nizam

Bu dünya altı cəhəti (önü, arxası, sağı, solu, üstü, altı) və dörd kökü,
dörd ünsürü (su, od, torpaq, hava) olan bir dar ağacıdır ki, çoxlarını çarmıxa
çəkmişdir. Buraya çoxları gəlib-getmişdir.
93
Əlində tərəzi mahir söz ölçən,
Saxta əşrəfini saldı rövnəqdən.
Burada Nizami özünü mahir söz ustası, əsərini də sözün dəyərini, saxta,
ya saf olduğunu təyin edən tərəzi, əyar adlandırır.
94
Hər hərfin üstünə barmaq bassam mən,
Tapılmaz üstündə qələm işlədən.
Yəni mən başqalarının əsərinə toxunmaq istəmirəm: nöqsan axtarmağa
başlasam, tənqidimin qabağında heç kəs dura bilməz,
95
Elə bir dabbaqlıq etdim bu gönə,
Mətanət göstərsin hər ağır günə.
Yəni mən özümə elə tərbiyə vermişəm ki, mənə əziyyət etsələr də,
başqasını incitməyə qalxışmaram.
96
O yaşıl sərv ilə Rumun torpağı
Reyhantək bəzəndi, şənləndi bağı.
Yəni gənc İskəndərlə bütün Rum ölkəsi xoşbəxt oldu və onunla fəxr
etməyə başladı
97
Gəldi qurd ağzından sübhün nəfəsi,
Keşikçi itinin kəsildi səsi.
Qurd ağzı - yalançı səhər, dan yeri deməkdir; yəni sübh açılmağa
başlayanda, qarovulçunun itinin səsi kəsiləndə, itlər yatanda.
98
Coşdu toppuz, yağdı mancanaq daşı,
Əyildi öküzün, balığın başı.
Yəni elə şiddətli müharibə oldu ki, enən gürzlərin qüvvətindan yerin
altında öküzün və balığın (gav-mahinin) başı əyildi.
99
Ləli yer öküzü udduğu zaman,
Pusqudan sıçradı qapqara aslan.
Dini rəvayətə görə, yer gav-mahinin, o da suyun üzərində durur. Günəş də
gedib haman suda batır. Yəni gövhərə bənzəyən günəşi gav-mahi uddu,
nəticədə qaranlıq çökdü.
100
Mənimlə bu qorxu bilməyən pələng,
Olmasın Rum, zənci kimi iki rəng.
Yəni bu pələng qorxusuz və iki rəngli olan dünya mənimlə ikiüzlülük
etməsin, mənə qalib gəlməsin. Rum - ağ rəngə, gündüzə, zənci - qara rəngə,
gecəyə işarədir.
101
Aldadan yol oldu bu uzaq yollar,
Yeddinci fələkdə ancaq işıq var.
407