OH + 3 O2 → CO2 + 2H2O 

2 

5) oksidimi i alkoleve 

H 

3 2 3 

C | 

− − + → − = + + 

2 

CH CH OH CuO CH O Cu H O 

CH3 − CH − CH 

3' + CuO →CH3 − C− CH3 + Cu + H2O 

| 

OH 

O 

M1 Duke u nisur nga halogjen 

alkanet me baza alkaline 

R − Cl + NaOH → ROH + NaCl 

CH − Cl + Na OH →CH − OH + NaCl 

3 3 

M2: hidratimi I alkeneve 

CH − CH= CH + H O⎯ ⎯ ⎯→ CH − CH− 

CH 

H 2 SO 4 

3 2 2 3 3 

⏐ 

OH 

Mësuesi: 

Për të përfunduar mësimin ju jap nxënësve fjalët 

Alkool 

Udhëtim 

Trishtim 

24 ore 

Ju lë 5’ kohë për të krijuar një tregim të shkurtër. Paraqes më poshtë disa nga punimet 

e nxënësve 

Kimia 11 baza 67

Kristjana 

Alkooli ishte dashuruar marrëzisht pas një baze të quajtur hidroksid natriumi. Por ajo 

jetonte mjaft larg tij, gati një ditë-natë udhëtim me avion. Një ditë ai bëri gati valixhet 

dhe u nis me shpresën se ajo do ta pranonte. Kur mbërriti, mori një taksi dhe u nis për 

tek shtëpia e saj. 

Trokiti në derë dhe ajo doli. Megjithëse ai i bëri një deklaratë të fortë dashurie, ajo nuk 

e pranoi duke i thënë ‘Ti nuk je tipi im’. 

Ai i trishtuar u nis për të gjetur rrugën e tij, ndoshta në këtë rrugë do të takonte vajzën 

e ëndrrave. Dhe ai e gjeti, ajo vajzë ishte acidi klorhidrik. Ajo dhe ai u martuan dhe 

jetuan të lumtur. 

Vleresimi i nxënësve : 

Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se: 

- Sa u aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit 

- Sa dhanë mendime të sakta në lidhje me problemet e trajtuara gjatë punës në grup, 

ku vlerësoj nxënësin më aktiv të grupit 

-Sa origjinalë ishin në krijimet e tyre 

Nga përvoja : 

Teknika V.L.D është një teknikë që mund të zbatohet shpesh në shkencat ekzakte. 

Kjo teknikë stimulon të lexuarit e kuptimshëm, ndjenjën e përgjegjësisë së punës në 

grup dhe shpesh jep rezultat. 

68 

Kimia 11 baza

TEMA: FENOLET 

Objektivat: 


• Të tregojnë ç‘janë fenolet 

• Të mund të emërtojë fenolet dhe rrjedhësit e tyre 

• Me anë të reaksioneve kimike të përshkruajë gatitjen dhe vetitë kimike të 

fenoleve 

• Të argumentojë se pse fenolet kanë aciditet më të lartë se alkoolet 

KONCEPTET KRYESORE: Fenole, veti acide, reaktivitet 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Parashikimi Rendit /grupo/emërto Ndërtimi i shprehive 

studimore 

Ndërtimi i 

njohurive 

Përforcimi 

Di /dua të di /mësova 

Di /dua të di /mësova 



shkruarit 


të shkruarit 

Organizimi i 

nxënësve 




Mjetet e punës: librat, tabela të ndryshme, fleta formati 

PARASHIKIMI 

Rendit /grupo/emërto 

Mësuesi: 

Në dërrasën e zezë paraqes një grup përbërjesh (alkoole, fenole, etere) 

CH3−CH2 −CH2 

− OH CH −CH −O −CH − CH 

OH 

3 2 2 3 

OH 

 

CH3 −CH2 −CH2 − CH −CH2 

−OH 

| 

OH 

CH −CH −O −CH −CH − CH3 

3 2 2 2 

Kimia 11 baza 69

CH3 

OH −CH2 −CH2 −CH2 

− OH 

OH 

Nga nxënësit kërkoj 

• Të identifikoj grupin funksionor 

• Të përcaktojnë se çfarë grup përbërjesh janë 

• Të emërtojë secilën prej tyre 

• Të grupojnë këto përbërje sipas karakteristikave 

Ju lë nxënësve 5’ kohë të punojnë dhe marr mendimet e tyre 

Ajo që ata paraqesin është si më poshtë: 

Alkoole Fenole Etere 

CH3−CH2 −CH2 

− OH 

Propanol -1 

OH CH3 −CH2 −O −CH2 −CH2 − CH3 

OH −CH2 −CH2 −CH2 

− OH 

Eteri etil propilik 

 

Propandiol -1,3 

Etoksi propan 

CH3 −CH2 −CH2 − CH −CH2 

−OH 

fenol 

CH 

| 

3 

−CH2 −O −CH2 − CH3 

CH 

OH 

3 

Eteri di etilik 

Metil-2,pentanol 

OH 

 

CH3 

Etoksi etan 

Ciklo butanol 

Metil -2 fenol 


Di /dua të di /mësova më shumë 

Mësuesi: 

Nga përbërjet që analizuam vumë re se përveç alkooleve dhe 

etereve, ju identifikuat dhe një grup tjetër përbërjesh që janë fenolet. 

Pra, FENOLET është tema e studimit për ditën e sotme 

Le të tregojmë çfarë dimë për to 

Të gjitha mendimet e nxënësve i paraqes në kolonën DI/ 

70 

Kimia 11 baza

Di DUA TE DI MESOVA 

- Përfaqësues C 6 H 5 OH 

(FENOL) 

- Janë përbërje që kanë 

C, H, O 

- Kanë formulë 

C 6 H 5 OH + n CH 2 

- Kanë grup funksionor 

gr OH 

- Janë alkoole aromatike 

- Karbonet e ciklit kanë 

hibridizim sp 2 

- Mund të kenë një grup 

OH, 2OH 

ose tre grupe OH 

- Emërtohen si arenet 

dhe homologët 

përkatës të areneve 

Pasi plotësoj kolonën DI / emërtoj bashkë me nxënësit disa përbërje të tjera 

përfaqësues të fenolëve, të cilat paraqiten në dërrasën e zezë 

Në këtë moment, para nxënësve shtroj pyetjen: 

Çfarë doni të dini më tepër për fenolet 

Marr mendimet e tyre dhe plotësoj kolonën DUA TË DI 



(FENOL) 


C, H, O 


C 6 H 5 OH + n CH 2 


gr OH 





OH, 2OH 





- Si gatiten fenolet 

- Sa mënyra gatitjeje kanë 

- Si paraqiten fenolet nga 

ana kimike 

- A kanë ngjashmëri me 

alkoolet 

- Ku qëndron ndryshimi 

midis alkooleve dhe 

fenoleve 

- Si i zbulojmë fenolet 

në laborator 

Kimia 11 baza 71

PËRFORCIMI: 

Mësova më shumë 

Ju jap mundësinë nxënësve që të lexojnë me kujdes tekstin në 

mënyrë individuale ose në dyshe 

Orientoj nxënësit në lidhje me plotësimin e tabelës 

U theksoj nxënësve që në dhënien e përgjigjeve të bazohen në pyetjet e 

hartuara në tabelë 

Nxënës të ndryshëm prezantojnë para klasës mendimet e tyre dhe i shkruajnë 

në kolonën mësova 

Në fund tabela duhet të ketë një pamje të tillë 



(FENOL) 


