Przewodnik geoturystyczny - Instytut Nauk Geologicznych PAN

Zarys budowy geologicznej Sudetów i ich przedpolaKompleks platformowy(cechsztyn–mezozoik–neogen)Z koñcem czerwonego sp¹gowca nastêpuje zmiana warunków tektonicznych naobszarze Dolnego Œl¹ska. Od cechsztynu rozpoczyna siê platformowy etap ewolucjiobszaru Dolnego Œl¹ska. Koñcz¹ siê zjawiska zwi¹zane z metamorfizmem i fa³dowaniemska³ oraz magmatyzmem. P³ytkowodnej sedymentacji morskiej w cechsztynie,triasie œrodkowym (wapieñ muszlowy) i, po d³ugiej przerwie, w kredzie górnejoraz sedymentacji l¹dowej w triasie dolnym (piaskowiec pstry) towarzyszy³y deformacjeo zmiennym natê¿eniu, zachodz¹ce wzd³u¿ uskoków. W okresie triasu górnego,jury i dolnej kredy ca³y ten obszar wchodzi³ w sk³ad denudowanego l¹du dostarczaj¹cegomateria³u detrytycznego do basenu œrodkowoeuropejskiego. Kompleksplatformowy jest przez ten okres rozdzielony na dwie czêœci: doln¹, od cechsztynu potrias œrodkowy, i górn¹ – obejmuj¹c¹ utwory górnej kredy. Ska³y dolnej czêœci kompleksuplatformowego Sudetów wystêpuj¹ dziœ w obrêbie depresji œródsudeckiej ipó³nocnosudeckiej.Transgresja górnokredowa objê³a znaczn¹ czêœæ Dolnego Œl¹ska z wyj¹tkiem kilkuobszarów wyspowych. Ska³y tego kompleksu wystêpuj¹ na obszarze depresji pó³nocnosudeckiej,depresji œródsudeckiej oraz rowu górnej Nysy K³odzkiej. Ukszta³towaniesiê obecnej tektoniki obu depresji oraz rowu górnej Nysy jest wynikiem deformacji blokowychzachodz¹cych na granicy górnej kredy i paleogenu oraz w neogenie. Do kompleksuplatformowego nale¿¹ tak¿e ska³y osadowe neogenu tworz¹ce prawie ci¹g³¹ pokrywêna bloku przedsudeckim. Neogeñskie bazalty, liczne na Dolnym Œl¹sku, s¹ natomiastzwi¹zane z okresem rozci¹gania ca³ego tego obszaru i powstawania w skorupieg³êbokich pêkniêæ siêgaj¹cych a¿ do górnego p³aszcza Ziemi. Najm³odsze na ca³ym obszarzes¹ osady plejstocenu i holocenu. Pierwsze s¹ efektem dwukrotnego pobytu l¹dolodu,który w czasie zlodowacenia po³udniowo- i œrodkowopolskiego przekroczy³brzeg morfologiczny Sudetów. Efektem procesów sedymentacji i erozji zwi¹zanychgenetycznie ze zlodowaceniami i okresami ociepleñ s¹ rozleg³e pokrywy utworów lodowcowych– glin zwa³owych, wodnolodowcowych piasków i ¿wirów, osadów jeziornych(i³y zastoiskowe), eolicznych (lessy) i rzecznych (pokrywy tarasowe w dolinachrzek), a tak¿e utworów stokowych i zwietrzelinowych. W holocenie (ostatnie 11 000 lat)sedymentacja skoncentrowana zosta³a w obrêbie dolin rzecznych. Obszary miêdzydolinnepodlegaj¹ ci¹g³ym procesom wietrzenia i denudacji.Proponowana w przewodniku trasa przebiegaj¹ca od Nysy we wschodniej czêœcibloku przedsudeckiego do Jeleniej Góry przez Z³oty Stok, K³odzko, Now¹ Rudê,Wa³brzych i Kamienn¹ Górê przebiega przez wiele jednostek geologicznych, przecinaj¹cniektóre z nich, lub przebiegaj¹c po ich fragmentach (fig. 2). Od Z³otego Stoku,w którym trasa przekracza sudecki uskok brze¿ny s¹ to: strefa Z³oty Stok–Skrzynkabêd¹ca pó³nocnym przed³u¿eniem krystaliniku L¹dka–Œnie¿nika, granitoidowy masywk³odzko-z³otostocki, metamorfik k³odzki, depresja œródsudecka, wschodnia17