Marsz pamiêciPrzed wybuchem drugiej wojny œwiatowej ¯ydzi stanowili prawie 60 procent mieszkañców <strong>Otwock</strong>a. Mieli swoichprzedstawicieli we w³adzach miasta, w samorz¹dzie, w³asne szko³y, szpitale, sanatoria i pensjonaty, sklepy, warsztaty,cztery bo¿nice... Wœród Polaków pochodzenia ¿ydowskiego <strong>Otwock</strong> uchodzi³ za wyj¹tkowy kurort, którego s³awa przyci¹ga³apacjentów z ca³ego kraju, wykraczaj¹c tak¿e poza jego granicê. Wszystko to skoñczy³o siê nagle, 65 lat temu...Dzieñ, który zmieni³ <strong>Otwock</strong>19 sierpnia 1942 r. ¿ydowski <strong>Otwock</strong>przesta³ istnieæ. Zniknêli jego ¿ydowscymieszkañcy. Zniknêli bankierzy i adwokaci,nauczyciele, lekarze i rabini, sklepikarzei rzemieœlnicy, bogacze i biedacy, starcy,mê¿czyŸni, kobiety i dzieci. Oko³o 8 tysiêcywywiezionych do Treblinki, kolejne 3tysi¹ce „zlikwidowanych” w czasie akcjideportacyjnej i uciekinierów, wy³apywanychw ci¹gu kolejnych miesiêcy - w ten sposóbzakoñczono w <strong>Otwock</strong>u wprowadzany w¿ycie z okrutn¹ systematycznoœci¹Endlösung der Judenfrage – nazistowskiplan ostatecznego rozwi¹zania kwestii¿ydowskiej.RocznicaJak <strong>Otwock</strong> uczci³ pamiêæ tamtych tragicznychwydarzeñ? Jak co roku w pobli¿umiejsca, które 65 lat temu stanowi³o otwoc-4ki Umschlagplatz, otwocczanie oddali ho³ddawnym mieszkañcom naszego miasta,którzy na skutek g³odu i chorób stracili ¿yciew za³o¿onym jesieni¹ 1940 roku getcie, zostalizamordowani w czasie jego likwidacjilub wywiezieni do obozu zag³ady w Treblince.W uroczystoœciach, tradycyjnie ju¿zorganizowanych przez Spo³eczny KomitetPamiêci ¯ydów <strong>Otwock</strong>ich i Karczewskichobok zaproszonych goœci, dawnych¿ydowskich mieszkañców <strong>Otwock</strong>a i ichpotomków przyby³ych z Izraela, USA i Ka-GAZETAnady, otwockich Sprawiedliwych WœródNarodów Œwiata, wziêli udzia³ tak¿e zwyklimieszkañcy miasta.„¯aden dzieñ nie zmieni³ historii <strong>Otwock</strong>atak bardzo jak ten” - rozpocz¹³ uroczystoœæprzewodnicz¹cy Spo³ecznego KomitetuPamiêci ¯ydów <strong>Otwock</strong>ich i KarczewskichZbigniew Nosowski.„Musimy pamiêtaæ o tychwydarzeniach, bo naród bezhistorii skazany jest na jejpowtórzenie”. „Nie wolnonam przechodziæ obojêtniewobec kamieni na ¿ydowskichcmentarzach, fundamentówsynagogi, wobecdomów, które wznieœli¿ydowscy mieszkañcy<strong>Otwock</strong>a i których ju¿ niema” – przy³¹czy³ siê do tegoapelu ksi¹dz Wojciech Lemañski.W marszu pamiêci zplacu po³o¿onego ko³o stacjikolejowej, z którego 65 lat temu deportowanooko³o 8 tysiêcy ¯ydów, do miejscaprzy ulicy Reymonta, w którym od sierpnia1942 roku dokonywano egzekucji na ludnoœci¿ydowskiej, z zapalonymi œwiecamiprzesz³o oko³o 1000 osób. ZnaleŸli siê wœródnich oprócz w³adz miasta, reprezentowa-