C, H, O 


C 6 H 5 OH + n CH 2 


gr OH 





OH, 2OH 





- Si gatiten fenolet 

- Sa mënyra gatitjeje kanë 

- Si paraqiten fenolet nga 

ana kimike 

- A kanë ngjashmëri me 

alkoolet 

- Ku qëndron ndryshimi 

midis alkooleve dhe 

fenoleve 

- Si i zbulojmë fenolet 

në laborator 

GATITJA: 

M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet 

T ↑,P↑ 

C6H5Cl+ NaOH⎯ ⎯ ⎯→ C6H5OH+ 

NaCl 

M2 duke u nisur nga acidi benzen 

sulfonik 

C6H5SO3H+ NaOH→ C6H5OH+ 

NaHSO3 

VETI KIMIKE: 

1 

C6H5OH+ Na→ C6H5ONa+ 

H2 

2 

VETI ACIDE 

C6H5ONa+ H2CO3→ C6H5OH+ 

NaHCO3 

acid më i dobët se H 2 CO 3 

C6H5OH+ NaOH→ C6H5ONa+ 

H2O 

C6H5OH + HCl → 

C6H5OH + 3Br2 →↓ C6H2Br3OH 

Tri brom 2,4,6fenoli 

Provë test për fenolet 

Detyrë: 

Duke pasur parasysh alkolet dhe fenolet të ndërtojnë një tabelë krahasuese 

Tabela në fund duhet të ketë një pamje të tillë: 

72 

Kimia 11 baza

R-OH 

Alkoolet 

Kanë strukturë vargore 

Veprojnë me metalet 

Kanë veti acide 

Veti acide më të dobëta se uji 

Nuk veprojnë me bazat 

Veprojnë me acidet 

Nuk veprojnë me bromin 

Oksidohen deri ne aldehide dhe 

ketone 

Fenolet 

Ar-OH 

Kanë strukturë ciklike 

Veprojnë me metalet 


Veti acide më të forta se alkoolet 

por më të dobëta se acidi 

karbonik 

Veprojnë me bazat 

Nuk veprojnë me acidet 

Veprojnë me bromin 

Fenolet nuk oksidohen 


- Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se: 

- Sa u aktivizuan dhe morën pjesë në orën e mësimit 

- Sa dhanë mendime të sakta në lidhje me identifikimin dhe emërtimin e fenoleve 

- Sa të saktë ishin në shkrimin e reaksioneve të gatitjes 

- Sa janë të aftë të krahasojnë alkolet, fenolet, eteret 

Përmbledhje mbi alkoole, fenole, etere (veti fizike) 

R-OH 

(alkole) 

Kanë temperaturë të lartë vlimi 

Alkoolet me pak karbone në 

varg treten shumë mirë në ujë 

Me rritjen e nr. të karboneve 

tretshmëria e alkooleve në ujë 

ulet 


Kjo i dedikohet pranisë së lidhjes 

hidrogjenore midis alkooleve me njëratjetrën 

Sepse alkoolet me pak karbone, me ujin 

formojnë lidhje hidrogjenore, ndërsa me 

rritjen e nr. të karboneve në varg alkoolet 

bëhen të ngjashëm me hidrokarburet 

Kanë veti acide më të dobëta se fenolet dhe 

më të dobëta se vetë uji 

Kimia 11 baza 73

Ar –OH 

ose 

C6H5O 

H 

(fenole ) 

Fenolet kanë temperaturë të 

lartë vlimi, gjithashtu 

Fenolet kanë tretshmëri të mirë 

në ujë 


Kjo i dedikohet pranisë së lidhjes 

hidrogjenore midis fenoleve me njëra-tjetrën 

Tretshmëria e fenoleve në ujë është më e 

mirë se e alkooleve sepse lidhja e tyre me 

ujin është më e fortë se ajo që formojnë 

alkoolet me ujin 

Kanë, gjithashtu, veti acide më të forta se 

alkoolet, por jo më të forta se një acid i 

dobët inorganik p.sh. H 2 CO 3 

R-O-R 

R-O-R’ 

( Etere ) 

Eteret kanë temperaturë të ulët 

vlimi 

Tretshmëria e tyre në ujë është 

e krahasueshme me atë të 

alkooleve me masë molare të 

përafërt me to 

Nuk flasim për veti acide 

kanë temperaturë vlimi më të ulët sesa 

alkoolet dhe fenolet sepse s’formojnë lidhje 

hidrogjenore 

sepse formojnë lidhje hidrogjenore me ujin 

sepse kane structure të tillë, në të cilën 

mungon elementi përgjegjës, pra H 

Përfaqësues Gatitja Komente 

R−OH 

(Alkoolet) 

M1: hidratimi i alkeneve 

CH 3 −CH=CH 2 +H 2 O→CH 3 −CH−CH 3 

│ 

OH 

M2: reduktimi i aldehideve dhe ketoneve 

CH 3 −CH 2 −COH+H 2 →CH 3 −CH 2 −CH 2 −OH 

CH 3 −C−CH 3 +H 2 →CH 3 −CH−CH 3 

║ 

│ 

O 

OH 

M3 hidroliza e rrjedhësve të halogjenuar 

me baza: 

R−Cl + Na OH → R−OH +NaCl p.sh.: 

CH 3 −CH 2 Cl+Na OH→CH 3 −CH 2 OH+NaCl 

-Kujdes ! 

Zbatoni rregullën e markovinkovit 

Reaksioni ndodh në prani të : 

H 2 SO 4(c) , H 3 PO 4 , Al 2 O 3 si 

katalizator 

Është një reaksion eliminimi 

Theksohet se aldehidet japin 

alkoole 

parësore, ndërsa ketonet japin 

alkoole dytësore 

Kujdes ! Janë reaksione 

adicioni në 

Grupin karbonilik 

Katalizator shërben Pt 

Kujdes! Është reaksion 

zëvendësimi nukleoilik S N2 

74 

Kimia 11 baza

C 6 H 5 OH 

( Fenolet ) 

R -O-R 

( Eteret) 

M1duke u nisur nga acidi benzen sulfonik : 

C 6 H 5 SO 3 H+NaOH→C 6 H 5 OH+NaHSO 3 

Ac-benzen sulfonik 

fenol 

M2 nga kripërat e metaleve alkaline të acsulfonik: 

C 6 H 5 SO 3 Na+NaOH→C 6 H 5 O +Na 2 SO 3 

Benzen–sulfonat-Na 

M1 ç’hidratim i alkooleve në prani të 

acideve 

H 2 SO 4 

R H+ 

R' R O 

−O OH − ⎯⎯⎯→ − − R'HO 

+ 

p.sh. 

CH − O HOH + − C H ⎯ ⎯ ⎯→ CH O− C − H H O+ 

140 0 

3 2 5 3 2 5 2 

M2 Sinteza Williamson 

R−ONa+ 

Cl−R' 

→R−O − R' + NaCl 

Ar−O 

Na+ 

Cl −R' 

→Ar−O− R' + NaCl 

p.sh. 

C H O Na+ Cl −CH −CH → C H −O−CH −CH + NaCl 

6 5 3 6 5 3 

CH 

CH 

3 3 

2 

Janë mënyra të përdorura për 

gatitjen në industri të fenoleve 

Janë reaksione të zëvendësimit 

elektrofilik 

S E ku grupi OH i alkooleve në 

të dyja rastet zëvendëson grupin 

SO 3 H apo SO3Na të lidhur tek 

cikli i benzenit 

Kujdes ! 

