Pobierz dokument - Biblioteka Polskiej Piosenki

52
Rozfalowana
ziemia
Jerzy S. ŁĄTKA
O książce na temat dziejów ruchu
szantowego w Polsce myślałem od XXI
Festiwalu Piosenki Żeglarskiej – Shan−
ties. Po trzechletnich przemyśleniach
rozpocząłem prace w połowie kwiet−
nia 2005 roku od wystukania w inter−
netowej wyszukiwarce hasła „szanty
historia”. Tak się złożyło, iż pierwsza,
z ponad 21 tysięcy pozycji była strona
internetowa ucznia szóstej klasy szko−
ły podstawowej, zamieszkałego w wo−
jewództwie podkarpackim. Zatem da−
leko od morza. W niej zaś:
Na wakacjach w roku 2003 byłem w
Charzykowych (miejscowość obok Chojnic).
Byłem tam, kiedy odbywał się festiwal szant:
występowało wiele zespołów, np.: Psia
Wachta, Róża Wiatrów, Stare Dzwony i
inne. Wsłuchałem się w muzykę i śpiew,
która mnie oczarowała jak śpiew syreny.
Od tej pory moim ulubionym gatunkiem
muzyki są szanty. I to trwa już prawie rok.
Ów uczeń pozostał dla mnie ano−
nimowy przez pełne pół roku, ale po−
równanie do śpiewu syreny mocno
zapadło w mą świadomość. Dla dwu−
nastoletniego chłopca rok życia to
szmat czasu. Ale i cała historia szant
w Polsce ma zaledwie nieco ponad 30
lat. Dla Kowala (Mirosława Kowalew−
skiego) szanty, stanowią istotny wymiar
jego dorosłego życia. Bowiem, jak sam
wyznał, w śpiewaniu żeglarskim od−
najdywałem swe tęsknoty i marzenia.
Nie było wtedy w domu prywatnych
paszportów. Przemierzać morza i
oceany mogłem wtedy raczej tylko w
pieśniach. Szanty dawały poczucie
wolności i przestrzeni. W śpiewie by−
łem na Kongo River, żegnałem Liver−
pool czy odwiedzałem Lowlands Low.
Tylko w ten sposób, w egzotycznych
tawernach śledziłem falowanie bio−
der Sally Brown, piłem rum z Johnem
Kanaką.
W czasach mojej żeglarskiej inicja−
cji w latach 1966−1970, nieznane było
jeszcze słowo szanta. Owszem, śpiewa−
liśmy po zajęciach na kursie na żegla−
rza czy sternika jachtowego, na sta−
żowym rejsie po Mazurach. Jak pa−
miętam najczęściej piosenki „Sokoły”,
„Czerwony pas”, „Murka”, „Eh ta Hel−
ba”, „W piwnicy mnie pochowajcie”.
No i jedną, przedwojenną piosenkę
jeszcze żeglarską – „Na pokładzie Za−
wiszy”.
Dziś internetowy „Śpiewnik szant,
piosenek żeglarskich i wszelakich in−
nych przez żeglarzy śpiewanych” za−
wiera 1367 utwory. Żeglarska ferajna
śpiewa setki rozmaitych piosenek, po−
spolicie zwanych szantami, zarówno
podczas rejsów „szuwarowych” jak i
morskich. Śpiewanie żeglarskich pio−
senek stało się także zjawiskiem po−
wszechnym podczas rozmaitych spo−
tkań i imprez towarzyskich, przede
wszystkim w tawernach żeglarskich,
których jest coraz więcej. Czegoś ta−
kiego przed 30 laty nie było. Ba, szan−
ty śpiewa ogromna rzesza „żeglarzy
szantowych”, z których część z cza−
sem naturalnie zaczyna żeglować i sta−
je się nawet żeglarzami morskimi.
Dawne szanty stanowiły element
niełatwego życia żeglarzy na wielkich
żaglowcach i praktycznie zanikły wraz
z nimi. Ułatwiały ciężką prace na po−
kładzie. Śpiewane zaś po pracy kubry−
kowe ballady wyrażały tęsknotę za lą−
dem, domem, ciepłem, kobietą. Dziś
w Polsce utwory te, wraz z bogatą ro−
dzimą twórczością, są elementem kul−
tury masowej. Stanowią treść życia ty−
sięcy fanów, w zdecydowanej większo−
ści ludzi młodych, poszukujących
swego miejsca w świecie, swojej drogi
w życiu. Często są alternatywą dla pust−
ki, beznadziei, nieraz działań głupich
i destrukcyjnych.
Tak się złożyło, że rozwój ruchu
szantowego toczył się obok mnie, ale
bez mego udziału. Owszem zetknąłem
się z piosenką żeglarską podczas kur−
su na sternika jachtowego i później,
w czasie rejsów morskich. Lecz od
dziesięciu mniej więcej lat, w miarę
regularnie, biorę udział w rozmaitych
szantowych spotkaniach. I nadal na−
dziwić się nie mogę kulturowym kon−
sekwencjom zjawiska szantymanii w