1 PLAN MËSIMOR sintetik dhe analitik Biologji dhe Edukim ... - Albas

PLAN MËSIMOR sintetik dhe analitik Biologji dhe Edukim shëndetësor 9Shtëpia Botuese ALBAS35 javë x 2 orë = 70 orëNr iorëveTeori = 45 orë TeoriPunë praktike dhe veprimtari = 8 orëUshtrime = 5 orëPërsëritje = 4 orëTestim = 2 orëTë lira = 6 orëKreu Tema Orë ObjektivatNë fund të çdo teme nxënësi të jetë në gjendje:Hyrje: 1. Përsëritje. Jemi të gjithë 1 orë 1. Të rikujtojë njohuritë e marra mbi të gjallën.1 orë e lirë organizma të gjallë.1.2. 1. Veçoritë e së 1. Biologjia – shkenca e jetës. 1 orë 1. Të përshkruajë objektin e biologjisë si shkencë me vlera njohëse e praktike sidomos në fushën e mjekësisë,gjallës (6 orë)blegtorisë dhe atë të bujqësisë.Teori - 5 orë2. Të përcaktojë sukseset që janë arritur në këto fusha, si rezultat i zhvillimit të biologjisë moderne.3. Punë praktike – 1 orë 2. Proceset jetësore, karakteristika 1 orë 1. Të përshkruajë e radhisë proceset jetësore, karakteristike të së gjallës.të gjallesave.2. Të krahasojë të gjallën me jo të gjallën dhe të gjejë se çfarë kanë të përbashkët.4. 3. Përbërësit organikë të së gjallës. 1 orë 1. Të rendisë përbërësit joorganikë dhe organikë të së gjallës.2. Të përshkruajë rolin biologjik të proteinave, sheqernave, lyrave dhe acideve nukleike.5. 4. Metodat e studimit në biologji. 1 orë 1. Të praktikojë metodën shkencore të studimit në biologji.6. 5. P. praktike: Vëzhgimi i qelizësbimore e shtazore në mikroskop.7.6. Nga lenta te mikroskopi me dritë,elektronik, skaneri.1 orë 1. Të vëzhgojë në mikroskopin me dritë.2. Të skicojë dhe të nxjerrë përfundime mbi strukturën bazë të qelizës bimore.3. Të krahasojnë ndërtimin e qelizës bimore me atë shtazore.1 orë 1. Të tregojë përparimet teknologjike të instrumenteve vëzhguese: lente, mikroskop me dritë, elektronik, skaner.2. Të vlerësojë përparimet që kanë ndikuar në zhvillimin e shkencës së biologjisë dhe në të mirë të shëndetit tënjeriut.8. 2. Në brendësi tëqelizës (7 orë)1. Qeliza e parë në mikroskopinelektronik.Teori - 4 orëPunë praktike - 2 orë9. Ushtrime - 1 orë 2. Qeliza në mjedisin e saj. 1 orë 1. Të analizojë ndërtimin dhe funksionin gjysmëpërshkues të membranës qelizore.10.1 orë 1. Të përshkruajë e diskutojë për ndërtimin dhe funksionin e organeleve të qelizës, të parë me mikroskopelektronik, si: membrana, bërthama, mitokondria, ribozomet, rrjeti endoplazmatik, aparati i Golxhit, lizosomet,kloroplastet.2. Të vizatojë një qelizë me të gjitha organelet që shihen me mikroskop me dritë dhe elektronik.2. Të përshkruajë procesin e difuzionit, si një fenomen fizik, ku lëvizja e molekulave bëhet nga një zonë mepërqendrim më të madh në një zonë me përqendrim më të vogël.3. Të provojë disa modele membranash dhe të përcaktojë se cila prej tyre ka vetitë e membranës qelizore.3. Osmoza. 