Kjo mënyre është me efektive për 

gatitjen e etereve simetrike 

Ka shume rendësi faktori 

temperaturë, në temperatura 

më të mëdha se 140 (psh 180) 

do të formohej alken 

Është një reaksion zëvendësimi 

nukleofilik S N2 

Kjo mënyrë gatitje përdoret për 

prodhimin e etereve 

josimetrike 

Kimia 11 baza 75

TEMA KETONET 

Objektivat: 


• Të shkruajnë formulën molekulare të ketoneve 

• Të përshkruajnë rolin e grupit karbomilik tek ketonet 

• Të emërtojnë përfaqësues të ketoneve 

• Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të aldehideve me anë të 

reaksioneve kimike 

• Të krahasojnë aldehidet me ketonet 

KONCEPTET KRYESORE: Ketone, Grup karbonilik, adicion, jodoformë 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Parashikimi Diskutojmë së bashku Ndërtimi i shprehive 

studimore 

Ndërtimi i 

njohurive 

Përforcimi 

Ditar tri pjesësh 

Përvijimi i të 

menduarit 



shkruarit 


të shkruarit 

Organizimi i 

nxënësve 




Mjetet e Punë:s libri, tabela të gatshme, shkumës, 

PARASHIKIMI 

Diskutojmë së bashku 

Mësuesi: Fillojmë temën e re me dhënien e një detyre 

- Jepni të gjithë izomerët e mundshëm të përbërjes me formulë molekulare 

C 5 H 12 O 

- Emërtoni secilën prej tyre 

- Ju lihet kohë prej 3-4’për të punuar në dyshe 

Një nxënës në tabelë paraqet izomerët e C 5 H 12 O 

CH −CH −CH −CH − C = O Pentanal 

3 2 2 2 

| 

H 

76 

Kimia 11 baza

CH −CH − CH − C = O Metil 2 butanal 

3 2 

CH 

| | 

3 

H 

CH − CH −CH − C = O Metil 3 butanal 

3 2 

| | 

CH3 

CH 

3 

3 

H 

CH3 − C − C = O 

Dimetil 2,2 propanal 

CH 

Mësuesi: 

| 

| | 

H 

Po shkruaj në dërrasën e zezë këto përbërje 

CH −C−CH −CH −CH 

3 2 2 3 

 

O 

CH −CH −C−CH −CH 

3 2 2 3 

 

O 

CH −C− CH −CH 

3 3 

| 

O 

Mësuesi 

CH 

3 

Çfarë vini re në këto përbërje Ka ndonjë ngjashmëri me aldehidet 

Nxënësit 

Vëmë re se kanë të njëjtin numër karbonesh dhe hidrogjenesh, pra janë izomerë 

Kanë në strukturën e tyre grupin 

−C− 

(karbonilik ) 

Përfaqësojnë ketonet thotë një nxënës tjetër. 

Mësuesi: 

Pikërisht në studimin e tyre do të synojë mësimi i sotëm. 

 

O 


Ditar tri pjesësh 

Mësuesi 

Kjo teknikë synon në trajtimin e mësimit duke u mbështetur në komentet e 

nxënësve dhe sigurisht të mësuesit mbi çështje kryesore të mësimit 

Ndaj klasën në disa grupe pune 

Çdo grup do të marrë disa fletë pune të përgatitura më parë 

Çdo fletë ka një pyetje dhe kërkon komentin nga ana e nxënësit dhe e mësuesi 

Kimia 11 baza 77

Pyetja Komenti i nxënësit Komenti i mësuesit 

Struktura dhe emërtimi i 

ketoneve 


Gatitja e ketoneve 


Vetitë fizike të ketoneve 


Aktiviteti kimik i ketoneve 

Nxënësit plotësojnë kolonën komente me njohuritë e marra nga teksti 

Mendimet e nxënësve nga grupe të ndryshëm pasi diskutohen dhe përpunohen, më 

tej paraqiten në dërrasën e zezë në formë të tillë 

Një rol të rëndësishëm në përmbledhjen e materialit ka, sigurisht, mësuesi 


Struktura dhe 

R− C = O C n H 2n O 

Kujdes ! 

| 

emërtimi i ketoneve 

-.Ketonet janë izomerë me 

R' 

aldehidet 

Gjendet vargu më i gjatë -.Formula C n H 2n Oi takon 

Numërimi i vargut nga gupi 

Një aldehidi 

funksionor më afër 

Një ketoni 

Përcaktohen radikalet 

Mund të emërtohen edhe në 

Jepet emri: 

emërtimin e vjetër p.sh. 

Radikal +pozicioni +rrënja CH3 −CH2 −CH2 −C−CH3 

+on +an+al 

 

P.sh. 

O 

CH3 −CH2 −CH2 −C−CH 

Ketoni metil propilik 

3 

 

O 

O 

Pentanon -2 

O 

CH 3 

Ketoni metil fenilik 

etanofenon 

CH 3 

78 

Kimia 11 baza


Gatitja e ketoneve 

M1 duke u nisur nga alkoolet 

R−CH− R ' + CuO →R−C− R ' + Cu + H O 

| 

OH 

O 

M2 duke u nisur nga adicioni i ujit tek 

alkinet 

 

2+ 

Hg /T 

2 3 

 

R−C ≡ CH+ H O⎯⎯⎯→R− C−CH 

O 

M3 duke u nisur nga kripërat e acideve 

karboksilikë 

R−COO Ca→R−C − R+ 

CaCO 

( ) 3 

2 

 

O 

2 

Kujdes ! 

Rolin e agjentëve oksidues 

mund ta luajnë edhe 

substanca të tjera p.sh. 

KMnO 4 

K 2 Cr 2 O 7 

Cu(OH) 2 etj 

Jap shembuj …………. 

Të gjitha alkanet me më 

shumë se dy karbone me ujë 

dhe tautomerizim japin 

alkine 

Jap shembuj……….. 

Nga këto kripëra në 

përgjithësi gatiten ketone 

simetrike 


Vetitë fizike të Ketonet me masë molare të vogël Mbani Mend! 

ketoneve 

treten mirë në ujë 

Kanë temp. vlimi më të vogël se 

alkoolet me të njëjtin numër 

karbonesh 

Tek ketonet nuk kemi praninë 

e lidhjes hidrogjenore 


Aktiviteti kimik Japin reaksione adicioni 

Mbani mënd : 

i ketoneve 

R−C− R+ H2 

→R−CH−R 

- Adicioni mund të shfaqet 

 

| 

edhe me agjentë të tjerë 

O 

OH 

p.sh. HCN,NaHSO 3 ,ROH 

Japin reaksione oksidimi 

-Roli i agjentëve oksidues 

KMnO 

CH 4 

3 

−CH2 −CH2 −C−CH3 

⎯⎯⎯→ 

tek ketonet i takon vetëm 

 

KMnO 4 

O 

K 2 Cr 2 O 7 

HCOOH + CH −CH −CH −COOH 

3 2 2 

CH3 −CH2 − COOH + CH3 

− COOH 

Ketonet metilike japin reaksionin e 

haloformës 

R − C− CH + I ⎯ ⎯ ⎯→ RCOONa+ ↓ CHI 

 

O 

NaOH 

3 2 3 

-Vetëm ketonët metilikë dhe 

alkoolet metilikë mund të 

japin reaksionin e 

jodoformës 

Kimia 11 baza 79

PËRFORCIMI 

Përvijimi i të menduarit 

Për të përfituar një përvijim sa më të qartë të koncepteve, realizoj në klasë një detyrë 

bashkë me nxënësit: 

si mund të gatisni me të gjitha mënyrat e mundshme: a) metil 3 butanal 

b) metil 4 pentanon 2 

si bashkëvepron metil 3butanali O 2 , H 2 , Ag(NH 3 ) 2 OH, I 2 /OH - , HCN. 

