technologieNowoczesny system napowietrzaniapożarowego w budynkach wielokondygnacyjnychdr inż. Grzegorz KubickiPolitechnika WarszawskaProblemy z wykonaniem dobrego systemu zapobieganiazadymieniu rozpoczynają się w czasie opracowania koncepcjitakiego układu.Podstawowym typem budynków wewspółczesnych aglomeracjach miejskichsą obiekty wielokondygnacyjne.Coraz więcej nowych inwestycji stanowiąbudynki o wysokości przekraczającej25 m, uznawanej przez Prawobudowlane za dolną granicę wysokościbudynków wysokich. Obiekty takiemuszą posiadać wydzielone strefypożarowe, umożliwiające przeprowadzeniepodczas pożaru bezpiecznejewakuacji użytkowników. Ponieważw budynkach wysokich ewakuacjaz zewnątrz jest praktycznie niemożliwa,szczególnego znaczenia nabieraskuteczność technicznych systemówochrony wewnętrznych dróg ewakuacji.Obligatoryjne do stosowania sąrozwiązania techniczne zabezpieczającepionowe drogi ewakuacji przed zadymieniemi od ich skuteczności zależyrzeczywisty poziom bezpieczeństwaużytkowników budynku. System zapobieganiazadymieniu powinien pozwalaćw każdej sytuacji na wytworzeniei ustabilizowanie rozkładu ciśnieniaoraz przepływu powietrza, który zapobiegaprzedostawaniu się dymu nadrogi ewakuacji. Jak wykazują jednakdoświadczenia eksploatacyjne, praktycznewykonanie założeń bezpiecznejewakuacji nie jest zadaniem łatwym,a skuteczność różnych systemów napowietrzaniapożarowego częstouzależniona jest od synergii zjawisk fizycznychwystępujących podczas normalnegofunkcjonowania obiektu orazpojawiających się podczas pożaru.Problemy z wykonaniemdobrego systemuProblemy z wykonaniem dobregosystemu zapobiegania zadymieniupojawiają się już na etapie opracowaniakoncepcji funkcjonowania takiegoukładu oraz wyboru standarduprojektowego. Przede wszystkim należyunikać uogólnień i bezkrytycznegokopiowania rozwiązań stosowanychw innych budynkach. Praktyczniekażdy obiekt jest unikatowy podwzględem założeń do projektowaniaukładów różnicowania ciśnienia,dlatego każdorazowo należyprzeanalizować m.in.:Rys. 1Wypór gorącychgazów pożarowychA)– Unoszenie– RozprężanieMożna w pewnym zakresieprzewidzieć skutki na podstawiezałożonej wielkości pożarui uwzględnić w scenariuszupożarowym, zjawiska stanowiąpodstawę działania systemówoddymiania naturalnego, istniejemożliwość przeciwdziałaniaCzynniki kształtujące rzeczywisty rozkład ciśnienia w budynku■ proponowany układ architektury wewnętrznej,ze szczególnym uwzględnieniemorganizacji pionowych i poziomychdróg ewakuacji. Istotne jestm.in., czy klatka schodowa łączykondygnacje podziemne i naziemneoraz organizacja poszczególnychkondygnacji, np. w układzie korytarzowymz przyległymi pomieszczeniamilub typu open-space;■ planowany sposób wykorzystaniaklatek schodowych podczas normalnegofunkcjonowania obiektu.W tym przypadku należy rozstrzygnąć,czy klatka schodowa w normalnychwarunkach będzie intensywnieZJAWISKA KSZTAŁTUJĄCE PRZEPŁYW DYMU W BUDYNKUZakłócenia wywołanepracą instalacjii urządzeńB)– Praca instalacjiwentylacji ogólnej– Praca instalacjiwentylacji pożarowej– Ruch windyMożliwość kontroli przy zastosowaniuodpowiednich rozwiązańtechnicznych i algorytmówsterowaniaZakłócenia wywołaneczynnikamizewnętrznymiC)– Parcie wiatru– Zjawisko ciągutermicznego– Opory przepływupowietrza przezklatkę schodową– Nieszczelnościbudowlane– Wymiana ciepła naprzegrody budowlane– powietrze nawiewaneMożliwość ograniczenia wpływuna działanie systemu wentylacjipożarowej przy zastosowaniuodpowiednich rozwiązańtechnicznychINŻYNIER BUDOWNICTWA116