1 orë 1. Të përshkruajë procesin e osmozës si difuzion i ujit nëpër një membranë gjysmëpërshkuese, nga një zonë mepërqendrim më të madh në një zonë me përqendrim më të vogël.2. Të shpjegojë se si reagon qeliza në mjedise me përqendrime të ndryshme.3. Të analizojë “reagimin” e një qelize, që gjendet në ujë të distiluar dhe nuk ndodh çarja e saj.11. 4. Transporti nëpërmjet membranësqelizore.1 orë 1. Të argumentojë pse qeliza shtazore çahet më lehtë se sa qeliza bimore, kur vendosen në ujë të distiluar.2. Të krahasojë transportin pasiv me atë aktiv.1

12. 5 P. praktike: Matja e osmozës. 1 orë 1. Të demonstrojë procesin e osmozës dhe të shpjegojë funksionin përzgjedhës në përshkueshmërinë emembranës qelizore.13. 6. P. praktike: Si ndikonpërqendrimi i tretësirave në procesin1 orë 1. Të provojë metodat e studimit në biologji, p.sh., duke bërë një pyetje, të formulojë një hipotezë, të bëjëvëzhgime, të bëjë një eksperiment dhe të nxjerrë një përfundim.e osmozës.14. 7. Ushtrime 1 orë 2. Të vlerësojë njohuritë dhe aftësitë e tij në situata të reja nëpërmjet ushtrimeve dhe problemave.15. 3. Qelizat dhesistemet qelizore(14 orë)1. Sistemet qelizore. 1 orë 1. Të përshkruajë organizimin e qelizave në inde, organe e sisteme organesh.2. Të kuptojë se sistemet e organeve janë grupe organesh që kanë funksione të ndërvarura.3. Të tregojë se në sisteme të caktuara japin ndihmesë lloje të ndryshme indesh.16. 13 orë + 1 orë e lirë 2. Përsëritje: Organizmat 1 orë 1. Të përshkruajë rrugët që përdorin organizmat njëqelizorë për të plotësuar nevojat e tyre bazë (për ushqim,Teori - 9 orë njëqelizorë.lëvizje).17. Punë praktike - 1 orë 3. Nevoja për ndarjen e qelizavePërsëritje - 2 orëUshtrime - 1 orëTestim – 1 orë e lirë1 orë 1. Të tregojë se qelizat në organizmat shumëqelizorë për të formuar dhe rigjeneruar indet, kanë nevojë për t’undarë.2. Të diskutojë pse qelizat e vogla janë më aktive se ato më të mëdhatë.3. Të provojë se qelizat e vogla së bashku kanë më shumë membranë qelizore se sa një qelizë e madhe.18. 4. Specializimi qelizor. 1 orë 1. Të diskutojë se forma e qelizave jep çelësin e funksioneve të tyre tek të gjitha gjallesat.2. Të analizojë përparësinë e specializimit qelizor.2. Të krahasojë disa tipare të gjallesave njëqelizore me ato të gjallesave shumëqelizore.1 orë 1. Të provojë nëpërmjet kërkimit dhe vëzhgimit se si struktura e rrënjës, kërcellit e gjethes te bimët lejojnë që tëkalojnë dhe të lëvizin lëndët ushqimore, uji dhe gazet.19. 5. P. praktike: Vëzhgimi i lëvizjessë ujit te bimët.20. 6. Thithja dhe transporti i ujit. 1 orë 1. Të përshkruajë se si realizohet thithja e transporti i ujit dhe i lëndëve ushqyese te bimët.2. të listojë dhe shpjegojë tri forcat që ndihmojnë bimën për të lëvizur lëngjet.21. 7. Gjethja – një fabrikë e vogël. 1 orë 1. Të emërtojë pjesët e gjethes që realizojnë: mbrojtjen, transportin, shkëmbimin e gazeve brenda gjethes,shkëmbimin e lëndëve brenda dhe jashtë gjethes.2. Të shpjegojë procesin e fotosintezës te bimët.3. Të përshkruajë përshtatshmëritë e gjetheve për të mbijetuar në mjedise të ndryshme.22. 