Mühazirə 1.

ψ =n∑i = 1cψiiψ funksiyası ilə təsvir olunan halda kəmiyyəti L L ,..., L qiymətlərindənbirini alacaqdır.L1 , 2IV postulat. Əgər sistemin ψ dalğa funksiyası məlum olarsa, sistemin halınıxarakterizə edən hər hansıbilər:∫ψLψdτL =*ψ ψ dτ∫* ˆLn(6)kəmiyyətinin orta qiyməti aşağıdakı kimi hesablanaGöründüyü kimi L kəmiyyətini hesablamaq üçün bu kəmiyyətə qarşı qoyulanoperatoru və dalğa funksiyasını bilmək tələb olunur. Qeyd etdiyimiz kimi dalğafunksiyası Şredinger tənliyinin həllindən tapılır. Ona görə də kvant mexanikasındaəsas məsələ Şredinger tənliyinin həllidir.Əgər dalğa funksiyası normallıq şərtini ödəyərsə, yəni∗∫ ψ ψdτ= 1 isə L ∫*= ψ Lˆψdτalınır.Tutaq ki, müəyyən nəzəri hesablamalarla L kəmiyyətinin orta qiyməti tapılmışdır.Aydındır ki, bu qiymət həmin kəmiyyətin təcrübədən tapılmışfərqli olacaqdır. OndaL − L = ΔLL(7)dəqiq qiymətindənBu fərqə kəmiyyətin hesablanmasındakı qeyri-müəyyənlik və ya xəta da deyilir. Eyniqayda ilə fiziki kəmiyyətin orta kvadratik xətasından da danışmaq olar və o aşağıdakıkimi təyin olunur:22 ∗( ΔL) = ( L − L) = ∫ψL −V postulat. Əgərkommutativdirsə, yənizamanda və dəqiq ölçülə bilərlər. ƏgəryəniLˆ Mˆ≠ MˆLˆ, L və2Lˆ)ψ dτ( (8)L və M kəmiyyətlərinə uyğun Lˆ vəMˆ operatorlarıLˆ Mˆ= MˆLˆşərti ödənirsə, yalnız onda bu kəmiyyətlər eyniLˆvəMˆ kommutativ operatorlar deyilsə,M kəmiyyətləri eyni zamanda dəqiq ölçülə bilməzlər. Bumüddəa kvant mexanikasında Heyzenberqin qeyri-müəyyənlik prinsipi adlandırılır.