GT 10

Иновативноста како движечка сила на цивилизацијата
доведе до надмоќта на човекот над
природата, од која сепак го црпи сето она што
му е потребно. Индустриската револуција за
чиј почеток се зе ма пронаоѓањето на парната
ма шина, про ме ни многу нешта - од една страна
таа овозмо жуваше човечката сила да биде
заменета на многу места кај што се бараше
теш ка работа, а од друга страна потребата за
јаглен кој се ко ри стеше како гориво за парните
машини го за брза целиот процес на индустријализацијата,
поч нувајќи од рударството.
Кон крајот на 19-от век се јавуваат и првите
рударски машини - колку и да звучи неверојатно,
сé дотогаш копачот и лопатата биле единс твени
те алатки кои чове кот можел да ги кори сти
во битката со по д зе мните длабочи ни во потрага
по руда та. Едни од првите би ле машините
за челно копање (continuous miners), кои работат
на сли чен принцип ка ко што и комбајнот го
жнее житото на пред ни от дел имаат бара бан
со ножеви како еж, кој се врти и ја ме ле жилата
со руда пр ед себе, која потоа се ис тура на подвижна
лен та на задни от дел од машината.
Првите вакви машини се појавиле во Англија и
биле пневматски задвижувани. Интересен е и
фактот што се упо тре бувале под Ла Манш. Има ле
можност да „па ту ваат” под земја до 1,5 милји
(2,4 кило ме три), копајќи по 70 метри на ден.
Наредните генерации веќе биле задвижувани
од електромотор, имале хидраулични команди
и спреови со вода за отстранување на пра ши ната,
додека подвижната лента останала пневматска.
Денешните ру дар ски машини за непрекината
ра бота имаат капацитет да ископаат и до
38 тони руда во минута, колку што пред почетокот
на нивната примена ваделе десетина
рудари дневно. Целосно се компјутеризирани
и во многу нешта потсетуваат на роботи
далечи н ски се контролираат, имаат сензори
кои ја про ве руваат длабочи ната на жилата
пред себе и системи за самодијагноза. Барабанот
им е че ли чен, а забите се направени од
волфрам кар бид. Иако тешки и над стотина
тони, лесно ма не врираат - се движат со гумени
тркала или гасеници, а сензорите кои го
детектираат при с уството на човекот во нивна
близина го активираат систе мот за заштита кој
веднаш ја запира нејзината работа, со што се
спречуваат несаканите нез годи.
Денес 45% од светското производство на
јаглен се врши токму со овие машини. Водечки
производители на рударските машини за непрекината
работа се Joy Mining Machinery,
Bucyrus International, Siemens, Sandvik, Eickhoff
и Caterpillar.
Година 3 • Квартал 2
15