Butnon 2 

TEMA ESTERET 

Objektivat: 


• Të tregojnë ç’janë esteret 

• Të përcaktojnë strukturën e estereve 

• Të emërtojnë estere të ndryshme 

• Të shkruajnë reaksionin e gatitjes së estereve 

• Të shkruajnë reaksionet që paraqesin vetitë kimike të estereve 

KONCEPTET KRYESORE: estere, esterifikim, hidrolizë, sapunifikim. 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Përmbledhja e 

strukturuar e 

shënimeve 

Të dëgjuarit kritik 



Ndërtimi i 

njohurive 

Veprimtari e leximit 

të drejtuar 

Nxit të lexuarit 

ndërveprues 


Përforcimi 

Harta e koncepteve 

Paraqitje grafike të 

informacionit 


80 

Kimia 11 baza

PARASHIKIMI 


Gjatë kësaj faze bëj një përmbledhje të strukturuar të 

çështjeve më të rëndësishme që do të trajtohen në temën e re. 

Paraqes tek nxënësit shumë shkurt, vetëm me anë të fjalëve, ç`janë eteret, ç’farë 

strukture kanë, me kë janë të ngjashëm në formulë molekulare, si emërtohen, cila 

është mënyra e gatitjes së tyre dhe çfarë vetish ato kanë. 

NDËRTIMI I NJOHURIVE: 

Veprimtari e leximit të drejtuar, VLD 

Pas etapës së parashikimit kaloj në etapën e ndërtimit të 

njohurive me veprimtarinë e leximit të drejtuar 

Ndaj nxënësit në tre grupe të mëdha pune 

Hartoj pyetjet për secilin grup 

grupi i parë grupi i dytë grupi i tretë 

Ç janë eteret Gatitja e estereve vetitë kimike 

Cila është formula e tyre 

molekulare 

vetitë fizike 

Emërtimi, struktura e tyre 

Mbasi kam ndarë pjesën në tre paragrafë kryesorë, kërkoj nga nxënësit të lexojnë 

me kujdes secili grup paragrafin përkatës për t’ju dhënë përgjigje pyetjeve që 

hartuam. 

Një ose më shumë përfaqësues nga secili grup japin përgjigjet për pyetjet e 

parashtruara 

Mësuesi : Ç’janë Esteret 

Nxënësi Esteret janë përbërje organike që kanë elementin C, H, O dhe janë rrjedhës të 

acideve karboksilike 

Mësuesi: Cila është formula e tyre molekulare 

Nxënësi: Esteret kanë formule molekulare të njëjtë me acidet karboksilike, pra 

CH O janë izomerë të acideve karboksilike 

n 2n 2 

Mësuesi: Cila është struktura e tyre 

Nxënësi: Esteret janë përbërje me formulë strukturore të tillë 

Kimia 11 baza 81

O 

 

R−C−O−R' 

Mësuesi: Si emërtohen 

Ku R = R’ 

Ku R ≠ R’ 

Nxënësi: Duke ndjekur të gjitha rregullat që dimë për përbërjet organike 

an 

Rrënja + en + oat + alkali 

in 

O 

3 2 

CH −CH −C−CH −CH −CH 

3 2 2 2 3 

O 

 

CH − CH = CH −C−O − CH −CH 

| 

CH 

3 3 

3 

prop +an+oat +propili 

Buten-2 oat, izopropili 

Në këtë moment shkruaj në dërrasën e zeze estere të ndryshme dhe kërkoj 

emërtimin e tyre si dhe kërkoj të shkruajnë format izomerë të estereve me formulë 

molekulare C 4 H 8 O 2 

Mësuesi: A mund të gatisim esteret 

Nxënësi: Po, në laborator esteret mund të përftohen me anë të esterifikimit 

Mësuesi: Ç’është esterifikimi 

Nxenesi: Esterifikimi është reaksioni i bashkëveprimit të acideve karboksilike me 

alkoolet për të përftuar estere si më poshtë: 

O 

O 

 

 

H2SO4 

R −C− OH + HO −R ' R −C−O −R ' p.sh. 

CH COOH HOCH CH COO CH H O 

H2SO4 

3 

− + 

3 

3 

− 

3 

+ 

2 

Meqenëse është një reaksion në ekuilibër mund të shprehim konstanten e ekuilibrit 

ester × uje 

K = = 4 

acid × alkol 

82 

Kimia 11 baza

Mësuesi: Kush mund të shkruajë reaksionet që paraqesin vetitë e estereve 

Nxënësi: Esteret japin tre reaksione karakteristike 

hidroliza në ujë (reaksioni i kundërt i esterifikimit) 

hidroliza në baza (sapunifikim) 

veprimi me hidrogjenin 

Hidroliza në ujë 

(Reaksioni i kundert i esterifikimit) 

CH −CH − COOCH + H O ⎯ ⎯→⎯CH −CH − COOH + CH OH 

H 2 SO 4 

3 2 3 2 3 2 3 

Propanoat metili ac –propanoik metanol 

Hidroliza në baza (Sapunifikim) 

CH3 −CH2 − COOCH3 + NaOH →CH3 −CH2 − COONa + CH3OH 

Propanoat metili propanoat natriumi metanol 

veprimi me hidrogjenin 

CH3 −CH2 −COO − CH3 + 2H2 →CH3 −CH2 −CH2 − OH + CH3OH 

Mësuesi: Mbasi lexuat mësimin a mund të rendisni disa veti fizike 

Nxënësi: 

o Janë lëngje pa ngjyrë 

o Kanë aromë (lulet, frutat e thata) 

o Nuk treten në ujë, por në tretësa organikë 

o Kanë temperaturë vlimi më të ulët se alkoolet apo acidet karboksilike nga 

rrjedhin (s’formojnë lidhje hidrogjenore) 

PËRFORCIMI; 


Në tabak letre të bardhë të treja grupeve ju jap 

detyrë të modelojnë një hartë koncepti mbi eteret. 

Në qendër të tabakut vendosim fjalën ester dhe rreth tij fjalët që lidhen me të. 

Kujdes! Rreth çdo fjale, shprehje apo fraze të zgjedhur në lidhje me fjalën 

kryesore, shkruajmë dhe fjale të tjera që lidhen me të. 

Kimia 11 baza 83


ESTERE 

H 2 SO 4 

RCOOH + HO − R ' ⎯ ⎯ ⎯→ RCOOR ' + H2O 

RCOOR’ 

RCOOH 

CH 

n 2nO2 

janë të ngjashëm me 

ac-karboksilike 

Gatitja 

Ester Veti fizike 

veti kimike 

+H2O 

+ NaOH 

+H2 

lëngje me ngjyrë 

s’treten në ujë 

kanë temperature të 

ulët vlimi 

kanë aromë 

Detyrë : Si mund të shndërroni propanin → propanoat izopropili 

Etinin →benzoat t-butili 


Nxënësit i vlerësoj për aftësinë e tyre: 

për të emërtuar estere të ndryshme 

për të dhënë format izomerë 

saktësinë në mënyrën e të shkruarit të reaksioneve të gatitjes 

vlerësohet aftësia që kanë për të lidhur përbërjet organike me njëra-tjetrën 

84 

Kimia 11 baza

TEMA: AMINAT 

Objektivat: 


• Të konceptojnë drejt aminat 

• Të përshkruajnë aminat parësore, dytësore, tretësore 

• Të emërtojnë aminat 

• Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë e aminave me anë të reaksioneve kimike 

Fazat e 

strukturës 

KONCEPTET KRYESORE : amina, amina parësore, amina dytësore, amina 

treësore, grupaminik, iminik. 




nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi Harta semantike Diskutimi i ideve Punë me klasën 

Ndërtimi i 

Ndërtimi i shprehive Punë me grupe 

njohurive Kubimi 

studimore 

Përforcimi Kubimi Nxitja e diskutimit Punë individuale 


Harta semantike 

Realizoj një bashkëbisedim në formë pyetje-përgjigjesh me 

nxënësit në lidhje me temën, dhe gjithçka e thënë prej tyre 

hidhet në tabelë në formën e një harte që quhet harta semantike. 