8. Me syrin e një natyralisti. 1 orë 1. Të krahasojë struktura të bimëve të ndryshme (kaktuset, koniferet, myshqet etj.).2. Të tregojnë si këto struktura mundësojnë rritjen në kushte të caktuara të këtyre bimëve.23. 9. Sistemet e organeve te kafshëtpunojnë së bashku.1 orë 1. Të shpjegojë si sistemet e organeve të kafshëve dhe njeriut punojnë së bashku.2. Të përshkruajë ndihmesën që jep studimi i strukturës e funksionit të sistemeve të organeve në vlerësimin eshëndetit të njeriut.24. 10. Sistemi tretës te kafshët dhenjeriu.1 orë 1. Të shpjegojë se si ka evoluar sistemi tretës te kafshët nga më të thjeshtat deri te njeriu.2. Të diskutojë për rëndësinë që ka për shëndetin, njohja e ndërtimit dhe e funksionit të sistemit tretës te njeriu.25. 11. Lëvizja e lëngjeve te kafshët. 1 orë 1. Të shpjegojë se si kanë evoluar sistemet për lëvizjen e lëngjeve (qarkullimin dhe ekskretimin) te kafshët njëdhe shumë qelizore.3. Të diskutojë për rëndësinë që ka për shëndetin tonë njohja e ndërtimit dhe e funksionimit të sistemit tëqarkullimit të gjakut dhe i ekskretimit te njeriu.26. 12. Ushtrime: vlerësoni njohuritë dhe 1 orë 1. Të zbatojë njohuritë dhe aftësitë e tij në situate të reja nëpërmjet ushtrimeve dhe problemave.aftësitë tuaja.27.13. Përsëritje: Në mësuam se .... 1 orë 1. Të përforcojë njohuritë e marra për kreun: Qelizat dhe sistemet qelizore28. Test: Mbi qelizën dhe sistemet 1 orë 1. Të vlerësojë njohuritë dhe aftësitë e tij.qelizore.e lirë29. 4. Etologjia (14 orë) 1. Shkenca e sjelljes së gjallesave. 1 orë 1. Të përshkruajë objektin e etologjisë, si shkenca e sjelljeve të gjallesave, pra të komunikimit të tyre12 orë + 2 orë të lirame mjedisin ku jetojnë dhe me njëra-tjetrën.2

Teori - 11 orëUshtrime - 1 orë2. Të kuptojë se sjellja e një gjallese është mënyra se si vepron ajo në mjedisin natyror.3. Të listojë stimulimet që vijnë nga mjedisi i jashtëm dhe ai i brendshëm i gjallesave.30. Veprimtari - 2 orë 2. Tipa të ndryshëm të sjelljes.të lira1 orë 1. Të analizojë mekanizmat e sjelljeve të lindura (si reagime të menjëhershme të së gjallës që sapo lind).2. Të renditë shembuj të sjelljeve të lindura nga përvoja e tyre.31. 3. Sjellje të mësuara ose të fituara. 1 orë 1. Të analizojnë mekanizmat e sjelljeve të fituara gjatë jetës si përshtatshmëria, impritingu, imitimi etj.2. Të përshkruajë disa sjellje të mësuara.3. Të shpjegojë se ç’është të mësuarit nga gabimet, intuita e imitimi.32. 4. Sjellja ciklike. 1 orë 1. Të përshkruajë dhe radhisë sjelljet ciklike të kafshëve.2. Të diskutojë se ç’është migrimi, llojet e migrimit dhe shkaqet e migrimit.33. 5. Mbresëlënia dhe shëmbëlltyra(Imprintingu dhe mimetizmi)1 orë 1. Të përshkruajë procesin e imprintingut si një formë e të mësuarit që verifikohet në momentet e para të jetës.2. Të shpjegojë domosdoshmërinë e sjelljeve mbrojtëse të kafshëve si mimetizmi, lëvizshmëria etj.34. 