Pobierz dokument - Biblioteka Polskiej Piosenki

21
wyróżników, istnieje ponad melodią,
śpiewem czy melorecytacją. Wypływa z
jego całej postaci. Nawet ze strony „zna−
czonej” znaku, jakim przecież się stał.
Zjawisko. Tyle potrafię powiedzieć
na pewno. I nie wystarczy diagnoza
kopiowana z ust do ust, z gazety do
gazety, (mam na myśli liczne artykuły,
które ukazały się po jego śmierci)– że
był niezwykle wrażliwy, delikatny, więc
taka też była jego poezja. Sceną trze−
ba zawładnąć. Potrzebna jest do tego
charyzma, wyrazista osobowość i od−
waga. Uroda, która wykracza poza
kanony, która urzeka. Piosenka jest
dzieckiem muzyki i teatru. Zatem zro−
zumienie słów – to raz. Muzyka – dwa.
Razem tworzą jednak nową wartość.
Zostaje ona wzmocniona przez postać
artysty na scenie. Barwę głosu. Spoj−
rzenie. Interpretację. Wymieniamy
dalej? Zaraz zgubię Grechutę, tak jak
zagubiono go w biegu naszej zmienia−
jącej się z godziny na godzinę kultury.
Wędrując po przestrzeni interne−
tu (nieodrodnego dziecka naszej
Marek Grechuta z Ma−
rylą Rodowicz,
Kraków 1967
epoki) natrafiłam na wiele wzmianek
o Grechucie. Jedna z nich brzmiała:
„Jego twórczość określa się zazwyczaj
mianem łagodnej formy progresyw−
nego rocka z silnymi wpływami jazz
rocka (szczególnie we wczesnym
okresie twórczości), piosenki autor−
skiej lub poezji śpiewanej” (!). Pra−
gnę uniknąć analizy i klasyfikacji jego
twórczości. Piosenka, według mnie,
ma w założeniu wędrówkę po róż−
nych formach muzycznych. Wszyst−
ko służy bowiem przekazaniu i pro−
jekcji osobowości. Rozkładanie arty−
sty na części pierwsze gubi gdzieś
cenny pierwiastek – to co wzrusza.
To co mnie urzekło w jego twórczo−
ści, gubi się w toku analizy. Tak jak
urok niektórych osób ginie na zdję−
ciach. Przecież wierzono nawet, że
flesh aparatu wysysa dusze. Dlatego
pozostanę w kręgu pytań, wahań i
impresji.
Twarz Grechuty istnieje jako sym−
bol – „cherubinek” o łagodnym spoj−
rzeniu – czyli wrażliwy, delikatny chło−
piec. Nie ulegajmy jednak prostym
skojarzeniom. Ów chłopiec „z po−
ziomkami policzków” posiadał oso−
bowość, artystyczną osobowość,
którą ja – mimo że go nie znałam i
nie interesowałam się jego życiem
osobistym – staram się tutaj z upo−
rem maniaka odtworzyć. Skąd moje
złudzenie? Jak on to sprawił? A może
to nie jest złudzenie?
Może na tym polega sztuka – na
oddaniu części siebie? Współcześni
artyści z dziedziny plastyki, nawet je−
śli projektują plakaty reklamowe,
umieszczają na nich swój mały, cza−
sami praktycznie niezauważalny wi−
zerunek, np. zdjęcie. Zabieg to zna−
ny od wieków. Bohater niniejszej „pi−
saniny” jawi mi się w głowie jako znak,
gdy tylko słyszę pierwsze takty jego
piosenek. I jasne staje się, w jakim
układzie wartości będzie się odbywała
moja lektura.
Pierwsze wrażenie, jakie wywiera
Grechuta, ma zatem coś z zaklęcia, z
owej estetyki baśni. Krystyna Janda
wspomina, że kiedy wyszedł na scenę
i zaśpiewał: „dam ci serce szczerozło−
te”, dziewczyny oszalały. I uwierzyły
mu. „Serce” zostało jednak napisane
przez J.K. Pawluśkiewicza. Autorami
słów są L. Wiśniowska i A. Nowicki.
Do tego utworu dodam „Nie doka−
zuj”, „Wiosna, ach to ty”, „Będziesz
moją panią”. Mimo żywego rytmu i
energii w nich zawartej, mogę powie−
dzieć, że są spokojne, ciepłe, a na−
strojem przypominają piosenki dla
dzieci o domkach z piernika. Gre−
chuta oferował bowiem system war−
tości, spojrzenie na świat. Było to
zaklinanie−czarowanie. Wiele jego
piosenek zostało napisanych przez
innych kompozytorów, podobnie jak
słowa. A mimo to wszędzie czaruje
Grechuta. Jako twórca musiał się
zmierzyć z natłokiem znaków, sym−
boli i konwencji, ale potrafił swój
wybór uzasadnić i być konsekwent−
ny, trwać przy nim. Tzw. przeboje nie
powstały przecież w ciągu paru lat, a
około dwudziestu.
Jeszcze raz odwołam się do wspo−
mnień Krystyny Jandy: „Marek jest
człowiekiem, który żyje tak, jak pi−
sze, śpiewa, komponuje. Zastanawia
się nad światem, zwraca uwagę na
wszystko, co go otacza, bada zdarze−
nia codzienne w sposób tylko jemu
właściwy, niecodzienny, innym jakby
niedostępny.” Grechucie zarzucano
„cukierkowatość” (dodajmy od razu,
że zarzuty padały najczęściej od mę−
skiej części odbiorców). Fakt – wiele
jego utworów ma charakter lekki, po−
godny, niezobowiązujący, ale zawsze
są one wiarygodne i przekonywują−
ce z tą baśniową estetyką. Niosą świe−
żość i zgodnie układają się w znacze−
nie symbolu „Grechuta”.
Wizja życia czy raczej nastawienie
do niego, jest w jego piosenkach spój−
ne – układa się w całość, w nieprze−
rwany dialog ze światem. Mimo że te−
maty oscylują miedzy „kocham, wie−
rzę i mam nadzieję”, a zapomnie−
niem i zadumą nad zmiennością losu.
Bez względu na to w jakiej chwili
życia się znajdował, potrafił wygene−
rować z siebie taką siłę, że mu wie−
rzyliśmy. Najlepszym przykładem jest
jedna z najbardziej znanych piose−
nek „Dni, których nie znamy”. Słowa
F