Amina parësore 

Mund të jenë aromatike 

Amina dytësore 

R-NH 2 

Rrjedhës të NH 3 

Aminat 

C,H,N 

Amina tretësore 

Mund të jenë të ngopur, 

të pangopur 

Përbërje organike 

Kimia 11 baza 85


Kubimi 

- Ndaj klasën në grupe me nga gjashtë persona secili 

- I jap ç’do grupi një kub, në gjashte faqet e të cilit shkruaj fjalët: 

• Njihe 

• Përshkruaje 

• Studioje 

• Përftoje 

• Zbatoje 

• Argumentoje 

- Orientoj nxënësit duke kërkuar që secili prej tyre t’i përgjigjet njërës prej pyetjeve të 

kubit 

- Lë nxënësit të punojnë në heshtje për një kohë rreth 10’ dhe ndërkohë kaloj pranë 

ç’do grupi për të ndihmuar dhe saktësuar mënyrën e të përgjigjurit të tyre 

-Mbas 10’ diskutoj bashkë me nxënësit në lidhje me pyetjet e hartuara në kub 

Kështu për kërkesën Njihe 

Aminat janë përbërje organike që kanë në strukturën e tyre elementët C, H, N 

Kanë strukturë R-NH 2 

Përftohen nga zëvendësimi i hidrogjeneve të NH3 me radikale të njëjtë ose të ndryshëm 

Kështu për kërkesën përshkruaje 

Përshkruajmë strukturën e aminave 

Pra, kanë strukturën R-NH 2 

C n H 2n+1 NH 2 ≈ 

Amina parësore R-NH 2 grupin aminik 

Amina dytësore R-NH-R’ grupin iminik 

Amina tretësore R− 

N−R' 

| 

grupin azo 

R" 

Kështu për kërkesën studioje 

Studiojmë mënyrën e emërtimit të aminave: 

Për emërtimin e aminave ndiqen të njëjtat rregulla: 

a) vargu më i gjatë 

b) numërimi nga është grupi aminik më afër 

86 

Kimia 11 baza

c) përcaktoj radikalet dhe pozicionin e tyre 

d) thuhet emri radikal+pozicioni+amino+pozicion+rrënja+prapashtesa 

CH −CH −CH −CH − CH −CH − NH Metil 3 amino 1 hegzan (parësore) 

3 2 2 2 2 2 

| 

CH 

3 

CH3 −CH2 −CH2 −CH2 −NH −CH2 − CH3 

N-metil amino 1 butan (dytësore) 

CH −CH −NH − CH − CH N-Etil amino 2 propan (dytësore ) 

3 2 3 

| 

CH 

3 2 3 

| 

3 

3 

CH −CH − N − CH N, N, Dimetil amino 1 etan 

CH 

Kështu për kërkesën 

përftoje 

Japin mënyrën e përfitimit të aminave 

M 1 Duke u nisur nga halogjen alkanet 

− 

+ 

NaOH 

R − Cl + NH3 →⎡ ⎣R −NH3⎤ ⎦ Cl ⎯⎯ ⎯→ R − NH2 + H2O + NaCl 

R − NH + Cl −R' ⎯ ⎯→R −NH − R' + NaCl + H O 

NaOH 

2 2 

NaOH 

R −NH − R' + Cl −R'' ⎯ ⎯→R − N − R' + NaCl + H2O 

M 2 Duke u nisur nga nitro përbërjet 

| 

R" 

C H − NO ⎯ ⎯ ⎯→ C H − NH 2H + O 

Zn+ 

HCl 

6 5 2 6 5 2 2 

CH −CH −NO ⎯ ⎯⎯→⎯CH −CH − NH + 2H O 

Zn+ 

HCl 

3 2 2 3 2 2 2 


zbatoje 

Nxënësit duke u nisur nga mënyrat e gatitjes zbatojnë praktikisht mënyrat e 

mësipërme në gatitjen e aminave të ndryshme p.sh. CH 3 -NH 2 


Aminat kanë veti bazike. 

argumentoje 

CH 3 -CH 2 -NH-CH 3 

(CH 3 ) 3 N 

Këtë e argumentojnë duke u bazuar në vetitë kimike 

R − NH + H O →R − NH + OH prania e joneve OH - tregon bazicitet 

+ − 

2 2 3 

R − NH2 + HCl →R − NH3Cl 

kripë e amoniumit 

Kimia 11 baza 87


Reflekto /reflekto/reflekto 

Mësuesi: 

Synoj në përfshirjen e nxënësve në veprimtari të ndryshme me qëllim për të 

fiksuar sqaruar dhe reflektuar më tej mbi njohuritë e marra 

Si më të rëndësishme konsideroj zbatimet praktike 

o Emërtoni përbërjet 

o Paraqisni format izomere 

o Plotësoni reaksionet 

TEMA: VETITË E LYRAVE 

Objektivat: 


• Të listojnë disa nga vetitë më të rëndësishme të lyrave 

• Të argumentojnë vetitë kimike të lyrave me anë të reaksioneve kimike 

• Të shkruajnë reaksionin e sapunifikimit të lyrave 

KONCEPTET KRYESORE: acide lyrore, estere,sapunifikim 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Alfabeti i 




Ndërtimi i 

njohurive 

Lexim përmbledhje 

në dyshe 


Studimore 


Përforcimi 

Shkrimi i shpejtë 

/empatia 




Alfabeti i njëpasnjëshëm 

I jepet secilit nxënës një kopje e alfabetit të njëpasnjëshëm 

e paplotësuar 

88 

Kimia 11 baza

Kërkoj nga nxënësit që të shkruajnë një term, një fjalë, një veti në mënyre 

rastësore sipas shkronjave të alfabetit 

Pasi secili plotëson, e këmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim 

përsëritet disa herë zinxhir për rreth 5 

A 

B 

P 

O 

D 

DH 

Acide lyrorë 

Ackarboksilik 

Adicion 

Bashkëveprim 

Ac butanoik 

brom 

Palmitik Organike 

Ac oleik 

E 

Estere 

R 

radikal 

F 

Gj 

Gjendje 

H 

Hidrolizë 

J 

Jopolare 

Esterifikim 

Eliminim 

agregate Hidrogjenizim 

Hidrofob 

hidrofil 

L 

K 

P 

M 

T 

Q 

Lyrna 

Lidhje 

njëfishe 

Lidhje dyfishe 

Lidhje 

trefishe 

katalizator 

Kozmetikë 

Parfume 

Pangopur 

Përbëra 

Miristik 

margarinë 

Trigliceride 

Thjeshta 

S 

Z 

V 

N 

M 

Y 

Ac Stearik 

Sapune 

Sapunifikim 

Stearinë 

Veti 

kimike 

Veti fizike 

Vajra të 

ndryshme 

Ngopur 

ngurtësim 

Në fund të kësaj faze nxënës të ndryshëm listojnë fjalë të ndryshme dhe mund 

të interpretojnë secilën nga këto fjalë. 