6. Komunikimi ndërmjet kafshëve. 1 orë 1. Të tregojë dhe të diskutojë për lloje të ndryshme komunikimi midis kafshëve.2. Të renditë ndryshimet midis komunikimit kimik, olfatik dhe atij akustik.35. 7. Jeta në grup. 1 orë 1. Të përshkruajë jetën në grup, përparësitë që paraqet kjo jetë te kafshët.2. Të shpjegojë se jeta në grup te kafshët është sjellje e lindur apo e fituar.36. 8. Hierarkitë. 1 orë 1. Të përshkruajë faktorët që përcaktojnë dominimin dhe hierarkitë te kafshët.2. Të shpjegojë pse në disa grupe kafshësh janë të domosdoshme organizimet dhe hierarkitë.37. 9. Riprodhimi garantonvazhdimësinë e llojit.1 orë 1. Të përshkruajë forma të sjelljes seksuale te kafshët.2. Të argumentojë pse riprodhimi është garanci për vazhdimësinë e llojit.38. 10. Agresiviteti dhe altruizmi në jetën 1 orë 1. Të përshkruajë dhe radhitë sjelljet agresive dhe altruiste në jetën e kafshëve.e kafshëve.39. 11. Lëvizja, ndjeshmëria dhe reagimii bimëve.2. Të analizojë ç’është përkujdesja për të vegjlit dhe pse ka rëndësi.1 orë 1. Të përshkruajë llojet e ndryshme të sjelljes së bimëve si, lëvizshmëria, ndjeshmëria dhe reagimi.2. Të krahasojë faktorët që realizojnë sjelljen e bimëve me ato të kafshëve dhe të evidentojë ndryshimin.40. 12. Ushtrime: vlerësoni njohuritë dhe 1 orë 1. Të zbatojë njohuritë dhe aftësitë e tyre në situate të reja nëpërmjet ushtrimeve dhe problemave.aftësitë tuaja41-4213 -14. Veprimtari : Vëzhgojmë 2 orë 1. Të përshkruajë, të dallojë, të kategorizojë, të përgjithësojë dhe të argumentojë sjelljet e gjallesave mesjelljet e gjallesave.të lira mjedisin rrethues dhe me njëra-tjetrën.2. Të argumentojë rolin pozitiv dhe negativ të mjedisit dhe të njeriut në sjelljen e kafshëve.43. 5. Gjenetika (10 orë) 1. Trashëgimia e tipareve. 1 orë 1. Të përshkruajë zbulimet e Mendelit mbi trashëgiminë e tipareveTeori – 8 orë2. Të diskutojë si tejçohen tiparet e trashëgueshme nga prindërit te pasardhësit.Ushtrime – 1 orë3. Të shpjegojë termat: zigotë, vetëpjalmim, pllenim i kryqëzuar, linja e pastër, hibrid.44. Testim – 1 orë 2. Ligji i parë i Mendelit. 1 orë 1. Të përshkruajë eksperimentet që realizoi Mendeli që çuan në zbulimin e ligjit të parë të trashëgimisë.2. Të analizojë trashëgiminë e tipareve sipas ligjit të parë të Mendelit.45. 3. Ligjet e Mendelit. 1 orë 1. Të përshkruajë eksperimentet që realizoi Mendeli që çuan në zbulimin e ligjit të dytë dhe të tretë tëtrashëgimisë.2. Të analizojë trashëgiminë e tipareve sipas ligjit të dytë të Mendelit.3. Të analizojë trashëgiminë e tipareve sipas ligjit të tretë të Mendelit.46. 4. Nga Mendeli ... te gjenetika. 1 orë 1. Të përshkruajë ç’është gjenetika.2. Të shpjegojë termat: kromozom, kromozome homologe, gjene, alele, homozigot, heterozigot.47. 5. Përsëritje: Edhe një herë për ligjet 1 orë 1. Të përforcojë njohuritë e marra për ligjin e parë dhe të dytë të Mendelit.e Mendelit.48.6. Ndarja e qelizave. 1 orë 1. Të përshkruajë si ndodh mitoza dhe pse ka rëndësi.3

