nizam

Yəni dünyanın çox uzun olan yolu azdırıcıdır və qurtuluş işığı çox uzaqda
görünür.
102
Çin şahı atına qoyarkən yəhər
Zəncinin nalına od vurdu göylər.
Yəni səhər açılmağa başlayanda gecə atını sürətlə sürüb getdi.
103
Günəşi pusqudan fələk sıçratdı,
Ulduzlar üzüyü əlindən atdı.
Yəni Günəş çıxarkən ulduzlar söndü.
104
Dəvənin zəngindən, fil güzgüsündən
Sədəf şəvə doğdu inci doğurkən.
Şərq mifologiyasına görə, yağış dənizə ildırımsız yağanda sədəflər dürrə,
ildırımla yağanda isə şəvəyə hamilə qalır. Beytin mənası: müharibədə
dəvələrin boynundan asılan zənglərin ildırım kimi səsindən, fillərin üstündə
olan güzgülərin şimşək kimi parıltısından dəniz sədəfləri dürr əvəzinə şəvəyə
hamilə qalırlar.
105
Maral buynuzuna göndər zeh çəkər,
Qarışqa başını dırnağa tikər.
Maral buynuzundan qayrılmış yay və yabanı eşşək gönündən hazırlanmış
kirişlə elə düzgün ox atıla bilər ki, qarışqanın başını ayağına tikər.
106
Göylərin Harunu keşik çəkərək,
Belinə asmışdı saysız qızıl zəng.
Göy Harunu və ya hindusu - gecə qarovulçusu Zühəl ulduzudur ki,
yeddinci fələkdə olur. Dinlər tarixinə görə, yəhudilərin peyğəmbəri Musa,
qardaşı Haruna qarovulçuluq vəzifəsini tapşırmışdı. Harun qurşağının və
paltarının dövrəsinə qızıl zınqırovlar asmışdı. Qarovulçu mənasında işlənən
Harun sözü buradan alınmışdır.
107
Ordunun çəkisi elədikcə meyl,
Bu gözdən o gözə axıdırdı sel.
Nizami burada bir-birinə qarşı duran iki ordunu gözləri poladdan
hazırlanmış bir tərəzinin bir-birini dartan iki gözünə bənzədir. Beytin mənası:
poladdan silahlar daşıyan iki quüvvətli ordu iki tərəzi başı kimi bir-biri ilə
vuruşurdu. Bu gözdən o gözə qan sel kimi axırdı.
108
Zəncinin qəlbinə çökmüşdü qorxu:
"Biz ipək sanırdıq, cod palazmış bu.,.".
Yəni biz əvvəl zənn edirdik ki, İskəndər yumşaq və ədalətlidir. İndi
görürük ki, o, çox zalım və adamyeyəndir.
109
Hər filin belinə taxt qoyulmuş ac,
Üstündə bir zənci, başında bir tac.
Yəni fillər üstündə ağ şirmayı yəhərlərdə zəncilər oturmuşdular. Onların
başlarında qıvrım saçları müşkdən taca bənzəyirdi.
408