czerwiec 2012 r. - Rzecznik Praw Obywatelskich

także w kontekście prowadzonej aktualnie szerokiej debaty na temat prawa
autorskiego w Polsce.
5. Ministra Spraw Wewnętrznych oraz Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców
(RPO-695531-V/12) z dnia 4 kwietnia 2012 r. - w sprawie praktyki umieszczania
dzieci i małoletnich oraz ich opiekunów w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców.
Ze skarg kierowanych do Biura RPO wynika, że umieszczanie w ośrodkach
strzeżonych dla cudzoziemców rodzin wraz z dziećmi jest częstą praktyką. W
placówkach takich umieszczani są także, choć rzadziej, małoletni przebywający w
Polsce bez opieki. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach dopuszcza,
choć nie expressis verbis, stosowanie środka zabezpieczającego w postaci
umieszczenia w ośrodku strzeżonym wobec małoletnich zatrzymanych w związku z
nielegalnym pobytem w Polsce. Detencji podlegać mogą przy tym zarówno małoletni
znajdujący się pod opieką osób dorosłych, jak i małoletni pozbawieni takiej opieki.
Jedyną przewidzianą w ustawie alternatywą, i to dotyczącą wyłącznie małoletnich
pozbawionych opieki, jest możliwość skierowania do placówki
opiekuńczo-wychowawczej. Obecnie nic nie wskazuje na to, że projektowana
nowelizacja ustawy o cudzoziemcach wpłynie na zmianę tej praktyki. Tymczasem nie
budzi wątpliwości, że pobyt w ośrodku strzeżonym może być dla dzieci i małoletnich
przeżyciem traumatycznym i wpływać negatywnie na ich rozwój psychofizyczny.
Może także ograniczać wynikające z art. 70 ust. 1 Konstytucji RP prawo małoletnich
do nauki. W ocenie Rzecznika konieczne jest wprowadzenie bezwzględnego zakazu
stosowania detencji wobec małoletnich cudzoziemców a także wobec osób
sprawujących nad nimi opiekę. Jako alternatywę rozważyć przy tym można
wprowadzenie innych środków zapobiegawczych, niewiążących się z pozbawieniem
wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o rozważenie możliwości
podjęcia odpowiedniej inicjatywy legislacyjnej, zmierzającej do wprowadzenia zakazu
umieszczania dzieci i małoletnich oraz ich opiekunów w ośrodkach strzeżonych dla
cudzoziemców.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (11.05.2012 r.)
wyjaśnił, że zastosowanie przez sąd środka zabezpieczającego, jakim jest
umieszczenie cudzoziemca w ośrodku strzeżonym, jest działaniem wyjątkowym i
ostatecznym, wynikającym z przekonania, że w warunkach swobodnego
przemieszczania się cudzoziemca na terytorium Polski nie będzie możliwe sprawne
przeprowadzenie postępowania w sprawie wydalenia. W obowiązującym stanie
prawnym zakaz umieszczania cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych dotyczy
jedynie tych małoletnich pozostających bez opieki, którzy ubiegają się o nadanie
statusu uchodźcy. Pobyt w ośrodkach strzeżonych zarówno małoletnich, jak i osób pod
opieką których pozostają, trwa - co do zasady - przez okres niezbędny do
zorganizowania powrotu. Wprowadzenie całkowitego zakazu umieszczania
małoletnich oraz ich opiekunów w ośrodkach strzeżonych mogłoby natomiast
spowodować nasilenie negatywnego zjawiska posługiwania się dziećmi dla celów
migracyjnych i wykorzystywania ich jako zabezpieczenia przed umieszczeniem w
24