Lexim përmbledhje në dyshe 

Mësuesi: 

Mësimi ndahet në paragrafë dhe nxënësit lexojnë dhe përmbledhin në dyshe, 

ku njëri bën pyetjen tjetri përmbledh me fjalët e veta 

Për secilin paragraf synoj të aktivizoj disa dyshe 

Kimia 11 baza 89

PARAGRAFI I PARË Dyshja e parë 

Nx.1: Cilat janë disa nga vetitë fizike të lyrave 

Nx.2: -Veti fizike të lyrave janë: 

a) janë të patretshme në ujë 

b) kanë dendësi më të vogël se uji 

c) janë pa erë, pa shije, dhe me kalimin e kohës mund të marrin erë 

d) kanë temperaturë të larta vlimi të shoqëruara nga një erë karakteristike 

(akroleina) 

Nx.3: Pse janë të patretshme në ujë 

Nx.4: - Sepse janë molekula jopolare dhe ne dimë që substancat polare treten mirë në 

tretësa polarë dhe substancat jopolare treten në tretësa jopolarë 

- Kanë edhe radikale me veti hidrofobe 

Mësuesi: 

Vazhdojmë me paragrafin e dytë 

Nx 5: Si paraqiten lyrnat nga ana kimike 

Nx 6: -Lyrat janë aktive, ato mund të japin: 

1) Reaksione adicioni 

2) Të ç’ngjyrosin tretësirën e bromit 

3) Japin reaksionin e sapunifikimit 

Nx 7: Shkruan në dërrasë reaksionet karakteristike për lyrat 

Nxënës të tjerë nga dyshet e tjera ndjekin me vëmendje dhe ndërhyjnë kur të 

jetë e nevojshme për plotësimin e reaksioneve kimike 

1) Japin reaksione adicioni në bashkëveprim me hidrogjenin 

( ) ( ) ( ) ( ) 

CH − CH − CH= CH− CH − COOH+ H →CH − CH −CH −CH − CH −COOH 

3 2 7 2 7 2 3 2 7 2 2 2 7 

Ac. oleic -një lidhje dyfish 

ac. stearik -ngopur 

Gjendje të ngurtë 

- ngurtë 

Hidrogjenizimi i ac. lyrorë të pangopur shërben për prodhimin e margarinës 

2) Ç’ngjyrosin tretësirën e bromit 

( ) ( ) ( ) ( ) 

CH3− CH2 − CH= CH− CH 

7 2 

− COOH+ Br 

7 2→CH3− CH2 −CH−CH− CH 

7 2 

−COOH 

7 

| | 

Br Br 

Mund të hetohen edhe me tretësirë të KMnO4 

3) Japin reaksionin e sapunifikimit 

90 

Kimia 11 baza

CH −OOC −C H 

| 

2 15 31 

CH −OOC −C H 

| 

2 15 31 

CH 

| 

2 

− OH 

+ 3NaOH → CH2 

− OH 

| 

+ 3C15H31COONa 

CH2 −OOC − C15H31 

CH2 

− OH 

Trigliceridi i ac. palmitik glicerinë sapun palmitat natriumi 

Mund të paraqitet edhe më thjeshtë 

C15H31COOH + NaOH → C15H31COONa + H2O 

Ac palmitik palmitat natriumi 

C17H35COOH + KOH → C17H35COOK + H2O 

Ac. sterik 

stearat natriumi 


Shkrimi i shpejtë / Empatia 

Mësuesi: 

Ju jap mundësinë nxënësve të vënë veten në rolin e lyrave dhe të flasin për to 

Orientoj nxënësit që fjalitë duhet të fillojnë me ‘unë jam ac. 

palmitik…………….. 

Lejoj nxënësit të shkruajnë për rreth 4’ 

Kujdes! Shkrimi fillon me komandën e mësuesit dhe ndërpritet me komandë 

gjithashtu 

Në fund dëgjoj disa prej shkrimeve 

Vlerësoj kujtesën, saktësinë, mprehtësinë, origjinalitetin në krijimet e tyre 

Nga përvoja 

Empatia është një teknikë që gjen zbatim në lëndët e shkencave dhe është 

mjaft efikase, përdoret shumë mirë në fazën e përforcimit të njohurive 

Kimia 11 baza 91

TEMA: AMINOACIDET 

Objektivat: 

Në fund të orës së mësimit nxënësit do jenë të aftë të: 

• Të identifikojnë grupet funksionorë të aminoacideve 

• Të përshkruajnë gatitjen e aminoacideve dhe vetitë e tyre 

• Të përshkruajnë formimin e peptideve dhe proteinave duke specifikuar lidhjen 

peptidike 

KONCEPTET KRYESORE: Aminoacide, grup aminik, grup karboksilik, 

lidhje peptidike 

Fazat e 

strukturës 




nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi Brain storming Diskutimi i ideve Punë me klasën 

Ndërtimi i 

njohurive 

Kubimi 


studimore 


Përforcimi 

Përvijimi i 

koncepteve 



Përbërje organike 

Baza e jetës 

Kanë grupin NH 2 dhe COOH 

Aminoacidet 

Mund të jenë të 

ngopur, të pangopur 

C, H, N, O 

Baza e jetës 

bashkohen dhe japin 

proteina 


Kubimi 

- Ndaj klasën në grupe me nga gjashtë persona secili 

- I jap ç’do grupi një kub, në gjashte faqet e të cilit shkruaj fjalët: 

92 

Kimia 11 baza

• përshkruaje 

• klasifikoje 

• Përftoje 

• Analizoje 

• Zbatoje 

• Argumentoje 

-Kërkoj që secili prej tyre t’i përgjigjet njërës prej pyetjeve të faqeve të kubit. 

-Lë nxënësit të punojnë në heshtje për një kohë rreth 10’ dhe ndërkohë kaloj pranë 

ç’do grupi për të ndihmuar dhe saktësuar mënyrën e të përgjigjurit të tyre. 

-Mbas 10’ diskutoj bashkë me nxënësit në lidhje me pyetjet e hartuara në kub. 

Kështu për kërkesën PËRSHKRUAJE 

- përshkruajnë aminoacidet 

Aminoacidet janë përbërje organike që kanë elementët C, H, O, N 

- Kanë strukturë të tillë: 

R− 

CH −COOH 

| 

NH 

- Kanë formulë molekulare C n H 2n+1 O 2 N 

- Janë të rëndësishme për organizmin, bazë për proteinat 

- Njihen deri sot 22 aminoacide 

- Janë sub. të ngurta 

- Treten mirë në ujë 

- Kanë temperaturë të lartë vlimi 

2 

Kështu për kërkesën KLASIFIKOJE 

Klasifikojnë aminoacidet 

Në strukturën e tyre ka dy grupe funksionore: 

Grupi aminik NH 2 (jep veti bazike ) 

Grupi karboksilik COOH (jep veti acide ) 

Në varësi të nr. të grupeve funksionore mund ti grupojmë: 

a) monoamina –monokarboksilike :kanë 1gr NH 2 dhe 1gr COOH 

pH =7 

Kimia 11 baza 93

) diamina – monokarboksilike: kanë 2gr NH 2 dhe 1gr COOH. 

pH< 7 

b) monoamina –dikarboksilike :kanë 1gr NH2 dhe 2gr COOH 

pH>7 

Kështu për kërkesën PËRFTOJE 

Japin mënyrën e përfitimit të aminoacideve 

Gatitja e aminoacideve kalon në dy stade: 

