Raport Social Watch 2008 - Pomocnik ngo - Kampania Przeciw ...

Rządowy projekt ustawy o równym traktowaniu. Analiza.RekomendacjeWiceprzewodniczący Polskiego Towarzystwa PrawaAntydyskryminacyjnegoKrzystof ŚmiszekProjekty ustaw równościowych mają w Polscejuż kilkunastoletnią historię. Pierwsze dotyczyłyprzede wszystkim równego statusu kobiet i mężczyzni były przygotowywane przez zaangażowanew ideę równouprawnienia płci posłanki na Sejmskupione w Parlamentarnej Grupie Kobiet. Niestety,żaden z nich nie uzyskał akceptacji polskiego parlamentui do dzisiaj w polskim systemie prawnymnie ma ustawy precyzującej konstytucyjną zasadęrównego traktowania kobiet i mężczyzn. W latach2001-2005 Sejm debatował także nad projektemustawy „O równym statusie kobiet i mężczyzn orazo przeciwdziałaniu dyskryminacji”, która miaławprowadzić zakaz dyskryminacji nie tylko z powodupłci, ale również z takich przyczyn jak pochodzenieetniczne i rasowe, religia i przekonania, wieki orientacja seksualna. Projekt ten, odrzucony przezSejm w dniu 17 czerwca 2005 r. był pierwszą próbąwprowadzenia horyzontalnych przepisów antydyskryminacyjnychna poziomie ustawowym. Jednąz niewielu udanych prób wprowadzenia przepisówrównościowych było znowelizowanie Kodeksupracy i kilku pomniejszych ustaw z obszaru rynkupracy. W latach 2002-2004 weszły w życie przepisyKodeksu pracy regulujące zakaz dyskryminacji bezpośrednieji pośredniej, w szczególności z takichpowodów jak płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa,religia, narodowość, przekonania polityczne, przynależnośćzwiązkowa, pochodzenie etniczne, wyznanie,orientacja seksualna, a także zatrudnieniena czas określony lub nieokreślony, w pełnym lubw niepełnym wymiarze czasu pracy. Zakaz dotyczyłtakże molestowania i molestowania seksualnego.Należy podkreślić, że głównym motorem wprowadzeniaantydyskryminacyjnych regulacji do legislacjipolskiej było dążenie naszego kraju do członkostwaw Unii Europejskiej, gdzie kwestia równego traktowaniama charakter priorytetowy. Zarówno przepisyustanawiające Wspólnotę (prawo pierwotne), jak i dyrektywyrównościowe (prawo wtórne) wprowadziływysoki poziom ochrony przed dyskryminacją.Co ważne, nie tylko członkostwo w UE wymagaod Polski wdrożenia horyzontalnego prawa równościowego.W ostatnich rekomendacjach Rady PrawCzłowieka ONZ (maj 2008 r.), wydanych w ramachprocedury Powszechnego Przeglądu Okresowego(Universal Periodic Review), zalecono wdrożenieprawa równościowego, które chroniłoby przed dyskryminacjąwszystkie grupy społeczne. W odpowiedzina te rekomendacje rząd polski poinformował(w sierpniu 2008), że ustawa o równym traktowaniupowinna być przyjęta do końca 2008 r.Ostatnią odpowiedzią rządu wobec ciążącegona Polsce zobowiązania wdrożenia do krajowej legislacjiprzepisów antydyskryminacyjnych jest projektustawy o równym traktowaniu przygotowany przezMinistra Pracy i Polityki Społecznej. W niniejszej publikacjizostaną omówione założenia projektu w wersjiz dnia 3 lipca 2008 r., zamieszczonego na stronieBiuletynu Informacji Publicznej ministerstwa.Głównym celem projektowanej ustawy jest określeniesposobu realizacji zasady równego traktowaniaosób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnychnie posiadających osobowości prawnej,a także określenie właściwych organów publicznychwłaściwych w sprawach realizacji tej zasady. Jednymz głównych celów projektu jest także wprowadzeniezasady równego traktowania w zakresie świadczeniai dostępu do usług oraz dostawy i dostępu dotowarów, bez względu na płeć, rasę i pochodzenieetniczne.Projekt zawiera szereg definicji poszczególnychform dyskryminacji. Za dyskryminację bezpośrednią,w myśl przepisów ustawy, uważa się sytuację,w której z jednej lub z kilku przyczyn (tzw. podstawdyskryminacji) dana osoba jest traktowana mniejkorzystnie niż jest, była lub byłaby traktowana innaosoba w porównywalnej sytuacji. Dyskryminacjapośrednia określona została jako sytuacja, w którejna skutek pozornie neutralnego postanowienia,zastosowanego kryterium