nych przez prezydenta <strong>Otwock</strong>a ZbigniewaSzczepaniaka, równie¿ naczelny rabinPolski Michael Schudrich, metropolita warszawsko-praskiabp S³awoj Leszek G³ódŸ,minister w Kancelarii Prezydenta Ewa Junczyk-Ziomecka,ambasador Izraela DawidPeleg oraz ocaleli z zag³ady dawni mieszkañcy<strong>Otwock</strong>a: córka jednego z otwockichrabinów, Dora Kirszenbaum- Greenstein,której historia ukaza³a siê na ³amach naszejgazety w ubieg³ym roku, poeta i pisarz tworz¹cyw jêzyku jidysz, autor m. in. „Pasierbanad Wis³¹” - Symcha Symchowicz orazfotograf i t³umacz, uciekinier z otwockiegogetta, Marian Domañski.Stra¿nicy pamiêci„Miasto <strong>Otwock</strong> mia³o byæ w swoim za-³o¿eniu miastem ¿ycia, a sta³o siê miastemœmierci” - powiedzia³ w miejscu straceñprzy ulicy Reymonta, podsumowuj¹codczytywane tego dnia relacje naocznychœwiadków tamtych wydarzeñ abp S³awojLeszek G³ódŸ. „Modlimy siê i bêdziemymodliæ, by przywracaæ pamiêæ, by budowaækulturê ¿ycia.”„Przyjechaliœcie tutaj,niektórzy po 60 latachnieobecnoœci ze swoichdrugich ojczyzn – wieluz Was mieszka obecniew Stanach Zjednoczonych,w Kanadzie iw Izraelu” - zwróci³asiê do obecnych na uroczystoœciby³ych¿ydowskich mieszkañców<strong>Otwock</strong>a ministerEwa Junczyk-Ziomecka.„Wszyscy wróciciedo swojej drugiej ojczyzny,ale my tutaj zostaniemy.Proszê spojrzeæ, ilu nas siê tu zebra-³o. Ludzie, na których spogl¹dacie, to stra¿-nicy pamiêci.Stra¿nicy pamiêcio tym, coby³o przed wojn¹,o ¿yciu i dziedzictwiespo-³ecznoœci¿ydowskiej i polskiej,a tak¿e otragedii drugiejwojny œwiatoweji zag³adzie.”Na zakoñczeniemarszu dawnimieszkañcy<strong>Otwock</strong>a odmówilikadisz,¿ydowsk¹ modlitwêza zmar-³ych oraz ekumeniczn¹modlitwê Jana Paw³a II za naród¿ydowski.W ramach obchodów65. rocznicylikwidacji getta wklubie “Smok” zainaugurowanowystawꄯydzi otwoccy.Kraina dziwnychsnów...”, bêd¹c¹wspólnym projektemSebastiana Rakowskiegoz MuzeumZiemi <strong>Otwock</strong>iejoraz fotografa i operatoraTomaszaBrzostka. Znalaz³ysiê na niej barwneplansze pochodz¹cez wystawy „¯ydziotwoccy”, znanej ju¿ bywalcom otwockiegomuzeum, oraz fotografie autorstwaBrzostka, które, jak opisuje sam autor, s¹podró¿¹ w œwiat „zamordowanej kultury”.Przenosz¹ widza w œwiat gwaru w jêzykujidysz i zapachu gotowanej cebuli. A budynki,chodniki, ulice na nich uwiecznionetrwaj¹ w niezmienionym od kilkudziesiêciulat stanie.”Wystawa cieszy³a siê ogromnym powodzeniem.Ostatni zwiedzaj¹cy opuœcili klubpo godzinie 23. Niestety pomimo powodzenianieprêdko bêdzie mo¿na zobaczyæ j¹ zpowrotem w <strong>Otwock</strong>u. „Wystawa ma zaplanowanyterminarz a¿ do koñca 2009 roku” -informuje o planach wystawienniczych Rakowski.„W najbli¿szym czasie obejrzeæbêdzie j¹ mo¿na w Warszawie, w SynagodzeNo¿yków”. Szkoda tym wiêksza, ¿e wubieg³¹ œrodê (22 sierpnia) dotar³a do nas wiadomoœæ,o wyró¿nieniu, jakie zdoby³a ta wystawa.„Gdy we wtorek 21 sierpnia dawni iobecni otwocczanie przebywali na terenieobozu zag³ady w Treblince, w Urzêdzie Marsza³kowskimWojewództwa Mazowieckiegoznajdowa³ siê protokó³ jury pierwszej edycjikonkursu „Mazowieckie Zdarzenia Muzealne- Wierzba” - informuje kustosz MuzeumZiemi <strong>Otwock</strong>iej. Wystawa „ ¯ydziOtwoccy” zdoby³a II nagrodê w kategorii„Najciekawsza wystawa zorganizowana wroku 2006 na Mazowszu”, pokonuj¹c 36 innychwydarzeñ muzealnych.O wyró¿nieniu, najbli¿szych planachwystawy oraz nowych projektach MuzeumZiemi <strong>Otwock</strong>iej dowiedz¹ siê Pañstwo zobszernej rozmowy z kustoszem placówkiSebastianem Rakowskim w nastêpnym,paŸdziernikowym numerze naszej gazety.Maciej G¹ga³aGAZETAfot. Maciej G¹ga³a5