Stadi I CH3 −CH2 −CH2 − COOH + Cl2 →CH3 −CH2 

−CH− COOH + HCl 

| 

Cl 

ac. butanoik 

ac. klor 2 butanoik 

St2 

3 

− 

2 

− − + 

3 

→ 

3 

− 

2 

− − + 

2 

CH CH CH COOH NH CH CH CH COOH H 0 

| | 

Cl 

NH 

ac. klor 2 butanoik ac. amino 2 butanoik 

3 

Kështu për kërkesën ZBATOJE 

Zbatojnë mënyrën e emërtimit të aminoacideve 

Për emërtimin e aminoacideve ndiqen të njëjtat rregulla 

a) vargu më i gjatë 

b) numërimi nga është grupi aminik dhe karboksilik më afër 

c) përcaktoj radikalet dhe pozicionin e tyre 

d) thuhet emri ac.+ radikal+pozicioni+amino+pozicion+rrënja+oik 

CH3 −CH2 − CH −CH2 

− CH −COOH 

Metil 3 amino 1 hegzan (parësore) 

| | 

CH NH 

3 2 

Ac. metil 4 amino 2 hagzanoik 

Kështu për kërkesën ANALIZOJE 

Analizojnë vetitë e aminaoacideve 

Për shkak të strukturës së tyre aminoacidet mund të shfaqin: 

Veti amfoter kur kanë 1NH2 dhe 1COOH 

Veti acide kur kanë 1NH2 dhe 2COOH 

Veti bazike kur kanë 2NH2 dhe 1 COOH 

P.sh. 

94 

Kimia 11 baza

VETI AMFOTERE 

+ 

H3N −CH−COOH ← HCl + H2N −CH− COOH + NaOH →NH2 − CHCOONa + H2O 

| | | 

R R R 

VETI ACIDE 

COOH −CH − CH − COOH + H O →COOH −CH − CH − COO + H O 

| | 

NH 

NH 

VETI BAZIKE 

− + 

2 2 2 3 

2 2 

Kështu për kërkesën ARGUMENTOJE 

Argumentojnë pse aminoacidet quhen ndryshe ‘baza e jetës’ 

Ato bashkohen dhe formojnë proteinat 

Lidhja midis tyre realizohet me anë të lidhjes peptidike 

NH2−CH− COOH + H2N −CH−COOH →NH2−CH− CO −NH −CH−COOH 

| | | | 

R R' R R' 

Lidhja peptidike 

Reaksioni i mësipërm tregon formimin e një dipeptidi (dy aminoacide) 

Tripeptid (tre aminoacide) 

polipeptid (shumë aminoacide) 


përvijimi i të menduarit 

Mësuesi: 

Për të përfituar një përvijim sa më të qartë të koncepteve realizoj në klasë 

veprimtari praktike të ndryshme 

Synoj në gjithë përfshirjen e nxënësve në këto veprimtari me qëllim për të 

fiksuar, sqaruar dhe reflektuar më tej mbi njohuritë e marra 

Si më të rëndësishme konsideroj zbatimet praktike 

Emërtoni aminoacide të ndryshëm 

Si mund të gatisim 

Çfarë vetish shfaqin aminoacidet e mëposhtme 

Kimia 11 baza 95

TEMA: VEPRIMTARI PRAKTIKE. PËRGATITJA E ASPIRINËS DHE 

SAPUNIT 

Objektivat: 


• Të aftësohen në përgatitjen dhe përdorimin e mjeteve laboratorike 

• Të emërtojnë formulat kimike që duhen për reaksionin e gatitjes së aspirinës 

dhe sapunit 

• Të shkruajnë reaksionin e gatitjes së aspirinës 

• Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit gatitjen e aspirinës 

KONCEPTET KRYESORE: acide karboksilike, anhidride, acide lyrorë, 

sapunifikim, sapune 


Fazat e 

strukturës 



nxënësve 

Organizimi i 

nxënësve 

Parashikimi 

Marrëdhëniet pyetje 

përgjigje 



Ndërtimi i 

njohurive 


në grup 


Studimore 


Përforcimi 


strukturuar 



MJETET E PUNËS: llambë me alkool, thermometer, acidsulfurik i përqendruar, 

acid salicilik, aparat filtrimi, poç me fund të sheshtë, anhidrid etanoik,vaj vegjetal, 

tretësirë e hidroksidit të natriumit e përqendruar, kupshore porcelani. 


Marrëdhëniet pyetje-përgjigje 

Mësuesi: 

Cila është tema që do zhvillojmë sot 

Nxënësi: 

Gatitja e aspirinës 

Mësuesi: 

Do të dëshiroja që në formë diskutimi të hartoni pyetje për njëri-tjetrin në lidhje me 

këtë temë. 

96 

Kimia 11 baza

Në dyshe keni 3’ kohë të hartoni këto pyetje. 

Pas 3 ’ nxënësit fillojnë të hartojnë ndaj njëri-tjetrit pyetjet e përgatitura nga ata 

vetë. 

Disa nga pyetjet e hartuara prej tyre janë: 

Cilat janë mjetet e duhura për këtë punë laboratori 

Cilat janë substancat kimike që do na duhen 

A i dini formulat strukturore të tyre 

Mund të shkruajmë në tabelë këto formula 

Si do ta zhvillojmë punën e laboratorit 

Mësuesi: 

Dëgjuam me vëmendje diskutimet tuaja dhe morëm informacionet e duhura, mund të 

kalojmë në ndërtimin e njohurive. 


Role të specializuara në grup 

Klasa ndahet ne gjashtë grupe me 5 nxënës 

Çdo grup realizon një ndarje të detyrave brenda në grup 

Nx. 1: laboranti →përgatit aparatin për kryerjen e eksperimentit 

Nx. 2: kimisti →përgatit substancat kimike në sasinë dhe në përqendrimin e duhur 

Nx. 3: zbatuesi →ai që zhvillon praktikisht eksperimentin 

Nx. 4: vëzhguesi →vëzhgon, regjistron dhe mban shënim gjithçka nga zhvillimi i 

eksperimentit 

Nx. 5: raportuesi →raporton mbi mënyrën se si u zhvillua puna brenda grupit 

Mësuesi: 

Secili grup vepron në mënyrë të pavarur. 

Nga secili grup eksperimentet mund të zhvillohen disa herë për të marrë rezultat sa më 

të saktë. 



Synoj të dëgjoj me kujdes të gjithë raportuesit e grupeve 

përkatëse 

Bashkë më nxënësit realizojmë përmbledhjen e mëposhtme: 

Kimia 11 baza 97

98 

H 1 / 

laboranti 

H 2 / kimisti 

H 3 / zbatuesi 

H 4 / 

vëzhguesi 

H 5 / 

raportuesi 

Përgatit me kujdes mjetet kryesore për zhvillimin e eksperimentit: 

• llambë me alkool 

• poç me fund të sheshtë 

• aparat filtrimi 

• termometër 

• kupshore porcelani 

Përgatit substancat kimike: 

• acid sulfurik 

• anhidridi etanoik 

• acidi salicilik 

• ujë 

• vaj vegjetal (ac. lyror ) 

• tretësirë e NaOH 

Eksperimenti 1 “gatitja e aspirinës” 

Në një gotë kimike me nxënësi 150 ml hedhim: 

5 gr. acid salicilik +10 ml anhidrid etanoik +2 ml acid sulfurik 

Realizojmë përzierjen e substancave me shumë kujdes 

Temperaturën e mbajmë konstante 80°C 

Pasi përbërësit të jenë tretur temperatura ruhet 70°C gjatë 15’ 

Shtojmë 50 ml ujë në mënyrë që të shfaqen kristalet e para 

të aspirinës 

Filtrohet përzierja dhe merret filtrati i aspirinës 

Eksperimenti 2 “gatitja e sapunit" 

Në një kupshore porcelani shtojmë: 

15 gr. vaj vegjetal +60 ml NaOH 

Realizojmë përzierjen e substancave me shumë kujdes 

Nxehet përzierja në flakën e llambës me alkool 

Shtojmë herë pas here ujë për të zëvendësuar ujin që avullon 

Pas 20-25’ minutash heqim kupshoren nga flaka e llambës 

Kur ftohet përzierja vihet re sapuni në formë qulli 

Vëzhgon, regjistron dhe mban shënim gjithçka nga zhvillimi i 

eksperimentit. 