lub podjętego działaniawystępują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcjealbo szczególnie niekorzystna sytuacjaosoby wyróżnionej ze względu na jedną lub kilkaprzesłanek (podstaw dyskryminacji). Dyskryminacjapośrednia może zostać usprawiedliwiona jedyniew przypadku, gdy postanowienie, kryterium lubdziałanie jest obiektywnie uzasadnione ze względuna zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty,a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwei konieczne. Projekt przewiduje także wyjątek odzakazu dyskryminacji pośredniej odnośnie nadmiernychobciążeń, które miałyby być poniesione w celuzlikwidowania niedogodności dotykających osobyniepełnosprawne. Projekt definiuje również zjawiskomolestowania jako każde niepożądane zachowaniezwiązane z jedną z przesłanek dyskryminacyjnych,którego celem lub skutkiem jest naruszenie godnościosoby fizycznej i stworzenie wobec niej zastraszającej,wrogiej, poniżającej upokarzającej lub uwłaczającejatmosfery. Molestowanie seksualne określonojako każde niepożądane zachowanie o charakterzeseksualnym wobec osoby fizycznej, którego celemlub skutkiem jest naruszenie godności tej osoby,w szczególności stwarzanie wobec niej zastraszającej,wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającejatmosfery. Na zachowanie to mogą się składaćfizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.Projekt ustawy zakazuje dyskryminacji w szczególnościze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne,narodowość, wyznanie lub światopogląd,poglądy polityczne, niepełnosprawność, wiek luborientację seksualną, stan cywilny oraz rodzinnygłównie w zakresie szeroko pojętego kształceniazawodowego, prowadzenia działalności gospodarczej,wykonywania pracy na podstawie umowycywilnoprawnej, a także przystępowania i działaniaw związkach zawodowych, organizacjach pracodawców,samorządach zawodowych oraz organizacjachpozarządowych. Natomiast zakaz nierównego traktowaniaz powodu płci, rasy i pochodzenia etnicznegozostał zagwarantowany takich sferach jak dostęp dodóbr i usług, zabezpieczenie społeczne, opieka zdrowotna.Z powodu rasy i pochodzenia etnicznego niedozwolona będzie również dyskryminacja w sferzeoświaty i szkolnictwa wyższego.Projekt ustawy zawiera zastrzeżenie, że przepisyustawy nie będą mieć zastosowania do sfery życiaprywatnego i rodzinnego, a w odniesieniu do kryteriumpłci – do treści reklam i ogłoszeń, a także w sferzeoświaty, wychowania i szkolnictwa wyższego. Coważne, zakaz różnicowania sytuacji osób z powodupłci nie będzie dotyczył także sfery usług ubezpieczeniowych,co argumentowane jest czynnikamiaktuarialnymi oraz zagrożeniem konkurencyjnościsektora ubezpieczeń w państwach członkowskich UEwobec ofert ubezpieczycieli z innych państw.Za naruszenie zasady równego traktowania,oprócz dyskryminacji bezpośredniej, pośredniej,molestowania i molestowania seksualnego, projektuważa również działania polegające na zachęcaniulub nakazywaniu innej osobie naruszania zasadyrównego traktowania, mniej korzystne traktowaniez uwagi na ciążę lub urlop macierzyński, mniej korzystnetraktowanie z uwagi na odrzucenie lub podporządkowaniesię molestowaniu lub molestowaniuseksualnemu, nie dokonanie przez pracodawcętzw. racjonalnego usprawnienia miejsca pracy dlaosoby niepełnosprawnej.Projekt ustawy zdefiniował również wyjątki odzasady równego traktowania – tzw. działania wyrównawcze,określone wymogi zawodowe oraz przewidzianedla kościołów i związków wyznaniowychmożliwości ograniczania dostępu do działalnościzawodowej i jej wykonywania, w przypadku, gdyreligia lub światopogląd są rzeczywistym i decydującymwymaganiem zawodowym. Kolejnym wyjątkiemprzewidzianym w proponowanej ustawie jest bardzoograniczona możliwość różnicowania ze względu nawiek: jeżeli służy to polityce zatrudnienia, jak równieżodnośnie możliwości ustalania różnych zasadprzyznawania lub nabywania świadczeń z zakresuzabezpieczenia społecznego. Ostatnim wyjątkiemprzewidzianym przez projekt jest możliwość różni-Social Watch / 39