2. Të përshkruajë si ndodh mejoza dhe pse ka rëndësi.3. Të krahasojë procesin e mitozës me atë të mejozës.49. 7. Gjuha e ADN është kodi i jetës. 1 orë 1. Të përshkruajë ndërtimin e kromozomit dhe të ADN-së (si një tërësi nukleotidesh)2. Të kuptojë se kodi gjenetik si gjuha e jetës është karakteristike për çdo gjallesë.50. 8. Dyfishimi i ADN. 1 orë 1. Të përshkruajë procesin e riprodhimit të ADN- së.2. Të tregojë pse është i rëndësishëm dyfishimi i ADN-së.51. 9. Ushtrime. 1 orë 1. Të zbatojë njohuritë dhe aftësitë e tyre në situate të reja nëpërmjet ushtrimeve dhe problemave.52. 10. Test 1 orë 1. 1. Të vlerësojë njohuritë dhe aftësitë e tyre.53. 6. Gjenetika e njeriut 1. Gjenetika e njeriut.(5 orë)1 orë 1. Të diskutojë se cilat tipare zotëruese kanë trashëguar nga prindërit e tyre.1. Të shpjegojë mekanizmin e tejçimit të tipareve të ndryshme nga prindërit te fëmija.54. Teori – 4orë 2. Përcaktimi i seksit. 1 orë 1. Të diskutojë mbi mekanizmin që përcakton seksin te pasardhësit.Ushtrime – 1 orë55. 3. Sëmundjet e trashëgueshme tenjeriu.2. Të shpjegojë si trashëgohet grupi i nga prindërit te fëmijët.1 orë 1. Të analizojë sëmundjet e trashëgueshme gjenetike te njeriu.2. Të kuptojë pse është i rëndësishëm njohja e mekanizmit të trashëgimisë së këtyre sëmundjeve.56. 4. Bioteknologjia dhe inxhinieriagjenetike.1 orë 1. Të diskutojë dhe të argumentojë rëndësinë e bioteknologjisë, inxhinierisë gjenetike dhe rolin e tyre në jetën epërditshme.57.5. Ushtrime: vlerësoni njohuritë 1 orë 1. Të zbatojë njohuritë dhe aftësitë e tyre në situate të reja nëpërmjet ushtrimeve dhe problemave.tuaja.58. 7. Stresi dhe kontrolli 1. Stresi dhe llojet e tij. 1. Të diskutojë mbi stresi si një reagim, fizik, emocional ndaj rreziqeve apo kërkesave të ndryshme.i tij (7 orë)2. Të radhitë llojet e streseve në varësi të rrethanave.59 Teori – 5 orë 2. Stresi dhe organizmi i njeriut. 1 orë 1. Të analizojë si stresi nxit trurin dhe pjesët e tjera të organizmit tonë.Veprimtari – 2 orë2. Të shpjegojë si bashkëvepron sistemi nervor dhe ai hormonal për t’iu përgjigjur faktorëve stresues.3. Të diskutojë si vepron stresi në kujtesën tonë.60 3. Mënyrat e reagimit ndaj stresit. 1 orë 1. Të përshkruajë tri stadet e përshtatjes ndaj stresit.1. Të identifikojë shenjat që shfaq një njeri kur ka stres61 4. Faktorët që shkaktojnë stres te 1 orë 1. Të përshkruajë faktorët që shkaktojnë stres te njeriu dhe në mënyrë të veçantë te adoleshentët.njeriu dhe adoleshentët.625. Ndikimit e stresit në zgjedhjet 1 orë 1. Të tregojë mënyrat e mbajtjes nën kontroll të stresit.dhe reagimet për shëndetin tuaj.63-64 6-7. Veprimtari: teknika kundër 2 orë 1. Të ushtrohen duke përdorur teknika të ndryshme për të kontrolluar stresinstresit65 Orë e lirë Për veprimtari të ndryshme që do tëzhvillohen në shkollë.66 Orë e lirë67 Orë e lirë68 Orë e lirë69 Orë e lirë70 Orë e lirë4