technologiewykorzystywana do komunikacji, czybędzie stanowić rzadko używanąawaryjną przestrzeń. W pierwszymprzypadku należy liczyć się z ciągłymniedomykaniem lub nawet blokowaniemdrzwi ewakuacyjnych, copraktycznie niweczy możliwość skutecznejochrony tej strefy przed zadymieniem.Rozwiązaniem może byćzaprojektowanie drzwi ewakuacyjnychw funkcji normalnie otwartychi wyposażonych w zwalniak elektromagnetycznypozwalający podczaspożaru na ich automatyczne przejściedo pozycji zamkniętej;■ sposób i standard wykończeniaobiektu; np. w przypadku budynkówz pomieszczeniami przeznaczonymido wynajęcia częstym przypadkiemjest brak wykończenia części kondygnacjina etapie odbioru budynku.Wiąże się to m.in. z możliwą zmianąstopnia nieszczelności poszczególnychkondygnacji oraz zmianą oporówprzepływu powietrza na klatceschodowej;■ lokalizację obiektu względem stronświata i okolicznych budynków;może ona stwarzać specyficzne warunkirozkładu ciśnienia związanez parciem wiatru oraz nasłonecznieniemróżnych elewacji.Kolejny problem dotyczy sposobuprojektowania instalacji różnicowaniaciśnienia. Należy pamiętać, że wykonującobliczenia wydajności orazplanując działanie instalacji wentylacjipożarowej, niezależnie odprzyjętego standardu projektowego,obracamy się w tzw. rzeczywistościprojektowej. Z punktu widzeniaprojektanta nie jest istotny (ponieważnie ma on takich informacji) m.in.rzeczywisty poziom nieszczelnościobiektu, chwilowy rozkład ciśnieniai temperatury w budynku, rzeczywistyprzebieg ewakuacji itp. Osoba wykonującaprojekt opiera się na założeniachi uogólnieniach wynikającychz zapisów scenariusza pożarowegooraz uśrednionych wielkości tabelarycznychzamieszczonych w normieLABORATORIUM WENTYLACJI POŻAROWEJObiekt badań: klatka schodowa części wysokiej WydziałuInżynierii Środowiska (wysokość 50 m)Rys. 2RegulatorukładadaptacyjnyMOBILNA STACJA OPERATORSKA(sala dydaktyczna)funkcja odczytu danych i sterowaniaSTACJA OPERATORSKA(pomieszczenie laboratorium)Funkcje:– rejestracja stanu środowiska i warunków pracy systemuróżnicowania ciśnienia– układ automatycznego sterowania pracą zespołunapowietrzania pożarowego– zbieranie i archiwizacja danychKompaktowajednostkanapowietrzaniapożarowegoTransmisja danychSchemat stanowiska badawczego, Wydział Inżynierii Środowiska Politechniki WarszawskiejStan położenia drzwiPrzedsionekpomieszczenie szczelneStacja pogodowaprędkość i kierunekwiatru: ø, t zREJESTRATORY STANU OBIEKTUΔt (klatka schodowa, budynek, otoczenie)Δp (klatka schodowa, budynek, otoczenie) q, t, tprojektowej. W tym przypadku mamypewien idealny obiekt oderwanyod wpływu środowiska, w którymnormalnie funkcjonuje.Podobny problem, tylko w nieznaczniemniejszej skali, dotyczy prób odbiorowychi okresowych, stanowiących kolejnyetap sprawdzenia poprawnościwykonanego projektu oraz montażuinstalacji wentylacji pożarowej. Nawetnajrzetelniej przeprowadzone próbyweryfikują sposób funkcjonowania systemuw określonym przez czas, w którymsię odbywają, stanie obiektu i przyzałożeniach konkretnego scenariuszapożarowego. Testy funkcjonowania instalacjiwentylacji pożarowej odbywająsię przeważnie raz do roku (zgodniez minimalnymi wymogami ustawy).Kalibracji (dostosowania) pracy układudokonuje się do jednej określonejsytuacji opisanej m.in. przez ściśleokreśloną konfigurację i czas otwarciadrzwi między przestrzenią chronionąi niechronioną nadciśnieniem, jednorazowoustalony poziom nieszczelnościklatki schodowej, oporów przepływupowietrza oraz w odniesieniu douśrednionych parametrów powietrzanawiewnego. Skonfigurowany do takichparametrów system sterowaniama oczywiście szansę poprawnegofunkcjonowania na etapie proceduryodbiorowej i okresowych testów wykonywanychzgodnie z założeniamiscenariusza pożarowego. Ponieważpoczątkowy stan budynku i otaczającego środowisko podlegają ciągłym dynamicznymzmianom, trudno mówićw przypadku opisanej metody regulacjio zagwarantowaniu wysokiegopoziomu bezpieczeństwa. Na schemacie(rys. 1) zostały zilustrowane niektóreczynniki kształtujące rzeczywistyrozkład ciśnienia w budynku. Dobrzeskalibrowany w tym okresie systemniekoniecznie musi osiągać takie sameparametry, jeżeli istotnie zmieni siętemperatura zewnętrzna.Jak wykazują doświadczeniapraktyczne oraz wyniki różnegotypu badań, wszystkie czynniki,nieistotne na etapie projektowania,wykonania i odbioruinstalacji, okazują się kluczowedla funkcjonowania instalacjiw momencie rzeczywistego pożaru.Zagrożenie takie przeważniecałkowicie wymyka się z ograniczonychram scenariusza pożarowego:kwiecień 13 [105]117