Duke patur parasysh që eksperimenti mund të zhvillohet disa herë 

për të arritur rezultatin e duhur, është e rëndësishme që të vëzhgohet 

dhe të regjistrohet gjithçka me kujdes 

Raporton mbi mënyrën e menaxhimit të të gjithë eksperimentit 

Vlerëson anëtarët e grupit 

Vlerëson saktësinë në përgatitjen e substancave dhe zhvillimit të 

eksperimentit 

Kimia 11 baza

Argumenton përfitimin e aspirinës me anë të reaksionit kimik: 

Argumenton përfitimin e sapunit dhe të aspirinës me anë të 

reaksioneve kimike: 

Eksp. /1+2 Gatitja e sapunit dhe aspirinës 

Sapuni 

CH2 −OOC −C15H31 

CH2 

− OH 

| 

| 

CH2 −OOC −C15H31 

+ 3NaOH → CH 2 

− OH + 3C15H31COONa 

| 

| 

CH2 −OOC − C15H31 

CH2 

− OH 

Triglicerid i ac. palmitik 

palmitat natriumi 

Aspirina 

REAKSIONI “gatitja e aspirinës” 


Sa u aktivizuan dhe morën pjese në orën e mësimit. 

Sa dhanë mendime të sakta dhe të pjekura gjatë punës në grup. 

Sa janë të aftë të sjellin në kujtese mësimet e kaluara. 

Sa të shkathët janë në zhvillimin e eksperimentit 

Kimia 11 baza 99

TEMA: REAKSIONET E ADICIONIT 

Objektivat: 


• Të citojnë reaksionit e adicionit 

• Të listojnë të gjitha llojet e përbërjeve organikë qe karakterizohen nga 

reaksionet e adicionit 

• Të japin shembuj specifikë në lidhje me këto reaksione 

KONCEPTET KRYESORE reaksion adicioni, alkene, alkine, arene, lidhje 

shumëfishe, aldehide ketone 

Fazat e 

strukturës 

Parashikimi 



strukturuar 



nxënësve 


Organizimi i 

nxënësve 


Ndërtimi i 

Punë në grupe/role të 

Ndërtimi i shprehive Punë me grupe 

njohurive specializuara studimore 

Përforcimi Kubimi Nxitja e diskutimit Punë individuale 



Mësuesi: 

U prezantoj nxënësve temën e mësimit ‘REAKSIONET 

E ADICIONIT’. 

Theksoj faktin se është një temë që mbështetet plotësisht në njohuritë e marra 

në mësimet e kaluara. 

Synoj në idenë se do të jenë ata aktorët kryesorë në këtë temë mësimi. 


Punë në grupe /role të specializuara 

Mësuesi: 

Shtroj para nxënësve pyetjen: 

Ç’janë reaksionet e edicionit 

Nx.: -Janë reaksione shtimi 

100 

Kimia 11 baza

Ku i kemi hasur reaksionet e edicionit 

Nx.: Mund të përmendim: 

Alkenet 

Alkinet 

Arenet 

Aldehidet dhe ketonet 

Mësuesi: Ç`farë kanë të përbashkët këto përbërje 

Nx.: Të gjitha këto përbërje në strukturën e tyre kanë lidhje shumëfishe, e cila prishet 

gjatë ndodhjes së reaksionit. 

Pra, lidhja shumëfishe është karakteristike për reaksionet e edicionit. 

Mësuesi: 

Le të studiojmë të gjitha përbërjet që japin reaksione edicioni. 

- Numërohen nxënësit në mënyrë rastësore duke i mbiquajtur alkene, alkine, arene, 

aldehide, ketone. 

- Grupohen sipas emrave përkatës dhe krijohen në këtë mënyrë: 

-grupi i alkeneve 

-grupi i alkineve 

-grupi i areneve 

-grupi i aldehideve dhe ketoneve 

-Ju lihet 10-15’ kohë të lexojnë tekstin dhe të rikujtojnë mësimet e kaluara. 

-Mbas 15 ‘përfaqësues të secilit grup do të listojnë reaksionet përkatëse. 

GRUPI I ALKENEVE 

Alkenet adicionojnë H 2 CH2 = CH2 + H2 →CH3 − CH3 

X 2 CH2 = CH2 + Cl2 →CH2Cl − CHlCl 

HX CH2 = CH2 + HCl →CH3 − CH2Cl 

H2SO4 

H 2 O CH = CH + H O ⎯⎯ ⎯→ CH − CH − OH 

2 2 2 3 2 

GRUPI I ALKINEVE 

Alkinet adicionojnë H 2 CH ≡ CH + H2→ CH2= CH2+ H2→CH3− 

CH3 

X 2 CH ≡CH→ CHCl= CHCl+ Cl2→CHCl2− 

CHCl2 

HX CH ≡ CH + HCl→ CH2= CHCl+ HCl→CH 3− 

CHCl2 

H 2 O 

2+ 

Hg /T 

2 3 

CH ≡ CH + H O⎯⎯ ⎯→CH − C = O 

| 

H 

Kimia 11 baza 101

GRUPI I ARENEVE 

Arenet adicionojnë: 

+ 3H 2 

C 6 H 12 

+ 3Cl 2 

C 6 H 6 Cl 6 

GRUPI I ALDEHIDEVE DHE KETONEVE 

Aldehidet dhe ketonet adicionojnë hidrogjen dhe reduktohen në alkoole parësorë dhe 

dytësorë. 

R − C = O + H2 →R −CH2 

−OH 

| 

H 

R−C− R' + H →R−CH−R' 

 

O 

2 

| 

OH 


PËRVIJIMI I KONCEPTEVE 

Mësuesi: 

Për të përvijuar sa më qartë konceptet e marra realizoj në klasë një detyrë praktike ku 

synoj që praktikisht nxënësit të shkruajnë dhe të evidentojnë reaksione të ndryshme 

adicioni apo zëvendësimi. 

Detyra: 

Plotësoni reaksionet e mëposhtme dhe tregoni çfarë tipi janë ato. 

CH3− CH = CH2 +→CH3−CHCl − CH3 

CH3− CH = CH 

2 

+→ 

CH 

+→ CH Cl + 

4 3 

……………………………. 


Nxënësit i vlerësoj për aftësinë e tyre për të identifikuar reaksionet e adicionit 


Saktësinë në shkrimin e reaksioneve kimikë 

Aftësia për të lidhura me njëra-tjetrën përbërjet e ndryshme 

102 

Kimia 11 baza


ISBN: 978-9928-08-057-8 

9 789928 080578 


Libër 


mësuesi 


Kimia 

11 

260 



Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të 

gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni 

dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit 


Për më shumë informacion mund të na shkruani 

në adresën e emailit: botime@mediaprint.al 

ose të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin 

e telefonit: 04 2251 614. 


Çmimi 300 lekë 

ISBN: 978-9928-08-070-7 

9 789928 080707

KIMIA - Media Print

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?